Magma - Genootschap van Maag-Darm-Leverartsen

STAND VAN ZAKEN 66 / DIGESTIEVE ONCOLOGIE 68 

STOMAVERENIGING 71 / MDL VETERINAIR 73 / PRUCALOPRIDE 75 

KWALITEITSINDICATOR 76 / DIEETADVISERING 77 

THEMA: DARMKANKERSCREENING 79-83 / ORGANISATIE MDL 85 

PROEFSCHRIFTEN 91-93 / DE AFDELING 95 

MAGMA 

TIJDSCHRIFT VAN DE NEDERLANDSE VERENIGING 

VAN MAAG-DARM-LEVERARTSEN 

JAARGANG 17 / NUMMER 3 / SEPTEMBER 2011 

RONDETAFELGESPREK 

Bevolkingsonderzoek zal de normale 

patiëntenbehandelingen doorkruisen

CM 

MAGMA 66 

STAND VAN ZAKEN 

Monoclonale IBD-therapie 

De werkgroep IBD – binnenkort hopelijk Sectie IBD bin- 

nen de NVGE – behandelt tijdens de Najaarsvergadering 

in Veldhoven het overheidsbeleid aangaande monoclonale 

therapie. Diverse middelen die worden aanbevolen in de 

landelijke en Europese richtlijnen, zijn niet geregistreerd 

voor de behandeling van IBD. Al met al is de keus uit 

geregistreerde middelen bij IBD erg beperkt. 

5-ASA oraal is geregistreerd voor lichte tot matige IBD, 

voor Crohn is de werking bij een CDAI >150 nooit duidelijk 

aangetoond. Velen van u, zoals ik, gebruiken het omdat ze 

experience based weten dat het werkt bij een milde Crohn. 

Bij de thiopurines is Azathioprine voor onderhoudstherapie 

geregistreerd, Therapeutische drug monitoring, zoals bij 

monoclonals gebruikelijk, wordt weinig gedaan, hoewel 

is aangetoond dat dit zinvol is. Mercaptopurine is in de 

USA de gouden standaard, maar is hier niet geregistreerd 

bij IBD. Ook 6-TG, de rescue thiopurine, is geregistreerd 

voor de behandeling van leukemie, maar niet bij IBD. 

Methotrexaat mag alleen worden voorgeschreven door een 

arts met ervaring op oncologisch gebied of bij reumatische 

aandoening. IBD wordt niet genoemd; logisch, want het 

middel is niet geregistreerd bij IBD. Ciclosporine, als laat- 

ste redmiddel dat klinisch frequent wordt gebruikt voor 

de behandeling van colitis ulcerosa, is hiervoor ook niet 

geregistreerd. Kortom, wij zijn gedwongen om heel veel off- 

label voor te schrijven, willen we onze patiënten optimaal 

behandelen. 

Er wordt nog steeds veel onderzoek gedaan bij IBD, waar- 

bij echter vooral geneesmiddelen onder patent worden 

onderzocht, zoals industry driven studies van monoclonals 

als infliximab en adalimumab. Het is aan te bevelen dat 

de overheid de behandelaar steunt door bovengenoemde 

middelen met voorrang te (her)registreren, ook wel drug 

rediscovery genoemd. Met alle middelen bestaat ruime kli- 

nische ervaring, ze zijn geregistreerd bij andere indicaties, 

waardoor de veiligheid niet ter discussie zou moeten staan, 

en volgens de richtlijn hebben ze een plaats bij de behande- 

ling van IBD. Het CVZ werkt niet mee aan een voorlopige 

registratie van enkele van deze middelen. “De gegevens 

wijzen niet op voldoende gegevens die een registratie recht- 

vaardigen.” Een (her)registratie zou ons moeten verplichten 

onderzoek te doen naar de werkzaamheid en veiligheid van 

alle middelen die worden toegepast bij de behandeling van 

COLOFON MAGMA IS EEN UITGAVE VAN DE NEDERLANDSE VERENIGING VAN MAAG-DARM-LEVERARTSEN. HET MAGAZINE WORDT GRATIS TOEGEZONDEN AAN NEDERLANDSE 

MDL-ARTSEN EN ANDERE MDL-GEÏNTERESSEERDE SPECIALISTEN; MEDISCHE BIBLIOTHEKEN EN BESTUREN VAN PATIËNTENORGANISATIES. MAGMA VERSCHIJNT VIER KEER PER JAAR. 

OPLAGE 2650 EXEMPLAREN REDACTIE CHRIS MULDER WIM HAMEETEMAN HARRY JANSSEN MARTEN OTTEN WILLEM MOOLENAAR MARCO MUNDT PHILIP FRIEDERICH MICHIEL VAN HAASTERT 

EINDREDACTIE VAN LUYKEN COMMUNICATIE ADVISEURS REDACTIEADRES PROF. DR. CHRIS J.J. MULDER VU MEDISCH CENTRUM POSTBUS 7057 1007 MB AMSTERDAM FAX: (020) 444 05 54 E-MAIL: 

CJMULDER@VUMC.NL ABONNEMENTEN ADRESWIJZIGINGEN EN ANDERE VRAGEN: SECRETARIAAT NVMDL POSTBUS 657 2003 RR HAARLEM E-MAIL: SECRETARIAAT@MDL.NL VORMGEVING M.ART 

HAARLEM GRAFISCHE VORMGEVING DRUK DELTABACH GRAFIMEDIA BV NIEUW-VENNEP ISSN: 1384-5012 MAGMA MAGMA IS, VOLGENS VAN DALE, ‘DE GESMOLTEN MASSA VAN SILICATEN EN OXIDEN IN 

HET BINNENSTE DER AARDE’. HET STAAT ALS NAAM VAN DIT TIJDSCHRIFT VOOR HET BINNENSTE VAN DE MENS ÉN VOOR DE DYNAMIEK VAN HET VAKGEBIED MAAG-DARM-LEVERZIEKTEN 

COVER NFP 

IBD. 

We hebben eindeloze data over monoclonals, die we natuur- 

lijk nooit meer willen missen. 

Nu kunt u ‘officieel’ alleen met 5-ASA, AZA en de monoclo- 

nals werken. O ja, (topicale) steroïden mag u ook gebruiken. 

De FDA wil de me-too monoclonals (biosimilars) wel ver- 

sneld registreren, de discussies in de NEJM vormen hier- 

voor de opmaat. Achmea en Menzis denken aan massale 

introductie hiervan in 2013/2014. 

Chris Mulder 

TRANSFERS 

Noorden 

Het Martini Ziekenhuis mag zijn 6 e MDL-arts aantrekken. 

Hans Blokzijl blijft sinds 1 juli als hepatoloog in Groningen, 

Robert Verdonk blijft ook voor de hepatologie, om te begin- 

nen voor één jaar vanaf 1 april 2012. Groningen loopt geluk- 

kig vol aan levertalent uit eigen school. 

Oosten 

MST Enschede zoekt MDL-arts 8 en 9. Ze zoeken een onco- 

MDL’er en een generalist. Rijnstate wil op naar de ‘nieuwe 

maat’ voor MDL: tien-plus en heeft David Hirsch, erkend 

motiliteitsspecialist, aangetrokken als 9 e MDL-arts (AMC/ 

Amstelland). Friederich Teikemeijer uit Bochum (Duitsland) 

heeft zich als 4 e MDL-arts in Venlo gevestigd. Men zoekt 

nog een 5 e MDL-arts. Jaap Driest (EMC) werkt inmiddels als 

4 e MDL-arts in Harderwijk. Roland Schroeder (Kaapstad/ 

Hengelo) en Gudrin Mueller (BRD) zijn als 3 e en 4 e MDL-arts 

in Apeldoorn begonnen in de MDL-maatschap. Ze zoeken 

nog een 5 e MDL-arts. 

Zuiden 

Het blijft lastig in Zeeuws-Vlaanderen. En Tilburg blijft met 

2 grote ziekenhuizen en 3 à 4 vacatures ook in de proble- 

Lees verder op pagina 87.

PERISCOOP 

Op weg naar succes 

We krijgen het nog drukker en dat met een tekort aan 

MDL-artsen. Dit realiseerde ik me terdege na het 

speciaal voor MAGMA gehouden rondetafelgesprek 

over het bevolkingsonderzoek darmkanker, waarvan 

in dit nummer verslag wordt gedaan. We zullen voor 

het onderzoek in de nazomer van 2013 start, bergen 

werk moeten verzetten. En dat terwijl onze werkdruk 

toch niet als 'gemiddeld' kan worden genoemd. 

Toch doe ik vanaf deze plek een beroep op u om 'ja' 

te zeggen als u wordt gevraagd in een bepaalde commissie 

te gaan zitten. Naar symposia te gaan waar 

specifieke zaken aan de orde komen die met het 

bevolkingsonderzoek hebben te maken. Uw stem te 

laten horen in daartoe geplande vergaderingen, werkgroepen 

of anderszins. Hoe meer betrokkenheid van 

onze kant des groter het succes van dit bevolkingsonderzoek. 

Zeker de komende jaren zullen we, zoals dat dan zo 

mooi wordt genoemd ‘onze weg moeten vinden'. 

Maar laten we dan wel, zo veel als mogelijk, gezamenlijk 

opereren. Zodat we van elkaar kunnen leren en 

ook echt klaar zijn op het moment dat in 2013 het 

onderzoek begint. 

Er moet nog heel wat gebeuren. Niet alleen voor ons 

is er werk aan de winkel, ook voor het RIVM en de 

huisartsen. Veel overleg, onderling en met elkaar. En 

dan bedoel ik ook echt overleg, waarbij partijen elkaar 

respecteren en naar elkaars standpunten willen luisteren. 

Voor dat soort overleg hebben we de komende 

anderhalf jaar mensen nodig. 

Ik weet het: MDL-artsen die het al vreselijk druk hebben. 

En toch doe ik op u een beroep hieraan mee te 

doen. Om de eenvoudige reden dat uw bijdrage in de 

diverse gremia noodzakelijk is om van het bevolkingsonderzoek 

darmkanker, waarvoor de NV MDL zich 

de afgelopen periode erg hard heeft gemaakt, een succes 

te maken. 

Was getekend, 

Ernst Kuipers 

- voorzitter - 

THEMA 

Communicatie 

Op 25 mei ging de kogel eindelijk door de kerk en besloot de minister 

van VWS tot invoering van een bevolkingsonderzoek naar darm- 

kanker onder vrouwen en mannen van 55 tot 75 jaar. Vanaf 2013 

(september) wordt het onderzoek geleidelijk ingevoerd. Begonnen 

wordt met vrouwen en mannen die zijn geboren in 1938 en 1948; in 

2013 worden zij 65 en 75 jaar. Het gaat dan om zo'n 338.000 perso- 

nen die een uitnodiging ontvangen. 

Het jaar erop verdubbelt dit aantal tot 762.000 wanneer vier leeftijds- 

groepen voor het onderzoek worden uitgenodigd; in 2014 worden 

zij 63, 65, 67 of 75. Zo komen er elk jaar leeftijdsgroepen bij. Vanaf 

2018 moet het programma volledig zijn ingevoerd en worden jaarlijks 

ruim 2,2 miljoen mensen, eens in de twee jaar, uitgenodigd mee te 

doen aan het bevolkingsonderzoek. 

Minister Schippers van VWS heeft haar besluit genomen op basis van 

een uitvoeringstoets van het RIVM. Op termijn, als het onderzoek 

volledig is ingevoerd, kan het jaarlijks 2400 sterfgevallen voorkomen. 

Deelnemers aan het bevolkingsonderzoek krijgen eens in de twee 

jaar een zelfafnametest (iFOBT) thuisgestuurd. Vervolgens onder- 

zoekt een laboratorium of er bloed in de ontlasting zit. Is hiervan 

sprake dan volgt een coloscopie. 

Tot 2013, wanneer wordt gestart met de geleidelijke invoering, wordt 

hard gewerkt aan de voorbereidingen voor invoering van het bevol- 

kingsonderzoek. MAGMA wil in elke uitgave hieraan aandacht beste- 

den. Deze uitgave staat de communicatie centraal. De communicatie 

richting bevolking, huisartsen en MDL-artsen over het onderzoek 

zelf, over nut en noodzaak ervan, en aan het vervolgtraject nadat er 

bloed in de ontlasting is aangetroffen. Speciaal hiertoe werd een ron- 

detafelgesprek gevoerd met enkele hoofdrolspelers. 

Alle informatie over het bevolkingsonderzoek is te vinden op 

www.bevolkingsonderzoeknaardarmkanker.nl. 

SYMPOSIUM 

YOUNG ICC RESEARCH MEETING 

Op donderdag 17 november 2011 vanaf 13.00 uur vindt in 

Utrecht voor de vijfde keer de Young Initiative on Crohn’s and 

Colitis (YICC) researchmeeting plaats voor jonge, in IBD geïnteres- 

seerde artsen, promovendi en andere onderzoekers. Een viertal van 

hen zal hun ervaringen en (voorlopige) resultaten presenteren naast 

voordrachten van twee gerenommeerde MDL-artsen. De middag zal 

worden afgesloten met een buffet. Er zijn geen inschrijvingskosten. 

Aanmelden voor de YICC research meeting in 

Utrecht en/of als YICC-lid kan via e-mail: c.p.peters@amc.uva.nl of 

d.vanasseldonk@vumc.nl. 

MAGMA 67

INTERVIEW 

“De MDL-arts moet zich meer profileren 

in de zorg rondom GE-tumoren” 

De MDL-arts als digestief oncoloog? Een werkgroep van de Neder landse Vereniging van Maag-Darm- 

Leverartsen buigt zich over de vraag naar wenselijkheid, mogelijkheden en onmogelijkheden van een 

specialisatie digestieve oncologie. Annemiek Cats en Gerrit de Groot, beiden lid van de werkgroep, geven 

op persoonlijke titel hun visie. 

Bij de zorg voor patiënten met tumoren 

in het MDL-gebied beperkt de 

rol van de MDL-arts zich doorgaans tot het 

stellen van de diagnose. Daarna gaat de 

patiënt zonder behandelplan over naar een 

andere specialist, zoals de chirurg, de 

medisch oncoloog of de radiotherapeut. 

“Pas voor de follow-up komt de patiënt 

MAGMA 68 

weer terug bij de MDL-arts, om ook eventuele 

uitzaaiingen te signaleren”, aldus 

Annemiek Cats (NKI-AVL). “Steeds meer 

ziekenhuizen werken met multidisciplinaire 

teams waarin patiënten met tumoren in het 

GE-gebied ter sprake komen, maar van één 

hoofdbehandelaar is zelden sprake. Wij vinden 

dat het in het belang is van de patiënt 

als één specialist gedurende het hele traject 

de rode draad in de gaten houdt. En voor 

die rol is de MDL-arts de aangewezen persoon, 

vinden wij. Ons specialisme heeft 

enorm veel te bieden: expertise op het 

gebied van voeding, obstructieproblemen, 

de behandeling van misselijkheid en diarree, 

om enkele voorbeelden te noemen.” 

Wakker worden 

Volgens Gerrit de Groot (Rode Kruis Ziekenhuis, 

Beverwijk) wordt het hoog tijd dat 

de beroepsgroep zich in deze kwestie actief 

opstelt: “Als je kijkt naar de multidisciplinaire 

overlegstructuren in de periferie, dan 

wordt MDL-arts daarin nauwelijks of niet 

genoemd. En dat is vreemd, want een groot 

deel van ons werk is GE-kanker. Ik zou dan 

ook willen zeggen: ‘Jongens, word eens 

wakker en probeer in de multidisciplinaire 

aanpak van tumoren een prominente rol te 

vervullen. Enerzijds in het eigen ziekenhuis, 

anderzijds als liaison naar andere, gespecialiseerde 

ziekenhuizen’. Onze werkgroep 

binnen de MDL-vereniging wil die ontwikkeling 

stimuleren, allereerst door een discussie 

op gang te brengen. Welke zijn de 

minimumeisen waaraan elke MDL-arts 

moet voldoen binnen de oncologische zorg? 

Over welke kennis en vaardigheden moeten 

MDL-artsen beschikken die zich specialiseren 

in de digestieve oncologie? Onze bevindingen 

leggen we dit najaar, uiterlijk 

komend voorjaar, voor aan de algemene 

ledenvergadering. Tegelijk is er nu binnen 

de Nederlandse Vereniging voor Gastro- 

Enterologie een sectie oncologie in oprichting. 

Die gaat, die onder voorzitterschap 

van Chris Mulder, onderzoeken hoe we een 

wetenschappelijke basis kunnen geven aan 

een eigen programma.” 

Bescheiden rol 

Dat de rol van de gemiddelde MDL-arts in 

het hele behandeltraject tot nu toe zo 

bescheiden is gebleven, heeft een aantal 

oorzaken. Zo heeft de MDL-arts altijd meer 

dan voldoende om handen gehad. Verder 

hebben de behandelingsmogelijkheden het 

afgelopen decennium een revolutionaire 

ontwikkeling doorgemaakt. De preventiemogelijkheden 

zijn verbeterd door meer 

kennis over erfelijke aanleg, uitbreiding van 

de diagnostische middelen en vergroting 

van het therapeutisch arsenaal, zowel voor 

curatie als palliatie. Cats: “De behandeling 

van oncologische patiënten is daardoor 

meer dan ooit een specialisme apart geworden. 

Toch kan ik me niet voorstellen dat er 

ziekenhuizen zouden zijn die de behandeling 

van bijvoorbeeld dikkedarmkanker 

laten liggen. Ik denk dat elk ziekenhuis dat 

in huis moet hebben.” 

