Een PUMmer is gedreven en

d e c e m b e r 2 0 0 9
Meer
of beter?
Na een fase van
snelle groei focust
PUM nu op kwaliteit.
Wat is er gebeurd en
waar werkt PUM aan?
Een PUMmer is gedreven en
Wereldwijd goede
voornemens
Familiefeest, lentefeest,
overwinningsfeest,
bezinningsfeest.
Nieuwjaar: overal
anders.
Feesten
mag!
Contacten leggen,
integreren, elkaar leren
kennen: feesten kan
bijdragen aan een
succesvolle missie.
pagina 4 pagina 8 pagina 14
pagina 4
haarscherp
verder
in dit nummer:
Veilig en gezond op reis (p2) De klok gelijk zetten vraagt soms tijd (p3) PUM helemaal interactief (p3) Sommige
gesprekken vergeet je nooit meer (p6) Het evaluatieformulier: meer dan politiek correct? (p7) Het Gesprek: wat blijft
als de expert weg is? (p10) Op bezoek in ons land (p13) Kazachstan: alles in het groot (p16)

colofon
december 2009
PUM Magazine is een
kwartaaluitgave van
PUM Netherlands senior
experts.
Productie
PUM marketing en
communicatie,
Floor Oostervink
Tekst en redactie
Dénise ten Bokum,
Grisella Indemans,
Karin Overtoom, Pim
van Rooijen, Frank
Steverink, Corien Unger,
Karin Verhaak
Fotografie
Alamy, Dénise ten
Bokum, Getty Images,
Hollandse Hoogte,
IStockphoto, Myriam
van Zeggeren
Ontwerp
D&DJ communicatie,
Montfoort
Druk
De Groot Drukkerij BV,
Goudriaan
PUM
Bezuidenhoutseweg 12
2594 AV Den Haag
Postbus 93078
2509 AB Den Haag
Nederland
t +31 (0)70 349 05 55
f +31 (0)70 349 05 90
e info@pum.nl
i www.pum.nl
het gesprek
Graadmeter voor
kwaliteit
Of een PUM-missie goed is blijkt uit wat er blijft en wat
er volgt, zegt Consolata Ndayi. Thijs van Praag wisselt
van gedachten met de directeur van AFAB, een van de
invloedrijkste vrouwennetwerken in Burundi.
lees verder op pagina 10
Veilig en gezond
op reis
PUM organiseert jaarlijks zo’n 2000 missies en er
wordt dus veel gereisd. Dat kan veiligheids- en
gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Om die
risico’s zo veel mogelijk te beperken hanteert PUM
een aantal richtlijnen die zijn gebundeld in de
handleiding Veilig en Gezond op Reis. Het handzame
boekje geeft regels, adviezen en praktische
tips voor een goede voorbereiding van een reis,
gezondheid, veiligheid, voorzorgsmaatregelen en
wat te doen bij ziekte, ongeval of calamiteit.
De uitgave van Veilig en Gezond op Reis is onderdeel
van het veiligheidsbeleid van PUM. De
handleiding is bedoeld voor experts, stafvrijwilligers
en vaste stafleden van PUM die op reis gaan.
Veilig en Gezond op Reis zit standaard in de
briefingmap van de experts.
Contact met thuis,
elke dag of even niet?
Gezondheidszorgexpert
Tjitske Bruinsma
heeft dagelijks contact
met het thuisfront. “Ik
neem altijd een extra
mobiel mee die ik
gebruik met een lokale
kaart. In India gaf de
aanvrager mij zo’n kaart
omdat buitenlanders
hem moeilijk kunnen
krijgen. Ik heb ook altijd
een blackberry bij me en
een laptop. Ik skype dus
ook, dat is geweldig.”
