Vraag - Staalbankiers

Staal 

een uitgave van staalbankiers 

december 2010, 7e jaargang, nr 3 

Vooruitblik 2011: 

crisis of herstel? 

ontspannen door 

uiterste concentratie 

alzheimer: meer 

dan slijtage aan 

de hersenen

COLOFON 

staal verschijnt 3 maal per 

jaar en wordt verspreid 

onder cliënten en relaties 

van staalbankiers. 

jaargang 7, nr. 3. 

HOOFdredaCteur 

angela looyé 

eiNdredaCteur 

hilde duyx, 

maters & hermsen 

redaCtieraad 

hans smits, rob van 

fraeijenhove, kosterus 

Wildschut, henrietta 

smeekes, richard de Wit, 

ben van druten, linda 

van hesse. met medewerking 

van kees 

jongsma, sPj. 

VOrmgeViNg 

achmea studio 

LitHOgraFie eN 

drukwerk 

koninklijke broese 

en Peereboom 

indien u vragen heeft of 

informatie wilt over in 

staal behandelde onderwerpen, 

dan kunt u 

contact opnemen met uw 

contactpersoon of angela 

looyé via telefoonnummer 

(070) 310 19 53 of 

angela.looye@ 

staalbankiers.nl. 

als u geen prijs stelt op het 

ontvangen van ons magazine dan 

kunt u dit aan uw contactpersoon 

doorgeven of schriftelijk aangeven 

bij: staalbankiers, Postbus 327, 

op de cover ziet u een schilderij van Peter Hermans. meer informatie 

over hem vindt u achterop dit magazine. 

disclaimer Deze publicatie is 

uitsluitend bedoeld ter informatie en 

is geen aanbod noch een uit nodiging 

om een financieel instrument te kopen 

of te verkopen of om deel te nemen in 

een bepaalde beleggingstrategie. Elk 

voorbeeld gegeven in deze publicatie, 

geldt enkel ter nadere uitleg van het 

betreffende product. Aan deze 

voorbeelden kunnen geen rechten 

worden ontleend. Potentiële beleggers 

moeten zich bewust zijn van de risico’s 

verbonden aan financiële instrumenten 

en moeten alleen overgaan tot een 

investeringsbeslissing met betrekking 

tot deze producten na voldoende 

beraad, in overleg met hun eigen 

adviseurs, waarbij in overweging moet 

worden genomen of deze producten 

passen binnen hun eigen risicoprofiel. 

Hoewel de in deze publicatie gestelde 

feiten en verstrekte opinies als 

juist worden verondersteld en zijn 

gebaseerd op betrouwbare bronnen, 

aanvaardt Staalbankiers geen enkele 

aansprakelijkheid voor enige schade 

in welke vorm dan ook, voortvloeiend 

uit het gebruik van deze publicatie of 

de inhoud daarvan. Staalbankiers wijst 

op de mogelijkheid dat bepaalde informatie 

in deze publicatie na verloop van 

tijd verouderd is. 

De waarde van uw beleggingen kan 

fluctueren. In het verleden behaalde 

resultaten bieden geen garantie voor 

de toekomst. 

Staalbankiers N.V., statutair ge vestigd 

te Den Haag aan de Lange Hout - 

straat 8, 2511 CW, is ingeschreven 

bij de KvK Haaglanden onder nummer 

27030700. Staalbankiers is geregistreerd 

bij de Autoriteit Financiële 

markten (www.afm.nl) te Amsterdam. 

Voor meer informatie over het toezicht 

op Staalbankiers N.V. kunt u bellen 

naar de toezichtlijn van de 

AFM 0900-540 05 40. 

Reproductie, geheel of gedeeltelijk, 

is slechts toegestaan na schriftelijke 

toestemming van Staalbankiers. 

Deze publicatie is vervaardigd op 

3 december 2010. 

INHouD 

Pagina 22 – Ben tiggelaar: “we dromen en durven, maar doen is een probleem” 

2501 ch den haag. 

2 staalmagazine december 2010 3 

04 

05 

14 

34 

15 

16 

18 

28 

36 

24 

32 

column 

Prikkels 

StaalbankierS 

organisatienieuws 

uitslagen cliënten onderzoek 

vraagbaak 

lifeStyle 

robertjan derksen kijkt vooruit 

monuta regelt bijzondere uitvaarten 

de charmes van het limburgs landschap 

menno iprenburg over zijn keerpunt 

Peter hermans in het atelier 

economie 

vergrijzing: vergezichten tot 2050 

financiën 

het leventestament: altijd het heft in 

eigen handen 

06 

ONtspaNNiNg 

het zijn hectische tijden. 

Zeker met een economische 

crisis. hoe vind je dan rust 

en ontspanning? cliënten 

andré schiebroek en joris 

bannenberg weten het wel. 

hun verhaal. 

10 

VOOruitBLik 2011 

ligt een nieuwe crisis in het 

verschiet of krijgen we juist 

de tegenhanger van de ‘double 

dip’, een dubbel herstel? 

staal magazine zet de meest 

gangbare scenario’s voor 

2011 op een rijtje. 

30 

aLzHeimer NederLaNd 

in de toekomst zal één op de vijf 

nederlanders aan dementie leiden. 

alzheimer nederland pleit voor 

meer onderzoek en begrip. een 

interview met gea broekema. “het 

is een ontluisterende ziekte.”

COlUmn//Peter de Ruijter 

Prikkels 

4 

Het jaar 2010 is bijna ten einde. Het is dan 

ook tijd nog even stil te staan bij het 

afgelopen jaar en vooral vooruit te kijken naar 

2011. Als we terugkijken naar 2010 zien we 

langzaam maar zeker een herstel van de schade 

die de financiële crisis heeft veroorzaakt. Het 

vertrouwen onder consumenten is nog niet 

terug op gewenste niveaus, maar gezien de grote 

onzekerheid die er is geweest, mag dat geen 

verbazing wekken. 

Op nu naar 2011. Als de voortekenen niet 

bedriegen zal de economie zich verder herstellen, 

al moeten we voorlopig niet rekenen op 

de groeicijfers van voor de economische crisis. 

Het proces van terugbrengen van de enorme 

schuldenlast die in de jaren van ongekende 

groei en de crisis daarna is opgebouwd, zal 

in 2011 verdergaan. Dat betekent bezuinigen 

voor overheden, bedrijven en gezinnen. Het 

beste nieuws komt uit het Verre Oosten waar 

de groeimotor vooral in China op volle toeren 

draait. Als handelsnatie profiteren we daar in 

Nederland ook van. Het doemscenario van een 

nieuwe terugslag (de ‘double dip’) lijkt daarom 

steeds minder waarschijnlijk. In één opzicht 

wordt 2011 een bijzonder jaar. Ben Tiggelaar 

wijst er in een interview in dit magazine op 

staalmagazine augustus 2010 

dat de eerste groep vertegenwoordigers van 

de naoorlogse generatie dit jaar 65 wordt en 

het arbeidsproces gaat verlaten. Zij zullen hun 

leven anders moeten gaan inrichten. Het gedrag 

van mensen wordt volgens Tiggelaar voor 95% 

gestuurd door prikkels uit de eigen omgeving 

die automatisch routines oproepen. De vrije wil 

legt het af tegen directe behoeftebevrediging. 

Wie wil veranderen zal bewust op zoek moeten 

naar nieuwe prikkels en zichzelf dwingen daar 

ook naar te handelen. De werkomgeving is 

erg belangrijk in ons gedrag. De generatie die 

het arbeidsproces nu verlaat zal dus te maken 

krijgen met andere prikkels. Over een aantal 

jaren zullen we weten wat dit in de samenleving 

teweeg heeft gebracht. 

Als bank zien we het als onze taak weg te blijven 

van automatisch gedrag en directe behoeftebevrediging. 

Dat is geen makkelijke taak in een 

wereld die steeds meer prikkels biedt. We proberen 

in alle omstandigheden het lange termijn 

belang van onze klanten in het oog te houden. 

Dat zal in 2011 niet anders zijn. Met of zonder 

prikkels. 

We wensen u een inspirerend en zorgeloos 2011. 

nieuwe creditcard 

ics (international card services) wordt de nieuwe 

leverancier voor staalbankiers van de creditcard. op 

1 december 2010 hebben nieuwe creditcardhouders 

de door ics uitgegeven creditcard gekregen. 

de voordelen van een creditcard van ics zijn: 

- U kunt uw eigen pincode kiezen; 

- Mogelijk tot geld storten op de creditcard; 

- Bij een positief saldo betaalt u lagere kosten voor het opnemen van contact geld. 

Meer informatie vindt u op onze website www.staalbankiers.nl 

De verwerking van Betalings- 

en effecten opdrachten rond 

Kerst en Oudjaar 

verwerking van betalingsopdrachten die via de post zijn aangeleverd: 

• Betalingsopdrachten die voor 23 december door ons zijn ontvangen, worden nog verwerkt 

voor Kerstmis; 

• Betalingsopdrachten die voor 30 december door ons zijn ontvangen, worden nog verwerkt in 2010; 

• Binnenlandse spoedopdrachten die op 24 en 31 december voor 13.00 uur door ons zijn ontvangen, 

worden diezelfde dag nog verwerkt. 

verwerking van betalingsopdrachten via multicash en Webbankieren: 

• Betalingsopdrachten die worden ingevoerd voor 24 december worden nog verwerkt voor Kerstmis; 

• Betalingsopdrachten die worden ingevoerd voor 31 december worden nog verwerkt in 2010; 

• Binnenlandse spoedopdrachten die worden ingevoerd op 24 december voor 13.00 uur worden 

nog diezelfde dag verwerkt; 

• Binnenlandse spoedopdrachten die worden ingevoerd op 31 december voor 13.00 uur worden 

nog diezelfde dag verwerkt. 

verwerking van zakelijke betalingen en incassoopdrachten: 

• Voor zakelijke betalingen en incasso-opdrachten die rechtstreeks aan Equens worden aangeleverd 

en die voor Kerstmis verwerkt dienen te worden, geldt als uiterste aanleverdatum 23 december; 

• Voor zakelijke betalingen en incasso-opdrachten die rechtstreeks aan Equens worden aangeleverd 

en die voor 31 december 2010 verwerkt dienen te worden geldt als uiterste 

aanleverdatum 29 december. 

verwerking van beleggingsorders en Webbeleggen: 

• Effectenorders die worden ingevoerd op 24 december na 13.00 uur worden op 

27 december verwerkt; 

• Effectenorders die worden ingevoerd op 31 december na 13.00 uur worden op 

3 januari 2011 verwerkt. 

n i eUWs // 

Periodieke opdrachten met een uitvoeringsdatum van 1 en 2 januari 2011 worden op 3 januari 2011 verwerkt. 

staalmagazine december 2010 5

“Wat mij aantrok is 

de ingetogenheid, 

de soberheid” 

O n tsPa n n i n g // 

ontspannen 

door uiterste 

concentratie 

het zijn hectische tijden. Zeker met een economische crisis. 

hoe vind je dan rust? cliënt andré schiebroek, directeur 

van solar tech international, door japanse krijgskunst te 

beoefenen. 

door rené lamers & hilde duyx, fotografie kees hummel 

is door de economische 

crisis nu meer hectisch dan 

andere jaren, zeker in de 

bouwsector. Dat vraagt meer 

“het 

energie. Ik heb het gevoel op 

negen borden tegelijk te schaken. Dat zorgt voor 

onrust in mijn hoofd. Gedachten malen. ’s Ochtends 

ben ik dan ook eerder wakker. Gelukkig heb ik geen 

lichamelijke klachten. 

Tegenover die drukte vind ik rust in drie Japanse 

gevechtskunsten: jodo, dat is met een 128 centimeter 

lange stok, iaido, het vloeiend bewegen van een 

Samurai-zwaard, en kyudo, een Japanse vorm van 

boogschieten. Japan vind ik een interessant land: de 

cultuur, films als ‘The last samurai’enzovoorts. Ik ben 

er al zes à zeven keer geweest. In april ga ik weer. 

Maar ik kwam bij deze sporten via judo. Wat mij 

aantrok is de ingetogenheid, de soberheid. Je ziet het 

in Japanse huizen en tuinen: niets is overbodig. Zo is 

dat ook in sport. Die soberheid geeft mij ontspanning. 

Japanners zeggen ook wel: ‘muga-mushin’, dat zoiets 

betekent als ‘geen ego, geen gedachte’. Door je hoofd 

leeg te maken, ontspan je. 

Bij de Europees Kampioenschappen iaido in Stockholm 

werd ik kampioen in de vijfde Dan-klasse. Een 

Dan is een graad in Japanse gevechtskunsten. Nu heb 

ik in zowel jodo als iaido de zesde Dan en ga ik naar 

de Europese kampioenschappen in Parijs. Daarnaast 

geef ik twee keer per week les. En regelmatig geef ik 

ook op landelijk niveau lessen en seminars. 