De Groot: “Dat is zo, maar natuurlijk pleiten 

we er niet voor dat elke MDL-arts in het 

hele behandeltraject alles zelf doet. Je kunt

niet zomaar elke ERCP-dokter met chemotherapie 

loslaten op patiënten. Ik pleit voor 

een extra aandachtsgebied binnen de MDLdiscipline 

waarbij de MDL-arts, in nauwe 

samenwerking met andere specialisten zoals 

de medisch oncologen, het zorgtraject van 

de GE-tumoren begeleidt en behandelt. We 

willen ook absoluut niet het alleenrecht claimen 

op de behandeling. Daarvoor hebben 

we juist de multidisciplinaire overlegstructuren 

ontwikkeld. En ook de opleiding 

dient eerst te worden aangepast en competenties 

gewaarborgd die alle aspecten van 

MDL-maligniteiten betreffen. Dat wil zeggen: 

van screening tot diagnose, behandeling, 

follow-up, tumorevaluatie en palliatieve 

zorg.” 

Opleiding 

Wat betreft de integrale zorg voor patiënten 

met digestieve oncologie heeft Nederland 

een flinke achterstand op de landen om ons 

heen. “In België heb je MDL-artsen die 

hoofdbehandelaar zijn bij dit soort patiënten 

en die ook zelf chemotherapie geven”, 

aldus Cats. “In het Universitair Ziekenhuis 

Antwerpen staat een MDL-arts aan het 

hoofd van de oncologische afdeling. Internationaal 

bestaat veel aandacht voor dit 

onderwerp. Zo is de World Gastroenterological 

Organisation (WGO) bezig met het 

samenstellen van een team dat gaat onderzoeken 

hoe onze discipline de digestieve 

oncologie meer kan uitbouwen. Afgelopen 

maart hebben Chris Mulder, Marc Peeters, 

Anna Dahele, Jochim Terhaar sive Droste 

en ik in World Journal of Gastroenterology 

een pleidooi gehouden voor de ontwikkeling 

van een curriculum met minimale eindtermen 

voor digestieve oncologie.” 

De Groot: “In Nederland heeft MDL- 

oncologie binnen ons vakgebied nog te weinig 

uitstraling. Op de multidisciplinaire 

congressen waaraan wij deelnemen, zie je 

overwegend medisch oncologen, chirurgen 

en radiotherapeuten. Het aantal MDL-artsen 

is daar op de vingers van één hand te tellen, 

terwijl het vaak prachtige congressen 

zijn. Het is jammer dat niet meer van onze 

collega’s daar naartoe gaan.” 

NIEUWS 

Endoscopieverpleegkundige in 

voortgezette opleiding 

In 2004 is op initiatief van de SEVA (Sectie Endoscopie Verpleegkundigen 

en Assistenten) door de Zorgacademie Erasmus MC de Verpleegkundige 

Vervolgopleiding tot EndoscopieVerpleegkundige (VVOEV) gestart. Inmiddels 

is de opleiding een integraal onderdeel van deze zorgacademie. De begelei- 

dingscommissie van de SEVA (voorgedragen door het bestuur van de SEVA) is 

vervangen door een recent opgerichte kwaliteitscommissie. Het beroepsprofiel 

vormt de basis van deze opleiding tot endoscopieverpleegkundige. 

De endoscopieverpleegkundige op een MDL-/endoscopieafdeling geeft integrale 

zorg aan de patiënt, zoals voorlichting, instructie en het begeleiden van de patiënt 

voor, tijdens en na een endoscopisch onderzoek of endoscopische interventie. 

Nieuwe ontwikkelingen op het vakgebied worden bijgehouden, medische kennis 

is en blijft up-to-date en het verpleegkundig handelen wordt kritisch beoordeeld. 

De verpleegkundige kan meepraten over kwaliteitszorg, onderzoek, methodisch 

werken, reflecteren en informatie zoeken op het internet. Sommigen willen en 

kunnen wetenschappelijk verantwoord onderzoek gaan doen. 

De verpleegkundige is een lid van het endoscopieteam, dat kennis wil delen en 

samen zoeken naar nieuwe behandelingen afgestemd op de zorgbehoefte van de 

patiënt. 

Evidence Based Nursing, ofwel evaluatie, organisatie en coördinatie van zorg, 

wordt een belangrijker onderdeel van hun werk. Bovendien is het voor de endo- 

s copieverpleegkundige belangrijk om kritisch te kijken naar de eigen werkplek en 

over vaardigheden te beschikken om zich verder te kunnen ontwikkelen. 

Al deze competenties horen bij een professioneel functionerende endoscopie- 

verpleegkundige. Sommigen van hen zijn zich nog (verder) aan het ontwikkelen 

in deze competenties. 

De VVOEV onderscheidt zich door zich te richten op verdere ontwikkeling van 

endoscopieverpleegkundigen tot hbo-niveau. Wij menen dat professionalisering 

van verpleegkundigen op de werkvloer een goede impuls krijgt door deze oplei- 

ding. 

De leden van de kwaliteitscommissie van de VVOEV van Zorgacademie Erasmus 

MC zijn werkzaam op de endoscopieafdeling van de instellingen die studenten 

van deze opleiding opleiden. Binnen de Zorgacademie is een overlegstructuur 

gecreëerd om de opleiding voortdurend tegen het licht te houden en te verbete- 

ren daar waar behoefte en noodzaak bestaat. 

Aan de erkenning van deze verpleegkundige vervolgopleiding door het CZO 

(College Zorg Opleidingen) wordt gewerkt. De opleiding schaart zich daarmee in 

het rijtje van onder andere IC- en dialyse-opleiding. 

Ton van der Meijden 

Endoscopieverpleegkundige VUmc en 

voorzitter Kwaliteitscommissie Zorgacademie Erasmus MC 

Voor meer informatie: t.vandermeijden@vumc.nl 

MAGMA 69

Bijvoorbeeld de introductie van de 250 gram 

tablet in 1986 en de patiëntvriendelijke Pentasa 

Compact in 2010. Daarnaast de PINCE studie 1 

in 2005 (combinatie oraal en klysma bij CU 

effectiever dan oraal alleen) die is opgenomen 

in de CBO richtlijn infl ammatoire darmziekten 

bij volwassenen 2. En de meest recente mijlpaal is 

de publicatie van de PODIUM studie 3 in 2009 

die liet zien dat 1dd 2g effectiever is dan 2dd 1g 

bij CU (12% patiënten meer in remissie en patiënten 

langer in remissie). 

… AND STILL GOING STRONG! 

Ferring BV | Postbus 184 | 2130 AD HOOFDDORP 

Er was eens een arts in Terneuzen 

Het behandelen van CU en Crohn vond hij reuze 

Zijn patiënt staat centraal 

Het assortiment cruciaal 

En daarom is Pentasa al 25 jaar zijn keuze 

Naam van het geneesmiddel: Pentasa ® 

Kwalitatieve en kwantitatieve samenstelling: Pentasa tablet met verlengde afgifte bevat 500 mg of 1 g mesalazine, 

granulaat met verlengde afgifte bevat 1 of 2 g mesalazine, suspensie voor rectaal gebruik bevat 

1 g mesalazine per 100 ml, zetpil bevat 1 g mesalazine. Therapeutische indicaties: Oraal: ter behandeling van lichte 

tot matige vormen van colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn, zowel in de acute fase als ter voorkoming van recidieven 

hiervan. Suspensie voor rectaal gebruik: proctitis, proctosigmoiditis en linkszijdige colitis. Zetpil: proctitis. Dosering en 

wijze van toediening: Aan te passen aan de ernst van de ziekte. Volw. en oudere kinderen: Oraal: Colitis ulcerosa 

acute fase: max.4 g per dag in meerdere doses. Onderhoudsbehandeling: 2 g per dag. Ziekte van Crohn acute fase: 

2-4 g per dag verdeeld over meerdere doses. De dosering kan naar gelang het ziekteverloop geleidelijk verminderd 

worden tot 2 g per dag. Bij maagklachten tabletten/sachets tijdens of vlak na de maaltijd innemen. Pentasa kan met 

wat water of yoghurt ingenomen worden. Het granulaat mag niet gekauwd worden. Suspensie voor rectaal gebruik: 

1 flacon suspensie iedere avond voor het slapen gaan, gedurende twee tot vier weken. Zetpil: 1-2 maal daags 1 zetpil via 

de anus. Bij gevoelige anus is het aan te raden de zetpil vóór het inbrengen glad te maken met een beetje water. Contraindicaties: 

Overgevoeligheid voor mesalazine of overige bestanddelen van het product, of voor salicylzuurderivaten. 

Stuur uw limerick in en maak kans op 

eeuwige roem en een fraaie prijs! 

Vier 25 jaar jong met ons mee en mail een limerick 

waarin Pentasa voorkomt naar info@ferring.nl of ga naar 

www.ferring.nl en click op de button Pentasa 25 jaar jong 

(login: Pentasa25jaar). Alle inzendingen worden 

in ieder geval beloond met een leuke attentie. 

De genomineerde limericken worden gepubliceerd in een 

unieke bureaukalender 2012. Naast de eeuwige roem zullen er 

drie genomineerden beloond worden met een bijzondere prijs! 

Ernstige leveren/of nierfunctiestoornissen. Bijzondere waarschuwingen en voorzorgen bij gebruik: Voorzichtig 

bij patiënten met bekende overgevoeligheid voor sulfasalazine en met een verminderde leverfunctie. Bij verminderde 

nierfunctie niet aanbevolen. De nierfunctie regelmatig controleren met name in het begin van de behandeling. Bij cardiale 

overgevoeligheidsreacties en ernstige bloedbeeldafwijkingen de behandeling staken. Bijwerkingen: Na rectale toediening 

kunnen lokale reacties, zoals pruritus, rectaal ongemak en aandrang optreden. Verder komt vaak voor: hoofdpijn, diarree, 

buikpijn, misselijkheid, braken, huiduitslag inclusief urticaria. Zelden tot zeer zelden: myo- en pericarditis, pancreatitis, 

bloedbeeldafwijkingen allergische longreacties, hepatotoxiciteit, lupus erythematosus-achtige reacties, abnormale 

nierfunctie. Registratiehouder: Ferring B.V., Postbus 184, 2130 AD, Hoofddorp. Registratienummers: Tabletten onder 

RVG 14797 (500 mg) en RVG 105712 (1 g); Granulaat onder RVG 18706 (1 g) en RVG 31379 (2 g), Suspensie voor rectaal 

gebruik onder RVG 11782, zetpil onder RVG 15064. Afleverstatus: UR. Datum tekst: feb 2010. 

Referenties: 1. Marteau et al, GUT 2005;54(7):960-965 2. Richtlijn diagnostiek en behandeling van inflammatoire 

darmziekten bij volwassenen, 2009. www.cbo.nl/thema/Richtlijnen/Overzicht-richtlijnen/Gastro-intestinale-aandoeningen 

3. Dignass et al. Clin Gastroenterology and Hepatology 2009;7(7):762-769 

03-2011

INTERVIEW 

NEDERLANDSE STOMAVERENIGING 

Patiënt onmisbaar bij ontwikkelen 

van kwaliteitscriteria 

Bezuinigen. Ook de budgetten van de patiëntenverenigingen moeten eraan geloven. De minister van Volksgezondheid 

vindt dat deze verenigingen hun activiteiten moeten beperken tot lotgenotencontact en informatieoverdracht. 

Kwaliteitscriteria ontwikkelen kunnen ze beter overlaten aan specialisten. Daar denkt de Nederlandse 

Stomavereniging anders over. 

lleen medici kunnen medische 

“A kwaliteit beoordelen, maar de 

kwaliteit van de zorg omvat meer dan het 

strikt medisch-technische aspect”, aldus 

Thijs Fonville, voorzitter van de Nederlandse 

Stomavereniging. “De chirurg kan 

nog zo fantastisch werk leveren, als naast 

hem of haar geen stomaverpleegkundige 

staat, wordt maar half werk gedaan. Patiënten 

hebben voorlichting en begeleiding 

nodig om hun kwaliteit van leven zo veel 

mogelijk op peil te houden. Zowel de zorg 

en begeleiding rondom de stoma-aanleg als 

in de periode na de operatie is essentieel. 

Inzet van stomaverpleegkundigen is daarom 

een belangrijk kwaliteitscriterium vanuit het 

perspectief van de patiënt. Het is geen 

goede ontwikkeling dat ziekenhuizen bezuinigen 

op deze onmisbare schakel voor 

goede stomazorg. Als de arts constateert dat 

de aanleg van een stoma nodig is, hoort 

onmiddellijk een stomaverpleegkundige aan 

te schuiven bij het multidisciplinaire team.” 

Om het patiëntenperspectief de gewenste 

plek te geven, hanteert de stomavereniging 

sinds tien jaar een serie kwaliteitscriteria, 

die inmiddels toe is aan actualisering. Daar 

werkt de vereniging op dit moment hard 

aan. Zij hoopt dat proces voor het eind van 

het jaar af te ronden en het resultaat dan te 

kunnen voorleggen aan de medische 

beroepsgroep. 

Specialisatie 

Het akkoord tussen overheid, ziekenhuizen 

en verzekeraars om medische kennis in een 

beperkt aantal ziekenhuizen te concentreren, 

is op zich een positieve ontwikkeling, 

vindt Fonville. “De kwaliteit zal erop vooruitgaan. 

We moeten er wel voor waken dat 

ook onverwachte stoma-aanleg in nietgespecialiseerde 

ziekenhuizen vakkundig 

wordt uitgevoerd. Dat moet dan niet gebeuren 

door een chirurg die te weinig ervaring 

heeft kunnen opdoen. Wij pleiten er 

daarom voor dat de kennis en vaardigheid 

van niet-gecompliceerde stoma-aanleg ook 

in de kleinere ziekenhuizen behouden 

blijft.” 

Patiëntenwijzer 

De Nederlandse Stomavereniging bestaat 

45 jaar en telt bijna 8.000 leden. Zij werkt 

met honderd vrijwilligers, die professionele 

ondersteuning krijgen van een klein landelijk 

bureau in Maarssen. De vereniging is 

georganiseerd in acht regio’s en houdt daar 

via de stomaverpleegkundigen contact met 

de ziekenhuizen. In de regio’s staan lotgenotencontact 

en belangenbehartiging centraal. 

Het landelijk bureau heeft een coördinerende 

rol, ontwikkelt beleid en ziet toe op 

de kwaliteit van de zorg. Eén onderdeel 

daarvan zijn de kwaliteitscriteria, een ander 

is de ‘Patiëntenwijzer Stomazorg’ die op dit 

moment vorm krijgt. Fonville: “De bedoeling 

van de Patiëntenwijzer is dat stomadragers 

over twee à drie jaar op onze website 

kunnen zien hoe de ziekenhuizen in Nederland 

de stomazorg organiseren. Daar kunnen 

ze dan ook lezen over de ervaringen van 

andere stomadragers. De Patiëntenwijzer 

Thijs Fonville, voorzitter Stomavereniging: “De stoma- 

verpleegkundige hoort in het multidisciplinaire team 

rond de stomapatiënt.” 

zal bovendien inzichtelijk maken welke ziekenhuizen 

handelen volgens de kwaliteitscriteria 

van onze vereniging. We hopen hiermee 

onder meer te bereiken dat behandelaars 

meer rekening houden met de wensen 

van de patiënt. Tegelijkertijd stellen we verzekeraars 

nog beter in staat kwalitatief 

goede stomazorg in te kopen.” 

MAGMA 71

Clear. Easy. Different. 

Because you can only decide on what you can see. 

PENTAX Nederland B.V. 

Life Care 

Lage Mosten 35 

4822 NK BREDA - Nederland 

Tel.: 076 - 531 30 31 

Fax: 076 - 531 30 00 

E-Mail: lifecare@pentax.nl 

www.pentaxlifecare.nl 

Three technologies for better diagnosis: 

Hi Line HD+ for outstanding image quality which allows for 

better orientation and detection. 

i-scan Surface Enhancement (SE) for easier detection and 

demarcation of flat lesions. 

i-scan Tone Enhancement (TE) simplifies lesion characterization 

through improved mucosal structure enhancement. 

Hi Line and i-scan. Outstanding precision 

in endoscopy.

VETERINAIR 

Een dag op de scopiekamer 

voor gezelschapsdieren 

Om 13.00 uur meld ik me bij de 

receptie van de Universiteitskliniek 

voor Gezelschapsdieren (UKG) te Utrecht. 

De ontvangsthal zou menig ziekenhuis niet 

misstaan. Dr. Ronald van Noort verwacht 

me, maar het spreekuur is wat uitgelopen. 

Of ik even wil wachten met een kopje koffie. 

Rings a bell? Nieuwsgierig loop ik door 

de sfeervolle ontvangstruimte. Op een tvscherm 

wordt The New Vet getoond, een 

film over de moderne dierenarts. 

Af en toe de harde blaf van een hond. 

Kleurrijke folders leggen uit wat er met je 

huisvriend kan gebeuren, van eerste tot laatste 

bezoek – de sectie. Het donorcodicil en 

de collectebus van Proefdiervrij ontbreken 

niet. 

Ronald is een vriendelijke collega. Hij vertelt 

dat scopieën onder narcose op de OK 

plaatvinden. Ik moet een overall aan en een 

petje op. De patiënten gaan in aanwezigheid 

van hun baasje met propofol onder zeil. 

Daarna geïntubeerd naar de scopie-OK. 

Indicatie voor het onderzoek: dyspeptische 

klachten, slecht eten en hangerig. 

Zestig kilo hond 

Overtillen van 60 kilo hond vergt creativiteit 

en spierkracht. Graag op de linkerzij, 

dames! Het onderzoek met de gedateerde 

scope begint. Gemakkelijke introductie 

onder zicht langs de tube. Het slokdarmslijmvlies 

is bleker dan wij gewend zijn. De 

maag wordt uitvoerig geïnspecteerd. Bij 

inversie een fraaie hiatus. De angulus is de 

plek waar ook bij honden maagcarcinoom 

vóórkomt. De pylorus is altijd lastig te passeren. 