Land- en tuinbouwexpert
Wim Kea sms’t
dagelijks hoewel hij
daar helemaal niet
handig in is. “Na een
dag of vijf bel ik. Het
kost wel geld, maar je
wilt elkaar graag weer
eens horen. Als er
internet is, stuur ik mijn
dagverslag op. Daar
staat alles in: wie ik
ontmoet, hoe ik het
beleef, namen... Dat
bleek trouwens heel
handig toen ik onlangs
terugging naar India
voor een follow-up.”
E-mail vindt mode- en
textielexpert Irmgard
Geerinck de ideale
manier om familie en
vrienden op de hoogte
te houden. “Je kunt
tegenwoordig overal
e-mailen. Soms kan het
lang duren, maar het
lukt uiteindelijk altijd. De
afgelopen twee missies
nam ik mijn laptop mee.
Daarvoor moest ik altijd
naar een internetcafé.
Laatst in Bolivia had ik
gewoon bereik op mijn
hotelkamer!’
Expert vleesverwerking
Jan Sennema belt
vanuit het hotel waar hij
is ondergebracht. “Ik
vraag dat altijd eerst
even aan mijn opdrachtgever,
maar het is nooit
een probleem.” Hij gaat
ook wel naar een
internetcafé om zijn
wederwaardigheden
naar familie en vrienden
te sturen. “Toen ik in
Zimbabwe was viel de
stroom nogal eens uit;
ja, dan mist er af en toe
een dagje.”
De klok gelijk
zetten vraagt soms
TijD
Afspraak is afspraak... of toch niet? Op tijd
komen is niet overal hetzelfde.
“Vaak weet de aanvrager dat wij Nederlanders erg
punctueel zijn,” aldus tuin-en landschapsarchitect
Angrid Tilanus. In haar 24 missies heeft ze
weinig meegemaakt dat ze moest wachten. “In
Sotsji (Zuid-Rusland) kwam de hoogste baas
steevast een uurtje te laat, maar ondertussen kon
ik met zijn medewerkers aan de slag.”
Bouwkundig expert Leo Mathot heeft jarenlang in
Afrika gewoond en kent de lokale gebruiken: op
tijd zijn is betrekkelijk. “Soms bel ik wel eens na
een half uurtje en dan maken we een nieuwe
afspraak later op de ochtend. Maar over het
algemeen heb ik er weinig last van. Wat je wel
ziet is dat mensen zich in het begin van het
bezoek beter aan tijden houden dan als alles
eenmaal loopt. Je leert er mee leven. Zelf kom ik
trouwens wel altijd op tijd.’
Grafisch expert Wil Schipper heeft gemengde
ervaringen. In Armenië en Indonesië liep alles
soepel, maar in India overkwam het hem dat
mensen twee, drie uur na het afgesproken tijdstip
kwamen. ‘Ik had soms geen telefoonnummers van
degenen met wie ik een afspraak had, dus ik kon
ze niet bellen. Dat regel ik in het vervolg anders.’
actueel
PUM helemaal
interactief
Een centraal platform voor projectmanagement, kennis delen
en informatie uitwisselen: dat wordt PUMweb. Een wereldwijd
netwerk dat experts, coördinatoren, project officers, lokale
vertegenwoordigers en klanten verbindt. Bertus Noppers,
financieel-operationeel directeur van PUM, vertelt wat PUMweb
in 2010 brengt.
“PUMweb biedt de experts sneller toegang tot meer informatie: over
landen, sectoren, of de status van hun projecten. Ze kunnen online hun
CV bijwerken en key qualifications voor een project invoeren. Alle
betrokkenen kunnen daar direct naar kijken, ook de klant. Die krijgt via
de key qualifications zijn eerste beeld van de expert. Online werken
scheelt ook veel papier en e-mailverkeer. Een groot deel van de briefingmap
komt online. Voor de debriefing vult de expert het formulier online
in. Iedereen die bij het gesprek op het PUM-kantoor zit heeft het vooraf
kunnen lezen en de expert kan ook meteen aangeven of er een Business
Link of follow-up te verwachten is.”
