2020_02_24 SAS operatie Caliban Martin Loos

SAS operatie Caliban
In samenwerking met de Belgische SAS (*), de Nationale Vriendenkring
Paracommando/Regionales Limburg en Leopoldsburg herdenken de stad Peer en Oudsbergen
jaarlijks begin september SAS Sergeant Jan Melsens, SAS Luitenant Freddy Limbosch en
andere gesneuvelde oorlogshelden van de Tweede Wereldoorlog. Als Belgische parachutist
maakte SAS Sergeant Melsens begin september 1944 deel uit van de operatie Caliban, een
operatie opgezet door het SAS (Special Air Service). Hij werd met een aantal anderen onder
leiding van SAS Lt. Limbosch gedropt boven het grondgebied van Peer achter de vijandelijke
linies. De bedoeling was om informatie over de terugtrekkende Duitsers door te spelen naar
Engeland. Na het sneuvelen van SAS Lt. Limbosch te Peer werd het commando aan SAS Jean
Melsens overgedragen. Op 10 september ontdekte hij in Meeuwen met zijn manschappen een
Duitse artillerie-eenheid. Tijdens het daarop volgende vuurgevecht overleefde hij het gevecht
zelf niet. De Duitsers moesten afdruipen en vormden geen bedreiging meer voor de oprukkende
geallieerde eenheden.
(*) Het is de verdienste van SAS
Jaak Daemen, die op verzoek van
SAS Kolonel Eddy Blondeel, in
de jaren 80, het initiatief nam om
zich van de medewerking te
verzekeren van de stad Peer en
Oudsbergen bij de organisatie
van de herdenkingen. Hij werd
hiervoor door beide gemeenten
gehuldigd op 7/09/2019. Hij
ontving hiervoor een mooi
kunstwerk, een stuk van de
Caliban steen (Limboschstraat
Peer).
Ook de Koninklijke Unie
der verbroedering van het
geheim leger Limburg
(KUVGL Limburg)
huldigde SAS Jaak
Daemen voor zijn
jarenlange inzet bij de
organisatie van de
herdenkingen maar tevens
als blijk van erkenning
voor zijn inzet als lid van
het Geheim Leger (groep
G) van 1942 tot 1945. Hij
ontving uit de handen van
de voorzitter Jean
Vanisterdael en de
vertegenwoordiger van Meeuwen-Gruitrode de heer Jan Soors, de gouden medaille van
erkentelijkheid en de oorkonde.
___________________________________________________________________________
Marc Daemen Loveld 56 3212 Pellenberg GSM: 0490/42.58.64