Opvallend verschil: het slijmvlies van 

het hele duodenum is voor onze begrippen 

vrijwel vlak. Treitz bestaat niet. De Peyerse 

plaques promineren in het lumen en wor- 

den uitvoerige gebiopteerd. Lymfomen 

komen regelmatig voor en worden met cytostatica 

vaak jaren met succes behandeld. 

Lymfangiectasieën kunnen leiden tot diarree 

door een protein losing enteropathie. De 

biopten worden gedaan met re-usable biopteurs, 

vaak gedoneerd uit ‘humane’ klinieken. 

Het weefsel van de hondenmaag is 

stugger dan bij de mens. Er moet stevig aan 

worden getrokken. 

Een regelmatig gestelde diagnose is lymfoplasmacytaire 

enteritis en soms eosinofiele 

enteritis. IBD in hondenland en vermoedelijk 

een auto-immuun fenomeen. Behandeling 

is succesvol met prednison, maar niet 

met ‘onze’ immuunmodulatoren. PDS 

bestaat bij honden en katten. NSAID’s 

geven ook bij dieren maagbloedingen. 

Helicobacters worden in de biopten vaak 

gezien, maar de betekenis is onduidelijk. 

Voor bijvoeding plaatst men ingenieus de 

sonde lateraal in de hals. Een PEG zou door 

de hond worden verwijderd. 

Na de scopie wordt het instrument gedesinfecteerd. 

Net als bij ons in de jaren tachtig 

gaat de scope in een sopje met desinfectans. 

Ronald lacht als hij hoort van onze computergestuurde 

Miele wasmachines: geen budget 

en… eigenlijk ook niet nodig! De volgende 

patiënt heeft een corpus alienum in 

de slokdarm. 

Het is een leuke ervaring om de zorg te 

ervaren waarmee onze veterinaire collegae 

hun patiënten omringen. Ronald houdt zich 

aanbevolen voor overtollig endoscopisch 

instrumentarium (030-2539699 of 

r.vannoort@uu.nl). 

Marten Otten, Meander MC 

MAGMA 73

110104/003 

Gilead Sciences Netherlands B.V. 

www.gilead.com 

Voor productinformatie zie elders in dit blad 

Viread 

bij chronische hepatitis B 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

��

FARMACOTHERAPIE 

Prucalopride: 

wanneer komt de nieuwe enterale motor? 

Als in 2004 wereldwijd de productie 

van cisapride wordt gestaakt, raakt 

de MDL-wereld verstoken van een 

belangrijk werkzaam prokineticum. 

Op dit moment trachten we onze 

chronisch geobstipeerde patiënten 

van dienst te zijn met leefregels, 

macrogolen, magnesium, vezels, 

bulkvormers en klismata. Zelfs 

bisacodyl en senna kunnen zich 

verheugen in een zekere comeback. 

Maar het is een feit dat 50% 

van alle behandelde personen met 

obstipatie ontevreden blijft over het 

behaalde resultaat. Maar er is hoop 

(wrong word?). 

In oktober 2009 wordt door de EMA 

(European Medicines Agency) registratie 

verleend voor het in de handel brengen 

van prucalopride (Resolor®) in Europa. De 

licentiehouder was de nieuwe firma Movetis, 

inmiddels gefuseerd tot Shire-Movetis. 

De officiële indicatie voor Resolor® luidt: 

‘Behandeling van chronische obstipatie bij 

vrouwen, die onvoldoende baat hebben bij 

bestaande behandeling met laxeermiddelen’. 

De werkzame stof prucalopride is een 

5-HT4-receptoragonist met een zeer hoge, 

selectieve affiniteit voor (serotonerge) enterokinetische 

darmreceptoren. Hierdoor 

heeft het middel, in tegenstelling tot oude 

middelen als cisapride en metoclopramide, 

een relatief gunstig bijwerkingenprofiel en 

toch een goede, acetylcholine-gemedieerde, 

stimulatie van longitudinale en circulaire 

gladde spiervezels van vooral het colon. 

De klinische effectiviteit is onderzocht met 

zeven placebogecontroleerde trials. Drie 

identieke RCT’s uit verschillende landen 

zijn voor de registratie gebruikt (figuur 1). 

In totaal worden 1974 patiënten behandeld 

met respectievelijk placebo en 2 of 4 mg 

prucalopride. De defecatiefrequentie bij de 

start van de trial is gemiddeld 24 uur heeft. Steady-state wordt 

bereikt na drie dagen. Klaring vindt vrijwel 

uitsluitend via de nieren plaats. De dosis 

wordt bij nierinsufficiëntie aangepast. Bij 

ouderen is de geadviseerde startdosis 1 mg. 

Opname in basispakket 

Wanneer kunnen we over deze welkome 

aanvulling van ons laxerend arsenaal 

beschikken? In principe is prucalopride 

reeds verkrijgbaar in Nederland, omdat de 

EMA-registratie voor heel Europa geldt. Er 

is echter nog geen vergoeding. Wanneer de 

indicatie bestaat en de patiënt wil de behandeling 

zelf betalen, kan Resolor® regulier 

worden voorgeschreven. Het wordt bij de 

internationale apotheek of in het buitenland 

besteld. De kosten per dag bedragen € 3,16 

(2 mg) of € 2,06 (1 mg). Een delegatie van 

de Farmacotherapie Commissie (FTC) van 

de NVMDL gaat zich beijveren om zo spoedig 

mogelijk van CVZ (College voor Zorgverzekeringen) 

een positief advies voor 

opname in het basispakket te krijgen. Apocriefe 

ervaringen van meerdere MDL-collegae 

die het middel in de praktijk hebben 

gebruikt, zijn zonder meer positief te noemen. 

De verwachting lijkt gerechtvaardigd 

dat prucalopride voor een aantal van onze 

hardlijvige obstipanten uitkomst gaat bieden. 

Marten Otten, Meander MC 

Figuur 1. Normalisatie van de defecatie (>3 def/wk) bij 

ernstig geobstipeerde patiënten met 2 mg, 4 mg pruca- 

lopride of placebo. 

MAGMA 75

DISCUSSIE 

Nieuwe kwaliteitsindicator 

heeft verkeerde noemer 

MDL-artsen kregen recent het 

verzoek data aan te leveren voor 

de kwaliteitsindicator ‘MDL-scopie 

binnen 24 uur’. Deze betreft de 

zorg voor patiënten met een hogetractusdigestivusbloeding. 

De data 

waaruit de kwaliteitsindicator wordt 

berekend, leveren ons inziens echter 

niet de gewenste informatie. 

Voor MDL-artsen behoren hoge-tractusdigestivusbloedingen 

(HTDB) 

tot één van de meest voorkomende spoedgevallen. 

De incidentie van HTDB varieert 

tussen de 47–150 per 100.000 per jaar, met 

1, 2 

een mortaliteit die kan oplopen tot 14%. 

De oorzaken van HTDB zijn divers en het 

beloop kan variëren van eenmalige opgave 

van een kleine hoeveelheid bloed bij refluxoesofagitis 

tot een fulminante bloeding uit 

slokdarmvarices. Vanwege potentieel 

levensbedreigende complicaties wordt de 

meerderheid van patiënten met een HTDB 

in het ziekenhuis opgenomen. Behandeling 

bestaat uit hemodynamische stabilisatie, zo 

nodig bloedtransfusie en verder endoscopische 

diagnostiek met therapeutisch handelen, 

indien geïndiceerd. 

Bij aanwijzingen voor een ernstige HTDB 

(hemodynamische instabiliteit, snelle hemoglobinedaling 

en zichtbaar fulminant bloedverlies) 

staat de noodzaak van een spoedendoscopie 

(zo snel als de toestand van patiënt 

dit toelaat) niet ter discussie. Bij minder fulminante 

bloedingen zou een endoscopie op 

een later tijdstip ook kunnen volstaan. 

Scoringssysteem 

Er bestaan diverse scoringssystemen op 

basis waarvan men de noodzaak van een 

spoedendoscopie kan identificeren. De 

Glasgow Blatchford Score (GBS) en de klinische 

Rockallscore kunnen voorafgaand 

MAGMA 76 

aan endoscopisch onderzoek een accurate 

voorspelling doen van de noodzaak tot 

interventie (endoscopie met behandeling, 

bloedtransfusie). De GBS is gebaseerd op 

klinische parameters, hemoglobine en 

ureumgehalte en co-morbiditeit. Een lage 

score (�2) identificeert patiënten die géén 

interventie en derhalve géén spoedgastroscopie 

nodig hebben. 3-6 In ons ziekenhuis is 

recent een evaluatie van de waarde van 

endoscopieën bij een HTDB verricht met 

behulp van deze GBS-score. Volgens deze 

GBS-score werd 12,8% van de op onze eerste 

hulp gepresenteerde patiënten onnodig 

opgenomen en binnen 24 uur gescopieerd. 

Kwaliteitsindicator ‘MDL-scopie 

binnen 24 uur’ 

De kwaliteitsindicator ‘MDL-scopie binnen 

24 uur’ maakt geen enkel onderscheid in 

(potentieel) ernstige en niet-ernstige bloedingen. 

Deze kwaliteitsindicator bestaat uit 

een teller en een noemer. De teller wordt 

gevormd door het aantal gastroscopieën dat 

wordt verricht binnen 24 uur na aanmelden, 

de noemer bestaat uit alle patiënten met een 

hoge-tractusdigestivusbloeding waaraan de 

DBC-code 403 (oorzaken hoge-tractusdigestivus 

bloeding waaronder niet varices) is 

toegekend. 

Echter, binnen DBC-code 403 vallen 

patiënten waarbij een gastroscopie weliswaar 

een diagnostische waarde heeft, maar 

geen directe interventie hoeft plaats te vinden, 

zoals patiënten met een erosieve gastritis. 

Een spoedendoscopie heeft bij deze 

patiëntengroep geen meerwaarde. Deze 

patiënten hoeven niet te worden opgenomen 

en kunnen veilig electief poliklinisch 

worden gescopieerd. Bovendien wordt in 

de noemer niet meegeteld de relatief grote 

groep patiënten met varicesbloedingen. 

Voor deze groep patiënten bestaat een zeer 

urgente indicatie tot endoscopie. Varicesbloedingen 

worden veelal onder code 709 

(levercirrose, gedecompenseerd) geboekt. 

In ons ziekenhuis werden bij een recente 

inventarisatie bij 12% van de patiënten met 

een HTDB varices vastgesteld. 

Doel van kwaliteitsindicatoren is, naast 

meer transparantie, vooral het verbeteren 

van zorg. Aangezien artsen afgerekend gaan 

worden op deze indicatoren, zou het 

gebruik ervan kunnen leiden tot een groter 

percentage van scopieën dat binnen 24 uur 

wordt verricht, ongeacht of daartoe bij 

patiënten op klinische gronden de noodzaak 

bestaat. En dus ook tot onnodige toename 

van dure zorg (gastroscopie in weekenden, 

buiten reguliere programma’s om) 

bij patiënten waar deze snelle zorg geen 

enkele meerwaarde heeft. Een triage vóór 

endoscopie middels een scoringssysteem 

zoals de GBS zou dit kunnen beperken. 

Opvallend is, dat er in de introductietekst 

bij de voorgestelde kwaliteitsindicator 

wordt gerefereerd aan triage op basis van 

scoringssystemen, maar dat hiermee geen 

rekening is gehouden bij de uiteindelijke 

berekening. 

Aanpassing indicator gewenst én 

eenvoudig 

Op eenvoudige wijze zou de indicator kunnen 

worden aangepast, namelijk door in de 

noemer alleen het aantal patiënten op te 

nemen bij wie een noodzaak tot spoedendoscopie 

is vastgesteld. Dit getal is te verkrijgen 

door alle patiënten met (de verdenking 

op) een hoge-tractusdigestivusbloeding 

op te tellen die een GBS-score van >2 

hadden. In deze era van EPD’s zou een scoringssysteem 

eenvoudig aan het patiëntdossier 

kunnen worden toegevoegd. Wij pleiten 

dan ook voor invoer en gebruik van een 

gevalideerde triagescore (bijvoorbeeld de 

GBS-score) bij de beoordeling van patiënten 

die zich melden met een bovenste-tractusdigestivusbloeding. 

Michel Aquarius, Rogier de Ridder, 

Ad Masclee, Yolande Keulemans 

Maag-darm-leverziekten, MUMC 

Kijk op www.mdl.nl/MAGMA voor de 

literatuurverwijzingen in MAGMA 3-2011.

VOEDING 

Dieetadvisering uit basisverzekering 

Op 30 juni heeft de Tweede Kamer 

besloten de aanspraak op dieetadvisering 

van vier uur per jaar uit het basispakket 

van de Zorgverzekeringswet te schrappen. 

Ondanks brede protesten heeft de 

coalitie onverstoorbaar doorgezet. Een 

goede onderbouwing voor het schrappen 

van dieetadvisering is niet gegeven. Er is 

niet doorgerekend wat het effect van deze 

maatregel is voor de kosten van de zorg op 

korte en lange termijn. Te denken is aan de 

noodzaak om eerder en/of meer medicatie 

voor te schrijven, meer en eerder optreden 

van complicaties, ziekenhuisopnames, 

et cetera. Ook is niet gekeken naar aspecten 

als kwaliteit van leven, maatschappelijke 

participatie en zelfredzaamheid. 

De Nederlandse Vereniging van Diëtisten 

(NVD) veronderstelt dat minister Schippers 

dieetadvisering ziet als leefstijlinterventie, 

net als stoppen met roken, en dat past volgens 

liberale opvattingen niet in het basispakket: 

eigen verantwoordelijkheid staat 

voorop. Helaas is voorbijgegaan aan het feit 

dat dieetadvisering soms de enige therapie 

is, zoals bij coeliakie, voedselallergie, maagen 

darmaandoeningen, of een aanvullende 

en ondersteunende behandeling op de 

medische behandeling, zoals bij ondervoeding 

en kanker. 

Ketenzorg DM, COPD en VRM 

De minister heeft een uitzondering gemaakt 

voor dieetadvisering die binnen de keten 

plaatsvindt. Patiënten met diabetes, COPD 

en/of een vasculair risico waarbij sprake is 

van gecoördineerde multidisciplinaire zorg 

blijven verzekerd vanuit de basisverzekering. 

De NVD is met het Ministerie in overleg 

wat hier precies onder valt en zet in op 

het voorkomen van rechtsongelijkheid voor 

deze groepen patiënten. 

Consequenties 

Niet alleen diëtisten die een eigen praktijk 

hebben in de eerste lijn of spreekuren houden 

vanuit de thuiszorg, hebben contracten 

voor dieetadvisering met zorgverzekeraars. 

Steeds vaker hebben ziekenhuizen een contract 

met de verzekeraar om poliklinische 

dieetadvisering te financieren via de basisverzekering. 

Er wordt voor deze constructie 

gekozen, zodat dieetadvisering niet drukt 

op een DBC en poliklinische dieetadvisering 

gecoördineerd kan plaatsvinden op de 

poli. Ziekenhuizen beraden zich nu hoe 

hiermee om te gaan. 

Aanvullende verzekering 

Dieetadvisering is nu al opgenomen in de 

luxere (= duurdere) aanvullende verzeke- 

Op 22 juni overhandigde de NVD samen met een aantal organisaties een petitie en bijna 30.000 handtekeningen 

aan de voorzitter en leden van de Vaste Kamercommissie VWS. 

Netwerk Diëtisten MDL 

opgericht 

In 2010 is het Netwerk Diëtisten 

MDL opgericht, op initiatief van de 

Nederlandse Vereniging van Diëtisten 

(NVD). In het netwerk zitten veertig 

diëtisten uit zowel de eerste, tweede- als 

derdelijns gezondheidszorg. Het net- 

werk fungeert als kenniscentrum voor 

diëtisten met betrekking tot de (patho-) 

fysiologie van het maagdarmkanaal en 

als platform voor het uitwisselen van 

ervaring door middel van casuïstiek, 

workshops, presentaties of artikelen. 

Het bestuur wordt gevormd door 

Nicolette Wierdsma (VUmc), Gertien 

Hiemstra (UMCU), Gretha van 

Looy-de Boer (Isala klinieken) en Corine 

Helfrich (MSCN, Diëtistenpraktijk Corine 

Helfrich). 

Voor meer informatie: 

ledenmdl@gmail.com. 

ringspakketten voor twee tot vier uur als 

aanvulling op de vier uur uit de basisverzekering. 

Mensen met een laag inkomen, die 

vaak aan meerdere chronische aandoeningen 

lijden, zullen met de zich opeenstapelende 

bezuinigingen, steeds vaker ervoor 

kiezen zich niet aanvullend te verzekeren of 

te kiezen voor een beperkt pakket. Echter, 

dit is onvoldoende om een adequate behandeling 

te kunnen verlenen. De NVD zet 

daarom in op minimaal vier uur dieetadvisering 

in de meeste sobere aanvullende verzekering. 

Als dieetadvisering in alle pakketten 

wordt opgenomen, kost dit per verzekerde 

0,32 per maand. De komende maanden 

nemen de verzekeraars hierover een besluit. 

Anja Evers 

directeur Nederlandse Vereniging van 

Diëtisten 

MAGMA 77

Colon Ascendens 

Collagene 

Colitis 

B 

éénmaal daags 9mg 

Lever 

Colon Transversum 

B 

Terminale ileum 

Dikke darm 

Maag 

Sigmoïd 

Collagene 

Colitis 

B 

Colon Descendens 

Granulaat

THEMA 

BEVOLKINGSONDERZOEK 

Darmkankerscreening in Nederland: 

volgende fase in een succesverhaal? 

De minister heeft het moedige 

besluit genomen om, na uitvoerige 

consultatie via het RIVM en 

daarmee alle betrokken instanties, 

in 2013 te starten met landelijke 

darmkankerscreening. Dus geen 

proefregio’s of lokale initiatieven 

meer. Overigens hebben de proefregio’s 

Rotterdam, Amsterdam en 

Nijmegen een grote bijdrage geleverd 

aan de totstandkoming van dit 

besluit. Waarvoor hulde! 

