Congresboek 2012x 2 - Exposz

HGZO-congres 2012

HGZO-congres 2012
Inspiratiebron voor het hbo-gezondheidszorg
Congresboek
Redactie:
S. Colenbrander
M.J. Kok
EXPOSZ
opleiden in sport en zorg
Faculteit der Bewegingswetenschappen
Vrije Universiteit Amsterdam
Boom Lemma uitgevers
Den Haag
2012

© 2012 EXPOSZ, Faculteit der Bewegingswetenschappen, Vrije Universiteit Amsterdam
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen
in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige
wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier,
zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b
Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351 zoals gewijzigd bij Besluit van 23
augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk
verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht, Postbus 3060, 2130 KB
Hoofddorp. Voor het overnemen van één of meer gedeelten uit deze uitgave in
bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men
zich tot de uitgever te wenden.
ISBN 978-90-5931-822-9
NUR 600
Boom Lemma uitgevers
www.boomlemma.nl
Omslag: VFT, Vrije Universiteit Amsterdam
Typografie: EXPOSZ, Faculteit der Bewegingswetenschappen, Vrije Universiteit Amsterdam
Productie: drukkerij Wilco, Amersfoort

Voorwoord
De 12 e editie van het HGZO-congres gaat over het thema ‘Samenwerken aan
kwaliteit’, in het bijzonder de kwaliteit van het hoger onderwijs. Het kan niemand
zijn ontgaan dat de kwaliteit van het onderwijs de afgelopen tijd prominent in de
belangstelling staat. Uit onderzoek van de Inspectie van het onderwijs in 2011
naar het kwaliteitsstelsel van het hoger onderwijs en het toezicht op het
functioneren daarvan, blijkt onder andere dat de wet- en regelgeving met
betrekking tot het afstuderen bij alle onderzochte opleidingen onvoldoende wordt
nageleefd. De inspectie stelt vast dat studenten van vier opleidingen aan de
Hogeschool Inholland hun diploma nooit hadden mogen krijgen. In december vorig
jaar klapten docenten van de HvA uit de school. Ook daar zou bij een aantal
opleidingen sprake zijn van diplomafraude. Maar het college van bestuur haastte
zich dit bericht te ontkennen. Er zou eerder sprake zijn van een verslechtering van
de werkverhouding tussen docenten van de International Business School (IBS) en
leidinggevenden. In diezelfde maand, vlak voor de kerst, kwam aan het licht dat
200 studenten ‘journalistiek’ van Windesheim onterecht hun diploma ontvingen.
Dat wordt op dit moment uitgezocht.
De meeste diplomeringsproblemen hebben betrekking op het niveau van de
afstudeerscripties. Die zouden onder de maat zijn. Het kwaliteitsstelsel van het
hoger onderwijs en het toezicht daarop lijkt, gelet op voornoemde ‘ontsporingen’
niet goed te werken. Daarom is inmiddels besloten om een aantal maatregelen te
treffen die het kwaliteitsstelsel zullen verbeteren. Daarbij kan worden gedacht aan
het aanscherpen van accreditaties, de intensivering van het toezicht van de
Inspectie van het Onderwijs op de kwaliteit van het onderwijs, voornamelijk tussen
de accreditaties van de NVAO, de invoering van landelijke toetsen voor
kernvakken, en ‘last but not least’ de verdere professionalisering van docenten
(‘iedere hbo-docent master’).
Problemen met de kwaliteit van het onderwijs hebben niet alleen betrekking op het
hoger onderwijs, maar manifesteren zich in alle onderwijsniveaus, van primair tot
hoger. In het hoger onderwijs spitst de discussie over onderwijskwaliteit zich toe
op het afstudeerniveau, zoals dat wordt gereflecteerd in de afstudeerscripties. In
het mbo is sprake van onvoldoende onderwijskwaliteit (‘zwakke opleidingen’) als
het onderwijsproces ernstige tekortkomingen vertoont (het gaat dan vaak over de
veronderstelde nadelen van de invoering van ‘competentiegericht opleiden’) en de
opleiding te veel voortijdige schoolverlaters heeft of te weinig gediplomeerden
aflevert. In het vo staat de discussie over onderwijskwaliteit in het teken van de
daling van de gemiddelde examencijfers en de daling van het aantal geslaagden in
havo en vwo, maar daar staat tegenover dat er steeds meer leerlingen naar havo en
vwo gaan. In het primair onderwijs ging de Cito-score weliswaar omhoog en
daalde het aantal zwak presterende scholen, maar liggen de gevolgen van krimp
op de loer: door de terugloop van het aantal leerlingen worden scholen te klein om
kwaliteit te blijven bieden.
Uit deze voorbeelden blijkt dat de discussie over onderwijskwaliteit gaat over
uiteenlopende ‘objecten’ van onderwijskwaliteit (kwaliteit van de afstudeerscriptie,
aantal gediplomeerden, Cito-score enz.). Verder dat de kwaliteit van het onderwijs
door allerlei actoren, met verschillende belangen, wordt beoordeeld (studenten,
ouders, inspectie, maatschappelijke organisaties enz.) en dat bij de beoordeling
van de kwaliteit (van dezelfde ‘objecten’) niet altijd dezelfde (en helder
gedefinieerde) criteria worden gebruikt. Dat maakt de discussie over
onderwijskwaliteit zo lastig!
5

6
Om te kunnen bepalen of het onderwijs effectief is (uitkomsten/opbrengsten
realiseert) en dat op een efficiënte manier doet, wordt het functioneren van het
onderwijs over het algemeen afgebeeld als een systeemmodel (input, proces,
output). Bij ‘proces’ gaat het om de vraag ‘doen we op het juiste moment de juiste
dingen met de juiste middelen’ om een optimaal resultaat te krijgen? Uit studies
naar schooleffectiviteit weten we dat een aantal indicatoren bij het realiseren van
schoolkwaliteit er echt toe doet: onderwijskundig leiderschap, participerende
besluitvorming, professionele ontwikkeling, goede onderlinge verhoudingen,
samenwerking met externe ondersteuners enz. En dan is de cirkel rond en komen
we bij het thema van de 12 e editie van het HGZO-congres waarin twee zaken aan
elkaar worden gekoppeld: kwaliteit en samenwerking. Uit schooleffectiviteitsonderzoek
blijkt dus dat de samenwerking tussen allen die verantwoordelijk zijn
voor goed onderwijs daadwerkelijk bijdraagt aan de verbetering van de kwaliteit
van het onderwijs. Dat blijkt niet alleen te gelden voor het onderwijs dat
voorbereidt op functies in de sport en zorg, maar ook voor het functioneren van de
zorg op zich. Zo bleek recentelijk naar aanleiding van de uitbraak van de
gevaarlijke klebsiellabacterie in het Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam dat een
goede samenwerking tussen allen voor de uitvoering van de zorg verantwoordelijken
en het management erger had kunnen voorkomen. Een verschil van inzicht
tussen de hygiënisten en de medisch microbiologen zorgde er voor dat de oorzaak
van de besmetting met de bacterie pas bekend werd toen 78 patiënten al met de
bacterie besmet waren. Ook werd de aangeboden hulp van een aan het ziekenhuis
verbonden anesthesioloog, tevens hoogleraar veiligheid in de zorg bij de Erasmus
Universiteit in Rotterdam, afgeslagen. Deze stelt nu terecht dat is gebleken dat
gebrek aan samenwerking de kwaliteit van zorg ernstig schaadt. En dat geldt
mutatis mutandis ook voor het onderwijs. Samenwerking is een ‘must’!
Ik wens u allen een interessant en leerzaam congres.
Dr. Jan Streumer
Lector Versterking Beroepsonderwijs
Hogeschool Rotterdam

Welkom
‘Minder is meer!’ Dat hoor ik mijzelf nog roepen tegen mijn eerstejaars hbo-
studenten, voordat ze hun eerste verslag bij me zouden inleveren. Natuurlijk
hoopte ik op:
• minder centimeters nakijkwerk;
• minder knip- en plakwerk;
• minder meldingen van de plagiaatscanner;
• meer bondige, coherente en onderbouwde uitspraken;
• meer kwaliteit.
Dat is natuurlijk makkelijk gezegd. Is het docentschap niet mooi? Lekker aan wal
staan en roepen? Zelf aan het roer staan is voor de student daarentegen niet
gemakkelijk. Het wordt steeds belangrijker om koers te houden. Studies moeten in
één keer slagen: er moet meer worden bereikt in kortere tijd en met minder geld.
Kunnen wij meer bereiken met minder middelen? In hoeverre gaan kwaliteit en het
streven naar efficiëntie samen? We staan voor de uitdaging om (meer) kwaliteit te
bieden aan een groeiende groep hbo-studenten. De vraag is: hoe zorgen we
samen voor onderwijskwaliteit voor al deze studenten?
Jan Streumer noemt in zijn voorwoord dat samenwerken een belangrijke factor is
in het realiseren van onderwijskwaliteit. Door samen te werken kan het beste van
verschillende werelden worden samengebracht. Bovendien is samenwerken leuk:
het houdt je scherp en het inspireert.
Namens EXPOSZ heet ik u van harte welkom op het 12 e HGZO-congres, waarin we
elkaar kunnen informeren en inspireren rondom het thema ‘samenwerken aan
kwaliteit’. De beschrijvingen van de actieve bijdragen in dit congresboek laten
diverse ontwikkelingen en initiatieven uit het HGZO zien waarbij een hoge
onderwijskwaliteit mikpunt is. Het is mede dankzij uw inbreng (waarvoor alvast
dank!) weer gelukt om een interessant en afwisselend programma neer te zetten.
We kunnen 22 en 23 maart samen op koers naar kwaliteit, en niet te vergeten:
gezelligheid!
EXPOSZ wenst u veel inspiratie en plezier op 22 en 23 maart!
Namens Sjoukje Colenbrander en alle medewerkers van EXPOSZ,
Marjan Kok
7

HGZO-congres 2012 inhoudsopgave
Inhoudsopgave
Voorwoord 5
Welkom 7
Algemene congresinformatie 11
Lezingen
− Samenwerken is noodzaak! 15
Karl Dittrich
− Kwaliteit van onderwijs en de kwaliteit van docenten 16
Henk Frencken
Onderzoeksrondes
− Onderwijskundig onderzoek in het HGZO, donderdag 19
− Onderwijskundig onderzoek in het HGZO, vrijdag 24
Infoshops
− Het beste van twee werelden: ExpertCollege – VUmc Amstel Academie 31
Marlies Bakker-van den Heuvel, Asaf Gafni
− Klinisch redeneren voor verpleegkundigen 33
Marc Bakker
− Van instroom naar uitstroom 34
An Bernaerts, Eveline Mestdagh
− Doorlopende leerlijn voor verpleegkunde opleidingen in mbo en hbo 35
Carina Braams, John de Best
− Nieuw vaardigheidsonderwijs in een Skillslab 36
Rick Ekelschot, Saskia Hofstra
− Samen sta je sterker: werken in afstudeerkringen 37
Ruth Dalemans, Pernelle van Loon
− Intercollegiale toetsing. Voorbehouden en risicovolle handelingen toetsen
in de praktijk van alledag 39
Hennie van de Glind, Gerard van Tricht
− Speerpuntonderzoek Begeleid Zelfstandig Leren: in de roos geschoten! 41
Annemie Coussens, Judith Kerkhof, Nancy van Ranst
− Ontwikkeling en implementatie van wetenschappelijke vorming in het
hoger gezondheidszorgonderwijs; lezing van een best practice 43
Martijn de Groot
− Samen op weg naar kwaliteit in de zorg met Evidence Based Neuroscience
Nursing 44
Hilde Lahaye, Katrin Gillis
− “Wie speelt, leert” 45
Henk Cosijn, Brigitta Kornet, Jolanda van Woerkom, Irene Teeuwen
− Blended learning, laagdrempelig (samen)werken aan verrijking van
het onderwijs 46
Jildert van Yperen
Workshops
− Evidence Based ontwerpeisen aan evidence based werkplekleren 49
Erica Baarends
9

10
inhoudsopgave HGZO-congres 2012
− Het ontwerpen van competentiegericht onderwijs met behulp van het
4C-ID-model 51
Denise Beeckmans, Mary Herboldt-Soudant
− Oplossingsgericht aan het werk: versterken van duurzame gedrags-
verandering 52
Marjo Bink, Leontine van Schie
− De kracht van toets- en itemanalyse 53
Inge Boon, Ankie Vink
− Begin met …. Weten wat je wilt Meten! 54
Willemijn Bos-Eekhof, Letty Annijas
− Hoe sluiten jouw werkvormen aan op de natuurlijke werking van het brein? 55
Geert Buijtenweg
− De Bevlogen Coach 57
Allard Gerritsen
− Tijd tekort? 59
Judith Gerritsen
− Evalueren is motiveren 60
Mary Herboldt, Judith Gerritsen
− Centralisatie wat nu? 61
Annemarie Roos, Lisanne Huiberts, Loes van der Linden
− Klinisch redeneren en evidence based practice, een symbiose 62
Greet De Knop, Anne Devesse
− De bachelorproef in een professionele bacheloropleiding 63
Daphne Kos, Godelieve Winderickx
− Virtual Action Learning: wat levert het op? 64
Marijke Leijdekkers, Rachelle Peters
− Oog voor diversiteit is onderdeel van kwaliteitszorg 65
Andrea Kuckert-Wöstheinrich, Marjan Stomph
− Motiverend begeleiden 67
Carel Martens, Marjolein Roemaat
− Het curriculum in de praktijk 68
Lynette Menting, Claudia Bronner
− Door reflecteren leren en professionaliseren 69
Liesbeth Metz, Marloes Spaan
− Zorg van de toekomst: onderwijs op het snijvlak van zorg en technologie 71
Marianne Nieboer, Joost van Hoof, Eveline Wouters
− Onderwijsontwikkeling als project 73
Liesbeth Neeskens, Marjolein Roemaat
− Onderzoek je onderwijs! 74
Marit Praagman, Jirka Born
− Slaagt mijn beoordeling? Criteria voor het beoordelen van stagiairs 75
Luc Simoens
− Het Virtuele Rollenspel: een kosteneffectieve manier om de kwaliteit van
het onderwijs te verhogen? 76
Wim Trooster, H. de Vries, H. ten Heuw
− Het criteriumgerich evalueren van een bachelorproef binnen een
competentiegericht curriculum 77
Lisa Van der Jeught
− Geschikt of ongeschikt? Beslissen op basis van een kwalitatief goed
competentiegericht toetshuis 78
Pieter Wouda, Inge Speth-Lemmens
− “Ik ben goed bezig!” 79
Otto Venema, Monique Bekker

HGZO-congres 2012 algemeen
Algemene congresinformatie
Locatie
Het congres vindt plaats in congreshotel ‘De Werelt’, Westhofflaan 2,
6740 AA Lunteren, tel: 0318-484641, www.congrescentrum.nl
Aankomst en registratie
Op donderdag 22 maart kunt u zich vanaf 9.15 en op vrijdag 23 maart vanaf 9.00
uur laten registreren bij de informatiebalie van het congres. U ontvangt daar de
congresmap met het definitieve congresprogramma en uw persoonlijke congresindeling.
U ontvangt tevens een naambadge. U wordt verzocht deze gedurende het
hele congres te dragen.
U kunt bij de informatiebalie eventuele bagage in bewaring geven. Zie voor
informatie over uw hotel de aanvullende congresinformatie.
Aanvangstijden congres
De aanvangstijd van het congres is op donderdag 10.00 uur en op vrijdag 9.30
uur.
Routebeschrijving
vanaf A1 Amsterdam–Apeldoorn/Apeldoorn-Amsterdam: afslag Barneveld/Ede
A 30 richting Ede, afslag Lunteren.
vanaf A12 Utrecht–Arnhem/Arnhem-Utrecht: afslag Ede-Noord/Barneveld (A30),
afslag Lunteren.
vanaf A15 Rotterdam–Nijmegen/Nijmegen-Rotterdam: afslag Kesteren (N233);
richting Rhenen/Veenendaal. Bij Rhenen de brug oversteken en weg volgen, 1e
rotonde recht oversteken. Op de volgende rotonde rechtsaf. Weg volgen tot aan de
A12, ga de A12 op richting Arnhemneem de A30 richting Ede-Noord/Barneveld
afslag Lunteren.
Daarna:
Volg de rondweg (Westzoom) en daarna de ANWB-borden De Werelt. Dit betekent
dat u aan het eind van de Westzoom linksaf de Dorpsstraat inrijdt. Vervolgens gaat
u de vierde weg rechtsaf de Boslaan op. Ga de spoorwegovergang over; neem
daarna de derde weg rechts (= Molenweg); daarna eerste weg links (= Westhofflaan,
waar een bord u verwijst naar de ingang van congrescentrum De Werelt.
Terugweg naar A30 met eigen vervoer:
Bij de uitgang van De Werelt vindt u kaartjes met daarop de routebeschrijving naar
de snelweg.
Openbaar vervoer
Per trein is Lunteren bereikbaar vanuit Amersfoort en Ede-Wageningen waar u met
uw OV-chipkaart eerst moet uitchecken bij de NS om vervolgens in te checken bij.
Connexxion voor de trein (Valleilijn) die naar Lunteren rijdt. Daar aangekomen
weer uitchecken.
11

12
algemeen HGZO-congres 2012
Wandeling vanaf station Lunteren naar De Werelt (verharde weg, circa 15
minuten):
Trein vanuit Ede: u loopt over het perron terug en dan links het grindpad op en
direct rechtsaf over het parkeerterrein richting sauna. Daar gaat u linksaf (=
Boslaan).
U volgt de Boslaan (circa 1 km), daarna rechtsaf de Molenweg in. Eerste weg links
(= Westhofflaan), waar een bord u verwijst naar de ingang van congrescentrum De
Werelt.
Wandeling vanaf station Lunteren naar De Werelt (verharde weg, circa 15
minuten):
Trein vanuit de richting Amersfoort: u loopt verder in de richting van de trein en
steekt het spoor over. Op het grindpad rechtsaf richting sauna. Aan het einde van
de parkeerplaats linksaf (= Boslaan). U volgt de Boslaan (circa 1 km), daarna
rechtsaf de Molenweg in. Eerste weg links (= Westhofflaan), waar een bord u
verwijst naar de ingang van De Werelt.
Voor vervoer naar De Wereld kunt contact opnemen met Taxi Lunteren, 0318-
484555. Op uw verzoek regelt congrescentrum De Werelt graag taxivervoer voor u.
Rookbeleid
In De Werelt is roken slechts toegestaan op de aangegeven plaatsen. Roken is in
ieder geval niet toegestaan in de hotelkamers, de zalen en in het restaurant.
Informatiemarkt
In de centrale hal van ‘De Werelt’ is er gedurende het congres een informatiemarkt
ingericht. In het congresprogramma is er gedurende de lunch en de
theepauze op donderdag en gedurende de koffiepauze en de lunch op vrijdag
extra tijd ingeruimd om u de gelegenheid te bieden deze te bezoeken (zie voor
exacte tijden het congresprogramma).
Op de informatiemarkt staat ook een stand van onze hoofdsponsor:
Boom Lemma uitgevers (www.boomlemma.nl).