Het zijn geen heftige sporten, maar toch zweet ik 

na afloop. Voor een deel komt dat doordat je op 

sommige momenten wel snel beweegt – het blijft 

tenslotte een gevecht. Maar een deel komt ook door 

de zware concentratie. Het gaat erom dat je soepele 

bewegingen maakt, dat je bij boogschieten je adem 

volgt. Dat vergt enorme concentratie. Daardoor ontspan 

ik. Ik doe ook aan hardlopen en mountainbiken, 

maar dan ben ik na afloop niet zo ontspannen als na 

een uurtje jodo.” 

6 staalmagazine december 2010 


een sterk 

team door het 

hardlopen 

hoe ontspannen de medewerkers van factorycro 

zich? door iedere donderdagmiddag samen te gaan 

hardlopen, voor wie dat wil. directeur joris bannenberg 

gaf het goede voorbeeld: hij liep al zeven 

mara thons. 

begon heel simpel. Ik 

wilde graag in beweging 

blijven maar vond 

moei lijk de tijd. Dus ben 

“het 

ik heel hard gaan roepen 

dat ik de marathon van New York wilde gaan 

lopen en toen moest ik wel. En het zit ook wel 

in mijn karakter om dan ook heel hard te gaan 

trainen. Eerst met vriend en compagnon Dirk 

Meijer samen, die hem al eerder gelopen had, en 

dat werd al gauw een groepje collega’s. Iedere 

donderdagmiddag. We hebben zelfs een trainer: 

sinds 2000 is Aart Stigter onze begeleider, een 

bekende langeafstandsloper. We hebben in die 

tijd ook de afspraak gemaakt dat iedereen die 

hier werkt de marathon van New York mag 

gaan lopen, op onze kosten, mits je ‘m helemaal 

uitloopt. Dat is natuurlijk een mooi doel om 

voor te trainen. 

Meedoen aan de New York marathon is een 

geweldige ervaring. De voorpret begint al op 

woensdag, in het vliegtuig naar New York, 

gevuld met hardlopers. In de stad zie je mensen 

al om tien uur ’s ochtends pasta bestellen. 

Iedereen leeft naar zondag toe, de grote dag. De 

marathon leeft enorm in New York: óveral staan 

mensen langs de kant en hoor je de muziekbandjes 

spelen. Je rent door verschillende wijken, 

door verschillende culturen. En de dagen erna 

zie je overal in de stad mensen stram lopend 

voorbij komen. Last van stijve spieren. Geweldig. 

Hardlopen is voor mij een manier om eens 

rustig over dingen na te denken. Ik kom vaak op 

andere en nieuwe gedachten. In de hectiek van 

de dag vind ik die rust niet altijd. Je wordt tijdens 

het lopen door niets en niemand gestoord. 

Maar het is niet mijn manier om met stress om 

te gaan. Als je daar een sport voor nodig hebt, 

dan doe je iets verkeerd. Je kunt zelf bepalen hoe 

druk je het hebt in je leven. 

We hebben een goed team lopers hier. Daar ben 

ik trots op. Ik zie hoe het onze mensen aan elkaar 

verbindt, ook de niet-lopers, en dat is ook goed 

voor het bedrijf. In maart doen we weer mee aan 

de City Pier City 10km business loop, die we 

de vorige twee keer gewonnen hebben. Vroeger 

konden we ons altijd verkleden op het kantoor 

van Staalbankiers in hartje Den Haag. Super was 

dat. Het laatste jaar kon dat niet meer, maar wie 

weet, misschien kunnen we die oude traditie van 

klantenservice weer in ere herstellen? 

O n tsPa n n i n g // 

“Hardlopen is 

voor mij een 

manier om eens 

rustig over dingen 

na te denken” 



‘Double 

outlook 2011 

dip’ of 

dubbel herstel 

door rody van der pols en hans smits, fotografie getty images 

economen krabben hun hoofd. nooit eerder 

waren ze zo verdeeld over de richting 

die het opgaat met de wereldeconomie. ligt 

een nieuwe crisis in het verschiet of krijgen 

we juist de tegenhanger van de ‘double dip’, 

een dubbel herstel? We zetten de meest 

gangbare scenario’s voor 2011 op een rijtje. 

Sinds het uitbreken van de kredietcrisis lijkt het wel een traditie: ook dit 

keer moeten we namelijk vaststellen dat het afgelopen jaar in economisch 

opzicht veelbewogen was. Voor ons Europeanen sprong daarbij 

vooral de schuldencrisis in het oog. Even werd er zelfs gespeculeerd over 

versplintering van de eurozone. Maar uiteindelijk realiseerden de 

Europese leiders dat ze daarmee meer zouden verliezen dan winnen en bereikten 

ze alsnog overeenstemming over een noodpakket voor de landen die dreigden te 

bezwijken onder hun schuldenlast, zoals Griekenland en Ierland. Het negatieve 

eurosentiment was daarmee – in elk geval tijdelijk – bedwongen. Van een dieptepunt 

van 1,195 dollar per euro klom de munt zelfs weer even naar 1,419 dollar per 

euro, om vervolgens terug te vallen naar 1,304 dollar per euro. 

Deze paniek rondom de euro is kenmerkend voor het huidige, economische 

gesternte: dat van grote onzekerheid. De kredietcrisis blijkt langere tanden te hebben 

dan verwacht. De schulden hebben zich de afgelopen decennia opgehoopt in 

de Westerse wereld en moeten nu worden afgebouwd. En dat doet pijn. Overheden 

hebben de afgelopen twee jaar uitgebreide stimuleringsmaatregelen genomen, 

maar moeten nu de buikriem aanhalen en fors bezuinigen (zoals we in Nederland, 

maar vooral ook in de rest van Europa zien); banken proberen de risico’s te 

minimaliseren en zijn daardoor nog steeds terughoudend bij hun kredietverlening; 

gdp 2011 

eurO Vs JapaN ONtw. Opk. wereLd 

zONe wereLd wereLd 

profinance 1,3% 2,4% 1,2% 

Capital economics 0,5% 2,0% 2,5% 

roubini global economics 1,2% 1,5% 1,5% 1,5% 6,0% 3,4% 

deutsche Bank 1,0% 3,1% 0,1% 2,1% 6,2% 3,8% 

Jp morgan 1,5% 2,5% 0,9% 1,9% 5,8% 3,0% 

imF 1,5% 2,3% 1,5% 2,2% 6,4% 4,2% 

OeCd 2,0% 2,2% 1,3% 2,3% 

consumenten houden hun hand op de knip vanwege onzekerheid over hun baan 

en de economische vooruitzichten. En dan is er nog de vergrijzing en het pensioenprobleem 

dat als een molensteen om de nek van menig regering hangt. 

Wat voor consumenten geldt, geldt net zo zeer voor economen: ook zij verkeren 

in dubio over hoe ze alle signalen moeten duiden. Waar ze het in elk geval over 

eens zijn, is dat de wereldeconomie nog altijd uiterst kwetsbaar is. Kijk alleen maar 

naar de grote economische onevenwichtigheid binnen Europa (noord versus zuid), 

de nog altijd broze huizenmarkt in de Verenigde Staten, de enorme overschotten 

op de Chinese handelsbalans en de Japanse exportmachine die kraakt en kreunt 

onder de hoge yen. Maar hoe al deze variabelen precies op elkaar inwerken en met 

welke gevolgen, daarover woedt momenteel een levendig debat. De economen van 

de geraadpleegde bronnen, (zie kader) hebben allemaal een eigen kijk op het jaar 

2011, wat tot nogal wat verschillen in de prognoses leidt, vooral voor de ontwikkelde 

wereld en regio’s. We zetten de drie meest plausibele scenario’s op een rijtje. 

sCeNariO 1: Stabiele, maar 

onevenwichtige groei 

Na een wereldwijde krimp van de economie met 0,6% in 2009 tekende zich dit 

jaar herstel af. Deze groei werd vooral gevoed door de stimuleringspakketten van 

overheden enerzijds en het op peil brengen van de uitgeputte handelsvoorraden 

anderzijds. Vooral de eerste helft van het jaar liet de wereldeconomie een mooie 

groei zien van 5,25% die daarna ietwat inzakte. Het IMF raamt in haar World 

Economic Outlook (oktober 2010) het uiteindelijk groeicijfer op 4,8%, waarna 

deze lijn van gematigd herstel zich in 2011 doorzet. Grofweg hebben we hiermee 

het eerste scenario te pakken: stabiele, maar wel onevenwichtige groei, waarbij de 

ontwikkelde wereld langzaam voortkrabbelt en vooral de opkomende landen het 

voortouw blijven nemen. 

Waar de afgelopen periode overheden met hun stimuleringspakketten de belangrijkste 

motor vormden achter de economische opleving moeten nu consumenten 

weer het stokje overpakken. Daarbij is de relatief hoge werkloosheid in de Westerse 

wereld een potentiële spelbreker. In de Verenigde Staten is de structurele werkloosheid 

opgelopen van 5% naar bijna 6,5%. Europa laat een verdeelder beeld zien: 

van een schrikbarende jeugdwerkloosheid van 25% in Spanje tot een dalende 

werkloosheid in Nederland tot ongeveer 5%. Maar door de bank genomen zit nog 

altijd ruim 10% van de Europese beroepsbevolking zonder baan, waarbij het leger 

langdurig werklozen groeit. 

Bovendien neemt de speelruimte van Westerse overheden af voor belastingverlagingen 

of stimuleringsmaatregelen. Eerder kunnen we het tegenovergestelde 

verwachten. Zo loopt in de Verenigde Staten een onder Bush ingestelde, tijdelijke 

belastingverlichting af. En in Europa is er de dwingende noodzaak om de begrotingstekorten 

terug te dringen. Weliswaar is de eurocrisis in principe bedwongen 

door de steunmaatregelen voor de economisch zwakke PIIGS-landen (Portugal, 

Italië, Ierland, Griekenland en Spanje). Maar om een blijvend vertrouwen af te 

dwingen, zal Europa moeten laten zien dat het haar menens is met het hervormen 

van de overheidsfinanciën. > 

bron: profinance 



Blijft er voor de ontwikkelde landen eigenlijk nog maar één wapen over om de 

groei een handje te helpen: een ruimhartig monetair beleid. Waarschijnlijk zullen 

de lage officiële rentes in Europa en de VS volgend jaar nauwelijks van hun plek 

komen. Zeker zolang de inflatie onder controle blijft. Pas in 2012 zal de geldkraan 

wellicht wat worden dichtgedraaid als de prijzen oplopen door belastingverhogingen 

(btw en accijnzen), hogere grondstofprijzen (door een aanhoudende vraag 

vanuit de opkomende landen) en her en der hogere importprijzen. 

De economieën van opkomende landen gaan ondertussen rustig door waarmee 

ze ook het afgelopen jaar al bezig waren: in een stevig tempo doorgroeien. China 

blijft daarbij koploper met een te verwachten groei van 8,5 à 10%. Maar ook 

landen als India (7,5 à 9%), Brazilië (4 à 5%) en Rusland (4 à 5%) laten een gezonde 

groei zien. De opkomende middenklasse in deze landen en de aanhoudende investeringen 

(bijvoorbeeld in infrastructuur) spelen daarbij een sleutelrol. Bovendien 

gaan noch consumenten, noch overheden gebukt onder de hoge schulden zoals in 

de Westerse wereld. Zuidoost-Azië als geheel kent ook groei van 8%, mede dankzij 

drastische sanering eind jaren negentig na de Aziëcrisis. 

sCeNariO 2: Flink 

tegenvallende groei 

In dit scenario blijkt de economische opleving die we in 2010 zagen in elk geval 

in de Westerse wereld van korte duur. De groei werd hier vooral gevoed door de 

stimuleringsmaatregelen van overheden, maar nu deze wegvallen blijkt de basis 

voor écht en duurzaam herstel in de ontwikkelde wereld te smal. Het vertrouwen 

van de Westerse consumenten is nog te broos. In plaats van de economie een boost 

te geven door extra te consumeren (zoals meestal gebeurt na een recessie) blijven 

ze rustig doorsparen. Mogelijk stijgende belastingen in Europa en tegenvallende 

pensioenen zetten een extra rem op de consumptie-uitgaven. Bovendien zorgt een 

nog toenemende werkloosheid voor een verdere teruggang van het besteedbare 

inkomen. 

In dit scenario duikt ook het spook van de schuldencrisis opnieuw op. Niet alleen 

de PIIGS-landen zien hun kredietwaardigheid dalen als gevolg van de alsmaar 

oplopende overheidstekorten. Ook landen die niet eerder werden afgerekend op 

hun astronomische staatsschuld kunnen in de problemen komen, zoals Frankrijk, 

Engeland en mogelijk zelfs de Verenigde Staten. 