Personen tussen de 55 en 75 jaar zullen 

eens per twee jaar een oproep 

krijgen voor de FIT-test (immunochemische 

test op occult bloed in feces). Dit betreft 

3,5 miljoen personen. Indien deze test positief 

uitvalt, zal de persoon via de huisarts 

hiervan bericht krijgen en worden doorverwezen 

voor coloscopie. Omdat met deze 

methode een positieve selectie plaatsvindt, 

zal er een behoorlijke opbrengst zijn voor 

de coloscopie. In onderstaande tabel krijgt 

u een indruk over de impact en de te verwachten 

opbrengst van de screening. 

Substitutie-effecten zijn niet in deze getallen 

meegenomen. 

Het is duidelijk dat een solide organisatie 

moet worden neergezet om dit te implementeren. 

En het is kort dag naar het startjaar 2013. 

Kwaliteit 

In Nederland is al het nodige geregeld waar 

het gaat om kwaliteitsbewaking. Vele richtlijnen, 

compleet of deels compleet, staan 

ons ter beschikking. Toch zijn er hiaten. Zo 

ontbreekt een solide ‘Richtlijn coloscopie’. 

De ouderen onder ons zullen zich het Compendium 

Gastroenterologie nog wel herinneren, 

wat een goede aanzet kan zijn voor een 

dergelijke richtlijn. 

Ook is er geen goede ‘Richtlijn poliepectomie’. 

Hoe verwijder je verantwoord een 

poliep? Welke poliep is voor de chirurg? 

Vragen waarmee wij zullen worden geconfronteerd. 

Zijn de adviezen na poliepectomie 

toe aan revisie, mede uit oogpunt van 

werkbelasting? Volgen wij de adviezen na 

poliepectomie ook echt op of doen wij alles 

te snel en daardoor te veel? 

Capaciteit 

Met de introductie van de colorectale screening 

zal een extra inspanning worden 

gevraagd aan de endoscopisten in Nederland. 

Met een gefaseerde invoering over vijf 

jaar spreiden we weliswaar de belasting, 

maar op het hoogtepunt zullen toch ongeveer 

78.000 coloscopieën extra moeten worden 

gedaan. Volgens alle berekeningen is dit 

mogelijk, maar er zal zeker een grote 

inspanning van u worden gevraagd. Ook de 

mogelijkheden van inzet van nurse endoscopists 

worden in de berekeningen meegenomen. 

Belangrijk is natuurlijk een adequate 

financiering. Noch de endoscopisten, noch 

de ziekenhuizen (dagbehandeling), noch de 

chirurgen willen een sigaar uit eigen doos. 

In september 2011 gaat onder leiding van 

het RIVM het implementatieproces verder, 

waarbij diverse werkgroepen worden geïnstalleerd. 

Voorlichting, databeheer, kwaliteit, 

capaciteit en financiën zijn enkele 

onderwerpen. 

In een rapport uitgebracht aan het bestuur 

Nieuwsbrief en website 

Het RIVM-Centrum voor Bevolkings- 

onderzoek geeft een digitale nieuwsbrief uit 

over het bevolkingsonderzoek naar kanker. 

U meldt zich daarvoor aan via een mail naar 

bevolkingsonderzoekkanker@rivm.nl onder 

vermelding van ‘Abonnement nieuwsbrief 

Bevolkingsonderzoek kanker’. 

www.bevolkingsonderzoeknaardarmkanker.nl 

bevat een speciale pagina voor professionals. 

Daar vindt u ook de digitale versie van de 

Uitvoeringstoets Bevolkingsonderzoek 

Darmkanker. Dit rapport is eveneens te raad- 

plegen via de website van de NVMDL: 

www.mdl.nl. 

van de NVMDL (Uitvoeringstoets Bevolkingsonderzoek 

Darmkanker, 5 juli 2011) 

zijn alle aspecten van de voorbereiding 

benoemd. Velen zal worden gevraagd mee 

te werken aan de implementatie van de 

colorectale screening. Er ligt een grote 

verantwoordelijkheid op onze schouders, 

omdat wij als beroepsgroep al jaren pleiten 

voor de invoering ervan. Nu dus aan ons de 

taak om dit veilig en met borging van kwaliteit 

op te zetten. Met vereende krachten 

gaat dit zeker lukken. 

Michiel van Haastert, MDL-arts 

Martini Ziekenhuis Groningen 

Deelnemers Te verwachten respons Pos. FIT-test/coloscopie Advanced Carcinoom 

adenoma 

100% 60% 6,4% 40% 8% 

1000 pers 600 38 15 3 

3,5 milj 2,1 milj 134.400 53.760 10.752 

MAGMA 79

THEMA 


BEVOLKINGSONDERZOEK DARMKANKER 

We moeten ermee rekening houden dat 

mensen ineens patiënt worden 

In 2013 start het bevolkingsonderzoek 

darmkanker. 

MAGMA blikt vooruit tijdens een 

rondetafelgesprek waaraan deelnamen: 

� ir. Harriët van Veldhuizen, 

programmaleider invoering 

RIVM/Centrum Bevolkingsonderzoek; 

� prof. Ernst Kuipers, voorzitter 

NVMDL en lid Adviescommissie 

Gezondheidsraad; 

� prof. Chris Mulder, voorzitter 

NVGE en voorzitter redactieraad 

MAGMA; 

� dr. Ton Drenthen, teamleider 

preventie en patiëntenvoorlichting 

van het Nederlands 

Huisartsen Genootschap. 

Belangrijkste gespreksonderwerp: 

de communicatie. 

Van links naar rechts: 

Ernst Kuipers, Jan Hendrik Wiggers (redactie Magma), 

Chris Mulder, Harriët van Veldhuizen en Ton Drenthen. 

MAGMA 80 

e denken dat vrouwen weinig 

“Wof geen problemen zullen hebben 

met het opvangen en opsturen van een 

stukje feces. Ze zijn gewend om met kleine 

flesjes te werken. Denk bijvoorbeeld aan 

mascara. Vrouwen hoef je niet uit te leggen, 

hoe dat dopje met dat stokje eraan, precies 

werkt. Bij de meeste mannen wel", legt 

Chris Mulder uit na de opmerking van 

Harriët van Veldhuizen dat het RIVM de 

communicatie rondom opvang en het 

opsturen van de ontlasting wil bekijken. 

"Wij merken dat mensen vragen hebben 

over het afnemen en verzamelen omdat veel 

mensen tegenwoordig een diepspoelcloset 

hebben. Wij denken dit te kunnen oplossen 

door de bevolking zelf te vragen wat zij willen 

weten en de gebruikersvriendelijkheid 

van de afnamemethode te laten testen." 

Kuipers: "Ik zou eerst kijken of er werkelijk 

problemen zijn en wat die dan precies 

inhouden. Want volgens mij zijn die er niet 

of nauwelijks. Wij adviseren onze screeningsdeelnemers 

een dubbelgevouwen wcpapiertje 

in het diepspoelcloset te leggen, 

vóórdat de behoefte wordt gedaan. Zo kan 

de ontlasting prima worden opgenomen. 

Geen van de deelnemers heeft daarmee problemen. 

En daarbij, we hebben van de 

opgevangen ontlasting maar een mespuntje 

nodig." 

Op welke bevolkingsgroep zal de 

voorlichting vooral zijn gericht? 

Mulder: "De hoogopgeleide personen 

komen massaal." 

Drenthen: "Daar ben ik nog lang niet zo 

zeker van. Ook in de groep van hoogopgeleide 

mensen zitten twijfelaars. Mensen die 

nu eenmaal vinden dat ze niet alles voor 

zoete koek moeten slikken." 

Kuipers: "Bij het proef-bevolkingsonder-

zoek nam de overgrote meerderheid van 

deze groep deel aan het onderzoek. Dat was 

20% onder lager opgeleiden." 

Van Veldhuizen: "De communicatie richting 

welke bevolkingsgroep dan ook moet optimaal 

zijn. We verwachten wel dat de 

opkomst onder hoogopgeleiden groter zal 

zijn dan die onder lager opgeleide mensen. 

Maar in de opzet van de communicatie kun 

je daar niet van uitgaan. Wel zullen er verschillen 

zijn in de vorm. Richting laagopgeleide 

en allochtone gezinnen werkt het 

gebruik van beelden veel beter om een 

boodschap over te brengen dan met een 

brief en een folder. We communiceren niet 

iets volstrekt nieuws. Darmkanker is een 

ziekte die veel voorkomt. Iedereen kent wel 

iemand in de omgeving die het heeft." 

Kuipers: "Eén op de twintig mensen krijgt 

darmkanker. Dit gegeven is een incentive 

om mee te doen." 

Wanneer start de voorlichtingscampagne 

richting het grote publiek? 

Van Veldhuizen: "De informatiestroom naar 

de bevolking zal pas een half jaar vóór het 

bevolkingsonderzoek starten. Eerder heeft 

geen zin. Over de precieze aanpak richting 

huisartsen, MDL-artsen, coloscopiecentra 

en bevolking hebben we 27 september een 

eerste overleg." 

Mulder: "Ik ben al benaderd door het tijdschrift 

Libelle dat aandacht gaat besteden 

aan het bevolkingsonderzoek. Dat is 

natuurlijk fantastisch want de impact van 

bladen als Libelle of Margriet is heel groot. 

Het betekent wel dat wij bewust moeten 

nadenken over de manier van presenteren. 

MAGMA zal elk nummer stilstaan bij het 

bevolkingsonderzoek. Wij willen de MDLartsen 

zo goed mogelijk op de hoogte houden 

van wat er allemaal speelt." 

Kuipers: Mooi dat Libelle er al aandacht aan 

wil besteden, maar daarmee lopen we wel 

het gevaar dat er een groep mensen de huisarts 

ineens gaat bezoeken. Voor je het weet 

ontstaat er een wilde screening. Mensen die 

nu willen weten of er met hen iets aan de 

hand is. In de trant van 'ik ben nu 55 jaar, 

waarom zou ik nog moeten wachten'." 

Drenthen: "Dat betekent dat de professionals 

en de huisartsen in het bijzonder, zo 

snel mogelijk over een folder moeten kunnen 

beschikken waarmee de patiënten die 

met vragen bij hen komen, kunnen worden 

ingelicht over het bevolkingsonderzoek." 

Is er een standaardantwoord 

geformuleerd voor mensen die zich 

morgen melden voor het bevolkingsonderzoek? 

Van Veldhuizen: "Voordat de minister haar 

besluit nam, kregen mensen altijd al het 

advies met klachten eerst naar de huisarts te 

gaan." 

Drenthen: "Voorlichting nu is erg belang- 

rijk. Denk bijvoorbeeld aan de groep mensen 

die nu al 55 is. Omdat het onderzoek 

gefaseerd wordt ingevoerd, moet die groep 

nog een ruim aantal jaren nà 2013 wachten 

voordat zij aan de beurt komt. Leg dat maar 

eens uit." 

Mulder: "De huisarts moet hierin een eerste 

rol krijgen? Zij zijn hier hard nodig. Voor 

alle lagen van de bevolking. Zij moeten kunnen 

uitleggen hoe de test precies in z'n werk 

gaat en waarom bepaalde leeftijdsgroepen 

pas later aan bod komen." 

Drenthen: "Juist in het voortraject komen 

mensen met vragen inderdaad eerst bij de 

huisarts." 

Van Veldhuizen: "Natuurlijk moeten huisartsen 

worden voorbereid op het komende 

onderzoek en eerder zijn ingelicht dan de 

bevolking. Wellicht kan dit ook via hun 

eigen periodieken gebeuren." 

Kuipers: "Ik ben al begonnen met het verstrekken 

van informatie richting huisartsen. 

Op een symposium voor huisartsen heb ik 

hierover uitvoerig verhaald. Er bleek veel 

achterstallige kennis. Huisartsen kennen het 

probleem van de individuele patiënt, maar 

meer niet. Er was zelfs een huisarts die ‘zelf 

niet moest denken aan zo’n slang in zijn 

kont’. Dit was voor hem reden een van zijn 

patiënten negatief te adviseren voor deze 

test. Na afloop van mijn inleiding dacht hij 

er gelukkig heel anders over. Maar curieus 

blijft het natuurlijk wel. Deze trein rijdt al 

jaren." 

Hoeveel onderzoekcentra krijgen we in 

Nederland. 

Van Veldhuizen: "Kwaliteit blijft het belangrijkste 

uitgangspunt en daarom worden 

kwaliteitscriteria geformuleerd. Er volgt een 

toets voor de centra die willen meedoen. 

Kuipers: "Van de grofweg 100 Nederlandse 

ziekenhuizen zullen 90 hierop inzetten. Er 

zijn er zeker meer dan 50 nodig gezien de 

grote hoeveelheid testen die moeten worden 

uitgevoerd." 

Mulder: "Veel ziekenhuizen zijn er al helemaal 

klaar voor, maar er zijn er ook die op 

dit moment niet meer dan één coloscopie 

per week extra kunnen doen. Het merendeel 

van de ziekenhuizen is zich echter wel 

Lees verder op pagina 82. 

MAGMA 81

THEMA 


Vervolg van pagina 81. 

aan het klaarmaken, omdat zij over twee 

jaar niet buiten de boot willen vallen." 

Kuipers: "Uiteindelijk draait natuurlijk alles 

om de kwaliteit van de test. Daarom zijn we 

een paar jaar geleden al begonnen met het 

organiseren van masterclasses voor ervaren 

endoscopisten. En zoals overal dacht ook 

hier menig ervaren endoscopist dat zoiets 

niet voor hem nodig was, omdat hij alles al 

wel wist. Na enthousiaste verhalen van collega's 

zagen deze artsen gelukkig ook de 

meerwaarde in van een masterclass." 

Mulder: "Ook voor de patiënt moeten er te 

toetsen kwaliteitscriteria komen. In geval 

van poliepen moet er bijvoorbeeld een mini- 

NHG bepleit belangrijke rol 

huisarts bij darmkankeronderzoek 

“De huisarts moet in het bevolkingsonderzoek naar darmkanker een belangrijke rol spelen. In de 

Uitvoeringstoets wordt daarover, jammer genoeg, weinig geschreven, terwijl zijn rol in het voortraject zeer 

zeker aan de orde is geweest”, zegt dr. Ton Drenthen, teamleider preventie en patiëntenvoorlichting van 

het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG). Hij zat, samen met professor Niek de Wit, hoogleraar 

Huisartsgeneeskunde, namens het NHG in de Adviescommissie Bevolkingsonderzoek naar darmkanker 

van het RIVM. 

n de Adviescommissie zelf, maar ook 

“Iin individuele gesprekken met het 

RIVM in de aanloop naar de Uitvoeringstoets, 

hebben wij het belang van de rol van 

de huisarts bij herhaling benadrukt.” Het 

NHG is er zeker van dat de deelname aan 

het bevolkingsonderzoek hoger zal zijn als 

de huisarts in een vroeg stadium bij de voorlichting 

en communicatie wordt betrokken. 

Drenthen wijst daarbij op ervaringen met 

het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker 

en de griepvaccinatie. In die 

regio’s waar de huisarts vanaf het begin erbij 

is betrokken of zelf de uitnodiging verzorgt, 

ligt de deelname 5% tot 10% hoger. 

MAGMA 82 

maal aantal worden gevonden. Als je dat 

doet, zo leert de praktijk, gaat het aantal 

patiënten omhoog omdat de artsen beter 

kijken. Tegelijkertijd ging ook het genezingspercentage 

omhoog, waardoor er overall 

sprake is van een beter preventief effect." 

Hoe groot is de kans dat de screening 

voor het bevolkingsonderzoek de 

reguliere zorg in de wielen rijdt. Dat er 

wachttijden ontstaan bij de reguliere 

screening? 

Kuipers: "Daarop moeten we wel wat verzinnen. 

Nog steeds is er een tekort aan 

MDL-artsen en dat is niet over twee jaar 

ingelopen. Het opleiden van additionele 

endoscopisten is een mogelijkheid. Net als 

“Dat maakt zo’n onderzoek ineens minder 

beladen. De uitnodiging komt niet van een 

‘instituut’ maar van een vertrouwenspersoon. 

Dat werkt.” 

Drenthen denkt niet alleen dat het de deelname 

aan een bevolkingsonderzoek bevordert 

als de huisarts een rol speelt in het uitnodigingstraject. 

Het maakt ook de uitvoering 

van het programma onderdeel van het 

routine-zorgaanbod van de huisarts én de 

expertise van de huisarts wordt zo optimaal 

benut. Niet alleen als het ‘fout’ is en hij 

wordt ingeschakeld om het slechte nieuws 

te vertellen. “Dat moeten doorgeven van 

slecht nieuws is een belangrijk deel van het 

het niet meer doen van sommige taken die 

nu wel door de arts worden gedaan. Nu is er 

een vrij strikte follow-up na het constateren 

van een poliep. Deze mensen kunnen naar 

het bevolkingsonderzoek worden doorverwezen. 

Dat zou ook kunnen gelden voor 

mensen met bovenbuikklachten die nu een 

gastroscopie krijgen." 

Mulder: "We moeten niet onderschatten 

wat er gebeurt als mensen te horen krijgen 

dat zij moeten worden gescreend. In dat 

geval worden mensen ineens patiënt en 

schrikken zij zich rot. En daarom denk ik 

dat het bevolkingsonderzoek de normale 

patiëntenbehandelingen zal doorkruisen. 

Daar moeten we ter dege rekening mee houden." 

werkterrein van een huisarts, maar het is 

niet altijd even motiverend om pas te worden 

ingeschakeld bij zo’n slechtnieuwsgesprek. 

Dat is een zeer ondankbare rol.” 