LEZINGEN

HGZO-congres 2012 lezing
Samenwerken is noodzaak!
Karl Dittrich
NVAO, bestuur (voorzitter)
Goed onderwijs is gebaat bij een gepassioneerde samenwerking tussen docent en
student. Het resultaat van die samenwerking wordt beter als de docenten zich
realiseren dat zij individueel én collectief de sleutel tot de kwaliteit van onderwijs
in handen hebben. De docent is de spin in het web van de kwaliteit.
In complexe en zich snel ontwikkelende gebieden als de gezondheidszorg is
samenwerken essentieel om de opleidingen actueel en innovatief te houden. Die
samenwerking moet zich richten op het werkveld, omdat daar de grootste
veranderingen plaatsvinden, maar ook op het fundamentele én beroepsgerichte
onderzoek. Ook van daaruit komen immers stimulansen die tot innovatie en
kwaliteitsverbetering kunnen leiden.
Maar ook het omgekeerde kan zich voordoen. Met een zekere regelmaat blijkt dat
onderwijs en onderzoek tot innovaties, efficiencywinsten en kwaliteitsverbeteringen
in de beroepsuitoefening leiden. Het werkveld moet daarom nauw betrokken
zijn en blijven bij onderwijs en onderzoek.
Samenwerken is dus een must, maar het zal daarbij vooral gaan om de
inhoudelijkheid van die samenwerking. Een kwaliteitscultuur kan daar aan
bijdragen.
Correspondentieadres
NVAO
t.a.v. dr. K. Dittrich
Postbus 85498
2508 CD DEN HAAG
E-mail: k.dittrich@nvao.net
15

16
lezing HGZO-congres 2012
Kwaliteit van onderwijs en de kwaliteit van docenten
Henk Frencken
Universiteit Leiden, ICLON
De NVAO heeft als taak om, na gedegen onderzoek, opleidingen een stempel van
kwaliteit te geven. Dit aan de hand van een aantal criteria. De kwaliteit van de
docenten is er daar één van, met daaraan gekoppeld de vraag hoe de opleiding
ervoor zorgt dat die kwaliteit op peil blijft en verbetert.
Docenten nemen in het algemeen graag deel aan nascholingsactiviteiten. Niet om
het opleidingsmanagement of de NVAO te behagen, maar omdat ze betere
docenten willen worden. Voor de meesten van die docenten betekent ‘een betere
docent worden’ dat het leerresultaat van hun studenten verbetert.
Maar wat is goede nascholing? Onderzoek toont aan dat de effectiviteit van
professional development programs afhangt van een aantal ingrediënten:
• Heeft genoeg tijd en middelen beschikbaar.
• Steunt op collegialiteit en uitwisseling van ervaring.
• Voorziet in goede evaluatie en terugkoppeling.
• Loopt in de pas met andere veranderingen.
• Is school based of vindt op de werkplek plaats.
• Hanteert practice what you preach m.b.t. onderwijsmethodes.
Thomas Guskey is een sleutelonderzoeker op het gebied van professional
development of teachers. Hij komt met bovenstaand lijstje, en met de constatering
dat op bovenstaand ‘onderzoek toont aan’ nog een boel af te dingen valt.
Maar wat werkt dan wel?
Je kunt ook anders kijken naar kwaliteit van docenten. Malcolm Gladwell beweert
dat om expert te worden in een professie, van concertpianist tot quantummechanicaprofessor,
zo’n 10.000 uur van praktijk nodig zijn. Dat geldt ook voor
docenten. Op deze redenering is veel kritiek, maar dat het even duurt voor je het
vak van onderwijzer onder de knie hebt, is evident.
Maar wat moet je in die tijd dan doen?
Aan de hand van de ervaringen van de deelnemers gaan we bovenstaande twee
vragen samen verkennen.
Trefwoorden
Professional development, nascholing, kwaliteit van onderwijs.
Literatuur
Guskey, Thomas R. (2003). What makes professional development effective? Phi
Delta Kappan, 84: 748-750.
Gladwell, M. (2008). Uitblinkers. Waarom sommige mensen succes hebben en
anderen niet. Amsterdam: Uitgeverij Contact.
Correspondentieadres
ICLON, Universiteit Leiden
t.a.v. drs. H. Frencken
Postbus 905
2300 AX Leiden E-mail: Frencken@iclon.leidenuniv.nl

ONDERZOEKS-
RONDES

HGZO-congres 2012 onderzoek
Onderwijskundig onderzoek in het HGZO
Stan Buis
Vrije Universiteit Amsterdam, EXPOSZ, Opleiden in sport en zorg
In deze onderzoeksronde staat onderwijskundig onderzoek in het HGZO centraal.
Drie hogeschooldocenten/onderzoekers zullen ingaan op hun onderzoek en de
manier waarop docenten en studenten betrokken zijn bij het onderzoek op
hogescholen. Natuurlijk wordt ook aandacht besteed aan hoe de onderzoeksresultaten
hun vertaling naar het onderwijs binnen de opleiding vinden.
Na de presentaties van de onderzoekers is tijd om met hen van gedachten te
wisselen over de wijze waarop onderzoek op uw opleiding kan worden ingezet en
wat daarbij de rol van uzelf, uw collega’s en uw studenten kan zijn.
Op de komende pagina’s vindt u de beschrijvingen van de drie onderzoeken die
gepresenteerd zullen worden.
Sprekers donderdag
Anouck Diercks Hoeben, Pascalle Uiterwijk
AMC, F7zuid
Anne Devesse, Dirk Smits
Hogeschool-Universiteit Brussel, Opleiding Ergotherapie
Ellen Traas, Bas Agricola
Avans Hogeschool, HAN
19

20
onderzoek HGZO-congres 2012
Multidiciplinair opleiden: de toekomstformule voor een
behandelteam
Anouck Diercks Hoeben, Pascalle Uiterwijk
AMC, Amsterdam, afdeling F7zuid
In dit project is er onderzoek gedaan op de leerwerkplaats van de verpleegafdeling
F7zuid van het AMC. Er is onderzoek gedaan naar het multidisciplinair opleiden
met als doel de samenwerking tussen verschillende disciplines te verbeteren en
hiermee indirect de continuïteit en kwaliteit van zorg te vergroten.
Het gaat hier niet alleen om de samenwerking tussen arts en verpleegkundige,
maar ook om de samenwerking met fysiotherapie, diëtetiek en maatschappelijk
werk. Door de complexiteit van ziektebeelden hebben deze disciplines een
belangrijk aandeel in het behandelplan van de patiënt.
De vraagstelling: op welke manier kan de samenwerking tijdens de opleidingsfase
verbeterd worden?
Vanuit het onderzoek zijn er aanbevelingen gedaan ten aanzien van
multidisciplinair opleiden en samenwerken. Er zal vanuit deze aanbevelingen een
adviesnotitie geschreven worden voor een pilot stageplaats diëtetiekstudent op de
LWP van F7zuid. Deze pilot heeft inmiddels op de afdeling plaats gevonden en is
goed geëvalueerd.
Binnenkort zal een pilot plaatsvinden met een fysiotherapiestudent.
In dit onderzoek komt het belang van multidisciplinair opleiden naar voren. Dit kan
bijdrage aan de ontwikkeling van het onderwijs van de paramedische disciplines in
de toekomst.
Trefwoorden
Leerwerkplaats, opleiden, multidisciplinaire samenwerking, verpleegkunde.
Gewenste beginsituatie
Op de hoogte zijn van situationeel werkbegeleiding geven in een praktijksetting.
Correspondentieadres
AMC
Afdeling F7zuid
t.a.v. mw. A Diercks Hoeben
Postbus 22660
1100 DD Amsterdam
E-mail: anouck.diercks@gmail.com

HGZO-congres 2012 onderzoek
Effect van een complementaire interventie bij
sensibiliteitsstoornissen na CVA
Anne Devesse, Dirk Smits
Hogeschool-Universiteit Brussel, Opleiding Ergotherapie
In 8 Vlaamse ziekenhuizen en revalidatiecentra en 1 ziekenhuis in Zwitserland
wordt het effect nagegaan van intermitterende druktherapie op het herstel van
sensibiliteitsstoornissen van het bovenste lidmaat na een CVA. De intermitterende
druktherapie is complementair aan de standaardbehandeling die in de instellingen
uitgewerkt wordt.
Het onderzoek is opgezet van uit de opleiding Ergotherapie in samenspraak met
de Panat-werkgroep (vroegere Johnstone). Empirisch geven Panat-therapeuten aan
dat de intermitterende druk effect lijkt te hebben bij hun cliënten. Om die
vaststellingen objectief vast te leggen, werd het onderzoeksproject opgestart.
De onderzoeksvraag, het onderzoeksdesign en het vastleggen van de inclusie- en
exclusiecriteria van de patiënten werden uitgewerkt op basis van literatuur en in
overleg met de Panat-werkgroep en ergotherapeuten uit het werkveld.
Studenten uit de opleiding Ergotherapie werden ingeschakeld bij de literatuuranalyse
om de onderzoeksopzet te concretiseren: bepalen van de assessmentinstrumenten
om gegevens objectief in kaart te brengen, vastleggen van de
parameters van de complementaire therapie en inventariseren van mogelijke
therapieconcepten om sensibiliteitsstoornisen te behandelen. Alvorens het
onderzoek op te starten, werkten studenten een pilootproject uit in één instelling
ter finalisatie van de onderzoeksopzet. Studenten inventariseerden de standaardbehandeling
bij alle deelnemende instellingen door middel van observaties.
Het opzetten van dit onderzoeksproject is niet alleen belangrijk voor de studenten
zelf, het biedt ook een meerwaarde voor de ergotherapeuten uit het werkveld en
de opleiding zelf.
We zetten al deze verschillende facetten even in de kijker tijdens de presentatie.
Trefwoorden
Onderzoek met studenten, meerwaarde werkveld, dissiminatie.
Literatuur
Devesse, A., Strukeli, L., Van Vooren, P., Smits D. (2010). ARAT of Wolf,
complementair of concurrerend assessment om de functionaliteit van de plegische
arm in kaart te brengen bij CVA. In: Jaarboek Ergotherapie 2010. Acco: Leuven,
60-71.
Devesse, A. & Van Vooren, P. (2011). Testing functionality of the arm: a comparison
between the ARAT and Wolf Motor Functioning Test (posterpresentatie WCPT),
22 juni 2011, Amsterdam.
Internet-links
Pragodi (onderzoekscentrum Professionele bachelor HUBrussel):
www.hubrussel.net/Pragodi_site/Pragodi-homepage/Onderzoeksthemas/
Onderzoeksthemas-Gezondheidszorg.html
21

22
onderzoek HGZO-congres 2012
Correspondentieadres
HUBrussel
Opleiding Ergotherapie
t.a.v. mw. A. Devesse
Blekerijstraat 23-26
B-1000 Brussel
België
E-mail: anne.devesse@hubrussel.be

HGZO-congres 2012 onderzoek
Het verschil tussen voltijd- en deeltijdstudenten
Fysiotherapie
Ellen Traas, Bas Agricola
Avans Hogeshool, opleiding Fysiotherapie, HAN, opleiding Voeding en Diëtetiek
“Wat is die deeltijdklas toch een fijne groep om mee te werken. Ze bereiden zich
goed voor, stellen goede vragen en ze zijn zo gemotiveerd.” Een quote van een
docent bij Avans Hogeschool, Academie voor Gezondheidszorg, opleiding
Fysiotherapie. Een geluid dat gehoord werd en vertaald werd naar een quasiexperimenteel
onderzoek: De verschillen in het reguleren van leren en de
efficiëntie van leren tussen voltijd- en deeltijdstudenten Fysiotherapie. En met
behulp van de Motivated Strategies for Learning Questionnaire (MSLQ) werden er
duidelijke verschillen gevonden! Nieuwsgierig naar welke verschillen er tussen
deze groepen zijn gevonden? Kom dan naar onze presentatie!
Trefwoorden
Reguleren van leren, efficiëntie van leren, voltijd- en deeltijdstudenten
fysiotherapie, Motivational Strategies of Learning Questionnaire.
Literatuur
Pintrich, P. R. (2004). A Conceptual Framework for Assessing Motivation and Self-
Regulated Learning in College Students. Educational Psychology Review, 16-4,
385-407.
Jinkens, R. C. (2009). Non-traditional students: Who are they? College Student
Journal, 43, 979-987.
Paas, F., & Merriënboer, J. van (1993). The efficiency of instructional conditions: An
approach to combine mental effort and performance measures. Human factors:
the journal of the human factors and ergonomics society, 35-4, 737-743.
Pintrich, P. R. & De Groot, E. V. (1990). Motivational and self-regulated learning
components of classroom academic performance. Journal of Educational Psychology,
82, 33-40.
Correspondentieadres
Avans Hogeschool
Opleiding Fysiotherapie
t.a.v. mw. E. Traas
Postbus 90.116
4800 RA Breda
E-mail: e.traas1@avans.nl
23

24
onderzoek HGZO-congres 2012
Onderwijskundig onderzoek in het HGZO
Marit Praagman
Vrije Universiteit Amsterdam, EXPOSZ, Opleiden in sport en zorg
In deze onderzoeksronde staat onderwijskundig onderzoek in het HGZO centraal.
Drie hogeschooldocenten/onderzoekers zullen ingaan op hun onderzoek en de
manier waarop docenten en studenten betrokken zijn bij het onderzoek op
hogescholen. Natuurlijk wordt ook aandacht besteed aan hoe de onderzoeksresultaten
hun vertaling naar het onderwijs binnen de opleiding vinden.
Na de presentaties van de onderzoekers is tijd om met hen van gedachten te
wisselen over de wijze waarop onderzoek op uw opleiding kan worden ingezet en
wat daarbij de rol van uzelf, uw collega’s en uw studenten kan zijn.
Op de komende pagina’s vindt u de beschrijvingen van de drie onderzoeken die
gepresenteerd zullen worden.
Sprekers vrijdag
Jetske Strijbos
KHLeuven, Departement Gezondheidszorg en technologie
Winifred Paulis, Monique Beekman
Erasmus MC, Rotterdam, Huisartsopleiding
Stan Buis
Vrije Universiteit Amsterdam, EXPOSZ, Opleiden in sport en zorg

