Historisch centrum Luik

LOCATE + ACCESS + CONNECT

Dit werkstuk is een combinatie van onderzoek
en analyse om het ontwerp vorm te geven.
Hier werd geprobeerd de verschillende
uitdagingen en probleemstellingen in het
historisch centrum van Luik weer te geven.
Het proces en onderzoek naar vooral de
publieke ruimte binnen dit stadsdeel zal op een
systematische wijze worden weergegeven
met als resultaat een standpunt over
verschillende openbare pleinen in de stad.
Dit werkstuk vormt een geheel
met nog drie andere werkstukken.
Volgende mensen hebben geholpen in het tot
stand brengen van dit ontwerp en publicatie:
Samenwerking van verschillende studenten:
Stijn De Kegel, Nele Coen, Yaëlle Jacobs,
Ellen Van Mulders, Dimitri Voordeckers
Dhr. Karel Wuytack als atelier docent.
Layout: Yaëlle Jacobs
Print & ingebonden:o.l.v. Dhr. Karel Wuytack
Alle rechten voorbehouden. Niets uit
dit werkstuk mag worden veelvoudigd,
opgeslagen in een geautomatiseerd
gegevensbestand, of openbaar worden
gemaakt zonder vooafgaandelijke
schriftelijke toestemming van de
student. Deze publicatie kwam tot stand
tijdens een atelieropdracht door een
samenwerking van verschillende studenten.
© 2015
Dit project is tot stand gekomen aan
de hand van een atelieropdracht
studio ‘Luik ontwaakt’ geleid door:
Karel Wuytack
KU Leuven Faculteit Stedenbouw en
Ruimtelijke Ordening
Campus Sint-Lucas, Gent
Academiejaar 2015-2016
http://arch.kuleuven.be

INHOUDSTAFEL
05 I. INLEIDING
07 II. CONTEXT
Luik
Historisch centrum van Luik
Geschiedenis van het historisch centrum
Gebieden binnen het huidig weefsel
Structurerende elementen
Historisch centrum
1970
Parkgedeelte
Volledig weefsel
76 III. CONCLUSIE
78 IV. STRATEGIE
3

Figuur 1. Luik: algemeen beeld

INLEIDING
De stad Luik is de hoofdstad van de gelijknamige provincie. Het is
gelegen in het Franstalige deel van België langs de Maas. Binnen de
stad Luik werden verschillende gebieden aangeduid zoals bijvoorbeeld
de wijk rond Place St. Lambert of de wijk rond de stationswijk Guillemins.
In dit proefwerk wordt verder gegaan op het oud historisch centrum
van de stad Luik. Op dit deel heeft de Maas in de geschiedenis een
enorme invloed gehad. De rivier was in de geschiedenis erg bepalend
voor de stad en heeft ervoor gezorgd dat het uitzicht doorheen de tijd
verschijdene keren veranderde. Geleidelijk aan werden meer en meer
kanalen toegelegd en dus vervangen door boulevards. De locatie
en vorm van deze kanalen zijn nog altijd zeer herkenbaar in het oud
historisch weefsel. Ook het gebruik van de boulevards werd doorheen
de geschiedenis veranderd, zo wordt het vandaag de dag voornamelijk
door de auto gebruikt. Hierdoor lijkt het alsof het oud historisch centrum
van Luik meer als een eiland fungeert ten opzichte van de andere wijken
binnen de stad Luik. De schaalbreuk tussen verschillende delen binnen
dit centrum is ook erg opmerkelijk. Zo werd er in de jaren ‘70 een groot
deel van het middeleeuws fijnmazig weefsel vernietigd en vervangen
door grote woontorens en kantoorgebouwen. De publieke ruimte binnen
het oud historisch centrum verschilt nog eens van zone per zone. Aan
de hand van een analyse zal er getracht worden een beeld te geven
van de huidige toestand en mogelijke probleempunten. Dit zal later
resulteren in een ontwerpvoorstel voor de gehele site.
5

I CONTEXT
7

CONTEXT | Luik
Antwerpen
Macro
Luik in België
Gent
Brussel
Hasselt
Maastricht
Aken
Luik, gelegen in het Franstalige
deel van België, is eveneens ook
de hoofstad van de provincie
Luik. Doorheen de stad stroomt
de Maas, ongeveer 30km
stroomopwaarts van Maastricht.
Luik
Bergen
Charleroi
Namen
Cathédrale St. Paul
Meso
Luik stad
Citadel
St. Lambert
Historisch
centrum Eiland
Guillemins
Luik telt 200 000 inwoners en is
de derde grootste gemeente van
België. Luik is gelegen in een
heuvelachtig gebied dat onderdeel
zijn van het Ardennenplateau. Met
een oppervlakte van 70km 2 wordt
de stad door de heuvels beperkt in
haar mogelijke uitbreiding.
Médiacité
Station Guillemins
Historisch
weefsel
Parc
d ‘Avroy
Weefsel uit
1970
Maas
Micro
Historisch centrum van Luik
Gelegen aan de linkeroever
van de Maas. Ontstaan in de
middeleeuwen.
Opvallend aan dit centrum
is de breuk tussen het
middeleeuws stadscentrum en
de modernistische gebouwen
uit 1970.
Vandaag de dag is het vooral
bekend als shopping- en
uitgaansdistrict van Luik.
Figuur 2.
Situering ingezoomde site: Historisch centrum van Luik
9

Figuur 3. Historisch centrum van Luik (1777)

CONTEXT | Historisch centrum Luik
Het historisch centrum van Luik is gelegen op de linkeroever van de
Maas. Tijdens de Middeleeuwen werd deze stad opgetrokken en liep
het centrum door over de rechteroever van de rivier. Opvallend aan
het centrum van Luik zijn de vele transformaties die het doorstaan
heeft doorheen de jaren. Transformaties die vooral te maken hebben
met het aanwezige water dat door de tijd alsmaar afnam, maar ook
transformaties van het bouwweefsel. Zo werd in 1970 een groot deel
van het oud historisch centrum afgebroken en vervangen door hoge
woon- en kantoortorens. Dit betekende ook een transformatie in
schaalverhoudingen tussen gebouwhoogte en de aansluitende publieke
ruimte. In het weefsel uit 1970 is het opvallend hoe de auto voorrang
krijgt in de openbare ruimte. Voetgangers en ander gemotoriseerd
verkeer wordt volledig verdrongen door de wagens. Ondanks de kleine
middeleeuwse straatjes heeft de auto een groot aandeel binnen onze
site. Zo valt het op dat het centrum omsloten wordt door twee grote
structurerende elementen. Deze twee elementen hebben ook doorheen
de tijd een grote transformatie ondergaan. Wat vroeger vooral een plek
was voor niet gemotoriseerd verkeerd werd alsmaar meer een door de
auto gemonopoliseerde ruimte. Het lijkt daardoor alsof het oud historisch
centrum van Luik volledig afgesneden wordt van andere delen binnen
de stad. Hierdoor lijkt het alsof het oud historisch centrum eerder als
een eiland binnen de stad fungeert dan een echt verbindend gebied
binnen de stad.
11

Figuur 4.
Historisch centrum van Luik
12

CONTEXT | Geschiedenis van het oud centrum
Het verhaal van Luik begint met een romeinse villa rustica waarbij de
nederzetting Legium ontstond. De gemeenschappelijke geschiedenis
van Luik en Maastricht begon met Lambertus van Maastricht. Hij
predikte langs de Maas en toen hij tot bisschop gekroond werd, settelde
hij zich uiteindelijk in de omgevormde romeinse villa in Luik. In 705 werd
Lambertus vermoord en Luik groeide snel uit tot een waar pelgrimsoord.
In alle dorpen langs de Maas waar hij predikte schoten kerkjes uit de
grond. Zijn opvolger Hubertus liet zelfs een kathedraal bouwen ter ere
van de toen al tot heilige uitgeroepen Sint-Lambertus.
De volgende hoofdrolspeler in de geschiedenis van Luik was Bisschop
Notger. Onder zijn bewind werd de stad een prinsbisdom waarvan hij
de eerste prinsbisschop was. Daar bleef het niet bij, hij liet de stad Luik
versterken en liet de eerste stadswallen bouwen. De oude kathedraal
werd vervangen door een nieuw exemplaar. Luik was ondertussen een
belangrijk religieus centrum met een grote invloedsfeer geworden.
In de daaropvolgende eeuwen kende Luik vele kleine oorlogen en
opstanden waardoor het zijn onafhankelijkheid min of meer kon
behouden tegenover de grote rijken waar Luik aan grensde. In de
tweede helft van de 15de eeuw waren er een reeks oorlogen die
bekend staan als de Luikse oorlogen. De Bourgondiërs wilden Luik
inlijven als laatste schakel om de Zuidelijke Nederlanden met elkaar
te verbinden. Waar ze echter niet op gerekend hadden was de hevige
tegenstand van de Luikenaars. Het volksleger trok ten strijde tegen de
Bourgondische troepen en hield lang stand. Uiteindelijk versloegen
de Bourgondiërs het Luikse leger. Daarna trokken ze verder de stad
in, waar ze plunderend en moordend tekeer gingen. Meer dan 20 000
mannen werden vermoord of vastgebonden in de Maas geworpen. Alsof
dat nog niet genoeg was staken ze de stad in brand en verwoestten ze
13