Nieuw onderzoek 

Betrokkenheid vanaf het begin bij het 

bevolkingsonderzoek doet ook recht aan de 

rol die de huisarts in de ogen van de patiënt 

heeft. Het zou toch “op z’n zachtst gezegd 

vreemd” zijn als je, na een routinebezoekje 

aan de huisarts, een paar dagen later wordt 

uitgenodigd een fecesmonster te nemen en 

dat per reguliere post terug te sturen naar 

een bepaald laboratorium. “Veel mensen

zullen zich in goeden gemoede afvragen 

waarom de huisarts hun hierover niets heeft 

meegedeeld. Weet hij daar dan niet van?” 

De mogelijke angst van screeningsorganisaties 

dat huisartsen geen of verouderde voorlichtingsmaterialen 

toesturen of niet goed 

op de hoogte kunnen zijn van het onderzoek 

zelf, vindt Drenthen overtrokken. 

Huisartsen kunnen worden geschoold in de 

uitvoering. In Tsjechië loopt het bevolkingsonderzoek 

darmkanker ook via de huisarts. 

“Dit is een totaal nieuw onderzoek. Je 

begint gewoon vanaf nul. Natuurlijk kun je 

zaken uit de twee lopende bevolkingsonderzoeken 

kopiëren, maar goed beschouwd is 

dit onderzoek toch heel iets anders.” Hij 

wijst erop dat iedereen die 55 jaar of ouder 

is, bij het onderzoek wordt betrokken. 

Mannen en vrouwen. 

En het onderzoek zelf is ook van een andere 

dimensie. Het opsturen van dat fecesmonster 

is niet het onderzoek zelf, maar kan 

ertoe leiden dat een coloscopie moet worden 

gedaan. “Pas dan begint het onderzoek. 

En dat is onplezierig en niet zonder risico. 

Echt iets anders dan het maken van een uitstrijkje 

of een röntgenfoto. Dat vereist 

Deelname zal hoger zijn 

als huisarts in vroeg 

stadium bij voorlichting en 

communicatie wordt 

betrokken 

Ton Drenthen (NHG): 

“Dit bevolkingsonder- 

zoek vereist goede voor- 

lichting, toegespitst op 

het individu. Bij uitstek 

het werkterrein van de 

huisarts.” 

goede voorlichting, toegespitst op het individu. 

Bij uitstek het werkterrein van de 

huisarts, die van de persoonlijke context op 

de hoogte is. Zo zal de huisarts veel beter 

kunnen aanvoelen of iemand wel of geen 

roesje wil bij de coloscopie.” 

Ketenrichtlijn 

Drenthen mist in de uitvoeringstoets van 

het RIVM-Centrum voor Bevolkingsonderzoek 

de ontwikkeling van een multidisciplinaire 

ketenrichtlijn. “Hierom vraagt de 

Gezondheidsraad wel in zijn advies. Ik denk 

ook dat dit terecht is. In de uitvoeringstoets 

wordt gesproken over het maken van eigen 

richtlijnen door alle bij het bevolkingsonderzoek 

betrokken beroepsgroepen. 

Maar dat is niet voldoende. Het gaat fout als 

er geen onderlinge afstemming en samenwerking 

is. Wat dit aangaat, zou het goed 

zijn als het RIVM hiertoe een Richtlijnenwerkgroep 

zou samenstellen. Belangrijk 

aandachtspunt voor een dergelijke werkgroep 

zou moeten zijn het inschakelen van 

het NHG en MDL-artsen bij het samenstellen 

van het voorlichtings- en informatiemateriaal.” 

Goede voorlichting bij dit bevolkingsonderzoek 

is in de ogen van Drenthen ‘cruciaal’ 

voor het succes van het programma. De 

publiekscampagne moet volledig synchroon 

lopen met de voorlichting richting de verschillende 

beroepsgroepen. Kernboodschappen 

moeten identiek zijn. Huisartsen 

en MDL-artsen moeten elkaars rol uit den 

treure kennen en onderschrijven. “Daar 

mag absoluut geen licht tussen zitten. Dat 

lijkt eenvoudig, maar dat is het allerminst. 

De huisarts spreekt met iedereen. De MDLarts 

ziet en spreekt alleen de patiënten die 

positief zijn bevonden.” 

Eigen keuze 

De inhoud van de boodschap is ook een lastige. 

De wet bepaalt dat het RIVM voorlichting 

moet geven, op basis waarvan het 

publiek een eigen keuze moet kunnen 

maken om al of niet deel te nemen. Goede 

voorlichting betekent dat alle voor- en alle 

nadelen op een evenwichtige manier worden 

besproken. “Dat is balanceren. Bij het 

bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker 

oordeelde men de voorlichting aanvankelijk 

als te positief, waarna deze is aangepast. 

“Het wordt een uitdaging voor voorlichters. 

Informatie geven die alle voor- en nadelen 

eenduidig benoemt zonder dat het mensen 

afschrikt aan het onderzoek mee te doen. Er 

moet tenslotte minimaal 60% van de bevolking 

ouder dan 55 jaar meedoen, anders is 

het niet kosteneffectief. Bepaald geen sinecure, 

maar met de juiste voorlichting, mits 

tijdig begonnen, is die 60% zeker haalbaar.” 

�� 

�� 

MAAK KANS OP: 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

MAGMA 83

0612REM11NL1244J0611 

Het leven van uw IBD patiënten kan ingrijpend 

veranderen met mucosaal herstel 1,2 ... 

... en mucosaal herstel wordt 

ingezet met REMICADE 3-5 

Postbus 581, 2003 PC Haarlem 

Tel: 0800 - 9999 000 

e-mail: medicalinfo.nl@merck.com 

www.msd.nl 

Voor meer productinformatie en de 

referenties zie verkorte SPC elders in dit blad. 

REMICADE (infliximab) is een geregistreerd 

handelsmerk van Janssen Biologics B.V. 

Raadpleeg de volledige productinformatie 

(SPC) alvorens REMICADE voor te schrijven 

(infliximab)

De ontwikkeling van MDL als separaat 

vakgebied naast de inwendige 

geneeskunde is al enige tijd geleden 

ingezet, maar nog niet voltooid. Zo 

heerst in universiteitsklinieken de 

filosofie dat MDL weliswaar een 

zelfstandig specialisme is, maar 

deel uitmaakt van het grotere geheel 

van inwendige geneeskunde. Nu al 

zo’n tweeënhalf jaar geleden is deze 

hybride benadering in het Radboud 

Universitair Medisch Centrum 

(UMC) Nijmegen – met de invoering 

van een nieuwe bestuursstructuur – 

radicaal gewijzigd. 

Sinds 2009 vallen alle vijftig afdelingen 

rechtstreeks onder de Raad van 

Bestuur. In Nederland is ‘het Radboud’ 

daarin uniek. Deze verandering had vérstrekkende 

gevolgen voor de afdeling Maag- 

Darm-Leverziekten (MDL). Vóór 2009 

waren wij onderdeel van het Cluster Inwendige 

Specialismen, te vergelijken met de 

divisies in andere UMC’s. Maar met de 

omwenteling is deze bestuurslaag volledig 

verdampt. Ook de afdeling MDL valt nu 

direct onder de Raad van Bestuur. Het 

meest duidelijke gevolg is dat onze afdeling 

volledig autonoom is geworden en dat wij 

belangrijke beslissingen zelfstandig kunnen 

nemen zonder het eerst aan een cluster voor 

te leggen. Dat dit voor de afdeling MDL van 

een UMC enorme voordelen biedt, hoeft 

geen lang betoog. 

Leiding 

ORGANISATIE 

MDL Nijmegen: wij regelen het zelf! 

Sinds de overgang wordt de MDL-afdeling 

geleid door ondergetekenden, respectievelijk 

afdelingshoofd en bedrijfsleider. Zo’n 

tweekoppige leiding is ook wel nodig, want 

de afdeling is een resultaatverantwoordelijke 

eenheid en dient vier maal per jaar haar 

plannen en huishoudboekje met de Raad 

van Bestuur te bespreken. Als afdeling 

beheren we onze eigen beurs en de afdelingsleiding 

heeft de vrijheid om te bepalen 

hoeveel patiënten we zien en hoeveel dokters 

we daarvoor inzetten. Kortom, baas in 

eigen huis, maar mét centrale sturing door 

de Raad van Bestuur. We laveren daarbij 

tussen vertrouwen nemen en vertrouwen 

krijgen. 

Begroting 

Hoewel we als afdeling MDL onze inkomsten 

via de DBC-structuur verwerven, zijn 

er ook andere inkomstenbronnen. Zo is er 

de academische component als toelage op 

het ziekenhuisbudget, de eerste geldstroom 

ten behoeve van onderwijs en de geldstroom 

voor onderzoeksprojecten. In tegenstelling 

tot andere UMC’s hebben wij geen 

jaarlijks budget waarin het aantal stafleden 

en uitgaven voor medicijnen tevoren precies 

vastliggen, maar een begroting. Als we meer 

doen, krijgen we meer betaald. Dat geeft 

ons als MDL-afdeling de mogelijkheid om 

te groeien en zo de grote vraag naar MDLzorg 

aan te kunnen. Het is wel uitdrukkelijk 

de bedoeling dat er op het einde van het jaar 

een positieve balans kan worden opgemaakt. 

Ondernemerschap 

Ruim twee jaar ervaring laat zien dat voor 

een afdeling MDL als de onze deze nieuwe 

begrotingsstructuur zeer zeker mogelijk is. 

Met deze omschakeling van kostensturing 

en beheersing naar directe invloed op de 

opbrengsten met een eigen winst- en verliesrekening 

wordt ondernemerschap gestimuleerd. 

Dit vraagt wel een heel ander optreden 

van ons als academische MDL-artsen 

dan voorheen. 

Met de onafhankelijkheid die met deze 

nieuwe organisatiestructuur is ontstaan, 

hebben wij als afdeling veel bestuurlijke 

vrijheid gekregen. We kunnen zonder 

inmenging van belendende specialismen 

beslissingen nemen over alle aspecten van 

ons werk als MDL-arts. Willen we meer of 

juist minder patiënten zien? Willen we de 

scopiecapaciteit of liever de verpleegafdeling 

verdubbelen? Het kan allemaal. Zolang 

deze keuzes maar kunnen worden betaald 

uit de inkomsten die je erdoor verwerft, is er 

groen licht. 

Een nadeel van deze systematiek is dat als 

een activiteit niet goed is gefinancierd, we 

moeten beslissen of we ermee willen doorgaan. 

Maar ook hier geldt: de keuze maken 

wij zelf. Het spreekt vanzelf dat we uitzien 

naar de nieuwe DOT-structuur, waarbij 

door de prestatiebekostiging – naar wij 

hopen – een nog duidelijkere relatie ontstaat 

tussen wat je doet en wat je krijgt. 

Joost P.H. Drenth, afdelingshoofd MDL 

Jessica Vogel, bedrijfsleider MDL 

UMC St. Radboud, Nijmegen 

Solliciteren kun je leren! 

Veel AIOS of kersvers geregistreerde 

medisch-specialisten schrikken heftig 

als zij ineens worden benaderd door een 

maatschap of vakgroep met het verzoek 

zich aan te sluiten. Naast gebrek aan 

kennis over het werken in een maatschap 

hebben de meeste AIOS weinig notie 

van de ontwikkelingen in het beleid rond 

medisch-specialisten. MDL-arts Rob de 

Man: “Vier jaar geleden al besloten wij 

daaraan iets te doen. Het resultaat: een 

(één- of tweedaagse) cursus die in drie 

delen uiteenvalt.” 

Wil je meer weten? Lees het volledige 

artikel op www.mdl.nl/download_MAGMA 

MAGMA 85

NU OOK 

IN NEDERLAND 

Een nieuwe kijk 

op een schoon colon 

ECHT LEKKERE 

SINAASAPPELSMAAK 

Verkorte productinformatie 

Naam van het geneesmiddel: PicoPrep. Kwalitatieve en kwantitatieve samen-stelling: natrium-picosulfaat 10 mg, 

magnesiumoxide, licht, 3,5 g, watervrij citroenzuur 12 g. Farmaceutische vorm: Poeder voor drank. Therapeutische 

indicaties: Om de darm te reinigen voorafgaand aan een röntgenologisch onderzoek of endoscopie of voorafgaand aan 

chirurgie wanneer dit klinisch noodzakelijk wordt geacht. Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor de werkzame 

bestanddelen of voor één van de hulpstoffen, congestief hartfalen, maagretentie, gastro-intestinale ulceratie, toxische 

colitis, toxisch megacolon, ileus, misselijkheid en braken, acute abdominale aandoeningen die een operatie vergen zoals acute 

appendicitis, bekende of vermoede gastro-intestinale obstructies of perforaties, ernstige dehydratie, rhabdomyolyse, 

hypermagnesiëmie, actieve inflammatoire darmaandoening en bij patiënten met ernstig verminderde nierfunctie. Bijzondere 

waarschuwingen en voorzorgen bij gebruik: Darmreinigers dienen alleen te worden ingezet voor darmchirurgie als 

hier een duidelijke noodzaak voor is. Voorzichtigheid moet worden betracht bij recente gastro-intestinale chirurgie, een 

verminderde nierfunctie, een hartaandoening of inflammatoire darmaandoening en bij patiënten die geneesmiddelen gebruiken 

SLECHTS 

2 x 15 0 ml 

Klein volume medicijn met lekkere smaak 2,4,5 

Schoon colon: tweevoudig werkingsmechanisme 1-5 

Referenties 

1. Love J, et al. Can J Gastroenterol 2009;23(10):706–710. 2. Lai A, et al. Clin Radiol 1996;51:566–569. 3. Hamilton D, et al. Br J Clin Pract 1996;50(2):73-75. 4. Hookey Am J Gastro 2009;104(3):703-709 5. Turner D, et al. Endoscopy 2009;41:1038-1045. 

die de water/elektrolyten-balans kunnen beïnvloeden. Picoprep kan de absorptie van regelmatig voorgeschreven orale 

geneesmiddelen veranderen. Bij onvoldoende inname van water en electrolyten kunnen er klinisch significante deficiënties 

ontstaan, met name bij minder fitte patiënten. Het is noodzakelijk direct corrigerende maatregelen te nemen om de vocht/ 

elektrolyten-balans te herstellen indien zich signalen of symptomen van hyponatriëmie voordoen. De periode van darmreiniging 

dient niet langer dan 24 uur te duren. Dit geneesmiddel bevat lactose en 5 mmol (of 195 mg) kalium per sachet. Picoprep moet 

niet worden gebruikt als gewoon laxans. Bijwerkingen: Vaak komen hoofdpijn, misselijkheid en proctalgie voor. Verder komen 

o.a. voor: overgevoelig-heidsreacties, hyponatriëmie en hypo-kaliëmie, aftoïdvormige zweren in het ileum, huiduitslag. 

Registratiehouder: Ferring B.V., Polarisavenue 130, 2132 JX, Hoofddorp. Afleverstatus: UR. Datum tekst: augustus 2010.

Vervolg MDL-Transfers van pagina 2 

men. De stafbesturen vinden een maatschap 

MDL voor beide ziekenhuizen nog onaccepta- 

bel. Eric de Goede blijft toch als 3 e MDL-arts in 

Roermond, Guido Houtmeyers – in België al 

MDL-arts, hier nog internist – overweegt zich 

hier ook om te katten en de 4 e MDL’er lokaal te 

worden. Sittard hoopt binnenkort rond te zijn 

met een extra MDL-arts. 

Westen 

Dave Sprengers (EMC) is de opvolger van Peter 

Jansen in het AMC. Barbara Bastiaansen blijft 

daar voor de digestieve oncologie. Jan Dees 

(EMC) start in september als pensionado in 

het IJsselland Ziekenhuis, parttime. Hakim 

Hekmat start 1 mei 2012 als 6 e MDL-arts in het 

IJsselland Ziekenhuis in Capelle. 

Alkmaar zoekt nog een 7 e MDL-arts. Nanne 

de Boer blijft voor IBD en drugs-monitoring 

in het VUmc als 9 e MDL-arts. In het Groene 

Hart Ziekenhuis werkt Marjan Hordijk (EMC) 

al enige tijd als parttimer. Sinay Sevimli 

(Hannover; Detmold) werkt er als 4 e MDL-arts, 

om te beginnen voor een jaar. Het OLVG trekt 

de lopende vacature in. Woerden blijft zoeken 

naar 2 MDL-artsen. Purmerend wil gráág 

2 MDL-artsen hebben. Het AvL zoekt nog 

iemand die wil worden opgeleid in de diges- 

tieve oncologie, een jonge klare zogezeid. 

Algemeen 

Stafmaatschappen, bang voor geld, traineren 

MDL-advertenties hier en daar. Gemengde 

maatschappen accepteren dat, daarnaast 

vragen maatschappen meer en meer aan solli- 

citanten direct te stoppen met IBD of ERCP, uit 

collegialiteit. Omdat de oudjes daar zo goed in 

zijn, mogen zij de screeningscolo’s gaan doen. 

Op 1 juni 2011 is Hanna Telleman als 

350 e MDL-arts geregistreerd. Hanna werkt 

als MDL-arts met aantekening hepatogie in 

Almere. Er zijn inmiddels (per 1 september 

2011) 354 MDL-artsen actief, waarvan 348 lid 

van ons Genootschap. Als we pensionado’s ook 

zouden meenemen in onze telling, naderen we 

de 370 MDL-artsen. 

Referenties 

1. Baert F, et al. Gastroenterology 2010; 138: 463-468. 2. Froslie KF, et al. Gastroenterology 2007; 133: 412-422. 3. Rutgeers P, et al. Gastrointest Endosc 2006; 63: 433-442. 