Het gevolg van dit alles is een stevige economische dip in landen als de Verenigde 

Staten, Engeland en Frankrijk. Waar zij langs de rand van de recessie zullen scheren, 

kunnen de PIIGS-landen krimpt zeker niet vermijden. Alleen exportlanden als 

Duitsland, Nederland, Scandinavië, misschien Japan, kunnen een nieuwe teruggang 

vermijden. 

Door de beperkte vraag zullen in dit scenario de prijzen in de Westerse wereld 

nauwelijks stijgen. Sterker nog, het gevaar voor deflatie – die voor een verdere 

verlamming van de economie zorgt – ligt op de loer. Een gevaarlijke ontwikkeling 

aangezien overheden en instanties nauwelijks over de financiële middelen beschikken 

om een nieuwe crisis te bestrijden. 

De opkomende markten ondervinden in dit scenario vooral de 

gevolgen van de geringere vraag vanuit de Westerse wereld. Hoewel 

zij een deel van de vraaguitval kunnen opvangen met hun groeiende 

binnenlandse markt, is dit niet voldoende om de huidige groeitrend 

vast te houden. Gemiddeld zal de groei uitkomen op zo’n 5 à 6%. 

Wel kunnen we er vanuit gaan dat de overheden van deze landen 

stimuleringsmaatregelen zullen nemen. Door de geringe schulden 

en enorme valutareserves hebben ze hier voldoende financiële buffers 

voor. Daarnaast verschuift de afzet van producten hoe langer 

hoe meer van het Westen naar de binnenlandse consumenten, die 

profiteren van groeiende economische welvaart. 

sCeNariO 3: Flink 

meevallende groei 

Tot slot is er ook nog een groep economen die gelooft in het dubbel 

herstel, de positieve tegenhanger van de ‘double dip’ dus. Zij wijzen 

daarbij op de laatste twee recessies: de economische groei in 1991 

was zwak, maar in 1993 en ’94 sterk. Idem dito was de groei in de 

periode 2004 tot 2006 sterk na een zwak 2002. Naar analogie van 

deze historische voorbeelden zal dat patroon zich nu weer kunnen 

herhalen. Dus na een periode van afzwakkende groei in de ontwikkelde 

wereld in de tweede helft van 2010 tot begin 2011 voorspellen 

deze economen dat de economische motor vanaf medio 2011 

weer een tandje bijschakelt. 

In de Westerse wereld zullen de Verenigde Staten daarbij opnieuw 

het voortouw nemen met een sterke toename van de investeringen, 

eindelijk een substantieel herstel van de huizenmarkt, sterk 

aantrekkende autoverkopen en doorgaande investeringen in de 

infrastructuur. Het aantal banen groeit, het besteedbare inkomen 

stijgt, waardoor ook de bestedingen van consumenten toenemen. 

In Europa zijn het vooral de landen met een open economie, die de 

vruchten plukken van de aantrekkende wereldhandel én de goedkope 

euro. Denk aan Duitsland en de Benelux, maar bijvoorbeeld 

ook Frankrijk en Italië. Gevolg is wel dat de prijzen zullen stijgen, 

waardoor overheden en centrale banken het monetaire beleid zullen 

verkrappen om overtollige liquiditeiten op te dweilen. Officiële 

rentes in het Westen worden verhoogd; marktrentes, zowel kort als 

lang, zullen stijgen. 

In de opkomende landen zet de groei zich nog veel sterker door 

met gemiddeld zo’n 7 à 9%. Behalve China en India profiteren 

ook landen in Latijns-Amerika en economisch kleinere landen 

als Indonesië. Ook hier zullen de prijzen stijgen. Om de inflatie te 

bestrijden, zullen de overheden hier het monetaire beleid verkrappen 

en centrale banken de rentes omhoog duwen om overtollige 

liquiditeiten uit de markt te halen. 

Scenario’s uitgelicht 

sCeNariO 1: Stabiele, maar onevenwichtige groei in de wereld van 4 à 4,5% 

ONtwikkeLde wereLd (eurOpa, Vs, JapaN): 

• gemiddelde economische groei in de ontwikkelde wereld van 

1,5 à 2,5% 

• groei uitgesplitst per regio: Vs zo’n 2%; europese ‘kernlanden’ 

1,5 à 2%; europese piigs-landen -2,5 à 1,0%; Japan 1,5% 

• relatief hoge werkloosheid 

• weinig (Vs) of geen (europa) ruimte voor budget- of fiscale 

politiek 

• Betrekkelijk lage inflatie 

• ruimhartig monetair beleid blijft van kracht 

• Officiële rentes eurozone en Vs blijven ‘on hold’ 

• pas in 2012 mogelijk een krapper monetair beleid na iets oplopende 

inflatie (door stijgende belastingen, hogere grondstof- 

en importprijzen) 

sCeNariO 2: Flink tegenvallende groei in de wereld van 2 à 3% 


• Overheidsbestedingen nemen af, belastingen stijgen 

• afnemend vertrouwen van consumenten 

• kredietproblemen nemen weer toe 

• Landen met grote overheidsschuld komen (opnieuw) in de 

problemen (piigs-landen, Frankrijk, engeland, mogelijk ook 

Vs) 

• scherp terugvallende groei in Vs, engeland en Frankrijk 

• daadwerkelijke recessie in piigs-landen 

• exportlanden, zoals duitsland, kunnen recessie vermijden 

• deflatiegevaar ligt op de loer 

• Neergaande trend in rentes hervat 

sCeNariO 3: Flink meevallende groei in de wereld van 5 à 6% 


• in plaats van een ‘double dip’ juist dubbel herstel vanaf medio 

2011 

• tweede groeifase sterker dan de eerste 

• gedragen door investeringen van bedrijven, en voor infrastructuur 

en herstel van huizenmarkt 

• aantrekkende werkgelegenheid en daardoor meer consumentenbestedingen 

• Vs blijft koploper met groei van 2,5 à 3,5%; Japan volgt met 2% 

• in europa groeien vooral de ‘kernlanden’ met 2,5 à 3% 

• inflatie loopt sneller op 

• Om verdere prijsstijgingen te voorkomen, wordt monetair 

OpkOmeNde LaNdeN: 

• gemiddelde groei in ‘emerging markets’ van 6 à 7% 

• China blijft koploper met 8,5 à 10% 

• een goede tweede plek voor india met 7,5 à 9% 

• solide consumptieve groei door opkomende middenklasse 

• aanhoudende investeringen (vooral infrastructuur) 

• geen belemmeringen door hoge schulden bij consumenten 

of overheden (zijn in staat oplopende schulden te dekken met 

inkomsten) 

• inflatieremmende maatregelen (kredietbeperkingen en hogere 

rentes), maar niet sterk 

• monetair beleid zeker niet krap 

• Voor landen met schuldproblemen neemt de risicopremie juist 

toe 

• Niet of nauwelijks instrumenten aanwezig om crisis aan te 

pakken 


• teruglopende vraag uit het westen zorgt voor lagere groei (5 

à 6%) 

• inflatiedruk neemt af 

• Overheden nemen opnieuw stimuleringsmaatregelen, zoals 

infrastructurele projecten 

beleid verkrapt 

• Officiële rentes stijgen, net als marktrentes 


• plukken vruchten van toenemende wereldhandel 

• een gemiddelde groei van 7 à 9% 

• China is koploper, gevolgd door india, Latijns-amerika en economisch 

kleinere landen als indonesië 

• inflatiedruk neemt flink toe 

• Overheden bestrijden stijgende prijzen met verkrapping van 

monetair beleid 



in opdracht van staalbankiers heeft het marketingadvies en onderzoeksbureau trigenum 

het cliënttevredenheidsonderzoek uitgevoerd onder cliënten van staalbankiers. met een 

goede uitkomst: de dienstverlening van staalbankiers krijgt een 7.8. 

Cliënten geven 

Staalbankiers een 7.8 

Resultaten klanten- 

onderzoek bekend: 

het doel van het cliëntenonderzoek is het in kaart brengen van de 

tevredenheid van cliënten over de bank en leren waar verbeteringen 

gewenst zijn. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in de maanden 

oktober en november van 2010. In totaal hebben 384 cliënten hun 

mening, zowel online als schriftelijk, gegeven. 

Hoe luidt uw totaaloordeel over Staalbankiers, uitgedrukt in een rapportcijfer? 

(n=378) 

47,9% 

Gesloten vraag 

7,7% 

19,0% 

20,6% 

0,0% 0,0% 0,3% 1,1% 1,1% 

2,4% 

1 3 4 5 6 7 8 9 10 

10,1% geeft een 6 of lager 70,9% geeft een 8 of hoger 

De dienstverlening van Staalbankiers wordt beoordeeld met een 7.8. Een mooi 

tevredenheidcijfer, gezien de economische ontwikkelingen en de ontwikkelingen 

in de financiële sector de afgelopen jaren. Tegenover enkele cliënten, die minder 

tevreden zijn, staan veel cliënten die hoge cijfers geven: 8 cliënten geven zelfs een 

10. Ten opzichte van andere banken waar cliënten ook bankieren, komt Staalbankiers 

goed naar voren als het gaat om “expertise van mijn contactpersoon”, 

“gevoel gehoord te worden” en “oplossingen denkend vanuit klantbelang”. 

Onderscheidend 

Uit het onderzoek blijkt verder dat cliënten hun keuze voor Staalbankiers veelal 

gemaakt hebben op advies van anderen of vanuit een eigen oriëntatie op geschikte 

banken. Hierbij blijkt dat de persoonlijke benadering en het accent op private 

banking vaak de doorslag gaven. Het merendeel van de cliënten is in de afgelopen 

jaren bevestigd in hun keuze. Met name het professionele, flexibele karakter van de 

bank en de persoonlijke benadering van bankiers met interesse in de cliënt, wordt 

aangevoerd als onderscheidend voor Staalbankiers. Uit onderstaande grafiek blijkt 

dat Staalbankiers overall (op basis van de ervaringen en de communicatie van Staalbankiers) 

volgens cliënten voornamelijk uitblinkt als stijlvolle, correcte, betrouwbare, 

integere en creatieve bank. 

creatief 

integer 

betrouwbaarheid 

stijlvol, correct 

toegankelijk 

enthousiast 

vol aandacht 

oplossingsgericht 

ontvankelijk 

neutraal 

4,5 

4,3 

4,3 

4,3 

4,2 

4,1 

4,1 

4,0 

4,0 

0 1 2 3 4 5 

1 = helemaal niet van toepassing 

5 = uitstekend van toepassing 

meer informatie 

Gevraagd naar hoe Staalbankiers een nog hoger cijfer kan krijgen, adviseren 

cliënten om te letten op een aantal voor hen in het oog springende zaken: nog 

meer het gevoel geven dat men bij Staalbankiers actief bezig is met het beheren 

van het vermogen en meer informatie geven over trends en ontwikkelingen die 

relevant zijn voor de persoonlijke situatie van de cliënt. Daarnaast zijn er verbeterpunten 

op het vlak van internet: internetbankieren, online informatie beschikbaar 

stellen over de portefeuille in combinatie met minder papieren communicatie. 

Al met al een resultaat dus waarmee Staalbankiers haar dienstverlening gericht op 

kan bijsturen. 

Door op de ingeslagen weg 

hoe kijkt golfer robertjan derksen 

terug op 2010? en wat zijn de plannen 

voor volgend jaar? hij vertelt het 

zelf. “ik ben een structureel betere 

golfer geworden.” 

dit jaar mijn positie op de Europese Order of Merit, 

de Ranking dus, duidelijk verbeterd. Ik sta nu, met nog drie 

heb 

“ik 

toernooien te spelen, op de 54ste plaats. Dat is beter dan 

vorig jaar. Toch had het veel beter kunnen en moeten zijn. Ik ben 

nog niet tevreden, en dat moet ook niet als topsporter. 

Toch waren er zeker hoogtepunten. Zowel in het Ballantine Open 

in Korea in april, het Open de France in juni en het Omega European 

Open in Zwitzerland in september was ik zeer dicht bij een 

overwinning. En dat was natuurlijk DE doelstelling voor 2010. Met 

13 top 20 plaatsen, waaronder 2 top 10 en 2 top 5 was het dan ook 

een goed en constant golfjaar. 

CO lU m n // 

Maar als topsporter kijk je vooral naar de dingen die nog beter kunnen. Mijn dieptepunt 

dit jaar was wel de Open de France. Op de 15de hole sloeg ik tot drie keer 

toe een bal in het water, met als resultaat een 10 op een par 4 en ik zakte daardoor 

van de eerste plaats in het toernooi naar de 17de plaats. Dat is echt flink balen. Als 

ik dan nog iets over zou mogen doen van het afgelopen jaar, dan zou het de afslag 

zijn op deze hole en dan zou ik gewoon het toernooi winnen! 

