gebiedsvisie Poelbos en Poel V, voorstel voor een duurzaam werklandschap en stedelijk uitloopgebied

definitief CONCEPT
gebiedsvisie
Poelbos &
bedrijventerrein Poel V
voorstel voor een
duurzaam werklandschap en stedelijk uitloopgebied

what’s in a name ?
“alle bedrijventerreinen hier heten ‘Poel’, zelfs het nabijgelegen bos heet zo”.
Op bepaalde plaatsen lijkt de tijd soms stil te staan, op andere juist niet. Als het verband tussen
beide verloren raakt - als een historie die er niet meer is - ontstaat vaak verwarring en gebrek
aan herkenning of zelfs regelrechte afkeer. Soms overleeft slechts de oorspronkelijke naam van
de plek de verandering.
Deze gebiedsvisie voor de omgeving van het Poelbos en het nieuwe bedrijventerrein Poel V
doet een voorzet voor een landschappelijke inrichting van het gebied ten westen van de Deltaweg
(N 256) die ruimte schept voor toekomstige ontwikkelingen en nieuw licht laat schijnen
op het fenomeen verandering. Het begrip ‘Poel’ – zo zal blijken - speelt daarbij een centrale rol.
een locatie...
Om te voorkomen dat het Zeeuwse landelijk
gebied dichtslibt met bedrijventerreinen
heeft de provincie Zeeland ervoor gekozen
om regionale bedrijventerreinen te concentreren
bij de vier belangrijkste kernen Vlissingen,
Middelburg, Goes en Terneuzen.
In de ‘Structuurvisie Goes 2040’ wordt de
westelijke oksel van de Deltaweg (N 256) en
de rijksweg (A 58) aangewezen als locatie
voor het toekomstige bedrijventerrein Poel V.
Het gebied kan goed worden ontsloten en
sluit aan bij bestaand bedrijventerrein.
met een verhaal...
Ook is het gebied door de nabijheid van
de Zeelandhallen en Hotel Goes mogelijk
geschikt voor bijzondere (boven)regionale
functies als leisure en vrije tijd.
Een goede landschappelijke inpassing,
optimale faseerbaarheid en economische
haalbaarheid vormen belangrijke uitgangspunten.
Een verschuiving van de westelijke stadsrand
van Goes, richting Poelbos over de
Deltaweg, door aanleg van Poel V vraagt
opnieuw om een bezinning op de vraag
hoe Goes zich aan de snelweg wil tonen.
dat verbindt...
Omdat bedrijventerreinen door hun ligging
vaak een hindernis vormen tussen
onderscheidend is...
Ook kan getoetst worden op gebruikswaarde,
toekomstwaarde en belevingswaarde voor
woonwijken in de stad en de natuur in het
In Nederland wordt momenteel voor
diverse doelgroepen, zoals ondernemers en
buitengebied speelt de vraag hoe Poel V
uiteenlopende bestemmingen vier keer
werknemers, maar ook burgers en passanten.
juist een verbinding met het omliggende
zoveel bouwrijpe grond aangeboden als
Zo kan per saldo een verbetering van de
buitengebied kan vormen in plaats van
nodig is om te voorzien in de vraag.
ruimtelijke kwaliteit van het terrein en de
de stad hiervan te isoleren.
Zonder voldoende differentiatie en
omgeving worden gerealiseerd.
Zou de komst van Poel V er bijvoorbeeld
onderscheidende kwaliteit wordt snelle
aan kunnen bijdragen dat het Poelbos
veroudering in de hand gewerkt.
In recente jaren gaat de aandacht uit naar
beter ontsloten wordt en beter benut
groene en duurzaam ingerichte bedrijventer-
wordt voor en door de inwoners van Goes
Dit kan worden voorkomen door nieuwe
reinen. ‘Groene’ bedrijventerreinen zorgen
en omliggende dorpen?
bedrijventerreinen te segmenteren op
immers voor een aangenaam en gezond
Is het mogelijk belangen te verbinden
basis van regiospecifieke economische
werkklimaat en een positief imago.
door nieuwe ‘bruggen’ te slaan tussen de
stad en haar onmiddelijke uitloop?
ontwikkeling. Bijvoorbeeld met behulp
van een uitgifte protocol.
Onderscheidt Poel V zich straks hiermee?