Dichtbij
“Ook de lokale vertegenwoordigers beschikken via PUMweb sneller over
up-to-date informatie. Ze kunnen de behandeling van een aanvraag
online volgen en weten wat er speelt, wie er komt en wanneer. Ook voor
de klant komt PUM dichterbij. Hij kan de voortgang van zijn aanvraag
volgen en snel communiceren met de lokale vertegenwoordiger. Kortom:
het hele team van een PUM-project wisselt via PUMweb sneller en
directer informatie uit. “
Betrokken
“PUMweb betekent een flinke kwaliteitsslag in onze processen. Minstens
zo belangrijk is de versterking van betrokkenheid en kennisuitwisseling.
Denk aan fora voor sectorgroepen – in 2010 komen er pilots voor de
sectoren bouw, horeca en gezondheidszorg – een platform voor vrouwelijke
experts, een vacaturebank om specialisten te zoeken, polls om
meningen te peilen. We gaan van een statische naar een dynamische
site en dat biedt heel veel mogelijkheden.”
Op PUMweb krijgt iedere PUMmer een exclusief account met persoonlijke
inloggegevens. Vanachter uw bureau bent u in een handomdraai bij PUM!
2 december 2009 3

4
een pummer is
Een
gedreven en
haarscherp
Meer missies, meer mensen: in de ruim dertig jaar van zijn bestaan is PUM hard
gegroeid. Maar er komt altijd een moment dat je moet kiezen tussen meer of
beter. Na de fase van groei ligt nu de focus op kwaliteit.
jaar of drie geleden vroeg een aantal mensen bij
PUM zich af of de weg van continue groei nog de juiste
was. Bert Paalman, sectorcoördinator: “PUM heeft een
hoge aaibaarheidsfactor: gepensioneerden die kennis
brengen naar mensen in ontwikkelingslanden. Dat is
een mooi verhaal. Het aantal missies groeide zo sterk
dat het bouwwerk begon te kraken. Er waren sectorcoordinatoren
die 150 projecten per jaar deden en daar
vijf, zes dagen in de week mee bezig waren.”
De roep om meer kwaliteit kwam uit verschillende
hoeken: stafvrijwilligers en medewerkers, de directie
en de sponsors. Er werd een stuurgroep Kwaliteit
ingesteld die alle stappen in het proces van een
PUM-project heeft bekeken: van de aanvraag en de
selectie van een expert tot en met de follow-up. Voor
elke fase zijn aanbevelingen gedaan. Landencoördinator
Bert Vermeij: “Bij kwaliteitsverbetering gaat
het om mensen én systemen. Daarnaast onderzoeken
we hoe we kwaliteit meetbaar kunnen maken.”
De ‘local rep’: sleutelrol
Een belangrijk punt is de kwaliteit van de lokale
vertegenwoordigers, de ‘local reps’. De local rep speelt
een sleutelrol in het werk van PUM. In Ecuador is er
een local rep die zijn taak uitvoert zoals de stuurgroep
Kwaliteit voor ogen staat: actief, betrokken, resultaatgericht.
Hendrik Velthuis, met Groningse voorouders,
woont in Cuenca, de derde stad van Ecuador. In het
dagelijks leven is hij management consultant. In zijn
activiteiten voor PUM volgt hij een aantal vaste stappen.
inventariseren Elk kwartaal maakt hij samen met de
lokale Kamer van Koophandel een lijst van twintig
bedrijven die mogelijk in aanmerking komen voor hulp
van PUM. Hendrik Velthuis: “Voor mij moet een missie
sociale impact hebben. Dat wil zeggen dat er werk
voor de omgeving uit moet komen. Want werk is eten!”
Selecteren Vervolgens bezoekt hij bedrijven om te
kijken wie er daadwerkelijk voor een PUM-missie in
aanmerking kan komen.
Assisteren De volgende stap is assisteren met het
opstellen van de aanvraag en meekijken of er een
goede match met een expert wordt gemaakt.
