Automation it – Platform voor alle applicaties - Harting

17 

HARTING‘s Technologie Magazine 

AutomAtion it 

Gastbijdrage Prof. Dr. Steusloff 

AutomAtiseringstechniek – informAtietechniek voor de mens en met de mens 

switches zijn de oplossing

tec.News 17: Redactioneel artikel 

2 harting tec.News 17 (2009)

Philip Harting 

Harmonieuze muzikale drieklank – 

crescendo! 

systeemoplossingen die op elkaar zijn afgestemd en kennis vergarende 

ondernemingen bepalen de toekomst 

De ondernemingen van de HARTING Technologiegruppe zijn net zo op elkaar afgestemd als de afzonderlijke instrumenten 

van een groot symfonieorkest. Om een succesvolle prestatie te kunnen leveren die zekerheid biedt voor de toekomst (en 

in het geval van HARTING gaat het om wereldwijd succes), moeten ze zelf tot kennis vergarende systemen evolueren. 

Er zijn goede redenen waarom grote orkesten zoals de Berliner 

Symphoniker of het London Symphony Orchestra al decennia 

lang aan de muzikale top staan. Enerzijds zijn er de uitste- 

kende musici, de beste dirigenten, uitgelezen programma’s 

en het feit dat alle leden perfect op elkaar zijn ingespeeld. 

Anderzijds is het zo dat deze orkesten onophoudelijk zichzelf 

vernieuwende systemen zijn, die uit hun ervaringen leren en 

zich continu verder ontwikkelen. 

De harmonie die ze daardoor uitstralen is bijgevolg niets anders 

dan het resultaat van een lange ontwikkeling waarbij 

de individuele elementen steeds preciezer op elkaar zijn afgestemd. 

Het doel moet zijn dat de verandering van dat ene 

element waar dan ook veranderingen in het totale systeem 

teweegbrengt. En omgekeerd. Een dergelijk systeem opereert 

op het hoogste niveau terwijl zijn succes het succes van alle 

elementen is. Ieder profiteert van het succes van de andere. 

Een hightech onderneming zoals HARTING functioneert niet 

anders. Met andere woorden, creativiteit is niet het resultaat 

van chaos, maar het resultaat van een perfecte organisatie en 

een kennis vergarend systeem, dat steeds beter wil worden en 

vandaar ook beter wordt. 

Technologische bedrijven opereren tegenwoordig in een snel 

veranderende omgeving met een dynamiek die ze zelf nog 

versterken: met nieuwe oplossingen, nieuwe toepassingen, 

nieuwe wegen en nieuwe technologieën. Ondernemingen zoals 

HARTING leren pijlsnel bij wat hun kernactiviteiten betreft en 

breiden hun portfolio continu en tegelijkertijd op een logische 

manier uit. Ze zijn daarbij niet alleen gangmakers van een 

ontwikkeling, maar kunnen er ook snel en met kennis van 

zaken op reageren. Kennisaanwas en de uitbreiding van vaardigheden 

zijn echter geen lineaire fenomenen, maar volgen 

een logische en tegelijkertijd complexe leercurve. Met iedere 

nieuwe oplossing die in de firma HARTING wordt ontwikkeld, 

groeit de vaardigheid van de hele onderneming. Want elke 

nieuwe toepassing, elke nieuwe eis waaraan wordt voldaan, 

elke nieuwe richting die wordt ingeslagen, brengt nieuwe ontwikkelingen, 

ideeën en uiteindelijk voorstellen voor oplossingen 

in andere toepassingsgebieden met zich mee. En ook daar 

wil HARTING zich eveneens intensief mee bezighouden. 

Dat heeft HARTING tot op heden niet alleen succes opgeleverd, 

maar het heeft er ook toe geleid dat het bedrijf nu over 

kernvaardigheden beschikt waardoor het aan de zeer complexe 

eisen van klanten kan tegemoet komen. De klanten van 

HARTING komen vandaag in principe uit alle productiebedrijven, 

uit de werktuigbouwkunde en – last but not least – uit 

de automobiel-, medische- en energietechniek. HARTING is 

daardoor in het hele spectrum van de productietechnologieën 

actief: communicatie-, verbindings- en productietechniek zijn 

nauw met elkaar verbonden en op elkaar afgestemd. Ze vormen 

– om weer op de muzikale metafoor terug te komen – een 

harmonieuze drieklank. Want wat een harmonieuze opeenvolging 

van tonen in de muziek is, is in de technologie de precies 

op elkaar afgestemde organisatie van een onderneming. 

3

tec.News 17: Redactioneel artikel 

Concepten van de HARTING Technologiegruppe hebben een 

even toekomstgericht karakter als dat ze een pragmatische 

grondslag hebben. Wij ontwerpen niet alleen pasklare oplos- 

singen voor elke afzonderlijke klant, we weten ook hoe we 

deze in de praktijk kunnen brengen (en als we het nog niet 

weten, dan vinden we wel een weg). En wat we in een be- 

paalde situatie leren, brengt ons succes in een andere. 

De technologische basis van dit succes is onze kennis in de 

verbindingstechniek, die met de communicatie- en regeltech- 

niek verbonden is en die onderbouwd is met onze vaardighe- 

den op het gebied van productietechniek en werktuigbouw. 

Signalering, communicatie en energievoorziening worden 

door HARTING via hetzelfde systeem geregeld zodat de afstemming 

van de afzonderlijke componenten kan worden gegarandeerd. 

De bekabelings- en verbindingskosten kunnen 

worden geminimaliseerd. Dat geldt ook voor de componenten 

benodigde ruimte en de montage- en servicekosten. De hoge 

gebruikers- en bedieningsvriendelijkheid en de servicebereidheid 

komen daar gewoon bij. 

Niets van dit alles zou mogelijk zijn zonder een geïntegreerde 

ondernemingsstructuur, zonder een gemeenschappelijk 

platform dat het uitwisselen van informatie en ervaringen 

vanzelfsprekend maakt en de veranderingen duurzaam. Dat 

mogen we volkomen terecht een muzikale drieklank noemen, 

die – in de overdrachtelijke zin van het woord “crescendo” – 

steeds weer aan betekenis toeneemt. 

06 

16 

37 

60 

66 

72 

10 

22 

26 

35 

40 

44 

49 

54 

56 58 

4 harting tec.News 17 (2009) 

18 

30 

42 

46 

50 

64 

70 

75

inhoud 

Redactioneel artikel: 

Harmonieuze muzikale drieklank – crescendo! _02 

Gastbijdrage – Automatiseringstechniek _06 

Prijzenspel _78 

Aanwezigheid van harting op beurzen in 2009 _79 

PrOfessiOnAL BrOAdcAst 

Brave new TV-World _16 

Spotlights op de stars _42 

Concrete applicaties _49 

Au tOmAtiO n it 

Switches zijn de oplossing _10 

News mobil _26 

Schockresistent _30 

Lord of the Rings _46 

www.messstrassenbahn.de _58 

WindenerGie 

Lichtgevende ogen _18 

Nieuwe energie voor een energiek land _37 

Veiligheidsconnectors _54 

Publicatiebijzonderheden 

HArtinG tecH nOLOGy GrOuP 

Bestand tegen alle weertypen _22 

tec.News 17: Inhoud 

Internationale standaard in de energievoorziening _35 

De oplossing is altijd concreet _40 

Geen helderziendheid _50 

Networking – 

PICMG legt open interface standaards vast _56 

Een solide basis _60 

Testseries _64 

cALeidOscOOP 

Groeten van de tandenfee _44 

Kennis is goed, exactere kennis is beter _66 

Bon appétit! _70 

Speciale toepassing : de bouw _72 

Indian Power _75 

Gepubliceerd door: harting KGaA, M. Harting, Postbus 1133, 32325 Espelkamp (Duitsland), Telefoon +49 5772 47-0, Fax: +49 5772 47-400, Internet: www.harting.com 

Hoofdredacteur: A. Bentfeld | Plaatsvervangend Hoofdredacteur: Dr. H. Peuler | Algehele coördinatie: Communicatie- en PR-afdeling, A. Bentfeld 

Ontwerp en Layout: Contrapunkt Visuelle Kommunikation GmbH, Berlijn | Productie en druk: Druckerei Meyer GmbH, Osnabrück 

Oplage: 30,000 exemplaren wereldwijd (Duits, Engels en nog 11 talen) 

Bron: Als u dit magazine regelmatig gratis wilt ontvangen, dient u contact op te nemen met de dichtstbijzijnde harting-vestiging, of met uw verkooppartner van harting of met 

een van de lokale harting-distributeurs. U kunt tec.News ook online bij www.harting.com bestellen. 

Herdrukken: Volledige herdrukken en uittreksels van bijdragen dienen schriftelijk goedgekeurd te worden door de Redacteur. Dit geldt ook voor invoeren in elektronische databases 

en voor reproductie op elektronische media (b.v. CD-ROM en Internet). 

Alle productaanduidingen die gebruikt zijn, zijn handelsmerken of productnamen die aan harting KGaA of aan andere bedrijven toebehoren. 

Ondanks een nauwkeurige redactie is het niet mogelijk om drukfouten of wijzigingen m.b.t. productspecificaties in de nabije toekomst volledig uit te sluiten. Daarom wordt 

harting KGaA alleen gebonden door de bijzonderheden in de relevante catalogus. Gedrukt op milieuvriendelijke wijze op geheel zonder chloor gebleekt papier en met een hoog 

gehalte aan gerecycled papier. 

© 2009 van harting KGaA, Espelkamp. Alle rechten voorbehouden. 

5

tec.News 17: Gastbijdrage: 

Prof. Dr. Hartwig Steusloff 

Automatiseringstechniek 

informatietechniek voor de mens en met de mens 

Het gebruik van de stoommachine riep voor de gebruikers ergernis op: zodra een corrigerende handeling werd uitgevoerd 

liep de machine sneller. Wanneer er door middel van een riem nog een draaibank werd aangekoppeld liep de stoomma- 

chine langzamer en daarmee ook alle aangesloten productiemachines. Al in de 19e eeuw kwam James Watt daarom op 

het idee om door middel van een centrifugaalsensor voor het toerental het stoomventiel mechanisch zo te verstellen dat 

het toerental, ondanks een belastingsschommeling, tamelijk constant bleef (afbeelding 1). James Watt maakte gebruik 

van het al oudtijds ontdekte principe van de terugkoppelingsregeling waarbij een meetvoeler (de centrifugaal gewichten) 

via een regelsysteem (hendel en ventiel) het technische proces (dampstroom brengt plunjers in beweging) in de gewenste 

zin kon beïnvloeden. 

infOrmAtieverWerkinG 

Het gebruik van de stoommachine riep voor de gebruikers ergernis 

op: zodra een corrigerende handeling werd uitgevoerd 

liep de machine sneller. Wanneer er door middel van een riem 

nog een draaibank werd aangekoppeld liep de stoommachine 

langzamer en daarmee ook alle aangesloten productiemachines. 

Al in de 19e eeuw kwam James Watt daarom op het idee 

om door middel van een centrifugaalsensor voor het toerental 

het stoomventiel mechanisch zo te verstellen dat het toerental, 

ondanks een belastingsschommeling, tamelijk constant bleef 

(afbeelding 1). James Watt maakte gebruik van het al oudtijds 

ontdekte principe van de terugkoppelingsregeling waarbij een 

meetvoeler (de centrifugaal gewichten) via een regelsysteem 

(hendel en ventiel) het technische proces (dampstroom brengt 

plunjers in beweging) in de gewenste zin kon beïnvloeden. 

Hoe hangen nu informatie, doelen en acties precies samen? 

Afbeelding 2 laat zien dat er uit gegevens via een goed gedefinieerde 

context informatie gewonnen kan worden die – 

ingebed in een ordeningsysteem – tot kennis muteert en met 

doelgerichte kennis acties teweeg kan brengen zodra deze in 

gang worden gezet. De terugkoppelkring wordt gesloten door 

middel van de uit de gegevensveranderingen gedetecteerde 

effecten van de inwerking gezette veranderingen in het omringende 

systeem. 

Elk van de in afbeelding 2 weergegeven categorieën wordt 

in de automatisering gebruikt. Vooral de kennis moet door 

de grote verscheidenheid aan eigenschappen en het gedrag 

van technische of maatschappelijke systemen in de vorm van 


dynamische modellen zo volledig mogelijk zijn om automa- 

tisering strikt genomen als “zelfwerkzaamheid” mogelijk te 

maken. 

Tot deze noodzakelijke kennis wordt niet in de laatste plaats 

ook de kennis gerekend van de te verwachten op het systeem 

inwerkende storingen. Het beheersen hiervan is, behalve de 

nakoming van vooraf gestelde eigenschappen of kwaliteitsgrenzen, 

het eigenlijke doel van de automatisering. Het geautomatiseerde 

systeem moet, onafhankelijk van het soort 

intern (bijv. kortsluitingen) of extern inwerkende storingen 

Afb. 1: centrifugaalregulateur 

(bijv. blikseminslag) stabiel en binnen bepaalde bedrijfsgrenzen 

houden of tot een veilige stilstand brengen. 

AutOmAtiOn 

Wat gebeurt er echter wanneer de in het technische systeem 

geïmplementeerde kennis niet voldoende is om automatisch 

toestandsadequate acties uit te voeren? In dit geval moet er 

aan het systeem extra kennis worden toegevoegd, vaak realtime, 

dus op tijd. Deze kennis komt doorgaans van de mens. 

Zijn situatiegerelateerde creatieve deskundigheid, niet in de 

laatste plaats gevoed door zijn stilzwijgende, onbewuste kennis, 

kan ook onverwachte, niet door zijn ontwikkelaars in het 

technische systeem voorgedachte en als expliciete kennis gearchiveerde 

situaties de baas worden. Om de mens in zulke 

situaties snel en op de juiste manier te kunnen laten ingrijpen 

behoort bij elk automatiseringssysteem een adequate gege- 

gegevens 

context 

informatie 

online 

online 

classificatie 

orde 

systeemomgeving 

mens-systeeminterface 

online/ 

offline 

expliciet stilzwij- 

kennisgend 

online 

Afb. 2: de automatiseringscyclus 

Actie 

Aanleiding 

deskundigheid 

ervaringsdoelstellingen 

doelen 

vens- en informatie-interface, dikwijls aangeduid als koppeling 

mens-machine- of mens-systeem. 

Daarmee is de kern van de automatisering beschreven met 

inbegrip van de automatisering, dikwijls “automation” genoemd 

zoals door de VDI/VDE maatschappij voor meet- en 

automatiseringstechniek hiervoor als referentiemodel is 

gedefinieerd (afbeelding 3). Het teruggekoppelde, interne 

systeem uit informatievergaring, informatiebewerking en 

informatie-inwerking wordt aangevuld met een informatielogistieke 

infrastructuur en de noodzakelijke componenten 

voor systeemplanning en ontwerp (engineering). Het totale 

systeem staat onder wettelijke en economische richtlijnen die 

zijn omzetting en zijn werking bepalen. We willen enkele van 

deze aspecten nader belichten. 

Het tecHniscHe PrOces 

Beginnen we met het technische proces. Processen zijn door 

het aantal hunner zogenoemde toestandsgrootheden gekenmerkt. 

Toestandsgrootheden beschrijven, eenvoudig uitgedrukt, 

het in een systeem aanwezige energie-, materie- of informatiegeheugen 

waarvan de inhoud door het procesverloop 

veranderd wordt. Had een stoommachine in de tijd van Watt 

maar een paar toestandsgrootheden, zoals bijv. de energieinhoud 

van de ketel of het vliegwiel; nu hebben de huidige 

krachtcentrales zo’n 10.000 tot meer dan 100.000 toestands- 

3 

7

tec.News 17: Gastbijdrage: 

Proces 

informAtievergAring 

informAtie inwerking 

grootheden, wanneer we de voor het milieu noodzakelijke 

“neveninstallaties” ook daarin opnemen. Automatiseringssysteem 

en mens hebben steeds een actuele kennis van deze 

toestandsgrootheden nodig. 

Voor alle functies van de automatisering zijn daarom de 

systemen van informatievergaring van het grootste belang. 

Data uit sensoren moeten volledig alle belangrijke procestoestanden 

registreren, ook gezien vanuit het oogpunt van de 

vastlegging van exceptionele toestanden. Door de wens om de 

kosten te beperken of ook het eenvoudige “niet-eraan-denken” 

worden vaak investeringen gereduceerd in de zogenoemde 

“basis-sensorica” voor de veelomvattende “eenvoudige” toestandsinformatie. 

Ook wordt er te weinig rekening gehouden 

met de schijnbaar “eenvoudige” situaties zoals de opleiding 

van het bedieningspersoneel; uit gewoonte weet je “dat er toch 

niets kan gebeuren”. 

Als voorbeeld zij hier genoemd dat het bekende three-milesisland-reactorongeluk 

door een constructiefout in combinatie 

met een gebrekkige opleiding in een catastrofe eindigde: voor 

de toestand van de actieve beveiligingsklep in het primaire 

koelcircuit was geen OPEN-/DICHT-informatie opgenomen. 

richtlijnen – restricties 

informAtielogistiek / communicAtie 

cAe – methoden en werktuigen 

grondbeginselen en methoden 

informAtiever- 

werking 

Afb. 3: belangrijkste velden van de meet-, regel- en automatiseringstechniek 

mens-Proces- 

communicAtie 

Daardoor werd ondanks andere, indirecte voortekenen die 

echter niet juist werden geïnterpreteerd gedurende twee uur 

niet opgemerkt dat als gevolg van de niet afgesloten beveili- 

gingsklep het primaire koelcircuit water verloor, zodat – na 

uren – een meltdown optrad. De constructeurs en exploitan- 

ten van de reactor hadden blijkbaar niet verwacht dat een 

beveiligingsklep niet zou sluiten; er werd geen rekening mee 

gehouden dat een actieve beveiligingsklep “bijzondere” eigen- 

schappen bezit. Dit zou met de thans ingevoerde engineering- 

methoden (bijv. FMEA) zeer waarschijnlijk zijn opgemerkt. 

cOmmunicAtiekOPPeLinG mens en systeem 

De mens-systeem-communicatiekoppeling van automatisering 

moet een garantie zijn dat de mens de systeemtoestand altijd 

volledig en correct herkent, zodat hij – evt. door aanpassing 

van doelen (afb. 2) – met de bestaande informatie en actoren 

het hem toevertrouwde systeem in de gewenste of toegestane 

staat kan behouden. Daarvoor gebruikt hij ook extra data/ 

informatie die hij met behulp van zijn natuurlijke zintuigen 

(reukzintuig, tastzintuig, gehoor) registreert, en vooral door 

het combineren van bestaande (expliciete) en eigen (vaak 

stilzwijgende) kennis ontwikkelt hij nieuwe acties. Daarbij 

moet rekening worden gehouden met de fysieke eigenschap- 


pen van de mens (zintuigen, gedrag) en moet tevens zijn ken- 

nis door opleiding en training verder worden ontwikkeld (zie 

bijv. VDI/VDE 3546 blad 1). Bij een volledig geautomatiseerd 

technisch proces hoeven de operators bij normaal bedrijf niet 

te handelen, maar moeten ze indien zich een omstandigheid 

voordoet die niet door de automatisering wordt beheerst snel 

en op de juiste manier ingrijpen. Een grote psychische belas- 

ting die recent ook tot arbeidsethische overwegingen heeft 

aangezet! 

infOrmAtieLOGistiek 

De informatielogistiek stelt een informatieplatform voor de 

functies van automatisering ter beschikking. Analoog aan 

bijv. de goederenlogistiek geldt de bekende “J” ook voor de informatielogistiek. 

Informatie moet op de Juiste tijd op de Juiste 

plaats in de Juiste kwaliteit voor de Juiste (d.w.z. rechthebbende) 

gebruiker beschikbaar zijn. Informatielogistiek houdt 

zich dus bezig met de verdeling (“communicatie”), de opslag 

van en de toegang tot informatie. De hedendaagse informatielogistiek 

is gebaseerd op de gebruikelijke digitalisering 

van alle data in technische processen waarbij tegelijkertijd 

de real time-geschiktheid van de datatransmissie en databeschikbaarheid 

worden verzekerd. Een steeds kritischer aspect 

is de verzekering van de informatie-integriteit (Security; zie 

bijv. VDI/VDE 2182 blad 1). 

Daarvoor kan in dezelfde mate over genormeerde veldbussystemen 

(DIN EN 50170; IEC 61158) als over gestandaardiseerde 

objectplatforms (bijv. CORBA, COM/DCOM of DOT.NET) worden 

beschikt. Om de kosten van de informatieverzameling te 

reduceren worden steeds vaker draadloze communicatiesystemen 

gebruikt (bijv. WIFI op basis van IEEE 802.11). Ook het 

in de administratieve sector sterk verbreide ETHERNET heeft 

als Open Industrial Ethernet zijn plaats in de automatiseringstechniek 

gevonden. Hier speelt de informatiebeveiliging een 

steeds kritischer rol. Vooral het draadloze datatransport kan 

zonder de passende maatregelen voor informatiebeveiliging 

afgeluisterd of doelgericht worden vervalst. De wens om voor 

het bedrijfspersoneel een toegang op afstand tot informatie uit 

het technisch proces te creëren, leidt ertoe dat de informatielogistiek 

van een bedrijf in het INTERNET wordt geïntegreerd 

met de noodzaak om voor de informatiebeveiliging bijzondere 

voorzorgsmaatregelen te treffen. 

cOmPLex vernetWerkte systemen 

In complex vernetwerkte systemen worden dezelfde data 

vaak in een verschillende context gebruikt. Daarvoor zijn zo 

formeel mogelijke, eenduidige data- en informatiemodellen 

absolute noodzaak. Recentelijk werden veelsoortige normen 

en standaards (bijv. VDI/VDE 3682) ontwikkeld, die zonder 

uitzondering gebruik maken van het concept van vernetwerkte 

objecten. Door die abstractie is uniforme formalisering 

van data en informatie op kennisniveau mogelijk. Een 

koppeling van zulke standaards met de standaards voor het 

“semantic web” van het World Wide Web consortium (http:// 

www.w3.org/) zal ertoe leiden dat de integratie van automatiseringssystemen 

in een wereld van vernetwerkte informatie 

doorgaans planbaar wordt en veilig kan worden gebruikt. 

Hiermee ontstaat een gemeenschappelijke zienswijze en “taal” 

voor allen die de levenscyclus van complexe systemen actief 

of passief bepalen. De automatisering dringt daarbij door alle 

fasen van deze levenscyclus heen. Dat geldt niet alleen voor de 

productieprocessen of dienstverlening, maar evenzeer voor de 

producten zelf: meer dan 30% van de toegevoegde waarde van 

een auto van tegenwoordig gaat naar de informatietechniek, 

waaronder ook te verstaan de voor het gebruik belangrijke 

automatiseringssystemen voor praktisch alle deelsystemen 

van een voertuig (aandrijving, remmen, rijveiligheid, ongevalpreventie 

en wat dies meer zij). 

Informatietechniek in haar betekenis als automatiseringstechniek 

is zowel een zegen als een vloek bij het gebruik van 

de talrijke systemen die ons leven beheersen. Enerzijds vertrouwen 

wij ons aan deze systemen toe: een mens kan met 

een helikopter zonder een automatische navigatie nauwelijks 

stabiel vliegen vanwege vaste natuurwetenschappelijke wetmatigheden. 

Anderzijds mag de door de mens bepaalde automatisering 

in het economisch en maatschappelijk leven zich 

niet als een complexiteit verzelfstandigen die wij niet meer 

kunnen beheersen. Methoden uit de techniek kunnen daarbij 

van groot nut zijn. 

Prof. dr. hArtwig steusloff 

Universität Karlsruhe (TH), Fakultät für Informatik, 

Authorized Adviser, Fraunhofer Institute for 

Information and Data Processing (IITB), Karlsruhe 

hst@iitb.fraunhofer.de 

9

tec.News 17: Automation IT 


Andreas Huhmann & Stefan Korf 

Switches zijn de oplossing 

fast track switching garandeert de performance voor Automation it 

Automation IT heeft op de markt veel losgemaakt, want door Automation IT werd de discussie over Ethernet in de industrie 

teruggebracht tot de kern: het voordeel voor de klant. Het voordeel wordt gegenereerd door het normale gebruik van 

het tegenover de standaard ongewijzigde Ethernet IEEE 802.3. Voor de automatisering is daarbij ook altijd een werkelijke 

automatiseringsperformance zoals het deterministische datatransport noodzakelijk. Omdat dit niet door de huidige 

switchingtechnologie voor standaardethernet kan worden gerealiseerd, ontstaat het Automation IT klantvoordeel pas 

door de combinatie van standaardethernet en de nieuwe “Fast Track switchingtechnologie”. 

A) cOmmunicAtie in industriëLe tOePAssinGen: 

etHernet 

De rond 2000 ontstane Etherneteuforie ging samen met hoge 

verwachtingen, bijvoorbeeld een netwerk voor alle toepas- 

singen. Na enige tijd werd duidelijk dat Ethernet de juiste 

technologie is wanneer het om gebruikelijke netwerken gaat, 

maar dat het absoluut niet aan de gestelde verwachtingen 

ten aanzien van de automatisering kon voldoen. Wat was 

er gebeurd? 

Vanuit de automatiseringstoepassing werd vastgesteld dat 

Ethernet nog niet voldoende performant was om de tot dan 

gebruikte veldbussystemen volledig te vervangen. De po- 

gingen om Ethernet verder te ontwikkelen werden daarom 

sterk geïntensiveerd. Het resultaat: vele industriële Ether- 

netprofielen die niet met elkaar compatibel waren. Vele van 

deze profielen hebben gemeen dat ze het Ethernet volgens 

IEEE 802.3 in een eigen oplossing veranderden en op die 

manier incompatibel werden ten opzichte van apparaten en 

toepassingen met standaard ethernet. De oplossing van het 

performanceprobleem werd duur betaald door de verandering 

van Ethernet naar OSI Layer 2. Deze profielen zijn in het 

algemeen bijzonder performant en sluiten wat betreft determinisme 

en snelheid als systeem en installatie precies aan 

bij wat de huidige veldbussystemen presteren en wat daarmee 

ook Ethernet voor de automatisering moet presteren. Dat 

er echter een alternatief bestond om de ethernetstandaard 

te veranderen, was toen niet bekend. Het gevolg daarvan 

was dat op dat moment de levenscyclus van het industriële 

ethernet was ontkoppeld van de levenscyclus van het standaardethernet. 

Daarom was dat moment ook het logische 

geboortemoment van Automation IT. Het meer visionaire 

Automation IT uitgangspunt werd in 2006 geformuleerd om 

een antwoord te geven op de ontkoppeling en een uniform 

communicatieplatform voor Office IT en industriële automation 

te verzekeren. Een Ethernet als standaard voor het 

communicatieplatform. 

B) PLAtfOrm vOOr ALLe tOePAssinGen: 

AutOmAtiOn it 

Automation IT is het communicatieplatform voor alle toepassingen 

van een productieve industriële onderneming. Het 

principe is als volgt: door een uniform Ethernetnetwerk worden 

alle applicaties met elkaar verbonden. Daardoor wordt 

verzekerd dat de communicatie tussen de toepassingen die 

het ondernemingsproces bepalen, zoals ERP en MES, langs 

directe weg kan plaatsvinden. Dat bespaart dure overgangen 

en versnelt de processen. Dat resulteert in efficiënte ondernemingsprocessen. 