‘s-Heer Hendrikskinderen
N 256
deltaweg
50 kV
Goes West
...en op zoek naar synergie
spoorlijn
ploegweg
Vanuit de bedoeling het open karakter van de Poel te versterken
is het Poelbos destijds bewust los van de snelweg ontworpen. De
A 58 loopt niet door, maar langs de opgaande coulissen van de
beplantingen.
riemwagenweg
De toekomstige ‘zichtlocatie’ Poel V komt veel dichter langs de snel-
theuniswegeling
repelweg
poel I
poel IV
weg te liggen. Het zicht op het Poelbos zal tussen de Zeelandhallen
en het viaduct van de Sinoutskerkseweg grotendeels door nieuwe
bedrijfsgebouwen worden afgeschermd.
Hoe kan hier straks weer een aantrekkelijk en evenwichtig ruimtelijk
beeld ontstaan?
‘s-Heer Arendskerke
poelbos (hendriksbos 55 ha.)
verbatelweg
anthony fokkerstraat
afslag goes zuid
hotel goes
zeelandhallen
poel III
In de eerste stedenbouwkundige schetsen van de gemeente Goes
voor Poel V spelen de bebouwingsvrije zones rond de hoogspanningslijnen
en het trafostation ‘de Poel’ een belangrijke rol bij het
bepalen van de ruimtelijke opzet.
poelbos (arendsbos 13 ha.)
trafostation ‘de Poel’
Welke mogelijkheden biedt de resulterende configuratie om het
toekomstige programma en de landschappelijke inrichting zo op
elkaar af te stemmen dat er een wervend gebied ontstaat?
150 kV
oostweg
A 58
sinoutskerkseweg
toekomstige
ongereedweg
repelweg
locatie poel V
poel II
omgeving Poelbos (opname 2012)
Poel V, stedenbouwkundig concept, gemeente Goes, juni 2012
150 kV
knooppunt de poel
150 kV

N 256
Poelbos - ‘schatkamer van het oude land’
Hoge grondwaterstanden en de behoefte aan een betere voedsel-
voorziening hebben geleid tot herverkaveling van de oude kern van
Zuid-Beveland, direct ten Zuidwesten van Goes. In 1961 werd gestart
met de ruilverkaveling ‘de Poel-Heinkenszand’.
A 58
Poelbos
Het gebied veranderde daardoor vrijwel volledig van schaal en kleur.
Grootschalige akkerbouw verving het fijnkorrelige met hagen omzoomde
netwerk van beweide gronden en natte hooilandjes dat het
oude land eeuwenlang kenmerkte.
De Poel omstreeks het midden van de 19e eeuw
In het landschapsplan van Nico de Jonge en Ellen Brandes is te zien hoe
er naar gestreefd is de openheid van de Poel te handhaven, met slechts
verdichting, door middel van beplante dijken, in de later ingedijkte
polders rondom. Ook zijn hierin de toekomstige reservaatgebieden
ganzenreservaat
gemarkeerd die vanwege de betekenis van het gebied voor natuur en
landschap gevrijwaard werden van herverkaveling.
de Poel
In het Poelbos, dat in 1975 als recreatiebos op enige afstand van de
‘nieuwe’ rijksweg (A 58) naar Vlissingen op de voor landbouw minst
geschikte venige zilte gronden werd aangelegd, is de oorspronkelijke
kleinschalige verkaveling en geomorfologie van de ondergrond intact
gebleven. Onder de boomkruinen en struiklaag zijn de oude hoogte-
verschillen met hun karakteristieke hollebollig reliëf, de slootjes, greppels
en poelen, die elders aan schaalvergroting, egalisering en ontwatering
ten prooi zijn gevallen, volledig bewaard en nog steeds zichtbaar.
heggenreservaat
Het ganzenreservaat en het heggenreservaat bij Nisse, ten zuiden van
de A 58, geven nog een goed beeld van hoe het oorspronkelijke
Zeeuwse landschap van de vroege middeleeuwen (ca. 1100), met zijn
voorstudie landschapsplan ‘de Poel-Heinkenszand’
t.b.v. de ruilverkaveling (schets Nico de Jonge, ca. 1965)
kleinschalige graslandjes en poelen, omzoomd door hagen van meidoorn,
sleedoorn en andere roosachtigen, er uitgezien moet hebben.