Faciliteren “Als de expert komt, tover ik mezelf om tot
reisleider”, vertelt Hendrik Velthuis. “Mijn vrouw helpt
daarbij. We zoeken accommodatie, zorgen dat de
expert een mobiele telefoon krijgt, maken afspraken,
enzovoort. Als ik denk dat de missie niet goed
verloopt, haal ik iedereen om de tafel.”
Evalueren Een paar weken na het vertrek van de
expert bezoekt hij het bedrijf. “Een punt is daarbij wel
dat ik het eindrapport niet ken, want dat is vertrouwelijk.
Ik weet niet welke aanbevelingen zijn gedaan
en kan dus niet nagaan of daar wat mee gebeurt.”
Onlangs heeft Hendrik Velthuis zijn ideeën hoe PUM
nog succesvoller kan zijn besproken met CEO Thijs van
Praag, toen die op bezoek was in Ecuador. “Allereerst
gaat het om praktische zaken, bijvoorbeeld een
mobiele telefoon voor de experts. Inhoudelijk zou ik
graag inzage willen hebben in het rapport van de
expert. Dan kan ik beter sturen op het vervolg.”
Graadmeter voor succes: de follow-up
Kwaliteitsverbetering is moeilijk in absolute cijfers
weer te geven. Maar er is één kengetal dat goed
bruikbaar is: het percentage follow-ups. Een klant
die om een vervolgproject vraagt is een tevreden
klant. Stijging van het aantal follow-ups is dan ook
het streven voor de komende jaren.
Verder
aanscherpen
Processen transparanter maken,
synergie creëren, resultaatgericht
werken: het traject voor
kwaliteitsverbetering bij PUM is
nu halverwege.
Wat is er al gebeurd?
- evenwichtiger verdeling
van sectoren en landen
- snellere en effectievere
intakeprocedure
- trefwoorden en key qualifications
voor betere matching
- aangescherpte briefing van
de experts
Waar werkt PUM aan?
- kwaliteitsmeting van
PUM-projecten
- de klant beter inzicht geven in
de status van zijn aanvraag
- experts trainen in adviesvaardigheden
- sturen op ‘outcome’: effect in
de onderneming van de klant
- het aantal follow-ups en
business links verhogen
- de rol van de lokale vertegenwoordigers
versterken
- lokale vertegenwoordigers,
klanten en experts aansluiten
op PUMweb
december 2009
5

6
SOMMiGE GESPrEkkEN vErGEEt jE
nooit meer
De project officers van PUM coördineren alle missies en projecten. Een spilfunctie
waarin ze talloze gesprekken voeren. Wat blijft ze bij in het nieuwe jaar?
Grisella Indemans
werkt sinds 1992 bij PUM.
Ze coördineert uitzendingen
voor de Filippijnen,
Algerije ,Tunesië, Nepal en
Bangladesh. Binnenkort
worden de laatste twee
landen vervangen door
Suriname. “Een heel
bijzondere missie was die
van een expert naar de
Filippijnen. Hij ging een
bakkerij adviseren, maar
het land werd net
geteisterd door een tyfoon.
Hij belandde letterlijk met
zijn voeten in de modder,
heeft generatoren aan het
werk gebracht en is als een
soort held teruggekomen.
Hij heeft niet alleen die
bakkerij kunnen helpen,
maar een heel dorp. Na
drie dagen kon er weer
brood gebakken worden en
dat was hard nodig, er was
honger! Er is daar zelfs een
prijs voor buitengewone
vrijwilligersprestaties naar
hem vernoemd.”
Ellen Schraven
studeerde een aantal jaren
rechten in Nijmegen en
kwam in 1990 bij PUM via
de toenmalige NCW. ‘Haar’
landen zijn Zuid-Afrika,
Turkije en Mongolië.
“Een van onze experts
werd ernstig ziek in
Marokko, Casablanca. Hij
kreeg een infectie aan zijn
been en moest naar het
ziekenhuis. Daar wilde ze
hem alleen behandelen als
hij contant betaalde en hij
had op dat moment geen
geld op zak. Terug in het
hotel werd hij steeds zieker.