Voor de klant hebben de op Automation 

IT gebaseerde netwerken tegelijk meerdere voordelen: ze 

besparen kosten, vereenvoudigen de installatie en de beschikbaarheid 

wordt erdoor vergroot. 

c) de BAsistecHnOLOGie vOOr AutOmAtiOn it: 

fAst trAck sWitcHinG 

Bij de keuze van de communicatiestandaard zijn er geen alternatieven 

omdat tegenwoordig voor de MES- en ERP- communicatie 

de standaard al is gedefinieerd. Ethernet heeft in 

Office IT wereldwijd een vaste plaats verworven. In de Office 

IT omgeving is de communicatie op haar beurt gebonden aan 

de strikte naleving van de Ethernet specificatie IEEE 802.3. 

3 

11


Daarom is een communicatieplatform alleen mogelijk met de 

IEEE 802.3 standaard van een ongewijzigd Ethernet. Omdat 

in de automatiseringsnetwerken in eerste instantie echter 

de passende performance noodzakelijk is, werd steeds on- 

der deze randvoorwaarde onderzoek gedaan naar geschikte 

technologieën. In 2008 kwam de doorbraak. Bij HARTING 

kwam men tot het inzicht dat de netwerkcomponenten het 

netwerk van automatiseringsperformance kunnen voorzien. 

De basistechnologie daarvoor is Fast Track Switching. Het 

is met behulp van deze technologie dat Ethernet eigenlijk 

kan worden geautomatiseeerd. Ze werkt met ongewijzigde 

Ethernettelegrammen, herkent automatiseringstelegrammen 

en versnelt deze deterministisch. 

stAtus quO: etHernet en sWitcHinGtecHnOLOGie 

De performance van de switchingtechnologie wordt door het 

gebruik van cut-through switchingtechnologie in vergelijking 

met de store-and-forward-technologie duidelijk verbeterd 

(zie afb. 1) Determinisme is echter noch met store-andforward, 

noch met cut-through-technologie realiseerbaar. 

Daarom zijn beide technologieën niet geschikt voor de automatisering. 

Ook de berichtenprioriteit volgens IEEE 802.1q 

brengt geen uitkomst, want automatiseringstelegrammen 

concurreren met alle telegrammen met eenzelfde en grotere 

prioriteit. Daarom ontstaat in de communicatie een statistische 

en daarmee voor de automatisering onaanvaardbare 

vertraging. De twee beslissende vertragingsmechanismen 

zijn: 

Vertraging in de ingangspoort: 

wanneer het geheugen van een ingangspoort gevuld is met 

telegrammen die een even grote of grotere prioriteit hebben 

dan de automatisering, dan ondervinden automatiseringstelegrammen 

vertraging. (zie afb. 2). Dat leidt tot niet calculeerbare 

vertragingen voor automatiseringstelegrammen. 

μsec0 

10 

20 

30 

40 

50 

60 

70 

80 

90 

100 

110 

120 

μsec 0 

10 

20 

30 

40 

50 

60 

70 

80 

90 

100 

110 

120 

cut through in fast 

track switching 

fast track 

switching 

store & forward 


Afb. 2: de invloed van telegrammen met een hogere of dezelfde 

prioriteit op automatiseringstelegrammen 

Opstopping in de uitgangspoort: 

wanneer de uitgangspoort van een switch door telegrammen 

is bezet, moeten ook automatiseringstelegrammen met een 

hoge prioriteit op vrijgave van de poort wachten. (zie afb. 3) 

voiP 



Afb. 1: de invloed van switchingprocessen op 

automatiseringstelegrammen 


Een telegram met een lagere prioriteit met een lengte van 

1500 byte verlaat de uitgangspoort. Het automatiseringste- 

legram met een hoge prioriteit moet dan tot 125 μsec op de 

poortvrijgave wachten. 

Wanneer het netwerk geheel onbelast is, bepalen alleen de 

transmissiecapaciteit van Ethernet de telegramlengte en de 

μsec 

0 

10 

20 

30 

40 

50 

60 

70 

80 

90 

100 

110 

120 

fast track 




Afb. 3: de invloed van een telegram met een lagere prioriteit in de 

uitgangspoort op automatiseringstelegrammen 

switch wachttijden de telegramlooptijd. In dit voorbeeld be- 

dragen de minimale telegramlooptijden ongeveer 160 μsec. 

Wanneer de belasting in het ethernetnetwerk toeneemt, 

ontstaan er vertragingen in de ingangspoorten en opstop- 

pingen in de uitgangspoorten van de switches. Wanneer een 

zeer lang telegram een uitgangspoort op het eerder aange- 

duide traject verlaat en een automatiseringstelegram met 

een hoge prioriteit tegelijkertijd de switch via dezelfde poort 

moet verlaten, moet het automatiseringstelegram wachten tot 

Het in de automatisering vereiste determinisme wordt met 

de huidige switchingtechnologie dus niet gegarandeerd. IT 

telegrammen leiden tot vertragingen voor automatisering- 

stelegrammen. Deze vertragingen cumuleren in lijntopolo- 

de poort wordt vrijgegeven. Statistisch gezien kan dit effect ward Switching de maatstaf. Wereldwijd bestaat een immens 

zich op het traject herhalen en tot een aantal milliseconden aantal apparaten met ethernet-interface. Al die apparaten 

cumuleren. In eerste aanleg is het echter al voldoende wan- kunnen door Store-and-Forward worden gekoppeld. Men kan 

neer dit op één switch gebeurt en beide telegrammen het zich weliswaar afvragen of al die apparaten voor de auto- 

traject doorlopen: 

matisering relevant zijn (wat niet het geval is). Innovaties 

het automatiseringstelegram komt altijd na het lange tele- in de automatisering ontstaan echter meestal door nieuwe 

gram en moet elke keer wachten tot het de poorten heeft technologieën die in nieuwe apparaten zijn geïntegreerd. Zo 

verlaten, op het traject is inhalen onmogelijk. De waarschijn- komen de thema’s Vision en RFID niet uit de klassieke autolijkheid 

dat dit ongewenste effect optreedt, neemt toe met matisering. De apparaten ondersteunen meestal geen techno- 

de belasting in het netwerk. Met slechts 16 switches doen logieën die specifiek zijn voor de automatisering. In de regel 

zich al vertragingen voor van een aantal milliseconden in hebben ze echter een ethernet-interface. Zich openstellen 

de telegramlooptijd. 3 

gieën. 

deterministiscH etHernet met fAst trAck 

sWitcHinG 

De oplossing van dit probleem is het principe van Fast Track 

Switching. De Fast Track switch identificeert hierbij automatiseringstelegrammen 

en stuurt deze door vóór alle andere 

telegrammen. Daarmee wordt aan de automatisering voorrang 

gegeven boven andere toepassingen in het Ethernet. De 

Fast Track switch bespoedigt alle geïdentificeerde automatiseringstelegrammen 

door middel van het geïntegreerde cutthrough 

mechanisme en voorkomt vertragingen. Daarnaast 

is het met Fast Track Switching mogelijk dat automatiseringstelegrammen 

andere telegrammen inhalen wanneer 

die een benodigde poort bezetten. Op die manier treden geen 

“wachttijden” op. Wanneer het verzenden van een IT-protocol 

net is gestart en de poort voor een automatiseringstelegram 

nodig is, wordt het verder verzenden van het IT-telegram 

gecontroleerd beëindigd, zodat het automatiseringstelegram 

rechtstreeks in de cut-through procedure kan worden 

doorgestuurd. Het tussentijds opgeslagen IT-telegram wordt 

nadien verzonden. De Fast Track switch garandeert de telegramlooptijden 

en dat bij een betere performance dan bij de 

huidige veldbusssystemen. 

sWitcHinGtecHnOLOGieën met eLkAAr 

verGeLeken 

Ook Fast Track switching moet zich ten overstaan van andere 

technologieën waarmaken. Wanneer het om de universaliteit 

gaat, is het tegenwoordig algemeen erkende Store–and-For- 

13


voor het standaardethernet betekent daardoor eveneens zich 

openstellen voor innovaties. 

Automation it – Platform voor alle applicaties 

core Level 

control and transition 

Level 

field Level 

iP-telefoon 

Een ander effect is dat Fast Track Switching ook kan worden 

gebruikt voor alle automatiseringsprofielen, die een stan- 

daard ethernetcommunicatie ondersteunen. Dat zijn bijv. 

Ethernet IP en PROFINET RT. Niet alleen het design van 

het apparaat wordt op die manier verbeterd, ook gebruikers 

zoals bijv. machineconstructeurs, voor wie het noodzakelijk 

is dat verschillende automatiseringsprofielen worden on- 

core switch 

Afb. 4: Automation it-systeemlandschap 

core switch 

scAdA scAdA 

iP-telefoon 

Plc 

rfid reader 

i/o i/o wlAn Access 

Point 

i/o 

industriecamera 

hmi 

drive lichtraster 

dersteund, kunnen met inhoudelijke componenten en een 

uniform design netwerken realiseren. 

Store-and-Forward Switching is bovendien in Office alleen in 

vlakke hiërarchieën sterk performant, omdat door QoS (Qua- 

lity of Service) niet wordt verzekerd dat ze telegrammen met 

hoge prioriteit kunnen inhalen. Dit effect beïnvloedt echter 

aanzienlijk de performance van lijntopologieën en wordt in 

belangrijke mate beïnvloed door de belasting van het netwerk. 

Dit remmende effect kan door Fast Track Switching 


worden voorkomen. Alleen speciale methoden bieden hier 

een vergelijkbare performance. 

Daarmee combineert Fast Track Switching de voordelen 

van huidige IT processen met de speciale methoden. De ge- 

scheiden technologie-levenscyclus van industriële Ethernet 

automatiseringsoplossingen wordt weer gekoppeld aan een 

uniforme ethernetlevenscyclus wat extra voordelen oplevert. 

Door de grote dynamiek waarmee de ethernettechnologie 

zich verder ontwikkelt, kan de automatiseringstoepassing 

participeren in elke nieuwe ontwikkeling, bijvoorbeeld op 

het gebied van bandbreedte of security. Met een afgekop- 

pelde levenscyclus zou de discussie over de vervanging van 

veldbussystemen, ofschoon op een ander niveau, over 5-10 

jaar opnieuw worden gevoerd. 

Het AutOmAtiOn it systeemLAndscHAP 

Automation IT staat in een directe relatie met netwerkconvergentie. 

Het IT netwerk en het huidige automatiseringsnetwerk 

zijn gescheiden netwerken met telkens een vast 

toegewezen infrastructuur. Beide netwerken doordringen 

elkaar. Daarmee krijgt het begrip platform een equivalent 

in de structuur van het netwerk zelf. Onnodige redundanties 

komen te vervallen. 

Dat wordt zichtbaar aan het Automation IT systeemlandschap 

(zie afb. 4), dat op elk netwerkniveau met de standaardethernet 

technologie werkt. Daardoor kunnen alle apparaten met 

ethernetinterface worden geïntegreerd. Automatiseringsprofielen 

die met Ethernet compatibel zijn, krijgen door Fast 

Track Switching een duidelijk performance boost. Daardoor 

kan men nu voor alle toepassingen op het veldniveau van 

safety tot en met de snelle I/O communicatie over een Automation 

IT Ethernet communicatieplatform beschikken. Met 

Fast Track Switching wordt de negatieve invloed van IT communicatie 

en van lijntopologieën op de automatiseringsperformance 

geëlimineerd. De gebruiker krijgt zodoende een 

zeer grote vrijheid bij het gebruik van topologieën die aan 

de toepassing zijn aangepast. Strenge regels voor de segmentering 

van netwerkgebieden alsook de opgedragen planning 

van de transmissieperformance zijn overbodig. 

Ethernet communicatie kan nu tot op het veldniveau worden 

gebruikt omdat Fast Track Switching het determinisme 

garandeert. Automatiserings- en IT-toepassingen maken gebruik 

van een gemeenschappelijk communicatieplatform en 

daarmee van een uniforme netwerkinfrastructuur. 

Automation IT is realiteit. 

AndreAs huhmAnn 

Inhouse Consultant Strategy CN, Germany 

HARTING Technology Group 

andreas.huhmann@HARTING.com 

stefAn korf 

Product Manager, Germany 


stefan.korf@HARTING.com 

15

tec.News 17: Professional Broadcast 

Peter Hannon & Gavin Stoppel 

Brave new tV-World 

Groot-Brittannië moderniseert haar televisielandschap op fundamentele wijze. Het gehele ‘aardse’ zendernet wordt overge- 

schakeld naar digitale uitzending van televisiesignalen. 25 miljoen huishoudens in GB en de totale infrastructuur moeten 

in 2012 op de nieuwe techniek zijn overgeschakeld. De ombouw is reeds op grote schaal begonnen. HARTING levert aan 

het uitzendbedrijf Arqiva het 4-HE sub-rack voor de op telemetrie gebaseerde besturing op afstand voor het management 

systeem van het buitenstation . 

Al in 1999 besloot de Britse regering dat de gehele overdracht 

van televisiesignalen digitaal zou moeten worden, in plaats 

van het gebruikte analoge systeem. De concrete overschake- 

ling startte met het ‘digital action plan’, een initiatief van in- 

dustrie, regering en eindgebruikers ter vaststelling van de 

ombouwstrategie. Dit enorm grote programma wordt uitge- 

voerd door het niet-commerciële bedrijf ‘Digital UK’, die door 

de TV-zenders en de commerciële multiplex-operators in het 


leven werd geroepen om het project te coördineren en het 

publiek over de voortgang van het project te informeren. De 

geplande overschakeling omvat naast de enorme infrastruc- 

tuurombouw ook dat de 25 miljoen televisiehuishoudens in 

GB worden voorzien van informatiemateriaal. 

verAnderinG Biedt kAnsen 

Waarom verandert Groot-Brittannië haar TV-systeem van analoog 

naar digitaal? De overschakeling creëert een groot aantal 

potentiële voordelen voor kijkers, programma-aanbieders, 

TV-netwerken en apparatuurfabrikanten. Digitaal uitzenden 

is veel efficiënter. Wanneer de overschakeling plaats heeft 

zullen nieuwe frequentiebanden beschikbaar komen voor 

diensten, inclusief mobiele TV en high definition televisie. 

Radiofrequenties die niet meer nodig zijn, zullen worden geveild 

aan de hoogste bieder en providers zullen in staat zijn 

om extra diensten aan te bieden zoals HDTV, digitale radioprogramma’s 

en wireless-breedbanddiensten, inclusief HSPA 

en mobiele WiMAX. 

Digitale televisie geeft kijkers toegang tot meer soorten diensten 

en een grotere programmavariëteit. Vanwege deze voordelen 

is de acceptatie van de digitale diensten, voor zover deze 

ontvangen kunnen worden tot dusverre zeer hoog. Weliswaar 

zijn tot nu toe nog rond een kwart van de Britse huishoudens 

verstoken gebleven van digitale ontvangst van televisie. Voor 

de omschakeling in heel Groot-Brittannië van analoog naar 

een geheel digitaal systeem moeten dus eerst alle gebruikers 

van een digitaal signaal worden voorzien. 

de PLAnninG 

Het omschakelprogramma is in november 2007 in Whitehaven 

in Cumbria begonnen met slechts 25.000 huishoudens. De 

proces om digitale TV in het hele land te hebben ingevoerd 

moet dit jaar hebben plaatsgevonden. Daarbij wordt een stapsgewijs 

plan gevolgd aan de hand van een volgens de TV-regio’s 

verlopend actieplan, volgens welk alle 25 miljoen Britse 

huishoudens in 2012 toegang tot digitale televisie moeten 

hebben. Dit betekent uiteraard ook dat de gehele ( gedurende 

meer dan dertig jaar gegroeide) aardse infrastructuur voor 

televisiezenders in Groot-Brittannië moet zijn ontmanteld en 

door een nieuwe vervangen moet zijn, en dat dan binnen een 

tijdsbestek van vijf jaar! Een gigantisch en ambitieus project: 

rond de 5000 analoge zendinstallaties op 1154 locaties moeten 

gedemonteerd en afgevoerd worden. In de plaats daarvan 

komen 4000 digitale zenders. Deze werkzaamheden zullen 

snel, efficiënt en omzichtig moeten worden uitgevoerd, omdat 

de zend- en relaismasten tegelijkertijd in gebruik zijn bij radiostations, 

alarmcentrales en mobiele telefoonoperators. 

HArtinG 

HARTING is partner van SciSys UK Ltd., het bedrijf dat voor 

de planning en de implementatie van ‘remote’ telemetrie en 

besturingssystemen op het transmissienetwerk tijdens de 

omschakeling verantwoordelijk is. De systemen die SciSys 

levert zullen in de komende vier jaar op 1154 Britse zend-/ 

relaisstations worden geïnstalleerd. Doel is onderbrekingvrij 

functioneren van het digitale ‘aardse’ overdrachtssysteem 

(DDT) opdat de 25 miljoen huishoudens in Groot-Brittannië 

de televisiesignalen storingvrij zullen blijven ontvangen. 

HARTING is bij twee facetten van dit project betrokken. Aanvankelijk 

bestond de taak van HARTING uit het specificeren 

en leveren van de 10-poorts industriële Ethernet-switch eCon 

3000, waarvan de functionaliteiten en afmetingen de ideale 

combinatie bleken. Daarop kreeg HARTING HIS in Northampton 

de opdracht om het 4-HE-sub-rack voor telemetrie ten 

behoeve van de besturing van de zendapparatuur te configureren 

en te monteren. Dit rack wordt aansluitend aan het 

verantwoordelijke installatiebedrijf geleverd voordat deze ter 

plekke in bedrijf genomen worden. Speciaal de expertise op 

het gebied van connectivity en de geïntegreerde oplossing 

van HARTING waren daarbij doorslaggevend voor de keuze 

van Harting om deel te nemen aan een van de belangrijkste 

projecten van Groot-Brittannië. 

Peter hAnnon 

Managing Director, United Kingdom 


peter.hannon@HARTING.com 

gAvin stoPPel 

ICPN Southern Region Sales Manager, 

United Kingdom 


gavin.stoppel@HARTING.com 

17

tec.News 17: Windenergie 


Jens Grunwald 

Lichtgevende ogen 

lichtsysteemoplossing in de windenergie 

De producent van windenergie-installaties Enercon uit Aurich is thans 

de nummer 4 in de wereld en onbetwist nummer 1 in Duitsland. Sinds 

1985 werkt Enercon nauw samen met de HARTING Technologiegruppe. 

Het nieuwste project van beide vanouds solide partners: de nieuwe ont- 

wikkeling van een binnenverlichting voor de torens van de Enercon 

windenergie-installaties op LED-basis. 

Om veiligheidsredenen moeten torens van windenergie-installaties he- 

lemaal en veilig worden verlicht. Tot nu toe werden de voor de markt 

gebruikelijke fluorescentielampen met noodverlichting gebruikt, maar 

deze hebben enkele nadelen. De installatie in de toren is zeer arbeids- 

intensief en tijdrovend. Daarbij komt dat fluorescentielampen relatief 

veel onderhoud vergen en een zeer korte levensduur hebben. 

De LED-verlichting (Light Emitting Diode) heeft daarentegen dui- 

delijke voordelen, die uiteindelijk niet alleen tot uiting komen 

in de grotere gebruikszekerheid van de lampen en de voorde- 

len op het gebied van arbeidsveiligheid, maar in verhouding 

ook geringere kosten met zich meebrengen. In januari 2006 

ging Enercon daarom op zoek naar een nieuwe lichtoplossing 

voor de binnenverlichting in de toren van een windenergie- 

installatie type E70/E82 (2 MW) op LED-basis. 

Lichtdioden functioneren net als halfgeleiderdioden die in 

doorlaatrichting licht produceren. LED-lampen hebben 

een lange levensduur, zijn onderhoudsarm en kunnen 

op vele manieren worden gebruikt. Bovendien scha- 

kelen lichtdioden heel snel over van een lichtgevende 

naar een niet-lichtgevende toestand. De lichtstraal 

kan tot in het MHz-bereik worden gesynchroni- 

seerd. De levensduur bedraagt > 100.000 uren, wat 

duidelijk boven de levensduur van fluorescentie- 

lampen ligt. 

HOGe eisen AAn de BeHuizinG 

Om hun functionaliteit te behouden en een 

lange levensduur te garanderen kunnen 

LED’s echter alleen in droge ruimten wor- 

den geïnstalleerd. De aan HARTING gegeven 

3 

19


opdracht was dus het vinden van een behuizing met een hoge 

beschermingsgraad (IP 65), die zeer stevig is in het gebruik, 

waarin een koelelement kan worden aangebracht (of door de 

constructie al aanwezig is) en waarbij de lichtuittredingshoek 

wanneer in de toren aangebracht geen verblinding veroor- 

zaakt. De keuze viel op de HARTING Power Supply-behuizing 

van alu-persgietwerk, die aan alle eisen voor de nieuwe ge- 

neratie LED-torenlampen voldoet. 

De Enercon-geschiedenis begint in 1984. Een klein 

team van ingenieurs ontwikkelde destijds onder 

leiding van Aloys Wobben, de oprichter van de 

onderneming, de eerste Enercon met 55 kW nominaal 

vermogen (E-15/16). In 1992 ging Enercon 

met de E-40/500 kW over op een niet-aangedreven 

technologie, die tot op vandaag de basis is van het 

Enercon-succes. De mechanische belasting, de exploitatiekosten 

en de onderhoudskosten werden 

teruggedrongen, de levensduur van de installaties 

werd aanmerkelijk verlengd. Enercon bouwt tegenwoordig 

installaties met een nominaal vermogen tot 

6 Megawatt en heeft in 2007 wereldwijd voor bijna 

2800 Megawatt gebouwd. 

HARTING werd in 1985 al een strategisch belangrijke 

leverancier op het gebied van de elektrische 

interface- en verbindingstechnologie. Connectorproducten 

uit de series D-Sub – DIN 41652, SEK 

18/19 – DIN 41651, Han® (industriële connectoren), 

PushPull-connectors, ICPN-apparaten, LWL (vezeloptische 

datatransmissie, splitters, converters, enz.) 

en een grote dosis systeemintegratie van HARTING 

producten zijn elementen die vandaag niet meer 

weg te denken zijn van de Enercon windenergieinstallaties. 

In samenwerking met TWE (Trade Wind Energy) ontwikkelde 

HARTING een nieuwe LED-armatuur voor de binnenverlich- 

ting van torens, die als type NL24 exclusief voor Enercon 

op de markt wordt gebracht. In de samenwerking staat TWE 

in voor het assembleren van de onderdelen. HARTING levert 

aan TWE de LED-armatuurbehuizing in IP 65, de montage- 

beugel voor de bevestiging in de toren en de bijbehorende 

systeembekabeling (VAB). TWE vervaardigt het lampglas van 

plexiglas truLED en de platine met de LED’s, monteert deze 

met de kabelconfectie in de Power Supply-behuizing, voert de 

functie- en eindcontrole uit en levert de verlichting voor de 

binnenkant van de toren in een speciale verpakking (houten 

kist in waaiervorm) aan de klant Enercon. 

De LED-armatuur voor de torenverlichting NL24 heeft een 

levensduur van minstens 10 jaar bij een omgevingstempera- 

tuur van -50 tot +70 graden. De bedrijfsspanning bedraagt 24 

V, de ruststroom ligt bij 0 A, bij een stroomopname in bedrijf 

Afb. 1: enercon Led lamp nL24 

van 350 mA. De lichtsterkteverdeling is parallel aan de toren 

(wandparallel) in de LED-lichtkleur wit. 

Daarmee voldoet de LED-armatuur NL24 voor de binnenver- 

lichting van torens aan de eis voor armaturen voor noodver- 

lichting volgens de norm IEC 60598-2-22: in 1997 gewijzigd + 

A1: in 2002; Duitse versie EN 60598-2-22 + corrigendum 1999 

+ A1: 2003 en de TÜV Nord. In elke windenergie-installatie 


worden – afhankelijk van de hoogte van de toren – 12 tot 15 

LED-armaturen per toren gebruikt. 

Vanaf januari 2009 worden alle torens van de Enercon in- 

stallaties van het type E70 / E82 met de nieuwe LED-arma- 

turen in serie uitgerust. Het is de bedoeling ook alle andere 

windenergie-installaties van het type E40/E48/E58 (800 kW 

– 1 MW) en E126 (6 MW) van het nieuwe lichtsysteem voor 

torens te voorzien. 

GesLOten systeem 

Afb. 2: verlichting in de toren 

Het systeem is redundant aangelegd. Er worden telkens twee 

stroomkringen voor de LED-armaturen voor de binnenverlich- 

ting van torens opgebouwd (even en oneven aantal lampen). 

Wanneer een stroomcircuit uitvalt, klinkt een akoestisch 

Afb. 3: functionele test van de enercon Led lampen 

Afb. 4: “Akoestische connector” 

waarschuwingssignaal via een akoestisch alarm. Het akoes- 

tisch alarm van het type Compact van de firma Moeller wordt 

door HARTING in de Han® 3 A-tule behuizing gemonteerd. 

Door de verwerking (vergieten) en de elektrische aansluit- 

techniek vormt het alarm een gesloten installatie-/functionele 

eenheid, die compleet door HARTING wordt vervaardigd en ge- 

leverd. Het akoestisch alarm wordt bij de eindmontage van de 

windenergie-installatie telkens op de laatste LED-armatuur 

NL24 voor de binnenverlichting van torens met het even en 

oneven nummer in de toren geplaatst om beide stroomcircuits 

bij het uitvallen van de verlichting te beveiligen. Personen 

die zich op dat moment in de windkrachtinstallatie bevinden, 

worden door een akoestisch signaal gewaarschuwd. 

Het profiel van het LED-systeem en de industriële toepassing 

in de windenergie tonen de robuustheid van het systeem aan. 

Andere mogelijke toepassingen zijn: industriële productie, 

telecommunicatie of buiteninstallaties. Voor het gebruik spre- 

ken de levensduur van de LED-systemen, de beveiliging van 

het lichtsysteem tegen natheid en de verwerkingskwaliteit. 

jens grunwAld 

Area Sales Manager, Germany 


jens.grunwald@HARTING.com 

21

tec.News 17: HARTING Technology Group 


Rainer Bussmann 

Bestand tegen alle weertypen 

de hArting outdoor-test garandeert de betrouwbaarheid van 

steekverbindingstechnologieën in het buitengebied 

In de telecommunicatie worden voor de buitengebieden steeds meer data- en energieconnectoren gebruikt. Een 

langetermijntoepassing stelt hoge eisen op het gebied van betrouwbaarheid en gebruiks- en servicevriendelijkheid. 

De HARTING testseries tonen aan dat componenten voor ruige outdoor-omstandigheden optimaal kunnen worden 

aangebracht. 

Ook in moderne telecomtoepassingen, zoals bijvoorbeeld 

WiMAX, LTE of transmissiesystemen van de 3e generatie 

(3G), worden meer en meer data- en energieconnectoren 

voor buitengebieden gebruikt. Daarbij wordt een breed 

gamma connectortypen gebruikt, te beginnen bij de ro- 

buuste vermogensconnectoren tot en met de glasvezelcon- 

nectoren die een speciale behandeling vereisen. 

Connectoren dienen bijvoorbeeld voor de verbinding van 

een buiteneenheid (RRH Remote Radio Head), die aan een 

top van een mast is bevestigd, met het basisstation (Node 

B). Dat betekent ook in dit voorbeeld dat connectoren niet 

alleen mobiel en een korte tijd worden gebruikt, maar ook 

voor een langere termijn van meer dan 15 jaar een veilige 

en storingvrije transmissie moeten kunnen waarborgen 

en dat alles ondanks strengere voorschriften. Daarbij komt 

dat connectoren in het buitengebied gemakkelijk gemonteerd 

en gedemonteerd moeten kunnen worden, zonder dat 

de inzetbaarheid, betrouwbaarheid ook in continubedrijf 

en onder extreme weersomstandigheden, aan beperkingen 

onderhevig is: vorst, sneeuw, extreme vochtigheid zoals bij 

langdurige regenval, stof, langdurige invallende zonnestraling, 

hitte en droge periodes hebben een invloed op het 

materiaal, de afwerking en het gebruik. Bij het ontwerp en 

de opzet dient hiermee rekening te worden gehouden. 