24 februari 2020 Interview met Martinus Loos (alias Teng) in verband met SAS Jean
Melsens in operatie Caliban.
Auteur: Marc Daemen
Samen met Jan Soors (lid van de KUVGL - Koninklijke Unie der Verbroederingen van het
Geheim Leger) bracht ik een bezoek aan Martinus Loos alias Teng.
Hij is vermoedelijk de enige overblijvende persoon die Jean Melsens levend heeft ontmoet in
de periode tussen 5 en 11 september 1944. Hun hoeve lag dicht bij de plek waar Jean Melsens
het leven liet. Hieronder kan u een uitgebreide getuigenis lezen die Teng ook al eerder bezorgde
aan de Heemkundige kring van De Reengenoten – Meeuwen. Het werd gepubliceerd in hun
prachtig boek “De Oorlogsjaren 1940-1945”.
Opmerkelijk aan zijn getuigenis is dat SAS Jean Melsens de koeien als dekking gebruikte tot
aan zijn gevechtspositie aan het kleine bosje om de activiteiten te observeren. Er stonden in de
Bunkerstraat al twee artilleriestukken opgesteld. Op dat ogenblik kwam de rest van het konvooi
uit de richting van Meeuwen volop aan. Hij had tegen zijn makkers gezegd dat hij even
poolshoogte ging nemen en dat er niet mocht geschoten worden. Maar toen een vrachtwagen
de Meeuweneinde indraaide om zich daar op te stellen, begreep het groepje met de Bren dat ze
zouden worden ontdekt en dat Jean Melsens dan niet meer terug kon. Er moest een beslissing
genomen worden. Men begon te schieten met de bren en vermoedelijk (volgens Teng) heeft
Melsens ook zijn laders leeggeschoten. Hij probeerde dan terug aansluiting te vinden met zijn
makkers die op de vlucht sloegen voor de aanvallende Duitsers. (Later vond Teng op de
gevechtspositie van Melsens, nog veel hulzen …)
Nog steeds volgens Teng is Melsens vermoedelijk bij het terugtrekken in handen gevallen van
de Duitsers ter hoogte van de zandgroeve. Daar heeft Teng de dag nadien, op een hoopje, de
stengun, 1 volle lader, riem, kompas, revolver en dolk teruggevonden. Netjes achtergelaten.
Teng denkt dat Melsens werd aangehouden en dat hij zich moest ontdoen van zijn spullen die
hij daar op de grond legde. Vervolgens zal hij dan mogelijk richting Bunkerstraat gestuurd zijn
gevolgd door de Duitsers die van her en der riepen “fallschirmspringer … fallschirmspringer
… fallschirmspringer…”. Melsens zal geweten hebben welk lot hem te wachten stond en
vermoedelijk is hij voorbij het gebouwtje en ter hoogte van het veld gaan lopen. Hij is daar
neergeschoten of hij werd daar koelbloedig geëxecuteerd met drie kogelschoten in de rug. Men
vond hem op die plek, op de buik. Hij had met handen en voeten nog geprobeerd vooruit te
kruipen. Hij had geen muts, geen riem, geen wapens meer… want die lagen in de zandgroeve
waar Teng ze vond.
Teng bekent dat hij de stengun vrij snel doorverkocht maar dat hij het kompas en dolk
bewaarde. De riem, lader, revolver werden door iemand anders meegenomen. Van de muts was
geen spoor. (Het kompas schonk hij later aan de familie Melsens).
Teng vond geen andere lijken. Wel is hij er zeker van dat er 1 zwaargekwetste Duitser het niet
overleefd heeft. Deze werd in de woning bij Jozef Braeken alias Jef Kuuste binnengebracht.
Hij kreeg een spuitje van een Duitse arts of verpleger. Over het aantal gedode of gekwetste
Duitsers is er nooit echt duidelijkheid gekomen. Die werden allemaal afgevoerd. De Duitsers
dropen zeer snel af. Ze dachten dat de omgeving vol zat met Engelse valschermspringers en
gaven hun plan op om hun artillerie op te stellen. Dat heeft er wel voor gezorgd dat deze Duitse
eenheid in de dagen nadien geen schade heeft kunnen toebrengen aan de oprukkende
geallieerden.
___________________________________________________________________________
Marc Daemen Loveld 56 3212 Pellenberg GSM: 0490/42.58.64

1. Barakken Freya
2. Huidige
Bunkerstraat
3. Huidige
Meeuweneinde
4. Plek waar Jean
Melsens op
10/09/1944 werd
gevonden
5. Richting Helchteren
6. Richting Meeuwen
7. Boerderij van de
familie Loos
Illustratie uit het boek
“De Oorlogsjaren
1940-1945”.
Heemkundige kring
van De Reengenoten –
Meeuwen.
Al snel, in juni 1945, nam het Geheim Leger initiatief om een gedenksteen te laten maken
voor Jean Melsens. Er werden prentkaarten gemaakt die verkocht werden om de financiering
van de gedenksteen mogelijk te maken. De foto’s die te koop werden aangeboden waren geen
authentieke oorlogsdocumenten, maar geënsceneerde beelden. Op de foto’s ligt het lichaam
van de gesneuvelde Jean Melsens - gespeeld door een figurant - vlakbij het gebouwtje zoals
het er na de beschieting uitzag. Het lichaam van Jean Melsens werd echter daar niet gevonden
maar de foto’s werden wel voor het gebouwtje gemaakt om een sprekendere achtergrond te
hebben.
Bron
Martinus Loos (“Teng”)
___________________________________________________________________________
Marc Daemen Loveld 56 3212 Pellenberg GSM: 0490/42.58.64

Dolk van Jean Melsens in bezit van Martinus Loos
Foto’s 24/02/2020 archief Marc Daemen
___________________________________________________________________________
Marc Daemen Loveld 56 3212 Pellenberg GSM: 0490/42.58.64