HGZO-congres 2012 onderzoek
Een zonnewijzermodel voor efficiënte blended leeromgevingen
Jetske Strijbos
KHLeuven, Departement Gezondheidszorg en technologie
Blended learning is een interessant en modern onderwijs- en leermodel waarvan
aangenomen wordt dat het de efficiëntie en de effectiviteit van onderwijs kan
verbeteren. Goede redenen om het een plaats te geven in curricula – maar welke is
de precieze, is de weg tot het succesverhaal?
Het departement Gezondheidszorg en Technologie van de KHLeuven onderschrijft
op basis van een literatuurstudie dat blended learning kan ingezet worden als
middel om ‘ander’, ‘meer’ en ‘beter’ onderwijs te realiseren (Elen, 2011) en besluit
daarom te investeren in dit onderwijs- en leermodel. Anderzijds benadrukt de
literatuur dat er heel wat randvoorwaarden zijn die een vlotte implementatie
ondersteunen (Garrison et al., 2008; Vandeput, 2012). Om die reden ontwikkelde
het departement op basis van haar literatuurstudie flankerende modellen die onder
andere financiële flows, verankering in de organisatie en rol van de actoren
beschrijven. Het volledige plaatje wordt omkaderd door kwaliteitscriteria en
bijhorende (nog te ontwikkelen) kwaliteitszorginstrumenten.
In de presentatie krijgt u zicht op het leer- en onderwijsmodel op maat van het
departement, op de flankerende modellen en op de kwaliteitscriteria die de
implementatie van blended learning moeten aansturen en op langere termijn de
effectiviteit en efficiëntie van het model in kaart moeten brengen.
Trefwoorden
Blended learning, implementatiestrategie.
Gewenste beginsituatie
Interesse in/ervaring met blended leeromgevingen.
Literatuur
Garrison, D. & Vaughan, N. (2008). Blended learning in Higher Education: Framework,
Principles and Guidelines. San Francisco: John Wiley & Sons.
Vandeput, L. (2012). Van e-learning naar geïntegreerd blended learning. (in druk).
Internet-links
Elen, J. (2011). Het hoger onderwijs zal blended zijn of niet. VLHORA studiedag:
http://www.vlhora.be/VLHORA-koepel/04-nieuws-activiteiten/04-01-kalender/
20111024studiedag'The%20Education%20Higha/Het_hoger_onderwijs_zal_blended
_zijn_of_niet_zijn-1.pdf
Correspondentieadres
KHLeuven
Departement Gezondheidszorg en Technologie
t.a.v. mw. J. Strijbos
Herestraat 49
3000 Leuven
België
E-mail: jetske.strijbos@khleuven.be
25

26
onderzoek HGZO-congres 2012
DOERAK; een randomized controlled trial binnen de
huisartsopleiding
Winifred Paulis, Monique Beekman
Erasmus MC, Rotterdam, Huisartsopleiding
Heeft een nieuw wetenschappelijk onderwijsprogramma, waarin huisartsen in
opleiding zelf een patiëntgebonden onderzoek gaan opzetten en uitvoeren, meer
effect op kennis, vaardigheden en attitude ten aanzien van wetenschappelijk
onderzoek dan het huidige onderwijs? Dat is de vraag waar DOERAK, een cluster
randomized controlled trial binnen de huisartsopleiding in Rotterdam, een
antwoord op wil geven.
De helft van de groepen derdejaars huisartsen in opleiding, die instromen van
september 2010–2012, volgt het reguliere onderwijsprogramma (controlegroepen),
de andere helft krijgt naast het reguliere onderwijsprogramma een
aanvullend onderwijsprogramma (interventiegroepen). In dit onderwijsprogramma
gaan ze actief participeren in een klinisch-wetenschappelijk onderzoek in de
huisartspraktijk waar ze stage lopen. Zij gaan een prospectief cohortonderzoek
naar kinderen met en zonder overgewicht die bij hen op consult komen, opzetten
en uitvoeren. Samen met onderzoekers gaan de huisartsen in opleiding in drie
onderwijsbijeenkomsten (van totaal 15 uur) aan de slag met het formuleren van
relevante onderzoeksvragen, screenen en uitnodigen van patiënten uit hun eigen
opleidingspraktijken, het uitvoeren van metingen, analyseren van data en
presenteren van resultaten. Een van de onderzoekers houdt de huisartsen in
opleiding wekelijks via e-mail op de hoogte over de stand van zaken van het
onderzoek.
Aan het begin en eind van hun derde jaar zal van alle huisartsen in opleiding
kennis, attitude en vaardigheden ten aanzien van wetenschappelijk onderzoek
gemeten worden met vragenlijsten. De controle- en interventiegroepen zullen
worden vergeleken om het effect van dit extra onderwijsprogramma te meten.
Resultaten van de trial zijn begin 2014 beschikbaar.
Trefwoorden
Randomized controlled trail, wetenschap, praktijk, attitude, kennis, vaardigheden.
Correspondentieadres
Erasmus MC
Afdeling Huisartsgeneeskunde
t.a.v. drs. M. Beekman/W. Paulis, Msc.
Postbus 2040
3000 CA Rotterdam
E-mail: m.beekman-evers@erasmusmc.nl
E-mail: w.paulis@erasmusmc.nl

HGZO-congres 2012 onderzoek
Groepswerk in het hbo: meningen over samenwerking,
begeleiding en individuele beoordeling ondersteund
door ICT
Stan Buis
Vrije Universiteit Amsterdam, EXPOSZ, Opleiden in sport en zorg
In een exploratieve studie is door middel van interviews en groepsopdrachten de
mening van docenten en studenten in het Nederlandse hbo over samenwerking,
begeleiding en individuele beoordeling binnen groepswerk geïnventariseerd. In
deze presentatie zal worden stilgestaan bij de huidige gang van zaken, suggesties
ter verbetering en de rol die computerondersteuning in deze verbetering kan
spelen binnen groepswerk in het Nederlandse hbo. Om deze schets van de
meningen van docenten en studenten in het hbo te kunnen maken, zijn 36 hbodocenten
en 37 studenten geïnterviewd en zijn er groepsopdrachten uitgevoerd
door docenten en studenten van verschillende opleidingen. De resultaten laten
zien dat samenwerking van belang wordt gevonden in het Nederlandse hbo, maar
dat men veelal ontevreden is over de toetsing ervan. Computerondersteuning
wordt gezien als een mogelijkheid om samenwerking in en de begeleiding en
beoordeling van groepswerk te verbeteren.
Trefwoorden
Beoordeling groepswerk, meningen docenten en studenten, individuele bijdragen,
computerondersteuning.
Gewenste beginsituatie
Betrokken zijn bij de begeleiding en/of beoordeling van groepswerk in het hoger
beroepsonderwijs.
Correspondentieadres
Vrije Universiteit Amsterdam
EXPOSZ, Faculteit der Bewegingswetenschappen
t.a.v. drs. Stan Buis
Van der Boechorststraat 7-9
1081 BT Amsterdam
E-mail: s.buis@vu.nl
27

INFOSHOPS

HGZO-congres 2012 infoshop
Het beste van twee werelden:
ExpertCollege – VUmc Amstel Academie
Marlies Bakker-van den Heuvel, Asaf Gafni
VUmc Amstel Academie, Amsterdam, VVO-acute cluster; ExpertCollege
Sinds 2008 werken VUmc Amstel Academie en ExpertCollege samen bij het
toepassen van hoogwaardige blended learning in het regulier en aanvullend
onderwijs. De ervaringen zijn zeer positief en e-learning is inmiddels
standaardonderdeel van het opleidingsaanbod van VUmc Amstel Academie.
We zijn gestart met een e-learningprogramma van ExpertCollege bij de Cardiac
Care Verpleegkunde opleiding. Er was behoefte aan een efficiëntere en moderne
vorm in het oefenen van het beoordelen van het ECG. Bij het ontwerpen van
onderwijs (instructional design) ging het om de afstemming tussen doelen – leerproces
– toetsing: wat is het doel, hoe komen we daar en hoe weten we dat het
doel bereikt is? Het uitgangspunt bij het implementeren van het e-learningprogramma
is steeds geweest dat er een optimaal leerproces en een optimale
interactie tussen docent en student werd nagestreefd.
Tijdens de infoshop laten we je binnen in de wereld waarin e-learning en klassikale
lessen elkaar ontmoeten, een grote uitdaging met grote resultaten. We startten bij
een groep van 20 Cardiac Care studenten en zijn nu bezig met 120 gediplomeerde
IC/MC verpleegkundigen.
Tijdens deze infoshop krijg je alle mogelijkheden om zelf aan de slag te gaan met
de modules, vragen te stellen aan de ontwerpers van de e-learning en opleiders
die vanaf het begin van het implementeren van het blended learning aanwezig
waren.
Neem een stap in het onderwijs van deze tijd en de toekomst!
Twee werelden die door de samenwerking zijn samengesmolten tot één wereld:
hoge kwaliteit in het onderwijs!
Trefwoorden
E-learning, blended learning, ExpertCollege - Amstel Academie.
Literatuur
Draaijer, S. (2004). Flexibilisering van Toetsing. Creëren van voorwaarden voor een
breed toetsrepertoire in het hoger onderwijs. Stichting Digitale Universiteit.
Geraadpleegd in mei 2010,
www.surfgroepen.nl/sites/flextoets/Handboek%20Flexibilisering
Bax, A. & Berkel, H. van, (2006). Toetsen in het hoger onderwijs. Houten: Bohn
Stafleu van Loghum.
Internet-links
www.cardiocollege.nl
www.vumc.nl/afdelingen/AmstelAcademie
www.surffoundation.nl
31

32
infoshop HGZO-congres 2012
Correspondentieadres
VUmc Amstel Academie
t.a.v. mw. M. Bakker-van den Heuvel
Postbus 7057
1007 MB Amsterdam
E-mail: mec.bakker@vumc.nl

HGZO-congres 2012 infoshop
Klinisch redeneren voor verpleegkundigen
Marc Bakker
VUmc Amstel Academie, Amsterdam, Verpleegkundige vervolgopleidingen
Het klinisch redenen heeft een grote vlucht doorgemaakt. Er is veel gebeurd, er is
heel veel belangstelling geweest en dat heeft ook weer tot nieuwe inzichten geleid.
Er is een nieuw boek op komst, een website, e-learning enzovoort.
In deze infoshop krijg je een update hiervan en we zullen deze voortschrijdende
inzichten ook gaan uitproberen op casuïstiek. Het publiek mag kiezen uit een
tiental casussen waarmee we dan interactief aan de slag gaan.
Ook als je niet bekend bent met het klinisch redeneren ben je uiteraard van harte
welkom. Gaandeweg maak je kennis met deze onderwijsvorm en word je hopelijk
net zo enthousiast.
Trefwoorden
Bijpraten ontwikkelingen klinisch redeneren, casuïstiek interactief.
Literatuur
Bakker, M.C. & Heycop, C. (2010). Proactive Nursing, Klinisch redeneren voor
verpleegkundigen. Den Haag: Boom Lemma uitgevers.
Bakker, M.C. (2012). Voorlopige titel: Proactive Nursing, Klinisch Assessment:
weten, meten, denken en doen. Den Haag: Boom Lemma uitgevers.
Internet-links
www.amstelacademie.nl
Correspondentieadres
Amstel Academie
t.a.v. M.C. Bakker
De Boelelaan 1109
1081 HV Amsterdam
E-mail: marc.bakker@vumc.nl
33

34
infoshop HGZO-congres 2012
Van instroom naar uitstroom
An Bernaerts, Eveline Mestdagh
Artesis Hogeschool Antwerpen, Bachelor in de vroedkunde
Bij competentiegericht onderwijs komt het erop aan dat de student zelf handelt en
laat zien wat hij kan. Om dit op een constructieve manier te begeleiden en te
sturen, vraagt dit om een persoonlijke aanpak. Het onderwijs ontwikkelt ook mee
van docentgericht naar studentgericht onderwijs. Ondanks het feit dat studenten
binnen de opleiding nauwgezet worden gevolgd en begeleid, blijven ze zelf
verantwoordelijk voor hun eigen leerproces. Leren moet immers vertrekken vanuit
een intrinsieke motivatie van de studenten en de opleiding moet zorgen voor een
goede, stabiele en stimulerende leeromgeving.
Elke student die wenst te starten vragen we om een intake te maken.Graag willen
we als opleiding samen met de student bekijken of onze verwachtingen voldoende
op elkaar afgestemd zijn. Door middel van opdrachten geeft de student ons
hierover een beeld. We willen enkel een duidelijk beeld krijgen van het profiel van
de student en voor hem/haar een passend advies formuleren. Dit alles onder het
motto: “goed begonnen is half gewonnen!”
Graag nemen we jullie mee op stap van de instroom van een student tot de
uitstroom. Wat voorzien we binnen ons departement om studenten te begeleiden
op deze weg.
Studieloopbaanbegeleiding is de overkoepelende term voor alle activiteiten in
functie van het traject dat een student doorloopt (doorstroom) vanaf het moment
van contactname (instroom) tot aan het afstuderen of stopzetten van de studies
(uitstroom).
Trefwoorden
Instroom, intake, studieloopbaancoaching.
Internet-links
Reflect.artesis.be
www.goleweb.eu
Correspondentieadres
Artesis Hogeschool Antwerpen
Departement Gezondheidszorg opleiding bachelor in de vroedkunde
t.a.v. mw. E. Mestdagh / mw. A. Bernaerts
Jaak de Boeckstraat 15
2170 Merksem
België
E-mail: Eveline.mestdagh@artesis.be
E-mail: An.bernaerts@artesis.be

HGZO-congres 2012 infoshop
Doorlopende leerlijn voor verpleegkunde opleidingen in
mbo en hbo
Carina Braams, John de Best
Zorg Academie Leiden, Opleiding Verpleegkunde
In 2009 is de Zorg Academie Leiden (ZAL) ontstaan. De ZAL is een samenwerkingsverband
tussen Hogeschool Leiden, ROC Leiden en het LUMC. Doel van deze
samenwerking is om inhoudelijke en organisatorische afstemming te krijgen ten
aanzien van alle zorgopleidingen.
Het eerste project van de ZAL heeft betrekking op de opleidingen verpleegkunde
van het mbo en hbo. Het doel van dit project is het ontwikkelen van één
doorlopende leerweg mbo-hbo verpleegkunde waar studenten probleemloos
kunnen in-, door- en uitstromen en die gebaseerd is op een gemeenschappelijke
taal. De uitdaging voor dit project was om tot die gemeenschappelijke taal te
komen. Wij hebben dat gerealiseerd door in werkgroepen met docenten en
praktijkopleiders van de drie instellingen samen te werken aan diverse producten.
Een belangrijk product is de competentiekaart voor mbo en hbo waarin de
aansluiting concreet vorm krijgt. In september 2011 is het eerste cohort gestart
binnen ROC Leiden dat gebruik maakt van de competentiekaart in het vernieuwde
curriculum.
In deze infoshop willen wij u informeren over het proces waarmee de
competentiekaart tot stand gekomen is. Daarnaast willen wij u informeren over de
manier waarop de doorlopende leerlijn vorm krijgt door de inzet van de
competentiekaart. Tot slot willen wij met u in gesprek gaan over de eerste effecten
van de doorlopende leerlijn en welke aandachtspunten er zijn voor de toekomst.
Trefwoorden
Doorlopende leerlijnen.
Literatuur
Oosterhoff, W. (2008). Handboek Doorlopende Leerwegen MBO – HBO. Dronten:
Aeres groep.
Driessen, M. (red.), Fornerod, G., Pijls, T., Rienties, M. (2009). Doorstromen en
elkaar verstaan. MBO 2010, Nijmegen: DPN.
Correspondentieadres
Zorg Academie Leiden
t.a.v. J. de Best Msc
kamer V-3-032, zone VO-P
Postbus 9600
2300 RC Leiden
E-mail: best.de.j@hsleiden.nl
35

36
infoshop HGZO-congres 2012
Nieuw vaardigheidsonderwijs in een Skillslab
Rick Ekelschot, Saskia Hofstra
Erasmus MC Zorgacademie, Rotterdam, Opleiding tot Radiotherapeutisch laborant
In hoeverre kan virtueel vaardigheidsonderwijs in een Skillslab het leren in de
praktijk vervangen? In deze infoshop geven we u een kijkje in de keuken van de
Inservice opleiding tot Radiotherapeutisch laborant.
In de gezondheidszorg vinden grote en snelle veranderingen plaats. Met name op
gebied op van ICT is er veel veranderd de afgelopen jaren. Het vaardigheidsonderwijs
zal mee moeten met deze ontwikkelingen, wanneer het
praktijkvervangend en praktijkgericht wil zijn. In een samenwerking tussen de
afdeling Radiotherapie van het Erasmus MC en het Skillslab van de Zorgacademie is
gestreefd naar het optimaal aansluiten bij de praktijk door het nabootsen van een
kliniek. Omdat medische apparatuur vaak dusdanig duur is om voor opleidingsdoeleinden
aan te schaffen, is de Zorgacademie uitgeweken naar virtuele alternatieven.
Een voorbeeld is een levensgroot 3D virtueel bestralingstoestel. Tijdens de
infoshop zullen we hiervan een 2D portable versie laten zien. Verder laten we u
zien met welke visie en middelen we het praktijkvervangende onderwijs vorm
hebben gegeven.
Trefwoorden
Vaardigheidsonderwijs, Skillslab, virtuele simulatie, praktijkvervangend, praktijkgericht
opleiden, radiotherapie.
Internet-links
www.erasmusmc.nl/zorgacademie
www.vertual.co.uk
Correspondentieadres
Erasmus MC Zorgacademie
Skillslab Radiotherapie
t.a.v. dhr. R. Ekelschot / mw. S. Hofstra
Verzamelgebouw Zuid, app 515
Strevelsweg 700
3085 AS Rotterdam
E-mail: r.ekelschot@erasmusmc.nl
E-mail: s.hofstra@erasmusmc.nl