parkeerterrein
speelweide
fietspad
fietspad
Poelbos (bron: Google Earth, opname2005)
fietspad
trafostation
een ‘vergeten pareltje’
Het Poelbos ligt dichtbij, maar toch veraf. Aan noord-,
oost- en zuidzijde liggen de barrières van spoor, Deltaweg
en snelweg. Alleen aan de westzijde bij ‘s-Heer
Arendskerke sluit het bos direct aan op het bewoonde
gebied. Ook ‘s-Heer Hendrikskinderen is relatief nabij.
Mede hierom heeft het bos een imagoprobleem ten
aanzien van het gebruik, de doorgankelijkheid en de
perceptie van sociale veiligheid.
Ook telt het bos niet veel voorzieningen: een speelweide
en een parkeerterreintje aan de noordzijde,
enkele fietspaden, wandelpaden en een ruiter/otbroute.
Het huidig gebruik van het bos is daarom vooral
beperkt tot paardrijden, honden uitlaten en mountain
biken. Wandelaars en fietsers lijken het bos vooral als
onderdeel van grotere routes aan te doen.
De beplanting bestaat uit iep, es, populier en abeel, met
een onderlaag van hazelaar, berk, sleedoorn, meidoorn,
vlier, lijsterbes en diverse roosachtigen op de hoger
gelegen delen. Els en wilg zijn aangeplant op de laagst
gelegen delen van het bos. De verspreid voorkomende
beweide open veldjes met poelen geven het bos een
geheel eigen afwisselend karakter.
De komst van Poel V biedt nieuwe kansen om het Poelbos
weer tot volwaardig recreatiebos te ontwikkelen.

middengebied
Poelbos
fase 1:
omgeving Hotel Goes
en Zeelandhallen
Poelbos
middengebied
omgeving Hotel Goes
en Zeelandhallen
westelijke
boslocatie
kwaliteit en toekomstwaarde door fasering en differentiatie
fase 2:
zichtlocatie
Deltaweg / A 58
Op basis van specifieke ligging en programma-
De afbakening en (her)inrichting van het mid-
zichtlocatie
Deltaweg / A 58
tische mogelijkheden onderscheidt deze gebiedsvisie
enkele deelgebieden. Het Poelbos, de westelijke
boslocatie, het middengebied, de omgeving
van Hotel Goes en Zeelandhallen, en de zichtloca-
dengebied en de aanplant van nieuwe bospercelen
kunnen eveneens in de beginfase een
belangrijke impuls geven aan het project. Het
wordt daarmee immers vanaf de start duidelijk
tie langs de Deltaweg en A58. Het Arendsbos blijft
dat Poel V als ‘groen’ bedrijventerrein staat voor
in deze visie buiten beschouwing.
versterking van de natuurwaarden en recreatieve
overzichtskaart gebiedsvisie Poelbos, bedrijventerrein Poel V
Deze indeling kan als onderlegger dienen voor een
gefaseerde aanleg met ‘just in time delivery’ als
principe. Het ligt daarbij voor de hand de omgeving
van Hotel Goes als vertrekpunt te nemen met
het oog op de ontsluiting van Poel V.
ontsluiting van het gebied.
Zelfs als de aanleg van Poel V stagneert of delen
niet worden gerealiseerd, wordt er zo blijvende
waarde gecreëerd voor de gebruikers van het
gebied.
fase 3:
westelijke
boslocatie