Overwinning 

Wat ging er wel goed? Als ik bedenk wat er dit jaar beter of anders was dan 

voorgaande jaren dan kan ik concluderen dat eigenlijk alles beter gaat. Ik ben een 

structureel betere golfer geworden. Zowel op swing-technisch gebied, qua fysieke 

gesteldheid, als in het putten. Wat ik dus wil bereiken in 2011? Een toernooioverwinning. 

Dat blijft altijd de belangrijkste doelstelling. Maar verder wil ik mijzelf 

opnieuw verbeteren op de Rankings. Zowel op de Europese als ook op de Word 

Golf Ranking. Een verbetering op de Rankings zou betekenen dat ik mee kan 

doen aan de Majors, de vier meest prestigieuze individuele golftoernooien in het 

professionele golfcircuit. Daar ga ik voor. En om dat te bereiken wil ik niet veel 

anders doen dan ik nu al doe. Want het gaat steeds beter. Dus ik ga door op de 

ingeslagen weg, samen met mijn coaches en sponsors. Ik ben dan ook erg blij met 

de contractverlenging met Staalbankiers.” 



~ monutu regelt bijzondere uitvaarten ~ 

Voor het 

oog van 

de wereld 

uitvaartverzorger monuta, dat onlangs een samenwerkingsverband 

is aangegaan met staalbankiers, is specialist 

op het gebied van bijzondere uitvaarten. uitvaarten die 

extra aandacht vragen, en een ander soort expertise. “Wij 

regelen alles, van a tot Z.” door hilde duyx, fotografie kees hummel 

hebt maar één keer. Het moet goed 

gaan, we kunnen het ons niet 

veroorloven om fouten te maken. Wij 

geven een uitvaart dan ook meer dan “Je 

gemiddelde aandacht.” Aan het woord 

is Hans Bleijerveld, binnen Monuta teamleider van 

het team bijzondere uitvaarten. De uitvaarten die bij 

dit team terecht komen vragen om een speciale 

manier van werken. Het gaat dan bijvoorbeeld om 

grote complexe uitvaarten, uitvaarten met mediabelangstelling 

of uitvaarten met protocol of ceremonieel. 

Voorbeelden hiervan zijn Staatsuitvaarten, 

uitvaarten vanuit het Corps Diplomatique, van 

(oud)-politici, slachtoffers van rampen, van gezinsdrama’s, 

van zakenmensen of bekende Nederlanders. 

Uitvaarten ook die vaak grote mediabelangstelling 

krijgen, zoals bijvoorbeeld de herdenkingsbijeenkomst 

van de vliegramp op Tripoli. 

Er komt heel veel kijken bij een bijzondere uitvaart 

en dat kan een uitvaartverzorger nooit allemaal alleen 

regelen. Het team bijzondere uitvaarten bestaat dan 

ook uit vijftien ervaren uitvaartverzorgers die speciaal 

zijn opgeleid, getraind en gescreend. Zij zorgen er 

samen voor dat ze er voor de familie van de overledene 

kunnen zijn, maar dat zij tegelijk alle afspraken 

maken met betrokken organisaties, zoals bijvoorbeeld 

de politie en de gemeente, en de media. Hans: “We 

willen de nabestaanden zoveel mogelijk ontlasten en 

we regelen alles, van A tot Z. Niet voor niets is onze 

slogan: ‘Een goed gevoel na het afscheid.’” 

Publieke beleving 

De belangstelling van de media is bij bijzondere 

uitvaarten vaak erg groot. “Zeker als het om een 

bekende Nederlander gaat”, vertelt Sander van 

Harn van relatiebeheer bij Monuta. “Een uitvaart als 

Sander van Harn en Hans Bleijerveld 

publieke beleving, het is nu eigenlijk heel normaal. 

Maar de familie zit meestal niet op al die mediaaandacht 

te wachten.” Het komt dan ook vaak voor 

dat Hans van een overlijden in hogere kring eerder 

op de hoogte is dan de pers. “Zodat wij de media 

op een afstand kunnen houden”, legt hij uit. “Wij 

weten precies hoe dat moet, door jarenlange ervaring. 

We houden op die manier de familie uit de wind en 

zorgen ervoor dat het afscheid in alle waardigheid 

kan plaatsvinden.” 

Protocollen 

Bij bijzondere uitvaarten werkt het team van Hans 

volgens bepaalde protocollen. Iedereen weet wat 

hij of zij moet doen: de teamleden, maar ook de 

leveranciers van logistieke en organisatorische voorzieningen 

en materialen, zoals bloemisten, cateraars, 

bouwers van podia en tenten en installateurs van 

licht en geluid. Daarnaast is de protocollaire kennis 

binnen het team groot. “Mensen denken soms dat 

het uitvoeren van protocol het afscheid afstandelijk 

maakt, of kil”, vertelt Hans. “Maar juist het protocol 

maakt de uitvaart persoonlijk en warm. Protocol staat 

wat mij betreft voor de juiste aandacht geven. Ervoor 

zorgen dat er geen lange rijen ontstaan. De gasten 

kennen, van naam én gezicht. Weten wie waar zit. 

Weten hoe je mensen moet aanspreken. Hoe beter je 

iets voorbereid, hoe soepeler alles verloopt.” 

Het is wel vaak heel hard werken. Natuurlijk kun je 

een uitvaart voorbereiden, maar vaak moet je binnen 

vijf tot zes dagen alles regelen. “Zodra Hans meldt dat 

hij een bijzondere uitvaart gaat doen, worden teamleden 

van de dagelijkse werkzaamheden vrijgemaakt, 

en ingezet in het team bijzondere uitvaarten”, vertelt 

Sander. Zoals bij de herdenkingsbijeenkomst van de 

vliegramp op Tripoli. “We kregen de opdracht van de 

overheid. Er lag nog niet veel vast. Het team heeft in 

één keer een hele organisatie op touw moeten zetten. 

Dat is gelukt. Als Monuta zijn we dan ook erg blij dat 

we zo’n team hebben.” 

Wensen vastleggen 

Ondanks het feit dat het team een stappenplan heeft 

klaarliggen voor iedere uitvaart en kan putten uit 

enorm veel kennis en ervaring, is het toch een groot 

pluspunt als mensen bij leven al dingen omtrent 

de uitvaart vastleggen. “Het komt voor dat mensen 

speciale wensen hebben, waar we wat meer tijd voor 

nodig hebben om die te realiseren”, vertelt Hans. 

“Het is dus goed dat we ons daar al op kunnen voorbereiden.” 

Dat mensen het misschien wat eng vinden 

om nu al na te denken over hun eigen uitvaart, 

begrijpen beide heren. “We nemen dus de tijd voor 

“aLs Je aLLeeN maar 

meegaat in de emoties 

van mensen, 

dan doe je je werk 

niet goed” 

dat soort gesprekken”, zegt Sander. “Onze ervaring is 

dat het dan toch rust creëert. De wensen liggen vast, 

er hoeft niet meer over nagedacht te worden.” 

Voor Hans en Sander is het tot slot duidelijk: zij hebben 

hun droombaan gevonden. In de uitvaartverzorging? 

“Ja, sommige mensen begrijpen het misschien 

niet”, zegt Sander. “Maar wij kunnen een daadwerkelijke 

bijdrage leveren aan de rouwverwerking van 

mensen. Dat maakt dit werk mooi.” Hans knikt. Soms 

raken uitvaarten hem diep, maar hij houdt van dit 

vak. “Als ik het er moeilijk mee heb, dan maakt de 

dankbaarheid die ik van mensen krijg dat weer goed. 

Bovendien moet je kunnen relativeren. Betrokkenheid 

is nodig, natuurlijk, maar je moet ook afstand 

kunnen houden. Als je alleen maar meegaat in de 

emoties van mensen, dan doe je je werk niet goed.” 

monuta wil waarde toevoegen aan de dienstverlening van staalbankiers door uitvaartwensen mogelijk 

te maken die minder gebruikelijk zijn. dit kan al vroeg beginnen door uitvaartwensen kenbaar 

te maken, uit te werken en vast te leggen. Bent u hierin geïnteresseerd? Neem dan contact op met 

Hans Bleijerveld, via hbleijerveld@monuta.nl of 055 527 427 7. Het team bijzondere uitvaarten 

is 24 uur per dag bereikbaar. 



“Landgoed de Hamert is een ruim 900 hectare 

groot natuurgebied en onderdeel van Nationaal Park de 

Maasduinen. Noord-Limburg is één van de nog relatief 

onbekende fraaie landschappen van Nederland. Doorsneden 

door de Maas is er een aantrekkelijke afwisseling 

van verrassend hoge stuifduinen, lieflijke vennen en oud 

cultuurlandschap met sfeervolle dorpjes.” 

De charmes van 

het limburgs 

landschap 

in een serie artikelen brengt staal de diversiteit van het nederlandse landschap onder 

het voetlicht. ditmaal is limburg aan de beurt. de provincie van romantisch besneeuwde 

heuvels en kastelen. edmond staal van stichting het limburgs landschap 

geeft tips voor genieters van fraaie landschappen en bourgondische maaltijden. 

tekst & Fotografie stichting het limburgs landschap 



1chateau 

neercanne 

“Het enige terrassenkasteel van Nederland 

en door de culinaire allure met recht 

een chateau. Het huidige kasteel stamt 

grotendeels uit 1698 en was ooit de plek 

waar Baron von Dopff met zijn gevolg 

resideerde. De baron was gouverneur van 

Maastricht en een belangrijk diplomaat, 

zo belangrijk dat Tsaar Peter de Grote 

bij hem op bezoek kwam. De baron liet 

op de terrassen en in het Jekerdal grootse 

baroktuinen aanleggen met vijverpartijen 

en strakke bloemenborders. Nog steeds is 

Chateau Neercanne geliefd bij staatshoofden 

die Maastricht bezoeken. De laatste 

eigenaresse Freule Poswick was niet meer 

in staat het complex te onderhouden. Net 

na de tweede wereldoorlog wist de Maastrichtse 

bankier Klinkenbergh de schuwe 

freule te overtuigen dat Stichting het 

Limburgs Landschap het vervallen kasteel 

een nieuwe toekomst kon geven. Uiteindelijk 

verkocht ze haar kasteel en kon de 

stichting beginnen met de restauratie. Na 

25 jaar was het kasteel in ere hersteld. 

2 3 overnachten 

kasteel arcen 

“Honderden kastelen liggen er verspreid over de 

provincie Limburg. In Arcen ligt het gelijknamige 

kasteel, sinds de jaren 80 te midden van de bijzondere 

‘kasteeltuinen’. Grachten scheiden de verschillende 

eilanden met een grote variatie aan tuinen 

die in alle seizoenen aantrekkelijk zijn. Het kasteel 

was mede door oorlogsschade dermate vervallen dat 

restauratie van het interieur bijna onmogelijk werd. 

In het relatief sobere kasteel worden nu tentoonstellingen 

georganiseerd en daarnaast is het een geliefde 

trouwlocatie. De uitzichten vanuit het kasteel op 

de tuinen met de majestueuze oude bomen zijn 

prachtig. De Kasteeltuinen zijn overigens het hele 

jaar geopend.” 

houthuizermolen 

“De feit dat ‘hun’ Lottumse molen 

in de oorlog opgeblazen werd 

bleef wringen bij de bevolking 

van dit Noord-Limburgse dorp. 

Een initiatief van enkele dorpsbewoners 

vond weerklank. De 

belt waarop de molen ooit stond 

was eigendom van Het Limburgs 

Landschap, samen met het gevarieerde 

dal van de Siebersbeek. Het 

Limburgs Landschap ging eendrachtig 

mee lobbyen en in een 

jaar tijd lag er een stevig financieel 

‘fundament’ onder de plannen. 

Nu staat er weer fier een molen 

in het Maasdal aan de ingang van 

het dorp Lottum.” 

4geuldal 

“Limburg doorkruisen zonder het befaamde Geuldal aan te doen is uzelf te kort doen. Het is niet voor niets door een 

publieksjury uitgeroepen tot het mooiste landschap van Nederland. Plateaus met uitgesleten dalen. Historische hoogstamboomgaarden 

bij vakwerkhuizen, soortenrijke houtwallen en heggen, populieren met maretak, natuurstenen kerkjes en overal 

kruizen en kapelletjes. En natuurlijk in elk dorp de eigen schutterij en de dorpsherberg. De streek is zo gevarieerd en vol met 

tastbare historie dat het terecht tot Nationaal Landschap is uitverkoren.” 

5 

grOeN’ geNieteN 

in een wit 

Limburg 

Het Limburgs Landschap heeft 

verspreid over de provincie fraai 

plekken weten veilig te stellen 

waar u lekker op adem kunt 

komen. alle natuurgebieden van 

onze stichting zijn vrij toegankelijk. 

