Die Abwassergeschichte - Jan van den Noort

op diverse plekken vele indicaties
te vinden over het weer. Het beoordelen
van de subjectiviteit en
het relativeren van de uitspraken
is daarbij sterk afhankelijk van de
historische kennis over de omstandigheden
waarin de uitspraken zijn
ontstaan, de belangen die daarbij
spelen, de leeftijd van de getuige,
het tijdstip en de gevolgen van de
uitspraak. Het is ook belangrijk om
de getuigenissen te vergelijken met
andere, gemaakt onder soortgelijke
omstandigheden. Door de vrij gedetailleerde
kennis die aanwezig is
in de molinologie (het onderzoek
van molens en het molenaarsbedrijf)
is het mogelijk de gegevens
afkomstig uit molenaarsbronnen op
hun waarde te schatten. Hetzelfde
geldt voor bronnen uit de bouw en
voor militaire documenten. Oorlogscorrespondentie
bevat een schat
van gegevens die nog maar voor een
klein gedeelte uitgebuit zijn als klimatologische
informatie.
Er zijn nog veel meer niet-schriftelijke
bronnen over het weer,
zoals schilderijen, die bestudeerd
zijn door Reindert Falkenburg die
aan de discussie deelnam. Het is
dan wel belangrijk om rekening
te houden met de boodschap die
de schilder wil overdragen, want
ook het geschilderde weer kan een
drager zijn voor symbolen en niet
alleen een weergave van een reële
weersgesteldheid. Ook bij dergelijke
gegevens is een gedegen kennis van
6/7
de maatschappelijke kontekst onontbeerlijk.
Alhoewel deze dag over
klimaatgeschiedenis al iets duidelijk
heeft gemaakt van de complexiteit
van dit soort onderzoek, zijn de disciplines
die aan bod zijn gekomen
slechts enkele van de vele die zich
bezig houden met de reconstructie
van het verleden van het weer.
De inbreng in de andere richting,
met name de reconstructie van het
klimaat door middel van modellen
en de toepassing daarvan in historisch
onderzoek zou een andere
keer aan de orde moeten komen:
wat is bijvoorbeeld het aandeel van
klimaatveranderingen geweest in
‘Wüstungen’ (het verlaten van dorpen)
na het jaar 1000 en hoe groot
was dit aandeel vergeleken met door
de mens zelf veroorzaakte negatieve
omstandigheden? (Myriam Daru)
Klimaatverandering
circa 800 v. Chr.
Bas van Geel heeft onlangs een
stuk geschreven samen met Janneke
Buurman’ ,(ROB, Amersfoort) en
Prof. Waterbolk (BAI, Groningen).
Dat artikel (in druk) gaat over de
ingrijpende eff ecten voor de mens
van een klimaatverandering (plotseling
koeler en veel vochtiger) die
plaatsvond omstreeks 800 jaar v.
Chr. De reconstructie van die klimaatverandering
is gebaseerd op
veenonderzoek maar ook op archeologische
gegevens. In gebieden die
6
7
52 (hydrologisch
692-693
contactblad van de
stichting net werk voor de
geschiedenis van hygiëne en milieu
redactie: myriam d a r u
webversie: jan van den n o o r t
Net Werk 52 - augustus 1996
gezien) marginaal waren
(relatief hoge grondwaterstand)
kwam na de klimaatverandering de
waterspiegel zo hoog dat veenvorming
plaatsvond; op veel plaatsen
moesten mensen hun nederzettingen
verlaten. We hebben daarvan
mooie voorbeelden, ondermeer uit
West-Friesland. Een andere, voor
mensen gelukkige bijkomstigheid
van de klimaatverandering was, dat
aan de Noord-Nederlandse kust
voor het eerst kwelders ontstonden.
Deze werden vrijwel direct bewoond
door ‘mensen die elders hun
gebieden hadden moeten verlaten.
Dit is de migratie die archeologen
op grond van de aardewerkkenmerken
en de vindplaatsen aanduiden
met “Ruinen/ Wommels”.
Klimaatveranderingen kunnen
uiteraard niet beperkt zijn geweest
tot Nederland. De auteurs hebben
in de literatuur vele voorbeelden
gevonden van een gelijktijdige klimaatverandering
elders in de wereld
(een uitgebreide literatuurlijst is aan
het artikel toegevoegd). Kennelijk
waren er zoals dat heet klimatologische
‘teleconnecties’.
Bas van Geel
E-mail: vangeel@sara.nl
UvA tel secr. 020 525 7844
Biologie, Kruislaan 318,
1098 SM Amsterdam
Tel. 020 525 7664
Fax 020 525 7662.
PESO
Political Ecology Society
PESO is een vrij nieuwe vereniging
die het begrip politieke ecologie
breed opvat. Political Ecology Society
PESO (the Political Ecology
Society) is intended to serve two
primary functions, the fi rst is to
support the publication and distribution
of research in political ecology
(through JPE and its forum)
and the second is to facilitate the
operation of PESO’s public forum
as a major clearing house for information
and news focusing on interactions
between political economy
and ecology around the world. Interested
subscribers may join PESO
for an annual fee of $25 and will
be put on an E-mail mailing list
and receive a variety of benefi ts, including.
Annual diskettes containing:
Journal and forum’s academic
discussions. Directory of members
and their expertise. Bibliographies
of publications on political ecology.
Diskette. Free peer reviewing
of one submission per year. Fax or
paper reprints of any JPE materials
on request and at cost. E-mail
news bulletins etc. Free U.S. mail
return of submissions and reviewers
comments on request. Please make
checks for membership in PESO
payable to BARA / PESO and mail
to PESO, Bureau of Applied Research
in Anthropology, University
of Arizona, Tucson, AZ 85721.
7