4. Rutgeers P, et al. N Engl J Med 2005; 353: 2462-2476. 5. Colombel JF, et al. N Engl J Med 2010; 362: 1383-1395. 

REMICADE (infliximab) – verkorte productinformatie 

Samenstelling: Elke injectieflacon bevat 100 mg infliximab, chimerische humaan-muriene IgG1monoklonale antistof. Na reconstitutie per ml 10 mg infliximab. Therapeutische 

indicaties: Reumatoïde artritis: Remicade, in combinatie met methotrexaat, is geïndiceerd voor de vermindering van tekenen en symptomen evenals de verbetering van het 

fysiek functioneren bij volwassen patiënten met een actieve ziekte wanneer de respons op disease-modifying antirheumatica (DMARDs), inclusief methotrexaat, onvoldoende 

was, of bij volwassen patiënten met een ernstige, actieve en progressieve ziekte die niet eerder behandeld werden met methotrexaat of andere DMARDs. Ziekte van Crohn bij 

volwassenen: Remicade is geïndiceerd voor de behandeling van matige tot ernstige, actieve ziekte van Crohn bij volwassen patiënten die nog niet reageerden ondanks volledige 

en adequate behandeling met een corticosteroïd en/of immunosuppressivum, of bij patiënten bij wie een dergelijke therapie niet verdragen wordt of gecontra-indiceerd is, of 

voor de behandeling van actieve ziekte van Crohn met fistelvorming bij volwassen patiënten die nog niet reageerden ondanks een volledige en adequate conventionele 

behandeling. Ziekte van Crohn bij pediatrische patiënten: Remicade is geïndiceerd voor de behandeling van ernstige, actieve ziekte van Crohn bij pediatrische patiënten van 6 

tot 17 jaar die nog niet reageerden op conventionele therapieën waaronder behandeling met een corticosteroïd, een immunomodulator en primaire voedingstherapie; of bij 

pediatrische patiënten bij wie een dergelijke behandeling niet verdragen wordt of gecontra-indiceerd is. Remicade is alleen onderzocht in combinatie met conventionele 

immunosuppressieve therapie. Colitis ulcerosa: Remicade is geïndiceerd voor de behandeling van matige tot ernstige actieve colitis ulcerosa bij volwassen patiënten die niet 

voldoende reageerden op een conventionele therapie met inbegrip van corticosteroïden en 6-mercaptopurine of azathioprine, of bij wie een dergelijke therapie niet verdragen 

wordt of gecontraindiceerd is. Spondylitis ankylosans: Remicade is geïndiceerd voor de behandeling van ernstige, actieve spondylitis ankylosans bij volwassen patiënten die 

onvoldoende reageerden op een conventionele therapie. Artritis psoriatica: Remicade is geïndiceerd voor de behandeling van actieve en progressieve artritis psoriatica bij 

volwassen patiënten wanneer de respons op voorafgaande therapie met DMARDs onvoldoende was. Remicade moet worden toegediend in combinatie met methotrexaat of 

alleen bij patiënten die intolerantie vertonen voor methotrexaat of bij wie methotrexaat gecontraindiceerd is. Remicade bleek het fysiek functioneren bij patiënten met artritis 

psoriatica te verbeteren, en de snelheid van progressie van perifere gewrichtsbeschadiging te verminderen, gemeten met röntgenfoto’s bij patiënten met polyarticulaire 

symmetrische subtypen van de ziekte (zie rubriek 5.1*). Psoriasis: Remicade is geïndiceerd voor de behandeling van matige tot ernstige plaque psoriasis bij volwassen patiënten 

die niet reageerden op een andere systemische therapie met inbegrip van ciclosporine, methotrexaat of PUVA (zie rubriek 5.1*), of bij wie een dergelijke therapie 

gecontraindiceerd is of niet verdragen wordt. Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor infliximab (zie rubriek 4.8*), voor andere muizenproteïnen of voor één van de 

hulpstoffen. Patiënten met ernstige infecties zoals sepsis, abcessen, tuberculose en opportunistische infecties (zie rubriek 4.4*). Patiënten met matig/ernstig hartfalen (NYHAklasse 

III/IV) (zie rubrieken 4.4 en 4.8*). Belangrijke waarschuwingen: Infusiereacties en overgevoeligheid: Infliximab werd geassocieerd met acute aan infusiegerelateerde 

reacties, waaronder anafylactische shock en vertraagde overgevoeligheidsreacties (zie rubriek 4.8*). Acute infusiereacties, waaronder anafylactische reacties, kunnen optreden 

tijdens (binnen enkele seconden) of binnen enkele uren na de infusie. Indien acute infusiereacties optreden, moet de infusie onmiddellijk stopgezet worden. Noodmedicatie zoals 

adrenaline, antihistaminica, corticosteroïden en een beademingscanule moeten beschikbaar zijn. Het is ook mogelijk patiënten vooraf te behandelen met bv. een 

antihistaminicum, hydrocortison en/of paracetamol om milde en voorbijgaande effecten te vermijden. Infecties: Patiënten die TNF-blokkers gebruiken zijn gevoeliger voor 

ernstige infecties. Patiënten die een nieuwe infectie ontwikkelen terwijl ze Remicade behandeling ondergaan dienen nauwgezet te worden gecontroleerd en een volledige 

diagnostische evaluatie te ondergaan. Toediening van Remicade moet gestopt worden als de patiënt een nieuwe ernstige infectie ontwikkelt en geschikte antimicrobiële of 

antischimmelbehandeling moet gestart worden. Voor patiënten die gewoond of gereisd hebben in gebieden waar invasieve schimmelinfecties voorkomen dienen de voordelen 

en risico’s van behandeling met Remicade nauwkeurig beoordeeld te worden. Patiënten dienen vóór, tijdens en na de behandeling met Remicade nauwlettend gecontroleerd te 

worden op infecties zoals tuberculose. Aangezien de eliminatie van infliximab tot zes maanden kan duren, dient controle op infecties gedurende deze periode voortgezet te 

worden. Wanneer een patiënt een ernstige infectie of sepsis ontwikkelt, mag de behandeling met Remicade niet voortgezet worden. Hepatitis B reactivering: Reactivering van 

hepatitis B kwam voor bij patiënten die een TNF antagonist, inclusief infliximab, kregen en chronische dragers zijn van dit virus. Sommige gevallen hadden een fatale afloop. 

Patiënten moeten vóór aanvang van de behandeling met Remicade op HBV-infectie worden getest. Voor patiënten die positief voor HBV-infectie testen, wordt aanbevolen te 

overleggen met een arts die deskundig is in de behandeling van hepatitis B. HBV-dragers voor wie behandeling met Remicade vereist is, moeten nauwgezet worden gevolgd. Bij 

patiënten die HBV-reactivering ontwikkelen, moet Remicade worden stopgezet. Lever- en galaandoeningen: Zeer zeldzame gevallen van geelzucht en niet-infectieuze hepatitis, 

sommige met tekenen van auto-immune hepatitis, werden waargenomen tijdens post-marketing ervaring met Remicade. Gelijktijdige toediening van een TNF�- remmer en 

anakinra: Ernstige infecties en neutropenie werden waargenomen tijdens klinische onderzoeken met gelijktijdig gebruik van anakinra en een andere TNF�-remmer, etanercept, 

dat geen bijkomend klinisch voordeel biedt dan wanneer etanercept alleen gebruikt wordt. Gelijktijdige toediening van een TNF�-remmer en abatacept: In klinische studies 

wordt gelijktijding toediening van een TNF�–remmer en abatacept geassocieerd met verhoogd risico op infecties inclusief ernstige infecties vergeleken met TNF antagonist 

alleen, zonder verhoogd klinisch voordeel. De combinatie van Remicade met abatacept wordt niet aanbevolen. Wisselen tussen biologische DMARDs: Bij het overstappen van 

het ene biologische geneesmiddel op het andere dienen patiënten gecontroleerd te worden op tekenen van infectie. Vaccinaties: Er zijn geen gegevens beschikbaar over de 

respons op een vaccinatie met levende vaccins noch over de secundaire transmissie van infecties door levende vaccins bij patiënten die anti-TNF-therapie krijgen. Het is 

aangeraden levende vaccins niet gelijktijdig toe te dienen. Auto-immuunprocessen: De relatieve TNF�-deficiëntie ten gevolge van anti-TNF-therapie kan leiden tot het begin van 

een auto-immuunproces. Neurologische effecten: Gebruik van TNFremmers waaronder infliximab is geassocieerd met gevallen van het nieuw optreden of verergeren van 

klinische symptomen en/of radiografisch aangetoonde demyeliniserende aandoeningen van het centrale zenuwstelsel, waaronder multiple sclerose, en demyeliniserende 

aandoeningen van het perifere zenuwstelsel, waaronder het syndroom van Guillain-Barré. Stoppen met de behandeling met Remicade dient te worden overwogen als deze 

aandoeningen zich ontwikkelen. Maligniteiten en lymfoproliferatieve aandoeningen: In de gecontroleerde delen van klinische onderzoeken met TNFremmers, werden meer 

gevallen van maligniteiten waaronder lymfoom waargenomen bij patiënten die een TNF-remmer kregen in vergelijking met controlepatiënten. Men moet ook voorzichtig zijn bij 

patiënten met psoriasis en een medische voorgeschiedenis van extensieve immunosuppressieve therapie of aanhoudende PUVA-behandeling. Na het in de handel brengen zijn 

zelden gevallen van hepatosplenisch T-cellymfoom gemeld bij patiënten behandeld met TNF remmers, inclusief Remicade. Hartfalen: Men moet voorzichtig zijn wanneer 

Remicade toegediend wordt aan patiënten met mild hartfalen (NYHA-klasse I/II). Hematologische reacties: Er zijn meldingen geweest van pancytopenie, leukopenie, neutropenie 

en trombocytopenie bij patiënten die TNF-blokkers, inclusief Remicade, gebruiken. Bijwerkingen: De meest gemelde bijwerkingen waren aan infusie gerelateerde reacties. Aan 

infusie gerelateerde reacties (dyspneu, urticaria en hoofdpijn) vormden de belangrijkste oorzaak voor het stopzetten van de behandeling. Aangezien post-marketing gevallen 

spontaan worden gemeld binnen een populatie van onbepaalde omvang, is het niet mogelijk de frequentie van voorkomen in te schatten, waardoor deze als ‘niet bekend’ is 

gecategoriseerd. Vaak: virale infecties (bv. griep, virale herpesinfectie), op serumziekte lijkende reactie, hoofdpijn, vertigo, duizeligheid, flush, lagere luchtweginfectie (bv. 

bronchitis, pneumonie), hogere luchtweginfectie, sinusitis, dyspneu, abdominale pijn, diarree, misselijkheid, dyspepsie, verhoogde transaminasen, urticaria, uitslag, pruritus, 

hyperhidrose, droge huid, aan infusie gerelateerde reactie, pijn op de borst, vermoeidheid, koorts. Soms: tuberculose, bacteriële infecties (bijv. sepsis, cellulitis, abcessen) 

schimmelinfecties (bijv. candidiasis), neutropenie, leukopenie, trombocytopenie, anemie, lymfopenie, lymfadenopathie, lymfocytose, anafylactische reactie, lupusachtig syndroom, 

symptoom bij respiratoire allergie, depressie, amnesie, agitatie, verwardheid, slapeloosheid, slaperigheid, nervositeit, apathie, demyeliniserende aandoeningen van het centrale 

zenuwstelsel (multiple sclerose-achtige ziekte), endoftalmitis, keratitis, conjunctivitis, periorbitaal oedeem, hordeolum, verergerd hartfalen, aritmie, syncope, bradycardie, 

cyanose, palpitatie, hypotensie, perifere ischemie, hypertensie, tromboflebitis, hematoom, ecchymose, petechie, vasospasme, opvliegers, pulmonaal oedeem, bronchospasme, 

pleuresie, diverticulitis, gastro-esofageale reflux, obstipatie, cheilitis, cholecystitis, abnormale hepatische functie, bulleuze eruptie, furunculosis, schimmelachtige dermatitis, 

onychomycose, eczema, seborroe, rosacea, huidpapilloma, hyperkeratose, alopecia, abnormale huidpigmentatie, artralgie, myalgie, rugpijn, pyelonefritis, urineweginfectie, 

vaginitis, verstoord genezingsproces, reactie op de injectieplaats, kouderillingen, oedeem, pijn, positieve auto-antistoffen, abnormale complementfactor. Zelden: lymfoom, 

sarcoid-achtige reactie, meningitis, tachycardie, verstoorde bloedsomloop, epistaxis, intestinale perforatie, gastro-intestinale hemorragie, intestinale stenose, hepatitis, 

granulomateuze laesie. Niet bekend: opportunistische infecties (zoals invasieve schimmelinfecties [pneumocystose, histoplasmose, aspergillose, coccidioïdomycose, 

cryptococcose, blastomycose], bacteriële infecties [atypische mycobacteriële, listeriose, salmonellose] en virale infecties [cytomegalovirus]), parasitaire infecties, reactivering van 

hepatitis B, hepatosplenisch T-cellymfoom (vooral bij adolescenten en jonge volwassenen met de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa), non-Hodgkin lymfoom, de ziekte van 

Hodgkin, leukemie, agranulocytose, trombotische trombocytopenische purpura, pancytopenie, hemolytische anemie, idiopathische trombocytopenische purpura, anafylactische 

shock, serumziekte, vasculitis, demyeliniserende aandoeningen van het perifere zenuwstelsel (zoals het syndroom van Guillain-Barré, chronische inflammatoire demyeliniserende 

polyneuropathie en multifocale motorische neuropathie), demyeliniserende aandoeningen van het centrale zenuwstelsel (zoals neuritis optica), myelitis transversa, convulsies, 

neuropathie, hypo-esthesie, paresthesie, tijdelijk minder goed zien tijdens of binnen 2 uur na de infusie, myocard ischemie/myocard infarct tijdens of binnen 2 uur na infusie, 

hartfalen, pericardeffusie, pleurale effusie, interstitiële longziekte (inclusief snel progressieve ziekte, longfibrose en pneumonitis), pancreatitis, leverfalen, auto-immune hepatitis, 

hepatocellulaire beschadiging, geelzucht, toxische epidermale necrolyse, Stevens-Johnson syndroom, de eerste symptomen of verergering van psoriasis, inclusief psoriasis 

pustulosa (hoofdzakelijk handpalm en voetzolen), erythema multiforme. Voor verdere informatie over aan infusie gerelateerde reacties, vertraagde overgevoeligheid, 

immunogeniteit, infecties, maligniteiten en lymfoproliferatieve aandoeningen, hartfalen, leveren galaandoeningen, antinucleaire antilichamen, anti-dubbelstrengig DNA 

antilichamen, patiënten met Juveniele Reumatoïde Artritis en pediatrische patiënten met de ziekte van Crohn wordt verwezen naar de SPC*. Farmacotherapeutische groep: 

tumor necrose factor alfa (TNF�)-remmers, ATC-code: L04AB02. Afleveringswijze: Receptplichtig. Houder van de vergunning voor het in de handel brengen: Janssen 

Biologics B.V., Einsteinweg 101, 2333 CB Leiden, Nederland. Lokale vertegenwoordiger: MSD BV, tel. 0800-9999000, medicalinfo.nl@merck.com Nummer(s) van de 

vergunning voor het in de handel brengen: EU/1/99/116/001, EU/1/99/116/002, EU/1/99/116/003, 

EU/1/99/116/004, EU/1/99/116/005. Datum: 17 juni 2011. *Voor volledige product informatie verwijzen 

wij naar de huidig goedgekeurde Samenvatting van de Productkenmerken, zie www.ema.europa.eu 

COELIAKIE 

Uniforme test 

gluten belasting bij 

volwassenen 

Diëtisten Info Netwerk Coeliakie (DINC) 

heeft een advies geformuleerd voor een 

uniforme werkwijze voor het testen van 

glutenbelasting bij volwassenen. Een 

glutenbelastingtest is bij volwassenen 

niet gebruikelijk, maar kan in situaties 

waarin twijfel is over de diagnose coelia- 

kie worden toegepast onder supervisie 

van de behandelend specialist. Het 

advies schrijft een glutenbelasting met 

30 gram gluten(poeder) per dag gedu- 

rende twee maanden voor. 

Het volledige advies treft u aan op 

www.dinc-online.nl. De digitale versie 

is gratis te downloaden via de nieuws- 

rubriek (Standpunt DINC glutenbelasting 

volwassenen). 

Jaarverslag 2010 van Maag Lever Darm 

Stichting gaat digitaal 

De Maag Lever Darm Stichting presenteert haar Jaarverslag 2010 in 

de vorm van een website: www.jaarverslag.mlds.nl, met interactieve 

links naar alle inhoudelijke paragrafen, afbeeldingen en uitgebreide 

financiële verantwoording. Het jaarverslag is ook te downloaden. 

MAGMA 87

Voor Na 

Aanhoudende remissie 

Productinformatie elders in dit tijdschrift 

Met aanhoudende 

remissie gaat het 

leven verder 1 

...en verder 

...en verder 

...en verder 

...en verder 

...en verder

SYMPOSIUM 

MDL op KOP opnieuw uitstekend platform 

Het tweede NVMDL-symposium, MDL op KOP, 19 mei jongstleden, bleek opnieuw een uitstekend 

platform voor een geanimeerde gedachtewisseling tussen allen die de MDL-werkvloer bevolken. 

Om werkelijk vooruitgang te boeken op het gebied van kwaliteit en veiligheid van onze MDL-zorg 

is het van het grootste belang dat wij daarover niet alleen binnen onze eigen vergaderingen van 

MDL-artsen en MDL-verpleegkundigen praten, maar vooral ook met elkaar in een en dezelfde 

bijeenkomst. De kosten van de (MDL)-zorg rijzen de pan uit. Het is onze gemeenschappelijke 

verantwoordelijkheid te zorgen voor het behoud van betaalbare veilige en goede (MDL)-zorg voor 

iedereen. Daartoe zal in toenemende mate worden gestuurd op uitkomsten op patiëntniveau ter 

bevordering van gepast gebruik van beperkte middelen. 