Op de meeste plaatsen zijn 

wandelroutes uitgezet die u op 

eigen gelegenheid de mooiste 

plekken van Limburg laten ontdekken. 

Ook kunt u op stap met 

de boswachter. Het fietsknooppuntennetwerk 

is ideaal om ook 

in de winter makkelijk door de 

streek te koersen. ‘Namens de 

natuur uw gastheer’ is niet voor 

niets het motto van Het Limburgs 

Landschap, ook deze winter.” 

de ligging van de diverse 

beschermde landschappen met 

de bijbehorende monumenten 

is te vinden op www.limburgslandschap.nl 

in stoere hoeves 

of ‘adellijke huyzen’ 

“Het Limburgs Landschap heeft een aantal historische 

boerderijen om laten bouwen tot sfeervolle 

vakantiewoningen. Met vriendenstellen of familie 

kunt u genieten van de zeer smaakvol ingerichte 

huizen met comfortabele bedden, open haard 

en sfeervol ingerichte woonkeuken. Via www. 

limburgs-landschap.nl komt u bij de diverse beschikbare 

huizen. Een goede tip voor een weekend 

in een stukje buitenland van Nederland.” 



“Organiseer je 

eigen prikkels” 

Ben 

tiggelaar: 

door maureen land, fotografie jan Willem steenmeijer 

hij deelt zijn kennis met 

honderdduizenden managers. 

auteur en toptrainer 

ben tiggelaar weet alles 

over gedragsverandering bij 

mensen en in organisaties. 

over prikkels, feedbacklijstjes 

met kruisjes en goede 

voornemens voor het nieuwe 

jaar. 

eerst maar een felicitatie, doctor Ben 

Tiggelaar. U bent net gepromoveerd, 

vanwaar die stap? 

“Voor mijn boeken en de seminars deed 

ik al onderzoek en dat ben ik serieuzer 

gaan oppakken. Mijn promotieonderzoek, over 

gedragsverandering bij organisaties, heeft me erg 

geholpen kritischer te kijken naar mijn werk. Met 

onderzoek neemt je geloofwaardigheid als auteur toe. 

In mijn vak zijn er heel veel trainers die grossieren 

in oneliners, maar die moeten wel gebaseerd zijn op 

inhoud. Bij het schrijven van mijn boeken heb ik me 

altijd gebaseerd op wetenschappelijke bronnen. Zeker 

belangrijk bij de doelgroep waar ik me op richt, 

de hoger opgeleide vrouw en man met ambitie en 

ondernemerschap. Die zijn terecht kritisch.” 

In uw boeken stelt u dat we niet nadenken over ons 

gedrag. Maakt dat veranderen lastig? 

“Wetenschappelijk gezien is vanaf de verlichting 

het beeld: wij willen iets, dus daarom doen we iets. 

Het Cartesiaanse model: ik denk dus ik ben. Het 

voelt voor een mens alsof hij bewuste keuzes maakt. 

Hersenwetenschappers en experimentele psychologen 

komen er de laatste vijftien jaar steeds meer 

achter dat ons onbewuste veel belangrijker is dan we 

altijd hebben gedacht. Minstens 95% van ons gedrag 

is automatisch gedrag en slechts 5% is bewust gedrag. 

Onze vrije wil legt het meestal af tegen de directe 

behoeftebevrediging. Ons gedrag wordt voor het 

leeuwendeel gestuurd door prikkels uit de directe 

omgeving die automatische routines oproepen. We 

zijn heel goed in routines. Maar tegelijkertijd zijn 

we ook in staat te reflecteren op ons gedrag, zo van: 

dit bevalt me niet. Toch kunnen we soms lang bezig 

zijn onze goede voornemens te implementeren. We 

dromen en durven, maar doen is een probleem. In de 

oefening hebben we vaak geen zin. We kijken vooral 

naar het eindresultaat. De weg ernaar toe bestaat 

echter uit oeverloos herhalen en ploeteren. En dat 

vinden we niet leuk.” 

Hoe zetten we die dromen wel succesvol om in actie? 

“Je moet iets in je omgeving veranderen, in de prikkels 

die je dagelijks sturen. Naar een andere omgeving 

gaan bijvoorbeeld. Iedereen weet: met vakantie 

ben je anders. Het hebben van een coach kan ook 

een verandering zijn. Je organiseert eigenlijk sociale 

hulp. Zodra je iemand inzet die jou stimuleert, gaat 

veranderen vele malen makkelijker dan wanneer je 

omgeving helemaal hetzelfde blijft en toch je gedrag 

moet veranderen. Wil je eindelijk dat boek lezen in 

plaats van voor de tv blijven hangen? Zet om half 

negen de tv uit. Lukt dat niet, plaats een reminder in 

je telefoon. Werkt ook dat niet? Laat iemand je bellen 

om half negen. Zorg ervoor dat iets of iemand jou 

aanstuurt.” 

Als veranderen zo lastig is, hoe krijgen managers hun 

medewerkers dan zo ver? 

“Ook op de werkvloer worden we voor 95% 

gestuurd door de dagelijkse prikkels. Op de arbeidsmarkt 

komen -zeker in 2011 als de eerste stroom 65 

plussers massaal opstapt- steeds meer initiatiefvolle 

creatieve mensen die niet op een ouderwetse manier 

aangestuurd willen worden. Zij willen zelfsturing. 

Maar afspraken met jezelf maken werkt nauwelijks. 

Het alternatief is feedback. Onze hersenen hebben 

directe feedback nodig om te weten: zijn we op de 

goede weg? Direct resultaat, een reactie van een klant 

of collega, heeft veel meer impact op ons gedrag dan 

bijvoorbeeld een kwartaalrapportage. Het organiseren 

van feedback betekent dat je ervaart dat je gedrag 

uitmaakt: verplichtingen niet nakomen is schadelijk, 

ze wel nakomen levert waardering op. 

Bovendien: we kijken veelvuldig naar wat er mis kan 

gaan, maar vergeten onderweg te bevestigen wat goed 

gaat. Opvoedkundigen zijn inmiddels overtuigd dat 

kinderen onderweg bevestiging nodig hebben en 

niet pas aan het eind. Volwassenen zijn kinderen in 

grootverpakking. Voor kenniswerkers blijkt dat de 

belangrijkste motivering de ervaring van vooruitgang 

is. Hoe kleiner de stappen die je meet, hoe groter de 

motivering. Als je pas een kruisje zet als je de Nobel- 

prijs haalt, moet je lang wachten op die bevestiging. 

Alleen, kruisjes zetten vinden we kinderachtig.” 

Veranderen in 2011, wat is het succes van een goed 

voornemen? 

“Het belangrijkste van een goed voornemen is, dat 

je het niet in termen van uitkomst definieert maar in 

termen van input. Dus niet: ik wil me fitter voelen 

of ik wil minder wegen. Maar wel: ik ga voortaan 

iedere maandagavond naar de sportschool. Je mag al 

heel trots zijn op jezelf als je die eerste maandag gaat 

en de volgende maandag weer. En zeker als je dat een 

paar maanden volhoudt. Je hangt een lijstje op in je 

keuken en iedere keer als je bent geweest zet je een 

kruisje neer. Beloon jezelf ook. Hoe kinderachtig het 

ook klinkt, we zijn heel tevreden als dat lijstje met 

kruisjes er hangt.” 

Heeft u een goed voornemen voor 2011? 

“In 2011 ga ik naast columns en boeken ook werken 

aan artikelen voor wetenschappelijke tijdschriften. 

Ik probeer trouwens iets verder te kijken dan 2011. 

Mijn kinderen zijn nog jong, dus kies ik nu voor tijd 

samen met mijn gezin en beperk me in mijn agenda. 

Maandag hou ik vrij om de week voor te bereiden. 

Buitenlandbezoeken alleen als het op één dag kan. 

Ik organiseer mijn eigen prikkels om me aan die 

voornemens te houden.” 

dr. ben tiggelaar (1969) 


staalmagazine december 2010 23 

cv 

• hij studeerde communicatiewetenschap 

en begon zijn loopbaan als journalist bij 

adformatie en werkte voor abn amro 

tot hij in 1996 voor zichzelf begon en zich 

specialiseerde in verandering en gedrag. 

• inmiddels is hij topspreker en trainer op 

zijn vakgebied; zijn mba in 1 dag is het 

best bezochte seminar van europa. 

• hij is auteur van de bestsellers dromen, 

durven, doen en doen! vertaald in o.a. 

het arabisch en het japans. 

• vanaf 2003 deed hij promotieonderzoek 

en haalde afgelopen oktober zijn doctorstitel 

in de economische Wetenschap en bedrijfskunde. 

• ben tiggelaar is echtgenoot en vader van 

vier dochters. hij loopt hard en eet groenten 

uit zijn eigen moestuin.

De vergrijzing: 

vergezichten 

tot 2050 

door rené lamers en hans smits, fotografie hollandse hoogte 

alleen massaimmigratie 

zou onze financieeleconomische 

pijn kunnen wegnemen. 

verhoging van de 

pensioenleeftijd én een strikt 

budgetbeleid én een optimale 

arbeidsmarkt blijven 

onvoldoende om de gevolgen 

van de vergrijzing in ons 

deel van de Westerse wereld 

op te vangen. 

het ging het afgelopen jaar economisch 

niet lekker. En komende jaren is de kans 

op gouden bergen nog steeds gering. 

Hoewel het gevaar van een double dip 

voorbij lijkt, zien we nog steeds geen 

economische groei van betekenis. Er is bijna sprake 

van stagnatie. De regering gaat de grootste bezuinigingsoperatie 

ooit doorvoeren, net als elders in 

Europa. Ondertussen gaat de pensioenleeftijd omhoog 

en wordt het mes gezet in sociale voorzieningen. 

Terwijl miljarden zijn gestoken in de bankensector 

om de economische crisis die erop volgde te temperen, 

worden nu ook de financiële gevolgen van de 

vergrijzing zichtbaar. De vergrijzing en de afname 

van de werkende bevolking bereikt nu een punt, 

waarop problemen ontstaan. De kosten voor pensioe- 

nen en AOW nemen fors toe, terwijl er minder geld 

wordt verdiend. 

Maar de demografische ontwikkeling in Nederland 

en heel Europa is maar een deel van het verhaal. Ja, 

ze leidt tot grote financiële problemen. De huidige 

maatregelen tegen deze problemen zullen echter 

de pijn die Europa mee zal maken slechts ten dele 

kunnen verlichten. De oorzaak voor de grootste klap 

die op Europa afkomt, ligt ver buiten Nederland, 

zo heeft de Deutsche Bank onlangs in een rapport 

voorgerekend. Die oorzaak ligt in de demografische 

ontwikkeling in opkomende economieën en ontwikkelingslanden. 

Om die relatie te zien, stappen we 

denkbeeldig in een helikopter. We stijgen op, bekijken 

de Nederlandse situatie, die van Europa en vervolgens 

van de hele wereld. 

krimp 

We zien een Nederland, waar louter dankzij migranten 

de bevolking nog enigszins doorgroeit. In 2038 

bereiken we, uitgaande van de huidige gegevens en 

trends, de piek van zo’n 17,5 miljoen inwoners. Vanaf 

2039 daalt het bevolkingsaantal. Het aandeel 65-plussers 

groeit ondertussen fors. Nu nog staan tegenover 

elke oudere vijf mensen in een arbeidzame leeftijd. 

In 2030 zijn dat er net aan twee. De ouderen worden 

ook nog steeds ouder: tot 2050 stijgt de gemiddelde 

levensverwachting met ruim een jaar. 

Bij onze oosterburen is nu al sprake van demografische 

krimp. Tot 2050 zal de Duitse bevolking daar 

afnemen van de huidige 82 miljoen naar 70,5 miljoen. 

In andere landen treedt de krimp later in (Italië 

na 2015; Frankrijk na 2040) of blijft de groei enigszins 

gehandhaafd (zoals Spanje, dat er de komende veertig 

jaar nog zes miljoen inwoners bij krijgt). 

De Verenigde Staten is een heel ander verhaal. Ook 

daar neem het aantal ouderen flink toe; in veertig 

jaar een verdubbeling. Ondertussen neemt de totale 

bevolking ook nog steeds toe, van 317 naar 404 

miljoen. Deze groei zal de toename in kosten kunnen 

opvangen, waardoor de kosten van ouderdom minder 

zullen drukken op de economische ontwikkeling van 

de VS. 

De opkomende economieën zullen nog flink in 

bevolkingsaantal groeien. Verhaal apart is China. 