vele gebouwen. Na de vernietiging in 1468 werd de stad echter snel
terug opgebouwd en bleef een tijd onder het Bourgondische bewind.
Het was schrijver Henry Carton de Wiart die in 1905 Luik beschreef als
een ‘vurige stede’ in verband met de gebeurtenissen van 1468.
Op 18 augustus 1789 vond, in navolging van de Frans Revolutie, de
Luikse Revolutie plaats. Het prinsbisdom wordt uitgeroepen tot de
Republiek Luik, maar tot tweemaal toe heroverde de prinsbisschop zijn
macht met de hulp van Oostenrijkse troepen. Tot in 1795 de Franse
troepen hulp kwamen bieden en het Prinsbisdom voorgoed omver
wierpen met een annexatie van het Luikse grondgebied tot gevolg.
Maar het de Franse Republiek van Napoleon viel in 1815 en Luik werd
door Willem I ingelijfd bij het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden.
De overheersing van de Nederlanden was nooit een lang leven
beschoren want de verschillen tussen de noordelijke en zuidelijke
mentaliteit leken elkaar niet goed te verdragen. Zowel taalproblematiek
als godsdienstige problemen speelden in het nadeel van Koning Willem
I. Toen katholieken en liberalen een verbond sloten ontstond in de
Zuidelijke Nederlanden een opstand, de Belgische Revolutie van 1830.
Bij de eerste opstanden had Luik een voortrekkersrol. Charles Rogier
en meerdere Luikse vrijwiligers speelden een belangrijke rol in het hele
gebeuren. Charles Rogier maakte deel uit van de voorlopige regering
die besliste dat de zuidelijke provincies samen de onafhankelijke staat
België zouden vormen.
De volgende periode was er één van grote welvaart voor Luik.
In 1905 werd ter gelegendheid van 75 jaar onafhankelijkheid, de
eerste wereldtentoonstelling georganiseerd. Door de mijnen en de
staalindustrie is Luik de industrieel leider van België. In 1930 werd
opnieuw een wereldtentoonstelling georganiseerd, deze keer voor
de 100ste verjaardag van België en in 1939 nog eens voor het nieuw
aangelegde Albert-kanaal te vieren. Na de tweede wereldoorlog
begint het bergaf te gaan met de economie van Luik, de mijnbouw en
staalindustrie laten grote sporen na in het stedelijke weefsel en in de
omgeving van Luik.
14

CONTEXT | Geschiedenis van het historisch centrum
De mijnbouw en staalindustrie nemen in de
tweede helft van de 20ste eeuw sterk af. Leegstand
en werkloosheid zijn nieuwe problemen
waarmee Luik te maken krijgt. Projecten zoals het
station moeten de stad terug een aantrekkelijker
imago geven.
1830
1789
In 1830 draagden rellen in Luik bij tot de Belgische
onafhankelijkheid. In de 19de en 20ste
eeuw ontwikkelde Luik zich als centrum in de
mijnbouw en de staalindustrie. De stad groeit
en kent een grote welvaart. De drie wereldtentoonstellingen
in het begin van de 20ste eeuw
laten tot de dag van vandaag hun sporen na.
In navolging van de Franse Revolutie verwierpen
de Luikenaars in 1789 hun prinsbisschop.
Met Franse steun verdreven ze
de Oostenrijkers en hun prinsbisschop en
werden ze zo geannexeerd door de eerste
Franse republiek. Als gevolg van de Franse
bezetting werd de Sint-Lambertuskathe
draal afgebroken.
1468
Luik wordt een Prinsbisdom in
985. Bisschop Notger was de
eerste Prinsbisschop van
Luik. Luik groeit tot een echte
stad onder zijn bewind. Het
stedelijke weefsel, de versterkingen,
de handel en het onderwijs
ontwikkelen zich.
985
Het Prinsbisdom kende een woelige geschiedenis
met veel opstandigheid. Zo
bleef Luik doorheen de eeuwen min of
meer een onafhankelijke staat.
In de 15de eeuw vonden de Luikse Oorlogen
plaats, de Luikenaars trokken ten
strijde tegen de Bourgondische troepen.
De Bourgondiërs trokken echter aan het
langste eind en verwoestten in 1468 de
stad.
Luik is slechts een klein
plaatsje langs de Maas, uitgegroeid
rond een Romeinse
villa waar Bisschop Lambertus
zich op het einde van de
7de eeuw vestigt.
705
Luik groeit uit tot een pelgrimsoord
na de moord op bisschop
Lambertus Zelfs de bisschoppelijke
zetel wordt van Maastricht
naar Luik verplaatst. Op
het einde van de 8ste eeuw
krijgt Luik zijn eerste kathe
draal.
Figuur 5. Geschiedenis van
het oud historisch centrum
15

Figuur 6. Kanalen voor 1815 Figuur 7. Demping van kanalen (1815)
Demping van de kanalen
1. Le bief du Moulin Saint-Jean 1815
2. Le bief Saint-Denis 1815
3. Canal de la Sauvenière 1820
4. Afbraak Pont d’Avroy 1831
5. Canal d’Avroy 1831 - 1835
6. Boulevard Piercot: 1826
7. Bassin du Commerce 1879
Demping van de k
1. Le bief du Moulin
2. Le bief Saint-De
3. Canal de la Sauv
4. Afbraak Pont d’A
5. Canal d’Avroy 18
6. Boulevard Pierco
7. Bassin du Comm
16

Figuur 8. Demping van kanalen (1820-1835) Figuur 9. Demping van kanalen (1826-1879)
ping van de kanalen
bief du Moulin Saint-Jean 1815
bief Saint-Denis 1815
nal de la Sauvenière 1820
braak Pont d’Avroy 1831
nal d’Avroy 1831 - 1835
ulevard Piercot: 1826
ssin du Commerce 1879
Demping van de kanalen
1. Le bief du Moulin Saint-Jean 1815
2. Le bief Saint-Denis 1815
3. Canal de la Sauvenière 1820
4. Afbraak Pont d’Avroy 1831
5. Canal d’Avroy 1831 - 1835
6. Boulevard Piercot: 1826
7. Bassin du Commerce 1879
17

Figuur 10. Historisch centrum Luik (1830) Figuur 11. Historisch centrum Luik (1852)
18

Figuur 12. Historisch centrum Luik (1880) Figuur 13. Historisch centrum Luik (2015)
19

Figuur 14. Gebieden binnen het huidig weefsel
20

CONTEXT | Gebieden binnen het huidig weefsel
Tijdens het site bezoek en de eerste analyse over het oud historisch
centrum van Luik werd het al snel duidelijk dat dit deel van de stad
zelf nog eens bestond uit verschillende gebieden met elk hun eigen
kenmerken, kwaliteiten, minpunten, functies, etc. Daarom zal het
onderzoek ook opgesplitst worden volgens deze verschillende gebieden.
Het eerste deel zijn de twee grote structurerende elementen langs beide
zijden van het oud historisch centrum. Zij worden vooral gebruikt als
circulatieroute voor vooral gemotoriseerd verkeer en bevattten op het
eerste zicht weinig tot geen kwaliteiten.
Het tweede gebied is het echt oud historisch centrum afkomstig uit
de middeleeuwen. Dit is het gebied dat ongeveer onaangestast bleef
en vandaag ook nog een grote aantrekkingskracht heeft voor zowel
toeristen als inwoners.
De derde zone werd gebouwd in de jaren ‘70. Oorspronkelijk strekte
Middeleeuwse stad zich ook over dit grondgebied uit, maar na een
totale afbraak in 1970 heeft men ervoor gekozen om in de tijdsgeest van
die jaren er hoogbouw en grote blokken te plaatsen. Dit zorgt voor een
serieuze breuk binnen het historisch centrum van Luik. Het is vooral in dit
gebied van de site dat er veel leegstand is en de ruimte onaangenaam
voelt ten opzichte van het Middeleeuws deel. De publieke ruimte hier
heeft ook grotere dimensies als in het ouder deel, omdat het hier vooral
op schaal van de auto ontworpen werd.
De laatste zone is het deel rond Parc d’Avroy. Oorspronkelijk was het niet
de bedoeling om hier een park aan te leggen, maar door de moerassige
grond was bouwen op dit deel van de stad haast onmogelijk. Rondom
het historisch centrum liggen nog andere parken maar deze hebben
weinig tot geen relatie met Parc d’Avroy.
21