HGZO-congres 2012 infoshop
Samen sta je sterker: werken in afstudeerkringen
Ruth Dalemans, Pernelle van Loon en een student
Zuyd Hogeschool, Heerlen, Opleiding Logopedie
Voor docenten die studenten begeleiden in het schrijven van een bachelorthesis is
het een bekend gegeven dat de meeste studenten tegen dezelfde hindernissen
aanlopen tijdens het schrijven van een bachelorthesis, zoals het formuleren van
een goede vraagstelling. Vaak moet haast identieke feedback gegeven worden aan
verschillende studenten op verschillende momenten. Om efficiënter met tijd om te
gaan en om studenten meer van elkaar te laten leren, werden afstudeerkringen in
het leven geroepen.
Bij de opleiding logopedie van Zuyd Hogeschool bestaat het TOP-traject (jaar 3 en
4) uit verschillende onderdelen zoals minoren, stages en de bachelorthesis. De
student stelt zelf onder begeleiding van de studieloopbaancoach zijn TOP-traject
samen.
Een van de verplichte onderdelen is het schrijven van de bachelorthesis
(afstudeeropdracht). Dit vindt plaats in afstudeerkringen. Een afstudeerkring is een
heterogene groep die bestaat uit 3 e en 4 e jaars studenten die zich bevinden in
verschillende fasen van het studietraject met een begeleider (coach). Aan iedere
afstudeerkring is een thema c.q. onderzoeksdomein gekoppeld dat voortkomt uit
het onderzoeksbeleid van de opleiding. De student kan kiezen naar welke
afstudeerkring hij solliciteert.
Studenten krijgen begeleiding maar treden ook op als medebegeleider van andere
studenten. In afstudeerkringen dragen studenten en docenten gezamenlijk de
verantwoordelijkheid voor de begeleiding van (elkaars) bachelorthesissen.
De coach van een afstudeerkring is inhoudsdeskundig in het thema van zijn/haar
afstudeerkring. Een coach kan ook verbonden zijn aan een lectoraat (kenniskring).
Doel van de afstudeerkring is om producten terug te plaatsen in de markt
(bijvoorbeeld door publicaties, congressen, werkveld) en ter innovatie en
verdieping van het onderwijs.
In deze informatie bijeenkomst wordt ingegaan op:
• de plaats van de afstudeerfase binnen de opleiding Logopedie;
• de koppeling met onderzoeksbeleid van de Hogeschool;
• Organisatie en Werken in een afstudeerkring;
• opdrachten uit het werkveld;
• ervaring van studenten en een afstudeercoach.
Trefwoorden
Afstudeerkring, evidence based, innovator, onderzoeksbeleid.
Literatuur
Romme, S. & Nijhuis, J. (2000). Samenwerkend leren in afstudeerkringen.
Groningen: Wolters Noordhoff.
37

38
infoshop HGZO-congres 2012
Correspondentieadres
Zuyd Hogeschool
Faculteit Gezondheid & Techniek, opleiding logopedie
t.a.v. mw. dr. R J.P. Dalemans / mw. P.L. van Loon
Postbus 550
6400 AN Heerlen
E-mail: ruth.dalemans@zuyd.nl
E-mail: pernelle.vanloon@zuyd.nl

HGZO-congres 2012 infoshop
Intercollegiale toetsing. Voorbehouden en risicovolle
handelingen toetsen in de praktijk van alle dag
Hennie van de Glind, Gerard van Tricht
VU medisch centrum, Amsterdam, Praktijkopleiding intensive en medium care
In deze interactieve infoshop nemen twee praktijkopleiders van de intensive en
medium care u mee in de wereld van het toetsen van voorbehouden en risicovolle
handelingen.
Na een korte introductie gaan we in op Regeling voorbehouden handelingen en de
kwaliteitseisen die de samenleving, o.a. de inspectie gezondheidszorg en
verzekeraars, aan ziekenhuizen stelt. Vervolgens maken wij u deelgenoot van de
manier waarop wij het toetsen van voorbehouden handelingen hebben
georganiseerd. Hierbij nemen we de zelfscankassa van de Albert Heijn als
uitgangspunt.
Bent u geïnteresseerd naar ons concept en naar onze ervaringen? Graag nodigen
wij u uit om bij ons te komen halen en brengen.
Samenwerken aan kwaliteit!
Wij willen u actief laten deelnemen aan een interactieve toets en u daarmee
uitdagen om ons inhoudelijk en organisatorisch feedback te geven. Met als doel
het verhogen van de kwaliteit van onze toetsing in de praktijk en de kans om
ervaringen uit te wisselen en elkaar te inspireren.
Deze infoshop is geschikt voor iedere docent HGZO en wij zouden het op prijs
stellen als we ‘gebruik’ kunnen maken van ervaren toetsers in de praktijk.
Trefwoorden
Voorbehouden handelingen, intercollegiale toetsing, criteria, toetsbevoegdheid,
beoordelen, kwaliteit en kwantiteit van toetsen in de praktijk en de rol van de
(praktijk)opleider.
Literatuur
Berkel, H. van & Bax, A. (2005). Toetsen in het hoger onderwijs. Houten/Diegem:
Bohn Stafleu van Loghum.
Boomen, I.J.H.C. van den & Vlaskamp, A.A.C. (1996). Onder voorbehoud, informatie
over de bevoegdheidsregeling voorbehouden handelingen in de Wet BIG. Rijswijk,
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, mei 1996.
Vlaskamp, A.A.C. (2001). Verlengde arm exit, discussie over verschuivingen in de
beroepsuitoefening, TvZ (6), 234.
Sindram, I.P.C., e.a. (1997). BIG inzichtelijk, verpleegkundigen en verzorgenden
onder de Wet BIG, Utrecht, NU’91.
Ziekenhuisgebonden protocollen.
39

40
infoshop HGZO-congres 2012
Correspondentieadres
VU medisch centrum
Intensive care
t.a.v. mw. H.G. van de Glind/dhr. G. van Tricht
6D kamer 53
Postbus 7057
1007 MB Amsterdam
E-mail: h.vandeglind@vumc.nl
E-mail: g.vantricht@vumc.nl

HGZO-congres 2012 infoshop
Speerpuntonderzoek Begeleid Zelfstandig Leren: in de
roos geschoten!
Annemie Coussens, Judith Kerkhof, Nancy Van Ranst
Arteveldehogeschool, Dienst onderwijsontwikkeling en internationalisering &
Bacheloropleiding in de logopedie en de audiologie
In de opleiding bachelor in de logopedie en de audiologie is BZL of Begeleid
Zelfstandig Leren een belangrijke werkvorm naast stage, practica en hoorcolleges.
Deze werkvorm past in het onderwijsconcept waarbij de student zich competenties
eigen maakt door op een actieve en zelfstandige manier kennis, vaardigheden en
attitudes te verwerven.
Naar aanleiding van aanbevelingen van de visitatiecommissie in 2007 en naar
aanleiding van een aantal vragen die de BZL werkgroep zichzelf stelde m.b.t. de
methodiek, werd een onderzoek uitgevoerd i.s.m. de dienst Onderwijsontwikkeling
en Internationalisering van de Arteveldehogeschool. Dit was een antwoord op de
‘oproep Speerpuntonderzoeken’ vanuit deze dienst. Het onderzoeksrapport van dit
speerpuntonderzoek was de basis voor een teamdag in november j.l. om tot een
aantal aanbevelingen te komen voor de BZL-werking in de opleiding, gedragen
door iedereen.
In de infoshop wordt:
• de BZL methodiek voorgesteld;
• de resultaten van het speerpuntonderzoek gepresenteerd;
• de ervaring van de teamdag (terugkoppeling van het onderzoek naar de
lesgevers) gedeeld met de deelnemers.
Aan het einde van deze infoshop:
• kent u de grote lijnen (visie, doelstelling, aanpak) van de BZL-methodiek;
• heeft u zicht op de belangrijkste bevindingen van en verbeteracties n.a.v.
het speerpuntonderzoek;
• heeft u inzicht in de methodiek van speerpuntonderzoeken waarin
opleidingen i.s.m. centrale onderwijsondersteuners, d.m.v. actieonderzoek
kritisch reflecteren op hun onderwijspraktijk met het oog op systematische
verbetering.
Trefwoorden
Praktijkgericht onderwijsonderzoek, BZL-methodiek, onderwijsondersteuning,
kwaliteitsverbetering.
Literatuur
Mortelmans, D. (2007). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden. Leuven:
ACCO.
Ponte, P. (2007). Onderwijs van eigen makelij - Procesboek, actieonderzoek in
scholen en opleidingen. Den Haag: Boom Lemma uitgevers.
41

42
infoshop HGZO-congres 2012
Correspondentieadres:
Arteveldehogeschool
Dienst onderwijsontwikkeling en internationalisering
t.a.v. mw. J. Kerkhof
Hoogpoort 15
9000 Gent (B)
België
E-mail: judith.kerkhof@arteveldehs.be
E-mail: ancous@arteveldehs.be
E-mail: nancy.vanranst@arteveldehs.be

HGZO-congres 2012 infoshop
Ontwikkeling en implementatie van wetenschappelijke
vorming in het hoger gezondheidszorgonderwijs;
lezing van een best practice
Martijn de Groot
Hanzehogeschool Groningen, Academie voor Gezondheidsstudies, opleiding
Medisch Beeldvormende en Radiotherapeutische Technieken
Onderwijs over wetenschap kan een bijdrage leveren aan de kwaliteit van een
opleiding in de zorg. Als u zich afvraagt hoe wetenschap in te bedden in uw
gezondheidszorgonderwijs, dan is deze infoshop wellicht interessant voor u. Bij de
opleiding Medisch Beeldvormende en Radiotherapeutische Technieken (MBRT) van
de Hanzehogeschool Groningen is gedurende de afgelopen vier jaar ervaring
opgedaan met het succesvol ontwikkelen en implementeren van een doorlopende
leerlijn wetenschappelijke vorming. Wetenschappelijke vorming betreft alle kennis,
vaardigheden en houdingsaspecten die het bijdragen aan en het omgaan met
wetenschappelijk onderzoek in de beroepspraktijk mogelijk maakt. Het betreft
onderwijs in Evidence Based Practice, Research Utilisation en Praktijkgericht
Onderzoek.
Tijdens deze infoshop krijgt u uitleg over de inhoud en vorm van het
wetenschappelijke onderwijs bij de MBRT. U krijgt een aantal aansprekende
voorbeelden over hoe praktijkgericht onderzoek is ingebed in het onderwijs en op
welke wijze gestreefd wordt naar het opleiden tot een professional met een
onderzoekende en kritisch-reflectieve houding. Voorts zal er aandacht zijn voor
algemene ontwerpprincipes die van nut kunnen zijn bij het verweven van
onderzoek met onderwijs. Tot slot zal er aandacht worden besteed aan de
moeilijkheden en beperkingen die dit type onderwijs en de implementatie er van
met zich mee kunnen brengen en is er ruimte voor discussie.
Trefwoorden
Onderwijsontwikkeling, wetenschappelijke vorming, evidence based practice,
research utilisation, praktijkgericht onderzoek, onderzoekende houding.
Literatuur
Harinck, F., Kienhuis, J., Wit, T. de (2009). Waarom zijn de bananen krom? De
onderzoekende houding in bachelor- en masteropleidingen op de hogeschool.
Antwerpen-Apeldoorn: LEOZ & Garant uitgevers.
Rijst, R.M. van der (2009). De zes aspecten van een onderzoekende houding.
ICLON, Universiteit van Leiden.
Jacobi, R.K., Rijst, R.M. van der (2010). Verwevendheid van onderzoek en onderwijs
aan de Universiteit van Leiden, ontwerpprincipes voor curricula. ICLON,
Universiteit van Leiden.
Correspondentieadres
Hanzehogeschool Groningen
Academie voor Gezondheidsstudies
t.a.v. dr. M. de Groot (kamer A1.09)
Eyssoniusplein 18
9714 CE Groningen
E-mail: ma.de.groot@pl.hanze.nl
43

44
infoshop HGZO-congres 2012
Samen op weg naar kwaliteit in de zorg met Evidence
Based Neuroscience Nursing
Hilde Lahaye, Katrin Gillis
KAHO Sint Niklaas, Opleiding Verpleegkunde
De laatste jaren gaat er meer en meer aandacht in de opleiding verpleegkunde
naar het wetenschappelijk onderbouwen van de zorgpraktijk. Maar wanneer pas
afgestudeerde verpleegkundigen in het werkveld terechtkomen, leidt de
onbekendheid met sommige aspecten in de zorg tot onzekerheid. Studies tonen
aan dat het moeilijk is voor verpleegkundigen om die onzekerheden te herkennen
en te verwoorden. Verpleegkundigen gaan niet altijd op zoek naar informatie. Dit
heeft uiteraard invloed op de kwaliteit van zorg. De werkgroep Evidence Based
Neuroscience Nursing (EBNN) wil bijdragen aan het uitbouwen van kwalitatief
goede zorg en best practice. De werkgroep is opgericht door docenten van de
hogeschool en de multidisciplinaire samenstelling van deze groep biedt kansen om
theorie en praktijk te integreren en zo professionaliteit en een ingesteldheid van
levenslang leren en reflectie te stimuleren. Op een systematische manier zoeken
docenten en studenten samen met verpleegkundigen uit het werkveld naar op
evidentie gebaseerde antwoorden op vragen die komen uit de zorgpraktijk. Deze
antwoorden kunnen naargelang de context waar ze in terecht komen, bijdragen
aan het opstellen of aanmaken van verpleegkundige richtlijnen. Evidence based-
richtlijnen die er voor zullen zorgen dat verpleegkundigen minder geconfronteerd
worden met onzekerheid en betere kwaliteit van zorg kunnen leveren.
Kwaliteit, laat ons zeggen, bereik je nooit alleen.
Tijdens deze infoshop zal niet alleen aan de hand van een voorbeeld aangetoond
worden op welke manier EBNN bevorderend werkt bij het implementeren van
evidence in de praktijk, maar er wordt ook verwezen naar hoe positieve ontwikkelingen
docenten voor nieuwe uitdagingen stellen.
Trefwoorden
Multidisciplinair werken, evidence based nursing.
Literatuur
Tagrey, J. & Haines, C. (2009). Using evidence-based practice to address gaps in
nursing knowledge. Britsh Journal of Nursing, Vol. 18, No. 8, 484-489.
Cranley, L., Doran, D., Tourangeau, A. (2009). Nurses’ Uncertainty in Decision-
Making: A Literature Review. Worldviews on Evidence-Based Nursing, (6)1:3-15.
Correspondentieadres
KAHO
Opleiding Verpleegkunde
t.a.v. mw. K. Gillis
Hospitaalstraat 23
9100 Sint Niklaas
België
E-mail: katrin.gillis@kahosl.be

HGZO-congres 2012 infoshop
“Wie speelt, leert”
BIAZ, Basis Intensieve Acute Zorg Blended
Stelling: kinderen weten alles van actief leren. Een kind begrijpt de bal door er mee
te spelen. (Piaget)
Henk Cosijn, Brigitta Kornet, Jolanda van Woerkom, Irene Teeuwen
ErasmusMC Rotterdam, Zorgacademie, Team Intensieve Acute Zorg
De definitie die de zorgacademie hanteert bij het ontwikkelen van de BIAZ Blended
is: “Blended learning is een mix van e-learning en andere vormen van leren waarbij
het gaat om distributie van leerinhouden, vormen van communicatie en didactische
methoden in relatie tot leerprocessen of combinaties daarvan. (Fransen 2006)”
Het resultaat waar we op aansturen bij het ontwerp van de opleidingsblauwdruk is
het inzetten van Blended learning als kwaliteitsverbetering van het vervolgonderwijs
aan verpleegkundigen, zodat het onderwijs doelmatiger wordt. Dat
laatste wil zeggen dat er meer leerrendement in dezelfde of minder tijd wordt
bereikt, waarbij kennis steviger wordt verankerd.
Het vormgeven vanuit de in het voorgaande beschreven perspectieven maakt het
mogelijk de verbinding tussen theorie en praktijk te versterken doordat “Just in
time” en veilig gebruik maken van leermiddelen door de studenten mogelijk is.
Dit doen we door Blended learning in te zetten voor, tijdens en bij de verwerking
van het geleerde. Bovendien leggen we m.b.t. het programma van toetsing en
afsluiting een rode draad door de programmaopbouw, zodat het effectief omgaan
met de studiebelasting van studenten wordt bevorderd.
Na een ouderwetse onderwijservaring, beleeft u in deze infoshop wat onze
studenten ervaren door een ‘real life’ spel te spelen. Tot besluit nodigen we
iedereen uit om ervaringen te delen met elkaar.
Literatuur
Merriënboer, J.J.G. van, Clark, R.E., & De Croock, M.B.M. (2002). Blueprints for
complex learning: The 4C/ID-model. In Educational Technology, Research and
Development, 50(2), 39-64.
Galan, K. de (2007) Trainingen ontwerpen. Amsterdam: Pearson Education,
Benelux.
Internet-links
http://igitur-archive.library.uu.nl/ivlos/2005-0622-185157/5672.pdf,
geraadpleegd op 1-12-2011
http://www.totallearning.nl/BIC-5V, geraadpleegd op 1-12-2011
Correspondentieadres
ErasmusMC, Zorgacademie
Team. IAZ
t.a.v. mw. I.C. Teeuwen
Dr. Molenwaterplein 50
3000 CA Rotterdam
E-mail: i.teeuwen@erasmusmc.nl
45