het middengebied:
“de poel wordt weer poel”...
Het centrale middengebied tussen Poelbos en het
nieuwe bedrijvenlocatie Poel V blijft open. Door
meer ruimte vrij van bebouwing te houden dan strict
noodzakelijk is rond het trafostation en de hoogspanningsleidingen
krijgt het hart van Poel V een bijzondere
ruimtelijke kwaliteit: openheid. Aan de noordzijde
vormt een nieuw bosperceel de begrenzing.
Voorgesteld wordt dit gebied weer in zijn oorspronkelijke
staat van poellandschap terug te brengen, compleet
met poelen, hagen, kleine hoogteverschillen en
beweiding met vee.
Na vele jaren wordt zo eindelijk weer duidelijk waar
zoveel gebiedsdelen in het westelijk deel van Goes hun
naam aan ontleend hebben. Met de aanleg van Poel V
doet het begrip ‘poel’ zijn naam opnieuw eer aan.
leren. Omdat de maatvoering van het gebied zich goed
verstaat met een wat hogere bebouwingshoogte (tot
18 m) lenen deze randen zich ook goed voor bedrijfsverzamelgebouwen
en hoge loodsen. Compacte
bebouwing van de achterliggende bedrijfskavels is
mogelijk door de aanleg van een collectieve parkeervoorziening
aan de zuidzijde van het middengebied.
entree Poel V / entree hotel
entree Poel V
nieuwe randen bedrijventerrein
nieuwe entree poelbos
Het contrast tussen een fijnkorrelige verkaveling met
greppels, poelen en hagen en een weidse maatvoering
geeft het nieuwe bedrijventerrein Poel V straks een
bijzondere en onderscheidende ruimtelijke kwaliteit.
Naast de zichtlocatie langs de A 58 en Deltaweg,
ontstaan er zo in het hart van het gebied nieuwe
randen, waarlangs bedrijven zich goed kunnen proficollectieve
parkeervoorziening
nieuw bosperceel

nieuwe parkeervoorziening
bezoekers bos
nieuwe recreatieve route
mogelijke locatie
nieuwe manege
mogelijke locatie
horecavoorziening
nieuw bosperceel
entree Poel V
nieuw bosperceel
nieuwe entree poelbos
nieuw bosperceel
het Poelbos sluit aan op Poel V...
Aan de westzijde van Poel V worden de
bedrijfsgebouwen omringd door nieuwe
Een nieuwe brede waterpartij vormt de overgang
tussen bos en bedrijventerrein bij de
schikt gemaakt wordt. Deze nieuwe route
verbindt Poel V met het Poelbos en wordt
nieuwe recreatieve route
bospercelen aan weerszijden van de Sinouts-
aantakking van de Oostweg op de Sinouts-
gebruikt door werknemers van de bedrijven
kerkseweg. Komend uit het westen zorgen
kerkseweg. Een tweede parkeerterrein voor
rondom (bijv. tijdens de lunchpauze) en re-
deze bosvakken ervoor dat vanaf de A 58 de
bezoekers van het bos, een manege, en een
creatieve bezoekers van het Poelbos. Nieuwe
zichtlocatie langs de snelweg pas in beeld
horecavoorziening aan het water zouden hier
paden sluiten aan op de bestaande paden-
komt na passage van het viaduct.
goed op hun plek zijn. De paden in het Poelbos
structuur van het bos. Een deel van de nieuwe
sluiten hier goed aan op de ontsluiting van Poel
recreatieve route loopt door het bos zelf.
De nieuwe zuidwaartse uitbreiding van het
Poelbos houdt het huidige rustige beeld van
V, zodat recreatief gebruik van het bos vanuit
het bedrijventerrein gestimuleerd wordt.
Op een enkele plek langs deze route wordt
nieuwe recreatieve route
de overgang tussen de bosrand en open
bos gekapt, om aan te sluiten op de bestaande
buitengebied in stand en creëert bij het via-
Rond het middengebied loopt een nieuwe
stukken half-open poelenlandschap elders in
duct een poort tussen het buitengebied en
recreatieve route die voor voetgangers, fietsers,
het bos. Op termijn zou dit op meer plekken
de nieuwe stedelijke invloedssfeer van Goes.
joggers, runners en mogelijk zelfs ruiters ge-
langs bestaande paden zinvol kunnen zijn.