Het Veiligheids Management Systeem van de stichting HKZ oogstte bijval, maar zal in de praktijk 

verder moeten worden geperfectioneerd. Uit de eerste analyse van onze landelijke complicatie- 

registratie blijkt dat nog niet alle ziekenhuizen meedoen en dat de participerende zieken huizen 

onderrapporteren. Een oproep aan ieder om alle complicaties te registreren in ons unieke 

NVMDL-Complicatieregistratiesysteem en vooral tot verbeteracties te komen naar aanleiding 

daarvan. 

Onder het motto ‘Voor een Gerechtvaardigd Vertrouwen in Verantwoorde Zorg’ stelde de IGZ dat 

iedereen in Nederland elk ziekenhuis moet kunnen binnenlopen zonder zich te hoeven afvragen 

of de (MDL-)zorg wel deugt. Het voorbeeld van Brabant en Noord-Limburg waarbij vóór concen- 

tratie van zorg de mortaliteit van de Whippetprocedure 24% bedroeg en erna 4%, spreekt boek- 

delen. Iedereen doet wat hij kan en verwijst door als het moet en is daarover open. 

Ondersteuners als physician assistants, nurse practitioners en nurse endoscopists zullen onmis- 

baar blijken. Verdere professionalisering staat voor de deur en de officiële opleiding tot nurse 

endoscopist zal in september 2012 van start gaan. 

Het TimeOutprotocol is klaar voor de praktijk. Het nut ervan is onomstotelijk vastgesteld in termen 

van vermindering van morbiditeit en mortaliteit. Een eerste validering in de MDL-setting was 

succesvol. Richtlijnen, kwaliteitsindicatoren en e-learning zijn geen papieren tijgers (meer) maar 

noodzakelijke instrumenten, mits gevat in een werkbare en solide ICT-matrix. Het dient een 

levende structuur te zijn op bijvoorbeeld een Wikipedia-platform. De verantwoordelijkheden 

�� 

OPROEP 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

�� 

ervoor kunnen worden verdeeld over de opleidingsregio’s, 

vooral om tempo te maken en betrokkenheid te vergroten. 

De datum voor het 3 e NVMDL-symposium MDL aan ZET is 

bepaald op donderdag 26 april 2012. Locatie: Koninklijk 

Instituut voor de Tropen te Amsterdam. De presentaties van 

19 mei 2011 kunt u vinden op de website: www.mdl.nl -> laat- 

ste nieuws (besloten deel). 

Hoe groot is de rol van uw IBD-verpleegkundige? 

Bij de behandeling van de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa (IBD) zijn 

de afgelopen jaren naast MDL-artsen ook verpleegkundigen betrokken. 

De Crohn en Colitis Ulcerosa Vereniging (CCUVN) wil in samenwerking 

met de NICC en de IBD-netwerkgroep 1 de omvang en inhoud van de 

verpleegkundige IBD-zorg in beeld brengen middels een vragenlijst. 

IBD-Verpleegkundige Award 

Doel is het verkrijgen van inzicht in de huidige invulling van de verpleeg- 

kundige zorg aan IBD-patiënten. Ook naar opleiding en eigen initiatief 

wordt gevraagd. Door de vragenlijst in te vullen kan de verpleegkundige 

1 IBD-netwerkgroep van de Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland MDL 

SYMPOSIUM 

Nieuwe Europese richtlijn 

voor diagnostiek van 

coeliakie bij kinderen 

Al jaren is het dunnedarmbiopt de ‘gouden 

standaard’ voor het stellen van de diagnose 

coeliakie. Inmiddels zijn ook accurate niet- 

invasieve diagnostische tests voorhanden. 

Daarom is de richtlijn voor de diagnose van 

coeliakie bij kinderen aangepast. 

Op 29 september wordt de richtlijn geïntro- 

duceerd op het symposium ‘Nieuwe 

Europese richtlijnen voor diagnostiek van 

coeliakie bij kinderen’ in het LUMC. 

Opgeven via (071)5268500 of 

boerhaavenet@lumc.nl. 

SNAQ65+ 

Herkenning ondervoeding 

bij zelfstandig wonende 

ouderen 

De VU heeft samen met de Stuurgroep 

Ondervoeding een signaleringsinstrument 

ontwikkeld om (het risico op) ondervoeding 

in de thuissituatie vroegtijdig te herkennen: 

de SNAQ65+ (Short Nutritional Assessment 

Questionnaire 65+). Dit instrument is 

ontwikkeld in een grote groep zelfstandig 

wonende ouderen die deelneemt aan 

de Longitudinal Aging Study Amsterdam 

(LASA). De validatie van dit instrument vond 

plaats in een andere, vergelijkbare, onder- 

zoekspopulatie. 

Het volledige artikel mét onderzoeks- 

referenties kunt u raadplegen op 

www.mdl.nl/download_MAGMA. 

bovendien meedingen naar de IBD-Verpleegkundige Award, die wordt 

uitgereikt op de jaarlijkse IBD-Verpleegkundige Dag in januari 2012. 

Een vakkundige jury kiest een aantal genomineerden die zij op de 

CCUVN-website bekendmaakt. Daarna kan op deze genomineerde kan- 

didaten worden gestemd. De winnaar ontvangt de Award én start een 

blog op de website van CCUVNJong. 

Nodig uw IBD-verpleegkundige uit om de vragenlijst in te vullen via 

http://vragenlijst.dezorgvraag.nl/ibdzorginziekenhuizen. De vragenlijst 

staat open tot 7 oktober 2011. Meer informatie: info@crohn-colitis.nl. 

MAGMA 89

The innovative OTSC ® system offers 

superior effi cacy in fl exible endoscopy for 

��Acute bleeding 

��Full thickness wall closure 

��Compression as well as approximation of tissue 

Ovesco Endoscopy AG 

Dorfackerstr. 26 

72074 Tübingen/Germany 

OTSC ® system 

good to have 

Over-The-Scope-Clipping system for flexible endoscopy 

�� M a n a g e m e n t o f c o m p l i c a t i o n s a f t e r e n d o s c o p i c o r s u r g i c a l i n t e r v e n t i o n s 

FMH Endoscopy BV 

Landjuweel 16-9 

3905 PG Veenendaal 

member of the Acertys Group 

Tel. 0318-543223 

FMH Endoscopy BV 

Fax 0318-523635 

Phone E-mail +49 info@endoscopy.nl 

(0) 7071.96528-160 

Tel. 

Fax 

0318-543223 

0318-523635 

Fax Web +49 www.endoscopy.nl 

Landjuweel (0) 7071.96528-260 

16-9 

service@ovesco.com 3905 PG Veenendaal 

E-mail info@endoscopy.nl 

Web www.ovesco.com 

www.endoscopy.nl

n 1989 werd bij 684 patiënten 

in Nederland de diagnose 

slokdarmkanker gesteld; twintig jaar 

later bij 1.900 patiënten. De vijfjaarsoverleving 

van Nederlandse patiënten 

met slokdarmkanker is vergelijkbaar 

met het Europese gemiddelde, en 

nam toe van 8% in de periode 1988– 

1992 tot 15% van 2003–2007. Daarmee 

behoort slokdarmkanker nog steeds tot de groep tumoren 

met de slechtste prognose. Slechts een deel van de patiënten 

komt bij eerste presentatie in aanmerking voor een (in opzet) 

curatieve behandeling – steeds vaker met een multidisciplinaire 

aanpak. 

Deel 1 beschrijft een systematische review en tweede onderzoeken 

naar voor- en nadelen van neo-adjuvante chemoradiotherapie 

en resultaten van aansluitend chirurgie. Staals conclusie: 

minder traditionele uitkomstparameters, zoals toxiciteit, zouden 

meer aandacht moeten krijgen en naast chirurgisch volume zijn 

ook andere factoren van invloed op de uitkomst van slokdarmkankerchirurgie 

in een tertiair verwijzingscentrum. 

Deel twee beschrijft de prognostische waarde van de tumor- 

B 

IMPROVEMENT OF THE MULTIMODALITY TREATMENT OF OESOPHAGEAL CANCER 

Ewout F.W. Courrech Staal, Universiteit van Amsterdam, 18 februari 2011 

I 

ij de chronische inflammatoire darmziekten (IBD) spelen 

zowel omgevingsfactoren als roken en hygiëne, als genetische 

factoren een rol in de kans op ziekte. Om meer inzicht te 

krijgen in de pathogenese van IBD en coeliakie, wordt in onderhavig 

proefschrift het onderzoek beschreven naar de genetische 

factoren bij IBD. Zo wordt een kandidaatgenstudie beschreven 

die nieuwe risicogenen voor colitis ulcerosa identificeert evenals 

een screen naar varianten in genen van het aangeboren immuunsysteem 

die nieuwe risicogenen voor Crohn en colitis ulcerosa 

identificeert. Bovendien is in beide onderzoeken ontdekt dat er 

overlap bestaat tussen de risicogenen voor IBD en die voor 

coelia kie. In het laatste deel richt Festen zich op het uitbreiden 

van haar onderzoek naar meerdere ziekten en meerdere populaties. 

Curriculum vitae 

stromaratio en het vóórkomen van mutaties in het EGFR-gen, 

K-ras-gen en BRAF-gen bij patiënten met slokdarmkanker. 

Deel drie bevat een review van de literatuur en onderzoeken naar 

kwaliteit van zorg en van leven bij patiënten met slokdarmkanker. 

Conclusie: uniform gebruik van goed gedefinieerde kwaliteitsindicatoren 

vormt de basis voor het verbeteren van de uitkomst van 

slokdarmkankerchirurgie. 

Begin 2010 verkreeg Ewout Courrech Staal de ASCO Cancer 

Foundation Merit Award in Orlando voor zijn onderzoek naar de 

prognostische waarde van de tumor-stromaratio bij patiënten met 

slokdarmkanker. 


Ewout Courrech Staal (1980, Rotterdam) studeerde geneeskunde 

in Groningen (2006). Na een jaar als arts-assistent heelkunde in 

het St. Lucas Amsterdam startte Ewout begin 2008 op de afdeling 

Heelkunde in het NKI/AvL zijn promotieonderzoek. In juli 2010 

startte Ewout Staal met de opleiding tot chirurg. Ewout werkt 

afwisselend in het Albert Schweitzer Ziekenhuis Dordrecht, het 

AvL Amsterdam en het AMC Amsterdam. 

Het proefschrift is te verkrijgen via e.w.f.courrechstaal@asz.nl. 

SHARED GENETIC BACKGROUND OF INFLAMMATORY DISEASES OF THE BOWEL 

Eleonora (Noortje) A.M. Festen, Universiteit van Groningen, 6 april 2011 

Noortje Festen studeerde geneeskunde in Groningen (2008). 

Daarna begon zij haar promotieonderzoek bij de afdelingen 

MDL en Genetica van het UMCG. Dit promotieonderzoek 

werd, als onderdeel van haar opleiding tot MDL-arts, gesteund 

door het NWO met een AIOSKO-beurs. Noortje Festen is nu 

bezig met haar vooropleiding Algemene Interne Geneeskunde 

(UMCG). Ook heeft zij een parttime aanstelling als post- 

doctoraal onderzoeker bij de afdeling Genetica van het 

UMC Groningen. 

HERHAALDE OPROEP 

In de vorige MAGMA plaatsten we een oproep voor ons onder- 

zoek bij volwassenen met de dubbeldiagnose type-1-diabetes 

en coeliakie. Dankzij u hebben we inmiddels al 90 patiënten 

uit heel Nederland gezien voor bloedafname en klinisch onder- 

zoek. Graag willen we dit aantal uitbreiden tot 250. Daarom 

nogmaals: indien u patiënten heeft met zowel de diagnose 

coeliakie als type-1-diabetes, neemt u dan contact op met het 

Coeliac Disease Consortium via sf.bakker1@vumc.nl. 

MAGMA 91 

P ROEFSCHRI FTEN

astro-intestinale endoscopie 

heeft zich de afgelopen decennia 

ontwikkeld van een diagnostische 

techniek tot een therapeutische optie 

voor maag-darmaandoeningen. Dit 

proefschrift beschrijft een innovatieve, 

minimaal-invasieve techniek, namelijk: 

endoscopische chirurgie buiten het 

maag-darmkanaal via de natuurlijke 

openingen van het lichaam. Het eerste deel beschrijft endoscopische 

transgastrische behandeling van pancreatitisgerelateerde 

vloeistofcollecties. Het tweede deel betreft voornamelijk dierexperimentele 

studies waarin wordt aangetoond dat verschillende 

transluminale endoscopische procedures in de peritoneaalholte 

via zowel de mond als anus uitvoerbaar zijn. Echter, de endoscopische 

transluminale peritoneoscopie bleek niet gelijkwaardig te 

zijn wat betreft detectie van gesimuleerde metastasen in vergelijking 

met de standaard diagnostische laparoscopie. 

MAGMA 92 

NATURAL ORIFICE TRANSLUMINAL ENDOSCOPIC SURGERY (NOTES) 

Rogier P. Voermans, Universiteit van Amsterdam, 27 mei 2011 

G 

creening op adenomen is een 

effectieve manier om de sterfte 

door CRC te verlagen. Een groot aantal 

poliepen wordt echter gemist 

tijdens colonoscopie. De Third Eye 

Retroscope (TER) geeft een extra, 

retrograad beeld en kan op die manier 

poliepen achter plooien en bochten in 

het colon opsporen. Dit proefschrift 

toont aan dat het risico op het missen van een laesie tijdens colonoscopie 

zonder de TER meer dan 2,5 keer hoger was voor 

poliepen (p

PREDICTION OF RESPONSE TO IMMUNE MODIFYING THERAPY FOR PATIENTS WITH 

CHRONIC HEPATITIS B USING HEPATITIS B SURFACE ANTIGEN LEVEL 

Vincent Rijckborst, Erasmus Universiteit Rotterdam, 23 juni 2011 

D 

e behandeling van chronische 

hepatitis B is de afgelopen tien 

jaar sterk verbeterd met de introductie 

van nucleos(t)ide analogen en PEGinterferon, 

maar de optimale keuze 

voor individuele patiënten is onduidelijk. 

Doel van onderhavig promotieonderzoek 

was om behandelstrategieën 

met PEG-interferon voor chronische 

hepatitis B te optimaliseren. In een internationale gerandomiseerde 

studie werd de effectiviteit van PEG-interferon monotherapie 

en PEG-interferon en ribavirine-combinatietherapie voor 

HBeAg-negatieve patiënten vergeleken. Het percentage patiënten 

met een blijvende respons na behandeling met PEG-interferon 

was niet hoger dan 20% en toevoeging van ribavirine aan PEGinterferon 

had geen gunstige effecten. Het selecteren van patiënten 

met een hoge of zeer lage kans op een blijvende respons is 

daarom essentieel. Het bleek mogelijk om met behulp van een 

combinatie van de daling van HBsAg en HBV-DNA-concentraties 

op week 12 op betrouwbare wijze patiënten te selecteren die 

geen kans hadden op een blijvende respons. Aan deze patiënten 

n deel 1 van onderhavig onderzoek 

–uitgevoerd onder auspiciën 

van de Amsterdam GUT-club – 

wordt een aantal randvoorwaarden 

bestudeerd bij implementatie van een 

screeningsprogramma darmkanker. 

Zoals: de endoscopische capaciteit in 

Nederland, de mening van huisarts en 

specialist over de invoering, de linksrechtsverdeling 

van tumoren en hoogrisico-adenomen binnen het 

colon in Noord-Holland, de invloed van diagnostische vertraging 

op het tumorstadium en overleving bij symptomatische CRCpatiënten 

en het percentage incomplete coloscopieën in Noord- 

Holland met de gevonden relevante afwijkingen in de follow-up 

na incomplete coloscopie. 

Deel 2 betreft een evaluatie van de Hemoccult II (G-FOBT) en de 

OC Sensor (FIT) die destijds zijn voorgesteld als beoogde screeningstest. 

Het blijkt dat FIT sensitiever is voor het opsporen van 

CRC en hoogrisicopoliepen, maar met name voor het opsporen 

van de zogenaamde screenrelevante neoplasia (vroegcarcinomen 

en hoogrisicopoliepen). Bij een afkapwaarde van 100 ng/ml is de 

zou moeten worden geadviseerd de behandeling met PEG-interferon 

te staken. De waarde van HBsAg-concentraties gedurende 

PEG-interferontherapie werd ook geëvalueerd bij patiënten met 

HBeAg-positieve chronische hepatitis B. Patiënten zonder 

HBsAg-daling op week 12 hadden slechts 3% kans op een blijvende 

respons. Tot slot werden de langetermijneffecten van PEGinterferonbehandeling 

bij patiënten met zowel HBeAg-positieve 

als HBeAg-negatieve chronische hepatitis B onderzocht. Patiënten 

met een blijvende respons na een PEG-interferonbehandeling 

hadden over de tijd een toenemende kans op HBsAg-verlies, 

hetgeen vrijwel gelijk staat aan genezing. 


Vincent Rijckborst (Vlissingen, 1982) werkte na zijn studie 

geneeskunde (2006) tot eind 2007 als ANIOS interne geneeskunde 

in het Amphia Ziekenhuis Breda. Daarna begon hij aan zijn 

promotieonderzoek in het Erasmus MC onder supervisie van 

prof. dr. H.L.A. Janssen. Eind 2010 startte hij met de opleiding tot 

MDL-arts. De vooropleiding interne geneeskunde volgt Vincent 

in het Ikazia Ziekenhuis Rotterdam. 

Het proefschrift is te verkrijgen via v.rijckborst@erasmusmc.nl. 