Daar zal de economische groei nog flink doorzetten, 

terwijl de bevolkingsgroei door de één-kind-politiek 

gering is, van 1,3 naar 1,4 miljard Chinezen. De toe- 

name in het aantal 65-plussers is echter een veelvoud 

van die natuurlijke aanwas: een verdrievoudiging. 

Een deel van deze toename komt doordat de nieuwe 

welvaart een hogere levensverwachting met zich 

meebrengt. 

India en Brazilië daarentegen zullen naast economische 

ook demografische groei doormaken, terwijl de 

aanwas van kinderen door toenemende welvaart in 

proportie blijft. Dat levert gunstiger productiviteitsratio’s 

op: voldoende werkenden tegenover de groep 

ouderen en kinderen. 

schrikbeeld 

Demografische ontwikkelingen zijn een gegeven. 

Hoe ga je ermee om? West-Europa kijkt naar Japan in 

de jaren negentig, wat voor andere landen een schrik- 

eCO n O m i e // 

beeld is. Japan kreeg toen te maken met een mix van 

economische recessie, vergrijzing én afname van de 

bevolking. Dit zou op te vangen zijn geweest met een 

grotere export en verschuiving van arbeidskrachten 

naar economisch aantrekkelijker sectoren. De Japanse 

economie is echter behoorlijk geïsoleerd en de 

hoge gemiddelde opleiding van de Japanners maakt 

het arbeidspotentieel weinig flexibel. Het is duur en 

moeilijk om naar goedkoper, lager gekwalificeerd en 

ander werk te leiden. Gevolg van de opeenstapeling 

van deze ontwikkelingen was economische krimp. 

Japan is die nog steeds niet goed te boven. 

Het aantal 

ouderen 

neemt 

flink toe 

Dat schrikbeeld is tegelijk een les voor Europa. Dat 

móet nu aan structurele oplossingen werken. De 

bevolkingsgroei is nihil en zal de vergrijzing niet 

kunnen opvangen. Ook zal het rendement laag zijn 

van pogingen nóg meer vrouwen aan het werk te 

krijgen; de afgelopen dertig jaar is de arbeidsparticipatie 

van vrouwen al fors toegenomen. De Verenigde 

Staten kunnen nog wel hun toevlucht zoeken in 

bevolkingsgroei en verhoging van de arbeidsdeelname. 

Daarom is de noodzaak voor de VS om meer 

structurele – lees: politiek impopulaire – maatregelen 

te nemen minder. 

Zo kiest de Europese Unie thans ook voor een stringent 

budgetbeleid. Miljarden zijn naar de bankensector 

gegaan, om zo het consumentenvertrouwen niet 

weg te laten glippen en de economische crisis die 

volgde op de financiële crisis te beperken. Nu moet 

de hand op de knip: overheidsuitgaven worden in 

historische bedragen teruggedrongen. 

Daarnaast wil de EU arbeid flexibel maken om 

arbeidspotentieel makkelijker van sector te laten 

verschuiven en goedkoper te maken, en daarmee de 

financiële druk van (langdurig) werklozen te verlichten. 

In Nederland valt de groep langdurig > 



werklozen nog mee, maar in Duitsland is van alle 

werklozen bijna de helft meer dan een jaar werkloos. 

Voor de eerste twee maatregelen lijkt steun te zijn bij 

de bevolking. Tegen de derde lijn is meer weerstand. 

Door de pensioenleeftijd te verhogen, beperk je de 

pensioengelden en vergroot het aantal werkenden. 

In het ene EU-land, Nederland, gaat dat soepeler dan 

in het andere land, Frankrijk (ernstige stakingen). 

Maar Nederland heeft ook een traditie in sparen voor 

een oudedagsvoorziening. Iedereen krijgt AOW, de 

meeste mensen bouwen ook een pensioen op en 

een groep mensen spaart daarbovenop nog extra. In 

Frankrijk is er alleen een soort AOW. Hoezeer de 

ruimte daarvoor nu beperkt is, toch zullen vooral de 

Zuid-Europese landen moeten leren om te sparen 

voor de oude dag. 

Cruciaal om te overleven wordt de politieke vraag 

of de EU-staten elkaar blijven steunen, ook al heeft 

een individueel lid daar niet direct baat bij. Binnen 

de EU worden nu voordelen bereikt. Kiezen de 

landen er niet voor om een ander lid dat in nood is te 

ondersteunen, dan kunnen zij als dominostenen de 

negatieve gevolgen ervan merken. 

De Verenigde Staten pakken hun problemen aanzienlijk 

minder drastisch aan dan de EU. Zoals gezegd, 

vangt de demografische groei immers een groot deel 

van de problemen op. Waarom zou je dan een aanpak 

kiezen die herverkiezing onzeker maakt? De federale 

regering pompt miljarden dollars in de economie 

om de vraag te stimuleren. Met een goedkope dollar 

exporteren de Amerikanen in feite hun problemen 

naar het buitenland. Ondertussen bereikt de totale 

Amerikaanse schuld een recordomvang. De vraag is 

hoe lang dat buitenland die enorme schuld toestaat, 

en daarmee de wankele basis onder de onevenwichtige 

handelsbalans. Het wordt namelijk steeds meer 

de vraag of de VS alle leningen kunnen terugbetalen. 

sanering 

Aanzienlijk gunstiger ziet het er uit voor met name 

de Aziatische groei-economieën. Die hebben nauwelijks 

wat gemerkt van de problemen in het Westen. 

Na een kortstondige afname van de groei zit China 

weer ouderwets op zo’n 9 à 10 procent en groeien 

ook India en Indonesië weer 7 à 8 procent. De 

drastische sanering van hun eigen economie na de 

Azië-crisis van 1998 heeft ertoe geleid dat ze niet zo 

gevoelig zijn voor de klappen vanuit het Westen. 

Dergelijk grote landen zijn goed in staat om de onzekerheid 

rond de Westerse afzetmarkten te ondervangen 

door een enorme binnenlandse afzetmarkt. De 

schulden die deze landen maken, baren geen zorgen. 

Hun groei zorgt ervoor dat ze die moeiteloos kunnen 

tegen 2050 zullen 

india en China de 

Westerse hegemonie 

al lang hebben 

overgenomen 

terugbetalen. Tegen 2050 zullen India en China de 

Westerse hegemonie al lang hebben overgenomen. 

Het is een gedachte waar we in het Westen aan zullen 

moeten wennen. Deze ontwikkeling voorkomen lukt 

niet. Het Westen zal erop moeten inspelen. 

Nu probeert de Europese Unie haar positie te 

behouden, onder andere met beperking van salarissen 

en sociale voorzieningen, maar ook met een stringent 

budgetbeleid. Dat laatste wekt zorgen. Motor van de 

economie is de productie. Een overheid zou die kunnen 

stimuleren, middels investeringen. En dan niet 

in onrendabele bedrijven en verdwijnende sectoren, 

maar om kansrijke, concurrerende sectoren op gang 

te krijgen, en daarmee de export. Dat bespoedigt 

economisch herstel. 

Een binnenlandse consumptiemarkt die in de 

komende decennia in ieder geval groeit, is die van 

zorg en welzijn. Steeds meer ouderen betekent steeds 

meer vraag hiernaar. De economische groei van grote 

economieën als India en China brengt echter met 

zich mee dat de echt interessante afzetmarkten buiten 

Nederland en buiten Europa komen te liggen. Tel 

maar op: in China ruim een miljard consumenten, in 

India ruim een miljard consumenten, maar ook de 

andere groei-economieën tellen tezamen één miljard 

mensen. 

De groei-economieën nemen nu ongeveer een kwart 

van de wereldconsumptie voor hun rekening, maar 

dat zal over vijftien jaar al 39 procent zijn. In diezelfde 

periode zakt het aandeel van de EU van 22 naar 18 

procent, dat van de VS van 34 naar 26 procent. Om 

de afzetmarkten te kunnen bedienen zou bijvoorbeeld 

Nederland zich meer moeten richten op de 

kansrijke sectoren. Nu is ons land vooral een typische 

consumptie- en diensteneconomie, waarin hoge 

opleidingen centraal staan. De focus moet nog meer 

komen te liggen op waar we sterk in zijn. Denk aan 

de high tech-industrie, de auto-onderdelenindustrie 

en de agribusiness. Maar ook aan onze kennis en 

ervaring met water en deltawerken zal met de stijgende 

zeespiegel en klimaatverandering grote vraag 

zijn. 

verschuiving 

Binnen de portefeuilles bij Staalbankiers zullen 

de veranderde economische posities in de wereld 

geleidelijk aan meer zichtbaar worden. Er zal een 

verschuiving optreden in de allocatie van obligaties 

in bedrijven en overheden in het Westen naar die 

in de groei-economieën. In de opkomende landen 

zullen vooral obligaties in sterke groeisectoren gewild 

worden, zoals die van bouwen constructiebedrijven 

(infrastructuur en huizenbouw vanwege de urbanisatie). 

Zij zijn nu nog relatief onbekenden voor ons, 

maar beleggingsfondsen volgen ze al nauwlettend en 

houden voor ons hun ontwikkeling bij. 

Bij aandelen nemen de groei-economieën al een 

steeds groter deel in. Dat aandeel is nu al verdubbeld 

naar ruim 20 procent, maar doorgroei naar ca. 30 procent 

of meer is bepaald niet uitgesloten. 

In de ontwikkelde landen zal er - zowel bij bedrijfsobligaties 

als bij aandelen - veel meer focus komen te 

liggen op die sectoren en bedrijven in het Westen die 

sterk gericht zijn op de afzetmarkten in de groeieconomieën. 

Ook de toenemende vraag in de groeieconomieën 

naar grondstoffen maakt een grotere 

nadruk daarop interessant. 

We hebben het gehad over vergezichten tot 2050. Wat 

daarna gebeurt, is een heel ander verhaal. De vergrijzing 

slaat dan ook toe in de groeien ontwikkelingseconomieën, 

waar dan intussen ruim twee miljard 

mensen bijgekomen zijn – 1,6 keer het huidige China. 

In het Westen komen tot 2050 nog slechts 38 miljoen 

mensen bij – één maal het huidige Spanje. Maar hier 

heeft de vergrijzing rond 2050 haar piek bereikt. Het 

Westen is dan echter niet meer de heersende economische 

macht. Door India, China en Brazilië is het 

naar een tweede plan geschoven. Deze ontwikkeling is 

echter omgeven met nog veel onzekere factoren. 



H e t K e eRPUnt// 

“ Je bent zo oud als je 

angsten, en zo jong 

menno iprenburg 

(65) begon na zijn 

pensioen rugkliniek 

iprenburg in het 

monumentale hospitaal 

in veenhuizen. 

door een smal buisje 

opereert de orthopedisch 

chirurg herniapatiënten. 

“na de 

ingreep wandelen 

patiënten zo weg.” 

als je dromen” 

door ellen Weber, fotografie jeroen van kooten 

UUw vader was horlogemaker. Hoe bent 

u in de chirurgie beland? “Als 17-jarige 

jongen stond ik op het voetbalveld, 

ik was keeper. Net voor mijn eindexamen 

kreeg ik een trap tegen mijn 

hoofd. Drie maanden moest ik rust 

houden, boven de horlogewinkel 

van mijn vader. Dagelijks kwam de 

dokter voorrijden in zijn Kever. ‘Mooi 

baantje’, dacht ik toen. En dus ging ik 

medicijnen studeren. Achteraf kan ik 

die gemene voetballer dankbaar zijn. 

Grappig eigenlijk: een chirurg doet net 

zulk precisiewerk als een horlogemaker. 

Ik opereer de wervelkolom door 

een buisje dat smaller is dan je pink.” 

Aanvankelijk wilde u naar de tropen. 

“Van 1973 tot 1976 werd ik uitgezonden 

naar Afrika. Negen maanden 

werkte ik in het universiteitsziekenhuis 

van Dar es Salaam, daarna middenin 

Tanzania. In het weekend ging ik de 

bush in. Werd ik ’s ochtends wakker 

van het geschud aan de Landrover; 

stond er een olifant tegenaan te schuren. 

Het werk beviel wel, maar niet 

voor de rest van mijn leven. Met de 

fourwheel drive ben ik terug gereden 

naar Nederland, via Bombay, Nepal, 

Kashmir en Afghanistan.” 

Daarna werkte u 27 jaar in het Wilhelmina 

Ziekenhuis van Assen. Dat klinkt 

een stuk minder avontuurlijk. “Ik ben 

na mijn opleiding orthopedie in Bonn 

altijd bezig geweest met nieuwe dingen. 

Zo heb ik join care gepromoot, 

waarbij je verschillende mensen op 

een ochtend opereert aan een knie- of 

heupprothese. In 2004 begon ik met 

een nieuwe methode om rughernia’s 

te opereren. De endoscopische chirurgie 

was zo’n succes dat er wachtlijsten 

ontstonden. Ik wilde op zaterdag 

opereren, maar dat bleek niet mogelijk 

in het ziekenhuis.” 