46
infoshop HGZO-congres 2012
Blended learning, laagdrempelig (samen)werken aan
verrijking van het onderwijs
Jildert van Yperen
Wenckebach Instituut, Universitair Medisch Centrum Groningen, Verpleegkundige
vervolgopleiding Intensive Care
Met blended learning breng je het beste van twee werelden samen. Studenten
komen op vastgestelde tijden bij elkaar, al dan niet in aanwezigheid van een
docent, en maken daarnaast gebruik van de mogelijkheden die techniek en
multimedia bieden om met lesstof bezig te zijn. Dit kan op vele manieren,
eventueel op een door de student gekozen tijd en plaats.
Ook wat betreft samenwerking zijn er toepassingen waarmee studenten online
samen kunnen werken. Dit is niet alleen handig voor studenten, ook binnen uw
organisatie kan dit toegepast worden.
Blended learning is bij uitstek geschikt om maatwerk te leveren aan studenten en
om grote afstanden te overbruggen. Het heeft dan ook veel potentie, zowel binnen
een vol- als deeltijdstudie. Toch wordt dit nog niet volledig benut. Veelal ligt er
een drempel bij docenten om (delen van) het onderwijs op deze manier aan te
bieden.
Met deze workshop wil ik deze drempel verlagen door u voorbeelden te geven van
manieren waarop blended learning toegepast kan worden. Om u te stimuleren in
de toekomst te experimenteren met deze vorm van onderwijs, maak ik hierbij
enkel gebruik van programma’s die gratis te verkrijgen zijn of behoren tot de
standaard software van de meeste onderwijsinstellingen. Daarnaast vergt het
gebruik van deze programma’s geen vergaande computerkennis van u.
Tijdens deze workshop hoop ik u te prikkelen om zelf vormen van blended
learning te bedenken en in de toekomst toe te passen. Hierover wil ik dan ook
graag met u van gedachten wisselen. De mogelijkheden zijn immers eindeloos!
Deze infoshop wordt op dit HGZO-congres voor de tweede keer aangeboden.
Trefwoorden
Blended learning, multimedia, samenwerken, laagdrempelig, maatwerk, afstandsonderwijs.
Gewenste beginsituatie
Enige kennis van basale computerprogramma's (m.n. PowerPoint en internet) is
wenselijk, doch niet vereist.
Correspondentieadres
Wenckebach Instituut, Universitair Medisch Centrum Groningen
Verpleegkundige vervolgopleiding Intensive Care
T.a.v. J. van Yperen, k. 6.11
Hanzeplein 1
9700 RB Groningen
E-mail: j.van.yperen@umcg.nl

WORKSHOPS

HGZO-congres 2012 workshop
Evidence Based ontwerpeisen aan evidence based
werkplekleren
Erica Baarends
Hogeschool Zuyd, Heerlen, Kenniskring professionalisering van het onderwijs en
opleiding Ergotherapie van de faculteit Gezondheid en Zorg
Binnen de hogeschool Zuyd is al jaren een werkgroep werkzaam van verschillende
gezondheidszorgopleidingen (ergotherapie, fysiotherapie, verpleegkunde, logopedie
en creatieve therapie), die op basis van internationaal erkende didactische
principes (die naar context afhankelijke uitgangspunten zijn vertaald voor het
onderwijs op de hogeschool Zuyd) Evidence Based Practice (EBP) in het curriculum
implementeren (Beurskens et al., 2008). Door het uitvoeren van cycli van
implementatietrajecten is EBP in het algemeen geïntegreerd in het hele curriculum
van de deelnemende opleidingen, waarbij de (uiteindelijke) focus ligt op het
werkplekleren. Toch blijkt uit deze praktische expertise met implementatie van EBP
in het onderwijs en uit bestudering van de literatuur, dat onderwijs en EBP
complexe materie inhoudt (Thomas et al., 2010). In het kader van de ‘kenniskring
professionalisering van het onderwijs’ zal per december 2011 een onderzoek
starten met als probleemstelling: ‘Welke theoretisch en empirisch gefundeerde
ontwerpeisen zijn van toepassing op onderwijs dat tijdens het gesimuleerd
werkplekleren aanleert evidence te integreren in het professioneel redeneren bij
studenten ergotherapie van de hogeschool Zuyd?’ Een eerste stap bij dit onderzoek
is het verkrijgen van een overzicht van ontwerpeisen aan onderwijs bij EBP vanuit
(wetenschappelijke) literatuur.
Tijdens de workshop worden deze ontwerpeisen gepresenteerd en de deelnemers
gaan hier zelf actief mee aan de slag. Concrete voorbeelden van eigen EBP
onderwijs in het werkplekleren kunnen worden gedeeld en kritisch beschouwd aan
de hand van de ontwerpeisen. Voor docenten in het HGZO kan dit inspireren tot
het maken van aanpassingen aan huidig EBP-onderwijs of tot het ontwerpen van
toekomstig EBP- onderwijs in de eigen context en opleiding.
Het ontwerpen van onderwijs aan de hand van resultaten van wetenschappelijk
onderzoek is een belangrijk middel om kwaliteit van opleidingen te waarborgen.
Hiermee sluit de workshop naadloos aan bij het centrale thema van het congres.
Trefwoorden
Evidence Based Practice, onderwijs, werkplekleren, professioneel redeneren,
onderzoek.
Literatuur
Beurskens, S., Baarends, E., Driessen, I., Schoot, T., Geerbex, A., Geraets, J., Gielen,
X., Lacroix, M., Lemmens, J. (2008). Evidence based practice in het buitenschools
leren: enkele uitgangspunten. Onderwijs en Gezondheidszorg, 3, 23-6.
Thomas, A., Saroyan, A., Dale, W.D. (2011). Evidence based practice: a review of
theoretical assumptions and effectiveness of teaching and assessment
interventions in health professions. Adv in Health Sci Educ, 16, 253-276.
49

50
workshop HGZO-congres 2012
Correspondentieadres
Hogeschool Zuyd
Gezondheid en Zorg, opleiding Ergotherapie
t.a.v. mw. dr. E. M. Baarends
Postbus 550
6400 AN Heerlen
E-mail: Erica.Baarends@Zuyd.nl

HGZO-congres 2012 workshop
Het ontwerpen van competentiegericht onderwijs met
behulp van het vier-componenten instructieontwerpmodel
(het 4C-ID-model)
Denise Beeckmans, Mary Herboldt-Soudant
Erasmus MC Zorgacademie Rotterdam, Inservice-opleiding tot Radiologisch
laborant; EXPOSZ Vrije Universiteit Amsterdam
De Erasmus MC Zorgacademie te Rotterdam verzorgt een aantal inserviceopleidingen
die o.a. opleiden tot Operatieassistent, Anesthesiemedewerker,
Radiodiagnostisch laborant en Radiotherapeutisch laborant. Vier jaar geleden is
gestart met de herziening van de curricula van deze opleidingen. Het nieuwe
onderwijs moest competentiegericht worden, gebaseerd op kenmerkende
beroepssituaties en een duidelijke samenhang vertonen tussen theorie en praktijk.
Een didactisch model dat tegemoet komt aan deze eisen is het 4C-ID-model,
ontworpen door Jeroen van Merriënboer. Het nieuwe onderwijs is dan ook met
behulp van dit model vormgegeven. Dit model is ook geschikt om een deel van een
curriculum of bijv. een module vorm te geven. In de workshop willen wij de
ervaringen met dit model met u delen en kunt u oefenen met het toepassen van dit
model op een kenmerkende beroepssituatie uit uw eigen beroepspraktijk.
Trefwoorden
Competentiegericht opleiden, 4C-IDmodel, kenmerkende beroepssituaties.
Gewenste beginsituatie
Voor deze workshop is geen bepaalde voorkennis vereist.
Literatuur
Janssen-Noordman, A.M.B. (2006). Hoe praktisch is het Vier Componenten
Instructieontwerpmodel? Onderzoek van Onderwijs, jaargang 35. 24-27.
Veurink M., van de Fliert M. (2010). Competentiegericht onderwijs aan de
ErasmusMC Zorgacademie. Operationeel, jaargang 5, nr. 3. 26-29.
Hoogveld, B., Janssen-Noordman A.M.B., Merriënboer, J.J.G., van (2011). Innovatief
onderwijs in de praktijk. Toepassingen van het 4C-ID-model. Groningen/Houten:
Noordhoff Uitgevers bv.
Correspondentieadres
Denise Beeckmans
ErasmusMC Zorgacademie
Dr. Molenwaterplein 50
3015 GE Rotterdam
Mary Herboldt-Soudant
EXPOSZ
Opleiden in advies in Sport en Zorg
Faculteit der Bewegingswetenschappen
Vrije Universiteit Amsterdam
Van der Boechorststraat 9
1081 BT Amsterdam
E-mail: d.beeckmans@erasmusmc.nl
E-mail: h.c.m.p.herboldt-soudant@vu.nl
51

52
workshop HGZO-congres 2012
Oplossingsgericht aan het werk: versterken van
duurzame gedragsverandering
Marjo Bink, Leontine van Schie
Hogeschool Leiden, Hogeschool Inholland, Zorg & Onderwijs, Leren en Innoveren
Hoe mensen leren en veranderen is lange tijd onderzocht vanuit psychologische en
managementtheoretische invalshoeken. Neurowetenschappelijk onderzoek levert
nieuwe informatie op: leren is het maken van nieuwe breinverbindingen. Deze
veranderingen in ons brein hebben invloed op ons bewustzijn en gedrag. Door
gerichte interventies kunnen deze verbindingen worden versterkt.
Wanneer nieuw gedrag gewenst is, bijvoorbeeld bij het aanleren van vaardigheden
nodig voor het beroep, vraagt dat een inspanning en een motivatie.
Oplossingsgericht werken kan daarbij een positieve rol spelen. De aanpak is
resultaatgericht en maakt optimaal gebruik van de kwaliteiten en de
mogelijkheden die de lerende heeft. De aanpak versterkt drie elementen die het
leren en veranderen aantoonbaar ondersteunen: competentie, relatie en
autonomie. De lerende krijgt het gevoel dat hij ‘het kan’, heeft vertrouwen in de
begeleider en heeft de mogelijkheid om zelf invloed te hebben op de manier
waarop hij iets aanpakt. Door vanuit een houding van vertrouwen en respect de
lerende zelf positieve doelen te laten formuleren, uit te zoeken wat al goed werkt
en eigen oplossingen te vinden, vergroot de begeleider de eigen
verantwoordelijkheid en de motivatie van de lerende. Op deze wijze draagt hij bij
aan duurzamer leren en de kans op blijvende verandering.
Na een korte inleiding oefenen we in deze workshop met concrete instrumenten en
technieken: het gebruik van oplossingsgerichte vragen en oplossingsgerichte taal
en het bevestigen en versterken van gedrag dat werkt.
Trefwoorden
Oplossingsgericht begeleiden, het versterken van gedragsverandering, leren en
veranderen.
Literatuur
Cauffman L. & Dijk J. van (2009). Handboek Oplossingsgericht werken in het
onderwijs. Amsterdam: Uitgeverij Boom Onderwijs.
Lazeron N. & Dinteren, R. van, (red.) (2010). Brein@work. Houten: Uitgeverij
Springer.
Visser C. & Schlundt Bodien, G. (2008). Paden naar Oplossingen. De kracht van
oplossingsgericht werken. Just In Time Books, tweede oplage.
Correspondentieadres
Hogeschool Leiden
Opleiding Zorg
t.a.v. mw. M. Bink
Zernikedreef
2333 CK Leiden
E-mail: bink.m@hsleiden.nl
E-mail: lajvanschie@planet.nl

HGZO-congres 2012 workshop
De kracht van toets- en itemanalyse
Inge Boon, Ankie Vink,
Vrije Universiteit Amsterdam, EXPOSZ
Met de bezuinigingen in het onderwijs en de veranderde taken van de
examencommissies wordt steeds vaker besloten dat docenten zelf de kwaliteit van
hun eigen toets moeten kunnen verantwoorden aan de examencommissie en
studenten. In deze praktische workshop leer je uitkomsten uit de toets- en
itemanalyse te interpreteren, zoals de KR-20, een p-waarde en een Rit-waarde.
Welke normen kun je hanteren van deze waarden? En wanneer verwijder je een
vraag uit de toetsen wat zijn vervolgens de consequenties? Er wordt ingegaan op
de analyse van verschillende vormen van gesloten vragen. Vanuit deze workshop
zal je duidelijk worden dat een transparant toetsbeleid en een heldere instructie
voor degenen die de toets- en itemanalyse uitvoeren onmisbaar zal blijken te zijn,
wil je als opleiding niet in de problemen komen.
De workshop is bedoeld voor docenten, die praktische vaardigheden willen opdoen
om informatie uit hun eigen toets te kunnen gebruiken. We richten ons op de
docent die nog weinig tot geen ervaring heeft met toets- en itemanalyse. Mocht u
in het bezit zijn van een toetsuitdraai, neem deze dan mee.
Trefwoorden
Toets- en itemanalyse, toetseisen, betrouwbaarheid, kwaliteitsindicatoren.
Literatuur
Berkel, H. van, & Bax, A. (2006). Toetsen in het hoger onderwijs. Houten/Diegem:
Bohn Stafleu Van Loghum.
Dousma, T., Horsten, A., & Brants, J. (1997). Tentamineren. Groningen: Wolters-
Noordhoff.
Gruijter, D.N.M. de (2008). Toetsing en toetsanalyse. Verkregen op 25 januari 2012
via Universiteit Leiden. Website: http://www.iclon.leidenuniv.nl/hogeronderwijs/toetsen-en-beoordelen/toets-en-tentamenservice.html.
Heida, P. (2006). Psychometrische kwaliteit van een toets. Afstudeerverslag in het
kader van de Masteropleiding Educational Science and Technology aan de
Universiteit Twente.
Correspondentieadres
Vrije Universiteit Amsterdam
Faculteit der Bewegingswetenschappen
EXPOSZ
t.a.v. mw. A.M.T. Vink MSc / mw. drs. I.M.A. Boon
Van der Boechorststraat 9
1081 BT Amsterdam
E-mail: a.m.t.vink@vu.nl
E-mail: i.boon@vu.nl
53

54
workshop HGZO-congres 2012
Begin met… Weten wat je wilt Meten!
Kwaliteitscriteria ontwikkelen voor leren in de praktijk
Willemijn Bos-Eekhof, Letty Annijas
Hogeschool Rotterdam, Instituut voor gezondheidszorg, Verloskunde
Een student wordt na twee dagen stage naar huis gestuurd met de boodschap ‘zij
wordt nooit een goede beroepsbeoefenaar’. Het gebeurt gelukkig bijna nooit, maar
als het zou gebeuren weet je zeker dat hier geen sprake is van een ‘kwalitatief
goede leeromgeving’. Wanneer dan wel? Wat zijn goede kwaliteitscriteria? Hoe krijg
je hier als opleiding zicht op? En wat vindt het werkveld daarvan?
In deze workshop verkennen we vanuit een gesimuleerde ‘worst case scenario’ wat
de kritische factoren zijn die de kwaliteit van het leren in de praktijk bepalen. Je
gaat zelf actief aan de slag en kijkt zowel vanuit je eigen situatie als die van de
andere workshopbezoekers. De opbrengst is een rijk palet aan diverse criteria die
behulpzaam kunnen zijn bij het daadwerkelijk gaan meten en bevorderen van de
kwaliteit van leren in de praktijk.
Wij werken zelf inmiddels sinds 2 jaar met een kwaliteitsmeetinstrument voor leren
in de praktijk. Bedoeling is om een zo objectief mogelijk beeld te krijgen van de
kwaliteit een daarbij specifieke handreikingen te doen om de kwaliteit van het
leren in de praktijk te verhogen. Aan het eind van de workshop zullen we onze
zoektocht, succeservaringen en knelpunten bij kwaliteitsbevorderende activiteiten
in de praktijk kort toelichten.
Trefwoorden
Kwaliteitscriteria, leren in praktijk, meetinstrument.
Literatuur
Ostenk, J., m.m.v. Blokhuis, F. (2003). Werkplekleren in de beroepsonderwijskolom.
Naar een integratie van binnen- en buitenschools leren. Den Haag: Uitgave van de
Onderwijsraad.
Streumer, J. (red.) (2010). De kracht van werkplekleren. Den Haag: Boom Lemma
uitgevers.
Grotendorst, A. e.a. (2007). Verleiden tot leren in het werk. Houten: Bohn Stafleu
van Loghum.
Correspondentieadres
Hogeschool Rotterdam
Instituut voor gezondheid, verloskunde
Gebouw Rochussenstraat GK749
t.a.v. mw. A.W.M. Bos-Eekhof / mw. L. Annijas
Postbus 2040
3000 CA Rotterdam
E-mail: bosaw@hr.nl
E-mail: L.Annijas@hr.nl