Bedrijfszekerheid en servicevriendelijkheid creëren bovendien 

een eisenprofiel, dat aan de ontwikkeling en het 

aanbrengen van de connectoren de hoogste eisen stelt terwijl 

deze doelstellingen juist deels tot tegenstrijdige oplossingen 

kunnen leiden. Deze tegenstrijdigheden oplossen is 

de taak van de ontwikkelaars van HARTING, controleren 

of de oplossingen bedrijfsklaar en servicevriendelijk zijn 

voordat ze in het veld worden gebruikt, is een zaak van de 

HARTING outdoor-tests. 

HArtinG GAmmA vOOr Het BuitenGeBied 

De basis van de belastbare en betrouwbare HARTING 

outdoor-oplossingen zijn de in het veld veel gebruikte en 

beproefde HARTING behuizingen in de beschermingsklassen 

IP 65 en 67. De HARTING productfamilie voor telecom 

outdoor-toepassingen is hierop gebouwd en biedt oplossingen 

voor de 

- energieoverdracht met kabeldoorsneden van max. 3 x 

10mm 2 ; 

- op koper gebaseerde datatransmissie, vb. RJ45; 

- datatransmissie op glasvezel basis met het gestandaardi- 

seerde LC duplex insteekprofiel; 

- hybride transmissie van vermogens en data (koper of 

glasvezel). 

Het prestatievermogen van de HARTING oplossingen in 

het buitengebied is door een efficiënte testsystematiek ge- 

waarborgd. HARTING oplossingen worden niet alleen met 

een gedifferentieerde specificatie ontwikkeld, maar zijn 

ook onderworpen aan uitgebreide en complexe testseries 

waarin de geschiktheid voor outdoor-toepassingen onder 

gesimuleerde reële omstandigheden moeten worden be- 

wezen. 

Het centrale laboratorium van de HARTING Technolo- 

giegruppe (CTS Corporate Technology Service) voert daar- 

bij niet alleen de testseries uit, maar beschrijft bovendien 

de complexe en tegelijkertijd extreme testvereisten. Het 

omvangrijke definieerwerk is noodzakelijk omdat interna- 

3 

23

tionale normeringscommissies voor bindende testrichtlij- 

nen voor connectoren in het buitengebied zich tot op heden 

terughoudend hebben opgesteld. Uit begrijpelijke overwe- 

gingen moeten vanwege de verschillende klimaatregio’s 

op aarde rekening worden gehouden met zeer verschil- 

lende, deels extreme en deels ook tegenstrijdige milieu- 

invloeden. 


De industrie kan deze status quo evenwel niet accepteren, 

want het gebruik in de praktijk – met andere woorden: de 

praktijk van de kant van de klant – is duidelijk en ondubbelzinnig: 

outdoor-toepassingen zijn nodig en moeten door 

- visuAl insPection 

- PolArizing method 

- contAct resistAnce 

grouP A 

mechAnicAl And electricAl ProPerties 

damp heat, cyclic 

corrosion flowing mixed gas 

salt mist test, cyclic 

dry heat 

cold 

iP 65 test 

iP 67 test 

mechanical operation 

effectiveness of the coupling device 

iP 65 test 

iP 67 test 

initiAl insPection 

de industrie worden aangeboden. HARTING heeft daarom al 

met het oog op de toekomst de noodzakelijke stappen gezet 

en in de HARTING outdoor-tests alle denkbare invloedswaarden 

realistisch geïntegreerd. 

HArtinG testseries 

De HARTING testseries omvatten mechanische, elektrische 

en klimatologische proefnemingen. Deze worden in twee 

testgroepen samengevoegd. In groep A (mechanische en 

elektrische testseries) worden testseries onder invloed 

van koude, hitte, corrosie, zout, nevel onder verschillende 

belastingsfasen uitgevoerd. De functionaliteit van de con- 

- insulAtion resistAnce 

- voltAge Proof (dAtA And Power contAct) 

- imPulse withstAnding voltAge 

grouP b 

climAtic sequence 

weathering and exposure to laboratory light sources 

uv-test 

ozone resistance 

dry heat 

cold 

iP 65 test 

iP 67 test 

mechanical operation 

effectiveness of the coupling device 

iP 65 test 

iP 67 test 

Afb 1: overzicht van de HArtinG outdoor-tests 


Afb. 2: HArtinG telecom Outdoor solutions – Outdoor approved 

nectoren moet daarbij ook onder extreme belastingen be- 

houden blijven. 

In groep B worden klimatologische eisen getest zoals weer- 

sinvloeden en de bestendigheid tegen ozon- en UV-invloe- 

den. Ook hier is de waarborg voor het goed functioneren 

de centrale eis die aan de geteste objecten wordt gesteld. 

Het voldoen aan de eisen die uit de duidelijk gedefinieerde 

beschermingsklassen (IP 65 en 67) zijn afgeleid, is daarbij 

dus ook gegarandeerd. Afb. 1 laat de systematiek van de 

HARTING outdoor testseries zien. 

Om ook op lange termijn in het buitengebied te kunnen 

blijven functioneren is de materiaalkeuze van de connec- 

torbehuizingen van het grootste belang. De HARTING be- 

huizingen zijn al naargelang de toepassing in kunststof 

(PA polyamide of PC polycarbonaat) of in metaal (gecoat 

zink-spuitgietwerk of RVS) verkrijgbaar. Bijzondere aan- 

dacht gaat uit naar de materialen voor de dichtingen en de 

kabelschroefverbindingen. Ozon- en UV-straling kunnen 

de elastische eigenschappen van de dichtingsmaterialen 

aanzienlijk aantasten. Talrijke materialen worden bijvoor- 

beeld door binnenvallende zonnestralen of andere weersin- 

vloeden dermate droog en brokkelig dat een betrouwbare, 

Afb. 3a: standaard dichting poreus volgens ozon/uv-test Afb. 3b: HArtinG speciale outdoor-dichting, foutloos volgens ozon/ 

uv-test 

dichtende functie niet meer kan worden gegarandeerd. Om 

dit te voorkomen moeten geschikte materialen in uitgebrei- 

de testseries op de proef worden gesteld. HARTING heeft de 

resultaten consequent in zijn productgamma omgezet en 

adequate outdoor-oplossingen ontwikkeld. 

rAiner bussmAnn 

Senior Product Manager 

Telecom Outdoor Interfaces, Germany 


rainer.bussmann@HARTING.com 

25



Gerhard Kirschenhofer, Johannes Kneidl & Walter Gerstl 

news mobil 

ethernetgebaseerde video- en 

multimedia-toepassingen worden 

standaard in het streekvervoer 

De stad Innsbruck (Oostenrijk) gaat zijn nieuwe trams met 

infotainment-systemen uitrusten. De passagiers die in deze 

stad gebruik maken van het streekvervoer zullen niet alleen 

gerieflijker naar de plaats van bestemming gebracht 

worden, maar tegelijkertijd ook alle volgende haltes leren 

kennen en het laatste nieuws ontvangen. HARTING zorgt 

voor een zekere en veilige elektrische verbindingstechniek 

voor mobiel gebruik van Ethernet-systemen in railvoertuigen. 

Wat is het volgende station? Wat is de weersvoorspelling? Wat 

zijn de sportuitslagen? Hoeveel stations heb ik nog te gaan? 

Wat is het laatste nieuws vanuit de hele wereld? Rijtijden zijn 

vooral in het streekvervoer vrije tijden. Vijf minuten pauze 

is niet de moeite waard om een boek of een krant te pakken. 

Toch is iedereen wel graag geïnformeerd. Snel en betrouwbaar. 

Infotainment voor passagiers heeft zich de afgelopen 

jaren ontwikkeld als een nuttig en veel gebruikt platform voor 

informatie, ontspanning en reclame. Om de passagiers een optimale 

service te bieden, rusten de streekvervoersbedrijven in 

Innsbruck hun nieuwe trams uit met infotainment-systemen 

van SYCUBE informatietechnologie. Passagiers zullen te allen 

tijde op de hoogte gesteld worden van het actuele nieuws en 

de laatste nieuwtjes. Tegelijkertijd bieden zich ook displays 

aan als attractieve reclameplatforms. Daarom dient voor de 

lange termijn gezorgd te worden voor een herfinanciering van 

de investeringen. 

Een uniek concept van SYCUBE in samenwerking met Harting 

voor officiële trambanen, actieve Ethernetcomponenten 

en een veilige steekverbindingstechniek. De trams zijn met 

acht multimediabeeldschermen per wagon uitgerust die voor 

ontspanning en informatie van de passagiers dienen. 

De 32 nieuwe trams van het type BOMBARDIER FLEXITY1 Outlook vervangen geleidelijk het oude wagenpark en wor- 

3 

[1] merken van Bombardier inc. of dochtermaatschappijen 

27


den in het tramvervoer van Innsbruck en de Stubaitalbahn 

(een smalspoor tussen Innsbruck in een aantal plaatsjes in 

Tirol ) ingezet. De nieuwe trams onderscheiden zich door hun 

comfortfuncties zoals de (voor gehandicapte passagiers ge- 

schikte) vlakke instap en voldoende plek voor kinderwagens 

en rolstoelen en een van airconditioning voorzien interieur. 

Gebaseerd op Bombardiers innovatieve concept dat het ge- 

bruik van een conventioneel asonderstel in combinatie met 

100% lagevloertechniek mogelijk maakt, vertonen de trams 

een bijzonder rustig rijgedrag en een over de hele lengte 

traploos interieur. Er wordt bijzondere waarde gehecht aan 

de veiligheid van passagiers en de chauffeurs. De in de kleu- 

ren van de IVB gespoten, moderne FLEXITY Outlook trams 

zijn een weerspiegeling van het moderne ÖPNV-concept voor 

Innsbruck en de regio (ÖPNV = Openbaar streekvervoer per- 

sonenverkeer). 

Ledere nieuwe tramwagon in Innsbruck is met een informa- 

tiesysteem uitgerust. De passagiers worden door twee stations 

per trein voorzien van alles wat de zendverantwoordelijken in 

het infotainment-systeem ingevoerd hebben. De oplossingen 

die hier gevonden werden zijn gebaseerd op een geavanceerde 

technologie. Om te kunnen voldoen aan de eisen met betrek- 

king tot de standaardisering en het project tegelijkertijd voor- 

delig te kunnen realiseren, werd een door HARTING geleverde 

internet protocoloplossing (IP) voor de verbinding tussen de 

PC gebaseerde componenten ingezet. De complete oplos- 

sing bestaat uit twee units met elk vier 15” TFT-monitoren 

in V-vorm die door een onbreekbare ruit tegen vandalisme 

beschermd zijn. 

Ze zijn via een internet protocol en M12 Ethernet-interface op 

een multimedia-server (MMS zie foto) met een harde schijf 

(eventueel uitneembaar) en een 7/8”-HARTING steker voor de 

in- en uitgangen en voor de stroomvoorziening aangescha- 

keld. Informatie en weerberichten worden dankzij een HSDPA 

mobilofoon-aansluiting tussen multimedia-server en publieke 

zenders realtime uitgezonden. De multimedia-server is met 

een M12-steekverbinding – eveneens van HARTING – met de 

stations verbonden. 

Bij de ontwikkeling van de beeldschermen werd voor speciale 

modules gekozen. Op grond van de euronorm eisen EN 50 155 

voor systemen die in railvoertuigen gebruikt worden hebben 

de ontwikkelaars een stroomvoorziening die aan hogere be- 

lastingen voldoet gerealiseerd. 

niet ALLeen OntsPAnninG 

Behalve ontspanning en informatie van de passagiers zijn de 

trams in Innsbruck bovendien ook voorzien van uitgebreide 

service en veiligheid van de passagiers. Zo zijn de trams ont- 

worpen als lagevloer-systemen waarbij rekening gehouden 

wordt met de belangen en behoeften van de in hun mobiliteit 

beperkte personen. In- en uitstap is nu ook voor rolstoelge- 

bruikers zonder meer mogelijk. De chauffeurs van de trams 

hebben ook de mogelijkheid online door middel van videobe- 

waking de ruimte van de opstelplek voor rolstoelen of kinder- 

wagens en de deuringang te bewaken en de passagiers zo bij 

het in- en uitstappen te kunnen helpen. 

Het videobewakingssysteem bestaat uit een in de chauffeurs- 

stand gemonteerde bewakingsmonitor die bij een stilstand na 

het bedienen van de gehandicaptenstop automatisch wordt in- 

geschakeld, een in de passagiersruimte achter dakbekleding 

ondergebrachte multimediacomputer (MMR) en twee bewa- 

kingscamera’s die de ruimte rondom de gehandicaptenplek 

en de instapzone registreren. Via de M12 Ethernetsteker van 

Harting streamt SYCUBE de beelden direct op de monitor naar 

de chauffeur. 

Afb. 1: reizigers compartiment – multimedia beeldschermen 


Om het hele passagiersgedeelte te kunnen bewaken is het 

voertuig met acht camera’s uitgerust. Bovendien wordt er al- 

tijd een camera in de bestuurdersstand voor het bewaken van 

de rijweg ingezet voor registratie en documentatiemateriaal 

bij ongevallen of verkeerskritische situaties. Hiermee wordt 

ook de veiligheid van de passagiers duidelijk verbeterd. 

HArtinG verBindinGstecHnOLOGie 

HARTING producten worden in de nieuwe trams in Innsbruck 

over het hele gebied ingezet. Centraal staat evenwel 

de Ethernettoepassing. De communicatie tussen MMR en de 

bewakingsmonitoren wordt geregeld door een HARTING eCon 

4080-B1 Ethernet switch. De informatie wordt via speciale 

Ethernet-kabels overgebracht die overwegend op het dak van 

het voertuig zijn aangelegd. Als aansluitstekkers worden 

de speciaal voor dit veeleisende tramgebruik ontwikkelde 

HARTING M12 coaxiaalstekkers in de D-codering met crimpaansluiting 

en de HARTING IP 20 RJ45 Ethernet-stekers met 

snelaansluittechniek gebruikt. In de voertuig-schakelstations 

worden Quintax Z-contact connectors uit het Han® Modulairsysteem 

in de Han® HPR (High Pressure Railway) IP 68 behuizingen 

voor de Ethernet datatransmissie ingezet die zich 

al vele jaren in het veld bewezen hebben. 

In de komende generatie zal de spanningsvoorziening van 

de IP-camera met een PoE (Power over Ethernet) geschikte 

HARTING Switch eCon 4080-BPOE worden gerealiseerd. De 

camera wordt vanuit het Ethernet datasignaal van de noodzakelijke 

energie voorzien, zodat er geen extra kabels voor de 

spanningsvoorziening aangelegd hoeven te worden. 

Door het gebruik van het dwars over het voertuig lopende 

Ethernet bussysteem kunnen de bedradingskosten ten opzichte 

van de tot op heden gebruikte point-to-point bedrading 

middels coaxiaalkabels en separate spanningsvoorziening 

voor de camera’s aanzienlijk worden gereduceerd. Behalve de 

eenvoudige en tijdbesparende montage van de componenten 

ontstaat er ook een belangrijke besparing van het gewicht 

door de vermindering van de tot nu toe gebruikte noodzakelijke 

insteekverbindingen en kabels. Hierdoor wordt de energieefficiëntie 

verbeterd en de milieubelasting gereduceerd. 

HARTING producten worden echter ook buiten het gebruik 

van Ethernet ingezet. Zo vormen bijv. de industriële connec- 

tors van de bouwserie Han® (HARTING Norm) de ruggengraat 

van de voertuigbekabeling. Deze worden, uitgerust met de 

noodzakelijke modules op voedingsplitters als ook als appa- 

raatstekkerverbindingen op de uitrusting van subsysteem 

componenten gebruikt. 

Dankzij de hoogwaardige insteekverbindingen van Harting 

kan SYCUBE zowel het passagierinformatiesysteem als de vi- 

deobewaking beschikbaar stellen. Beide systemen worden in 

een uniek systeem geïntegreerd. Dipl.-Ing. Gerhard Kirschen- 

hofer – bedrijfsleider van de SYCUBE informatietechnologie 

in Wenen – heeft op het punt insteekverbindingen de veilige 

kant gekozen: “op ieder gebied worden de meest hoogwaardige 

componenten gebruikt. Zo is het voor ons absoluut noodza- 

kelijk om ook als het gaat om insteekverbindingen op hoge 

kwaliteit te letten.” SYCUBE maakt het mogelijk: als de tram 

rijdt is de passagier optimaal geïnformeerd en altijd op de 

hoogte van het laatste nieuws. 

johAnnes kneidl 

Engineering Project Manager 

FLEXITY Outlook Innsbruck 

Bombardier Transportation Austria 

johannes.kneidl@at.transport.bombardier.com 

gerhArd kirschenhofer 

Geschäftsführer 

SYCUBE Informationstechnologie GmbH 

kirschenhofer@sycube.at 

wAlter gerstl 

Market Manager Transportation, Austria 


walter.gerstl@HARTING.com 

29


Michael Seele 

Schockresistent 

Vanwege hun grote robuustheid zijn HARTING MicroTCA steekverbindingen zeer geschikt voor gebruik ook in 

ruige omgevingsomstandigheden. Bij deze toepassingen moeten steekverbindingen ondanks schokken, stoten of 

vibraties de zekerheid van de verbinding waarborgen. Met con:card+ en Plug steekverbindingen rukt HARTING ook 

op bij toepassingen aan de andere kant van het van telecommunicatiespectrum. 

Voortkomend uit de telecommunicatie gebruikt MicroTCA 

een robuuste mechaniek, dat voor eenvoudige industrie- 

toepassingen al zeer geschikt is. Conventionele MicroTCA- 

systemen zijn echter beperkt tot schok- en vibratiearme 

toepassingen. HARTING heeft nu in verschillende tests 

aangetoond dat oplossingen als con:card+ ook in toepas- 

singen met hoge eisen aan de vibratiebestendigheid (zoals 

bij het transportwezen maar ook in de luchtvaart) kunnen 

worden ingezet. 

Als referentie voor deze tests zijn de eisen van PICMIG 

geraadpleegd die zich al sinds enige tijd met dit onderwerp 

bezighoudt. De werkgroep “RuggedMicroTCA” ontwikkelt 

momenteel diverse specificaties, die de huidige 

basisspecificatie verder uitbreiden. Er moeten aanvullende 

eisen en tests voor het gebruik van MicroTCA onder ruige 

omgevingsomstandigheden worden vastgelegd. De eisen 

waaraan de steekverbindingen moeten voldoen zijn reeds 

verregaand vastgelegd. 


verscHiLLende eisen 

De eisenprofielen zijn op dit moment onderverdeeld in drie 

specificaties. Deze drie profielen houden rekening met bij- 

voorbeeld eisen uit het industrieel- en outdoorbereik (MT- 

CA.1), uit het transportwezen (MTCA.2) en uit de militaire 

techniek (MTCA.3). Met de eisen aan schok- en vibratie- 

bestendigheid wordt in de drie profielen in rangvolgorde 

rekening gehouden, afhankelijk van de waarschijnlijke 

toepassingsgebieden. 

De naamgever voor de specificatie is het koelconcept dat 

onder MTCA.1 als “Rugged Air Cooled” wordt aangeduid. 

Hierbij wordt een luchtkoeling beschreven die aan aanvul- 

lende eisen met betrekking tot vibratie en schokken moet 

beantwoorden. Toepassingen hiervoor worden vooral in 

de industrie gezocht. Omdat ook uitgebreidere tempera- 

tuurschalen worden gedefinieerd, plaatst MicroTCA zich 

daarmee ook in het middelpunt voor het outdoor-bereik 

(bijvoorbeeld basisstations voor telecommunicatie). 

Systemen volgens MTCA.2 moeten aan de “Hardened Air 

Cooled Specification” voldoen en moeten vooral worden ge- 

zien voor de meer extreme schok- en vibratieomstandighe- 

den Ook hierbij is voorzien in een luchtkoeling, echter met 

zwaardere eisen voor wat betreft schokken en vibraties. 

Specificatie MTCA.3 beschrijft een koeling zonder bewe- 

gende delen (“hardened conduction cooled specification”). 

De modules worden in het systeem door middel van wedge 

locks vergrendeld, opdat warmte via koellichamen (cold 

plates) kan worden afgevoerd. 

GeAvAnceerde BeLAstinGtests 

Bij alle drie toepassingen treden geregeld enorme belastingen 

aan het systeem op. Het is daarom absoluut noodzakelijk 

dat de steekverbindingen deze belastingen zonder dat 

de contacten uitvallen kunnen weerstaan. Speciaal bij een 

steekverbinding op de printplaatrand zoals bij MicroTCA 

is dit een grote uitdaging, waaraan HARTING als eerste 

marktpartij heeft voldaan. 

Om er zeker van te zijn dat de HARTING MicroTCA steekverbinding 

ook tegen deze belastingen bestand is, heeft 

HARTING meerdere testseries uitgevoerd en de boven be- 

schreven omstandigheden in een daarvoor geaccrediteerd 

laboratorium gesimuleerd. Doel hiervan was te bewijzen 

dat de HARTING oplossingen reeds nu voldoen aan de specificaties 

volgens MTCA.1 t/m MTCA.3 die moeten komen. 

Het testsysteem werd uitgerust met mechanica conform 

specificaties. Als testkaarten zijn conventionele AdvancedMC 

modules volgens PICMG AMC.0 gebruikt. 

Afb. 1: Getest worden drie Advancedmc kaarten met vormfactor 

“double full size” met een gewicht van elk 700 gram. 

ruGGed Air cOOLed sPecificAtiOn (mtcA.1) 

Voor specificatie MTCA.1 wordt een sinusvormige vibra- 

tie met een wisselende frequentie van 2 Hz t/m 200 Hz 

gebruikt. Deze frequentie wordt in totaal tienmaal door- 

lopen in drie assen. Daarbij wordt door de testinstallatie 

driemaal de g-versnelling (30m/s 2) gesimuleerd. Tijdens 

de test mogen de contacten van de steekverbindingen niet 

onderbroken worden. De HARTING con:card+ steekverbin- 

ding heeft zonder uitvallen van de contacten aan deze test 

voldaan. 

De testomstandigheden laten echter altijd onvermeld dat er 

in het systeem nog veel grotere versnellingen opgebouwd 

kunnen worden. Om extreme situaties te kunnen simuleren 

hebben de testkaarten met vormfactor “Double Full 

Size” in deze test een gewicht van 700 gram. De kaart 

die precies als bij een reëel systeem enige speling in de 

3 

31


geleiderails en de bevestiging heeft, raakt bij het doorlopen 

van bepaalde frequenties uit het spectrum in resonantie. 

In de trillingsas loodrecht op de testkaart werd zo nabij 

de stekkerverbinding op de testkaart een tot 20-voudige 

g-versnelling gemeten. 

�� 

�� 

�� 

�� 

� 

con:card+ verHindert verBrekinG vAn de 

cOntActen 

�� 

�� 

�� 

� �� 

�� 

Afb. 2: terwijl de sinustrilling met 30 m/s 2 op het systeem inwerkt, 

treedt resonantie op bij ca. 100 Hz met een grootte van bijna 200m/s 2 . 

De geteste con:card+ steekverbindingen van HARTING 

lieten in deze enorme belastingssituatie geen verbroken 

contacten zien. De hoge normale kracht van de contacten 

stabiliseerde de testkaart bij een hogere versnelling. On- 

derbroken contacten die door versterking van de resonan- 

tie (opslingeren) hadden kunnen optreden zijn daardoor 

vermeden. Het extreme geval (trillen van de kaart tegen 

het isolatielichaam wat kan leiden tot blijvende beschadi- 

gingen van de steekverbinding) werd voorkomen. 

In de trilrichting in de lengterichting van de steekverbinding 

zorgt de GuideSpring voor stabilisatie. De oorspronkelijke 

taak van de GuideSpring was het om mogelijke 

tolerantievariaties via een gedefinieerde positionering te 

compenseren. Daarbij drukt de GuideSpring de kaart tegen 

de tegenoverliggende wand aan en fixeert deze daarmee. 

Precies deze vastlegging door de GuideSpring verhindert 

bij sterke vibraties en schokken een beweging in de leng- 

terichting van de steekverbinding en zodoende ook de ver- 

breking van de contacten. 

Na de vibratietest volgen met dezelfde testopbouw zes 

schokken, elk in drie assen. Deze schokken simuleren een 

25-voudige g-versnelling. Ook aan deze schoktest voldeed 

de HARTING con:card+ steekverbinding zonder enig ver- 

breken van de contacten. 

Naast de HARTING steekverbindingen werden ter vergelij- 

king ook twee conventionele MicroTCA-steekverbindingen 

zonder con:card+ eigenschappen aan de test onderworpen. 

De conventionele MicroTCA-steekverbindingen vertoonden 

in deze test regelmatig verbroken contacten, en dit zelfs te- 

gelijkertijd in twee asrichtingen. Deze storingen traden op 

bij de vibratie- en de schoktest. Daarbij ging het om precies 

de beide boven beschreven trillingsrichtingen. 

Een optische evaluatie van de testmodule toonde de reden 

voor het verbreken van de contacten. Aan de hand van slij- 

tagesporen van de contacten van de steekverbindingen op 

de goldpads (na 100 insteekcycli en de vibratie- en schok- 

test) is zichtbaar dat de testmodule zich in de steekverbin- 

ding heeft bewogen. Deze beweging ging zelfs zo ver dat 

het contact van de goldpad afgleed. 

Het beeld dat de HARTING con:card+ steekverbindingen 

daarentegen laat zien is dat door de GuideSpring de module 

bij insteekcycli in het midden geleid wordt en daarnaast 

ook bij de vibratie- en schoktesten in positie wordt gehou- 

den. Bijgevolg draagt GuideSpring fundamenteel bij aan 

het goede afsteken van con:card+ steekverbindingen ten 

opzichte van steekverbindingen zonder GuideSpring. 

PLuG vervAnGt GOLdPAd 

HARTING biedt als alternatief voor printplaatrand en goldpad 

op de AdvancedMC-kaart de Plug steekverbinding aan. 

De productietolerantie van de Plug steekverbindingen is 

wezenlijk kleiner dan die van de printplaatrand. Verbroken 


Afb 3 en 4: tijdens de test van de steekverbinding zonder con:card+ eigenschappen kon de 

testmodule bewegen en heeft deze onderbrekingen bij de contacten veroorzaakt. 

contacten die veroorzaakt worden door tolerantieproble- 

men van de printplaatrand worden bij voorbaat vermeden. 

Dit vertoonde zich ook bij de vibratie- en schoktest die de 

Plug steekverbinding zonder verbreken van de contacten 

doorstond. 

HArdened Air cOOLed sPecificAtiOn (mtcA.2) 

De specificatie voor MTCA.2 is weliswaar pas net begonnen, 

de wezenlijke eisen voor steekverbindingen zijn echter 

al zeer concreet. Als testvoorwaarde is een vibratietest 

met toevallig ruisen vastgesteld. De intensiteit van de vibratie 

en daarmee de belasting voor het systeem wordt in 

een zogenaamd PSD-niveau gemeten (power spectral density, 

d.w.z. spectrale versnellingsdichtheid). De test zoals 

deze nu in de PICMG wordt besproken moet met een PSDniveau 

van 0,1g2 /Hz worden uitgevoerd. Dit komt overeen 

met een maximale versnelling van 13g. In tests heeft de 

con:card+ steekverbindingen zowel aan deze als nog aan 

verdergaande eisen voldaan: hij weerstond de test bij een 

PSD-niveau van 0,2g2 /Hz (max. 18g). Ook een schok van 

40g liet geen verbroken contacten zien. 