Poelbos
Hotel Goes breidt uit...
riemwagenweg
Poel V
repelweg
nieuw pad
volkstuinen spoorviaduct
nieuw bosperceel
nieuw pad
ploegweg
sinoutskerkseweg
spoorovergang naar
‘s-Heer Hendrikskinderen
volkstuinen
De omgeving van Hotel Goes en de Zeelandhallen vormt het meest
logische startpunt voor de ontwikkeling van Poel V. Hier bevindt zich
de snelwegafslag. Hier komt straks de entree tot het gebied. Dit is ook
een locatie met veel mogelijkheden voor synergie tussen bestaande en
nieuwe initiatieven. Vanaf de Deltaweg zou hier een compleet nieuwe
representatieve zichtlocatie en entree van de stad kunnen ontstaan
door de bebouwingscontour van Poel V en de inrichting van het terrein
hierop af te stemmen.
...en trekt gezamenlijk op
met Poel V en Zeelandhallen
nieuwe zichtlijn
nieuwe zichtlocatie hotel
collectieve parkeervoorziening
2 nieuwe entrees Poel V
zichtlijn
nieuw pad
Voorgesteld wordt ruimte te geven aan een uitbreiding van het hotel en
deze locatie in samenhang met de Zeelandhallen en nieuwe bedrijfs-
nieuwe verbinding met Zeelandhallen
vestigingen sterker te profileren, bijvoorbeeld als vrije tijd/leisure/congres-locatie,
inclusief toeleverende ondernemingen. Een collectieve
parkeervoorziening bedient zowel het hotel, de nieuwe ondernemingen
van Poel V en de Zeelandhallen. Een voetgangersbrug verbindt beide
spoorviaduct
gebieden aan weerszijde van de Deltaweg.
Goes West
...en op de stad
.
Ook vanuit Goes West wordt het Poelbos straks beter bereikbaar.
Een nieuw (fiets- en voet) pad loopt straks ten zuiden
van het spoor via de Riemwagenweg langs de volkstuinen,
onder het spoorviaduct door, langs het spoor en buigt halverwege
de spoorovergang naar ‘s-Heer Hendrikskinderen
af naar het bos toe, om aan te sluiten op de Repelweg die
halverwege de akkers stopt.
Een nieuw aangeplant bosperceel markeert hier de entree
van het Poelbos - dichterbij en beter toegankelijk dan ooit.
Deze nieuwe bosuitbreiding vormt ook de noordelijke
begrenzing van het centrale middengebied van de bedrijvenlocatie
Poel V, dat weer geheel wordt (her)ingericht als
beweid poelenlandschap.
Hetzelfde pad langs het spoor sluit in meer westelijke
richting aan op de Sinoutskerkseweg en verder westelijk
op een bestaand pad naar het Poelbos.
spoorovergang naar
‘s-Heer Hendrikskinderen

een rustige ‘voortuin’ in het zicht van de snelweg
18 m max.
12/15 m max. (2e lijn)
5 m (1e lijn)
2 m
0 m
verticale opbouw van de zichtlocatie langs de Deltaweg en A 58
Horizontale lijnen domineren de nieuwe zichtlocatie
Poel V aan de Deltaweg en A 58. Vanaf de snelweg, vanuit
een bewegende auto levert dat een relatief rustig
beeld op. Naarmate de afstand tot de snelweg toeneemt
neemt de hoogte van de bebouwing toe en is meer detail
en variatie in architectuur mogelijk. Bedrijfsnamen,
bij voorkeur in de vorm van logo’s, krijgen een prominente
plek op de top van de gevels. Paradoxaal genoeg
leest het voortsnellend oog een herkenbaar detail op
afstand beter dan een grote variatie aan informatie
dichtbij of op maaiveld.
Eerst is er een ca. 45 m brede met schapen beweide
grazige berm die langzaam oploopt tot 2 m hoogte,
met meidoorn en sleedoornhagen tegen de top.
Daarachter ligt, deels aan het oog onttrokken, de ontsluitingsweg.
De eerste lijn bebouwing wordt gevormd door een
continue open of dichte wand van 5 m hoogte, die entree
geeft tot de bedrijven. De tweede lijn bebouwing
ligt ca. 50 m verder terug, en heeft een 12 m continue
hoogte met verticale accenten, voor kantoorgedeelten
of showrooms, tot 15 m hoogte. en hun
bedrijfsgebouwen/terreinen:
(variabele maatvoering )
bedrijfsgebouwen/terreinen:
teruggetokken rooilijn: 50
ontsluitingsweg incl. bermen: 18 m
flauwe berm: 45 m
horizontale opbouw
van de zichtlocatie
langs de Deltaweg en A 58
bermsloot
oprit A 58