HGZO-congres 2012 workshop
Hoe sluiten jouw werkvormen aan op de natuurlijke
werking van het brein?
Geert Buijtenweg
Vrije Universiteit Amsterdam, EXPOSZ
Let op! Deze workshoptekst is allesbehalve volledig…
De laatste jaren neemt het hersenonderzoek een grote vlucht, met name door
functionele MRI-onderzoeken wordt het inzicht in de werking van het brein steeds
groter. Wat gebeurt er tijdens het leren in de hersenen en hoe kun je daar als
docent rekening mee houden? Het brein is het meest complexe orgaan van ons
lichaam, maar met kennis uit de neuropsychologie krijg je goed inzicht in de
werking van de hersenen. Voor een docent die dagelijks bezig is met leren en
doceren is deze breinkennis dan ook onontbeerlijk!
In deze workshop wordt aan de hand van hersenstructuren de werking verklaard.
Om vervolgens de stap te maken hoe je met werkvormen daar goed op kan
aansluiten. Hoe kun je de alertheid van studenten vergoten? Wanneer werkt hun
geheugen goed? Wat doen emoties met hun brein en wanneer raken studenten
echt geboeid door jouw verhaal?
In deze afwisselende workshop ervaar je de principes van brain based learning met
niet alledaagse werkvormen waarbij veel zintuigen worden geprikkeld.
We staan ten slotte wat langer stil bij het samenstellen en het vertellen van een
verhaal voor in de klas. Een goed persoonlijk verhaal sluit namelijk aan op de
breinwerking en beleving van de student. Meestal vertellen we rechttoe rechtaan
ons verhaal, waarin we alle informatie weggeven die we als docent hebben. We
willen daarbij het liefst zo compleet mogelijk zijn. Jammer, als je het vanuit de
verteltechniek bekijkt. Een goede verteller geeft zijn plot nooit meteen weg. Maar
daarover later in deze workshop meer ;-).
Trefwoorden
Anatomie van de hersenen, breinonderzoek, brain based learning, emoties,
geheugen, neuropsychologie, persoonlijk verhaal, verhaalcomponenten, werkvormen
en zintuigrijk leren.
Gewenste beginsituatie
Voor docenten die geïnteresseerd zijn in de werking van de hersenen en
durven te experimenteren met uitdagende werkvormen.
Literatuur
Iersel, S. van. (2011). Toverballen voor het brein. Elf magische verhaalkrachten
voor tekstschrijvers. Rotterdam: Verhaallijnen.nl.
Mieras, M. van. (2007). Ben ik dat? Wat hersenonderzoek vertelt over onszelf.
Amsterdam: Uitgeverij Nieuw Amsterdam.
Schoots, H. (2011). De kracht van de leraar. De 7 principes voor een rijke
leeromgeving. ’s-Hertogenbosch: KPC Groep.
55

56
workshop HGZO-congres 2012
Correspondentieadres
Vrije Universiteit
Faculteit der Bewegingswetenschappen
EXPOSZ
t.a.v. M.G.J. Buijtenweg
Van der Boechorststraat 9
1081 BT Amsterdam
E-mail: geert.buijtenweg@vu.nl

HGZO-congres 2012 workshop
De Bevlogen Coach
Allard Gerritsen
Vrije Universiteit Amsterdam, EXPOSZ
Het fijnste van coachen is als je ‘het beste in de ander kan losmaken’. Dat is
belonend, dat is effectief. Coachen lukt beter als je een goed contact hebt met je
coachee, als je je kernkwaliteiten kan inzetten, je interventies en oefeningen
passend zijn, de coachee zich ‘empowered’ voelt om meteen aan de slag te gaan.
Je bent dan in flow, de coachee is dat doorgaans dan ook. Samen werk je aan
kwaliteit…
In deze workshop staan we stil bij datgene wat u inspireert bij het coachen. Ook
kijken we naar ‘hulpbronnen’ die voor u van belang zijn. Bovendien kijken we naar
uw ‘beren op de weg’. Dit doen we in wisselende en verrassende werkvormen. In
ieder geval werken we met het inspiratiespel. Al doende analyseert u wat ervoor
zorgt dat u in/uit flow raakt.
Het resultaat is een verdiept inzicht in de eigenschappen van uzelf die u kunt
inzetten om optimaal te coachen.
Deze workshop is bedoeld voor docenten die enige ervaring hebben in het coachen
van studenten. Als u voor deze workshop kiest, neem dan een voorwerp mee dat
iets zegt over dat wat u inspireert bij het coachen van studenten. Of dat staat voor
hoe u uzelf als professional ziet.
Trefwoorden
Inspiratie, motivatie, coaching, flow, gedragsverandering.
Literatuur
Csikszentmihalyi, M. (2003). Flow. Psychologie van de optimale ervaring.
Amsterdam: Uitgeverij Boom.
Gerrickens, P. & Verstege, M. (2002). Inspiratiespel. Op zoek naar je diepste
drijfveren. Gerrickens Training & Advies.
Hendriksen, J. (2007). Tools voor de coach. Oefeningen ter ondersteuning van het
coachingsproces. Soest: Uitgeverij Nelissen.
Korthagen, F. & Vasalos, A. (2003). Flow in werken en leren:
Competentieontwikkeling op basis van persoonlijke betrokkenheid en bezieling.
Opleiding & Ontwikkeling, 16(5), 13-17.
Lee, P. van der (2005) Vergroot uw sterke kanten. Psychologie Magazine,
juli/augustus, 42-55.
Internet-links
www.transactioneleanalyse.nl/LinkClick.aspx?fileticket=lQQIPs9fVV4%3D&tabid=9
80&mid=1964
http://flowq.wordpress.com/tag/coachen/
57

58
workshop HGZO-congres 2012
Correspondentieadres
Vrije Universiteit
Faculteit der Bewegingswetenschappen
EXPOSZ
t.a.v. drs. A.G.A. Gerritsen
Van der Boechorststraat 9
1081BT Amsterdam
E-mail: a.g.a.gerritsen@vu.nl

HGZO-congres 2012 workshop
Tijd tekort?
Judith Gerritsen
Vrije Universiteit Amsterdam, EXPOSZ
Het docentschap is een veeleisende baan. U heeft vaak vele ballen in de lucht te
houden. U moet zowel vakinhoudelijk als onderwijskundig up-to-date blijven,
heeft vaak te maken met ad hoc-beleid en wordt regelmatig gestoord door
studenten, collega’s, telefoon en e-mail. Op een rustiger moment heeft u het hard
nodig om eens heel even lekker achterover te leunen…. Waarna het hele verhaal
weer opnieuw begint.
Natuurlijk is er voor tijdgebrek geen pasklare oplossing. Wel kan het de moeite
zijn om eens te kijken of er winst te behalen valt in de wijze waarop u omgaat met
uw planning.
In deze workshop verwerft u inzicht in uw eigen manier van werken en krijgt u
enkele tips om beter met uw tijd om te gaan.
Trefwoorden
Tijd, efficiëntie, afleiders, Eisenhower-methode, uitstelgedrag, praktische tips.
Gewenste beginsituatie
Docenten die nog niet eerder bewust iets aan timemanagement gedaan hebben.
Literatuur
Kralingen, R. van (2008). Time-management voor docenten. Houten: Bohn Stafleu
van Loghum (pp. 15-43).
Mark McGuinness (2007). Time management for creative people. London: Mark
McGuinness.
Internet links
www.leren.nl/cursus/persoonlijkeeffectiviteit/timemanagement
Correspondentieadres
Vrije Universiteit
Faculteit der Bewegingswetenschappen
EXPOSZ
t.a.v. mw. drs. J.M. Gerritsen
Van der Boechorststraat 9
1081 BT Amsterdam
E-mail: j.m.gerritsen@vu.nl
59

60
workshop HGZO-congres 2012
Evalueren is motiveren
Mary Herboldt, Judith Gerritsen
Vrije Universiteit Amsterdam, EXPOSZ
Evalueren is een essentieel onderdeel van de kwaliteitszorg van een onderwijsprogramma.
Echter, door de drukke werkzaamheden van alle dag, onduidelijk
beleid of te weinig opvolging is evaluatie vaak een ondergeschoven kindje. Het is
voor de drukbezette docent dan ook aantrekkelijk om het maar te laten voor wat
het is. Maar het is voor zowel docenten als studenten wel frustrerend om jaar in
jaar uit tegen dezelfde issues aan te lopen.
Evalueren kost natuurlijk tijd, maar het kan ook tijd besparen en frustratie
verminderen. Mits goed toegepast, werkt evaluatie motiverend en inspirerend voor
docenten en studenten.
In deze workshop gaan we in op de positieve aspecten van evalueren voor zowel
docenten als studenten. Het doel van de workshop is om u te inspireren om meer
met evaluatie te doen in uw lessen en uw persoonlijke ontwikkeling als docent.
Tevens krijgt u praktische handvatten om evaluatie in uw lessen op een efficiënte
manier gestalte te geven.
Trefwoorden
Evalueren, motiveren, kwaliteiten, evaluatievormen.
Gewenste beginsituatie
Voor docenten die nog niet zoveel met evalueren doen, maar daar wel mee aan de
slag willen.
Literatuur
Bijkerk, L. & Heide, W. van der (2006). Het gaat steeds beter. Activerende
werkvormen voor de opleidingspraktijk. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.
Sallis, E. (2002). Total Quality Management in Education. Sterling: Stylus Publishing
Inc.
Stalmeijer, R.E. & Grave, W. de (2008). De student als observator en feedbackgever
voor docenten: een procesevaluatie. Tijdschrift voor medisch onderwijs, 27, 247–
256.
Correspondentieadres
Vrije Universiteit
Faculteit der Bewegingswetenschappen
EXPOSZ
t.a.v. mw. H.C.M.P. Herboldt-Soudant / mw. drs. J.M. Gerritsen
Van der Boechorststraat 9
1081 BT Amsterdam
E-mail: j.m.gerritsen@vu.nl
E-mail: h.c.m.p.herboldt-soudant@vu.nl

HGZO-congres 2012 workshop
Centralisatie wat nu?
Annemarie Roos, Lisanne Huiberts, Loes van der Linden
EXPOSZ, master Docent HGZO, 2 e jaars docenten in opleiding
De overheid, zorgaanbieders en zorgverzekeraars hebben in juli 2011 een landelijk
akkoord (zie internet-link) ondertekend met als onderwerp: “centralisatie van
specialismen in de Nederlandse Ziekenhuizen”. Met ingang van 2012 vindt
centralisatie van specialis-men in de Nederlandse Ziekenhuizen plaats.
Ziekenhuizen mogen niet meer alle faciliteiten aanbieden die zij in huis hebben en
zorgverzekeraars zullen de faciliteiten herschikken op basis van prijs- en
kwaliteitscriteria.
De hogescholen in de gezondheidszorg moeten inspelen op het centraliseren door
met elkaar in gesprek te gaan en met elkaar samen te werken. Door kennis te
bundelen is het mogelijk het onderwijs beter af te stemmen op de wensen en
kwaliteit van de zorginstellingen. Het organiseren van praktijkleerplaatsen wordt
in samenwerking met hogescholen en de zorginstellingen beter op elkaar
afgestemd. Dit regeerakkoord zal ook betekenen dat er op curriculumniveau aanpassingen
moeten komen om studenten beter klaar te stomen voor een bepaald
specialisme.
De gezondheidszorg en het onderwijs zijn voortdurend aan veranderingen onderhevig.
Dit vraagt van docenten om op de hoogte te blijven van actuele ontwikkelingen
in deze werkvelden. Een docent (m/v) werkt aan verschillende competenties
behorende bij zijn vakgebied. Hij coacht een student in zijn ontwikkeling tot een
zelfstandig beroepsbeoefenaar. Hij levert zijn bijdrage aan onderwijsvernieuwingen,
waarin hij onderwijskundige en beroepsinhoudelijke ontwikkelingen verwerkt.
Verder zal hij op de nieuwe ontwikkeling, centralisatie, moeten inspelen.
In deze workshop gaan wij dieper op dit onderwerp in door prikkelende en
uitdagende werkvormen te gebruiken. Op welke wijze bevorderen wij de kwaliteit
van het onderwijs met het oog op deze nieuwe ontwikkeling?
Trefwoorden
Centralisatie, gezondheidszorgonderwijs en kwaliteit.
Internet-links
www.rijksoverheid.nl/ministeries/vws/nieuws/2011/07/04/akkoord-overbeheerste-kostenontwikkeling-ziekenhuiszorg.html.
Geraadpleegd 15 september
2011
www.centralisatiewatnu.com
Correspondentieadres
Lisanne Huiberts
Agaatvlinder 7
1113 KL Diemen
E-mail: centralisatie@hotmail.nl
61

62
workshop HGZO-congres 2012
Klinisch redeneren en evidence based practice, een
symbiose
Greet De Knop, Anne Devesse
Hogeschool-Universiteit Brussel, Opleiding Ergotherapie
Van een toekomstige professional binnen de gezondheidszorg wordt verwacht dat
hij gefundeerde beslissingen neemt en accuraat kan handelen, rekening houdende
met de individualiteit van de cliënt. De student dient naast de beroepsspecifieke
uitvoerings(handelings)skills ook cognitieve skills te beheersen. Klinisch redeneren
en evidence based practice redeneren staan hierbij centraal. Hiervan zijn we allen
overtuigd. Het is echter niet evident om deze cognitieve skills als student goed
onder de knie te krijgen. Dikwijls merken we dat in het curriculum voldoende
aandacht gaat naar de nodige kennis en cognitieve skills, maar ervaren we dat
studenten ze zich onvoldoende eigen maken en ze niet echt integreren in hun
dagelijks handelen als zorgverlener.
Door middel van discussiegroepen laten we de deelnemers zicht krijgen op de
randvoorwaarden die vervuld moeten zijn, en de werkvormen die kunnen gebruikt
worden als integratiemiddel van het klinisch redeneren en evidence based handelen
in de praktijkuitvoering van de studenten. Een goede gewoontevorming leidt
tot betere praktijkuitvoering. Mogelijke knelpunten worden in forum doorgenomen.
Het doel van deze sessie is dat elke deelnemer op het einde van de sessie zicht
heeft op de mate waarin de randvoorwaarden in zijn/haar specifieke opleiding
aanwezig zijn, of er voldoende aandacht besteed wordt aan de integratie van het
klinisch redeneren en evidence based handelen en zo de nodige bagage kan
meenemen naar zijn/haar opleiding om eventuele knelpunten aan te pakken.
Trefwoorden
Klinisch redeneren, evidence based practice handelen, curriculumontwikkeling.
Literatuur
Higghs, J., Jones, M., Loftus, S., Christensen, N. (2008). Clinical reasoning in the
health professions. Oxford: Butterworth-Heinemann.
Kinébanian, A., Le Granse, M. (2011). Grondslagen van de ergotherapie.
Amsterdam: Elsevier Gezondheidszorg.
Kuiper, C. (2004). Evidence based practice voor paramedici: methodiek en
implementatie. Utrecht: Lemma.
Correspondentieadres
HU-Brussel
Opleiding Ergotherapie
t.a.v. mw. G. De Knop / mw. A. Devesse
Blekerijstraat 23-26
B-1000 Brussel
België
E-mail: Greet.deknop@hubrussel.be
E-mail: anne.devesse@hubrussel.be

HGZO-congres 2012 workshop
De bachelorproef in een professionele bacheloropleiding
Daphne Kos, Godelieve Winderickx
Artesis Hogeschool Antwerpen, Opleiding Ergotherapie
Iedere (professionele) bacheloropleiding in de gezondheidszorg voorziet een
bachelorproef waarin studenten een bundeling van de kerncompetenties
demonstreren. De kwaliteit van een opleiding wordt mede afgemeten door de
inhoud en het niveau van de bachelorproef.
Tevens kan de bachelorproef een goede brug vormen tussen opleiding en
werkveld, maar is dat wel zo? Is een bachelorproef een praktijkgericht project?
Moeten studenten deelnemen aan wetenschappelijk onderzoek voor het behalen
van de bachelorproef? Is de bachelorproef gekoppeld aan stage? Hoe zwaar weegt
de bachelorproef door in het programma? Aan welke competenties moet worden
voldaan voor het behalen van de bachelorproef?
In deze workshop wordt evidence-based bekeken hoe de bachelorproef vorm kan
krijgen en welke inhoud en welk niveau verwacht mag worden van studenten. Na
een korte introductie over de beschikbare literatuur en gangbare praktijken gaan
deelnemers actief aan de slag om de eigen praktijk in vraag te stellen.
Trefwoorden
Bachelorproef, afstudeeropdracht, eindwerk.
Literatuur
Holmberg, L. (2006). Coach, consultant or mother: supervisor’s views on quality in
the supervision of bachelor theses. Quality in Higher Education, 12(2). 207-216.
DOI: 10.1080/13538320600916833.
Kapborg, I. & Berterö, C. (2002). Critiquing Bachelor candidates’ theses: are the
criteria useful? International Nursing Review, 9, 122-128.
Meeus, W., Van Looy L. & Libotton, A. (2004). The Bachelor’s thesis in teacher
education. European Journal of Teacher Education, 27(3), 299-321.
DOI: 10.1080/0261976042000290813.
The Tuning Project (2008).Tuning Educational Structures in Europe. Reference
Points for the design and delivery of degree programmes in Occupational Therapy.
Bilbao: ENOTHE, Universidad de Deusto.
Correspondentieadres
Artesis Hogeschool Antwerpen
Departement Gezondheidszorg, Ergotherapie
t.a.v. mw. Dr. D. Kos
J. De Boeckstraat 10
B-2170 Merksem
België
E-mail: daphne.kos@artesis.be
63