Marc Daemen, “Teng” en Jan Soors
___________________________________________________________________________
Marc Daemen Loveld 56 3212 Pellenberg GSM: 0490/42.58.64

Foto’s van prentkaarten uit archief Jaak Daemen
___________________________________________________________________________
Marc Daemen Loveld 56 3212 Pellenberg GSM: 0490/42.58.64

Getuigenis Martinus Loos (Teng) 5 februari 2003.
Bewerkte illustratie uit het boek “De Oorlogsjaren 1940-1945”. Heemkundige kring van De
Reengenoten – Meeuwen.
De Duitsers kwamen met redelijk zware artillerie uit de richting van het Dorp ('tDe'rp) gereden.
Dat waren kanonnen met zware lopen, een loop per stuk, op vier wielen (rajer). Die hingen
achter een open vrachtauto, dat waren zo van die trucks met een korte laadbak. Daar zat de
bemanning op. Wij waren toen thuis: moeder, twee meisjes, onze Jan en ik.
De Duitse colonne die richting Helchteren kwam gereden, stopte [d.w.z. reed niet verder dan]
aan de huidige Bunkerstraat. De eerste vrachtauto met artillerie stopte op de weg naar
Helchteren juist voor het kruispunt met de huidige Bunkerstraat en de huidige
Meeuweneinde(straat). De tweede stopte erachter, niet vlak erachter maar toch redelijk dicht
erbij. Dan was er nog een derde, die stopte ergens ter hoogte van de splitsing Weg naar
Helchteren - oude veldweg.
Na dit derde artilleriestuk volgde een stuk lichter geschut met drie lopen, een FLAK denk ik.
Vlak tegenover ons huis stond nog een stuk zwaar artilleriegeschut op vier wielen en daarachter
volgde er nog een, maar die was nog niet ter hoogte van ons huis.
Terwijl dit gebeurde zei mijn broer Jan tegen moeder en onze zusters: “Gaat de beesten maar
halen, want als ze beginnen te schieten..."
___________________________________________________________________________
Marc Daemen Loveld 56 3212 Pellenberg GSM: 0490/42.58.64