Afb 5: met de HArtinG con:card+ 

steekverbindingen met Guidespring wordt 

de test zonder enige beperking doorstaan. 

Afb. 6: der con:card+ backplane-steekverbinding en de Plug voor de 

Advancedmc module 

meer. In de test voor de “hardened conduction cooled” spe- 

cificaties is de testopbouw eveneens gefixeerd. Er wordt 

alleen nog het contactbereik getest, maar dan met hogere 

eisen. Het systeem moet daarbij aan nog hogere schok- en 

vibratiebelastingen voldoen. 

extrA HOGe eisen Bij “cOnductiOn cOOLinG” Bovendien is eveneens een test met toevallig ruisen ge- 

(mtcA.3) 

definieerd (volgens EIA-364.28). Deze test moet met een 

In de specificatie MTCA.3 zijn de AdvancedMC-kaarten PSD-niveau van 0,2g 

vast met het systeem verbonden. In de geleiderails is na 

het aantrekken van de wedge locks geen enkele speling 3 

2 /Hz worden uitgevoerd. Ook deze test 

is met de con:card+ steekverbinding succesvol verlopen. 

33


Bovendien heeft de HARTING con:card+ bij deze test zon- 

der verbreken van de contacten zelfs een PSD-niveau van 

1,5g2 /Hz doorstaan. 

De schoktest voor MTCA.3 leunt aan tegen de VITA 37 en 

de MIL-STD-810-specificatie en belast het testsysteem met 

een veertigvoudige g-versnelling. Ook hier heeft HARTING 

de belasting nog verder verhoogd en testte succesvol zelfs 

bij een 50-voudige g-versnelling. 

Het werk van de PICMG aan de Rugged MicroTCA-specificaties 

wordt de volgende maanden voortgezet. Naar 

het zich laat aanzien worden de specificaties en de eisen 

tijdens de gesprekken nog verder veranderd en aangepast. 

Uit de tests blijkt echter al dat HARTING MicroTCA 

steekverbindingen in systemen onder ruige omgevingsomstandigheden 

zoals outdoor, transport, luchtvaart- en 

defensietechniek geschikt zijn om in te zetten en ook daar 

een uiterst hoge contactzekerheid bieden. Conventionele 

MicroTCA steekverbindingen lieten daarentegen duidelijk 

slechtere resultaten zien, en zijn zo op het moment niet in 

hetzelfde toepassingsspectrum bruikbaar. 

De HARTING Technologiegruppe en ept GmbH & Co. KG 

zijn in 2005 een samenwerking aangegaan om de reeds 

beschikbare AdvancedMC steekverbindingen verder te 

ontwikkelen en op deze wijze de contactbetrouwbaar- 

heid in belangrijke mate te verbeteren. De uitkomst 

hiervan is een nieuwe generatie van AdvancedMC 

signaalsteekverbindingen, die onder het kwaliteitszegel 

“con:card+” van HARTING en ept op de markt is 

gebracht. Met con:card+ hebben beide ondernemingen 

een duidelijk omkaderd kwaliteitsniveau verzekerd en 

bieden daarnaast dual sourcing aan. 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

Afb. 7: Bij de schoktest wordt het systeem met bijna 500m/s 2 

versneld 

michAel seele 

Global Product Manager TCA Connectors, Germany 


michael.seele@HARTING.com 


Ingo Siebering & Kristian Brdar 

internationale standaard 

in de energievoorziening 

iec 61850 zorgt voor algemene systeem- en communicatieoplossingen in 

schakelinstallaties. 

Een uniforme norm voor de schakel- en regeltechniek ontbrak tot op heden. De International Electrotechnical 

Commission (IEC) en het Institute of Electrical and Electronics Engineers (IEEE) hebben daarop gereageerd en de 

IEC 61850 norm ontwikkeld. 

De standaardisering van systemen, systeemcomponenten, 

verbindings- en communicatietechnologieën is de basis voor 

een effectieve industriële toepassing van technologieën. Afzonderlijke 

oplossingen mogen dan in hun toepassing zinvol 

en geschikt zijn, wanneer systemen geïntegreerd moeten 

worden of moeten samenwerken, is comptabiliteit een eerste 

vereiste. 

In het verleden waren er voor de energiebedrijven en netexploitanten 

alleen firma-eigen systeem- en communicatieoplossingen 

voor schakelinstallaties beschikbaar. Een uniforme 

norm voor beveiliging- en beheerstechniek ontbrak tot op 

heden. 

Zo richtten IEC en IEEE enkele jaren geleden samen een werkgroep 

op die een nieuwe standaard moest formuleren en deze 

op de markt moest introduceren. Het resultaat van de inspanningen 

is de IEC 61850 norm, die door de producenten van 

schakelinstallaties en door energiebedrijven als standaard 

wordt ondersteund. 

Het dOeL 

Het doel was een uniforme, mondiale communicatiestandaard 

voor de geleidingstechniek voor stations te creëren die een 

snelle datatransmissie en besturing mogelijk zou moeten ma- 

Afb. 1: sfP tranceiver 


ken. De autonome apparatuurinfrastructuur die de markt tot 

op heden beheerste en de compatibiliteit van de verschillende 

fabrikantsystemen in de weg stond, moest worden vervangen. 

Bovendien zou er rekening moeten worden gehouden met het 

feit dat vele energiebedrijven zich nu en in de toekomst internationaal 

zullen oriënteren en dus naar een wereldwijde 

standaard willen teruggrijpen. Alleen zo kunnen de kosten 

geminimaliseerd en de rendabiliteit van de projecten gegarandeerd 

worden. 

Het belangrijkste technische doel is de interoperabiliteit door 

gestandaardiseerde communicatie tussen de apparatuur van 

verschillende fabrikanten. Er kunnen evenwel ook besparin- 

Afb. 2: ethernet switch mcon 1083-AsfP 

gen in het systeemdesign en investeringszekerheid worden 

gerealiseerd door de uitbreidbaarheid en verandering van de 

installatie-eisen. 

de HArtinG OPLOssinG 

De HARTING Technologiegruppe biedt met de Ethernet switches 

van de mCon 1000 serie een oplossing voor de op IEC 

61850 gebaseerde communicatie. De switches zijn vooral ge- 

35

icht op het gebruik in een omgeving van communicatienet- 

werken in stations voor energieverdeling en in windenergie- 

installaties. Vergelijkbare toepassingen zijn ook mogelijk. De 

HARTING mCon 1000 serie voldoet aan de eisen van de IEC 

61850-3 norm. 


De mCon 1000 Ethernet switches zijn ontwikkeld voor presta- 

tiegericht, industrieel en individueel gebruik en ondersteunen 

vier alternatieve toegangswegen voor het management: SNMP, 

V.24, Telnet en een comfortabele webtoegang, telkens met toe- 

gangsrechten. Bovendien is voor de switchconfiguratie de net- 

werkmanagement software mCon-Manager V3 beschikbaar. 

Beschermingsgraad, temperatuurbereik en mechanische sta- 

biliteit zorgen voor een hoge bedrijfszekerheid en voldoen aan 

de hoogste industriële vereisten. Tot acht Ethernet deelnemers 

kunnen via shielded twisted pair kabels en verschillende in- 

steekmodules (SFP) aan de switch worden aangesloten om de 

interfaces individueel aan de gewenste toepassingen aan te 

passen. Het management zorgt voor een eenvoudige configu- 

ratie en beheer vanuit een centrale plek. Rapid Spanning Tree, 

securitymanagement toegangscontrole, uitgebreide verificatie 

door Radius en IEEE802.1X, IGMP Snooping, VLAN, Qualityof-Service, 

priorisering en SNMP-traps zijn maar enkele van 

de geïmplementeerde features. De uitwisseling en beveiliging 

van de configuratie kunnen via een optionele geheugenkaart 

gebeuren waarbij naar keuze ook het MAC-adres kan worden 

overgenomen. 

inteLLiGente cOmmunicAtie- en BeHeerstecHniek 

Op de weg van een passief naar een actief spanningsnet is 

een intelligente communicatie- en beheerstechniek met betrouwbare 

systeemcomponenten absoluut noodzakelijk. Deze 

eisen en de bepalingen van IEC 61850 worden door de mCon 

1000 serie in acht genomen. Features zoals het gebruik van 

SFP-Modulen, Power of Ethernet (PoE) of securitymanagement 

bieden de gebruikers extra functies om hun systeem ook in 

de toekomst up-to-date te houden. 

ingo siebering 

Market Manager Power Generation, 

Control and Distribution, Germany 


ingo.siebering@HARTING.com 

kristiAn brdAr 

Sales Engineer, Germany 


kristian.brdar@HARTING.com 


Holger R. Doerre & Heinrich Schmettkamp 

“Groene Energie” is geen optie, het is een noodzaak! De uit- 

spraak van de Zuid-Koreaanse president Lee Meong-Bak op 

het “Forum voor duurzame energievormen” op 11 september 

2008 in Seoul is duidelijk en niet mis te verstaan: Zuid-Korea 

zoekt op energiegebied een weg naar de toekomst en die ligt 

bij de onafhankelijkheid van olie- en energie-importen. Zoals 

president Lee in zijn redevoering van oktober 2008 opriep: 

“de tijd van lage benzineprijzen is voorbij! Nieuwe en duur- 

zame energievormen hebben de toekomst. Ze moeten echter 

nu ontwikkeld worden! Korea moet in de toekomst in hoge 

mate onafhankelijk worden van stijgende olieprijzen.” 

President Lee Meong-Bak onderstreepte de ernst van zijn me- 

dedeling door de belofte dat de regering in de komende vijf 

jaar ongeveer 3 miljard US$ gaat investeren in zonne-energie, 

windenergie en technologieën voor energiebesparing, om hier- 

mee de herstructurering van de energievoorziening in gang te 

zetten. Daarbij is het plan dat tot 2030 het aandeel van duur- 

zame energie naar 13 procent zal stijgen en het aandeel aan 

kernenergie ondanks een onverminderde economische groei 

naar 41 procent moet dalen. Het overblijvende aandeel van 46 

procent moet gedekt worden door fossiele brandstoffen. 

Om deze ambitieuze doelen van de Koreaanse regering te 

bereiken zullen goed toegeruste stimuleringsprogramma’s 


nieuwe energie voor een energiek land 

zuid-korea zet een ware energieomwenteling in gang 

Zuid-Korea, nu al de nummer 13 op de lijst van wereldeconomieën zet vanaf nu versterkt in op duurzame energie om 

door een intelligente energiemix de economische groei van het land te kunnen waarborgen. HARTING Korea heeft als 

competente ontwikkelingspartner op het gebied van systemen en als leverancier voor de Zuid-Koreaanse industrie een 

uitstekende reputatie verworven. 

worden opgezet waarmee Zuid-Koreaanse en internationale 

ondernemingen in het “Low Carbon, Green Growth”-beleid 

van de regering zullen worden geïntegreerd. 

Dit beleid heeft zijn eerste vruchten al afgeworpen: talrijke 

internationale bedrijven uit de duurzame energiebranche hebben 

in de afgelopen twee jaar kantoren in Zuid-Korea geopend 

om er vanaf het begin bij te zijn. Daarbij spelen Duitse bedrijven 

een belangrijke rol en hierbij heeft de HARTING Technologiegruppe 

een gedurfde plek ingenomen. 

nieuWe PrOjecten OP Het GeBied vAn duurzAme 

enerGie 

De projecten schieten daarbij ronduit als paddestoelen uit de 

grond: nadat Zuid-Korea de grootste getijdencentrale wereldwijd 

wil realiseren, komen nu ook de ontwerpers van zonneen 

windenergieparken aan bod: begin september heeft het 

Zuid-Koreaanse LG Solar Energy een zonne-energiecentrale 

met een capaciteit van 14 megawatt nominaal vermogen voltooid 

op een oppervlakte van circa 300.000 m2. Verdere grote 

zonne-energieparken worden al gepland. 

Daarbij komen nog 14 nieuwe windenergieparken met een 

gezamenlijk vermogen van 2 gigawatt, die voor 2012 op het 

3 

37


Afb. 1: Het ontwikkelingsteam unisOn en HArtinG, v.l.n.r.: Bong- 

Hyun sunG (junior research engineer), ji-yune ryu (managing 

director – Wind energy r&d center), Holger r. doerre (md HArtinG 

korea), dae-Hyun kim (senior research engineer) 

net zullen moeten worden aangesloten. Off-shore windparken 

voor Jeju, een klein eiland in het zuiden van Korea, en aan 

de westkust moeten met een gezamenlijk vermogen van 300 

megawatt voor 2015 worden gerealiseerd. 

zuid-kOreAAnse industriëLe PrestAties 

De ambitieuze plannen worden voor het grootste deel door 

de Koreaanse industrie zelf uitgevoerd. Korea werkt al sinds 

de negentiger jaren aan fundamenteel onderzoek. Recent is 

de productontwikkeling daarin gevolgd: Koreaanse bedrijven 

hebben windenergie-installaties met een vermogen tot 2 

megawatt ontwikkeld en in hun portfolio opgenomen. Om de 

optimale binnenlandse opstelplekken vast te stellen heeft men 

bovendien de focus gelegd op het onderzoek en de registratie 

van de windkwaliteit op het schiereiland Korea. 

Ondertussen zijn vijf Zuid-Koreaanse bedrijven actief op het 

gebied van windenergie: naast de beide toonaangevende fabrikanten 

van windenergie-installaties HYOSUNG en UNISON, 

die op dit moment 750 kW- en 2 MW installaties aanbieden, 

zijn dit Doosan Heavy, Samsung Heavy en Hyundai Heavy 

Industries. 

Het Zuid-Koreaanse offensief op het gebied van duurzame 

energie opent voor HARTING nieuwe markten en nieuwe kansen 

voor deelname: Zuid-Korea is voor HARTING een belangrijke 

factor op de Aziatische markten, juist met de nieuwe 

activiteiten en stroomvoorzieningstrategieën (zie afb. 1). 

HArtinG OPLOssinGen 

De projecten tot nu toe tonen de verschillende perspectieven 

van de HARTING betrokkenheid: in een gezamenlijk project 

van NISON, STEMMANN TECHNIK, HARTING Deutschland en 

HARTING Korea is een systeemoplossing ontwikkeld voor een 

sleepring van een 750 kW windenergie-installatie. 

Bij de ontwikkeling is grote waarde toegekend aan het feit 

dat de klant over makkelijk te onderhouden, robuuste en 

gebruiksklaar geconfectioneerde bouwgroepen kan beschikken 

die een eenvoudige montage ter plekke mogelijk maken. 

Deze eigenschappen zijn ook relevant voor de uit te voeren 

onderhoudswerkzaamheden. Daarmee kunnen de kosten laag 

worden gehouden en kan de stilstandtijd bij onderhoud of reparatiewerkzaamheden 

tot een minimum worden beperkt. 

Het gedeelte aan de sleepringzijde van de HARTING sleep- 

deel A 

deel b 

Afb. 2: de HArtinG sleepringadapter 

ringadapter (deel B) wordt direct aan de sleepringfabrikant 

geleverd, en daar ter plekke aangebouwd. Deze voltooide eenheid 

wordt verpakt en aan de klant geleverd. Het deel aan de 

hoofdaszijde van de HARTING sleepringadapter (deel A) wordt 

door HARTING Korea kant en klaar geconfectioneerd, getest, 

verpakt en aan de klant geleverd. 

De klant hoeft nog slechts deel A met de thermische barrière 

op de hoofdas te monteren en de door de hoofdas getrokken 

kabels aan te sluiten. Het sleepringlichaam wordt door middel 

van het al voorgemonteerde deel B direct op deel A gestoken 

en vastgeschroefd. Daarmee is de montage van de sleepring 

voltooid. Als laatste stap worden de beide kabels aan de bor- 


han®-koppelframe 

(vlottend met geleidingselementen) 

24 besturingssignalen 

han dd®-module 

2 x 4-draadsbus han®-quintax 

geleidingspen v2A 

stelzijde met de sleepring verbonden. Hiermee is de montage 

van de complete sleepringeenheid klaar (zie afb.2). 

Afb. 3: Han-modular®-scharnierframe met geleidingselementen. zicht op connector 

AfBOuW HArtinG zuid-kOreA 

Door de nauwe technische en commerciële samenwerking tussen 

HARTING Korea, de afdeling Value Added Business van 

HARTING Deutschland en de fabrikant van de sleepring kon 

de specifieke knowhow van het bedrijf verder worden uitgebouwd. 

Ook belangrijk is dat de klantrelatie op deze manier 

aanzienlijk uitgebreid en verdiept kon worden. De kwaliteit 

van de samenwerking en de competentie bij HARTING Korea 

worden in de doelmarkten met grote belangstelling ontvangen. 

Belangrijk daarbij is niet alleen de vakkundigheid die 

tezamen met de kwaliteit en de betrouwbaarheid van de 

producten voor een goed resultaat zorgt en het is ook een 

aanbeveling voor toekomstige projecten. Ook de internationale 

samenwerking van de partners, het vlotte verloop en 

han-modular®-scharnierframe met geleidingselementen 

geleidebus ms 

Power (100 A) han® axiale 

schroefverbindingsmodule 

de overtuigende afstemming van de productie en de afleveringsprocessen 

spreken voor HARTING. Het Zuid-Koreaanse 

offensief voor duurzame energie wordt daarmee tot een van 

de belangrijkste nieuwe breekijzers voor de specifieke oplossingskennis 

van HARTING op de doelmarkt energie. 

holger r. doerre 

Managing Director, Korea 


holger.doerre@HARTING.com 

heinrich schmettkAmP 

Project Manager VAB, Germany 


heinrich.schmettkamp@HARTING.com 

39


Anne Bentfeld 

De oplossing is altijd concreet 

Hoge eisen van klanten en een efficiënte ondernemingsstructuur staan garant voor de belangrijke positie van de HARTING 

Technologiegruppe. Geïntegreerde oplossingen in de signaal-, energie- en datatransmissie vormen de technologische basis 

bij de HARTING Technologiegruppe. Een efficiënte bedrijfsstructuur en het consequent gebruik van de nieuwste technolo- 

gieën verzekeren de exact aan het doel beantwoordende ontwikkeling van klantoplossingen bij HARTING. 

Aanwezig zijn daar waar de klant nog heen wil? In de industriële 

ontwikkeling zijn zulke eisen regel: het ontwikkelen 

van klantvriendelijke oplossingen betekent dat samen met 

de klant de eisen moeten worden vooropgesteld waaraan moet 

worden voldaan. De eenzijdige relatie tussen klanten en leveranciers 

behoort tot het verleden. Competente en oplossinggerichte 

ondernemingen als HARTING bepalen tegenwoordig de 

markt. Industriële oplossingen in de machinebouw, communicatietechnologie, 

productie en verkeerstechniek – om slechts 

enkele sectoren te noemen, waarin HARTING tegenwoordig 

actief is – zijn gebaseerd op een intensieve samenwerking 

tussen de betrokken ondernemingen en zijn daarnaast gebaseerd 

op de integratie van verschillende competenties en 

potentiële oplossingen. 

OverzicHt vAn de HArtinG tecHnOLGieGruPPe 

De Business Units van de HARTING Technologiegruppe bieden 

een breed spectrum van oplossingen en producten op 

maat voor toepassingen in de industriële omgeving. HARTING 

Connectivity & Networks biedt connectoren, kabelconfecties, 

systeemcomponenten en een netwerktechniek op zeer hoog 

industrieel niveau. HARTING Integrated Solutions houdt zich 

bezig met Custom backplane en Design manufacture. 

HARTING Mitronics is gespecialiseerd in multifunctionele 

MEMS packages met 3D MID-technologieën, sensoren en 

RFID-oplossingen die in house geconcipieerd, gerealiseerd 

en geproduceerd worden. HARTING Systems is een van de 

toonaangevende ontwikkelaars en producenten van gebouwentechnologieën, 

verkoopsystemen en –automaten. De 

onderneming biedt bovendien fabricage en montage tegen 

uurloon aan. HARTING Applied Technologies houdt zich bezig 

met matrijsconstructie, stans-/buigtechniek, ontwikkelt 

en construeert speciale machines en is wereldwijd een van 

de pioniers op het gebied van industriële microtechnologie. 

HARTING Automotive Solutions ontwikkelt magneetsystemen, 

verbindingstechnologie en elektromechanische componenten. 

De concerndivisie is bovendien actief in de kabelconfectie. 

De HARTING Technologiegruppe is thans een communicatief 

en operationeel geïntegreerd in ontwikkeling zijnde onderneming 

die met dochterondernemingen in 27 landen actief is. 

En daar houdt het niet bij op. Een productieve, flexibele, voor 

uitbreiding vatbare en moduleerbare verbindingstechnologie 

is daarbij het centrale element. 

De conceptuele tegenhanger hiervan is de nauwe band met de 

HARTING klanten wereldwijd. In de zich dynamisch ontwikkelende 

informatie- en kennismaatschappij vinden de ontwikkelingsprocessen 

plaats op een steeds hoger complex niveau. 

Nieuwe oplossingen moeten meer functionaliteiten in minder 

modules met een geringer ruimtebeslag te verbinden en bij 

de productie en toepassing moeten ze energie besparen en de 

totale kosten helpen verminderen. 

PArtner vAn Onze kLAnten 

Zulke complexe doelen kunnen alleen in het samenspel van 

ondernemingen optimaal worden gerealiseerd, waarbij de 

betreffende projecten van meet af aan gemeenschappelijk 

worden ontwikkeld en uitgevoerd. Daarin passen geen conventionele 

producten. Daarom werkt HARTING vanaf het begin 

nauw samen met zijn klanten. De medewerkers van HARTING 

en onze internationale maatschappijen handelen als partner 

van onze klanten en worden – afhankelijk van het project – in 

een vroeg stadium betrokken bij de ontwikkeling van nieuwe 

producten, nieuwe toepassingen en nieuwe procedés. Ze vormen 

daarbij de verbindende schakel met de centraal gestuurde 

ontwikkelings- en productieafdelingen van de HARTING 

Technologiegruppe. Het resultaat is een continu hoge kwaliteit 

die exact op het doel is afgestemd en de effectieve afstemming 

op de eisen van de klant. 

Wij gaan naar de plaats waar onze klanten zijn en waarheen 

zij zich bewegen. HARTING heeft in de loop van vele jaren de 


eputatie verworven een betrouwbare en innovatieve ontwik- 

kelingspartner te zijn op wie steeds een beroep kan worden 

gedaan. Daarbij komt dat HARTING niet alleen deelneemt aan 

de ontwikkelingsprojecten van zijn klanten, maar zelfstandig 

projecten initieert, oplossingen en standaards formuleert en 

uitvoert om industriële toepassingen wereldwijd te kunnen 

realiseren. HARTING streeft bovendien naar een evenwich- 

tige verhouding die wederzijds voordeel oplevert. Aan de hoge 

kwaliteitsstandaards precies wat betreft het nieuw ontwikke- 

len van producten, wordt voldaan door geavanceerde ontwik- 

kelings- en simulatiewerktuigen en effectieve en belastbare 

series geteste producten. Het HARTING testlaboratorium is 

gecertificeerd conform EN 45001. 

innOvAtie en tecHnOLOGie 

Netwerk-, signaal- en systeemoplossingen zijn niet alleen 

gebaseerd op een breed scala van producten, 

maar tevens op een brede basiskennis. 

Research en Ontwikkeling vormen 

de ruggengraat van de 

HARTING Technologiegruppe. 

Door de nauwe samenwerking 

met wetenschap 

en veldonderzoek met ondernemingen 

die wereldwijd 

research verrichten en 

zich bovendien bezighouden 

met de concrete ontwikkeling 

van industriële standaards als individuele 

oplossingen, verzekert HARTING zich 

wereldwijd van een gevestigde positie als toonaangevende 

onderneming op het gebied van verbindingstechnologie. 

Dat HARTING daarin is geslaagd, is niet een kwestie van optimaal 

op elkaar afgestemde componenten en modules. Het 

is de vanzelfsprekende prestatie van een mondiaal succesvol 

opererende technologie-onderneming. Van geconfectioneerde 

kabels tot besturingsrack of ready-to-go-bedieningspanelen. 

De toepassingsgebieden tonen het potentieel en de kracht van 

de onderneming: producten en toepassingen in de microstructuurtechniek, 

in 3D-montagebouw en op het gebied van verbindingstechniek, 

de toepassingen voor hoge temperaturen 

en maximale frequenties, zoals deze in telecommunicatie- of 

automatiseringsnetwerken, de autoindustrie of bij industriële 

sensoren actor-applicaties worden gebruikt. Ten slotte zijn er 

de RFID- en draadloze technologieën, alsmede packaging en 

housing van kunststof, aluminium of roestvrij staal. HARTING 

ontwikkelt vanuit zijn complete technologiepool concrete oplossingen 

voor de klant. 

kWALiteit is een BeLAnGrijke fActOr 

Voor kwaliteit en betrouwbaarheid bestaan vanzelfsprekend 

duidelijke criteria: het inmiddels decennia durende succes 

en de al even lange samenwerking met belangrijke klanten 

kunnen misschien alleen maar indirect worden ingeschat. 

Een productpalet dat momenteel op het hoogste technische 

niveau ligt en de rol als stuwende kracht op technologisch gebied, 

waarin HARTING steeds weer nieuwe standaards, nieuwe 

oplossingen en nieuwe toepassingsmogelijkheden op de markt 

heeft doorgevoerd, spreken voor zich. De vereenvoudiging 

van processen, de gebruikers- en servicevriendelijkheid behoren 

tot een zeer grote betrouwbaarheid en 

productiviteit, de toepassing van de 

nieuwste inzichten aangaande 

materialen en productieprocessen 

– waarbij 

evenwel altijd rekening 

gehouden wordt met de 

reductie van materiaalen 

energiekosten – tot 

de richtlijnen van de activiteiten 

van de HARTING 

Technologiegruppe. 

Certificaten vormen een bewijs van 

de hoge kwaliteitseisen waaraan HARTING 

voldoet en die in een consequent kwaliteitsmanagement worden 

omgezet: de HARTING Technologiegruppe is gecertificeerd 

conform EN ISO 9001 en ISO 14001:2004 en onderwerpt zich 

regelmatig aan de EG-eco-audit. Nieuw gestelde eisen worden 

proactief geïntegreerd. HARTING heeft als eerste onderneming 

wereldwijd het nieuwe railtechniek-kwaliteitscertificaat IRIS 

ontvangen. Dat is geen toeval, maar een systematisch verworven 

verdienste die de basis is voor de toekomstige ontwikkeling. 

Anne bentfeld 

General Manager 

Communication and Public Relations, Germany 


anne.bentfeld@HARTING.com 

41


Alex Najafi & Rhonda Stratton 

Spotlights op de 

stars 

Nieuwe oplossingen voor 

de energievoorziening en 

podiumverlichtingsystemen 

Podiumverlichting moet de stars in het middelpunt zetten, 

maar zelf klein blijven en voordelig kunnen werken. 

HARTING realiseerde voor de Amerikaanse evenementenaanbieder 

Strand Lighting een flexibele en voordelige oplossing 

voor de energievoorziening en de besturing van de 

podiumverlichting. 