64
workshop HGZO-congres 2012
Virtual Action Learning: wat levert het op?
Marijke Leijdekkers, Rachelle Peters
Vrije Universiteit Amsterdam, EXPOSZ, docentenopleiding FBW
EXPOSZ verzorgt een lerarenopleiding voor studenten van de faculteit bewegingswetenschappen.
Deze opleiding start met een basistraining didactiek. Feedback
van studenten en docenten uit vorige jaren leerde dat de cursus te veel contacttijd
in beslag neemt. Dit jaar zijn we overgegaan de basiscursus aan te bieden op een
wijze die gebaseerd is op Virtual Action Learning (VAL). Een kenmerk van dit
onderwijsmodel is dat de studenten informatie in digitale vorm krijgen
aangeboden en dat ze een digitaal product inleveren. De studenten geven
feedback op elkaars producten in de digitale leeromgeving. Zo leren studenten niet
alleen van het maken en verbeteren van hun eigen product, maar zien ze ook
voorbeelden van medestudenten en worden de studenten gestimuleerd om
kwalitatief goede feedback te geven. In de beoordeling van de student wordt de
kwaliteit van de feedback meegewogen. De docent is tijdens dit proces
voornamelijk monitor, het aantal contacturen is beperkt. De meerwaarde van de
methode ligt in een hogere leeropbrengst voor de student en een lagere
uurbelasting voor de docent.
Tijdens de workshop zult u kennis maken met VAL in een Sharepoint omgeving en
de wijze waarop feedback wordt gegeven. U zult zelf een opdracht van feedback
voorzien om te oefenen met verschillende niveaus waarin feedback is te
waarderen. Tevens zal een student haar ervaring vertellen met dit type onderwijs
en bespreken we de mogelijkheden om cursussen op basis van VAL in uw
onderwijs in te zetten. Kort zal ingegaan worden op de voorwaarden waaraan een
digitale leeromgeving moet voldoen.
Trefwoorden
Virtual Action Learning, digitale leeromgeving, samenwerkend leren, peerfeedback.
Correspondentieadres
Vrije Universiteit
Faculteit der Bewegingswetenschappen
EXPOSZ
t.a.v. mw. drs. M.L.A. Leijdekkers
Van der Boechorststraat 7-9
1081BT Amsterdam
E-mail: m.l.a.leijdekkers@vu.nl

HGZO-congres 2012 workshop
Oog voor diversiteit is onderdeel van kwaliteitszorg
Andrea Kuckert-Wöstheinrich, Marjan Stomph
Hogeschool van Amsterdam, ASHP en freelancer
Globalisering, internationalisering, veranderende bevolkingssamenstelling,
veranderende inzichten door digitalisering, snelle kennisvermeerdering en
kennisoverdracht in de wereld maken dat studenten op opleidingen en cliënten in
de zorg anders zijn dan tien of twintig jaar geleden. Bij veranderende inzichten is
te denken aan inzichten over leeftijd, mannen en vrouwen en hun rol,
gezinssamenstelling, etnische achtergrond en politiek. De visie op aspecten van
diversiteit en biografische kenmerken die vandaag stabiel lijken te zijn, kunnen
morgen voor veel discussie zorgen en leiden tot andere ideeën.
Rekening houdend met deze maatschappelijke veranderingen is het doel van het
gezondheidszorgonderwijs studenten optimaal voor te bereiden op deze diversiteit
in de zorg als onderdeel van kwaliteitszorg.
Door het implementeren van het leren omgaan met en optimaal gebruik maken
van diversiteit – diversiteitmanagement - in de cultuur van de opleiding en het
curriculum zelf, kunnen opleidingsinstituten een voorbeeldfunctie vervullen voor
toekomstige professionals.
In de workshop wordt in vogelvlucht een overzicht gegeven van ervaringen binnen
diverse verpleegkunde- en ergotherapieopleidingen met de mogelijkheden te leren
omgaan met en optimaal gebruik maken van diversiteit en daarmee diversiteitmanagement
te implementeren, in zowel het curriculum en in een bestaande
cultuur van een opleidingsinstituut en de implementatie, als onderdeel van
kwaliteitszorg, te bestendigen.
Onderwerpen: eenduidigheid van gebruikte terminologie, werken vanuit een visie,
projectmatig met een duidelijk plan van aanpak, doelen passend in de context van
opleidingen en mogelijke evaluatie-instrumenten.
Aansluitend wordt aan de hand van eigen ervaringen en vragen van deelnemers
gezocht naar antwoorden op de bestaande vragen rond implementatie van
diversiteit en diversiteitmanagement.
Trefwoorden
Diversiteit, diversiteit management, kwaliteitszorg, ergotherapie, verpleegkunde.
Literatuur
Kuckert, A. & Stomph, M. (2011) Diversiteit. Het is normaal verschillend te zijn.
ZorgBasic. Den Haag: Boom Lemma uitgevers.
Kuckert, A. & Esterhuizen, P. (2010). Diversiteit in de Verpleegkunde. Houten: Bohn
Stafleu van Loghum.
Stomph, M., & Kinébanian, A., Een internationale leidraad van de WFOT. Oog voor
diversiteit maakt verschil. Ergotherapie, februari 2010, 26-33.
65

66
workshop HGZO-congres 2012
Correspondentieadres
Hogeschool van Amsterdam
Instituut Verpleegkunde
t.a.v. dr. A. Kuckert-Wöstheinrich
Tafelbergweg 51
1105 BD Amsterdam
E-mail: a.u.kuckert-pander@hva.nl
M.Stomph MSc.OT.
Ergotherapeut, freelance docent, trainer
Wielingenstraat 38-2
1078 KL Amsterdam
E-mail: M.Stomph@chello.nl

HGZO-congres 2012 workshop
Motiverend begeleiden
Carel Martens, Marjolein Roemaat
Vrije Universiteit Amsterdam, EXPOSZ
Voor studenten is effectief studiegedrag en een correcte beroepshouding niet altijd
een vanzelfsprekendheid. Lukt het u om uw studenten te begeleiden naar ander
gedrag dan ze tot nu toe hebben laten zien? Gedragsverandering van studenten
gaat zeker niet altijd vanzelf. Een docent of studieloopbaanbegeleider kan gebruik
maken van Motivational Interviewing om studenten hierin te begeleiden.
Motivational Interviewing (MI) is een directieve persoonsgerichte gespreksstijl
waarmee verandering van gedrag bevorderd kan worden door ambivalentie ten
opzichte van het nieuwe gedrag te helpen verhelderen en op te lossen.
Het stages-of-change-model van Prochaska en Diclemente biedt een kader van
gedragsverandering waarin MI de technieken biedt om het veranderproces in
beweging te brengen.
U wordt in deze workshop geprikkeld om meer te gaan doen met motivational
interviewing bij het begeleiden van uw studenten, door het kennismaken met een
aantal aansprekende aspecten van MI.
Trefwoorden
Motiveren, gesprekstechnieken, coaching.
Gewenste beginsituatie
Voor docenten die geïnteresseerd zijn in het begeleiden en motiveren van
studenten.
Literatuur
Miller, W.R., Rollnick, S. (2011). Motiverende gespreksvoering. (8e druk).
Gorinchem: Uitgeverij Ekklesia.
Correspondentieadres
Vrije Universiteit
Faculteit der Bewegingswetenschappen
EXPOSZ
t.a.v. mw. M.C.M. Roemaat / C.A.P. Martens
Van der Boechorststraat 9
1081 BT Amsterdam
E-mail: c.a.p.martens@vu.nl
E-mail: m.c.m.roemaat@vu.nl
67

68
workshop HGZO-congres 2012
Het curriculum in de praktijk
Lynette Menting, Claudia Bronner
Hogeschool van Amsterdam, Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, ASHP, HBO-
Verpleegkunde, Teaching Hospital
In een succesvolle samenwerking tussen de HvA, het AMC en het OLVG is een
nieuw HBO-V duaal AGZ curriculum ontwikkeld, met als doel een betere integratie
tussen theorie en praktijk. Het competentieprofiel van dit nieuwe curriculum is
gebaseerd op de CanMeds waarbij er een eindniveau (startbekwaam) en twee
tussenniveaus te onderscheiden zijn. De toespitsing op de praktijk wordt
bewerkstelligd door afdelingsmodules.
In deze workshop krijgt u de gelegenheid om het Canmeds competentieprofiel te
vertalen naar uw eigen beroepspraktijk. Op deze manier maakt u een start met het
ontwikkelen van een curriculum van uw eigen afdeling, waarmee u expliciet
aangeeft wat er bij u in de praktijk geleerd kan worden.
Deze workshop begint met een korte uitleg hoe het curriculum HBO-V duaal AGZ
is opgebouwd, uitleg over het competentieprofiel, de niveaus en de instrumenten
die zijn ontwikkeld voor leren en toetsen.
Aan de hand van bestaande afdelingsmodules gaat u aan de slag met het
ontwerpen van uw eigen afdelingsmodule.
In de gezamenlijke nabespreking wordt u geïnspireerd door elkaars ideeën.
Trefwoorden
HBO-V duaal curriculum, leren in de praktijk, integratie theorie en praktijk,
competentieprofiel, CanMeds, rollen, beroepscompetenties, hbo-kernkwalificaties,
afdelingsmodule.
Literatuur
Beart, H., Govaerts, N. (2011). Leerpatronen in organisaties: op weg naar een
typologie van configuraties van werkplekleren. ORD Maastricht juni 2011 1-22.
Tynjala, P. (2007). Perspectives into learning at the workplace. Educational
Research Review, 3, 130-154.
Scheele, F., Teunissen, P., Luijk, S. van, Heineman, E., Fluit, L., Mulder, H.,
Meininger, A., Wijnen-Meijer, M., Glas,G., Sluiter, H., Hummel, T. (2008). De
introductie van competentiegerichte specialistenopleidingen in Nederland.
Tijdschrift voor medisch onderwijs, 27, 221-229.
Cate, Th. ten, & Fluit, C. (2010). Achtergronden bij de richtlijn korte praktijkbeoordeling.
Tijdschrift voor medisch onderwijs, 29, 105-134.
Correspondentieadre
Hogeschool van Amsterdam
Amsterdam School of Health Professions
t.a.v. mw. Lynette Menting, kamer C208
Tafelbergweg 51
1105 BD Amsterdam
E-mail: l.menting@hva.nl

HGZO-congres 2012 workshop
Door reflecteren leren en professionaliseren
Liesbeth Metz, Marloes Spaan
Academisch Medisch Centrum, Amsterdam, afdeling Longziekten
Individuele professionalisering vindt ook plaats op de werkvloer, wanneer
beroepskrachten reflecteren op hun werkwijze en de uitkomsten van hun
interventies evalueren.
De Amerikaanse psycholoog Scott Miller stelt dat de effectieve professional zich
onderscheidt van minder effectieve collega’s door het feit dat hij voortdurend en
systematisch zijn eigen feedback organiseert (Miller, 2007). Door zichzelf steeds af
te vragen ‘Waarom doe ik wat ik doe, leidt mijn interventie tot het gewenste doel
en zijn er mogelijk effectievere manieren om dat doel te realiseren?’ is de
professional als het ware zijn eigen privédetective (Hutschemaekers en anderen,
2006).
Reflectie en leren op de werkplek leidt ook tot ontwikkeling van nieuwe kennis. In
eerste instantie is die praktijkkennis nog impliciet. Door de kennis met collega’s te
delen en te expliciteren draagt de beroepskracht bij aan de body of knowledge.
Hoewel fouten op de werkvloer kunnen interfereren met werkprocessen, kunnen ze
juist dienen als belangrijke kansen om te leren ( Bauer & Mulder, 2007) Hierbij
wordt het leerpotentieel van werkspecifieke omstandigheden aangewend om
kennis en vaardigheden te ontwikkelen op professioneel gebied.
In deze workshop bent u actief bezig met het herkennen van uw eigen
reflectievermogen en valkuilen. Ook speelt u met praktijkvoorbeelden waarbij
feedback van uw mededeelnemers essentieel is. Kortom: In deze workshop laten
wij u actief kennis maken met uw reflecterend vermogen, zodat u kansen creëert
om u hierin te ontwikkelen. Binnen de beroepspraktijk is de overdracht van deze
competentie cruciaal voor het zelfstandige leren van de student.
Trefwoorden
Leren van ervaringen, nieuwe kennis ontwikkelen, kloof tussen theorie en praktijk
overbruggen, bijdrage tot ontwikkeling van het verpleegkundig beroep, actieve
werkvormen.
Literatuur
Koetsenruijter, R., & Heide, W. van der, Wit, K., (2001). Reflectie in de verpleegkundige
beroepsuitoefening, Utrecht: Lemma B.V.
Gartmeier, M., Kipfmueller, S., Heid, H. & Gruber, H. (2008). Reflection and
professional competence. A study at dynamic workplaces in the nursing sector. In .
Billett, S., Harteis, C. & Eteläpelto, A. (Hrsg.), Emerging perspectives on learning
through work. Rotterdam: Sense, 131-147.
Miller, S. & Hubble, M. (2007). Supershrinks. What is the secret of their success?
Psycho-therapy Networker, 31, 6 (november/december).
Hutschemaekers, G., Tiemens, B. & Smit, A. (2006). Weg van professionalisering.
Paradoxalebewegingen in de geestelijke gezondheidszorg. Wolfheze, GRIP-De
Gelderse Roos.
Bauer, J. & Mulder, R.H. (2007). Modelling learning from errors in daily work.
Learning in Health and Social Care, 6: 121-133.
69

70
workshop HGZO-congres 2012
Correspondentieadres
AMC, Amsterdam
Longziekten, F5zuid
Postbus 22660
1100 DD Amsterdam
E-mail: m.l.spaan@amc.uva.nl
E-mail: e.m.g.metz@amc.uva.nl

HGZO-congres 2012 workshop
Zorg van de toekomst: onderwijs op het snijvlak van
zorg en technologie
Marianne Nieboer, Joost van Hoof, Eveline Wouters
Fontys hogescholen, Paramedische Hogeschool
Demografische veranderingen vragen om slimme oplossingen in de zorg. Veelal
worden deze oplossingen gezocht in de inzet van technologie. De succesvolle
implementatie van technologie vraagt echter meer dan dat en kan alleen slagen
vanuit een ander perspectief op zorg en op zorg- en technologie-opleidingen.
In deze workshop wordt de huidige aanpak van de Fontys Paramedische
Hogeschool, om dit perspectief in de onderwijspraktijk te brengen, gepresenteerd
en ter discussie gesteld. De rol van het lectoraat en onderzoek en de verbinding
van onderzoek met onderwijs worden belicht aan de hand van praktijkvoorbeelden.
Speciale aandacht zal worden gegeven aan het belang van multidisciplinair
samenwerken en de invulling daarvan in ons instituut door de oprichting van een
interfacultair expertisecentrum met diverse zorg- en technologie-opleidingen.
Allereerst zal een algemene introductie over de toekomst van technologie in de
zorg en de vertaling naar het onderwijs binnen Fontys worden gegeven. Vervolgens
zal aan de hand van een voorbeeld uit het onderwijs verder invulling worden
gegeven aan de workshop. Er wordt daarin een casus besproken vanuit het
perspectief van de cliënt. Het uiteindelijke doel is om technologische
mogelijkheden te kunnen plaatsen in de sociale context (familie, professionele
hulpverlener, installateur) van de zorgvrager.
Trefwoorden
Zorg, technologie, toekomst, samenwerking, kwaliteit.
Literatuur
Hoof, J. van, Overdiep, R.A., Cox, C.M.M., Weymans, M.L.L., Peeraer, L.P. (2011).
Health Care and technology: a new approach to education and applied research.
In: Everyday technology for independence and care. Maastricht: 11 th European
AAATE conference, august 31-September 2.
Idenburg, P.I., Schaik, M.S.S. van (2010). Diagnose 2025. Over de toekomst van de
Nederlandse gezondheidszorg. Schiedam: Scriptum.
Van Gemert-Pijnen, J.E.W.C. van, Nijland, N., Ossebaard, H.C., van Limburg, A.H.,
Kelders, S.M., Eysenbach, G., et al. (2011). A holistic framework to improve the
uptake and impact of eHealth technologies. Journal of Medical Internet Research.
In press.
Internet-links
RIVM, demografische projecties:
www.rivm.nl/vtv/object_document/o5470n30052.html
Lectoraat Paramedische Hogeschool:
www.fontys.nl/paramedisch/lectoraat.358189.html
71

72
workshop HGZO-congres 2012
Correspondentieadres
Fontys hogescholen
Paramedische Hogeschool
t.a.v. mw. dr. E.J.M. Wouters
Postbus: 347
5600 AH Eindhoven
E-mail: e.wouters@fontys.nl

