Interview met Stijn Dickel in BLVRD Magazine

PHONORAMA: OP GELUIDENJACHT IN BRUGGE
Samen met KAAP onderzoekt Phonorama deze zomer hoe
mensen luisteren naar de geluiden in de stad. Iedereen die woont,
werkt, leeft en beweegt in Brugge kan mee op geluidenjacht.
Om meer te weten te komen over dit project, spraken we online
af met Stijn Dickel, artistiek leider van de kunstenorganisatie
Aifoon vzw, de organisatie achter Phonorama.
Tekst: Layla Cornelissen
Wat is het idee achter Phonorama?
Stijn: “Voor Phonorama haalde ik mijn inspiratie bij de Voyagerruimtesondes
die gelanceerd werden in 1977. Aan boord van deze
onbemande sondes bevinden zich 2 gouden grammofoonplaten beter
bekend als ʻThe Golden Recordsʼ. Deze platen bevatten muziekstukken
en begroetingen in 55 talen en zijn de ruimte ingestuurd bij wijze van
begroeting mochten we ooit buitenaards leven ontmoeten. Wat mij
hiervan het meest geïntrigeerd heeft was de beslissing om een selectie
van geluiden te verzamelen die de moeite waard was om te overleven en
overgeleverd te worden.”
Hoe is Phonorama gegroeid als project?
“In 2017 werd ik aangesproken door de buurtvereniging van de
Papagaaiwijk in Gent en kwam ik op het idee om geluiden van de wijk
op te nemen en die op een tijdsreis te sturen van 20 jaar. We hebben
overwogen om eerst bij de mensen thuis fragmenten op te nemen, maar
we vermoedden dat dit te intimiderend zou zijn. Om dat te vermijden
hebben we een toestel ontworpen: de Eifoon, een houten ei met een
ingebouwde recorder en antenne. Deze eieren werden de wijk ingestuurd
en gingen reizen tussen de bewoners onderling. Op die manier kwamen
we aan zeer intieme geluidsfragmenten. Via Phonorama laten we mensen
reflecteren over hoe we auditief samenleven. Na de opnameperiode werd
er door de mensen een selectie gemaakt en via een online stemming zijn
er uiteindelijk van de 800 geluiden, 20 geluidsfragmenten geselecteerd
om op tijdsreis te gaan. Concreet hebben we een usb-stick in een capsule
begraven in een stuk grond midden in de wijk.”
30

Hoe zal dat proces in Brugge in z’n werk gaan?
“We hebben lessen getrokken uit de Papagaaiwijk
in Gent en zijn een samenwerking gestart met KAAP.
Dat zorgt ervoor dat we omringd zijn door sterke
lokale trekkers. In het begin lanceerden we terug
de Eifoons die onderling werden doorgegeven,
maar door corona was dit helaas geen optie meer.
Omdat we de persoonlijke signatuur van geluiden
te belangrijk vinden, laten we nu toe dat geluiden
opgenomen worden met de smartphone. Aan
de geluidsfragmenten zijn er twee voorwaarden
verbonden: allereest mag het geluid geen muziek
of stemmen bevatten. Al de rest - binnen, buiten,
dieren, onherkenbare geluiden, herkenbare geluiden
- is mogelijk. Daarnaast moet het geluid in Brugge
opgenomen zijn. We vragen om aan het begin van de
opname enkele zaken in te spreken: de datum, naam
en adres van de plek waar je de opname maakt en
een omschrijving van het geluid dat je gaat opnemen.”
Wat is de link met AMOK, het stadsfestival dat KAAP
organiseert in Brugge?
“We lassen twee opnameperiodes of ʻoogstperiodesʼ
in en twee terugkoppelingsmomenten. De eerste
oogstperiode is deze zomer, de tweede valt in
dit najaar. AMOK, dat daar net tussen valt, is het
ideale moment om die geluiden van de eerste
oogstperiode terug te koppelen naar het grote
publiek. We installeren onder andere ‘Zinderspin’,
dat is een interactieve kunstinstallatie gelijkaardig
aan een mobile van 6m diameter, maar in plaats van
beeldjes of poppetjes hangen aan onze installatie
luidsprekers. Wanneer je een zwenk geeft beginnen
de 8 luidsprekers te pivoteren. Op die manier maken
we een compositie met de verschillende opgenomen
geluiden. Een ervaring die je het best kan vergelijken
met een auditieve massage waar je je helemaal kan
onderdompelen in geluiden van de buurt.”
Heb je al veel geluiden ontvangen?
“Momenteel hebben we toch al 150 opnames,
maar dat mogen er nog veel meer worden! Je kan
jouw fragment nog altijd tot het einde van het jaar
bezorgen aan geluid@aifoon.org. Wij slaan deze op
in onze database en maken dan later een selectie van
geluiden die op tijdsreis gaan.”