Was dat het moment waarop u dacht: ik 

begin mijn eigen kliniek? “Inderdaad. 

Ik wil mensen de zorg bieden, die ik 

zelf ook zou willen ontvangen. Medio 

2006 heb ik mijn eigen rugkliniek 

opgericht in het stadion van Heerenveen. 

Daarna heb ik ‘mijn pensioen’ 

gevierd met een congres: Oud & 

Nieuw met Iprenburg. Sinds 2009 zit 

de kliniek hier.” 

In het oude hospitaal van de kolonie 

Veenhuizen: een bijzondere lokatie! 

“De ontwikkelingsmaatschappij zocht 

een economische invulling voor 

de leegstaande gebouwen, die in de 

negentiende eeuw waren gebouwd 

voor de paupers. In ‘Het Pauperparadijs’, 

het boek dat ik aan alle patiënten 

meegeef, lees je meer over de kolonie 

Veenhuizen. Het quarantainegebouw 

was hoog genoeg om te verbouwen 

tot operatiekamer. Mijn vrouw Veronique 

heeft de bouw begeleid en de 

inrichting verzorgd. Zonder haar was 

het nooit gelukt. Als je van te voren 

weet wat er allemaal bij komt kijken, 

zou je er niet aan beginnen.” 

Op youtube staat een filmpje. Een man 

- zo stijf als een plank - strompelt 

binnen. Na de operatie wandelt hij zo 

de deur uit, met de krukken over zijn 

schouder. Gaat dat echt zo? ‘“Hee, de 

pijn is weg”, roepen patiënten verbaasd. 

Ja, dat is nou precies de bedoeling! 

Regelmatig word ik geknuffeld 

door grote kerels. Sommige patiënten 

komen later nog eens terug, om te 

genieten van deze bijzondere omgeving. 

In twee van de duizend operaties 

lukte het me niet om een patiënt te 

helpen. Eén keer uit onervarenheid, 

de laatste keer was het technisch niet 

mogelijk: de bekkenkam was te hoog 

waardoor ik het wervelkanaal niet kon 

bereiken.” 

Waarom bent u de enige in Nederland 

die hernia’s op deze manier opereert? 

“Het duurt lang om de techniek onder 

de knie te krijgen en je hebt dure 

apparatuur nodig. De operatie duurt 

minimaal anderhalf uur en vindt plaats 

onder plaatselijke verdoving met seda- 

“Het duurt lang om 

de techniek onder de 

knie te krijgen en je hebt 

dure apparatuur nodig 

voor de ingreep” 

tie. Er moet dus altijd een anesthesist 

bij blijven. Deze behandeling wordt 

nu in dertig landen uitgevoerd. Over 

vijftien jaar is dit in Nederland ook een 

gebruikelijke operatie.” 

Heeft u zelf wel eens een hernia gehad? 

“Alleen een nekhernia. En een paar 

keer spit, dus ik kan me goed verplaat- 

meer weten? 

sen in mensen die creperend van de 

pijn binnenkomen.” 

www.rugkliniek-iprenburg.nl , www.hospitaalveenhuizen.nl 

Wat voor mensen komen hier? “Kritische 

mensen, uit de hele wereld. Laatst 

een Ethiopiër, met een maandinkomen 

van 800 euro. Zijn werkgever betaalde 

de operatie, want hij had duizenden 

mensen onder zich en het bedrijf kon 

hem niet missen. De avond voor de 

operatie heeft hij overnacht in Bitter & 

Zoet, het hotel restaurant hiernaast. In 

Nederland betalen een paar arbeidsongeschiktheidsverzekeringen 

de ingreep, 

omdat werknemers 25 dagen eerder 

aan het werk kunnen.” 

Is het realiseren van deze rugkliniek het 

hoogtepunt in uw carrière? “Absoluut. 

Het werk is technisch uitdagend, collega’s 

uit de hele wereld komen kijken. 

Het is een droom die uitkomt. Ik zeg 

altijd: je bent zo jong als je dromen, en 

zo oud als je angsten.” 

Dus u gaat nog lang niet met pensioen? 

“Kijk eens naar deze prachtige omgeving. 

Dit noem je toch geen werken? 

Volgende week moet ik op vakantie, ik 

heb een jonge vrouw en een zoontje 

van zeven.” 

Dat klinkt alsof u liever werkt dan 

vakantie viert. “In dit vak reis je de 

hele wereld over, ik heb het wel een 

beetje gehad met al dat gereis. Drenthe 

is een mooie provincie om te wonen. 

Voordat we vertrekken, voer ik nog 

één operatie uit. Kan ik toch nog 

iemand van zijn pijn verlossen. Het 

is zo’n zinvol, dankbaar werk. Daar 

geniet ik echt van.” 

menno’s bankiers zijn Frank zuidberg en kosterus wildschut, met wie hij een 

prettige en inspirerende samenwerking heeft. 



“het is 

meer 

dan slijtage 

aan de . 

30 

hersenen” door marcel gansevoort, fotografie maarten udema, gerard til/hollandse hoogte 

kenhuizen. 

staalmagazine augustus 2010 

gea Broekema van 

alzheimer Nederland: 

in de toekomst zal één op de vijf nederlanders aan dementie 

leiden. de stichting alzheimer nederland, tevreden clïent 

van staalbankiers, pleit voor meer onderzoek en begrip. 

“vroeger werd dementie nog gezien als een ouderdomskwaaltje, 

maar het is een ontluisterende ziekte”, zegt gea 

broekema van alzheimer nederland. 

In het kantoor van Gea Broekema hangt een 

levensgroot schilderij. Met een auto, een 

slingerende weg en een huisje op een heuvel. 

“Het is geschilderd door een Alzheimerpatiënt”, 

vertelt Broekema. “Gedurende de 

ziekte kunnen patiënten nog lang blijven doorschilderen 

en ook muziek maken. Kunst is voor hen een 

Broekema is sinds drie jaar directeur/bestuurder van 

Alzheimer Nederland. Ooit begon ze als analiste 

bij de researchgroep Kinderoncologie van het VU 

medisch centrum in Amsterdam. Later was ze ook 

betrokken bij de oprichting van het Alzheimer 

centrum in het ziekenhuis. Na eerst zeven jaar voor 

het KWF te hebben gewerkt, maakte ze in 2007 de 

overstap naar Alzheimer Nederland. 

g OeDe D Oelen// 

Er is nog veel werk te verrichten om deze ziekte te 

bestrijden. In 2050 is het aantal patiënten verdubbeld 

en is het volksziekte nummer 3. Momenteel lijden 

230.000 mensen in Nederland aan dementie. De helft 

daarvan niet is gediagnosticeerd. Broekema: “Dat wil 

zeggen dat ze niet weten wat er precies aan de hand 

is. Dat vind ik zorgelijk. Mensen die het wel weten, 

zijn daar blij om. Want dan kunnen ze in een vroeg 

stadium maatregelen nemen, door goede zorg te 

regelen of al naar passende huisvesting te zoeken.” 

Ook op mantelzorgers en de naaste omgeving heeft 

de ziekte veel impact. “Patiënten raken zichzelf helemaal 

kwijt. De eerste fase van het ziektebeeld is nog 

dragelijk. Patiënten kunnen nog plannen maken en 

reizen. Maar als het aftakelingsproces eenmaal goed 

inzet en iemand volledig afhankelijk wordt, is het een 

ontluisterende ziekte.” 

Alzheimer cafés 

Het hoofdkantoor van de stichting staat in Bunnik 

en de organisatie bestaat uit 53 regionale afdelingen 

met drieduizend vrijwilligers. “Hadden we die niet, 

dan kunnen we hier het licht uitdoen”, benadrukt 

Broekema. De vrijwilligers runnen de 183 Alzheimer 

cafés in het land – ontmoetingsplaatsen voor patiënten 

– ze werken mee aan promotionele activiteiten 

en behartigen de belangen bij de lokale politiek. “Zo 

beoordelen de afdelingen of gemeentes voldoende 

middelen reserveren voor patiënten.” 

Alzheimer Nederland, dat deel uitmaakt van een 

wereldwijd netwerk, onderhoudt de relatie met de 

landelijke politiek. “We overleggen met alle partijen, 

ook met de PVV. Tot voor kort kregen we nauwelijks 

contact met ze, maar met de komst van het nieuwe 

kabinet veranderde dat. De PVV wil het initiatief 

nemen met een onderzoek wat dementie voor 

impact heeft op de Nederlandse samenleving.” 

Alzheimer Nederland heeft ook een hulp- en 

informatielijn, die 24 uur per dag bereikbaar is. “Echt 

een pareltje van onze organisatie. Vaak is een luisterend 

oor al heel belangrijk.” De overheid geeft voor 

bepaalde projecten subsidie en maar vooral dragen 

donateurs in grote mate bij. “Er zijn nu 130.000 

donateurs, maar we willen er natuurlijk graag meer. 

We subsidiëren wetenschappelijk onderzoek bij 

Nederlandse Alzheimer Centra in academische zie- 

Eigenlijk zou er minimaal tien keer zoveel 

geld voor onderzoek nodig zijn om grote stappen 

vooruit te maken. Er is nog veel onbekendheid over 

deze ziekte. We weten dat hoge bloeddruk of diabetes 

risicofactoren zijn, maar over de onderliggende processen 

is nog weinig bekend.” 

Ouderdomskwaaltje 

Twintig jaar geleden werd dementie vooral gezien als 

een ouderdomskwaaltje. “Wij proberen deze beeldvorming 

tegen te gaan door te benadrukken dat het 

een serieuze ziekte is. Let wel, gemiddeld overlijden 

patiënten na acht jaar aan deze ziekte. Het is meer 

dan alleen slijtage aan de hersenen. Naar verwachting 

zal één op de vijf Nederlanders aan een vorm van 

dementie gaan leiden.” Het is ook de duurste ziekte 

om te behandelen, want patiënten worden uiteindelijk 

vaak opgenomen in een verpleeghuis. 

Campagne van Alzheimer Nederland in de P.C. Hooftstraat om mensen bewust te maken van de problemen die mensen met dementie ervaren 

Momenteel draait er de campagne om bewustwording 

voor Alzheimer te creëren. In tramhaltes hangen 

posters ‘Stap alleen in de tram die u naar uw bestemming 

brengt’. In de volkskrant stond deze week nog 

de gratis geplaatste advertentie ‘U leest nu de krant’. 

“De meest eenvoudige zaken, zoals het lezen van de 

krant of koken is voor ons vanzelfsprekend, maar niet 

voor de mensen met Alzheimer.” 

Glazen bol 

Wanneer komt er een geneesmiddel voor de ziekte? 

Dat is volgens Broekema moeilijk te voorspellen. “Ik 

heb geen glazen bol”, glimlacht ze. “Stap één is dat 

we vooruitgang boeken met de diagnostiek, zodat 

we eerder kunnen ingrijpen. We kunnen nu al in een 

vroege fase vaststellen dat iemand Alzheimer heeft. 

Dat is belangrijk om te weten voor de patiënten. In 

die eerste fase kun je nog allerlei leuke dingen doen, 

zoals op reis gaan of een potje tennis spelen. Je hebt 

dan nog een redelijke kwaliteit van leven.” 

Maar een geneesmiddel? Daar kunnen nog jaren over 

heen gaan. “We moeten al blij zijn als we het proces 

kunnen remmen en stabiliseren. Vijftig jaar geleden 

overleefde een kwart van de patiënten op de afdeling 

kinderoncologie. Twintig jaar later, toen ik daar 

werkte, geneesde zeventig procent. Dan zie je daarna 

dat het langzaam gaat. Aids was ooit een dodelijke 

ziekte, maar met de resultaten uit wetenschappelijk 

onderzoek is dat nu niet meer. Er is voor dementie 

nog geen genezing mogelijk. Maar ik heb wel het 

vertrouwen dat er een oplossing komt. Als er maar 

voldoende wordt geïnvesteerd in wetenschappelijk 

onderzoek.” 

manier om zich te uiten.” meer informatie: www.alzheimer-nederland.nl 


altijd 

het heft 

in handen 

een ongeluk, ziekte, dementie. er kan van alles gebeuren waardoor anderen 

grote beslissingen voor u moeten nemen. Wilt u tot uw dood de 

regie over uw leven, lichaam en bezittingen behouden, dan kunt u tegenwoordig 

uw wensen notarieel laten vastleggen in een levenstestament. 

hoe precies, dát vertellen ineke meuwese (kandidaatnotaris bij dirkzwager 

advocaten & notarissen) en kosterus Wildschut (senior financial 

planner bij staalbankiers). door teus lebbing, fotografie jeroen bouman 

Stel: u bent directeur-grootaandeelhouder 

van een 

bedrijf en belandt na een 

hevig skiongeluk in een 

Zwitsers ziekenhuis. 

