2004 - Westkust

De kalender (2)
www.alforto.nl bewerkt door Willy Moons
In vorige nieuwsbrief hadden we een bijdrage over de Republikeinse Kalender. We probeerden toen uw nieuwsgierigheid te
activeren met volgende vraag in de rand: Had de republikeinse kalender blijven bestaan in welk jaar zouden wij ons nu
bevinden? En als de Joodse kalender zou gebleven zijn? Of de Juliaanse kalender ? En met de Islamitische kalender?
Antwoorden zijn er niet gekomen. Spijtig, maar we willen geen slapende geesten wakker maken. Dus geven we maar zelf
het antwoord op een manier zoals de Joden dat doen, nl. een vraag met een vraag beantwoorden.
Waar komt onze kalender vandaan?
Op de wereld bestaan vele kalenders met eigen jaartellingen. Het jaar tweeduizend is bijvoorbeeld in al deze
kalenders als volgt :
Jaar Kalendernaam Startpunt Teleenheid Lengte
6236 Eerste Egyptische kalender Onbekend zon 365¼ dagen
5760 Joodse kalender Onbekend maan (en zon) 354+ dagen
2000 Gregoriaanse kalender Geboorte van Christus zon 365¼ dagen
1420 Islamitische kalender Vlucht van Mohammed uit Mekka maan 354 dagen
5119 Grote Maya cyclus Waarschijnlijk Sterren posities
20 dagen,
260 dagen, In essentie
360 dagen in 365¼ dagen
cyclus van 52 jaar
208 Franse Republikeinse kalender Franse revolutie zon 365 dagen
De notatie voor en na Christus is pas in 525 voorgesteld door Dionysius Exiguus. Pas in 1500 werd deze
aanduidingswijze in Spanje geaccepteerd. Hiervoor vonden gebeurtenissen plaats in het zoveelste jaar van de
regering van de dan levenden vorst.
Belangrijker hiernaast is wat we tellen. Tellen we de omwentelingen van de aarde om de zon, tellen we de
omwentelingen van de maan om de aarde, of tellen we de omwentelingen van de aarde ten opzichte van
vaststaande sterren?
Onze kalender telt het aantal omwentelingen van de aarde om de zon. Het grote voordeel hiervan is dat de
seizoenen elk jaar op gelijke datums vallen. Vooral voor landbouwers is dit zeer belangrijk. Wanneer moeten
we zaaien? Wanneer moeten we oogsten? Aan de hand van de kalender is hierop een goed antwoord te
geven.
Toch hebben vele culturen de maan als uitgangspunt. De maan draait in 29 dagen en 12:44:03 uur om de
aarde. Deze kalenders trekken zich niets aan van de seizoenen. Waarschijnlijk is het gemak waarmee iedereen
de maan kan zien, de basis voor het gebruik van deze kalenders. Bovendien had vrijwel elke oude cultuur veel
ontzag voor de maan. Haar vervolgens vergoddelijken was dan een kleine stap.
De lengte van het het zonnejaar - 365 dagen 5 uur 48 minuten en 46 seconden - is al sinds 127 voor Chr.
bekend. Toen mat Hipparchus de lengte met een afwijking van 6 minuten en 14 seconden. In 880 verbeterde
al-Battani dit tot 22 seconden.
De Juliaanse kalender (onze kalender voor 1582) is 10 minuten en 44 seconden langer dan het zonnejaar. Dit
komt overeen met elke 134 jaar één dag. De Juliaanse kalender liep hierdoor steeds verder op uit op het
zonnejaar. Diverse Pausen ontvingen voorstellen om de kalender voor deze fout te corrigeren. Uiteindelijk
corrigeerde Paus Gregorius XIII pas in 1582 de kalender door tien dagen uit de kalender te halen. Hierna heet
onze kalender de Gregoriaanse kalender. Antonio Lilius had ontdekt dat deze afwijking elke 402 jaar ging om
drie dagen. Hij ronde dit af op 400 jaar. Dit is de basis voor de schrikkeleeuw. Elk vierde jaar zou een
schrikkeljaar worden, behalve de niet door 400 deelbare eeuwjaren (1700,1800, 1900 niet; 2000 wel). Het
verschil is hierna slechts één dag op elke 3300 jaar.
Waarom hebben onze voorouders dan zo moeilijk gedaan over de kalender en correcties hierin? Macht, status,
bescherming, onwetendheid, angst, niet-uitgevonden-door-ons, alle oorzaken die vernieuwingen altijd
tegenhouden. De laatste grote kalendercorrectie van 1582 werd bijvoorbeeld pas in 1752 in Groot Brittannië
ingevoerd, in 1873 in Japan, in 1923 door Griekenland en in 1918 in Rusland. Rusland moest door de late
invoering 13 in plaats van 10 dagen laten vallen.
jrg 4 nr. 3 Nieuwsbrief VVF Westkust p31