HGZO-congres 2012 workshop
Onderwijsontwikkeling als project
Liesbeth Neeskens, Marjolein Roemaat
Vrije Universiteit Amsterdam, EXPOSZ, Opleiden in sport en zorg
Onderwijsontwikkeling is voor de meeste docenten niet een hoofdtaak. Vaak wordt
het bijstellen van een cursus of studiehandleiding er ‘even’ bij gedaan. Of word je
gevraagd een minor te ontwikkelen, zonder dat je precies weet met welke
middelen en hoe je dat aan kunt pakken. Door onderwijsontwikkeling op een
projectmatige wijze aan te pakken, ben je in staat op een gestructureerde wijze te
voldoen aan de gestelde eisen, met behulp van de aanwezige middelen en binnen
de geplande tijd. Deze werkwijze levert energie op! En daarnaast goed ontwikkeld
onderwijsmateriaal.
Beginsituatie
Deze workshop is bedoel voor docenten die enige ervaring hebben met het
ontwikkelen van onderwijs. En daarnaast behoefte hebben om dit op een meer
projectmatige wijze aan te pakken.
Trefwoorden
Onderwijsontwikkeling, projectmatig werken.
Literatuur
Grit, R. (2000). Projectmanagement. Groningen: Wolters-Noordhoff.
Reints A. (1997). Doen wat je belooft. Projectmatig leermiddelen ontwikkelen.
Houten/Dieghem: Bohn Stafleu van Loghum.
Hoobroeckx, F en Haak, E. (2002). Onderwijskundig ontwerpen; Het ontwerp als
basis voor leermiddelenontwikkeling. Houten/Dieghem: Bohn Stafleu van Loghum.
Valcke, M. (2010). Onderwijskunde als ontwerpwetenschap. Een inleiding voor
ontwikkelaars van instructie en voor toekomstige leerkrachten. Gent: Academia
Press.
Correspondentieadres
Vrije Universiteit
Faculteit der Bewegingswetenschappen
EXPOSZ
t.a.v. mw. drs. E.M. Neeskens
Van der Boechorststraat 9
1081 BT Amsterdam
E-mail: l.neeskens@vu.nl
E-mail: m.roemaat@vu.nl
73

74
workshop HGZO-congres 2012
Onderzoek je onderwijs!
Marit Praagman, Jirka Born
Vrije Universiteit Amsterdam, EXPOSZ
Mills (2007) beschrijft actieonderzoek als een systematisch onderzoek uitgevoerd
door docentonderzoekers of andere belanghebbenden in het onderwijs, met als
doel informatie te vergaren over hoe de onderwijsinstelling opereert, hoe er
lesgegeven wordt of hoe goed de studenten leren. Deze informatie wordt gebruikt
om inzicht te verkrijgen, te reflecteren en positieve veranderingen binnen het
onderwijs mogelijk te maken. In deze workshop doet u, aansluitend bij het thema
van dit congres, inspiratie op over hoe u door middel van actieonderzoek kunt
werken aan de kwaliteit van uw eigen onderwijs.
In het eerste deel van deze workshop krijgt u de gelegenheid met collegadocenten
interessante ideeën uit te wisselen om aspecten binnen uw onderwijs op
micro-niveau of op het niveau van uw eigen didactisch handelen te onderzoeken
en verbeteren. In het tweede deel van de workshop gaat u aan de slag met een
onderzoekplan om een idee daadwerkelijk tot uitvoer te kunnen brengen. De
workshop wordt afgesloten met een discussie over de rol van docent als
onderzoeker en de randvoorwaarden voor het doen van actieonderzoek.
Deze workshop wordt op dit HGZO-congres voor de tweede keer aangeboden.
Trefwoorden
Actieonderzoek in het onderwijs, docentonderzoeker.
Gewenste beginsituatie
Een ieder die graag eens met een onderzoekende blik naar zijn/haar eigen
onderwijs wil kijken.
Literatuur
Mills, G.E. (2007). Action research. A guide for the teacher researcher (third
edition). Upper Saddle River, New Jersey: Pearson/Merrill/Prentice Hall.
Correspondentieadres
Vrije Universiteit Amsterdam
Faculteit der Bewegingswetenschappen
EXPOSZ
t.a.v. mw. dr. M. Praagman / mw. drs. J.R. Born
Van der Boechorststraat 9
1081 BT Amsterdam
E-mail: m.praagman@vu.nl
E-mail: j.born@vu.nl

HGZO-congres 2012 workshop
Slaagt mijn beoordeling? Criteria voor het beoordelen
van stagiairs
Luc Simoens
Hogeschool Gent, Gezondheidszorg / Luc Simoens Consultancy
Het beoordelen van studenten is een belangrijk onderdeel van de taak van
docenten, lectoren en praktijklectoren. Het is zo belangrijk dat de “European
Association for Quality Assurance in Higher Education” (ENQA) er expliciet
aandacht aan besteedt: “The assessment of students is one of the most important
elements of higher education.” (ENQA – European Association for Quality Assurance
in Higher Education, 2009).
De standaard voor assessment van studenten is volgens ENQA: “Students should be
assessed using published criteria, regulations and procedures which are applied
consistently.” Deze ‘checklist’ geeft negen criteria en vier aanvullende voorwaarden
om aan de kwaliteitsstandaard tegemoet te komen.
In de workshop willen we nagaan hoe we aan de criteria kunnen voldoen bij het
beoordelen van stagiairs. Bij de beoordeling van stagiairs hebben we immers – in
vergelijking met beoordelingen in andere onderdelen van het curriculum – te
maken met een supplementaire mening: die van de stagementor. Stagementoren
zijn doorgaans beroepsbeoefenaars die opgeleid zijn voor een taak binnen hun
dienst maar van wie het beoordelen van stagiairs zelden een kerntaak is.
Tijdens de workshop bespreken we de gepubliceerde criteria. Daarna wordt van de
deelnemers verwacht dat ze kort beschrijven hoe ze aan elk van de criteria
tegemoetkomen, waarna de voorstellen besproken worden aan de hand van de
criteria.
Trefwoorden
Kwaliteitscriteria, assessment, evaluatie, stage.
Literatuur
ENQA - European Association for Quality Assurance in Higher Education (2009).
Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education
Area. Helsinki: European Association for Quality Assurance in Higher Education,
3de editie.
Internet-links
www.enqa.eu
Correspondentieadres
L. Simoens
M. Pyckstraat 6
B-8370 Blankenberge
België
E-mail: Luc.Simoens@hogent.be
75

76
workshop HGZO-congres 2012
Het Virtuele Rollenspel: een kosteneffectieve manier om
de kwaliteit van het onderwijs te verhogen?
W.J. Trooster, H. de Vries, H. ten Heuw
Hogeschool Windesheim, Zwolle, Opleiding Pedagogiek & Team Onderwijskunde
en ICT
Bij de opleiding Pedagogiek (net als bij veel andere opleidingen in Zorg & Welzijn,
en (sport)Educatie) moeten studenten tijdens hun stage gespreksvaardigheden
laten zien, die eigenlijk in die context niet meer ingetraind kunnen worden. Op dit
moment doen de studenten hiervoor in het voortraject van de stage met elkaar
rollenspelen. Het is voor de studenten heel moeilijk om zich goed in te leven in
deze rollenspelen, waardoor ze vaak niet realistisch verlopen en het leerrendement
laag is. Soms wordt er geïnvesteerd in professionele acteurs voor deze rollenspelen.
Dan is de kwaliteit wel geborgd, maar de kosten zijn te hoog.
Vandaar dat afgelopen tijd in Second Life een rollenspel is ontwikkeld. Second Life
is een sociaal medium waarin via chat maar ook met echt stemgeluid,
gecommuniceerd kan worden. Uit ervaring blijkt dat de gebruikers hierbij de
ervaring hebben dat de communicatie realistisch is. In een pilot is onderzocht of
via dit medium met beperkte kosten toch kwalitatief goed geoefend kan worden
met gespreksvaardigheden. Bij de workshop kunnen de deelnemers, na een korte
inleiding, het ontwikkelde rollenspel zelf ervaren.
Graag willen we in het gesprek daarna feedback verzamelen voor de verdere
ontwikkeling van het rollenspel. Zo werken we samen aan kwaliteit (het centrale
thema van het congres).
Met deze workshop willen we laten zien hoe je met ICT op een kosteneffectieve
wijze de kwaliteit van het onderwijs kunt verhogen.
Trefwoorden
Virtueel, rollenspel, ICT, Second Life, kwaliteit, onderwijs.
Internet-links
www.licto.nl/index.php?pageID=41
www.licto.nl/article.php?articleID=20
Correspondentieadres
Hogeschool Windesheim
Team Onderwijs & ICT
t.a.v. dr. W.J.Trooster
Campus 2-6
8017 CA Zwolle
E-mail: W.Trooster@windesheim.nl

HGZO-congres 2012 workshop
Het criteriumgericht evalueren van een bachelorproef
binnen een competentiegericht curriculum
Lisa Van der Jeught
Arteveldehogeschool Gent, Bachelor in de vroedkunde
De opleiding bachelor in de vroedkunde van de Arteveldehogeschool, Gent (B)
werd in 2008 door het Nederlands Vlaams Accreditatie Orgaan beloond met een
Bijzonder Kwaliteitskenmerk voor het competentiegericht onderwijs: de
competentiemozaïek van de vroedvrouw als sturende motor van het leerproces. Op
dit moment is elke onderwijsvernieuwing gericht op de realisatie van een
competentiegericht assessmentbeleid. Tijdens deze workshop komt de
bachelorproef aan bod. Er wordt dieper ingegaan op de inbedding van de
bachelorproef in een competentiegericht curriculum, op de begeleiding door
interne en externe begeleiders van een zelfsturend leerproces én op de
beoordeling van het product en het proces. Tijdens deze workshop wordt een
antwoord gegeven op de vraag: wat is de meerwaarde van het beoordelen van een
bachelorproef via beoordelingscriteria per competentie? Het is de bedoeling dat de
deelnemers zelf eens brainstormen over de pijnpunten/problemen die zij ervaren
bij de beoordeling van hun bachelorproeven en dat ze kennismaken met ons
beoordelingssysteem door het zelf eens te doorlopen.
De resultaten van het onderwijsonderzoek zijn de rode draad door deze workshop,
maar wij gaan vooral de uitdaging aan om het ‘praktisch’ te houden zodat je de
workshop verlaat met concrete handvaten voor de eigen onderwijspraktijk.
Trefwoorden
Assessmentbeleid, bachelorproef, competentiegericht onderwijs.
Correspondentieadres
Arteveldehogeschool Gent
Bachelor in de vroedkunde
t.a.v. mw. L. Van der Jeught
Voetweg 66
9000 Gent
België
E-mail: lisa.vanderjeught@arteveldehs.be
77

78
workshop HGZO-congres 2012
Geschikt of ongeschikt? Beslissen op basis van een
kwalitatief goed competentiegericht toetshuis
Pieter Wouda, Inge Speth-Lemmens
Hogeschool Zuyd Heerlen, Opleiding Ergotherapie
“Is de student competent voor het beroep?” Omdat competenties complex zijn, zal
aan zo’n uitspraak niet één specifieke toetsvorm, maar een variatie aan
toetsvormen ten grondslag liggen. Om een valide uitspraak over de competenties
van een student te doen, is de kwaliteit van het totale toetshuis: een
samenhangend en complementair geheel, waarbij elke afzonderlijke toets zijn
eigen sterke en minder sterke kwaliteitsaspecten heeft.
Op de opleiding ergotherapie van de Hogeschool Zuyd bestaat het
toetsprogramma uit een zogenaamde “methoden mix”. Om in kaart te brengen hoe
en of ons programma van toetsen een uitspraak doet over de competenties van
een student, is gebruik gemaakt van de twaalf kwaliteitscriteria van Baartman.
Hiermee kan een Competentie Assessment Programma (CAP) worden geëvalueerd.
Bij het evalueren van de verschillende toetsvormen met docenten bleken de
kwaliteitscriteria ook goed bruikbaar om uitspraken te doen over het belang van
een toets en om de kwaliteit van een toets aan te scherpen.
Onze ervaringen en kennis willen we in deze workshop delen. Na een inleiding
verwachten we dat de deelnemers zelf aan de slag gaan om aan de hand van de
kwaliteitscriteria het eigen toetshuis kritisch te onderzoeken en in kaart te brengen
hoe het CAP de gevraagde competenties dekt. Na deze workshop hebben deelnemers
zich een mening gevormd over bruikbaarheid in de eigen situatie.
Deze workshop is vergelijkbaar met de workshop gehouden in 2011.
Trefwoorden
Toetshuis, Competentie Assessment Programma, kwaliteitscriteria.
Literatuur
Baartman, L.K.J. (2008). 'Assessing the assessment' Development and use of quality
criteria for Competence Assessment Programme. Proefschrift Universiteit Utrecht.
Baartman, K.J., Bastiaens, T.J., Kirschner, P.A. & Vleuten, C.P.M. van der (2006). The
wheel of competency assessment: presenting quality criteria for competency
assessment programs. In: Studies in Educational Evaluation ,32, 153–170.
Correspondentieadres
Zuyd Hogeschool
Opleiding Ergotherapie
t.a.v. Pieter Wouda / Inge Speth-Lemmens MSc
Postbus 550
6400 AN Heerlen
E-mail: pieter.wouda@zuyd.nl
E-mail: inge.speth@zuyd.nl

HGZO-congres 2012 workshop
“Ik ben goed bezig!”
Een handleiding voor het in kaart brengen van een professionele ontwikkeling
binnen beroepen in de gezondheidszorg
Otto Venema, Monique Bekker
Uitgeverij Noordhoff, BOC-onderwijsadvies
Kwaliteit en professionaliteit zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Wanneer
zorgverleners niet professioneel meer zijn in hun werk, zal dit de kwaliteit van de
zorg snel doen afnemen. Professioneel gedrag is, juist in beroepsopleidingen waar
de hulpbehoevende mens centraal staat, dus van onmetelijk belang. Maar hoe
word je (en hoe blijf je) een professionele verloskundige, verpleegkundige of
fysiotherapeut? En hoe begeleid je de cursisten daar in?
Veel opleidingen besteden tegenwoordig aandacht aan professioneel gedrag.
Tevens dienen studenten hun (professionele) ontwikkelingen bij te houden in een
portfolio of kwalificatiedossier. Voor veel studenten is dit niet zo makkelijk en
wordt het portfolio bijhouden als weinig inspirerend ervaren. Dat is jammer, want
een goed samengesteld portfolio kan veel inzicht geven in de ontwikkeling van een
cursist en leest als een boeiend “levenswerk”. Hoe kun je als docent bijdragen aan
een professionele ontwikkeling van je cursist?
In deze workshop worden punten besproken die de cursist kunnen belemmeren in
zijn professionele ontwikkeling. Deze belemmeringen kunnen liggen op het gebied
van zelfkennis, samenwerken en het uitvoeren van handelingen. Daarnaast blijken
cursisten tevens reflectie en portfolio “moe” te zijn. Hoe motiveer je de student om
zijn professionele gedrag te blijven ontwikkelen en vastleggen? Tot slot wordt
ingegaan op de begeleiding die docenten kunnen bieden bij de professionele
ontwikkeling van hun cursisten.
Werkvorm
Oefeningen en discussie met behulp van casuïstiek en/of filmbeelden. Ook is het
mogelijk om vragen te stellen over dit thema.
Relevantie
Deze workshop heeft een grote relevantie voor iedereen die zich bezig met
begeleiden en beoordelen van professioneel gedrag.
Trefwoorden
Professioneel gedrag, persoonlijke ontwikkeling, kwaliteitsverbetering.
Internet-links
www.boc-onderwijsadvies.nl
www.professioneelgedrag.nl
www.noordhoffuitgevers.nl
79

80
workshop HGZO-congres 2012
Correspondentieadres
BOC-onderwijsadvies
t.a.v. mw. drs. M.E. Bekker
Egelantierstraat 2
1171 JN Badhoevedorp
E-mail: m.bekker@boc-onderwijsadvies.nl
Noordhoff Uitgevers bv
t.a.v. dhr. O. Venema
Postbus 58
9700 MB Groningen
E-mail: O.Venema@noordhoff.nl

Congresorganisatie
EXPOSZ Opleiden in sport en zorg
Het HGZO-congres wordt jaarlijks georganiseerd door EXPOSZ. Medewerkers van
EXPOSZ hebben verstand van opleiden én van zorg. Wij maken deel uit van de
Faculteit der Bewegingswetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam en
combineren in ons werk gedegen kennis van de zorg met onderwijskundige
expertise.
Het is onze missie om bij te dragen aan de kwaliteit van de beroepsbeoefening
binnen de sport en zorg. Wij leiden docenten en praktijkbegeleiders die werkzaam
zijn binnen het hoger gezondheidszorgonderwijs. We ondersteunen onderwijsinstellingen,
zorginstellingen en beroepsverenigingen bij hun vraagstukken, door
middel van opleidingen, advies en onderzoek.
Opleiden
EXPOSZ heeft een breed scala aan opleidingsactiviteiten. Naast de tweejarige
eerstegraads Docentenopleiding HGZO en de master Docent HGZO, bieden wij ook
kort durende opleidingsactiviteiten aan zoals scholing op maat. Daarnaast coachen
wij docenten en praktijkbegeleiders. Deze laatste activiteiten kunnen zowel binnen
uw organisatie als op de Vrije Universiteit verzorgd worden.
Advies
Adviseurs van EXPOSZ bieden ondersteuning bij (onderwijskundige) vraagstukken.
Advisering is mogelijk bij omvangrijke curriculumherziening trajecten. Maar ook
bij minder ingrijpende veranderingsprocessen en ontwikkelingen binnen uw
organisatie is de adviseur van grote waarde.
Onderzoek
Op het terrein van onderzoek richt EXPOSZ zich op het monitoren van gedragsverandering
tengevolge van interventies (zoals bijvoorbeeld scholing of training)
en het uitvoeren van toegepast didactisch onderzoek.
Voor meer informatie: www.exposz.nl
Of ga naar de stand van EXPOSZ op de informatiemarkt
81