ontwikkeling in de tijd
productie / showroom / kantoor
voor een dubbeltje op de eerste rang?
Deze gebiedsvisie beperkt zich vooral tot de grote lijnen en
de landschappelijke context. Een nadere uitwerking van het
ontwikkeling in de tijd
entree 2
stedenbouwkundig concept voor Poel V in een duurzaamheids-
en beeldkwaliteitsplan vormt de logische vervolgstap.
opslag / parkeren / logisitiek
entree 3
entree 2
Voor het meest in het oog springende deel langs de A 58
en Deltaweg wordt hier aan de hand van een voorbeelduitwerking
alvast een eerste voorzet gedaan. Is het mogelijk
doorgang kavels
opslag / parkeren / logisitiek
op deze zichtlocatie ondernemersvrijheid, flexibiliteit en
individuele herkenbaarheid te paren aan visuele rust en een
doorsnede
gevoel van samenhang en grafische eenvoud?
opslag / parkeren / logisitiek
entree 1
entree 1
voorbeelduitwerking ‘zichtkavels’
Twee bedrijven langs de snelweg op kavels van ca. 5500 -
6500 m2, met minimaal 2 entrees en de mogelijkheid van
een doorgang tussen voor- en achterkavel. Logistiek en
Er kan, zo blijkt, veel bereikt worden met een accent op
horizontale lijnen, minimale afmetingen van kavels en gebouwen,
een strakke regie op rooilijnen en bouwhoogtes,
toepassing van samenhangend materiaalgebruik en eenvoud
van grafische expressie.
warme kleuren langs zijstraten
zijstraat
energie-daken
energie-wand 2e lijn
open wand 1e lijn
dichte wand 1e lijn
showroom / kantoorruimte
parkeren worden op eigen erf voorzien. Zodra bij uitbreiding
van het bedrijventerrein in de nabijheid collectieve
parkeervoorzieningen voor werknemers zijn gerealiseerd,
is verdere verdichting op de kavel ten behoeve van extra
ruimte voor productie / showroom / kantoor afhankelijk
van het type bedrijvigheid tot 100% mogelijk.
Ook zal blijken, zeker na verloop van tijd, dat flexibiliteit en
ruimte voor latere aanpasing en uitbreiding van individuele
ondernemingen juist gebaat is bij een stringente toepassing
van spelregels met een zekere marge en een stevige ruimtelijke
structuur als onderlegger. Door gezamenlijk de individuele
vrijheid te bepalen ontstaat er collectieve kwaliteit.
Met een standaardpalet van betaalbare, functionele en
duurzame bouwmaterialen kunnen bedrijfsgebouwen
moeiteloos aangepast en uitgebreid worden, en is hergebruik
van overtollige materialen in volgende fases een optie.
Daarbij zou een integrale toepassing van zonnepanelen op
wanden en daken Poel V onbetwist meerwaarde kunnen
geven in het streven naar een gemeenschappelijke en duurzame
energievoorziening.
Waarom zou niet het nieuwe snelweglandschap van Poel V,
analoog aan de onmiddelijke herkenbaarheid van de
Zeeuwse schuur met zijn ingetogen kracht van ontwerp en
door een sterke nadruk op horizontale lijnen, een sobere basis materialisering, een strak geregiseerde en effectieve image building van individuele bedrijven, blijft het beeld vanaf de snelweg
rustig, zonder dat de ondernemersvrijheid wordt aangetast.
‘Zeeuwse eenvoud’
grafische expressie, met inzet van moderne en duurzame
materialen, eenzelfde gevoel van vanzelfsprekenheid, rust en
samenhang kunnen oproepen? Noblesse oblige.

NXTLANDSCAPES
landscape architecture urban design regional planning
info@nxtlandscapes.nl / www.nxtlandscapes.nl
februari 2013