Ik heb hem telefonisch
opgevangen en uiteindelijk
is hij later met een
ambulance naar het
ziekenhuis gebracht. Zijn
partner raakte erg ongerust
en is naar Marokko
gegaan. Op zo’n moment
moet je iemand kunnen
geruststellen. Het was best
emotioneel.”
Maribel Monge
Perez werkt ruim twaalf
jaar bij PUM en coördineert
de bezoeken van
buitenlandse gasten die
Nederland bezoeken voor
een Business Link of
training. “Ik word wel eens
gebeld door de douane op
Schiphol die wil verifiëren
of een bezoeker inderdaad
door PUM is uitgenodigd.
Ook een keer op een
zaterdag, toen ik thuis
was. Gelukkig kunnen we
tegenwoordig vanaf elke
plek in het systeem kijken,
dus ik kon mondeling
akkoord geven. Het komt
incidenteel voor dat een
invitatie als voorwendsel
wordt gebruikt. Dan moet
je een expert vertellen dat
hij eigenlijk gebruikt is, als
pion. Maar dat zijn
uitzonderingen. In de regel
gaat het zonder problemen.
Vaak komen gasten me
nog even bedanken als
ze weggaan.”
Vanda Fortes is
afkomstig uit Portugal en
werkt ruim 2 jaar bij PUM,
voor de regio’s Midden-
Amerika en Servië/Bosnië.
“Bijzondere momenten? Het
komt wel eens voor dat een
bedrijf zijn aanvraag op het
allerlaatste moment intrekt.
Dat is dan natuurlijk een
grote teleurstelling voor
de expert die klaar staat.
Die heeft dan van alles
voorbereid, bedrijven
bezocht en de koffers staan
bij wijze van spreken al
gepakt. Ik heb ook wel eens
een expert gehad die een
luxe accommodatie met
zwembad verwachtte en
teleurgesteld was dat hij in
een eenvoudig hotel kwam.
Maar de meeste ervaringen
zijn uitermate positief.
Afgelopen zomer zonden
we een expert uit naar
Nicaragua. Hij was zo
enthousiast dat hij meer
wilde doen voor PUM.
Hij is nu stafvrijwilliger! “
Anna Tishina komt
oorspronkelijk uit Moskou
en werkt sinds 8 jaar voor
PUM. Haar regio’s
omvatten de Kaukasus,
Rusland en Zuid- Afrika.
“Ik weet nog goed hoe een
expert ziek was geworden
in Armenië. Een verkoudheid
dacht men, niemand
nam het serieus, zelfs in
het ziekenhuis in Jerevan
werd niets ontdekt. Toen ik
hem sprak, merkte ik dat
het niet goed met hem
ging. Hij moest naar huis
en wel zo snel mogelijk. Bij
thuiskomst zag zijn vrouw
meteen dat hij niet in orde
was en heeft zijn huisarts
hem zelfs in het weekend
onderzocht. Uiteindelijk
bleek hij de legionella
bacterie te hebben! In
Armenië werd het niet
herkend, maar in
Nederland gelukkig wel.
Dat kwam nog net op tijd.”
Willemijn van
Wageningen-Hulst
heeft negen jaar in
Franstalige landen
gewoond. Ze werkt bijna 6
jaar voor PUM en heeft
voornamelijk Frans- en
Engelstalig West-Afrika in
portefeuille. “Een van onze
experts had bijna zijn
project in het westen van
Mali beëindigd toen onze
lokale vertegenwoordiger
bericht kreeg dat hij was
gearresteerd. Hij bleek
onderweg in de bus gefilmd
te hebben tijdens een
routine politiecontrole.
De expert vond dat wel
interessant maar de politie
stelde het niet op prijs. Na
bemiddeling van de lokale
vertegenwoordiger is hij
weer vrijgelaten, nadat hij
zijn filmpje had ingeleverd.