Figuur 15. Twee structurerende elementen
22

CONTEXT | Gebieden binnen het huidig weefsel
1. Structurerende elementen
Het eerste element binnen onze site zijn de twee grote structurerende
assen. Ten westen van het historisch centrum ligt een grote boulevard.
De vorm ervan is afkomstig uit de geschiedenis. Vroeger stroomde de
Maas rond het oud historisch centrum, begin 19 e eeuw werden geleidelijk
aan meer en meer delen toegelegd en gebruikt als boulevard. Opvallend
is dat doorheen de geschiedenis het aandeel van de voetganger
verminderde. Vandaag de dag wordt een groot deel van de boulevard
door de auto en ander gemotoriseerd verkeer ingenomen. Toch merken
we dat de Stad Luik voor de toekomst de ruimte voor niet-gemotoriseerd
verkeer wil verhogen en extra plaats wil voorzien voor een tramlijn.
Ondanks de vele negatieve kwaliteiten die direct opvallen, is het wel
opmerkelijk dat de verhouding tussen de hoogte van de gebouwen en
breedte van de openbare ruimte wel in orde is. Door de breedte van de
boulevards is het mogelijk hier grote gebouwen te plaatsen, zonder dat
het storend aanvoelt.
Ten oosten van het oud historisch centrum ligt de kade langsheen de
Maas. Ook hier speelt de auto een belangrijke rol in het straatbeeld.
Het zuidelijk deel van de kade geeft de voetganger nog voldoende
plek, maar er werd vooral gebruik gemaakt van niet functioneel groen.
Hoe verder naar het noorden van de stad, hoe minder ruimte het niet
gemotoriseerd verkeer krijgt. Vanop de kade zelf is het haast onmogelijk
om een directe relatie aan te gaan met het water, dit omwille van het
hoogteverschil. Aan de rechteroever van de Maas daarentegen heeft de
stad Luik wel al een connectie tussen land en water voorzien.
Deze twee structurerende elementen zorgen ervoor dat het historisch
centrum volledig ingesloten ligt en moeilijk een relatie kan aangaan met
de omliggende wijken. Hierdoor lijkt het alsof het een eiland is binnen
het grote weefsel van de stad Luik.
23

Overkapping van de Maas in het stadcentrum
Vroeger stroomde de Maas
doorheen het centrum.Na de
overkapping werd de boulevard
vooral als publieke ruimte en
parkzone gebruikt. Figuur 16. Boulevard de Sauvenière (1826) Figuur 17. Boulevard de Sauvenière (19 e eeuw)
Transformatie van een brug
naar een kruispunt met de
Boulevard de Sauvenière.
In 1871 kwam de tram in het
straatbeeld.
Figuur 18. Pont d’Avroy (1815) Figuur 19. Pont d’Avroy (1871)
Le Bassin de Commerce
werd gebruikt voor
transportschepen, maar raakte
onderbenut en zo ontstond
Parc d’Avroy.
Figuur 20. Parc d’Avroy (1876)
Figuur 21. Parc d’Avroy (1876)
24

Overkapping van de Maas in het stadcentrum
Figuur 22. Boulevard Frère-Orban Figuur 23. Boulevard Frère-Orban (1930)
Oorspronkelijk was er een
zijkanaal aanwezig dat diende
voor goederen in en uit de
stad te transporteren. Het
overblijfsel is nu de jachthaven.
De multifunctionele kade van
vroeger wordt overgenomen
door een door de auto
gemonopoliseerde ruimte.
Figuur 24. Rue de la Régence (20 e eeuw)
Figuur 25. Rue de la Régence (2015)
Figuur 26. Les Quais de la Batte (1868)
Figuur 27. Les Quais de la Batte (1954)
Op dit deel van de kade
wordt wekelijks een markt
georganiseerd, vroeger werd
er gebruik gemaakt van de
markthal.
25

Figuur 28. Tijdlijn Boulevard de
la Sauvenière
Tijdlijn gebruik van de
Boulevard en de Kade
Beide afbeeldingen geven de
evolutie weer van het gebruik
van de ruimte. De eerste
tijdlijn werd gemaakt over de
Boulevard de la Sauvenière.
Hierdoor zien we duidelijk dat
het van een groen-blauwe
ruimte overgegaan is naar een
ruimte waarin het gemotiseerd
verkeer de bovenhand neemt.
Deze evolutie is ook zichtbaar
op de 2 e afbeelding die het
gebruik van de kade voorstelt.
Het aandeel water is sterk
gedaald, terwijl het aandeel
auto’s enorm is toegenomen.
Ondanks de negatieve
evolutie op beide plekken,
merken we op dat er tussen
1920 en 1960 een mooie
verdeeldheid heerste tussen
de verschillende gebruikers.
Zowel gemotoriseerd verkeer
als voetgangers krijgen een
eigen plek binnen deze ruimte.
Naar de toekomst toe zal de
tram ook een grotere plek
innemen op de Boulevard.
26

Figuur 29. Tijdlijn kade
27

Figuur 30. Drivethrough
Boulevard de la Sauvenière
Drivethrough Boulevard de
la Sauvenière.
Aan de hand van een reeks
foto’s werd er geprobeerd een
beeld de schetsen van beide
structurerende elementen
binnen onze site.
Het eerste structurerend
element is de Boulevard.
Opvallend aan deze ‘groene’
boulevard, is dat de auto nog
steeds de bovenhand neemt.
De rijbanen variëren tussen
de zes tot negen rijstroken
waarlangs ook nog geparkeerd
kan worden. Het nietgemotoriseerd
verkeer wordt
hier volledig vergeten en krijgt
geen duidelijke plek binnen
deze ruimte. Langsheen de
boulevard is vooral hoogbouw
aanwezig met een gemiddelde
hoogte van tien verdiepen.
28

Figuur 31. Drivethrough
Boulevard de la Sauvenière via
google streetview (2013)
29

Figuur 32. Drivethrough
langs de Maas
kade
Drivethrough Kade
Aan de hand van een reeks
foto’s werd er geprobeerd een
beeld de schetsen van beide
structurerende elementen
binnen onze site.
Het tweede structurerend
element is de kade langsheen
de Maas. In het zuidelijke deel
van deze kade, merken we dat
er veel open ruimte en groene
ruimte aanwezig is, maar deze
vaak ondergebruikt is. Hoe
meer je naar het centrum gaat
(richting het noorden) is er als
maar minder ruimte voor de
voetganger voorzien. Ook de
hoeveelheid groene ruimte
daalt enorm.
30

Figuur 33. Drivethrough Kade
via google streetview (2013)
31

32

Figuur 34. Doorsneden
structurerende elementen
Snedes door beide
structurerende elementen
Aan de hand van snedes
werd er getracht een beeld te
geven van de breedte en de
ruimtelijke beleving op beide
structurerende elementen.
Algemeen kunnen we stellen
dat het gemotoriseerd verkeer
(voornamelijk de auto) een
groot aandeel krijgt en de
ruimte voor de voetgangers
gereduceerd wordt tot het
minimum.
Een pluspunt aan deze
structurele assen is dat de
verhouding tussen de breedte
van de Boulevard en de
straten ten opzichte van de
hoogte van de gebouwen wel
gerespecteerd werd.
33

Figuur 35. Doorsnede
d’Avroy
Parc
750m
Figuur 36. Doorsnede
Boulevard d’Avroy
34

750m
750m
Figuur 37. Doorsnede
Boulevard d’Avroy
35

Figuur 38. Doorsnede
Boulevard Frère - Orban
Figuur 39. Doorsnede
Boulevard Frère - Orban
36

750m
750m
37

Figuur 40. Doorsnede Qaui Paul
van Hoegaerden
Figuur 41. Doorsnede La Batte
38

750m
750m
39

Figuur 42. Historisch centrum
40

CONTEXT | Gebieden binnen het huidig weefsel
2. Historisch centrum
Het tweede gebied dat we bekijken is het deel van het historisch
centrum. Deze plek heeft van zichzelf al een grote aantrekkingskracht
aantrekkingskracht op zowel toeristen als bewoners, mede dankzij haar
historische charme. Tegenover de andere elementen binnen onze site
merken we dat er hier de dag van vandaag al veel bedrijvigheid is. Het
is een pool voor zowel culturele als commerciële activiteiten. Dit kan ook
een groot nadeel voor het historisch centrum worden. Er moet worden
opgelet dat niet heel het centrum een shoppingparadijs wordt zonder
andere activiteiten. De grote verdeeldheid in gebruik merken we nu al.
Door de grote leegstand boven de winkels in het shopping gedeelte
wordt dit ‘s nachts een verlaten plek. Terwijl de regio van de Carré
tijdens de nachtelijke uitgaansuurtjes wel een hoog gebruik heeft maar
het er overdag wat verlaten erbij ligt. Naar de toekomst toe moeten we
dus vooral voor voldoende functiemenging zorgen.
In tegenstelling tot de twee grote structurerende elementen is het
historisch centrum wel gericht op de voetganger. Het omvat ongeveer
2km aan voetgangerszone. De publieke ruimte is vaak verhard. Om dan
toch wat groen in de stad te krijgen wordt er hier en daar eens een
boom geplaatst.. De breedte van de straten en pleinen ten opzichte van
de hoogte van de gebouwen zit ook hier weer goed in verhouding met
elkaar. De lagere bebouwing ten opzichte van de smalle straatjes zorgt
voor een aangename en gezellige sfeer.
Naar de toekomst toe is het dus belangrijk om de diversiteit aan
activiteiten erg te benadrukken, maar ook voldoende ademruimte te
voorzien binnen dit dichtbebouwde stadsdeel. De kwaliteiten die we
hier terugvinden moeten we extra benadrukken en ook integreren in de
andere delen van het historisch centrum van Luik.
41