Onze koeien zaten niet ver van ons vandaan in een weide. Maar moeder en de meisjes zeiden
dadelijk: Ja, maar moeten wij dat doen?" Toen antwoordde Jan: "Mannen nu op de weg, dat is
niet aan te raden." En toen zijn moeder en mijn zuster Koba (later "tante nonneke”) vertrokken
om onze koeien naar huis te halen. Dat gebeurde uiteraard te voet, via de oude veldweg en het
wegje tussen de zandkuil en het jonge [ongesleunde] dennenbos van de gemeente. Het hondje
liep mee.
Onze weide lag aan de westkant van dat grote bos. Toen ze de weide bereikten, waren de
S.A.S.'-ers er al. Ze hielden zich schuil vooraan in het ongesleunde gemeentebos. Moeder en
Koba hebben hen niet gezien, maar wel gehoord en de hond wou er maar naartoe. Later heb ik
pas ver nomen, dat de parachutisten met zijn vieren waren en dat er een of twee burgers bij
waren.
Nadat ze de koeien met de zelen aan elkaar hadden gebonden, gingen moeder en Koba ermee
aan het leiden. Ze liepen langs het bos, voorbij de zandkuil sloegen ze rechtsaf richting grote
weg en dan linksaf via de oude veldweg naar huis. Ze hoefden dus niet op de grote weg naar
Helchteren te komen.
De leider van de squad, Jean Melsens, zou zijn mannen gevraagd hebben zich schuil te houden,
terwijl hij eerst eens zou gaan kijken hoe de toestand was.
Jean Melsens moet dan achter de koeien aan eerst naar de zandkuil zijn geslopen en is dan
waarschijnlijk door de zandkuil gelopen, terwijl moeder en Koba natuurlijk de weg moesten
volgen. Ze [moeder en Koba] hebben hem gezien op de hoek van de zandkuil. Ook die van
Vanbuel konden dit van bij hen thuis zien. Van de zandkuil is Jean Melsens dan de weg [huidige
Meeuweneinde] overgestoken en ook via de oude veldweg achter de koeien aan - en onttrokken
aan het gezicht van de Duitsers op de Weg naar Helchteren - gevolgd tot aan de scheiding van
het bos en de moestuin van de familie Vaesen. Het kleine bos in de driehoek die gevormd wordt
door de Weg naar Helchteren, de oude veldweg en de Meeuweneindestraat lag ca. 80 cm hoger
dan de grote weg waar de Duitse artillerie zich bevond. Aan de oude veldweg op de hoek van
het bos lagen toen wij daar zijn gaan kijken lege huizen van een mitraillette. Het waren koperen,
ik denk van 3 laders. De Duitsers gebruikten toen patronen met ijzeren, de Engelsen met
koperen hulzen. Vermoedelijk waren het hulzen van de Stengun van Melsens.
De eerste twee camions met zwaar geschut zijn links de Bunkerstraat ingereden. Naderhand
hebben we daar de sporen gezien waar ze gestaan hadden. Of ze zich dadelijk opgesteld hebben,
weet ik niet. De derde van het konvooi is gevolgd, maar die is een meter of tien rechts de
Meeuweneindestraat ingereden. Op dat moment hebben de andere parachutisten gezien dat Jean
Melsens door deze situatie bedreigd werd en is er geschoten. De koeien waren pas op stal of
daar brak de hel los. Jan en ik konden ook nog niet dadelijk terug naar binnen, want moeder en
Koba hadden de koestaldeur vergrendeld en de voordeur van het huis was altijd gesloten.
Achter het derde stuk zwaar artillerie stond op de Weg naar Helchteren een kanonnetje met drie
lopen aan te schuiven. Dat werd dadelijk in stelling gebracht op een invaart langs de weg naar
Helchteren. De Duitsers die daarbij waren, hebben ook dadelijk geschoten. Die hebben het
gebouwtje in cementbrikken aan de zandkuil beschoten, vandaar de gaten in de deur en de muur
aan de voorkant. Wat wij hoorden was allemaal automatisch vuur, ook mitrailleurs. Vlak
tegenover de inrit naar ons huis stond op de Weg naar Helchteren ook nog een stuk zwaar
artilleriegeschut op vier wielen en daarachter volgde er uit de richting van Bree nog één, maar
die was nog niet bij ons thuis. Meer hebben we niet gezien. De Duitsers die bij het lichte geschut
___________________________________________________________________________
Marc Daemen Loveld 56 3212 Pellenberg GSM: 0490/42.58.64