Dit verhaal liep dus met
eens sisser af. Als het echt
serieus wordt, schakelen
we de Nederlandse
ambassade in.”
het evaluatieformulier
Politiek correct
of goudeerlijk?
PUM vindt het belangrijk te weten wat
de aanvragers van de missies vinden.
Daarom keren experts altijd terug met
een ingevuld evaluatieformulier in hun
koffer. Wat vinden de stafvrijwilligers van
het formulier en wordt het naar eer en
geweten ingevuld?
“Ik denk dat zaken op het evaluatieformulier iets mooier
worden voorgesteld dat ze in werkelijkheid zijn,’ zegt Jan
de Lijster, landencoördinator Filippijnen. Hij beschouwt
het formulier als één van de middelen om te kijken naar
het verloop van een missie. “Het formulier is prima, maar
de debriefing van de expert geeft mij ook veel informatie.
Daarnaast bestaat de survey. Ik ga over korte tijd naar de
Filippijnen, dan heb ik afspraken met acht bedrijven waar
de afgelopen anderhalf jaar experts van PUM zijn
geweest. Met goed doorvragen hoor ik dan veel.”
Sectorcoördinator Haje Wessels kijkt het evaluatieformulier
vluchtig door. “Het is belangijker voor de
landencoördinatoren. Ik heb veel meer aan het verslag
van de expert, want dat vertelt mij meer over de inhoud
van de missie. Bovendien heb ik het idee dat de
aanvrager toch meestal positieve antwoorden geeft.”
Jur Georgius, landencoördinator van Suriname en
Jamaica, heeft wel het idee dat de formulieren waarheidsgetrouw
worden ingevuld. Zijn aandacht gaat
vooral uit naar de laatste pagina, waar de aanvrager zijn
opmerkingen kwijt kan. “Dat zijn dingen waar ik wat mee
kan, die kruisjes achter meerkeuzevragen geven weinig
gevoel weer.” Een keer kwam hij de opmerking tegen dat
de expert niet voldeed. Onderzoek leerde dat al vanaf de
aanvraag sprake was van verschillende aannames en
verwachtingspatronen. “Binnenkort ga ik naar Suriname
en dan bezoek ik dat bedrijf om met de directeur de zaak
uit te spreken.” “Het is verstandig dat er een evaluatieformulier
is,” aldus Jur Georgius. “Het is altijd goed om
je te laten beoordelen.”
december 2009
7

8
wereldwijd
goede voornemens
vuurwerk, champagne, zoenende mensen en goede voornemens... De nacht van
31 december op 1 januari is een groot feest. Maar geldt dat eigenlijk overal?
In maart naar India? Half april afreizen naar
Bangladesh, of medio september op missie naar
Ethiopië? Grote kans dat u dan terecht komt in een
nieuwjaarsviering.
De eerste dag van januari mag bij ons, in de christelijke
wereld, nieuwjaarsdag zijn, op veel plekken op
de aardbol geldt een andere datum voor dit feest.
In China valt Nieuwjaar altijd tussen eind januari
en eind februari; de viering duurt ruim twee weken.
Hindoes vieren het Holi-feest, dat ook het nieuwjaarsfeest
is, in de maand maart. Het joodse
Nieuwjaar, Rosj Hasjana, vindt altijd plaats op de
eerste dag van de zevende maand, in september.
nieuwjaar in 2010
in verschillende religies,
culturen en landen
Christendom 1 januari (v)
Russisch-orthodox Nieuwjaar 13/14 januari (v)
Berbers Nieuwjaar 13/14 januari (v)
China 14 februari (w)
Hindoeïsme 1 maart (w)
Boeddhisme 30 maart-2 april (w)
Laos 13/14 april (w)
Cambodja 13-15 april (v)
Thailand 13-15 april (v)
Bengaals Nieuwjaar 14/15 april (v)
Jodendom 9/10 september (w)
Koptisch Nieuwjaar 11/12 september (v)
Islam 7 december (w)
(v) vaste datum (w) wisselende datum
Het islamitische Nieuwjaar wordt gevierd op de
eerste dag van de maand Muharram, in 2010 is dat
op 7 december.