Figuur 43. Rue St. Paul (1977)
Figuur 44. Rue St. Paul (2015)
Figuur 45. Rue de Pont d’Or
(1905)
Figuur 46. Rue de Pont d’Or
(2015)
42

Figuur 47. Historisch
centrum met aanduiding van
de verschillende wijken en het
gebruik.
00u
06u
12u
18u
00u
Carré wijk -Weekdag
00u
06u
12u
18u
00u
Het gebruik van de
verschillende zones
Carré wijk -Weekend
00u
St. Paul wijk -Weekdag
00u
St. Paul wijk -Weekend
06u
06u
12u
12u
18u
18u
00u
00u
De twee grote zones binnen
het middeleeuwse deel van de
stad zijn de Carré-wijk en de
wijk St.-Paul.
De Carré is de bekende
uitgaansbuurt van Luik, met de
zeer typerende smalle straatjes
en vele bars en cafees.
De wijk St.-Paul staat
vooral bekend om zijn vele
shoppingstraten. Door het
hoge leegstandspercentage
merken we dat er buiten de
openingstijden weinig tot geen
activiteit en sociale controle is
binnen deze wijk.
43

03
02
01
3500 820
1870 1370 2400
750m
Figuur 48. Doorsnede St. Paul
7000
4000
1400
200
8750
750m
Figuur 49. Doorsnede Place
Neujean
0 1000 4500 8000 3200
380 2900
110 110
0 1000 4500 8000 3200
750m
Figuur 50. Doorsnede Place
de la Cathédrale
380 2900
110 110
44

Figuur 51. Rue St. Paul
Figuur 52. Place Neujean
Figuur 53. Place de la
Cathédrale
45

Figuur 54. Publieke ruimte
binnen het historisch weefsel
Publieke ruimte binnen het
historisch weefsel
Hiernaast werden de
verschillende publieke pleinen en
het netwerk van straten ertussen
aangeduid. Opvallend is de kleine
korrel en het fijnmazigheid van
het netwerk. De oppervlakten van
de publieke pleinen blijven ook
relatief klein.
46

PARK
Figuur 55. Functies binnen het
historisch weefsel
Figuur 56. Functies binnen
het historisch weefsel die een
invloed hebben op de publieke
ruimte
70
1. Commerciaal
2. Horeca
3. Kantoor / Dienst
4. Educatie
5. Ontspanning
6. Religieus
2
3
4
5
6
1
HISTORISCH
Functies binnen het historisch
weefsel
Aan de hand van observaties en
onderzoek werd er getracht een
beeld te vormen van de functies
binnen het oud historisch weefsel.
Op de bovenste mapping zijn de
verschillende functies aangeduid,
terwijl op de onderste mapping er
werd geprobeerd een beeld weer
te geven van de functies die geen
of wel een invloed hebben op de
publieke ruimte. Om deze kaart te
maken werd er gebruik gemaakt
van de definitie: ‘De functie die
erin aanwezig is zet aan om halt
te houden of ergens binnen te
gaan’. Deze functies hebben dan
wel een invloed op de publieke
ruimte.
47

Figuur 57. Ontsluiting van het
historisch weefsel
Ontsluiting van het historisch
weefsel
Op deze kaart worden de
belangrijkste toegangswegen
weergegeven. In het noorden van
het historisch centrum merken
we dat er weinig toegangswegen
aanwezig zijn. Dit omdat het
netwerk zeer fijnmazig is en
dienst doet als voetgangerszone
binnen de site.
48

Fijnmazig netwerk binnen het historisch centrum
Middeleeuwse steden werden opgebouwd aan de hand van bouwblokken.
Nochtans merken we een verschil tussen het heel fijnmazig netwerk uit
onze site en de grotere bouwblokken in de zone rond het Saint Lambert
plein. Ondanks dat het oud historisch centrum ook opgebouwd is uit
grote bouwblokken werden ertussen nog straatjes of steegjes voorzien.
Dit heeft als voordeel dat het weefsel meer doorlaatbaar is een een
compacter gevoel geeft. De zone Carré maakt veel gebruik van deze
kleine steegjes. Ingangen van cafees en bars worden hier gesitueerd
waardoor ze nog een klein terrasje kunnen voorzien.
Rue Pont D’or
Rue Pont D’or
Figuur 58. Bouwblok in het oud
historisch centrum
Féronstrée
Féronstrée
Figuur 59. Bouwblok rond de
Place St. Lambert
49

Figuur 60. 1970
50

CONTEXT | Gebieden binnen het huidig weefsel
3. Jaren ‘70
In de jaren ‘70 veranderde het algemene beeld van de stad. Het werd niet
meer gezien als leefgebied maar als een plek om te werken en vooral
door te circuleren. Wat we zien is dat in deze tijdsgeest de auto overal
voorrang krijgt. Zo werden langsheen de Maas snelle stroken aangelegd
zodat de autobestuurders vanuit de stad op een gemakkelijke en snelle
manier naar de snelweg geraakten. Vaak werden er rondom de stad ook
grote parkings aangelegd. Door de komst van de auto begonnen meer
en meer mensen de stad Luik te ontvluchten.
Om het modernistische ideaalbeeld te realiseren maakte men gebruik
van de wet van ‘53 welke toeliet sloppenwijken te vernielen en op deze
sites moderne hoogbouw te plannen. De bekende hoogbouw torens zijn
het beeld van het modernisme waarin weinig of geen samenhang was.
In de jaren ‘70 werd de oude middeleeuwse stad niet gespaard. Men
had geen oog voor erfgoed en vernielde een groot deel van de oude
stad, om plek te maken voor deze grote modernistische blokken. Tussen
de blokken werd de publieke ruimte aangelegd in functie van de auto.
Er werd gebruikt gemaakt van brede straten zonder oog voor het nietgemotoriseerd
verkeer. Tijdens de jaren ‘70 waren ze van mening dat
het scheiden van transportstromen de ideale manier van circuleren was.
Opvallend aan dit deel van het oud historisch centrum is de oost-west
verbinding via de Boulevard Maurice Destenay. Deze werd ook in de
jaren ‘70 aangelegd om de auto een betere doorgang te geven en de
connectie tussen het oosten en het westen te verbeteren.
51

Figuur 65. Doorsned
Rue Rouveroy
Figuur 61. Rue de Croisiers
(1970)
Figuur 62. Avenue
Destenay (1970-1975)
Maurice
Figuur 63. Avenue
Destenay (1979)
Maurice
Figuur 64. Avenue
Destenay (2014)
Maurice
52

750m
Figuur 66. Doorsnede Rue des Chiroux
65. Doorsnede
uveroy
750m
750m
Figuur 67. Doorsnede Avenue Maurice Destenay
53

Figuur 68. Publieke ruimte
binnen het jaren ‘70 weefsel
Publieke ruimte binnen het
jaren ‘70 weefsel
Hiernaast worden de
verschillende publieke pleinen
en het netwerk van straten
ertussen aangeduid. Tegenover
het historisch centrum merken we
dat het netwerk van straten veel
breder wordt en de open ruimte
ook verbreedt. Dit is het gevolg
van de tijdsgeest waarin dit
weefsel opgebouwd werd. In de
jaren ‘70 werd alles ontworpen op
maat van de auto en niet meer op
mensenmaat.
54

Figuur 69. Functies binnen het
jaren ‘70 weefsel
Figuur 70. Functies binnen het
jaren ‘70 weefsel die een invloed
hebben op de publieke ruimte
PARK
1. Commerciaal
2. Horeca
3. Kantoor / Dienst
4. Educatie
5. Ontspanning
6. Religieus
2
1
3
4
6
70
HISTORISCH
Functies binnen het jaren ‘70
weefsel
Net als in het historisch weefsel
werd in het deel uit de jaren ‘70
ook getracht een beeld te vormen
van de aanwezige functies. Op de
bovenste mapping zijn weer de
aanwezige functies aangeduid,
terwijl op de onderste mapping
er werd geprobeerd een beeld
weer te geven van de functies
die een invloed zouden hebben
op de publieke ruimte. Tegenover
het oud historisch centrum, zijn
hier maar heel weinig functies die
bepalend zijn voor de publieke
ruimte. Bijna alle functies zijn
volledig naar binnen gekeerd.
55

Figuur 71. Ontsluiting van het
jaren ‘70 weefsel
Ontsluiting van het jaren ‘70
weefsel
Opmerkelijk aan deze kaart zijn
de minimale toegangswegen van
het jaren ‘70 weefsel. Ondanks
dat het in die tijd de bedoeling
was om een stratenplan te
creëeren dat voornamelijk
gericht was op de auto, wordt
het vandaag de dag niet zo zeer
meer als doorsteek gebruikt.
Tegenwoordig zijn het vooral de
grote verharde parkeervlakken
die de site definiëren.
56

