inkijkexemplaar.pdf

LandelijkebouwkunstDe schoonheid van monumentale boerderijen in NederlandPiet Opdam

63Terschelling, FormerumFormerum Zuid 3, ‘t Spylske Huus’Op Terschelling hebben boerderijen zich opgeheel eigen wijze ontwikkeld. De meeste hebbeneen dwarsdeel met karakteristiek schúntsje, eendwarsgeplaatst puntkapje met hoge baanderdeuren.De Friese stal is gedraaid, de koeienstaan er paarsgewijs met de koppen naar de deelen worden d.m.v. luiken in de wand gevoerd.De oudste boerderijen, zoals ‘t Spylske Huus’uit 1759, hebben een ‘voorhuis’ en ‘binnenkamer’.Mogelijk is dit voorhuis er in een later stadiumvoorgebouwd en is de muur tussen voorhuis enwoonkamer (binnenkamer) de vroegere buitenmuurgeweest. Wat opvalt bij ‘t Spylske Huus’is de kromming in de nok, welke lijkt op dedoorgezakte rug van een ‘tochtige’ (spylske) koe.De tuitgevel is voorzien van vlechtingen enheeft boven de kozijnen ontlastingsbogen meteen mozaïek van rode en gele baksteen. Deboerderij is in 1946 geheel gerestaureerd waarbijde stalindeling intact is gelaten. Architect C.W.Royaards heeft van ‘t Spylske Huus’ in 1941 eenprachtige opmetingstekening gemaakt.

Oostgevel, opmeting 1941, architect C.W.Royaards64

80NoorddijkNoorddijkerweg 32, ‘De Rollen’

OrvelteFlintenweg 2-4-8106Aan de Flintenweg in Orvelte staan enkeleboerderijen met typisch Drentse kenmerken.Op nr. 2 staat een achttiende-eeuwse boerderijmet onderschoer. In het verlengde van de schuurstaat een schuin aangebouwde hooiberging annexschaapskooi. De wanden van deze schuurzijn boven het houten beschot afgewerkt met gevlochtenstro. Flintenweg 4 heeft in de kopgeveleiken vakwerk en een overstekende kap op consoles.Flintenweg 8 is de ‘Bruntingerhof’, een zeventiendeeeuwse vakwerkboerderij die in 1968van Bruntinge naar Orvelte werd overgeplaatst.In de kop- en zijgevel zijn kruiskozijnen aangebrachtmet glas-in-lood en eikenhouten onderluiken.Het metselwerk bij de horizontale balkenheeft een stroomlaag, een vullaag van schuin geplaatstestenen. Het vakwerk in het schuurgedeelteis voorzien van een leemvulling.

107Orvelte, Flintenweg 4

208

209WoerdenRietveld 128, ‘Voorbreed’In het Utrechtse weidegebied komen kaasboerderijenvoor in de vorm van een krukhuis. Debasis van de krukhuisboerderij is een hallenhuismet rechthoekige plattegrond. Het woongedeelteis aan één zijde uitgebouwd en heeft daardooreen L-vormige daklijn.Mooi voorbeeld van een krukhuis is het landelijkgelegen ‘Voorbreed’, een rietgedekte kaasboerderijmet voerdeel uit ca. 1650. Van de gevelsis de rijke, stedelijke architectuur af te lezen.De voordeur geeft door het ontbreken van eengang rechtstreeks toegang tot de woonkamer. Demelkkelder is voorzien van een kruisgewelf metdaarboven een statige opkamer. De boerderij wasuitsluitend in gebruik als weidebedrijf, waarbij dedeel als voerdeel voor het vee werd gebruikt. Tot1955 werd er kaas gemaakt.De vroegere zaadzolderis bereikbaar via een houten spiltrap in devoorkamer.

240

241BlokkerWesterblokker 39, ‘Barmhartige Samaritaan’De ‘Barmhartige Samaritaan’ in Blokker iseen monumentale boerderij uit 1659 van hetWest-Friese type. De boerderij is waarschijnlijkdoor een rijke koopman gefinancierd. Aan devoorzijde is een aparte herenkamer of pronkkamerwaar hij tijdelijk kon verblijven. De in rodebaksteen gemetselde trapgevel en roedenkozijnengeven de boerderij een sterk stedelijk aanzien.Het rijk bewerkte getoogde voordeurkozijnheeft een kalf met gesneden voorstelling van de‘Barmhartige Samaritaan’ en het jaartal 1659.De boerderij is in 1989 gerestaureerd en in bezitvan de ‘Vereniging Hendrick de Keyser’.

‘Barmhartige Samaritaan’, opmeting 1919 (RCE)242

243

Langhuisstolp op Texel, Den Burg in 1950 (RCE)268

269

‘Arkesteijn’, opmeting 1962 (RCE)288

289SchipluidenVlaardingsche Vaart 39, ‘Arkesteijn’Een van de oudste boerderijen in Schipluidenwas ‘Arkesteijn’. Eigenaar van deze kaasboerderijuit 1662 was Cornelis Arkesteijn. In 1960heeft kunstenaar Octave DeConinck een bezoekgebracht aan Schipluiden en maakte daarbij eentekening van deze boerderij. Zijn schets en beschrijvingvan de boerderij kwamen in de NieuweHaagsche Courant van 14 januari 1961. DeConinckschrijft daarbij:‘Het is ‘n pracht van een boerderij die aan allekanten zo mooi is om getekend te worden, dat ikeen hele strijd met mijzelf heb moeten voeren omtot een definitieve keus te komen’.Hoewel de boerderij met wat meer beleid ingepasthad kunnen worden in een nieuw te bouwenwoonwijk, is deze in 1964 helaas toch gesloopt.

Terziet, Terzieterweg 9376

377

CottessenCottessen 3378De meeste boerderijen in Cottessen en hetnaburige Camerig bestaan uit vrijstaande elementenen zijn fraai gelegen in het naar de Geulafhellende landschap. Langs een holle weg in Cottessenstaat deze hoeve, bestaande uit een woonhuis,twee schuren met stal en een bakhuis. Dewoning heeft een kopgevel van kolenzandsteenmet een ovenaanbouw die correspondeert met deschouw in de keuken. Het vakwerk staat op eenplint van breuksteen en is afgedekt met een zadeldak.De schuur heeft een dichtgezette dwarsdeelpoortmet op het kalf ingesneden het jaartal1736. De boerderij is eigendom van Stichting hetLimburgs Landschap.

379

Cottessen, opmeting woonhuis, 1973 (RCE)380

381Oude deur naar de koestal