De precieze besturing van de podiumverlichting is 

voor het succes van professionele manifestaties en 

amusementsprogramma’s in belangrijke mate bepalend. 

Daarom worden professionele verlichtingssystemen met een 

groot prestatiespectrum gebruikt. De kosten voor verwerving, 

opslag en onderhoud van de uitrusting stijgen evenwel pijlsnel. 

De voor een podiumverlichting noodzakelijke techniek 

en uitrusting kan tot de duurste en meest arbeidsintensieve 

onderdelen van een manifestatie of evenement gerekend 

worden. 

Toch lonen investeringen in de apparatuur de moeite. Want 

alleen zo kan worden gegarandeerd dat de verlichtingssystemen 

hun taken optimaal vervullen. Tegelijkertijd moet de 

bediening eenvoudig zijn en de kosten binnen het geplande 

budget blijven. De innovatiedruk die op deze branche ligt is 

echter navenant hoog. 

Strand Lighting met het hoofdkantoor in Los Angeles, Californië 

heeft een wereldwijde clientèle met één van de meest 

uitgebreide productlijnen dimmer-, licht- en regelinstallaties 

voor lichtdesigners van theaters, tv-zenders, filmmaatschappijen, 

evenementen en complexe architectonische toepassingen. 

Als één van de bekendste gebouwen ter wereld werd de 

Eiffeltoren in Parijs met lichttechniek van Strand Lighting 

uitgerust. 


De eis: ruimte reDuceren en kosten besparen 

Strand was op zoek naar een passende en voordelige oplossing 

voor de energievoorziening en regeling van een lichtinstal- 

latie. Het door Strand Lighting tot op dat moment gebruikte 

systeem maakte gebruik van spanningsrails voor de aanslu- 

iting van dimmerinstallaties aan vermogensregelingen. Dit 

kostte veel ruimte en zorgde voor extra gewicht. Benodigde 

plaatsruimte en onderhoudskosten moesten worden geredu- 

ceerd en tegelijkertijd moest een storingvrij bedrijf van het 

systeem gegarandeerd kunnen worden. De reductie van het 

aantal bouwcomponenten was de direct voor de hand liggende 

optie. 

In de oplossing die HARTING voor Strand Lighting in praktijk 

bracht, werd uitgegaan van de modulaire verbindingstechniek 

van de bouwserie Han® met inbegrip van de daarbij horende 

kabels. Het succes hiervan kan aan de hand van eenvoudige 

cijfers worden verklaard: de compacte Han® C module kon 

de vereiste stroom van 40 Ampère aan en dat verminderde 

tegelijkertijd het gewicht van de installatie van 67,5 kg naar 

ca. 18 kg. De totale hoogte van de unit kon van ca. 2,45 m 

tot 1,22 m gereduceerd worden. Daardoor kon de uitrusting 

aanzienlijk eenvoudiger getransporteerd worden en zelfs kon 

het apparaat op een tafel worden gezet. Andere voordelen van 

deze oplossing waren een snellere open afbouwtijd, geringere 

arbeidskosten en een hogere systeembetrouwbaarheid. 

De onderhoudskosten en uitvalstijden konden op deze wijze 

duidelijk gereduceerd worden. Door de geringere bouwgrootte 

werden bovendien transport- en opslagkosten bespaard. 

HartinG oplossinG voor stranD liGHtinG 

HARTING heeft in het kader van dit project verschillende producten 

gebruikt: het Han-Modular® scharnierframe 16 B (4 

modules), de Han® C module, 40 A/1000 V, 10 mm2 , axiaalaansluiting, 

3 contacten, pen- en businzetstuk de Han® DD 

module, 10 A/250 V, crimpaansluiting, 12 contacten, pen- en 

businzetstuk. 

De dimmermodules zijn met blind-mate-techniek op het vermogensregelingssysteem 

aangesloten. Daardoor ontstaat een 

grotere flexibiliteit, speciaal voor een eenvoudige uitwisseling 

van de dimmermodule bij een mogelijke vooral voor een mogelijke 

toekomstige upgrade of in geval van onderhouds- of 

reparatiewerkzaamheden. De plaatsbesparende techniek heeft 

tec.News 17: HA Technologie 

afb. 1: strand lighting module voor energievoorziening en dimmers 

een directe uitwerking voor de schakelruimte: een lichtere en 

kleinere installatie draagt bij aan een vermindering van de 

totale bedrijfskosten. Het geringe gewicht zorgt niet alleen 

voor belangrijke besparingen bij het materiaal, maar ook bij 

transport. Voorts maakt de helft van de benodigde ruimte het 

mogelijk het dubbele aantal dimmers te monteren. 

Alex NAjAfi 

Area Sales Manager, USA 


alex.najafi@HARTING.com 

RhoNdA StRAttoN 

Marketing Communication Manager, USA 


rhonda.stratton@HARTING.com 

43

tec.News 17: Caleidoscoop 

Sven Erdmann & Dr. Jens Krause 

Groeten van de 

tandenfee 

hARtiNG levert Mid-technologie voor 

de tanddiagnostiek 

Het gebruik van systemen voor vroegtijdige opsporing wint 

ook in de cariësdiagnostiek aan betekenis. Diagnoseapparatuur 

zoals de DIAGNOdent® pen 2190 moet bovendien in een 

zeer kleine ruimte eenvoudig en patiëntvriendelijk kunnen 

worden gebruikt. HARTING heeft voor het bedienings- en schakelelement 

van de DIAGNOdent® pen 2190 meegewerkt aan de 

ontwikkeling van een verbindingsoplossing op MID-basis. 

Met de door de firma KaVo ontwikkelde DIAGNOdent® pen 

2190 kan cariës al in een zeer vroeg stadium worden opgespoord 

op plekjes die met normale diagnosemethoden 

onbereikbaar zijn. De intensivering van de tanddiagnostiek 

en de versterking van de professionele 

tandreiniging hebben het diagnosespectrum 

aanzienlijk veranderd. De aandacht gaat 

in toenemende mate uit naar de vroegtijdige 

diagnostiek waarbij de ook 

verborgen en dus nog niet zichtbare 

tandschade moet worden opgespoord. 

Fijne leasies en niet caveuze vroege stadia 

van cariës moeten gedetecteerd worden om een vroegtijdige 

behandeling te kunnen opstarten en geschikte maatregelen 

te kunnen treffen. 

De DIAGNOdent® pen 2190 maakt voor de diagnose gebruik 

van de fluorescentie van een zieke tandsubstantie. Als detectieprocedé 

wordt de laserfluorescentiemeting toegepast. Als 

excitatielicht wordt een laserdiode met een golflengte van 655 

nm gebruikt, die via een glasvezelleiding naar de tand wordt 

geleid. De fluorescentielichtdetectie van de tand vindt plaats 

via een glasvezelbundel. De evaluatie-elektronica converteert 

het fluorescentiesignaal in een getalwaarde tussen 0 en 99. 

Relevant voor de vroegdiagnostiek zijn vier stappen in een 

gebied tussen 0 en > 30, op basis waarvan de diagnosticerende 

tandarts zijn behandeling of diagnosevoorstellen verder 

kan ontwikkelen. 

Doel van deze methode is een zekere en betrouwbare diagnose 

waarbij de tanden van de patiënt niet beschadigd worden. In- 

vasieve, tactiele of conventioneel visuele diagnosetechnieken 

kunnen duidelijk minder vaak worden gebruikt. De diagnosebetrouwbaarheid 

neemt met ca. 80% toe en stijgt ver boven 

de detectiequote van conventionele technieken uit. 

DiaGnose is pijnloos 

De diagnose is voor de patiënt pijnloos, de diagnosticerende 

tandarts werkt met een klein, slang- en kabelloos handstuk 

met geïntegreerd aanwijzingsinstrumentje. Door de akoestische 

aanwijzing is het ook voor de patiënt meteen nadrukkelijk 

duidelijk dat cariës is gediagnosticeerd. 

KaVo brengt al sinds 1997 een vroegere versie van de DIA- 

GNOdent® pen 2190 op de markt. De tweede generatie met 

typeaanduiding 2190 wordt sinds 2005 met succes gecommercialiseerd. 

In een verdere ontwikkeling van de schakeltoepassingen 

van de eerste ontwikkelingsfase van DIAGNOdent® 

pen 2190 werd nu een MID-oplossing geïmplementeerd, die 

HARTING mee heeft ontwikkeld. 

In principe had KaVo al voor de eerste marktrijpe variant 

van het DIAGNOdent® pen 2190 voor een siliconeschakelaar 

met zes ingevulkaniseerde carbonplaatjes als sluiter op twee 

contactbanen gekozen. 

De oplossing voor de ringschakelaar was tot dusver gebaseerd 

op een PEEK-draagring met twee vergulde contactringen. De 

ringen werden elk geborgd met een holnietje, dat ook voor 

de bonding werd gebruikt. De PEEK-draagring werd door 

een kunststofstift beveiligd. De draden werden binnen het 

„holnietprocédé“ ingesoldeerd. Deze oplossing hield voor de 

ontwikkelaars niet het geringste ontwikkelingsrisico in om 

de DIAGNOdent® pen 2190 volgens planning op de markt te 

kunnen introduceren. 

KaVo ging echter al vroeg van start met de ontwikkeling 

van een verdergaande variant waarbij een MID-element als 

draagring met geïntegreerde contactbanen de montage van 

afzonderlijke onderdelen zou moeten vervangen. De verbin- 


dingsdraden zouden bij deze variant bovendien aan door- 

metalliseringen worden vastgesoldeerd. Deze conceptionele 

verandering kan worden teruggevoerd tot een reeks nadelen 

die verbonden waren aan de montage van afzonderlijke onder- 

delen en die uiteindelijk in grote mate de rendabiliteit van het 

product beïnvloedden. Alleen al het grote aantal bewerkingen 

leidde tot een onbevredigende kostensituatie. De fout- en uit- 

valquote bij de productie van de ringschakelaars was met 

ca. 20% bovendien veel te hoog. De constructie vereiste 

een uiterst precieze en absoluut foutloze uitvoering van 

de afzonderlijke stappen, die onder economische omstan- 

digheden niet kon worden gegarandeerd. 

miniaturiserinG 

De oplossing lag bij het gebruik van een MID-oplossing: 

MID (Moulded Interconnect Device, d.m.v. spuitgieten 

gecoate schakelingsdragers) wordt in een 

industriële context in toenemende mate gebruikt. 

Kritisch is daarbij niet de ontwikkeling van nieuwe 

toepassingen, maar de industriële invoering 

van een technologie waarbij het productieproces 

stabiliseert en economisch rendabel kan worden 

uitgevoerd. Met andere woorden: de performance 

van nieuwe technologieën is niet duidelijk in een 

laboratorium- of ontwikkelingsomgeving, maar 

wel bij de overgang naar een industriële toepassing en productie. 

HARTING is op dit essentiële punt van de MID-technologie 

tot marktleider uitgegroeid. 

De voordelen van de MID-technologie liggen voor de hand: 

met behulp van de spuitgiettechniek kan de bouwhoogte en 

-grootte van componenten en applicaties aanzienlijk worden 

verminderd. Het aantal componenten kan evenals de processtappen 

en montagetijden worden verminderd. Bovendien 

maakt de MID-technologie de combinatie van mechanische 

en elektrische functies in een component mogelijk. 

Door de nauwe samenwerking tussen KaVo en de Zwitserse 

vestiging van HARTING in Biel is de constructie van de contactring 

een feit. HARTING beheerst de volledige procesketting 

voor de MID-technologie. Het specificeren van het spuitgietwerktuig 

werd door HARTING uitgevoerd, de realisering van 

de werktuigbouw werd aan een strenge controle onderworpen. 

De laserstructurering en metallisering wordt door HARTING 

(Biel) uitgevoerd. 

Ook het solderen van de beide draden, dat onder de gegeven 

randvoorwaarden een gecompliceerde productiestap bleek te 

zijn, werd door HARTING ontwikkeld en gerealiseerd. KaVo 

Dental nam het geschikt maken van de contactring 

en de soldeerverbinding met betrekking tot 

de speciale toepassingen in een tandartsenpraktijk 

voor zijn rekening. 

efficiency en kwaliteit 

Het resultaat van de conceptionele omschakeling 

komt overeen met de verwachtingen bij technologische 

innovatieprocessen: een aanzienlijkr vereenvoudiging 

van de productieprocessen, verbetering 

van de productiekwaliteit en een verhoging van de 

rendabiliteit – zelfs was de kwaliteit van de optimalisaties 

door de omschakeling van het concept 

duidelijk beter dan verwacht: in de door KaVo Dental 

uitgevoerde belastings- en duurtesten werd de 

oplossing met succes op slijtage en op het bestand 

zijn tegen desinfecterende middelen getest. De montagetijd 

van de MID-contactring werd verminderd 

van 5.30 minuten tot 20 seconden wat in de laatste 

plaats terug te voeren was op de reductie van de bouwelementen 

van acht op drie. De uitvalsquote kon naar 

0 % verlaagd worden. 

Het succes van dit referentieproject is gebaseerd op een 

geïntegreerde samenwerking van beide partners. Hun respectieve 

vaardigheden leidden tot een grote synergie. De 

knowhow met betrekking tot de toepassing lag hierbij aan 

de kant van de klant, de knowhow voor de MID-specifieke 

omzetting- en constructiekennis aan de kant van de HARTING 

Gruppe. Alleen op deze basis konden de vereisten en industriële 

productieprocessen precies op elkaar worden afgestemd 

en qua kwaliteit tot een onverwacht succes leiden. Dat leidt 

ten slotte niet alleen tot nog meer samenwerkingsprojecten 

tussen KaVo en HARTING, maar als gevolg hiervan kunnen 

ook weer signalen van de totale markt worden verwacht: signalen 

waaruit de specifieke proceskennis van de HARTING 

Technologiegruppe blijkt. 

SveN eRdMANN 

Design Engineer R & D 

KaVo Dental GmbH 

sven.erdmann@kavo.com 

dR.-iNG. jeNS KRAuSe 

Key Account Manager Transportation, Germany 


jens.krause@HARTING.com 

45


Server room 

Production control level 

sCon 3100-A 

Carsten Wendt 

Lord of the Rings 

Production level i 

sCon 3100-A 

Ringredundantie bij unmanaged switches zorgt voor een hoge graad aan 

bedrijfszekerheid bij industriële automatisering. 

Automation IT maakt bedrijfsprocessen effectiever door een uniform op Ethernet gebaseerd communicatieplatform. Alle 

applicaties – van officetoepassingen tot in industriële omgevingen – worden op één platform samengevoegd. Aan de daarbij 

ontstane complexe besturingseisen worden door HARTING tegemoet gekomen door middel van de inzet van ringredundantie 

en unmanaged switches uit de sCon productfamilie. 

De complexiteit van Automation IT op Ethernet-basis is ver- 

geleken met een separate instrumentatiebusarchitectuur 

groter: de eisen aan de planning van actieve netwerkcompo- 

nenten worden hoger en de logische en fysieke segmentering 

van netwerken worden belangrijker. Met ringredundantie 

waarbij unmanaged Ethernet-switches tot een ring worden 

samengeschakeld biedt de productfamilie sCon van HARTING 

voor het eerst de mogelijkheid om de beschikbaarheid van 

Automation IT te vergroten en tegelijk het configureren en de 

bedienbaarheid binnen het netwerk te optimaliseren. Omdat 

zonder een extra processor een in de huidige markt gebrui- 

kelijke recovery time wordt bereikt, bespaart deze oplossing 

op installatie- en materiaalkosten. 

Production level n 

sCon 3100-A 

Production level ii 

sCon 3100-A 

alles zonDer manaGement-overHeaD 

Ringtopologieën zijn uit de instrumentatiebuswereld afkom- 

stig en voldoen optimaal aan de eisen van veel installaties die 

tot dusverre met instrumentatiebussystemen werden bestu- 

urd. Voor het Ethernet-platform komen de voor kantoorom- 

gevingen gebruikelijke stertopologieën niet in aanmerking 

omdat de bekabelingskosten daarvoor te groot zou worden. 

Bij de sluiting van een eenvoudige lijntopologie tot een ring 

daarentegen, neemt bij minimale extra bekabelingskosten de 

beschikbaarheid van de installatie duidelijk toe. Bij de lijnto- 

pologie zou al bij het uitvallen van een enkel apparaat of een 

breuk van een kabel elke datacommunicatie zijn onderbroken. 

Daarom zijn ringstructuren, respectievelijk de zogenaamde 


ackupoplossingen ontwikkeld. Hoewel deze voordelen allang 

bekend zijn, ontbrak tot dusverre een eenvoudige en gunstig 

geprijsde oplossing voor ringredundantie bij unmanaged swit- 

ches. Tot dusverre waren op de markt propriëtaire of op de 

IEEE 802.3 norm gebaseerde oplossingen op softwarebasis 

van het protocol Rapid Spanning Tree (RSTP) voor managed 

switches verkrijgbaar. De omschakeltijden, resp. de recovery 

time werden in de afgelopen jaren al steeds verder verkort. 

Voor toepassing op veldniveau is deze oplossing, die hoge ko- 

sten en veel inspanning voor installatie met zich meebrengt 

niet acceptabel. De eenvoudige ringredundantie sluit meer 

aan bij de eisen van de gebruiker. Deze onderscheidt zich van 

unmanaged oplossingen zoals die er tot nu toe waren door de 

mogelijkheid om het systeem via een USB-poort te kunnen 

configureren. Met behulp van dit standaard-interface kunnen 

afb 1: ethernet switch scon 

3100-a 

afb 2: ethernet switchs con 

3063-aD 

via een eenvoudig gebruikersplatform de instellingen van de 

switch individueel worden aangepast. Bij de oplossingen tot 

dusver waren de functies, zoals bijvoorbeeld port mirroring, 

poortredundantie, poortpriorisering of ringredundantie voor- 

behouden aan managed Ethernet switches. Het voordeel van 

de sCon productfamilie van HARTING Technologiegruppe is 

haar aanpassingsvermogen aan de specifieke vereisten van 

de op dat moment gebruikte applicatie. Veranderen de omstan- 

digheden ter plekke, dan kan door een aanpassing van de con- 

figuratie van de switch snel en eenvoudig worden ingespeeld 

op de nieuwe omstandigheden. Hierbij wordt een configuratie 

in enkele seconden op de switch worden ge-upload en de ge- 

configureerde switch in gebruik worden genomen. 

Zonder configuratie werkt de Ethernet switch met zijn stand- 

aard-parameters als plug-and-play switch. 

De sCon beschikt naast de gebruiksmogelijkheid van ringre- 

dundantie ook over de functie voor parallelle redundantie. 

Deze beide functies bieden een duidelijk voordeel ten opzichte 

van andere unmanaged Ethernet switches en wel in de zin 

van de eisen die van de kant van de gebruiker worden gesteld. 

Een bijna 100% beschikbaarheid van de installatie is in de 

industrie ondertussen de norm. Afwijkingen bevinden zich in 

het beste geval in het promillage-gebied of zijn tot hooguit een 

of twee procent tolereerbaar. Het verlies van een actieve link 

voor vele seconden is onder deze omstandigheden absoluut 

niet acceptabel. Met de sCon switch is een dergelijke uitval 

gewoon niet mogelijk omdat ringen parallelle redundantie 

beschikbaar zijn. 

optimale bescHerminG teGen uitval met Dubbele 

reDunDantie 

De switch detecteert na de configuratie zelfstandig dat twee 

poorten parallel geschakeld zijn en deactiveert een van deze 

links. In een regelmatige cyclus van enkele milliseconden 

controleert de switch of de actieve link nog beschikbaar is. 

Wanneer de actieve link verloren gaat, door kabelbreuk of 

door een andere onderbreking van de verbinding, dan wordt 

dit direct onderkend en wordt de passieve poort binnen enkele 

milliseconden geactiveerd. Tussen een onderbreking en de 

activering van de backup verbinding verstrijken in de regel 

niet meer dan 40 ms. De activering van de tweede verbinding 

is op deze manier sneller mogelijk dan dat een met een 

managed Ethernet switch en met de functie Rapid Spanning 

Tree uitgevoerd netwerk opnieuw geconfigureerd zou kunnen 

worden. 

Parallelle redundantie beperkt zich niet alleen tot twee 

poorten, respectievelijk tot een switch-to-switch-verbinding. 

Daarnaast kunnen met deze functie tot vier poorten op twee 

switches worden geconfigureerd. Op deze manier kan een 

redundante lijntopologie worden gerealiseerd met sCon switches. 

Dit garandeert een optimale bedrijfszekerheid. 

De scon-rinG kent Geen Grenzen 

Niet alleen parallelle redundantie opent de mogelijkheid van 

nieuwe oplossingstrajecten, ook de nieuwe sCon ringredundantie 

van de productfamilie is een nieuw terrein. Ringredundantie 

staat voor het eerst het op elkaar aansluiten toe, van 

een willekeurige hoeveelheid unmanaged Ethernetswitches 

via ofwel een koper- dan wel een glasvezelring. Een beperking 

van deelnemers in de sCon-ring is niet noodzakelijk omdat 

de technische oplossing op een switch-to-switch-procedure is 

gebaseerd. De pure recovery time bij deze installatie bedraagt 

in een ring met tien deelnemers 40 m per switch. Door de 

technische opbouw en de manier waarop de sCon-ring werkt, 

3 

47


heeft het aantal Ethernet switches een minimale uitwerking 

op deze waarde. Een extra Ethernet-switch verlengt slechts de 

recovery time met ongeveer 40 m. De sCon-ring ligt met zijn 

omschakeltijden binnen het kader van de tot nu toe bekende 

oplossingen. Ook de performance van het netwerk wordt niet 

door extra datapakketten of watchdogs van de sCon-ring belast. 

De manier van werken van de sCon-ring is zeer eenvoudig 

gehouden. Zo hoeft een gebruiker slechts zijn eigen switch 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

� 

� 

afb 3: scon ring gecombineerd met parallelle redundantie 

� 

�� 

afb 4: scon recovery time 

in de ring als masterswitch te configureren. Alle overige 

switches moeten dan in overeenstemming daarmee als slave 

worden gedeclareerd. Een nog meer diepgaande kennis van 

netwerken is voor de configuratie niet nodig. Kostenintensieve 

scholing of producttrainingen van de medewerkers vervallen 

zodoende. Deze nieuwe sCon ringredundantie maakt het 

daarom ook voor gebruikers van kleine netwerken mogelijk 

om voor voordelig een ringtopologie te realiseren. Zo kunnen 

nu bijvoorbeeld ook kleine productie-eilanden met meerdere 

productiecellen door middel van de sCon-ring met elkaar 

worden verbonden. De gebruiker van de unmanaged switches 

� 

� 

� 

�� 

�� 

�� 

behaalt daarmee een performance 

die tot dusverre alleen met managed 

switches kon worden behaald. 

Met deze nieuwe oplossingen worden 

ook de zwakke kanten van de 

�� 

managed switches omzeild: managed 

switches worden gewoonlijk slechts 

voor het doel van een vergroting van 

de beschikbaarheid ingezet. De op 

zich kleine stap naar redundantie 

veroorzaakt echter voor de gebrui- 

�� ker aanzienlijk hogere kosten. Naast 

de substantieel hogere kosten voor 

netwerkcomponenten is knowhow 

voor het gebruik van speciale software 

management tools noodzakelijk. De HARTING sCon kan 

daarentegen zonder deze speciale vakkennis worden gebruikt. 

nieuw terrein onDer De pluG 

HARTING brengt redundantie in netwerk gebieden waarin 

unmanaged plug-and-play-switches voor de planning en het 

gebruik optimale prestaties leveren. Daarmee is de volledige 

functionaliteit gewaarborgd. In een steeds complexer wordend 

netwerk wordt de technologie voor de automatisering zodoende 

bewust geoptimaliseerd om de hele capaciteit van het netwerk 

gunstig geprijsd en eenvoudig bedienbaar ter beschikking 

te stellen. Topologieën die voorheen aan managed switches 

waren voorbehouden zijn nu doorgaans met de HARTING sConfamilie 

realiseerbaar. Daarmee wordt de kloof tussen office IT 

en industriële automatisering kleiner – een belangrijke stap 

in de richting van convergentie tussen deze beide terreinen 

en verwezenlijkt op het Automation IT-platform. 

Mocht een specifieke toepassing behalve redundantie ooit 

eens de mogelijkheid van management middels naadloze integratie 

in een platform dat zich over de gehele onderneming 

uitstrekt vereisen, dan is de uitbreidingsmogelijkheid reeds 

in de sCon switch aanwezig: naar de HARTING mCon switch is 

het slechts een kleine stap. De kennis van de gebruiker vanuit 

het unmanaged gebied behoudt zijn waarde en de bouwwijze 

en montage blijven ongewijzigd. 

CARSteN WeNdt 

Product Manager ICPN, Germany 


carsten.wendt@HARTING.com 


Alex Najafi 

Concrete applicaties 

Blade-opslagsystemen met industriële ethernet-switches 

Door modulaire racksystemen voor blade-serveropslag is 

een snelle uitbreiding of variatie van geheugen- en IT-capa- 

citeiten mogelijk wat vooral belangrijk is voor industriële 

sectoren met een grote behoefte aan opslagcapaciteit en 

een snelle toegankelijkheid, zoals bijvoorbeeld de film- en 

amusementsindustrie. 

Zonder metalen behuizing zorgen deze systemen voor extra 

mobiliteit en flexibiliteit rekencentrum. De open airsystemen 

lopen echter het risico dat door oververhitting 

of overmatige belasting dataverlies ontstaat. Modulaire 

racksystemen moeten daarom met luchtkoelingsystemen 

zijn uitgerust. Oververhitting kan hier voor problemen 

zorgen, deze kan ontstaan door sterke belasting waardoor 

te veel van de systemen wordt gevraagd. Daarom zijn de 

rekencentra die over topcapaciteiten beschikken aan grote 

risico’s blootgesteld. 

Een belangrijke producent van blade-opslagsystemen en 

energiezuinige platforms aan de westkust van de VS had 

om die reden een industriële Ethernet-switch nodig met 

een hoge temperatuurbelastbaarheid omdat zijn systemen 

met een dergelijke luchtkoeling zijn uitgerust. Daarnaast 

moest de Ethernet-switch in een 19“-standaard racksysteem 

passen. Daarom was alleen de Ethernet-printplaat 

zonder metalen behuizing nodig. De betrouwbaarheid van 

de datatransmissie was eveneens een vitale eis. 

De door HARTING ontwikkelde oplossing zorgt voor optimale 

prestaties van het rekencentrum, de modulemobiliteit 

wordt verbeterd en tegelijkertijd tegen oververhitting 

beschermd. Zonder metalen behuizing kan de HARTING 

8-poort Ethernet-switch probleemloos in het bestaande 

racksysteem van het rekencentrum worden geïntegreerd, 


Rekencentra maximaliseren steeds hun capaciteit en verbeteren tegelijk hun redundantiebeveiliging om wereldwijd te 

kunnen voldoen aan de eisen van de sterk concurrerende, snel veranderende industriële sectoren. Modulaire racksys- 

temen zonder metalen behuizing openen voor de rekencentra nieuwe optimaliseringsmogelijkheden. HARTING levert 

daarvoor Ethernet-switches waarmee toegankelijkheid, mobiliteit en gebruiksveiligheid worden gegarandeerd. 

waarbij tegelijkertijd een volledig redundant stroomsysteem 

behouden blijft. Voordelen van deze oplossing zijn 

daarnaast de lagere bekabelingskosten, lagere standaard 

productkosten door het gebruik van een bestaand product 

en de gebruiksveiligheid ook onder extreem hoge temperaturen. 