57

58
Figuur 72. Parkgedeelte

CONTEXT | Gebieden binnen het huidig weefsel
4. Parkgedeelte
Luik is een stad gelegen in groene heuvels. Toch heeft ze ook nog
verschillende grote parken op haar grondgebied. Drie van deze parken
liggen echt in het centrum: Jardin Botanique, Parc d’Avroy en Parc de
la Boverie.
De drie parken hebben een verschillende vorm en grootte, en toch zien
ze er zeer gelijkend uit - ze zijn in dezelfde periode ontstaan. Grasvelden
met bomen, romantisch kronkelende paden en een vijver of twee. Het
valt op dat er bijna geen aparte voorzieningen zijn voor bijvoorbeeld de
jongeren of andere leeftijdsgroepen. Alleen in Jardin Botanique is een
klimrek voorzien.
Een andere gelijkenis is de omliggende infrastructuur. De kruidtuin
en Parc d’Avroy zijn volledig omringd door zware infrastructuren. De
boulevards rond het Avroy-park zijn ook bijhoorlijk druk, wat van het
park een geïsoleerd eiland maakt. Parc de la Boverie grenst aan het
water wat het aantrekkelijker maakt.
Binnen onze site vormt Parc d’Avroy met de naastliggende wijken een
apart gebied met haar eigen karakter. Het residentiële gedeelte is een
mix van modernistische gebouwen en oudere gebouwen. Veel van
deze gebouwen werden opgetrokken na het dempen van het Bassin
de Commerce in 1880. De recentere gebouwen zijn vrijwel allemaal
appartementsgebouwen met in het binnengebied garageboxen. Op
het gelijksvloer van deze bouwblokken bevinden zich veeleer nietresidentiële
functies. Aan de andere kant van deze woonwijk ligt een
drukke boulevard die de gebouwen scheidt van de kades. Van in het
park is de aanwezigheid van de Maas dus niet merkbaar.
59

Figuur 73. Parc d’Avroy (1852)
De Maas veroorzaakte
overstromingen en verspreidde
ziektes. Toch wou de stad Luik
nog meer inzetten op handel via
de Maas.
De loop van de rivier werd dan
ook aangepast, en het Bassin
de Commerce werd gegraven.
Oorspronkelijk werd op het Ile
de Commerce ook een station
gepland, dit is echter nooit
gerealiseerd.
In 1866 werd de brug naar de
Boverie gebouwd.
Figuur 74. Parc d’Avroy (1880)
Het Bassin de Commerce bleek
onhandig voor schepen, en het Ile
de Commerce was een drassig
ongebruikt stuk land.
In 1868 besloot Blonden het
bassin te dempen, dit werd pas
in 1879 voltooid. Het bassin werd
het Parc d’Avroy met de Trink Hall
, muziekkiosk en vijver. Het eiland
werd een nieuwe residentiële
buurt met luxueuze woningen.
De boulevards en parken werden
gebruikt om te flaneren, picknicken
en muziek/dansavonden te
houden.
Figuur 75. Parc d’Avroy (2015)
In 1961 werd de verloederde Trink
Hall afgebroken en vervangen
door een nieuw gebouw. De
muziekkiosk kreeg ook een
grondige update. In 1982 werd
de Trink Hall in gebruik genomen
als Musée d’Art Différencié
(kunst gemaakt door mentaal
gehandicapten), met bijhorend
café.
60

Figuur 76. Parc d’Avroy
Parc D’ Avroy
Het park wordt op een
doordeweekse dag niet intensief
gebruikt. Hier en daar een
wandelaar of jogger, maar vooral
veel lege wandelpaden.
Dit in schril contrast met de grote
evenementen die er door gaan.
Vooral in de zomermaanden is
er iedere week wel iets gepland.
Een wekelijkse swingavond,
de bijna maandelijkse old timer
verzameling,... Ook enkele
grote evenementen zoals de
Luikse kermis, het volksfeest
Retrouvailles (verenigingsleven),
jogging voor de Waalse versie van
Kom Op Tegen Kanker, dag van
de socialistische partij,...
61

Figuur 77. Jardin Botanique
Jardin botanique
De kruidtuin hoort eigenlijk bij
de universiteit. Tot 1970 was
dit dan ook geen publiek park,
maar een echte kruidtuin waar
botanisten, studenten farmacie,...
over verschillende planten uit
verschillende werelddelen konden
leren.
Vandaag zijn er nog steeds enkele
serres over, en ook de universiteit
met zijn campus Architectuur is
daar nog aanwezig. De overige
gebouwen worden ingenomen
door de milieudiensten van
de stad Luik. De serres zijn te
bezoeken, en hierbij aansluitend
is er ook een klein café.
De tuin wordt vooral gebruikt door
de inwoners uit de buurt die hier
komen joggen, hun hond uitlaten,
spelen,...
62

Figuur 78. Parc de la Boverie
Parc de la Boverie
De expo’s van 1905 en 1930
hebben dit park grondig hervormd.
Zo heeft het meer grandeur en
meer grote gebouwen dan de
andere twee parken. Het leent
zich dus ook uitstekend voor
grotere evenementen.
Omdat er werken zijn aan het
park (oa afbraak van een lagere
school), wordt Retrouvailles hier
niet meer georganiseerd. Maar de
24h jogging vindt bijvoorbeeld wel
nog plaats in Parc de la Boverie.
Het is ook erg populair tijdens
de week en het weekend voor
joggers, schoolgroepen, vrienden
op picknick,... En roeiers gaan
ook te water vanuit het park.
63

Figuur 79. Publieke
binnen het parkgebied
ruimte
Publieke ruimte binnen het
parkgebied
Hiernaast werden de
verschillende publieke pleinen en
het netwerk van straten ertussen
aangeduid. Opvallend is dat in dit
stadsdeel een groot percentage
open ruimte aanwezig lijkt te
zijn. Dit is ook het geval, maar
gevoelsmatig wanneer men er
rond loopt lijkt het alsof het enkel
gericht is op de auto. Dit omdat
het park als eiland tussen twee
zware structurele elementen
gelegen is.
64

Figuur 80. Functies binnen het parkgedeelte
Figuur 81. Functies binnen het parkgedeelte die
een invloed hebben op de publieke ruimte
2
1
PARK
3
4
5
6
1. Commerciaal
2. Horeca
3. Kantoor / Dienst
4. Educatie
5. Ontspanning
6. Religieus
65
70

Figuur 82. Ontsluiting van het
parkgedeelte
Ontsluiting van het
parkgedeelte
Opmerkelijk zijn de twee
belangrijke doorsteken van de
Boulevard naar de kade. Hierdoor
worden de twee belangrijke
structurele elementen met elkaar
verbonden. Rue de Guillemins
die in de geschiedenis een heel
belangrijke verbinding tussen het
station en het historisch centrum
was, moet zeker opgewaardeerd
worden.
66

67

Figuur 83. Exploded view historisch centrum Luik

CONTEXT | Volledig weefsel
De opsplitsing van de site in verschillende gebieden, heeft ervoor
gezorgd dat we elk deel op zich goed konden analyseren en begrijpen.
We krijgen een duidelijk beeld wat er in welk gebied belangrijk is,
welke kwaliteiten het bezit, welke problemen er zich voordoen, hoe
de publieke ruimte gebruikt wordt en hoe de functies inspelen op deze
publieke ruimte. Om ervoor te zorgen dat onze uiteindelijke ingreep niet
op één deel van de site zou inspelen of enkel maar één probleem zou
aanpakken of één struikelblok zou verbeteren, was het nodig om de
belangrijkste bouwstenen voor onze strategie nog even voor de gehele
site samen te zetten. Op de volgende pagina’s worden vooral de functies
getoond met daarbij een tweede mapping welke functies een invloed
hebben op de openbare ruimte die eraan grenst. Deze twee mappings
zijn vooral naast elkaar heel belangrijk om te zien waar de actieve zones
binnen ons deel gelegen zijn, waar er al voldoende functies al aanwezig
zijn om het gebruik van de openbare ruimte te stimuleren en waar
we met een iets doder weefsel te maken hebben. Vervolgens wordt
voor de gehele site ook nog eens de openbare ruimte en het netwerk
ertussen weergegeven. Dit geeft een duidelijk beeld van het fijnmazig
en aangenaam aanvoelend netwerk in het noordelijk weefsel van onze
site. Dit is dan ook één van de grote kwaliteiten van onze site.
Als laatste wordt ook een beeld gegeven van één van de grootste
problemen binnen onze site: de door de auto gemonopoliseerde
ruimte. Door de twee structurerende elementen werkt het oud historisch
centrum van Luik meer als een eiland op zichzelf en speelt het niet in op
de omliggende delen van de stad.