OPPORTUNITIES AND PITFALLS IN COLORECTAL CANCER SCREENING 

Jochim S. Terhaar sive Droste, Vrije Universiteit Amsterdam, 6 juli 2011 

I 

FIT minder specifiek dan de Hemoccult II. Vervolgens is gekeken 

naar het effect van het verhogen van de afkapwaarde van de OCsensor 

op het aantal positieve FIT’s en de detectiegraad van vroegcarcinomen. 

Het blijkt dat het aantal positieve tests substantieel 

daalt bij het ophogen van de afkapwaarde van 50 naar 200 ngo/ml 

met een stijging van de specificiteit van screenrelevante neoplasia 

van 90% naar 96%. De sensitiviteit voor de te genezen vroegcarcinomen 

daalt echter maar met 5%: van 84% naar 79% bij oplopende 

afkapwaarden tot 200 ng/ml. Dit laatste gegeven is met 

name relevant bij beperkte endoscopische capaciteit, waarbij de 

drempel voor coloscopie zou kunnen worden verhoogd. 


Jochim Terhaar sive Droste (Nijmegen, 1977) volgde na de studie 

geneeskunde (VU, 2002) een stage in Pretoria. Eind 2004 

behaalde hij het artsexamen. Tot begin 2007 deed Jochim zijn promotieonderzoek 

in het VUmc. Daarna volgde hij de vooropleiding 

interne geneeskunde in het St. Lucas Andreas. In 2009 startte hij 

met de opleiding tot MDL-arts, eerst in Pretoria en vanaf september 

2009 aan het VUmc. 

Het proefschrift is te verkrijgen via js.terhaar@vumc.nl. 

MAGMA 93 

P ROEFSCHRI FTEN

1. HUMIRA SmPC, Juli 2011. Verkorte productinformatie Humira ® (maart 2011). Naam en samenstelling: Humira ® 40 mg oplossing voor injectie in voorgevulde spuit / in voorgevulde 

pen. Elke voorgevulde spuit of voorgevulde pen van 0,8 ml bevat een enkele dosis van 40 mg adalimumab. Indicaties: Reumatoïde Artritis Humira ® is in combinatie met 

methotrexaat (of als monotherapie in geval van intolerantie voor methotrexaat of wanneer voortgezette behandeling met methotrexaat ongewenst is) bestemd voor de behandeling 

van volwassen patiënten met matige tot ernstige, actieve reumatoïde artritis wanneer de respons op antireumatische geneesmiddelen, waaronder methotrexaat, ontoereikend is 

gebleken en voor de behandeling van volwassen patiënten met ernstige en progressieve reumatoïde artritis die niet eerder behandeld zijn met methotrexaat. Polyarticulaire juveniele 

idiopathische artritis Humira is in combinatie met methotrexaat (of als monotherapie in geval van intolerantie voor methotrexaat of wanneer voortgezette behandeling 

met methotrexaat ongewenst is) bestemd voor de behandeling van actieve polyarticulaire juveniele idiopathische artritis, bij adolescenten in de leeftijd van 13 tot en met 17 jaar die 

een ontoereikende respons hebben gehad op één of meerdere antireumatische middelen. Artritis psoriatica Humira ® is tevens geregistreerd voor de behandeling van actieve en 

progressieve artritis psoriatica bij volwassen patiënten wanneer de respons op eerdere therapie met antireumatische geneesmiddelen ontoereikend is gebleken. Het is aangetoond 

dat Humira ® de progressie van perifere gewrichtsschade remt zoals gemeten door middel van röntgenonderzoek bij patiënten met het polyarticulaire symmetrische subtype van 

de aandoening en dat Humira ® het lichamelijk functioneren verbetert. Spondylitis ankylopoetica Humira ® is ook geregistreerd voor de behandeling van ernstige actieve spondylitis 

ankylopoetica bij volwassenen die onvoldoende gereageerd hebben op conventionele therapie. Ziekte van Crohn Daarnaast is Humira ® geregistreerd voor de behandeling 

van ernstige, actieve ziekte van Crohn, bij patiënten die niet gereageerd hebben op een volledige en adequate behandeling met een corticosteroïd en/of een immunosuppressivum; 

of die dergelijke behandelingen niet verdragen of bij wie hiertegen een contra-indicatie bestaat. Psoriasis Humira is tevens geregistreerd voor de behandeling van matige tot ernstige 

chronische plaque psoriasis bij volwassen patiënten met onvoldoende respons op, of een intolerantie of een contra-indicatie voor andere systemische therapie waaronder 

ciclosporine, methotrexaat of PUVA. Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor het werkzame bestanddeel of voor één van de hulpstoffen. Actieve tuberculose of andere ernstige 

infecties zoals sepsis en andere opportunistische infecties. Matig tot ernstig hartfalen (NYHA klasse III/IV). Waarschuwingen: Patiënten moeten zorgvuldig worden gecontroleerd 

op infecties, waaronder zowel actieve als latente tuberculose, voor, tijdens en gedurende 5 maanden na de behandeling met Humira ® omdat patiënten die TNF-antagonisten gebruiken 

vatbaarder zijn voor ernstige infecties. Een verminderde longfunctie kan het risico op het ontwikkelen van infecties vergroten. De behandeling met Humira ® mag niet worden 

geïnitieerd bij patiënten met actieve infecties, waaronder chronische of gelokaliseerde infecties, tot deze infecties onder controle zijn gebracht. Bij patiënten die zijn blootgesteld aan 

tuberculose en patiënten die hebben gereisd in gebieden met een hoog risico op tuberculose of endemische mycosen dienen het risico en de voordelen van de behandeling met 

Humira ® te worden afgewogen voordat de therapie wordt gestart. Voorzichtigheid is geboden bij recidiverende infecties of predispositie voor infecties. Bij optreden van een nieuwe 

ernstige infectie of sepsis tijdens de behandeling, dient toediening van Humira te worden stopgezet en een geschikte therapie te worden geïnitieerd tot de infectie onder controle 

is. Bij patiënten die werden behandeld met Humira ® zijn ernstige infecties gerapporteerd, waaronder sepsis, pneumonie, pyelonefritis en septische artritis. In geval van vermoede 

latente tuberculose dient een arts met expertise op dit gebied te worden geraadpleegd. In geval van (vermoede) latente tuberculose moeten voordelen en risico’s van de behandeling 

met Humira ® zorgvuldig tegen elkaar worden afgewogen. Bij latente tuberculose dient antituberculeuze therapie te worden gestart vóór de start van de Humirabehandeling. In 

geval van belangrijke en/of meerdere risicofactoren voor latente tuberculose, maar een negatieve test ervoor, dient antituberculeuze therapie ook overwogen te worden; dit geldt 

ook voor patiënten bij wie niet zeker is of ze adequaat zijn behandeld voor een eerder geconstateerde latente of actieve tuberculose-infectie. Patiënten dienen het advies te krijgen 

een arts te raadplegen als tijdens of na de behandeling met Humira ® tekenen/symptomen optreden die wijzen op een tuberculose-infectie. Opportunistische infecties zijn waargenomen 

bij patiënten die werden behandeld met Humira ® . Patiënten die symptomen ontwikkelen zoals koorts, malaise, gewichtsverlies, zweten, hoesten, dyspnoe, en/of pulmonaire 

infiltraten of andere ernstige systemische ziekte dienen verdacht te worden van een invasieve schimmelinfectie en de toediening van Humira ® dient onmiddellijk te worden 

gestaakt. Bij deze patiënten dient de diagnose te worden gesteld en toediening van een adequate antischimmeltherapie te worden gestart in overleg met een arts met expertise 

op het gebied van de zorg voor patiënten met systemische schimmelinfecties. Patiënten met risico op hepatitis B infectie dienen onderzocht te worden op aanwijzingen voor een 

eerder doorgemaakte hepatitis B infectie voor aanvang van de behandeling met Humira ® . Dragers van het hepatitis B virus dienen zorgvuldig te worden gemonitord op symptomen 

van actieve infectie met het hepatitis B virus gedurende de behandeling en gedurende verschillende maanden na beëindiging van de behandeling. Bij reactivering van hepatitis B, 

dient Humira ® te worden gestopt en dient effectieve antivirale therapie met geschikte ondersteunende behandeling te worden gestart. Voorzichtigheid dient in acht genomen te 

worden bij het gebruik van Humira ® bij patiënten met bestaande of recent opgetreden demyeliniserende aandoeningen van het centrale zenuwstelsel. Als er een anafylactische 

reactie of andere ernstige bijwerking optreedt, dient de toediening van Humira ® onmiddellijk te worden gestaakt. De dop van de naald bevat plantaardig rubber (latex); dit kan 

ernstige allergische reacties veroorzaken bij patiënten die gevoelig zijn voor latex. Met de huidige kennis kan een mogelijk risico op de ontwikkeling van lymfomen, leukemie en 

andere maligniteiten in patiënten die behandeld worden met TNF-antagonisten niet worden uitgesloten. Maligniteiten, waarvan sommige fataal, zijn in postmarketingverband gemeld 

bij kinderen, adolescenten en jongvolwassenen (tot 22 jaar) die werden behandeld met TNF blokkerende middelen en bij wie de start van de behandeling bij een leeftijd ≤ 18 

jaar was. Ongeveer de helft van de gevallen betrof lymfomen. Een risico op het ontwikkelen van maligniteiten bij kinderen en adolescenten die behandeld worden met TNF-blokkers 

kan niet worden uitgesloten. Na het in de handel brengen zijn er zeldzame postmarketing gevallen vastgesteld van hepatosplenisch T-cellymfoom bij patiënten die behandeld 

werden met Humira ® ; enkele van deze gevallen deden zich voor bij jonge volwassen patiënten die voor de ziekte van Crohn gelijktijdig behandeld werden met azathioprine of 

6-mercaptopurine. Voorzichtigheid is geboden bij de overweging om patiënten met een achtergrond van maligniteiten met Humira ® te behandelen en bij het voorschrijven van 

TNF-antagonisten aan COPD patiënten en zwaar rokende patiënten. Alle patiënten dienen vóór en tijdens de behandeling te worden onderzocht op niet-melanoom huidkanker. 

Patiënten die Humira ® gebruiken dient geadviseerd te worden onmiddellijk medisch advies te vragen indien zij symptomen ontwikkelen die duiden op bloeddyscrasie. Stopzetten 

van het gebruik van Humira ® dient overwogen te worden bij patiënten met bewezen significante hematologische afwijkingen. Patiënten die Humira ® gebruiken kunnen gelijktijdig 

vaccinaties toegediend krijgen, met uitzondering van levende vaccins. Bij polyarticulaire juveniele idiopathische artritis indien mogelijk vóór starten van Humira benodigde vaccinaties 

toedienen. Bij het gebruik van Humira ® bij patiënten met mild hartfalen (NYHA klasse I/II) is voorzichtigheid geboden; bij nieuwe of verergerende symptomen van congestief hartfalen 

dient de behandeling met Humira ® te worden gestaakt. Als een patiënt na behandeling met Humira ® symptomen ontwikkelt die wijzen op een lupusachtig syndroom en als 

deze patiënt positief bevonden wordt voor antilichamen tegen dubbelstrengs DNA, mag de behandeling met Humira ® niet langer gegeven worden. De combinatie van Humira met 

anakinra wordt niet aanbevolen. De combinatie van Humira met abatacept wordt niet aanbevolen. Er dient rekening gehouden te worden met de halfwaardetijd van adalimumab 

(± 14 dagen) als een chirurgische ingreep gepland wordt. Een patiënt die een operatie ondergaat terwijl hij of zij nog Humira ® gebruikt moet zorgvuldig worden gecontroleerd op 

infecties en geschikte acties dienen ondernomen te worden. Bijzondere aandacht voor het risico op infecties is geboden bij ouderen omdat de frequentie van ernstige infecties, 

waarvan enkele fataal, bij patiënten ouder dan 65 jaar hoger is. Bijwerkingen: Zeer vaak (≥1/10) komen voor: luchtweginfecties (waaronder lagere en hogere luchtweginfecties, 

pneumonie, sinusitis, faryngitis, nasofaryngitis en virale herpes pneumonie), leukopenie (waaronder neutropenie en agranulocytose), anemie, verhoogde lipiden, hoofdpijn, buikpijn, 

misselijkheid, braken, verhoogde leverenzymen, uitslag (waaronder schilferende uitslag), skeletspierpijn, reacties op de injectieplaats (waaronder erytheem op de injectieplaats). 

Vaak (≥1/100,

DE AFDELING 

Bevolkingsonderzoek naar 

dikkedarmkanker in Gouda 

Hoe bereid je je als perifeer opleidingsziekenhuis 

met een tekort 

aan MDL-artsen voor op het bevolkingsonderzoek 

naar darmkanker 

vanaf 2014? De Uitvoeringstoets 

Bevolkingsonderzoek Darmkanker 

stelt hoge eisen aan de zorgorganisatie 

en vraagt om voldoende capaciteit 

aan personeel en materiaal. Zo 

op het eerste gezicht een mission 

impossible… of toch niet? 

Maatregelen voor opvang 

capaciteitstekort 

In de afgelopen twee jaren bestond de 

MDL-vakgroep in het Groene Hart 

Ziekenhuis uit de MDL-artsen Jonathan Lai 

en Johan Tielen. Anticiperend op het aanstaande 

bevolkingsonderzoek en het landelijk 

tekort aan MDL-artsen werd vorig jaar 

een verpleegkundig endoscopist opgeleid. 

In samenwerking met ons regionaal Landsteiner 

opleidingsinstituut en participatie in 

wetenschappelijk onderzoek door het 

Erasmus MC werd de kwaliteit gewaarborgd. 

Inmiddels worden minder complexe 

endoscopieën door deze verpleegkundig 

endoscopist uitgevoerd. En sinds mei 

jongstleden wordt ons team versterkt met 

een enthousiaste Duitse collega, Sinay 

Sevimli. Maar we hebben nog vacatures. 

Nieuwbouw 

In 1992 is het Groene Hart Ziekenhuis ontstaan 

uit de fusie tussen het Bleuland ziekenhuis 

en het Sint-Jozef ziekenhuis. In 

2014 wordt de nieuwbouw opgeleverd en 

sluit de Jozef-locatie. In deze nieuwe vleugel 

situeert onze nieuwe endoscopieafdeling 

met vier grote endoscopiekamers, elk met 

een eigen spreekkamer in de voorruimte. 

De uitslaapcapaciteit is met een capaciteit 

van vijftien bedden op de toekomst gericht. 

Daarnaast beschikt de afdeling over eigen 

interventie-, manometrie- en videocapsulekamers. 

Stroomlijnen van het coloscopieproces 

Onze twee MDL-verpleegkundigen zijn een 

conditio sine qua non om een kwalitatief verantwoorde 

en duurzame uitvoering van het 

bevolkingsonderzoek te garanderen. Voor 

alle patiënten, maar met nadruk voor deelnemers 

aan het bevolkingsonderzoek, is een 

uniforme voorlichting over de procedure en 

eventuele complicaties van groot belang. 

Monique Mosterd en Annelieke Bolsterlee 

verzorgen onder meer de intakegesprekken 

voor eerstelijns endoscopische onderzoeken 

onder sedatie en nemen zo nodig maatregelen 

om een veilig onderzoek te waarborgen. 

Toename van de capaciteit kan ook worden 

bewerkstelligd door het verhogen van de 

throughputsnelheid. Recent werd op projectbasis 

gestart met colonoscopieën onder 

Van links naar rechts: Jonathan Lai, Sinay Sevimli en 

Johan Tielen. 

propofolsedatie gegeven door een SAM 

(sedatie-anesthesiemedewerker). Door de 

verkorte uitslaapperiode neemt de verkoevercapaciteit 

toe en hiermee de scopiecapaciteit. 

Om deze volumewinst te behalen, is 

het nodig structureel de logistiek hierop aan 

te passen. Propofolsedatie heeft daarnaast 

een toegevoegde waarde bij moeilijke interventies. 

ICT-eisen 

De vakgroep MDL-ziekten heeft een voortrekkersrol 

in de ziekenhuisbrede implementatie 

van het beelden verslagleggingssysteem 

in het eerste kwartaal van 2012. 

Hierin wordt al rekening gehouden met de 

(additionele) eisen van het bevolkingsonderzoek 

aan dit beelden verslagleggingssysteem, 

zoals het kunnen registreren van 

de coecumintubatierate, adenoomdetectierate 

en terugtrektijden; parameters die bijdragen 

aan de continue kwaliteitsbewaking 

van ons coloscopiecentrum. 

Beter door samenwerking 

Het Groene Hart Ziekenhuis vormt samen 

met het Lange Land Ziekenhuis te Zoetermeer 

en de Haagse ziekenhuizen Bronovo 

en het Medisch Centrum Haaglanden de 

A12-coöperatieziekenhuizen. De A12- 

coöperatie stimuleert onze gezamenlijke 

kwaliteitsprojecten en samenwerking met 

regionale MDL-vakgroepen. 

Er zijn plannen om de outcome van oncologische 

colonchirurgie te optimaliseren door 

concentratie op één locatie. 

Het bevolkingsonderzoek naar dikkedarmkanker 

vereist capaciteit en een goede organisatie 

van de kwaliteitsborging, zodat kwalitatief 

verantwoorde en duurzame uitvoering 

van het bevolkingsonderzoek is gegarandeerd. 

Voor het GHZ bij nader inzien een mission 

almost accomplished! 

MAGMA 95

IJzercorrectie in bezoek 

◊ Innovatieve iMatrix technologie 1 

◊ Snelle ijzercorrectie in 1 bezoek1 ◊ Grootste doseringsbereik 100-2000 mg* 1 

◊ Geen test dosis nodig 1 

◊ Innovatieve iMatrix technologie 1 

◊ Snelle ijzercorrectie in 1 bezoek bezoek1 ◊ Grootste doseringsbereik 100-2000 mg* 1 

◊ Geen test dosis nodig 1

Magma - Genootschap van Maag-Darm-Leverartsen

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?