Voor elk systeem zijn twee Ethernet-switches 

nodig. 

De lichte en compacte 8-poort Ethernet-switch past probleemloos 

in een 19 inch rack. Bovendien bespaart hij 

veel ruimte. De Ethernet-switch wordt in het 19 inch rack 

als enkelvoudige blade geïntegreerd en is makkelijk te 

onderhouden, veranderingen kunnen eenvoudig worden 

aangebracht. 

Ethernet staat voor een optimale sectorbeveiliging en een 

grote efficiency van het rekencentrum. De industriële 

8-poort-schakeling reduceert de aansluittijd en zorgt bovendien 

voor een extra krachtige datacapaciteit. Het grootste 

voordeel van de HARTING Ethernet-switch is echter de 

temperatuurbestendigheid. De verticale koeltechniek functioneert 

in elk rekencentrumsysteem. 

Kostenverlaging, een grotere efficiency en een betere beveiliging 

van informatie zijn voor alle ondernemingen 

waarbij blade-opslag wordt toegepast hoofdzaken, vooral 

wanneer u in een maximale efficiency van uw systemen 

bent geïnteresseerd. HARTING Ethernet-switches zijn daarvoor 

een essentiële hulp, ook zonder behuizing. 

Alex NAjAfi 

Area Sales Manager, USA 


alex.najafi@HARTING.com 

49



Thomas Heimann & Matthias Keil 

Geen 

helderziendheid 

Computergesteunde simulaties 

optimaliseren de constructie van 

kunststofelementen 

Ontwikkelingstijden en hoge kwaliteit zijn belangrijke 

factoren wanneer het gaat om het succes van nieuwe 

producten. Het gebruik van simulatiesoftware versnelt 

ook de ontwikkeling van nieuwe producten waarbij thermoplastische 

kunststoffen worden gebruikt. HARTING 

bouwt na zijn uitstekende resultaten op het gebied van 

simulatie het gebruik van spuitgietprocessen verder 

uit. 

Kunststoffen spelen in de elektro- en elektronische industrie 

een belangrijke rol. Bovendien stijgt deze toepassing 

ver boven haar functie van eenvoudige isolatiematerialen 

uit. Het prestatievermogen en de varieerbaarheid ervan 

zijn vrijwel onbegrensd. Talrijke hightech toepassingen 

zijn überhaupt pas door de toepassing van kunststoffen 

mogelijk geworden. De enorme ontwikkeling van nieuwe 

kunststoffen heeft daar een belangrijk aandeel in. 

Centraal in de kunststofverwerking staan thermoplastische 

kunststoffen die verwerkt kunnen worden in een 

spuitgietproces. Elke thermoplastische kunststof bezit 

een complex en specifiek verwerkingsgedrag waar al bij 

de productontwikkeling rekening mee moet worden gehouden. 

Enerzijds leggen de huidige grote verscheidenheid 

aan kunststoffen en het grote aantal verwerkingsparameters 

daarmee weliswaar de nadruk op een tot op heden 

onbekende grote verscheidenheid aan variaties voor het 

gebruik van kunststoffen en anderzijds zijn de variabelen 

voor de bewerking en toepassing dermate talrijk en de verbindingen 

zo complex, dat een evenredige en succesvolle 

toepassing alleen met behulp van computerondersteunde 

simulatie mogelijk is. 

3 

51


iNziChteN uit de SPuitGietSiMulAtie 

PRoCeSGeRelAteeRd PRoduCtGeRelAteeRd eCoNoMiSCh 

vulbaarheid luchtinsluiting Machinegrootte 

drukwerking Contractie en (krom)trekking Cyclustijd 

temperatuurverdeling Situatie van de naden vermindering van correcties 

effectiviteit van de koeling Kwaliteit van de naden Materiaalbesparing 

Aanspuituitbalancering vezeloriëntatie 

Afsluitkracht invalplekken 

Doelen en moGelijkHeDen van De simulatie 

Doel van de simulatie is om kwalitatief hoogwaardige en 

daarmee bewijskrachtige analyses van het spuitgietdeel 

zo vroeg mogelijk tijdens de productontwikkeling uit te 

voeren. Daarbij variëren de mogelijkheden van eenvoudige 

beschouwingen van het vulproces tot en met de simulatie 

van het gehele spuitgietproces inclusief het aanspuitsy- 

steem en het toekomstige spuitgietwerktuig (de matrijs). 

Belangrijke factoren die de bouwkwaliteit kunnen beïnv- 

loeden zoals een evenwichtige smelt, een homogene tem- 

peratuur- en drukverdeling of een toestand van kritische 

verbindingsnaden moeten vooraf onderzocht en al op het 

virtuele product geoptimaliseerd worden. Behalve de op- 

timalisatie van de geometrie van de componenten is ook 

die van het spuitgietproces een belangrijk bestanddeel van 

de simulatie. Karakteristieke procesparameters zoals de 

matrijs- en smelttemperatuur, inspuitsnelheden en -druk 

alsook nadrukprofielen en koeltijden kunnen willekeurig 

gevarieerd en geëvalueerd worden. Minder correcties en 

kortere cyclustijden besparen later tijd en kosten. 

De koppeling van de spuitgietsimulatie met de finite-ele- 

menten-structuuranalyse voor thermoplastische kunst- 

stoffen is een andere belangrijke toepassing. Zo worden 

thermoplastische kunststoffen vermengd met glasvezels 

om de mechanische eigenschappen te verbeteren. Als de 

kunststof wordt opgesmolten en in de vormgevende ma- 

trijs wordt ingespoten, ontstaat op grond van de complexe 

stroomverhoudingen een plaatselijk verschillende vezelo- 

riëntatie. Het stijve element vertoont dan in het algemeen 

geen isotropen, maar anisotropen resp. sterk richtingsaf- 

hankelijke mechanische eigenschappen. De spuitgietsimu- 

latie levert informatie over de plaatselijke glasvezelverde- 

ling op, die op zijn beurt weer de input voor de volgende 

structuuranalyse is. 

casusvoorbeelD 

Een in de praktijk vaak gebruikte voegtechniek voor kunststofonderdelen 

zijn klikverbindingen. In de toepassing die 

afb.1: t-infeeder met klikverbinding 

hier wordt afgebeeld (zie afb.1) gaat het om een scheidbare 

verbinding van de T-infeeder. In afbeelding 2 wordt een 

doorsnede van deze klikhaak getoond. Het resultaat van 

de simulatie van de vezelverdeling is goed herkenbaar. De 

rode gebieden geven een sterk uitgesproken en duidelijke 

oriëntatie van de vezels weer. In de blauwe gebieden zijn 

de vezels ongeregeld en wanordelijk verspreid. 

Wanneer op dit element een elastische finite-elementenstructuursimulatie 

met een isotroop materiaalmodel met 


een glasvezelaandeel van 35% wordt uitgevoerd, dan re- 

sulteert dat in het in afbeelding 3 in rood weergegeven 

kracht-weg-verloop voor gebruik. Rekening houdend met 

de plaatselijke vezeloriëntatie van de spuitgietsimulatie 

ontstaat het zwarte curveverloop. Voor het losmaken van 

de verbinding is een bedieningsweg van ca. 1,5 mm nodig. 

De geprognosticeerde bedieningskracht van de isotropen- 

berekening ligt met een factor 1,5 boven die van de aniso- 

tropen en laat op imposante wijze zien hoe belangrijk het 

is om de vezeloriëntatie hierbij te betrekken. 

potentieel 

De casus laat het enorme potentieel van de koppeling van 

de spuitgietsimulatie en de finite-elementen-structuuranalyse 

zien. Ze geeft de calculerende ingenieur de mo- 

activation force [n] 

afb. 2: vezeloriëntatie in klikhaak (doorsnede) 

activation way [mm] 

anisotropic 

isotropic 

afb.3: vergelijking van isotropen en anisotropen fe-structuuranalyse 

gelijkheid de voordelen van vezelversterkte kunststoffen 

optimaal te benutten en de elementen te construeren zodat 

ze voor kunststoffen geschikt zijn. De hierop betrekking 

hebbende technologieën en materiaalmodellen worden 

voortdurend verder ontwikkeld. Het doel is het materiaal- 

gedrag zo exact mogelijk te reproduceren om de ontwikke- 

ling van nieuwe producten te bespoedigen, de resultaten 

belastbaar te maken en de producten optimaal aan de pro- 

ductieprocessen en toepassingsmogelijkheden te kunnen 

aanpassen. 

thoMAS heiMANN 

Project Engineer, Germany 


thomas.heimann@HARTING.com 

MAtthiAS Keil 

Computational Engineer, Germany 


matthias.keil@HARTING.com 

53


Ralf Hagedorn & Carsten Edler 

Veiligheidsconnectors 

een veilige verbindingstechniek speelt vooral bij elektrische installaties een 

belangrijke rol 

Moderne windturbines werken met redundante beveiligingssystemen. De verbindingstechniek moet in dat verband de 

bedrijfsveiligheid ook in een noodgeval kunnen garanderen. HARTING Han-Modular® garandeert een veilig gebruik ook 

bij een noodstop. 

Moderne windturbines gebruiken voor de vermogens- en 

toerentalregeling bijna uitsluitend de zogenaamde „pitchregeling“. 

Hierbij wordt de instelhoek van de rotorbladen 

veranderd, waardoor de krachtopneming van de rotor wordt 

geregeld. Door middel van een pitchsysteem worden de rotorbladen 

afgesteld. Daarnaast wordt het pitchsysteem ook 

gebruikt voor het in- en uitschakelen van de turbine en is 

tevens het primaire remsysteem van de windturbine. Daarvoor 

worden de rotorbladen in de zogenaamde „vaanstand“ 

(pitchhoek = 90°) gedraaid. Hierdoor wordt de rotor binnen 

enkele seconden afgeremd. 

betrouwbaarHeiD en veiliGHeiD zijn nummer één 

Bij het ontwerp en de constructie van pitchsystemen wordt 

daarom bijzondere aandacht geschonken aan de betrouwbaar- 

heid en veiligheid. Om te voorkomen dat één enkele fout tot 

het gelijktijdig uitvallen van alle drie rotorbladafstellingen 

kan leiden, wordt er bij de besturing van de afzonderlijke 

rotorbladaandrijvingen op gelet dat deze zo onafhankelijk 

mogelijk van elkaar functioneren. 

Ook bij het onderbreken van de elektrische verbinding tussen 

de rotorbladaandrijvingen en de turbinebesturing kan 

op die manier elk blad afzonderlijk in de vaanstand worden 

„verplaatst“. 

Omdat het procédé voor slechts één rotorblad voldoet, om een 

te hoog toerental van de rotor te voorkomen, kan zodoende 

elk rotorblad afzonderlijk als een onafhankelijk remsysteem 

worden gezien. 


Mocht de energievoorziening een keer uitvallen, dan wordt 

deze functie van de bladafstelling – en dus eveneens die van 

het primaire remsysteem – door elektrische energiereser- 

voirs op de rotorbladaandrijvingen gegarandeerd. Typisch 

genoeg worden daarbij accu’s of condensators gebruikt. Bij 

grote windturbines worden bij deze energiereservoirs span- 

ningen tot 420V DC bereikt. Om een grote beschikbaarheid 

van deze energiereservoirs te garanderen, worden deze in de 

standby-modus gebruikt. Door laadtechnieken wordt continue 

beschikbaarheid verzekerd. 

HartinG connectors volDoen aan De eisen 

Om veiligheidsredenen bevinden de energiereservoirs zich 

doorgaans ruimtelijk gescheiden van de elektrische installatie. 

Dat kan bijvoorbeeld een apart gedeelte in de schakelkast 

zijn ofwel een eigen schakelkast. Daardoor zijn echter 

verbindingsleidingen tussen de schakelkasten noodzakelijk, 

waaraan niet minder strenge eisen worden gesteld als aan de 

andere componenten van het pitch- en noodremsysteem. 

HARTING connectors voldoen aan de eisen van een betrouwbare 

verbinding tussen de schakelkasten onderling en de eenvoudige 

en snelle montage van de systemen. Daarom worden 

ze bij windenergie steeds vaker gebruikt. 

Naast de bedrijfszekerheid richt de aandacht zich ook op de 

veiligheid bij het werk. Het is een vereiste ook bij geopende 

insteekverbindingen de contactbeveiliging in stand te houden. 

Dit is vooral noodzakelijk bij stroomcircuits die vanuit verscheidene 

energiebronnen worden gevoed. Wanneer bijvoorbeeld 

bij een geopende insteekverbinding op de stekkerkant 

de uitgangsspanning van de accuoplader op de contacten staat 

en aan de koppelingskant de accuspanning staat, dan is er 

bij traditionele insteekverbindingen geen contactbeveiliging 

meer. 

De oplossinG van Het probleem: Han® e protecteD 

moDule 

Dit probleem kan worden opgelost door de Han® E Protected 

module te gebruiken. Hierdoor kan ook bij een geopende insteekverbinding 

aan beide kanten de contactbeveiliging in 

stand worden gehouden. 

Met de wortels van de aandrijftechniek, als 

pionier van de windenergie en initiator op het 

gebied van een complete service voor windturbines, 

dekt SSB wereldwijd met meer dan 500 

medewerkers drie slagvaardige en innovatieve 

bedrijfssectoren. Het hoofdkantoor van de SSB 

Groep staat in Salzbergen in het zuiden van Emsland. 

Er zijn andere vestigingen in Duitsland, Nederland, 

Spanje en China. 

De bouwserie Han-Modular® is een open systeem dat zeer fle- 

xibel is. De gebruiker kan de connector volgens de door hem 

gewenste configuratie samenstellen. De serie wordt voortdurend 

uitgebreid; zeer recent is naast de al bestaande modules 

voor elektrische, optische en gasvormige signalen tevens een 

contactbeveiligde Han® E Protected module beschikbaar. 

Het belangrijkste kenmerk van deze nieuwe module zijn de 

contactbeveiligde pen- en buscontacten, zodat ook toepassingsgebieden 

waarbij op de pen- en buszijde spanning staat 

(bijv. frequentie-omvormer) deze veilig als connector kunnen 

worden uitgevoerd. Andere kenmerken zijn zes Han® E Crimp 

contacten voor 16 A, aansluitprofielen van 0,5 – 4 mm2, een 

hoge bedrijfsspanning van 830 V en contactbeveiligde pen- en 

buscontacten.. 

RAlf hAGedoRN 

Project Engineer 

SSB Service 

ralf.hagedorn@ssb.eu 

CARSteN edleR 

Market and Application Manager 

Wind Energy, Germany 


carsten.edler@HARTING.com 

55


Gert Havermann 

Networking – PICMG legt open interface 

standaards vast 

De definitie van open interface standaards iis een van de belangrijkste taken in een zich snel ontwikkelende industrie. 

In de PICMG (PCI Industrial Computer Manufacturer Group) is HARTING een van de actiefste medewerkers – om de perspectieven 

van de onderneming zeker te stellen en richting te geven aan nieuwe ontwikkelingen. 

Voor HARTING betekent actieve medewerking in de PICMGwerkgroepen 

vooral vakkundige advisering en ondersteuning 

bij vragen rondom connectoren en dit met betrekking 

tot zowel mechanische als elektrische connectoroplossingen. 

Het onderwerp „signaalintegriteit“ wordt eveneens intensief 

behandeld. Het werk kent enorme pieken. Uit de wekelijkse 

telefoonconferenties en regelmatige vergaderingen van de 

werkgroepen blijkt dat het consortium heel veel belang hecht 

aan het werk van HARTING en anderen. De activiteiten van 

de PICMG beperken zich evenwel niet alleen tot discussies 

en beraadslagingen. Actieve medewerking betekent ook het 

controleren van de nieuwe, nog in een ontwerpstadium verkerende 

specificaties door simulaties (HF, FEM) en belastbare 

tests. Het gecertificeerde centrale laboratorium van HARTING 

is nauw bij deze werkzaamheden betrokken. Ook het SI Kompetenz 

Center en het eigen ontwikkelingslaboratorium van 

HARTING ondersteunen het werk van de PICMG- werkgroepen 

op intensieve wijze. 


De PICMG-werkgroe- 

pen zijn actief op ver- 

schillendewerkter- reinen. Beide Rugged 

MicroTCA groepen 

houden zich bijvoorbeeld 

bezig met de grotendeels 

mechanische 

uitbreiding van de 

MicroTCA standaard 

met als doel de voor 

telecomtoepassingen 

afb 1: compact pc componentendrager aangebrachte systeemarchitectuur 

ook in 

ruige omgevingen zoals industrie, luchtvaart of transport te 

kunnen inzetten (zie artikel „schockresistent“, p. 30). 

Bij CompactPCI Plus gaat het om een in hoofdzaak elektrische 

modernisering van de CompactPCI standaard waarbij ingrijpende 

mechanische veranderingen moeten worden vermeden. 

Bij CompactPCI plus wordt de bestaande parallelle PCI busstructuur 

met een seriële punt-tot-punt-verbinding uitgebreid. 

Dit dient vooral voor het verhogen van de bitrates, maar ook 

van de functionaliteit omdat de nieuwe seriële transmissieprotocollen 

een eenvoudige ster- of ringarchitectuur mogelijk 

maken. De terugwaartse compatibiliteit wordt daarbij voor 

100 % gehandhaafd, met andere woorden: actuele Compact- 

PCI inschuifeenheden moeten ook in de nieuwe CompactPCI 

Plus systemen onbeperkt functioneren. PICMG3.1 draait eve- 

De PICMG (PCI Industrial Computer 

Manufacturer Group) is een consor- 

tium van meer dan 450 firma‘s 

die samen open standaards voor 

hoogwaardige telecommunicatietoepassingen en 

industriële computertoepassingen ontwikkelen. 

De PICMG specificaties omvatten: Compact PCI®, 

AdvancedTCA®, AdvancedMC, MicroTCA, CompactPCI 

Express, COM Express en SHB Express. 

HARTING is momenteel actief in 5 werkgroepen 

van de PICMG: Rugged MicroTCA.1, Rugged MicroTCA.2, 

Compact PCI Plus, PICMG3.1 en PICCC. 

(www.PICMG.org) 

afb 2: atca componentendrager 

neens om een elektrische uitbreiding. De PICGM3.1 standaard 

beschrijft de inzet van Ethernet protocollen in de PICMG3.0 

architectuur (ook wel AdvancedTCA of kort ATCA genoemd). 

De bestaande PICMG3.1 specificatie wordt momenteel uitgebreid 

om ook de nieuwe seriële 10GBps protocol volgens IEEE 

802.3ap_KR te ondersteunen. 

De PICCC (PCI Industrial Computers Channel Characterization) 

streeft een omvattender doel na: de definitie van 

transmissiekanalen voor hoge bitrates. Voortaan moeten alle 

PICMG-specificaties en zo mogelijk ook firma-eigen architecturen 

in het licht van deze definitie worden behandeld. De 

voordelen van deze specificatie zijn veelvoudig. De uniforme 

nomenclatuur van de interfaces in het transmissiekanaal helpt 

dure misverstanden tussen de producenten van onderdelen en 

de designers van componenten/systemen te vermijden. Betere 

definities van de simulatiemodellen en meetgegevens verbeteren 

de uitwisselbaarheid en vergelijkbaarheid van meetgegevens 

en simulatiemodellen. Het bespaart ook tijd bij het 

design en bij nieuwe toepassingen. Voor de producenten van 

componenten betekent dit dat de competentie voor het produceren 

van deze gegevens aanwezig moet zijn en dat door 

een betere vergelijkbaarheid de kwaliteit van de componenten 

weer op de voorgrond wordt geplaatst . Voor HARTING betekent 

dit een concurrentievoordeel omdat de kennis voorhanden is 

en de kwaliteit voor ons altijd al een overheersende rol heeft 

gespeeld. 

GeRt hAveRMANN 

Signal Integrity Engineer, Germany 


gert.havermann@HARTING.com 

57


Prof. Dr. Michael Beitelschmidt & Britta Rohlfing 

www.messstrassenbahn.de 

onderzoekers van de tu dresden en partners uit het bedrijfsleven maken 

gebruik van een onderzoeksobject / tram waarin metingen worden verricht voor 

veldonderzoek. 

Metingen in het veld vormen een uitstekende basis voor de ontwikkeling van nieuwe technologieën in het openbare streekvervoer 

en de railtechnologie. Onderzoekers van de TU Dresden en prof. dr. Michael Beitelschmidt voeren in samenwerking 

met partners uit het bedrijfsleven een longitudinaal meetonderzoek (onderzoek gedurende een langere periode) uit voor 

de vervoersbedrijven in Dresden. Onder hen de HARTING Technologiegruppe. 

De vervoersbedrijven uit de stad krijgen momenteel nieuwe 

stadspoortreinen (sprinters) voor de uitbreiding en het vernieuwen 

van hun serviceverlening rondom de beroemde Semperopera. 

De nieuwe trams worden geleverd door Bombardier 

en vervaardigd in het nabij gelegen plaatsje Bautzen. Met de 

levering van de nieuwe voertuigen is tevens een baanbrekende 

samenwerking tussen vervoersbedrijven, onderzoek 

en bedrijfsleven mogelijk gemaakt. Een onderzoeksgroep 

van de TU Dresden onder leiding van prof. dr. Michael Beitelschmidt 

(Instituut voor spoorvoertuigen en railtechniek) 

voert een programma uit waarin gedurende een periode van 

minstens vijf jaar hogeresolutie korte-tijdmetingen worden 

uitgevoerd waarbij continu de belastbaarheid van de trams 

bij normaalbedrijf wordt geregistreerd. Voor dit project konden 

elf partners uit het industriële bedrijfsleven gewonnen 

worden. De HARTING Technologiegruppe leverde voor de tram 

een belangrijk aandeel in de insteekverbindingen, kabels en 

netwerktechnologie. De verworven inzichten van het onderzoeksproject 

moeten in de toekomstige ontwikkeling van 

spoorvoertuigen geïntegreerd worden. De ontwikkelings- en 

realiseringskosten als ook de ontwikkelingsperiodes moeten 

worden verlaagd. 

Simulatieprogramma’s die gevoed zijn door gegevens uit het 

veldwerk zullen hierbij behulpzaam zijn. 

Het project werd al in een vroeg stadium geïnitieerd en tijdens 

de productie van het voertuig werd de hoogwaardige 

meetuitrusting erin geïnstalleerd. Het mobiele laboratorium 

wordt gebruikt in het normale reizigersbedrijf bij het gemeentelijke 

vervoersbedrijf zonder dat dit tot belemmeringen 

leidt. Vanuit de visie van de hogeschool wordt met het 

onderzoek van het mobiele laboratorium een nieuwe kwaliteit 

bereikt: allereerst is de tram als leer-demonstratieobject ook 

beschikbaar voor opleidingen van aankomende voertuigtechnici. 

Onderzoeksmetingen met alle bijzonderheden van een 

gewone dag in de week kunnen hier gesimuleerd en realtime 

waargenomen worden. 

Voor de onderzoeken op het gebied van compartementenmodellering 

en -simulatie is het de bedoeling dat de tram de 

taak krijgt van een valideringsinstrument: iedere simulatie 

moet in elk geval door reële metingen worden gecontroleerd 

en wetenschappelijk valide en betrouwbaar zijn. Een meetinstrument 

waarvan de informatie bekend is en waarbij 

het zelfs mogelijk is een indeling te maken van metingen 

van individuele rijsituaties en -momenten, 


3x cap. 

acc. 

2 DMS 

2 DMS 

3x cap. 

acc. 

bar wire rope 

NI cRIO 9104 NI cRIO 9104 

2 DMS 2 DMS 

4 DMS 

temperature 

laat de ideale situatie zien. Simulaties met betrekking tot de 

voertuigconstructie kunnen vervolgens met de werkelijke 

gegevens worden vergeleken om de simulaties te verfijnen. 

Zo kan de ontwikkeling van spoorvoertuigen met simula- 

tietechnologieën met een hogere prognosezekerheid worden 

uitgevoerd. Bovendien biedt het langdurige karakter van 

deze metingen de mogelijkheid lange- en middellange ter- 

mijnveranderingen in het voertuig en bij de trajecten waar 

te nemen die zijn terug te voeren op het gebruik. Hieruit 

kunnen dan weer prognosetechnieken worden afgeleid. 

Het meetproject is het resultaat van een intensieve en 

constructieve samenwerking van partners uit het bedrijfs- 

leven en industrie, vervoersbedrijven en de TU Dresden. In 

totaal 50 meetpunten – grotendeels door de sensorspecia- 

list Kistler geleverd – zijn aan de wielaslagers, draaistel, 

wagonbovenbouw en in de passagiersruimte aangebracht. 

Ze meten voortdurend de slingerpatronen acceleraties, ex- 

pansies en andere natuurkundige grootheden op. Deze 

worden aangevuld met de verslagen van allerlei elek- 

trotechnische factoren. Drie meetomvormers van 

National Instruments leveren de data via een 

etc 

3x cap. acc. 

microphone 

NI cRIO 9104 

1x cap. 

acc. 

centrale HARTING switch eCon 4080-B aan 

Switch 

hARtiNG 

2 DMS 

undercarriage box 

3x 

afb. 1: overzicht data stroom 

GPRS 

industrial-PC 

GPS 

1x cap. 

acc. 

2 DMS 

connector han® hPR 

metal box 

instrumented bogie 

ext hd 

vehicle bus 

laptop 

1x ultrasound 

4x ultrasound 6x 

2x inductive 3x inductive 

een industrie-PC, die deze op een harde 

schijf opslaat. Een GPRS-modem seint de 

daggegevens door naar een computer. Het 

bedrijf IMA GmbH Dresden was verant- 

woordelijk voor de ontwikkeling van de 

complexe software. 

Maar niet alleen de onderzoekers van de 

universiteit, ook de industriële project- 

partners profiteren direct van dit project. 

Zo zijn nu voor het eerst ook langeter- 

mijn uitspraken (gebaseerd zijn op de in 

het veldwerk verkregen gegevens) over 

het belastbaarheid van het voertuig, het 

traject en de gebruikte meetapparatuur 

mogelijk . 

HARTING voert de meetresultaten direct in de verdere ont- 

wikkeling van de zware Han® HPR connectoren. Toekomstige 

connector oplossingen kunnen zo nog nauwkeuriger op de 

werkelijke eisen tijdens het gebruik afgestemd worden. 

Ten slotte maken de projectpartners van de gelegenheid ge- 

bruik aankomende wetenschappers en jonge ingenieurs in- 

tensief op hun toekomstige taken voor te bereiden. Daartoe 

behoort ook de ervaring uit intensieve samenwerking van alle 

deelnemers. 

De TU Dresden heeft een nieuwe website opgezet. Kijk even 

op www.messstrassenbahn.de voor het laatste nieuws betref- 

fende het project. 

PRof. dR. MiChAel BeitelSChMidt 

Rail Vehicle and Rail Technology Institute, Dresden 

University of Technology 

michael.beitelschmidt@tu-dresden.de 

BRittA RohlfiNG 

Market Manager Transportation, Germany 


britta.rohlfing@HARTING.com 

59


Nouhad Bachnak 

Een solide basis 

Spuitgegoten schakelaars (Mid) worden in toenemende mate ingezet op 

automotive gebied, bij medische technologie en bij veiligheidstechniek. 

De miniaturisering van onderdelen, het verhogen van de functionaliteit en de reductie van onderdelen stimuleert de 

ontwikkeling van MID-componenten. HARTING concentreert zich op zowel tweecomponenten-spuitgietwerk als laser- 

direct-structurering. 