Figuur 84. Functies
over het hele weefsel
gelegen
Ontsluiting binnen het
historisch centrum van Luik
Opvallend is dat het percentage
commerciële functies in het
noorden overheerst, terwijl in het
zuidelijke deel vooral kantoren en
passieve functies de bovenhand
hebben.
70

Figuur 85. Functies die een
invloed hebben op de publieke
ruimte
Functies die invloed hebben op
de publieke ruimte
Vooral de plek waar veel
commerciële functies gelegen
zijn hebben een grote invloed op
de publieke ruimte. Het fijnmazig
netwerk uit de middeleeuwen
zorgt voor een aangename
setting, waardoor het aangenaam
vertoeven is in het noordelijke
deel van onze site.
71

4300
3500
820
72

820 1870 1370 2400
750m
Figuur 86. Doorsnede
historisch centrum met functieaanduiding
750m
Figuur 87. Doorsnede jaren ‘70
weefsel met functie-aanduiding
750m
Figuur 88. Doorsnede
parkweefsel met functieaanduiding
73

Figuur 89. Publieke ruimte en
het netwerk ertussen
Publieke ruimte en het netwerk
ertussen
Door deze mapping te maken
wordt het verschil tussen
verschillende gebieden snel
duidelijk. In het noorden krijgen
we te maken met een heel
fijnmazig netwerk, terwijl in het
deel uit de jaren ‘70 er ineens
bredere straten voorkomen.
74

Figuur 90. Ontsluiting van onze
site
Ontsluiting van onze site
Op deze mapping werd er
getracht de belangrijkste
ontslutingswegen weer te geven.
Vooral in het zuidelijk deel van de
site zijn grote wegen aanwezig.
Deze zorgen voor een vlotte en
snelle verbinding tussen de twee
structurerende elementen.
75

76
I CONCLUSIE

Door een grondige analyse van de verschillende delen van onze site
te hebben gemaakt, krijgen we een scherp beeld van de publieke
ruimte en het gebruik ervan. Vooral door alle belangrijke analytische
kaarten weer samen te brengen voor de volledige site konden we de
probleemzones duidelijk zien. Zoals we van in het begin vermoedden
werkt onze site als een soort van geïsoleerd eiland, omgeven door twee
grote structurerende elementen. Deze ceintuur zorgt ervoor dat de auto
de ruimte voor niet gemotoriseerd verkeer volledig impalmt en afsluit van
de omliggende delen van Luik. Ondanks dat beide delen van de ceintuur
hetzelfde bereiken hebben ze een totaal andere functie en hebben ze
beide een potentie om twee verschillende maar complementaire delen
te worden binnen onze site.
Door verschillende mappings te maken over de functies gelegen in onze
site en deze te vergelijken met de mapping over functies die inspelen op
de openbare ruimte merkten we dat vooral in het noorden van onze site
veel bedrijvigheid aanwezig is. Dit is ook de plek waar voetgangers wel
voorrang krijgen door de aanleg van grote voetgangerszone.
Door deze kwaliteit uit te lichten en te projecteren op deze twee grote
structurerende elementen rondom de site kunnen we ervoor zorgen dat
het oud historisch centrum weer een plek krijgt binnen het weefsel van
Luik.
77

78
I STRATEGIE

79

Figuur 91. Strategie

STRATEGIE | Algemeen beeld
Omdat we merken dat het grote probleem binnen onze site vooral
zijn grenzen en de twee armaturen errond zijn, wordt er getracht een
oplossing te bieden voor de twee grote structurerende elementen aan
de hand van een groot algemeen masterplan en enkele strategische
knooppunten. Omdat de Boulevard en de kade een belangrijke
verkeersmatige functie hebben wordt er eerst gekeken naar de huidige
en toekomstige verkeerssituatie van beide armaturen. Van hieruit
kunnen we dan opmaken welke delen van die structurerende elementen
belangrijk zijn voor het verkeer en de doorstroom en welke gebieden
minder gebruikt worden door het gemotoriseerd verkeer. Dit biedt ons
een kans om een groter masterplan op te stellen, rekening houdend met
zowel het gemotoriseerd als niet-gemotoriseerd verkeer.
Op de twee armaturen wordt aan de hand van strategische knooppunten
een oplossing geboden voor de problematieken die voortvloeiden uit
de analyse. Aan elk strategisch punt werd een identiteit gekoppeld
dat bepaald werd aan de hand van een SWOT-analyse en de functieanalyse
die eerder gemaakt werd. Zo kan er een duidelijk beeld
geschept worden voor wat elk strategisch knooppunt dient en wat zijn
functie zal zijn binnen het groter masterplan.
Uiteindelijk wordt er ingezoomd drie belangrijke strategische punten.
Dit zijn de drie punten die vooral een grote invloed hebben voor het
oud historisch centrum zelf, maar ook voor een connectie met andere
delen van de stad maakt. Aan de hand van deze drie punten wordt een
voorbeeld gegeven hoe het knooppunt er uiteindelijk zou kunnen uitzien
en welke identiteit, functie, gebruik, etc. zal bevatten.
81

Figuur 92. Huidige
verkeerstoestand
Coronmeuse
Figuur 93. Toekomstige tramlijn
82
Standard

Figuur 94. Belangrijke
verkeersassen
nieuwe
Shared space
Shared
space
83

Figuur 95. Verkeer door en
langs het historisch centrum
84

85

Figuur 96. Masterplan
86

87

Figuur 97. Doorsnede
toestand Parc d’Avroy
huidige
Figuur 98. Doorsnede
toekomstige toestand Parc
d’Avroy
88

750m
750m
89

Figuur 99. Doorsnede huidige
toestand Boulevard d’Avroy
Figuur 100. Doorsnede
toekomstige toestand Boulevard
d’Avroy
750m
750m
90

Figuur 101. Doorsnede huidige
toestand Boulevard d’Avroy
Figuur 102. Doorsnede
toekomstige toestand Boulevard
d’Avroy
750m
750m
91

Figuur 103. Doorsnede huidige
toestand Boulevard Frère-Orban
Figuur 104. Doorsnede
toekomstige toestand Boulevard
Frère-Orban
92

750m
750m
93

Figuur 105. Doorsnede
toestand La Batte
huidige
Figuur 106. Doorsnede
toekomstige toestand La Batte
94

750m
750m
95

Figuur 107. Toekomstige
Boulevard
tijdlijn
Tijdlijn gebruik van de
Boulevard en de Kade
Beide afbeeldingen geven de
evolutie weer van het gebruik
van de ruimte. De eerste
tijdlijn werd gemaakt over de
Boulevard de la Sauvenière.
Hierdoor zien we duidelijk dat
het van een groen-blauwe
ruimte overgegaan is naar een
ruimte waarin het gemotiseerd
verkeer de bovenhand neemt.
In de toekomst (2020) moet er
terug voor een mooie verdeling
tussen de verschillende
actoren gezorgd worden. Het
aandeel auto zal sterk dalen,
terwijl voetgangers en fietsers
de bovenhand nemen. De tram
zal ook terug geïntroduceerd
worden.
De 2 ” afbeelding stelt het
gebruik van de kade voor.
Het aandeel water is in het
verleden sterk gedaald, terwijl
het aandeel auto’s enorm is
toegenomen. Ook hier zal
ervoor gezorgd worden dat het
aandeel van de voetganger en
fietser zal toenemen.
96

Figuur 108. Toekomstige
Kade
tijdlijn
97

98

Figuur 109. Exploded view strategische punten
99

CONNECTIEPLEIN
Strengths
Weaknesses
Opportunities
Threats
Operaplein als buffer tussen verkeer en gebouw
Banken staan naar het plein gericht
Bushalte
Verzamelplaats, connectie met Place St. Lambert
Evenementen vinden er plaats
Druk verkeerspunt, transitzone, omgeven door straten
Banken op de rand van het plein
Weinig referentie naar de opera zelf
Onduidelijke toegang naar het centrum
Voldoende plek voor evenementen
Connectie tussen centrum en Place St. Lambert
Mooie toegang tot het oud historisch centrum
Toenemend gemotoriseerd verkeer
ONTSPANNING
Strengths
Weaknesses
Parking dicht tegen het centrum
Verbinding centrum en eiland door voetgangersbrug
Universiteit en bibliotheek nabij
Aanwezigheid wekelijkse markt
Omringd door brede straten met lage bouwblokken.
Volledig verhard, niets van groen aanwezig
Geen relatie met het water, verhinderd door bouwblok
Opportunities
Threats
Aanwezigheid van de Maas
Combineren van functies
Auto’s een eigen/beperktere plek geven
Verkeer
Schaalverhouding
POORTTOEGANG
Strengths
Weaknesses
Opportunities
Threats
Scheiding van verschillende transportvormen
Toegang naar het centrum
Grote mix van verschillende functies
Breed verkeersknooppunt (9 rijbanen)
Toegang centrum onduidelijk
Toeëigening voetpaden door bars.
Fietsers en voetgangers een eigen plek geven
Auto reduceren
Combinatie van functies voorzien typerend voor Luik
Toenemend verkeer
Figuur 110. Iconen strategische punten
100