Van de 9,2 miljard bewoners van deze aarde, vieren
maar twee miljard mensen op 1 januari het nieuwe
jaar. In Maleisië, waar mensen uit verschillende
culturen samenleven, staat Nieuwjaar drie keer op
de kalender. Afgelopen jaar was dat: 1 januari voor
het christelijk deel van de bevolking, 26 januari voor
de Chinezen en 18 december voor de moslims.
In grote delen van Rusland zijn er twee nieuwjaarsvieringen:
op 1 januari en op 14 januari. De laatste is
het Oude Nieuwjaar van de Russisch-orthodoxe kerk,
die de Gregoriaanse kalender niet heeft geaccepteerd.
Bezinning
Waar en wanneer Nieuwjaar ook wordt gevierd, overal
is het een moment van bezinning, nadenken over het
achterliggende jaar en de verwelkoming van een
nieuwe periode.
Op Muharram herdenken de moslims het vertrek van
Mohammed uit Mekka (622) en kijken ze terug op het
afgelopen jaar. Het joodse Rosj Hasjana is ook de dag
dat God over alle mensen een oordeel uitspreekt.
Het Holi-feest van de hindoes symboliseert de overwinning
van het goede op het kwade, van licht op duisternis,
van kennis op onwetendheid en van recht op onrecht.
Het is ook een lentefeest en een overwinningsfeest.
Familie
In China is Nieuwjaar het Lentefeest. Het is het
belangrijkste feest voor Chinezen. De familie staat
centraal: mensen verlaten de stad en gaan terug
naar het platteland om hun verwanten op te zoeken.
Het feest begint met de verering van de grootouders.
Dat gebeurt ook tijdens Songkran, het Thaise Nieuw-
jaar. Grootouders en oudere familieleden worden
geëerd door de jongere generatie. De jongeren gieten
geparfumeerd water over de handen van de ouderen.
In ruil wensen de ouderen de jeugd een goede
gezondheid, lang leven en welvaart toe.
Aandacht voor anderen
Moslims vieren Nieuwjaar echt op Ashura, de tiende
dag van de eerste maand van het islamitisch jaar.
Dan maken islamitische bedrijven de balans op van
het afgelopen jaar. Vervolgens staan ze 2,5 procent
van hun vermogen af aan mensen die het minder
hebben. Dat kan in geld maar ook in natura.
Tijdens het Amazigh Nieuwjaar van de Berbers op het
platteland in het noorden van Afrika, gaan mensen
langs de deur om eten en cadeaus te verzamelen.
Die worden later thuis of in de moskee uitgedeeld.
Symboliek
De gebruiken en tradities rond Nieuwjaar zijn
vol symboliek. Vuurwerk met veel lawaai, in vele
culturen aanwezig, moet kwade geesten verdrijven.
Water symboliseert reiniging. Bij het Thaise
Nieuwjaar mag iedereen elkaar gedurende drie
dagen natgooien. Langs de weg staan families met
emmers water en tuinslangen klaar. Een zelfde
gebruik kennen de moslims. Zij zijn op Ashura in de
weer met water. Omdat iedereen op die dag een bad
moet nemen, kun je als argeloze voorbijganger een
emmer water over je heen krijgen of belaagd worden
met een waterspuit. Water als metafoor voor het
afspoelen van de zonden. Ook in Nederland is dat
gebruik bekend. Hoe anders moeten we de traditionele
Nieuwjaarsduik verklaren?
december 2009 9

10
het gesprek
wat Blijft
in Burundi sprak thijs van Praag met Consolata Ndayi, directeur van één van de
invloedrijkere vrouwennetwerken aldaar. Een gesprek over de kwaliteit van het
werk van PUM en wat het betekent om werkgever én vrouw te zijn.