Onaanspreekbaar en wilsonbekwaam. 

Wie betaalt in uw afwezigheid de 

salarissen van uw personeel door? Of, 

ander voorbeeld: u bent op leeftijd, 

raakt aan het dementeren en moet 

verhuizen naar een verzorgingstehuis. 

Wie regelt dat dan naar uw wens? 

Als je niet meer in staat bent om je 

eigen belangen te behartigen, zijn de 

gevolgen vaak niet te overzien. “Dat 

geldt voor jong en oud, met en zonder 

familie”, benadrukt Ineke Meuwese, 

kandidaat-notaris Dirkzwager 

Advocaten & Notarissen. “Volgens de 

wet kan namelijk niemand je zaken 

regelen namens jou, tenzij de rechter 

een bewindvoerder of curator heeft 

benoemd. Deze omslachtige procedure 

kost niet alleen tijd, de aangewezen 

persoon kent vaak ook je wensen niet.” 

“Veel mensen denken: ‘dat regelt mijn 

komen. In detail kan de opsteller van 

een levenstestament zijn verlangens 

uitwerken. Meuwese: “Wie mag alle 

benodigde handelingen verrichten en 

beschikken over de bankrekeningen? 

Dat zijn natuurlijk de meest voor de 

“met het levenstestament 

kun je zonder omslachtige 

procedures de regie 

over je leven, lichaam en 

vermogen behouden” 

partner tegen die tijd wel’. Maar dat 

kan niet altijd”, vult Kosterus Wildschut, 

senior financial planner bij 

Staalbankiers, aan. “Denk alleen al aan 

de verkoop van een huis. Daarvoor is 

vaak van beide echtelieden een handtekening 

nodig.” 

gedetailleerde verlangens 

Om dit soort ingewikkelde situaties te 

voorkomen, heeft de Vereniging van 

Estate Planners in het Notariaat (EPN) 

het levenstestament ontwikkeld. Meuwese: 

“Deze notariële akte stelt je in 

staat om zonder omslachtige procedures 

de regie over je leven, lichaam 

en vermogen te behouden. Zie het als 

een hele uitgebreide volmacht, waarin 

je al je persoonlijke, zakelijke en 

medische wensen kunt vastleggen. En 

wat er ook nieuw aan is: de akte wordt 

opgenomen in het Centraal Levenstestamentregister. 

Zo kunnen kinderen, 

andere familieleden of zakenpartners 

altijd achterhalen of je op dit front iets 

geregeld hebt. Het ligt niet alleen maar 

bij de notaris in de kluis.” 

Als kwaliteitsgarantie heeft de EPN 

bovendien een protocol voor de 

aangesloten notarissen uitgewerkt 

en een lijst gemaakt van punten 

die in ieder geval aan bod moeten 

n i eUW// H e t l e v e n st esta m e nt 

hand liggende vragen die je in een 

levenstestament beantwoordt. Maar 

je kunt nog veel verder gaan en ook 

op voorhand vastleggen wat er met je 

kunstcollectie gebeurt, wie je tweede 

huis in het buitenland gaat bestieren of 

een bedrag reserveren om in een wat 

luxer verzorgingstehuis te komen. Alles 

is mogelijk.” 

Wildschut: “Zo wijs ik mijn cliënten 

ook altijd op het schenkingsplan. 

Dat stagneert namelijk als zij wilsonbekwaam 

worden en niets hebben 

geregeld. In het levenstestament kun 

je ervoor zorgen dat de schenkingen 

toch doorgaan.” Maar wat gebeurt 

er als er zo op de lange duur geen 

geld meer overblijft om bijvoorbeeld 

het verzorgingstehuis of je medische 

kosten te betalen? Wildschut: “Daarvoor 

hoef je niet bang te zijn, want 

in het levenstestament kun je ook de 

voorwaarden vastleggen waaronder de 

schenkingen gedaan moeten worden. 

Je bepaalt dan bijvoorbeeld een 

vermogensgrens. Zodra die bereikt is, 

stoppen de schenkingen.” 

In een levenstestament geef je, kortom, 

duidelijkheid over hoe je verder wilt 

leven wanneer je je eigen belangen 

niet meer kunt behartigen. Daarmee 

is het een goede aanvulling op een 

normaal testament, waarin je aangeeft 

wat er met je erfenis en nalatenschap 

moet gebeuren. Voor beide notariële 

aktes geldt: stel je ze niet op, dan laat je 

de gevolgen volledig aan de wet over. 

Dat de EPN dit najaar het levenstestament 

als product heeft gelanceerd, 

is niet voor niets. “De wens om het 

heft in eigen hand te houden groeit”, 

zegt Meuwese. “Zeker met het oog 

op de aankomende vergrijzing. Hoe 

het allemaal moet na het overlijden, 

daar hebben de meesten zich wel over 

gebogen. Maar de periode ervóór is 

vaak onbepaald. Het is natuurlijk ook 

een gevoelige onderwerp. Aan wie kun 

je je zaken tijdens je leven overlaten, 

wie kun je ten volste vertrouwen? 

Niemand denkt daar graag uitvoerig 

over na. In onze adviesgesprekken 

met cliënten boren wij het onderwerp 

daarom geregeld zelf aan. Zeker als 

er grote belangen op het spel staan, 

vanwege de zakelijke positie of het 

vermogen.” 

zorgplicht 

Wildschut: “Niet alleen als notaris, 

maar ook als bank heb je een zorgplicht. 

De estate planning vormt een 

belangrijk onderdeel van onze financiele 

advisering. Het is onze taak om te 

wijzen op mogelijkheden en gevolgen 

van bepaalde keuzes. In dat traject kijkt 

Staalbankiers mee over de schouders 

van de notaris, in de regio Arnhem 

is dat vaak Dirkzwager Advocaten & 

Notarissen. Er is een belangrijke wisselwerking 

tussen ons.” 

Voor gerichte informatie over het levenstestament 

kunt u terecht bij uw private banker. 



vRaagBaaK// 

Uw vraag ons antwoord 

Vraag: wij willen onze woning gaan renoveren. 

vallen alle werkzaamheden onder het verlaagde btwtarief 

van 6%? 

Antwoord: Tussen 1 oktober 2010 en 1 juli 2011 is inderdaad een tijdelijke stimuleringsregeling 

van kracht, waarbij het BTW-tarief bij renovatie en herstel van de 

woning wordt verlaagd van 19% naar 6%. Dit geldt echter alleen voor de arbeidskosten 

en dus niet voor de materialen. Bovendien vallen niet alle werkzaamheden 

onder het verlaagde tarief. Glazenwassen, het aanleggen en onderhouden van de 

tuin, omheiningen, zonwering en stoffering van de woning vallen bijvoorbeeld 

niet onder de regeling. Ten slotte moet de woning wel ouder zijn dan 2 jaar vanaf 

het tijdstip van eerste ingebruikname. 

Vraag: als dga maak ik gebruik van de levensloopregeling 

zodat ik een inkomensaanvulling heb zodra ik 

vervroegd met pensioen ga. blijft deze regeling 

gehandhaafd in het nieuwe regeerakkoord? 

Antwoord: Het regeerakkoord van oktober 2010 voorziet erin dat de levensloopregeling 

en het spaarloon budgetneutraal worden geïntegreerd in een nieuwe 

vitaliteitsregeling. Deze nieuwe regeling ondersteunt in bijvoorbeeld zorgtaken, 

het volgen van scholing, het opzetten van een eigen bedrijf of deeltijdpensioen. 

De regeling kan niet worden gebruikt voor vervroegd pensioen, zoals dat nu bij 

de levensloopregeling wel kan. Voordat een voornemen van het kabinet nieuwe 

regelgeving wordt, moeten er nog heel wat stappen worden genomen. Alle details 

moeten worden uitgewerkt en er vindt overleg plaats met sociale partners en 

34 staalmagazine augustus 2010 

Door richard de Wit , senior private banker bij staalbankiers, fotografie istockphoto 

uitvoerders (banken en verzekeraars). Daarna wordt het voorstel ingebracht in de 

Tweede Kamer en vervolgens in de Eerste Kamer. Dan zal ook pas duidelijk worden 

wat er gebeurt met de huidige opgebouwde spaarloon- en levenslooptegoeden. 

Wordt dit spaargeld opgenomen in de nieuwe regeling? Of blijft de huidige 

regelgeving voor het al opgebouwde spaargeld gelden? Het is voor u dus zaak om 

de besluitvorming goed te blijven volgen. 

Vraag: wij willen gebruik maken van de extra verhoogde 

eenmalige schenking. kan deze schenking ook 

worden gebruikt voor de aflossing van de eigenwoning 

schuld van onze dochter? 

Antwoord: Tot 1 januari 2010 kon u naast de jaarlijkse schenking alleen eenmalig 

een hoger bedrag vrijgesteld schenken aan uw kinderen (of hun partners) als zij 

ouder dan 18 en jonger dan 35 jaar waren. Dat kan nog steeds. De vrijstelling is 

zelfs tot € 24.000 verhoogd. Daarnaast kunt u vanaf 1 januari aan deze kinderen in 

plaats van deze verhoogde schenking, ook een extra verhoogde eenmalige schenking 

doen van € 50.000,-. Zij kunnen de schenking gebruiken voor de aankoop 

van een eigen woning of voor een studiefonds. De bestedingsmogelijkheden 

worden verruimd, zodat deze eenmalige schenking onder voorwaarden ook kan 

worden gebruikt voor de aflossing van de eigenwoningschuld van uw kind en voor 

de kosten van een verbouwing of verbetering van de eigen woning. Hoewel de 

uitbreiding pas volgend jaar ingaat, is goedgekeurd dat deze ook al geldt voor 2010. 

Natuurlijk schetsen wij hier slechts richtingen. iedere specifieke vraag heeft 

een antwoord op maat nodig. u weet ons te bereiken! 

staalbankiers weNst u 

eeN gezONd, geLukkig eN 

VOOrspOedig 2011 


H e t at elieR// 

peter hermans, beeldhouwer, schilder en omgevingskunstenaar woont en 

werkt op het vulkaaneiland la Palma. sinds een hersenstaminfarct in 2006 

richt hij zich nu volledig op het schilderen. Door hilde duyx, fotografie ita van der ploeg 

Waar kun je een echte “Peter Hermans” aan herkennen? “Ik 

voel me heel verwant met de moderne klassiekers van begin 

1900. Vooral het Fauvisme en het Cubisme. In mijn schilderijen 

komt dit tot uiting door vormen te vertalen naar kleurvlakken, 

waarin herkenbaarheid en abstractie een eenheid vormen.” 

Waardoor laat u zich inspireren? “Voor mijn revalidatie heb 

ik vijf werken gemaakt, geïnspireerd door schilderijen van vijf 

grote meesters, te weten Matisse, Braque, Picasso, Gris en Klee. 

Nu ben ik weer met andere dingen bezig. Laat ik me inspireren 

door het landschap, hier en door herinneringen aan een mooie 

reis. Of ik zet een lijn en de rest volgt vanzelf.” 

La Palma heeft niet echt een kunstmarkt. Hoe brengt u uw werk 

in de openbaarheid? “Ik wil mijn werk voor een groot publiek 

toegankelijk maken en zonder tussenkomst van derden kunnen 

verkopen. Daarom heb ik in 2010 het internetbedrijf HEF 

(Hermans Exclusive Facsimile) opgericht, waar ik hoogwaardige 

Certified Art Giclée’s in kleine oplage aanbied. Ik schilder niet 

alleen voor de kunstmarkt. Als mijn werk boven de bank kan 

hangen bij mensen thuis, ben ik een tevreden man.” 

meer zien? 

Volgens peter de mooiste manier van investeren: 

het unieke initiatief van HeF. kijk op www.hef-painting.nl. 

adressen 

kantoren 

regio den haag 

lange houtstraat 8 

Postbus 327 

2501 ch den haag 

telefoon 070 310 15 10 

regio nholland 

Prinsen bolwerk 1 

Postbus 5070 

2000 gb haarlem 

telefoon 023 553 59 00 

regio midden 

maliebaan 72 

Postbus 13210 

3507 le utrecht 

telefoon 030 239 80 30 

regio oost 

stationsweg 44 

Postbus 272 

6860 ag oosterbeek 

telefoon 026 339 65 00 

regio noordoost 

eekwal 3 

Postbus 1081 

8001 bb Zwolle 

telefoon 038 429 76 70 

regio tWente 

m.h. tromplaan 9 

Postbus 194 

7500 ad enschede 

telefoon 053 487 87 10 

regio Zuid 

Parklaan 66 

Postbus 6045 

5600 ha eindhoven 

telefoon 040 265 75 00

Vraag - Staalbankiers

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?