Omsloten door groene elementen
Goed georganiseerd voor de auto
Verbinding centrum - Maas - Eiland
Omsloten door rijbanen
Onduidelijke toegang tot het centrum
Veel verloren ruimte, aanwezigheid van hekken
Veel publieke open ruimte
Connectie water en centrum
Schaalverschil
Strengths
Weaknesses
Opportunities
Threats
LANDMARK
Groene rustige zones
Historische verbinding station - eiland
Grens om gras te betreden
Geen functioneel groen
Grasveld functioneler maken
Toenemend verkeer
Strengths
Weaknesses
Opportunities
Threats
TERRASSEN
Groene boulevard
Georganiseerd verkeerspunt
Verbinding tussen verschillende delen van de stad
Verkeersknooppunt voor auto’s, transitzone
Veel verharde ruimte
Weinig functies in het groene deel
Uit proportie
Proportie tussen wegen en groen verbeteren
Meer functies in het groengebied
Auto die nog meer plaats gaat innemen
Park dat opgesplitst wordt
Strengths
Weaknesses
Opportunities
Threats
PARKRUIMTE
Samenkomst Boulevard en kade
Open ruimte
Visuele relatie met het eiland
Minimale aanwezigheid van groen
Veel verharde ruimte
Uit proportie
Functies verbinden aan deze ruimte
Verbinding station door Esplanade, internationaal
Knooppunt structurerende elementen
Auto die nog meer plaats gaat innemen
Ruimte wordt ingenomen door parking
Strengths
Weaknesses
Opportunities
Threats
TOEGANGSPUNT
Figuur 111. Iconen strategische punten
101

Figuur 112. Ontwerp
CONNECTIEplein
CONNECTIEPLEIN
Op het plein voor de opera
van Luik zal aan de hand van
een minimalistische ingreep
getracht worden de nadruk
te leggen op zijn functie van
ontmoetingsplaats. Er werd
getracht vooral het nietgemotoriseerd
verkeer voorrang
te geven en de historische
verbinding met Place St. Lambert
te herstellen.
102

Figuur 113. Visualisatie
CONNECTIEplein
103

Figuur 114. Ontwerp LANDmark
LANDMARK
Een groot struikelblok binnen
het oud historisch centrum is de
schaalbreuk tussen het weefsel
uit de middeleeuwen en dat uit de
jaren ‘70. Dit punt wordt als een
problematisch punt beschouwd
omdat dit net zorgt voor de
verbinding tussen dit historisch
weefsel en de kade. Daarom
werd er getracht een ontwerp te
maken dat de verbinding tussen
de kade en het centrum versterkt,
maar de ideologie van de jaren
‘70 niet te niet doet. Daarom werd
er geopteerd voor een scheiding
van functies en werd er gebruik
gemaakt van een verhoogde
wandelbrug.
104

Figuur 115. Visualisatie
LANDmark
105

Figuur 116. Ontwerp
TOEGANGspunt
TOEGANGSPUNT
Een belangrijk punt om onze
site te verbinden met het Station
Guillemins en dus zowel toeristen
als bezoekers naar onze site te
trekken, werd het toegangspunt
ontworpen. Omdat het een relatief
grote uitgestrekte oppervlakte
had, werd er geopteerd om het
vooral een groen karakter te
geven. Opvallend aan dit punt
is de halte van de nieuw aan
te leggen tram. Deze halte zal
geen standaard bushok worden,
maar zal een informatieve
functie bevatten. Hierdoor zullen
bezoekers of toevallige passanten
te weten komen wat er gaande is
in het centrum en geneigd worden
deze route te volgen. Er zal ook
voor een visuele verbinding met
het landmark gezorgd worden.
106

Figuur 117. Visualisatie
TOEGANGspunt
107

BRONNEN I Figuren
[Figuur 01]
[Figuur 02]
[Figuur 03]
[Figuur 04]
[Figuur 05]
[Figuur 06]
Overzichtsfoto (eigen foto)
Macro I Meso I Micro schaal (google maps met eigen bewerking)
Historisch centrum Luik (1777, Ferraris)
Exploded view historisch centrum Luik (Google Earth, eigen verwerking)
Tijdlijn geschiedenis historisch centrum Luik (eigen materiaal)
Kanalen voor 1815 (eigen materiaal gebaseerd op Warzée, C., Histoires de Liege)
[Figuur 07] Demping van kanalen in 1815 (eigen materiaal gebaseerd op Warzée, C., Histoires
[Figuur 08]
de Liege)
Demping van kanalen in 1820-1835 (eigen materiaal gebaseerd op Warzée, C.,
Histoires de Liege)
[Figuur 09] Demping van kanalen in 1826-1879 (eigen materiaal gebaseerd op Warzée, C.,
Histoires de Liege)
[Figuur 10] Historisch centrum Luik (1830)
[Figuur 11]
[Figuur 12]
[Figuur 13]
[Figuur 14]
[Figuur 15]
[Figuur 16]
[Figuur 17]
[Figuur 18]
[Figuur 19]
Historisch centrum Luik (1852) (Kümmer)
Historisch centrum Luik (1880) (Blonden)
Historisch centrum Luik (2015) (Google Earth)
Exploded view verdeling huidig weefsel (Google earth, eigen verwerking)
Exploded view twee structurerende elementen (Google earth, eigen verwerking)
Boulevard de Sauvenière (1826) (Université de Liège, 2005. Le Pont d’Avroy, par
Charles Remonten 1878, d’après un original de Henry Renardy.)
Boulevard de Sauvenière (19 ” E) (Université de Liège, 2013. Boulevard de la
Sauvenière, Joseph Fussell (1818-1912)
Pont d’Avroy (1815) (Warzée, C., Histoires de Liège,2015)
Pont d’Avroy (1871) (Warzée, C., Histoires de Liège,2015)
[Figuur 20] Parc d’Avroy (1876) (Warzée, C., Histoires de Liège, 2015. Le pont d’Avroy en 1815.)
[Figuur 21]
[Figuur 22]
[Figuur 23]
Parc d’Avroy (1876) (Warzée, C., Histoires de Liège, 2015. Le bassin de Commerce
en 1872.)
Boulevard Frère-Orban (Warzée, C., Histoires de Liège, 2015. Le canal lateral en
1878.)
Boulevard Frère-Orban (1930) (Warzée, C., Histoires de Liège, 2015. Le canal
lateral en 1878.)
110

Rue da la Régence (20 e E) (Warzée, C., Histoires de Liège, 2015. le quai sur Meuse
de nos jours.)
Rue da la Régence (2015) ) (Warzée, C., Histoires de Liège, 2015. le quai sur
Meuse de nos jours.)
Les Quais de la Batte (1868) (Warzée, C., Histoires de Liège, 2015. le quai sur
Meuse de nos jours.)
Les Quais de la Batte (1954) (Warzée, C., Histoires de Liège, 2015. le quai sur
Meuse de nos jours.)
Tijdlijn boulevard de la Sauvenière (eigen materiaal)
Tijdlijn kade (eigen materiaal)
Drivethrough Boulevard de la Sauvenière (eigen materiaal)
Drivethrough Boulevard de la Sauvenière (Google streetview 2013)
Drivethrough kade (eigen materiaal)
Drivethrough kade (Google streetview 2013)
Doorsneden structurerende elementen (eigen materiaal)
Doorsnede Parc d’Avroy (eigen materiaal)
Doorsnede Boulevard d’Avroy (eigen materiaal)
Doorsnede Boulevard d’Avroy (eigen materiaal)
Doorsnede Boulevard Frère-Orban (eigen materiaal)
Doorsnede Boulevard Frère-Orban (eigen materiaal)
Doorsnede Qaui Paul van Hoegaerden (eigen materiaal)
Doorsnede La Batte (eigen materiaal)
Exploded view historisch centrum (Google earth, eigen verwerking)
Rue St. Paul (1977) (Warzée, C., Histoires de Liège, 2015.La place et la rue des
carmes, la rue des Clarisses, l’avenue Maurice Destenay.)
Rue St. Paul (2015) (eigen materiaal)
Rue de Pont d’Or (1905)(Warzée, C., Histoires de Liège, 2015.La place et la rue
des carmes, la rue des Clarisses, l’avenue Maurice Destenay.
Rue de Pont d’Or (2015) (eigen materiaal)
Historisch centrum met verschillende wijken en het gebruik (eigen materiaal)
Doorsnede St. Paul (eigen materiaal)
[Figuur 24]
[Figuur 25]
[Figuur 26]
[Figuur 27]
[Figuur 28]
[Figuur 29]
[Figuur 30]
[Figuur 31]
[Figuur 32]
[Figuur 33]
[Figuur 34]
[Figuur 35]
[Figuur 36]
[Figuur 37]
[Figuur 38]
[Figuur 39]
[Figuur 40]
[Figuur 41]
[Figuur 42]
[Figuur 43]
[Figuur 44]
[Figuur 45]
[Figuur 46]
[Figuur 47]
[Figuur 48]
111

