Toonkunststemmen Maart 2018

Het Gloria van Francis Poulenc:
van frivole uitbundigheid tot diepe verstilling
Francis Poulenc werd in 1899 in Parijs geboren.
Les Biches, het Concert Champêtre voor
dit religieuze werk vond een aantal critici
De familie woonde in een groot herenhuis dicht bij
klavecimbel en orkest, opgedragen aan
maar niets. Eentje merkte op dat sommige
het Elysée. Zijn ouders waren vrome, maar niet-
Wanda Landowska, en niet te vergeten het
passages eerder voor de Folies Bergère
orthodoxe katholieken. Zijn vader was directeur-
concert voor twee piano’s en orkest dat hij
dan voor de Notre Dame geschreven leken.
eigenaar van een farma-
samen met
Poulenc begreep de kritiek niet. Hij zei
TOONKUNSTREPERTOIRE
ceutisch bedrijf dat
jaren later ging fuseren
en uitgroeide tot het
wereldconcern Rhône-
Poulenc (thans Sanofi
Aventis).
Jacques Fevrier
vele malen
uitvoerde.
Gloria
In de jaren
vijftig schreef
Poulenc met
regelmaat
religieus werk.
daarover: ‘Toen ik het Laudamus schreef,
moest ik gewoon denken aan de fresco’s van
Gozzoli waarop engelen hun tong uitsteken.
Ook voetballende benedictijnen kwamen in
mijn gedachten.’
In het Gloria spelen blaasinstrumenten een
belangrijke rol. Poulenc had overigens met
blaasinstrumenten meer affiniteit dan met
strijkinstrumenten. Dat zie je in zijn gehele
De uitgever
oeuvre. Verder is in het Gloria opvallend de
Riccordi gaf
‘verkeerde’ tekstplaatsing. Bij de woorden
opdracht
‘Laudamus te’ verwacht je een accent op
voor het
‘da’ in plaats van op ‘te’. Dit soort effecten
componeren van de opera Dialogues
vergroten de vrolijkheid van sommige delen.
Het hoeft dus geen betoog dat de familie
zes jonge componisten de naam Groupe des
des carmélites. Ook ontving hij enkele
Het derde en vijfde deel daarentegen zijn
zeer bemiddeld was. De moeder gaf
six.
opdrachten uit de Verenigde Staten. De
ernstig en diepreligieus.
Francis vanaf zijn vierde pianoles. Op zijn
Koussovitsky Foundation vroeg hem om
achtste nam een nicht van César Franck
In 1928, zijn vader was enkele jaren eerder
een religieus werk voor koor en orkest te
Tenslotte
de pianolessen over. Poulenc wilde na het
overleden, kocht Poulenc met het geërfde
schrijven. Het werd zijn Gloria. Evenals bij
Na het Gloria in 1959 schreef Poulenc nog
lyceum verder in de muziek. Hij ging solfège
kapitaal een groot landgoed met buitenhuis
Strawinsky spelen daarin blaasinstrumenten
maar enkele composities. Zijn laatste was
studeren. De piano-opleiding zette hij voort
in Noizay/Loire. Daar vond hij meer rust dan
een belangrijke rol, maar zijn werk is vrolijk
een sonate voor hobo en piano (januari
bij Riccardo Vines, een Spaanse virtuoos die
in het drukke Parijs. Hij componeerde er het
en brutaal. Ernst en luim wisselen elkaar
1963). Het derde en laatste deel draagt als
bevriend was met Debussy en Ravel.
merendeel van zijn vele werken. Niet veel
af. De biograaf Erik Fokke zegt daarover:
titel Déploration (treurnis), als voorvoelde hij
later ontmoette hij de bariton Pierre Bernac,
De werelden waarin de componist zich
zijn naderend einde. Zijn laatste optredens
Poulenc was al vroeg geïnteresseerd in
voor wie hij veel liederen schreef. Samen
begeeft is er een van ‘de kwajongen en de
waren die met het Limburgs Symfonieorkest.
het lied als muzikale vorm, waarbij hij zich
traden ze in de loop der jaren over de hele
monnik’. Dit laatste moet letterlijk worden
Samen met de sopraan Denise Duval
liet beïnvloeden door Schubert. Hij zou er
wereld op als duo. In 1936 vernam hij het
genomen. Tijdens het componeren van het
verzorgde hij eind januari 1963 in Heerlen
tijdens zijn leven meer dan 150 schrijven.
droeve nieuws dat een goede vriend bij een
tweede deel, Laudate te, bezocht Poulenc
en Maastricht een compleet Poulenc-
Ook ontmoette hij in die tijd Strawinsky. Die
auto-ongeluk om het leven was gekomen.
een Benedictijner klooster en zag er paters
programma. Twee dagen na terugkeer in
opende voor hem de deur naar Engeland
Dat deed hem in een diepe depressie
met elkaar voetballen, zoals Jos Vermunt
Parijs werd hij getroffen door een fatale
en de Verenigde Staten voor uitvoering
belanden. Hij vond troost in het geloof en
ons tijdens een repetitie vertelde. Het werk
hartaanval.
van enkele van Poulencs composities.
schreef een eerste religieus werk: Litanie
beleefde zijn wereldpremière in Boston
Ook muzikaal was Strawinsky van grote
à la Vierge Noire. Dit kwam tot stand na
met het gelijknamige orkest onder leiding
Gelukkig worden veel van de 185 opus-
betekenis voor Poulenc. In de jaren twintig
een eerste bezoek aan de bedevaartsplaats
van Charles Munch (26 januari 1961). De
nummers die hij schreef nog steeds uitge-
onderhield hij ook contact met andere
Rocamadour.
compositie werd in de USA enthousiast
voerd.
componisten, onder wie Darius Milhaud en
Tussen de optredens door componeerde
ontvangen. De ontvangst in Parijs was een
Arthur Honegger. Een muziekcriticus gaf de
hij vele werken, ook orkestwerken zoals
stuk gereserveerder. De frivole passages in
Lex De Wever