Niet alleen bij de discussie binnen het vakgebied, maar ook 

bij de praktische toepassing kan het gebruik van MID-com- 

ponenten (Moulded Interconnect Device, d.w.z. spuitgegoten 

schakelaars) rekenen op een groeiende belangstelling. Voor 

klanten en fabrikanten ontstaan door deze relatief jonge 

technologie een reeks voordelen. De ontwikkeling wordt 

daarbij door meerdere factoren gestimuleerd. Miniaturise- 

ring van de componenten vanwege ruimteproblemen of vanwege 

het gewenste bedieningscomfort is daarbij een van de 

belangrijkste. Daarbij komen rationaliseringswensen zoals 

door de reductie van het aantal componenten, door processtappen 

en/of montagetijden. Bovendien moeten nieuwe en 

extra functionaliteiten worden geïntegreerd die pas vanwege 

de verhoogde integratiemogelijkheden, vormgevingsvrijheid 


en precisie van 3D-MID mogelijk worden. Ten slotte moeten 

mechanische en elektrische functies gekoppeld worden. 

miD-proDuctieproces bij HartinG aG 

HARTING is al vroegtijdig aan de uitdagingen van deze ontwikkeling 

tegemoet gekomen en heeft zich na de evaluatie 

van verschillende MID-procédés op twee productieprocédés 

geconcentreerd: op tweecomponenten-spuitgietwerk (2K) en 

op de laser-direct-structurering (LDS). Deze beide procédés 

zijn qua robuustheid en kwaliteit gelijkwaardig. Met hun vooren 

nadelen vullen ze elkaar niettemin aan. Afhankelijk van de 

toepassing biedt één van deze procédés enorme voordelen. 

Tweecomponenten-spuitgietwerk (2K) is zeer geschikt voor de 

fabricage van gecompliceerde 3D printplaten met printsporen 

in echte 3D-layout (bijvoorbeeld een printspoor in minstens 

drie lagen en cilindrische gaten in het substraat). Nadeel van 

het 2K-procedé is dat een eenmaal vastgelegde lay-out alleen 

in combinatie met een wijziging aan het gereedschap kan 

worden veranderd. Bovendien is 2K-gereedschap kostbaar en 

zijn deze pas bij grote aantallen rendabel (typisch > 500T 

afb.1: Hoge automatiseringsraad in de productie. 

robotcel voor het laserproces 

3 

61


st./a). Bovendien is de minimale printspoorbreedte beduidend 

groter dan bij het LDS-procédé. 

Laser-direct-structurering (LDS) is precies daar bijzonder 

sterk waar het 2K-procédé haar grootste minpunten heeft. De 

gereedschapskosten bedragen ongeveer dat van een normaal 

werktuig voor kunststof. Een wijziging in de lay-out is met 

slechts weinig handelingen door wijziging van de lasersoft- 

ware mogelijk. Dit biedt bijvoorbeeld de mogelijkheid om een 

veelheid aan varianten in de opstelling van de onderdelen 

te vervaardigen, allemaal uitgaande van hetzelfde basissub- 

straat. De minimaal haalbare printspoorbreedten zijn smal- 

ler dan bij het 2K-procédé. Het fundamentele nadeel van het 

LDS-procédé is dat voor de laserstraal niet, respectievelijk 

moeilijk toegankelijke plekken niet kunnen worden gemetalli- 

seerd omdat deze plaatsen niet voorbereidend gestructureerd 

kunnen worden. Alternatief vereisen ze dure structureringen 

vanuit meerdere posities. 

applicatievelDen 

De belangrijkste producten uit de HARTING MID-serie zijn 

momenteel hoofdzakelijk te vinden op automotive gebied, me- 

afb. 2: miD-procesverloop met het lpkf lDs-procédé 

(spuitgietwerk, laser proces, metallisering, montage smD 

componenten) 

dische technologie, en veiligheidstechniek. Op het gebied van 

klimaatbeheersing en automotive worden zonnesensoren ingezet 

die als gemetalliseerd substraat in 2K-techniek als drager 

voor chips worden uitgevoerd. Deze worden met behulp van 

thin wire-technologie met elkaar verbonden. Voor de adaptive 

cruise control en automotive biedt HARTING een radarsensor 

aan als mechatronische module in LDS-techniek met componenten 

in SMD-techniek, steekverbindingscontacten en soldeerverbindingen. 

Bij tandheelkundige techniek behoort een 

schakelaar tot de portfolio van HARTING, bij gehoorapparatuur 

een microfoonsteun en bij lichtgordijnen en procesbewaking 

in de automatiseringstechniek een lichtsensor. Voor camera‘s 

en industriële automatisering biedt HARTING daarnaast een 

cameramodule als mechatronische module met een echte 3D- 

SMD-structuur aan. 

De stanD van zaken bij De miD-tecHnoloGie bij 

HartinG 

De volgende materialen worden op dit moment bij HARTING 

in serieproducten als substraat gebruikt: Vectra E820i LDS, 

E840i LDS, Pocan DP 7102, DP-T7140 (voor het LDS-procédé), 

Vectra E130/E820i Pd (voor het 2K-procédé). De zwaarste 

elektrische, mechanische en milieutests volgens IEC-normen 

zijn een absolute vereiste voor gebruik in serieproductie. 

Standaard belastingen bij HARTING testruns zijn bijvoorbeeld 

een warmteopslag gedurende 1000 uur bij een temperatuur 

van 125°C, een temperatuurvariatietest van -40 °C t/m 

+125 °C (1.000 cycli, voor LCP tot 150 °C). Daarbij komen 

nog vochtige warmte (85 °C / 85 % RH; voor DP-T7140 40 °C 

/ 93 % RH), meercomponenten-industriële lucht (21 dagen) 

en verschillende vibratietests, onder andere een breedbandvariatietest. 

De (ook na belasting) bereikbare elektrische parameters 

zijn: 

- Isolatieweerstand: > 10 MOhm 

- Stroomdichtheid: 250 mA bij 200 mym, printspoorbreedte 

(500 mA bij 500 mym breedte)) 

- Spanningbestendigheid: 200 V bij 200 mym afstand tussen 

de printsporen 

Op het gebied van opbouwen aansluittechniek kunt u bij 

HARTING technologieën vinden als SMD op MID (met loodvrij 

solderen, resp. geleidend lijmen), attach wirebond, en Flip- 

Chip. 


De fabricage van 3D-MID-onderdelen is technologisch gezien 

een veeleisend proces. Het identificeren van verschillende 

samenhangen en het beheersen van fabricageprocessen 

zijn voorwaarden die absoluut noodzakelijk zijn om in deze 

technologie succesvol te zijn. Om die reden heeft HARTING 

AG Mitronics de gehele keten van toegevoegde waarde, van 

spuitgietwerk tot aan AVT respectievelijk chip-packaging in 

house geconcentreerd. 

FTS 3100 

People | Power | Partnership 

Superior performance driving automation. 

Integrate all company applications into a convergent network with standard Ethernet. 

That is Automation IT. 

Identifying and accelerating automation data frames to achieve the deterministic 

response and real time performance automation requires at field level. 

That is Fast Track Switching. 


Marienwerderstrasse 3 | 32339 Espelkamp | Phone +49 5772 47-0 | Fax +49 5772 400 | info@HARTING.com 

De essentiële elementen waar op het moment de aandacht naar 

uitgaat om de MID-technologie vanuit economisch perspectief 

te bevorderen, zijn automatisering, de stabilisering van de 

afzonderlijke processen en het samenvoegen van de afzonderlijke 

processtappen. 

NouhAd BAChNAK 

Head of Research & Development, Switzerland 


nouhad.bachnak@HARTING.com 

www.HARTING.com 

63


Gert Havermann 

Testseries 

hARtiNG optimaliseert de karakterisering van de hoogfrequentie-eigenschappen 

Om ook meettechnisch aan de alsmaar strengere eisen van steeds grotere verwerkingscapaciteiten te voldoen, werd het 

Signal Integrity Labor van de HARTING Technologiegruppe uitgerust met een proefstation. Proefstations komen uit de 

halfgeleidertechniek, maar kunnen ook voor hoogfrequentie-karakterisering van passieve elektro- componenten, zoals 

bijv. connectoren of printplaten worden gebruikt. 

De moeilijkheid bij het kenmerken van componenten is de 

aansluiting van de afzonderlijke component op de vereiste 

meetapparatuur. Elektronische connectoren moeten om de 

meeste eigenschappen te kenmerken op een daarvoor geschikte 

printplaat worden gemonteerd. Deze moet naast de koppeling 

naar het meetapparaat ook over een geleidende printplaat 

beschikken die bij de meting past, zodat de eigenschappen 

van de geleidende printplaat niet samenvallen met die van de 

connector. Om die reden moeten voor verschillende metingen 

ook verschillende geleidende printplaten worden gebruikt. 

Printplaatdesigns voor hoogfrequentiekarakterisering moeten 

verlies- en reflectiearm zijn bij minimale overspraak, zodat 

extractie van de zuivere connectoreigenschappen mogelijk is. 

Voor het aansluiten van de meetapparatuur zijn kwalitatief 

hoogwaardige coaxiale connectoren nodig, die het gehele te 

meten frequentiegebied afdekken. 

De overgang van de coaxiale stekker naar de geleidende printplaat 

moet intensief worden gesimuleerd en geoptimaliseerd 

om een correcte meting te garanderen. De benodigde ruimte 

voor de coaxiale stekkers vraagt om relatief lange en daardoor 

verlies veroorzakende geleiderbanen op de testkaart (zie afb. 


afb. 1: testprintplaat met coaxiale connectoren 


1: testkaart). Een proefstation vervangt de coaxiale stekkers 

en minimaliseert de complexiteit van testkaarten aanzienlijk; 

tegelijkertijd wordt de meetkwaliteit verbeterd. 

Een proefstation is in feite een mechanische constructie die 

verschillende meetkoppen zeer exact ten opzichte van het 

testobject positioneert (zie afb. 2: proefstation). Het positioneren 

van de meetkoppen zou theoretisch ook met vaste 

hand kunnen worden verricht, de mechanische randdata van 

de hoogfrequentie-meetkoppen beschrijven echter duidelijk 

de vereisten van een proefstation: 

- minimale contactafstanden < 0,1mm; 

- gelijktijdig contacteren op 8-12 plaatsen per datakabel (af- 

hankelijk van meetkop); 

- gelijkmatige, reproduceerbare en vaak streng getolereerde 

contactdruk (vaak kleiner dan ±0,1N). 

Omdat rechtstreeks op de printplaat resp. het testobject zelf 

wordt gecontacteerd, zijn geen plaatsrovende coaxiale connec- 

toren nodig (zie afb. 3: proef-testkaart). Door de kleine contac- 

tafstanden van de meetstaven kunnen de contactpads op de 

printplaat bovendien ook heel dicht bij het meetobject worden 

geplaatst, waardoor de geleiderbanen sterk verkort kunnen 

worden. De resterende geleiderbanen zijn in het ideale geval 

zo kort, dat hun invloed kan worden verwaarloosd. 

et meten van de passieve eigenschappen van aparte systeemcomponenten 

(bijv. backplanes) is vanwege hun grootte en 

geometrie meestal niet rechtstreeks met het proefstation mogelijk. 

Het proefstation kan echter worden gebruikt om de 

afb. 2: proefstation 

afb. 3: testprintplaat met contactpads voor proefstation 

eigenschappen van de testprintplaten rechtstreeks te meten 

om deze vervolgens rekenkundig uit alle meetgegevens te verwijderen 

(deembedding). Wat resteert, zijn de eigenschappen 

van de gewenste componenten. 

GeRt hAveRMANN 

Signal Integrity Engineer, Germany 


gert.havermann@HARTING.com 

65



Tadeusz Wróbel, Maciej Blach & Hanna Patalas 

Kennis is goed, exactere kennis is beter 

de afstandsdiagnostiek van schachtlieren in de mijnbouw garandeert de exploitatie 

ook in ruige omgevingen 

Schachtlieren in de mijnbouw werken onder zeer moeilijke milieuomstandigheden: vochtige omgevingen in agressieve 

chemische samenstelling, ruimten die door methaan- en koolstofexplosies aan gevaren bloot staan, stellen 

hoge eisen aan de bedrijfsveiligheid. Betrouwbare en exacte afstandsdiagnostische systemen zijn daarom erg belangrijk. 

HARTING levert met Han-INOX® een kwalitatief hoogwaardig systeem aan TEMIX, de Poolse fabrikant van 

meetapparatuur. 

TEMIX ontwikkelt sinds 1988 systemen die de staat van de 

bovenkabels in mijnbouwschachtlieren inspecteren en waarmee 

evt. maatregelen ter compensatie kunnen worden genomen. 

TEMIX-installaties worden gebruikt voor de directe 

meting van de belasting van bovenkabels van schachtlieren 

met meerdere kabels alsmede van boorvloeren in afgediepte 

schachten. De jarenlange ervaring in ontwikkeling en praktische 

uitvoering, zoals de huidige toepassing van moderne 

technologieën en meettechnieken maken van TEMIX een van 

de toonaangevende fabrikanten in Europa. Tot de huidige toepassingen 

van het systeem behoren kolen- en koperertsmijnen 

in Polen, Tsjechië en Rusland. 

Het TEMIX-systeem bestaat naast de meet- en compensatieunits 

uit een programma voor de grafische analyse van krachten 

die op de kabels inwerken. Data en informatie over de 

staat van de bovenkabels worden daardoor sneller waarneembaar, 

zodat de onderhoudsdiensten van schachten eerder en 

nauwkeuriger kunnen ingrijpen. De bedrijfsveiligheid van 

de schachtlieren wordt duidelijk verbeterd. De gevaren die 

oorspronkelijk het gevolg waren van de verschillende krachten 

die op de kabels inwerken, worden vrijwel geëlimineerd. 

Andere voordelen: 

- Een gelijkmatige slijtage van de gebruikte kabelset van de 

lier wordt gegarandeerd, de kabels kunnen langer worden 

gebruikt. 

- De kwaliteit van de geleiding van de laadbakken wordt ver- 

beterd. 

- De slijtage van de kogelgeleidingselementen van de bakken 

en schachtleidingen wordt verminderd en hun levensduur 

wordt verlengd. 

DatareGistratie en –transmissie 

Het systeem maakt gebruik van een radio-datatransmissie. 

De meetuitkomsten worden continu van de mobiele laadbak 

doorgegeven naar de controle-unit. Daarbij worden de bel- 

angrijkste bedrijfsparameters van de lier verzonden, zoals 

bijv. de waarden van de op de kabels inwerkende krachten en 

de meetwaarden van de zogenaamde „transportrust“ van de 

liftkooi. Dat betekent dat de versnellende factoren op de twee 

coördinatenassen loodrecht op de transportrichting van de 

liftkooi worden gemeten. Met behulp van de radiotransmissie 

communiceert een industriecomputer met een microproces- 

sor die op de bak is geplaatst en die de servicedata over de 

bedrijfstoestand en de meetgegevens continu doorgeeft. Voor 

de praktische uitvoering van de oplossing werden meerdere 

modems (ca. 500 [mW] gebruikt, de radioverbinding wordt via 

een algemeen toegankelijke frequentieband tot stand gebracht 

(zie afb. 6). 

afb. 1: radiobeveiligde verzamelvulinstallatie in de 

microprocessorbesturing voor het meten van de belastingen van de 

bovenkabels van een laadbak met connector Han® Q5/0 Quick lock 

in de behuizing Han® 3 a inoX. 

3 

67


Nieuw is de oplossing die voor de energievoorziening van het 

regelapparaat werd gevonden, dat zich op de laadbak bevindt. 

Bovendien werd een afstandsbesturing ontwikkeld voor de 

meetfuncties van het regelapparaat. Besturing, datatransmis- 

sie en energievoorziening vinden plaats zodra de liftkooi zich 

op het hoogste laadstation bevindt. De energievoorziening van 

de meet- en regelunit vindt plaats middels een elektromagne- 

tisch veld en niet via contact. In de laadstand bedraagt de 

afstand tussen energieverzender en -ontvanger hoogstens 50 

mm. Besturing is door een willekeurige computerterminal 

van het ondernemingsnetwerk mogelijk. 

HartinG’s bijDraGe 

Om de energievoorziening van de installatie te garanderen, 

maakt TEMIX gebruik van een HARTING behuizing van 

Han-INOX® met een snel te monteren en belastbare connector. 

Daarvoor wordt de Han-Quick Lock® gebruikt. Het materiaal 

en de verbindingstechniek dat bij de HARTING producten 

wordt gebruikt sluit nauw aan bij de toepassing in de mijnbouw 

(Afb. 1). De reden: industriële standaardbehuizingen 

worden van een aluminium- of een zink-/aluminiumlegering 

vervaardigd. Deze materialen voldoen echter niet aan de wettelijke 

en procesmatige eisen – bijvoorbeeld ter voorkoming 

van een methaangasexplosie. 

De belangrijkste voordelen van de behuizing Han-INOX® voor 

het gebruik onder moeilijke milieuomstandigheden zijn: de 

uitvoering van roestvrij staal heeft vergeleken met legeringen 

die aluminium of andere materialen bevatten een aanzienlijk 

grotere mechanische stevigheid. Daarnaast komt de eenvoudige 

en snelle bediening van Han-Quick Lock®, die belangrijk 

is voor de snelle montage en demontage. 

procéDé 

Op basis van de exacte analyse van de krachtstromen en -werkingen 

op de kabels worden over het totale doorgangstraject 

van de ophaalkorf correcties uitgevoerd, die gebaseerd zijn 

op de verandering van de diameter van de kabelmantel op 

de aandrijfschijf van de machine en de verandering van de 

lengte. Anders dan bij de tot nu toe toegepaste methoden moeten 

hierbij de belastingen tussen de afzonderlijke kabels van 

een laadbak met meerdere kabels worden gecompenseerd. Dit 

wordt bereikt door een balanshefboom, waarbij de opgetreden 

krachtverschillen bij correct onderhoud van de ophangelementen 

30-40 procent kunnen bereiken. In de praktijk 

bedragen de correcties van afwijkende waarden niet meer dan 

Het in balans brenGen van De belastinGen 

van De bovenkabels van een laaDbak 

afb. 2: Diagram van de krachten die inwerken op de kabels van 

een laadbak vóór de correctie (direct na bewerking van de kabels) 


een laadbak na het eerste gecorrigeerde effect 


een laadbak na het derde gecorrigeerde effect 

afb. 5: Diagram van de krachten die inwerken op de kabels 

van een laadbak na de correctie (door de gebruiker als 

bevredigende uitkomst geaccepteerd). 


Werkplaat operator 

hangtransp.baan 

loK. ReGelAPPARAAt 

CeNtRAAl ReGelAPP. 

± 2 tot 3 procent. Dat betekent dat de door TEMIX toegepaste 

meet- en compensatietechnologie veel effectiever is dan eerder 

werd aangenomen (zie afb. 2-5). 

SeRveR 

SySteeM dAtA 

RS 485 

(2 Paar) 

Applicatie visualisering: 

krachtontb. in kabels 

Radiobeveiligde verzamelvulinstallatie 

in het microprocessorregelapparaat 

voor het meten van de 

belastingen van de bovenkabels van 

een laadbak 

afb. 6: controlesysteem voor de geleidingskwaliteit van laadbakken van schachtlieren met verscheidene kabels in de mijnbouw 

toepassinG 

De huidige standaardoplossingen werden toegepast in ruimten 

die niet bloot stonden aan het gevaar voor explosies. 

Hun zwakke punt lag in de toegepaste industriële verbindingstechnologie. 

Gelet op de ongebruikelijk moeilijke milieu- en 

arbeidsomstandigheden waarmee TEMIX van de kant van de 

klant werd geconfronteerd, waren de eisen (mechanische stevigheid 

van de behuizing, beschermingsklasse IP) aanzienlijk 

strenger dan in een standaardomgeving het geval is. Geen 

van de tot nu toe door TEMIX gebruikte connectors kon bijvoorbeeld 

worden gebruikt in ruimten waar het gevaar van 

een methaanexplosie bestaat. Dat was echter een centrale eis 

voor het gebruik van de installatie in de mijnen van het Russische 

kolenbekken van Zuid-Siberië. 

Serviceapplicatie 

contr. bedrijfsstaat van 

installatie 

Applicatie controle 

afstandsbesturing 

systeem Werkplaat 

operator 

Bedrijfsnet lAN 

Kantoor Mijnopzichter 

schachten 

Het bleek dat alleen de serie verbindingen van het type 

Han-INOX® met de geïntegreerde connector Han® Q 5/0 Quick 

Lock aan de vereiste deugdelijkheid voor gebruik voldeed. 

Daarmee was tevens certificering van de installatie mogelijk, 

ook voor een ruige gebruiksomgeving en een succesvol 

gebruik bij de eindklant. 

iNG. tAdeuSz WRóBel 

Managing Director 

TEMIX Sp. z o.o 

twrobel@temix.com.pl 

ethernet BMs 

01/01/01 

hoofdmechanicus 

schachten 

MACiej BlACh 

Market Manager Industry, Poland 


maciej.blach@HARTING.com 

hANNA PAtAlAS 

Market Development Manager, Poland 


hanna.patalas@HARTING.com 

69


Hassan Ouraghi 

Bon appétit! 

Connectors voor professioneel gebruik voor franse fijnproevers 

Fransen hebben een heel bijzondere voorliefde voor wafels en crêpes. Vooral in West-Frankrijk staan crêpes als 

lokale specialiteit op de menukaart. HARTING ondersteunt de in Pluguffan in het uiterste westen van Bretagne ge- 

vestigde producent Krampouz, zodat mensen wereldwijd en waar ze dat willen van het door de Fransen zo geliefde 

tussendoortje kunnen genieten. 

Krampouz heeft zich sinds 1949 gespecialiseerd in de productie 

van crêpeplaten en wafelijzers. Het bedrijf biedt twee 

productlijnen aan: één voor thuisgebruik en één voor professioneel 

gebruik. Juist in het professionele gebruik liggen 

de eisen niet alleen wat betreft de kwaliteit van de wafels 

en crêpes, maar ook ten aanzien van de betrouwbaarheid 

van wafelijzers en crêpeplaten duidelijk hoger dan bij het 

privé-gebruik. Professionele crêpes- en wafelbakkers heb- 


en apparatuur nodig waarop ze kunnen vertrouwen, die 

ze steeds kunnen gebruiken om hun bakkunst te vertonen 

en dat onder alle denkbare omstandigheden. Ook al zijn 

crêpes en wafels „maar“ een tussendoortje – voor Kram- 

pouz is kwaliteit echter een Franse erekwestie. 

crêpes in vele soorten 

De crêpeplaten en wafelijzers worden in verschillende 

maten en uitvoeringen aangeboden, afhankelijk van de 

plaats waar ze worden gebruikt en de gestelde eisen. Zo 

worden de apparaten juist niet alleen standaard in restaurants 

gebruikt, maar ook op markten en bij open luchtevenementen. 

De apparaten moeten dus gemakkelijk vervoerd, 

snel gemonteerd en gedemonteerd kunnen worden 

en daarnaast onder slechte weersomstandigheden op een 

betrouwbare manier blijven functioneren. 

Dit stelt ook bijzondere eisen aan de vermogensconnector 

die bij de varianten in de professionele sfeer wordt 

gebruikt. Het kan namelijk voorkomen dat connectors in 

het praktische gebruik vaak gaan wringen en de schroefbevestiging 

van de kabel snel afslijt. Bij de oplossingen 

waarvoor Krampouz tot nu toe koos moesten schroefbevestigingen 

voor de kabels en connectors vaak worden 

vervangen. 

Gebruik: snel en overal 

Om die reden maakt Krampouz voor de stroomoverbrenging 

sinds kort succesvol gebruik van de Han® Q 5/0 met 

Quick Lock-aansluiting. Door die overstap kon Krampouz 

namelijk niet alleen op kosten besparen, maar ook het 

praktisch gebruik van zijn apparaten duidelijk verbeteren 

wat de klanttevredenheid ten goede kwam. Gebruiksvriendelijkheid, 

een snelle montage, belastbare verbindingen 

en slijtvastheid spreken voor de oplossing die HARTING 

biedt. Daarbij komt dat de Han® Q 5/0 Quick Lock-aansluittechniek 

zonder gereedschap kan worden gemonteerd, 

wat volledig past in het klantprofiel van Krampouz. Ten 

slotte is ook de grote stroomoverbrengingsefficiency van 

deze compacte connector een voordeel. 

Bij de ontwikkeling van een nieuwe machine die in speciale 

mate rekening diende te houden met de eisen van een 

afb. 1: wafelijzer voor professioneel gebruik (prototype) 

afb. 2: Han® Q 5/0 Quick lock met metalen wartel en inbouw 

doorvoer 

klant, nam Krampouz de Han® Q 5/0 Quick Lock in het ontwerp 

op. Daarbij was een belangrijke eis dat de elektrische 

verbinding eenvoudig tot stand gebracht en weer afgesloten 

moest kunnen worden, zodat de machine probleemloos 

vervoerd en schoongemaakt kan worden. 

Na deze succesvolle toepassing voerde Krampouz een technische 

studie uit en maakte een efficiencyberekening om 

uiteindelijk te besluiten die nieuwe oplossing in het eerste 

kwartaal van 2009 ook in het catalogusprogramma op te 

nemen. 

hASSAN ouRAGhi 

Industrial Product Manager, France 


hassan.ouraghi@HARTING.com 

71


Tomas Ledvina & Jakub Vincalek 

Speciale toepassing: 

de bouw 

de automatische besturing van speciale liften stelt hoge eisen 

Productievermogen, betrouwbaarheid en veiligheid zijn niet alleen voor personenliften vanzelfsprekende standaards. 

Ook speciale liften zoals goederen- en bouwliften moeten aan deze eisen voldoen en dat zelfs onder nog zwaardere 

voorwaarden. De oplossingen van HARTING helpen de automatiseringssystemen op de belangrijkste punten. 

Automatiseringssystemen voor liften hebben een opmerke- 

lijke prestatieomvang bereikt die meer en meer zijn toepas- 

sing vindt op het gebied van speciale liften. Vooral bij liften 

die in de bouw gebruikt worden verschijnen al de bijzondere 

eisenprofielen die bij het omzetten van de ervaringen van 

personenliftsystemen naar industriële gebieden in acht geno- 

men moeten worden. In de complexe nieuwbouw kunnen de 

conventionele methodes, zoals die bij bouwliften tot op heden 

gebruikt werden, niet meer toegelaten worden. Op de bouw- 

plaats zijn de dagen waarop de geschoolde vakman het plat- 

form naar de verdieping liet gaan en waar de metselaar door 

middel van een aan een trekkabel vastgebonden doek ken- 

baar maakte dat hij een nieuwe voorraad nodig had, definitief 

voorbij. Om de werkprocessen bij de bouw van een bouwwerk 

te ondersteunen, moeten bouwliften niet alleen aan dezelfde 

standaard voldoen als personenliften, maar ook voldoen aan 

de specifieke gebruiksomstandigheden ter plekke. 

Aan speciale liften worden hoge eisen gesteld. Dit wordt pas 

door het mobiele en flexibele gebruik in weer en wind duidelijk 

zichtbaar. Speciale liften worden doorgaans buiten en niet 

overdekt gebruikt. Weersinvloeden, de verandering van koude 

naar warme omgevingen, het noodzakelijke snelle opbouwen 

en afbreken en de daarmee overeenkomende belastbare verbindings- 

en besturingstechnologieën die ook bij servicewerkzaamheden 

goed bereikbaar gemakkelijk te onderhouden 

moeten zijn, zijn bepalend voor het profiel. Bouwliften worden 

voor het personen- en goederentransport ingezet. Daarbij 

komen de specifieke gebruiksomstandigheden ter plaatse en 

de specifieke eisen die klanten stellen. 