[Figuur 49]
[Figuur 50]
[Figuur 51]
[Figuur 52]
[Figuur 53]
[Figuur 54]
[Figuur 55]
[Figuur 56]
[Figuur 57]
[Figuur 58]
[Figuur 59]
[Figuur 60]
[Figuur 61]
[Figuur 62]
[Figuur 63]
[Figuur 64]
[Figuur 65]
[Figuur 66]
[Figuur 67]
[Figuur 68]
[Figuur 69]
[Figuur 70]
[Figuur 71]
[Figuur 72]
[Figuur 73]
Doorsnede Place Neujean (eigen materiaal)
Doorsnede Place de la Cathédrale (eigen materiaal)
Rue St. Paul (2015) (eigen materiaal)
Place Neujean (2015) (eigen materiaal)
Place de la Cathédrale (2015) (eigen materiaal)
Publieke ruimte binnen het historisch weefsel (eigen materiaal)
Functies binnen het historisch weefsel (eigen materiaal gebaseerd op xx)
Functies die invloed hebben op de publieke ruimte (eigen materiaal)
Ontsluiting historisch weefsel (eigen materiaal)
Bouwblok in het oud historisch centrum (eigen materiaal)
Bouwblok rond Place St. Lambert (eigen materiaal)
Exploded view 1970 (Google earth, eigen verwerking)
Rue de Croisiers (1970) (Warzée, C., Histoire de Liège, 2015, La place et la rue des
Carmes, la rue des Clarisses, l’avenue Maurice Destenay)
Avenue Maurice Destenay (1970-1975) (Warzée, C., Histoire de Liège, 2015, La
place et la rue des Carmes, la rue des Clarisses, l’avenue Maurice Destenay.)
Avenue Maurice Destenay (1979) (Warzée, C., Histoire de Liège, 2015, La place et
la rue des Carmes, la rue des Clarisses, l’avenue Maurice Destenay.)
Avenue Maurice Destenay (2014) (Warzée, C., Histoire de Liège, 2015, La place et
la rue des Carmes, la rue des Clarisses, l’avenue Maurice Destenay.)
Doorsnede Rue de Chiroux (eigen materiaal)
Doorsnede Rue Rouveroy (eigen materiaal)
Doorsnede Avenue Maurice Destenay (eigen materiaal)
Publieke ruimte binnen het jaren ‘70 weefsel (eigen materiaal)
Functies binnen het jaren ‘70 weefsel (eigen materiaal gebaseerd op Google Earth)
Functies die invloed hebben op de publieke ruimte (eigen materiaal)
Ontsluiting jaren ‘70 weefsel (eigen materiaal)
Exploded view parkgedeelte (Google earth, eigen verwerking)
Parc d’Avroy (1852) (Kümmer)
112

Parc d’Avroy (1880) (Blonden)
Parc d’Avroy (2015) (Google Earth)
Parc d’Avroy (Google earth, eigen verwerking)
Jardin Botanique (Google earth, eigen verwerking)
Parc de la Boverie (Google earth, eigen verwerking)
Publieke ruimte binnen het park weefsel (eigen materiaal)
Functies binnen het park weefsel (eigen materiaal gebaseerd op Google Earth)
Functies die invloed hebben op de publieke ruimte (eigen materiaal)
Ontsluiting park weefsel (eigen materiaal)
Exploded view gehele site (Google earth, eigen verwerking)
Functies binnen het hele weefsel (eigen materiaal gebaseerd op Google Earth)
Functies die invloed hebben op de publieke ruimte (eigen materiaal)
Doorsnede historisch centrum met functie-aanduiding (eigen materiaal)
Doorsnede jaren ‘70 weefsel met functie-aanduiding (eigen materiaal)
Doorsnede park weefsel met functie-aanduiding (eigen materiaal)
Publieke ruimte binnen de gehele site (eigen materiaal)
Ontsluiting gehele site (eigen materiaal)
Exploded view strategie (Google Earth, eigen verwerking)
Verkeer (Google Earth, eigen verwerking)
Toekomstige tramlijn (Google Earth, eigen verwerking)
Nieuwe verkeersassen (eigen materiaal)
Verkeer langs het historisch centrum (Google Earth, eigen verwerking)
Masterplan (Google Earth, eigen verwerking)
Doorsnede huidige toestand Parc d’Avroy (eigen materiaal)
Doorsnede toekomstige toestand Parc d’Avroy (eigen materiaal)
[Figuur 74]
[Figuur 75]
[Figuur 76]
[Figuur 77]
[Figuur 78]
[Figuur 79]
[Figuur 80]
[Figuur 81]
[Figuur 82]
[Figuur 83]
[Figuur 84]
[Figuur 85]
[Figuur 86]
[Figuur 87]
[Figuur 88]
[Figuur 89]
[Figuur 90]
[Figuur 91]
[Figuur 92]
[Figuur 93]
[Figuur 94]
[Figuur 95]
[Figuur 96]
[Figuur 97]
[Figuur 98]
113

[Figuur 99]
[Figuur 100]
[Figuur 101]
[Figuur 102]
[Figuur 103]
[Figuur 104]
[Figuur 105]
[Figuur 106]
[Figuur 107]
[Figuur 108]
[Figuur 109]
[Figuur 110]
[Figuur 111]
[Figuur 112]
[Figuur 113]
[Figuur 114]
[Figuur 115]
[Figuur 116]
[Figuur 117]
[Figuur 118]
Doorsnede huidige toestand Boulevard d’Avroy (eigen materiaal)
Doorsnede toekomstige toestand Boulevard d’Avroy (eigen materiaal)
Doorsnede huidige toestand Boulevard d’Avroy (eigen materiaal)
Doorsnede toekomstige toestand Boulevard d’Avroy (eigen materiaal)
Doorsnede huidige toestand Boulevard Frère-Orban (eigen materiaal)
Doorsnede toekomstige toestand Boulevard Frère-Orban (eigen materiaal)
Doorsnede huidige toestand La Batte (eigen materiaal)
Doorsnede toekomstige toestand La Batte (eigen materiaal)
Toekomstige tijdlijn Boulevard (eigen materiaal)
Toekomstige tijdlijn Kade (eigen materiaal)
Exploded view strategische punten (Google Earth, eigen verwerking)
Iconen strategische punten (eigen materiaal)
Iconen strategische punten (eigen materiaal)
Ontwerp CONNECTIEplein (Google Earth, eigen verwerking)
Visualisatie CONNECTIEplein (eigen materiaal)
Ontwerp landMARK (Google Earth, eigen verwerking)
Visualisatie landMARK (eigen materiaal)
Ontwerp TOEGANGspunt (Google Earth, eigen verwerking)
Visualisatie TOEGANGSPUNT (eigen materiaal)
Algemeen masterplan (eigen mateiraal)
114

BRONNEN I Internetbronnen
Enseignons, 2008. Liège, hier et aujourd’hui. [Online]
Available at: www.enseignons.be/upload/secondaire/sciences-humaines/04-
10-08Lg_doc_2008.pdf [Accessed oktober 2015].
Grip, n.d. Aanpak - stedenbouwkundige context jaren 70. [Online]
Available at: http://www.jaren70centra.nl/het-onderzoek/tijdgeest/aanpak/
stedenbouwkundige- context/aanpak-stedenbouwkundige-context.html
[Accessed oktober 2015].
Liège, 2013. Het commerciële ontwikkelingsplan van Luik. [Online]
Available at: place2shop.liege.be/uploads/common/file/2SHOP_BROCHURE_
NL_SANS%20PHOTO%20nov2013%5 B1%5D.pdf
[Accessed oktober 2015].
Liège, n.d. Liège. Une ville, un esprit.. [Online]
Available at: http://www.liege.be/
[Accessed 2015].
Warzée, C., n.d. Histoires de Liège. [Online]
Available at: http://histoiresdeliege.skynetblogs.be/
[Accessed 2015].
[Bron 01]
[Bron 02]
[Bron 03]
[Bron 04]
[Bron 05]
115

BRONNEN I Boekbronnen
[Bron 01] Frankignoulle, P. (2009). Urbanisme et architecture à Liège 1960-1970.
Les Cahiers de l’Urbanisme (73), 38-45.
[Bron 02]
Wuytack, K. (2015, september). Presentatie ontwerpopdracht (leespakket).
[niet gepubliceerde cursus]. KULeuven Faculteit Stedenbouw en Ruimtelijke
Planning campus Gent.
116

BRONNEN I Referenties
Figuur 118. Referentie
Hasselt
Dear
Architectenbureau Dear Hunter
heeft een onderzoek gedaan naar
het gebruik van de singel rond
de stad Hasselt. Door ter plaatse
enkel weken te vertoeven en te
observeren hebben ze een heel
nauwgezette analyse kunnen
maken de stad.
Figuur 119. Referentie Mechelen
Secchi & Vigano
Het architectenbureau Secchi &
Vigano
117

Figuur 120. Referentie
Theaterplein Antwerpen Secchi&
Vigano
Figuur 121. Referentie
Bahnhofplatz Aaken
In deze referentie wordt aan
de hand van materiaalgebruik
een plein afgebakend. Ondanks
dat er een straat met vijf
baanvakken het plein doorkruist
zorgt het materiaal ervoor dat de
voetgangers voorrang krijgen en
de auto automatisch vertraagd.
Door het materiaalgebruik
wordt het niet gemotoriseerd
belangrijker en zal het de
bovenhand nemen om dit plein.
Dit is een methode die we in één
van onze strategische punten
kunnen toepassen.
118

Figuur 122. Referentie
Luchtsingel ZUS architecten
De Luchtsingel in Rotterdam
van ZUS architecten wordt
gebruikt om verschillende
hoogbouw blokken met elkaar te
verbinden. Door de voetganger
een verhoogd circulatieplatform
te geven wordt er een aparte en
rustgevende plek gecreëerd
119

Locate + access + connect