Wat zijn de volgende stappen in het project?
“Op de eerste editie van AMOK die plaatsvond in
november 2019, werd het startschot gegeven van
Phonorama. De tweede doorstart vond plaats begin
juli op Signaal, het radiofestival van Villa Bota en
het Entrepot. Dit najaar volgt op AMOK het eerste
terugkoppelingsmoment. De tijdsreis, ergens in
december, vormt het tweede terugkoppelingsmoment.”
Hebben jullie al een plek gevonden in Brugge waar
het geluid op tijdsreis gaat?
“Nee, een plek waar we de geluidencapsule op
tijdsreis zullen sturen hebben we nog niet. Maar dat
zal mee worden bepaald door Louise Raes, één van
de trekkers van het project in Brugge. Ze speelt zelfs
met het fijne idee om dit mee te laten bepalen door de
Bruggeling zelf.”
Naast Phonorama gaan er in Brugge ook een aantal
soundwalks door. Wat is dat juist en waarom was het
belangrijk om tijdens de soundwalk niets meer te
zeggen en te zien?
“Een soundwalk is een luisterwandeling waarbij je
geblinddoekt de omgeving verkent zonder vast
traject. Samen met een begeleider ga je op zoek naar
typische en minder typische geluiden van de stad.
Als je geblinddoekt bent ga je vaak eerst luisteren
om je te oriënteren. Maar voor deze soundwalk is
het belangrijk om net dat oriënterend luisteren te
verlaten. Dan pas kom je in een bepaalde zone en kan
je je overgeven aan de geluiden van de omgeving.
Vandaar dat er ook geen gesprek meer mogelijk is
van zodra je geblinddoekt wordt. Het effect dat ik wil
bereiken is dat deelnemers niet meer beseffen dat ze
wandelen en zich volledig onderdompelen. Als je niet
graag de controle verliest is dat soms een moeilijker
proces, maar toch zijn de reacties nadien meestal heel
positief.”
Zijn er nog soundwalks en hoe kan je deelnemen?
“Er staan in Brugge nog 3 soundwalks gepland op
zaterdag 29 augustus, 26 september en 14 november.
We vertrekken telkens aan de Republiek om 14u, de
wandeling duurt ongeveer twee uur. De wandelingen
zijn allemaal gratis, maar we vragen wel om vooraf in
te schrijven via louise@kaap.be.
Deze drie wandelingen zijn het offline contact moment
van Phonorama. Op elke soundwalk is er een andere
geluidskunstenaar van Aifoon aanwezig met elk zijn
eigen visie over geluid. Het is mogelijk dat je de drie
wandelingen elke keer op een andere manier beleeft
door de verschillende invalshoeken van de aanwezige
kunstenaar. Daarnaast geven we ook de mogelijkheid
om geluiden op te nemen voor Phonorama.”
Je verwijst naar geluiden die typerend en niet typerend
zijn voor een stad, kan je hierbij meer uitleg geven?
“De meeste mensen denken bij typische geluiden
van Brugge aan de koetsen of de beiaard. Maar het
kan perfect zijn dat er voor de Bruggeling een ander
geluid typerend is aan hun stad. Ik denk hierbij aan
het geluid van een losliggende tegel of de trolleys van
toeristen en de lekkende regenpijp van de buurman.
Mensen zijn ook vrij om hiermee aan de slag te gaan
en te experimenteren. Soms kan geluid heel poëtisch
zijn en een diepere betekenis hebben. Als we denken
aan geluiden die misschien niet meer bestaan in 20
jaar denk ik bijvoorbeeld aan het geluid van een bief
die door de brievenbus valt.”
Zelf een geluid insturen kan via geluid@aifoon.org, voor het
reserveren voor de soundwalks contacteer je louise@kaap.be
Volg aifoon op instagram: @aifoonvzw
LEES EEN UITGEBREIDE VERSIE VAN DIT INTERVIEW OP
WWW.BLVRDMAGAZINE.COM
32