De constructie van speciale liften moet op deze omstandigheden 

ingesteld zijn en verder gaan dan standaardoplossingen. 

Absoluut noodzakelijk zijn daarbij: speciale liften moeten 

aangepast kunnen worden aan de bouwhoogten van het bouwproject. 

nu Hier, morGen Daar 

Ze vertonen een hoge mobiliteit, worden vaak gemonteerd en 

gedemonteeerd en naar andere werkplekken verplaatst. De bedrijfsveiligheid 

moet desondanks behouden blijven waardoor 

er nog weer hogere eisen aan het besturingssysteem worden 

gesteld. Op grond hiervan werden recentelijk nog geschoolde 

krachten voor de besturing en controle ingezet. Pas sinds 

de capaciteit van automatiserings- en geleidingssystemen is 

toegenomen, is het mogelijk gebleken om aan de eisen voor 


speciale liften te voldoen zonder concessies 

te hoeven doen aan de bedrijfsveiligheid, be- 

trouwbaarheid of flexibiliteit. 

De Tsjechische onderneming TENAX CZ s.r.o. 

heeft in nauwe samenwerking met HARTING 

een krachtige oplossing ontwikkeld die een 

grote keuze aan functies biedt en zich kan 

aanpassen aan veel toepassingsgebieden. Bo- 

vendien werd waarde gehecht aan een een- 

voudige en veilige bedieningsbegeleiding. 

Om aan deze eisen te voldoen werd een mo- 

dulair systeem ontworpen dat aan elke in- 

dividuele klant aangepast kan worden. De 

onderneming biedt systemen aan met een 

automatische, half-automatische of manuele 

besturing. Behalve de systeemfuncties is ook het mechanische 

design modulair. Alle onderdelen zijn geprefabriceerd 

en vormen een gemakkelijk te monteren- en demonteren module. 

Het zijn in principe elementen die met een hoog klimatologisch 

en mechanisch weerstandsvermogen kunnen worden 

gebruikt (IP 65, bestand tegen vandalisme). 

met een Druk van De knop 

Bij automatisch bedrijf kan het TENAX-systeem direct bediend 

worden. De cabine gaat met een druk op de knop naar 

de gewenste verdieping. Deze wordt via een paneltoetsenbord 

PANel 

drives PlC K exciter circuit 

PlC S stable control unit 

PlC K control unit mounted in the cabin 

tNx tNx bus 

SPo floor control bus 

afb. 1: op de bovenste verdieping 

geïnstalleerde bedieningsunit 

tNx 

in de cabine opgeroepen. De gebruiker wordt door middel van 

signaallichten of door een tekst op het display geïnformeerd. 

Op iedere verdieping is er een bedieningsunit (PO) waardoor 

de cabine in beweging kan worden gezet. De bedieningskasten 

van de betreffende verdiepingen zijn aansluitklaar geprefabriceerd 

en worden met elkaar verbonden. Zo ontstaat 

exciter circuit 

afb. 3: systeem voor de besturing van speciale liften 

afb. 2: aansluitklare bedieningskast voor nieuwe 

verdiepingen 

nth floor control 

box 

SPo 

2nd floor control 

box 

1st floor control 

box 

PlC S 

teRMiNAtioN 

3 

73

een veldbussysteem (SPO), dat in het stationaire deel van het 

besturingssysteem wordt afgesloten. 

Het stationaire deel van het besturingssysteem (PLC S) heeft 

de volgende functies: 

- Het verzamelt en evalueert de signalen van de bedieningsu- 

nits vanuit de betreffende verdiepingen en bevestigt de ge- 

bruiker de verwerking van de signalen, resp. de commando’s. 

Achtung Bindestrich zuviel 

- Het signaal „in beweging“ wordt via het bedieningspaneel 

van het gedeelte van het besturingssysteem dat zich in de 

cabine bevindt aan het PLC S doorgegeven. 

- Het systeem optimaliseert de verwerking van de „in 

beweging“-commando’s van de verschillende verdiepingen. 

- De gegevens worden gecodeerd zodat voldaan kan worden 

aan de eisen van elektromagnetic compatibility (EMC). 

Het tweede, mobiele deel van het subsysteem bevindt zich in 

de cabine (PLC K). Dit idee werd verkozen op grond 

- van de voor de gebruiker gemakkelijke besturing via het 

bedieningspaneel en de daarmee 

- van een veilige en zekere besturing van de aandrijfeenhe- 

den. 


Een van de bijzonderheden van speciale liften is de indeling 

van de aandrijfeenheden. De aandrijfeenheden bestaan do- 

orgaans uit meerdere elektromotoren met vermogens tot 30 

kW die direct op het liftplatform gemonteerd worden. Voor de 

besturing moet het centrale subsysteem in de onmiddellijke 

nabijheid van de aandrijving geïnstalleerd worden. 

Door de montage op het platform ontstaat een andere bijzonderheid: 

de aandrijving die tussen de cabine en de draagconstructie 

is opgehangen wordt door een sterkstroomkabel 

van stroom voorzien. Behalve deze sterkstroomkabel mag er 

geen andere kabel in de cabine gemonteerd worden omdat dit 

anders door verstrengelingen van de kabels tot bedrijfsstoringen 

zou kunnen leiden. Daarom wordt de datakabel samen met 

de vermogensaders door één kabel geleid. In de oplossing van 

TENAX is met een speciaal bussysteem (vergelijkbaar met de 

RS 485 Bus) aan deze vereiste voldaan. Dit systeem is bestand 

tegen de overspanningsimpulsen die in de zwakstroomaders 

door de voor de stroomvoorziening van de aandrijfeenheden 

gebruikte sterkstroomaders geïndiceerd worden. De veiligheid 

van de informatieoverdracht wordt daarnaast door een 

hiervoor geschikte codering verhoogd. 

TENAX CZ s.r.o., Praag, Tsjechische Republiek, is 

officiële distributiepartner van de HARTING Technologiegruppe. 

Daarnaast ontwikkelt en produceert 

TENAX besturingssytemen. TENAX-liften worden 

op bouwplaatsen in vele landen gebruikt. De varianten 

met handbesturing worden momenteel bijv. 

in Miami in Florida (VS) gebruikt, de varianten met 

automatische besturing in Groot- Brittannië. 

Bij deze vereiste spelen de industriële connectors van de serie 

Han® een beslissende rol. Voor de aansluiting van het RS 485 

bussysteem moesten robuuste toepassingen gebruikt worden: 

de keuze viel op Han® Q 7/0. De aandrijving van de motoren 

werd gewaarborgd door de hybride connectors Han-Com® K 

4/8. De komende generatie besturingssystemen is bedoeld 

als de Ethernet-generatie. Daarbij moeten switches van de 

serie mCon 7000 voor de buitenste liftkooi en de serie sCon 

3000 voor de besturingsunit op de begane grond gebruikt 

worden. 

Door de modulaire opbouw van het besturingssysteem kunnen 

niet alleen speciale liften met handbesturing, automatische of 

halfautomatische besturing worden aangeboden, maar ze kunnen 

ook precies volgens functieprofielen geïnstalleerd worden 

die het best overeenkomen met het gebruik ter plekke of dat 

van de gebruiker. Het hoge aandeel aan prefabricage maakt 

bovendien een snelle montage of demontage mogelijk. 

Deze systeemoplossing is niet alleen beperkt tot bouwliften 

maar kan overal toegepast worden waar er vanwege de bedrijfsomgeving 

hoge eisen aan de bedrijfsbetrouwbaarheid 

gesteld worden. 

jAKuB viNCAleK 

President 

TENAX CZ s.r.o., Czech Republic 

jakub.vincalek@tenaxion.com 

toMAS ledviNA 

Product Manager Network & Connectivity, 

Czech Republic 


tomas.ledvina@HARTING.com 


Hemendra Dixit & Ashwani Kumar Sharma 

Indian Power 

hARtiNG garandeert highspeed datatransmissie en -verwerking op vMe-platform 

voor energiebedrijven in india. 

De besturing van krachtcentrales is in geliberaliseerde systemen voor de energievoorziening een veeleisende taak: 

HARTING India was als centrale schakel betrokken bij het ontwerp en de ontwikkeling van een op het VMEbus 

gebaseerd besturingssysteem voor highspeed datatransmissie bij de toepassing in de nieuwste generatie elektrici- 

teitskrachtcentrales. 

Voor de opdracht van de Indiase IT- dienstverlener Omnie 

Solutions (I) Pvt Ltd. in een sterk technologische omge- 

ving van krachtcentrales een complex systeem voor de 

highspeed-verwerking van I/O-signalen met behulp van 

een VME-64 backplane te ontwikkelen, werd de HARTING 

Technologiegroep als systeem- en moduleleverancier ger- 

aadpleegd. 

De VME-bus (Versa Modular Eurocard Bus) werd ontwikkeld 

door Motorola, Signetics, Mostek en Thompson CSF 

voor het wereldwijd gebruik in industriële- en business 

toepassingen. VME-bussystemen worden o.a. gebruikt bij 


de verkeersregeling, in telecom-schakelinstallaties, voor 

dataregistratie, in videosystemen en bij robotbesturing. 

Vergeleken met de bussystemen in desktop computers zijn 

ze beter bestand tegen stoten, trillingen en extreme tempe- 

raturen en dus ideaal voor ruige omgevingen. 

Een VME-bussysteem berust op de VME-standaard waa- 

rin de mechanische gegevens als maten, connectors, be- 

huizingseigenschappen en de elektronische vereisten voor 

subbus-structuren, signaalfuncties,kloksignaal, signaal- 

spanningen en master-slave-configuraties worden bepaald. 

75 

3


In de richtlijnen van de VME standaard VME64 zijn een 

64-bit-datapad voor kaarten met 6 HE, een 32-bit-datapad 

voor kaarten met 3 HE, de dubbele bandbreedte voor de da- 

tatransmissie, een lager ruisniveau en plug-and-play-func- 

ties vastgelegd. Als aanvulling op deze standaard wordt 

onder de aanduiding VME64x ook hot-swap ondersteund. 

VME64-kaarten zijn met oudere bussystemen compatibel: 

ze kunnen zowel in de oudere als nieuwe VME-bussyste- 

men worden gebruikt. VME64 is een uitgebreide versie 

voor de 64-bit-datatransmissie en adressering. 

Een specifieke overdracht bestaat uit een arbitragecyclus 

(voor het behouden van de busbesturing), een adrescyclus 

(voor de registerkeuze) en de feitelijke datacyclus. 

Ondersteund worden lees-, schrijf-, wijzigings- en blokoverdracht. 

Het VME-bussysteem bestaat uit 4 deelbussen: de datatransmissie-bus, 

de arbitrage-bus, de priority interruptbus 

en de utility-bus. De asynchrone datatransmissie 

ondersteunt modules met een groot aantal verschillende 

antwoordsnelheden. Ontwikkeld als flexibele omgeving 

voor een veelheid van taken die veel rekenwerk vragen, 

wordt de VME-bus op een breed terrein gebruikt als protocol 

in de computerindustrie. Zijn ontwikkeling berust op 

de IEEE 1014-1987 standaard. 

HartinG als leverancier van connectors en 

backplanes 

HARTING India werd vanaf het begin door Omnie bij dit 

project betrokken en uitgekozen als leverancier van DIN 

41612, metrische CPCI-, SEK interface & D sub-connectors 

voor highspeed-I/O-kaarten. Later in het project besloot 

Omnie bovendien in nauw overleg met de eindklant ook 

de backplanes van HARTING te betrekken. Het VME64x 

backplane zonder P0 stekker van HARTING is een COTSmodule 

in 6HE formaat met Automatic Daisy Chain, 12 

insteekplaatsen, schroefverbinding voor de netaansluiting 

en IP1, IP2, 2P2-connectors aan de achterkant met vergrendelingen 

voor de juiste plek van de aansluitingen. 

Er wordt gebruik gemaakt van de I/O-modules VMEI2-1, 

VMEIO20, VMEIO25, VMEIO27. De I/O-modules hebben 

een VME 64 (ANSI/VITA 1-1994) interface. Deze modules 

zijn door een connector parallel met de carrier-module verbonden 

(Mezzanine-module). Al deze I/O-modules hebben 

een gemeenschappelijke carrier, waarop verschillende modules 

parallel zijn aangesloten. 

De mechanische specificatie van de carrier-module is gebaseerd 

op een VMEbus-module met 6 HE volgens de ANSI/ 

VITA-specificatie 1-1994. Daarnaast beschikt hij over twee 

DIN 41612 standaard connectors P3 en P4 volgens VME64 

aan het front voor het E/A-veldinterface. In de elektrische 

specificatie is opgenomen dat de module een subsysteem 

is (zgn. slave) op de VMEbus conform VME64 met A16/ 

D16/D08 (EO) interface. De module ontvangt en stuurt alle 

VME-bussignalen naar P1. De volgende parameters kunnen 

met geleiderbruggen worden ingesteld: 

1) Module-ID (8-bit) 

2) Moduleadres (8-bit) 

3) Interrupt (1 van 4). 

De mechanische specificaties van de Mezzanine-module 

verschillen daarentegen: de Mezzanine-module is in twee 

maten verkrijgbaar: 

a) enkelvoudige breedte: 110 mm x 24,8 mm, twee 16- 

polige connectors (in twee series), waarvan één pin- en 

één bus-verbinding 

b) dubbele breedte: 110 mm x 49 mm, vier 16-polige con- 

nectors, waarvan elk twee pin- en twee bus-verbindin- 

gen. 

afb. 1: vme64x standard backplane 


Omnie Solutions (I) Pvt Ltd. uit India levert tech- 

nologische oplossingen, strategieplanningen, 

projectuitvoering en knowhow-transfer. Optimale 

integratie en een gestructureerde opzet 

vormen de sleutelfactor voor de producten en 

dienstverlening van Omnie Solutions. De onderneming 

is actief op het gebied van de modernste 

IT-technieken voor de optimalisering 

en beveiliging van arbeidsprocessen. Nieuw is 

Omnie’s bijdrage aan Advanced Embedded & 

Telecom-technologieën op de groeimarkt van de 

productgeoriënteerde dienstverlening. 

De Mezzanine-modules ontvangen en genereren veldsi- 

gnalen via connectors J2 (en J4) en zijn door de J1 (en J3) 

verbonden met het bus-interface van de carrier-module; ze 

zijn verkrijgbaar in zeven uitvoeringen (MMDI8, MMTO8, 

MMTO8D, MMR08, MMR04, MMAI16, MMAO4). 

Daarnaast wordt de TMA09-module gebruikt: Deze mo- 

dule dient voor de transmissie van elektrische signalen 

van IDE, VGA, muis, toetsenbord, Ethernet, RS232, USB 

afb. 2: har-bus 64 female connector in solderless press-in technology 

en MIL-STD-1553B van de achterkant naar het voorpaneel. 

De connectors voor deze signalen zijn op het frontpaneel 

aangebracht. De module is verder met een PCI Mezzanine- 

card uitgerust. Voor de isolatietest van stroomvoorzienin- 

gen met 24V en 27V DC wordt de module IRCM2 gebruikt. 

Door middel van zijn teststroomcircuits herkent hij op een 

daartoe gegeven opdracht of de isolatieweerstand van de 

vermogensstroomcircuits binnen de toelaatbare grens 

ligt. De testopdracht wordt uitgevoerd door een contact te 

openen en te sluiten. Door een interlock-schakeling test de 

module de omstandigheden vóór het gebruik. Het testre- 

sultaat wordt via een relaiscontact meegedeeld. De module 

heeft tien onafhankelijke testen interlock-stroomcircuits 

en kan op die manier de isolatieweerstand van tien vermo- 

gensstroomcircuits onafhankelijk van elkaar testen. 

Met de SCRTD-module worden RTD-signalen (Resistance 

Temperature Detectors) getransformeerd in spanning. De 

SCRTD-module heeft acht identieke kanalen. Elk kanaal 

van de module heeft een RTD-aansluiting (Pt-100, drie-ade- 

rige RTD), met ingangstemperaturen van 0-110° Celsius. 

Samengevat heeft de module de volgende functies: 

- interface voor RTD 

- 8 kanalen 

- linearisatie van RTD-signalen, 

- uitgangssignalen van 0-10 V 

- lineaire uitgangsgrenzen voor 0-110° Celsius en 1-5 V 

- live zero 

- foutherkenning. 

SCRTD-1 is ontworpen als SCRTD, maar met ingangstemperaturen 

van 0-80° Celsius. Alle andere functies zijn 

identiek aan die van de SCRTD-module met uitzondering 

van de lineaire uitgangsgrens van 1-5 V voor temperaturen 

van 0-80° Celsius. 

heMeNdRA dixit 

Project Head 

Omnie Embedded, India 

hemendra@omniesolutions.com 

AShWANi KuMAR ShARMA 

Regional Sales Manager North, India 


ashwani.sharma@HARTING.com 

77

Prijzenspel 

lieve lezers, 

We willen u beter leren kennen. Want als wij weten wie u 

bent kunnen we ons tec.News nog aantrekkelijk voor u ma- 

ken. 

Besteed hiervoor drie minuten van uw tijd en doe mee aan 

onze online-enquête over tec.News. 

meeDoen en winnen! 

U kunt t/m 30-06-2009 meedoen. 

Als bedankje verloten we onder alle deelnemers 

een Apple iPod. 

We danken u bij voorbaat. 

www.HARTING.com/tecNews-survey 

(Vragenlijst in het Duits en Engels beschikbaar) 


Aanwezigheid van hARTING 

op beurzen in 2009 

Apr 20 – Apr 24 Germany, Hanover, Hannover Messe 2009 

May 11 – May 14 UK, Birmingham, IFSEC 2009 

May 12 – May 14 Belgium, Brussels, Technologie dagen 

May 12 – May 15 Australia, Melbourne, National Manufacturing Week 2009 

May 13 – May 17 Thailand, Bangkok, INTERMACH 10 

May 18 – May 21 China, Guangzhou, Chinaplas 2009 

May 19 – May 22 Russia, St. Petersburg, Energetika & Electrotechnika 

May 19 – May 22 Slovakia, Nitra, MSV Nitra 

May 26 – May 28 France, Lille, SIFER 

June 07 – June 10 USA, Minneapolis, MN, WINDPOWER 

June 16 – June 19 Singapore, Singapore, Communic Asia 

June 16 – June 19 USA, Las Vegas, NV, NXTcomm 

June 24 – June 26 China, Shenzhen, AUTOMATION’ 2009 

July 02 – July 04 Japan, Tokyo, Interphex 

July 15 – July 18 Malaysia, Kuala Lumpur, Industrial Automation 2009 

Sept 01 – Sept 04 Switzerland, Basel, GO-(INELTEC) 

Sept 06 – Sept 09 UK, London, PLASA Sound & Light show 

Sept 11 – Sept 13 Russia, Nizhny Tagil, Magistral 

Sept 14 – Sept 18 Czech Republic, Brno, MSV Brno 

Sept 21 – Sept 24 Germany, Stuttgart, Motek 2009 

Sept 28 – Oct 02 Netherlands, Utrecht, Elektrotechniek 2009 

Oct 07 – Oct 10 Austria, Linz, Smat Automation 

Oct 13 – Oct 16 Sweden, Stockholm, Tekniska mässan 

Oct 13 – Oct 16 Slovakia,Trenčín, ELOSYS 

Oct 21 – Oct 23 China, Beijing, Global Wind Power 

Oct 21 – Oct 23 USA, Santa Clara, CA, AdvancedTCA 2009 

Oct 27 – Oct 29 Norway, Lillestrøm, PEA Messen 

Nov 10 – Nov 12 Brazil, São Paulo, Negócios nos Trilhos 

Nov 24 – Nov 26 Germany, Nuremberg, SPS/IPC/Drives 

Nov 30 – Dec 03 Spain, Barcelona, BcnRail 

79

Austria 

HARTING Ges. m. b. H. 

Deutschstraße 19, A-1230 Wien 

Phone +431/6162121, Fax +431/6162121-21 

E-Mail: at@HARTING.com 

Belgium 

HARTING N.V./S.A. 

Z.3 Doornveld 23, B-1731 Zellik 

Phone +322/4660190, Fax +322/4667855 

E-Mail: be@HARTING.com 

Brazil 

HARTING Ltda. 

Av. Dr. Lino de Moraes, Pq. Jabaquara, 255 

CEP 04360-001 – São Paulo – SP – Brazil 

Phone +5511/5035-0073, Fax +5511/5034-4743 

E-Mail: br@HARTING.com 

Internet: www.HARTING.com.br 

China 

Zhuhai HARTING Limited, Shanghai branch 

Room 5403, 300 Huaihai Zhong Road 

Hong Kong New World Tower 

Luwan District, P.R.C 

Shanghai 200021, China 

Phone +86 21 – 63 86 22 00 

Fax +86 21 – 63 86 86 36 

E-Mail: cn@HARTING.com 

Czech Republic 

HARTING spol. s.r.o. 

Ml´ynská 2, 16000 Praha 6 

Phone +420 220 380 460, Fax +420 220 380 461 

E-Mail: cz@HARTING.com 

Internet: www.HARTING.cz 

Finland 

HARTING Oy 

Teknobulevardi 3-5, PL 35, FI-01530 Vantaa 

Phone +358 9 350 873 00, Fax +358 9 350 873 20 

E-Mail: fi@HARTING.com 

France 

HARTING France 

181 avenue des Nations, Paris Nord 2 

BP 66058 Tremblay en France 

F-95972 Roissy Charles de Gaulle Cédex 

Phone +33149383400, Fax +33148632306 

E-Mail: fr@HARTING.com 

Germany 

HARTING Deutschland GmbH & Co. KG 

Postfach 2451, D-32381 Minden 

Simeonscarré 1, D-32427 Minden 

Phone (0571) 8896-0, Fax (0571) 8896-282 

E-Mail: de@HARTING.com 

Internet: www.HARTING.com 

Office Germany 

HARTING Deutschland GmbH & Co. KG 

Blankenauer Straße 99, D-09113 Chemnitz 

Phone +49 0371 429211, Fax +49 0371 429222 

E-Mail: de.sales@HARTING.com 

Great Britain 

HARTING Ltd., Caswell Road 

Brackmills Industrial Estate 

GB-Northampton, NN4 7PW 

Phone +441604/766686, 827500 

Fax +441604/706777 

E-Mail: gb@HARTING.com 

Internet: www.HARTING.co.uk 

Hong Kong 

HARTING (HK) Limited 

Regional Office Asia Pacific 

3512 Metroplaza Tower 1, 223 Hing Fong Road 

Kwai Fong, N. T., Hong Kong 

Phone +852/2423-7338, Fax +852/2480-4378 

E-Mail: ap@HARTING.com 

Internet: www.HARTING.com.hk 

Hungary 

HARTING Magyarország Kft. 

1119 Budapest, Fehérvári út 89-95. 

Phone +36-1-205 3464, Fax +36-1-205 3465 

E-Mail: hu@HARTING.com 

Internet: www.HARTING.hu 

India 

HARTING India Private Limited 

No. D, 4th Floor, ‚Doshi Towers‘ 

No. 156 Poonamallee High Road, 

Kilpauk, Chennai 600 010, Tamil Nadu, Chennai 

Phone +91-44-4356 0415/6 

Fax +91-44-4356 0417 

E-Mail: in@HARTING.com 

Internet: www.HARTING.com 

Italy 

HARTING SpA 

Via Dell‘ Industria 7 

I-20090 Vimodrone (Milano) 

Phone +3902/250801, Fax +3902/2650597 

E-Mail: it@HARTING.com 

Japan 

HARTING K. K. 

Yusen Shin-Yokohama 1, Chome Bldg., 2F 

1-7-9, Shin-Yokohama, Kohoku-ku, Yokohama 

222-0033 Japan 

Phone +81 45 476 3456, Fax +81 45 476 3466 

E-Mail: jp@HARTING.com 

Internet: www.HARTING.co.jp 

Korea 

HARTING Korea Limited 

#308 Leaders Bldg., 342-1, Yatap-dong 

Bundang-gu, Sungnam-City, Kyunggi-do 

463-828, Korea 

Phone +82-31-781-4615, Fax +82-31-781-4616 

E-Mail: kr@HARTING.com 

Netherlands 

HARTING B.V. 

Larenweg 44, NL-5234 KA ‚s-Hertogenbosch 

Postbus 3526, NL-5203 DM ‚s-Hertogenbosch 

Phone +3173/6410404, Fax +3173/6440699 

E-Mail: nl@HARTING.com 

Norway 

HARTING A/S 

Østensjøveien 36, N-0667 Oslo 

Phone +4722/700555, Fax +4722/700570 

E-Mail: no@HARTING.com 

HartinG kGaa 

Marienwerderstraße 3 | 32339 espelkamp – Germany 

P.o. Box 11 33 | 32325 espelkamp – Germany 

Phone +49 5772 47-0 | fax +49 5772 47-400 

e-Mail: de@hARtiNG.com | internet: www.hARtiNG.com 

Poland 

HARTING Polska Sp. z o. o. 

ul. Kamieńskiego 201-219, 51-126 Wrocław 

Phone +48 71-352 81 71, Phone +48 71-352 81 74 

Fax +48 71-320 74 44 

E-Mail: pl@HARTING.com 

Internet: www.HARTING.pl 

Portugal 

HARTING Iberia, S. A. 

Avda. Josep Tarradellas, 20-30, 4o 6a E-08029 Barcelona 

Phone +351.219.673.177, Fax +351.219.678.457 

E-Mail: es@HARTING.com 

Russia 

HARTING ZAO 

Maily Sampsoniyevsky prospect 2A 

Saint Petersburg, 194044 Russia 

Phone +7/812/3276477, Fax +7/812/3276478 

E-Mail: ru@HARTING.com 

Internet: www.HARTING.ru 

Singapore 

HARTING Singapore Pte Ltd. 

25 International Business Park 

#02-06 German Centre, Singapore 609916 

Phone +6562255285, Fax +6562259947 

E-Mail: sg@HARTING.com 

Spain 

HARTING Iberia S.A. 

Josep Tarradellas 20-30 4o 6a E-08029 Barcelona 

Phone +34 933 638 475, Fax +34 934 199 585 

E-Mail: es@HARTING.com 

Sweden 

HARTING AB 

Gustavslundsvägen 141 B 4tr, 167 51 Bromma 

Phone +468/4457171, Fax +468/4457170 

E-Mail: se@HARTING.com 

Switzerland 

HARTING AG 

Industriestrasse 26, CH-8604 Volketswil 

Phone +4144 9082060, Fax +4144 9082069 

E-Mail: ch@HARTING.com 

Taiwan 

HARTING R.O.C. Limited 

Room 1, 5th Floor, No. 495 GuangFu South Road 

Taiwan – Taipei 110 

Phone +886 02-2758-6177, Fax +886 02-2758-7177 

E-Mail: tw@HARTING.com 

Internet: www.HARTING.com.tw 

USA 

HARTING Inc. of North America 

1370 Bowes Road, Elgin, Illinois 60123 

Phone +1 (877) 741-1500 (toll free) 

Fax +1 (866) 278-0307 (Inside Sales) 

Fax +1 (847) 717-9430 (Sales and Marketing) 

E-Mail: us@HARTING.com 

Internet: www.HARTING-USA.com 

Eastern-Europe 

HARTING Eastern Europe GmbH 

Bamberger Straße 7, D-01187 Dresden 

Phone +49 351 / 4361760, Fax +49 351 / 4361770 

E-Mail: Eastern.Europe@HARTING.com

Automation it – Platform voor alle applicaties - Harting

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?