waren, kropen met een man of vier vijf door het veld op het bos aan en namen ook het huis van
de familie Vanbuel onder vuur. Bij Vanbuel zijn toen een schaap en wat kippen doodgeschoten.
De hele beschieting heeft maar een minuut of tien geduurd. De Duitsers die met hun artillerie
vlak voor ons buis op de grote weg stonden zijn dadelijk gevlucht. Ze konden op de grote weg
niet draaien en daarom "stuûtde ze bèptrieg biej' uis de vaart in ' en keerden terug in de richting
van Bree. De meisjes en moeder waren toen dat schieten begon dadelijk in de schuilkelder
gekropen. Jan en ik konden eerst niet in ons huis geraken en zijn even daarna ook naar de
schuilkelder gevlucht. Toen is dat schieten stilgevallen. Maar tien minuten kunnen toch lang
duren. Eer alles achter de rug was, was het avond. Ik ben nog laat opgebleven, maar ik heb niets
meer gehoord of gezien.
's Anderendaags in de voormiddag ben ik gaan kijken. Dat was 's morgens rond een uur of acht.
Irma Thaens alias Irma [van Jef] van 'n Hinker is hij ons komen zeggen: "Dao likt daovèèr enen
Duits duût. Es ze nuuw uis mer ni duûtsjete." Ik ben toen gaan kijken. Jean Melsens lag links
van de poort, vijf á zes meter van de kant van de weg op een stuk grond dat wij huurden. Het
was omheind met prikkeldraad. Vooraan stonden rapen, niet erg 'dik" [dicht opeen], en
achteraan was er weiland. Toen ik Jean Melsens heb zien liggen, lag hij op zijn buik, met de
armen gespreid en de handen vol aarde. Zijn wapen was hij kwijt, zijn riem en zijn rode muts
ook. Later vond “Teng” zijn revolver, zijn riem, stengun, kompas en een volle lader)
Wij thuis kenden Jean Melsens van ziens, want de gehele voorafgaande week waren de
parachutisten thuis geweest om inlichtingen te vragen over wat er op de Weg naar Helchteren
gepasseerd was en wat voor geschut ze bij zich hadden. 's Zaterdags (9 september) in de
voormiddag hebben we nog Duitsers gezien met kepies op. Die waren met een legerauto en
zaten op kaarten te kijken. Dat hebben we 's middags gerapporteerd. Die parachutisten kwamen
nooit alleen, altijd met zijn tweeën. Ik heb horen vertellen dat er altijd nog een derde bij was,
die wat achterbleef. Misschien ging het om iemand die de weg had gewezen. Ze kwamen niet
gemakkelijk binnen, thuis toch niet, en ze "moke geine kal!”.
De eerste keer dat ik ze zelf gezien heb, was 's donderdags (7 september) rond het middaguur.
Ik kwam net terug van de Duitse barakken. De Duitsers waren daar weg en wij waren daar zoals
zovelen gaan “pikke".
['s Maandags] Rond negen uur zijn Jaak Housen alias de slachter en rijkswachtcommandant
Gustaaf Vanhoenshoven en nog een paar andere personen vanaf Koesten links en rechts van de
weg op zoek gegaan. Zij waren waarschijnlijk ingelicht dat één van de parachutisten gesneuveld
was. Ze hadden een brancard bij zich. Voor zover wij het hebben kunnen zien, hebben ze Jean
Melsens op die brancard in de richting van het Dorp gedragen.
Samen met de Duitsers die bij het schietgevecht op 10 september betrokken waren en zich
dadelijk hadden teruggedraaid richting Bree, gingen ook de Duitsers die hij Koesten met een
veldkeuken zaten, op de loop. Zij waren daar al voor de tiende september en hadden er de
schuur en de 'sjop" in gebruik Die post was daar ingericht voor de bevoorrading van het front
in Helchteren. Er is ook een legeroverste van de Duitsers op bezoek geweest. Toen hij daar was,
stonden er onmiddellijk een tiental Duitse bewakers rond het "geleeg". Die "dikkop" [overste]
heeft daar zelfs één nacht geslapen. Ze [leden van het verzet die bij de Gielis zaten] zijn nog
eens komen informeren van de Gielis of hij nog daar [bij Koesten] was. Men wilde hem van
kant maken. Mijn zuster woonde bij Koesten als meid. Er waren Duitsers die "in 't himme en 'e
boks" wegvluchtten. De Duitsers lieten alles in de steek: chocolade, koffie, vlees en allerhande
andere zaken.
___________________________________________________________________________
Marc Daemen Loveld 56 3212 Pellenberg GSM: 0490/42.58.64

Op zeker moment kwam er iemand achterom, één van die gevluchte Duitsers kwam terug van
het Dorp. Jan Janssen alias Zjanke Bosserkes en zijn vrouw mochten hun huis binnengaan. De
andere aanwezigen werden tegen de muur gezet. 'Pferd haben!" schreeuwde die Duitser. Er was
geen paard. "Macht nichts aus!" was zijn reactie. Toen moesten die mannen van Koesten zelf
de kar trekken. Ze hadden bij Koesten twee "èèrkarre": een zware en een lichte. De Duitsers
wilden die zware kar. Toen hebben ze daar granaten en geweren opgeladen en "Los!”
Duitse slachtoffers van het schietgevecht heb ik niet gezien. Ik weet wel van horen zeggen, dat
er 's avonds bij Jozef Braeken alias Jef Kuuste een zwaargewonde Duitse soldaat is
binnengebracht. Hij was er erg aan toe. Ze legden hem op de keukentafel. Daar is toen een
andere Duitser, een dokter denk ik, bij geweest. Die zou de gewonde soldaat hebben bekeken
en gesproken hebben over "eine Spritze". De soldaat is het huis niet levend meer
buitengedragen.
(Bron: gesprek met Martinus Loos op 5 februari 2003 uit het boek “De Oorlogsjaren 1940-
1945”. Heemkundige kring van De Reengenoten – Meeuwen. )
___________________________________________________________________________
Marc Daemen Loveld 56 3212 Pellenberg GSM: 0490/42.58.64