AlS DE ExPErt WEG iS
Burundi staat op plaats 176 van de 183 landen van
de Doing Business lijst van de Wereldbank. Het is
geen sinecure om er te ondernemen, laat staan daar
succesvol in te zijn. Sinds enige tijd werkt PUM in
Burundi samen met een organisatie van vrouwelijke
werkgevers: AFAB, Association de Femmes d'Affaires
de Burundi.
Presidente Consolata Ndayi: “AFAB bestaat al 15 jaar
en telt inmiddels 400 leden in acht sectoren, waaronder
lokale handel, import/export, toerisme/restaurants en
hotellerie, kunstnijverheid, landbouw en industrie.
Recent hebben we een strategisch plan gemaakt
(2008-2012) dat steunt op drie pijlers: de ontwikkeling
van onze eigen organisatie; training van ondernemers
en toegang tot financiering; en verbetering van het
ondernemersklimaat.” Ze is trots op WISE, Women
Initiative for Self Empowerment, een organisatie voor
microfinanciering voor vrouwelijk ondernemers die twee
jaar geleden tot stand is gekomen.
Uitvoerbaar en winstgevend
De eerste PUM missie voor AFAB-leden was een
cursus van een week door een marketing-expert.
Inmiddels heeft PUM ruim 10 projecten voor leden
van AFAB gedaan. Wat zijn de meest zichtbare
resultaten? “Verbetering van marketing en training”.
Het antwoord komt zonder aarzeling. Op de vraag
wat een kwalitatief goede missie is, komt het
antwoord nog sneller: “Ce qui reste,” ofwel: wat
beklijft als de expert weer weg is. “Hoe meer zaken
die de expert heeft aanbevolen uitvoerbaar blijken te
zijn en winst opleveren, hoe beter een missie wordt
ervaren,” vertelt Consolata Ndayi. Minstens zo
belangrijk vinden AFAB-leden het hun horizon te
verbreden en ervaringen uit te wisselen. Ook dat
brengt de PUM expert mee, als het goed is.
Het beste van het beste
Wat verwacht ze in de toekomst van PUM? “Plus de
suivi” zegt ze gedecideerd, meer follow-ups. Want ze
heeft geconstateerd dat wanneer de expert terugkomt
er meer gelegenheid is om op zaken in te gaan; dan
kan verdieping plaatsvinden van ingevoerde
veranderingen. Een tweede punt is goede communicatie
tussen expert en ondernemer. Niet iedere
PUM-expert beheerst het Frans goed, heeft ze
gemerkt. We bespreken een oplossing: waarom
niet de tien beste studenten Engels van de lokale
universiteit selecteren en op een lijst zetten om
ingehuurd te worden als het nodig is? Daar gaat ze
werk van maken. Want ze vindt wel dat PUM de beste
experts moet blijven sturen, ongeacht hun kennis van
het Frans.
Krachten bundelen
Wat onderscheidt vrouwelijke ondernemers van
mannelijke? Ondernemers worden geboren, niet
gemaakt, daar zijn we het over eens. Maar vrouwen
in Afrika kunnen ondersteuning door een eigen ‘club’
extra goed gebruiken, want ze hebben flinke
achterstanden te overwinnen. Zo kunnen ze niet
erven, geen bankrekening hebben en zonder
toestemming van hun echtgenoot geen banklening
aangaan. Terwijl het huishouden doen en kinderen
opvoeden voor de volle honderd procent de verantwoordelijkheid
van vrouwen blijft. Consolata Ndayi:
“We werken overigens wel met mannelijke collega’s
samen om het ondernemersklimaat te verbeteren.
Met vier andere werkgeversorganisaties hebben we
een platform gevormd dat overleg voert. Ook met het
oog op de komende verkiezingen moeten we onze
krachten bundelen.”
Win-win overeenkomst
Ten slotte brengt Consolata Ndayi de oprichting van
een garantiefonds ter sprake, waarvoor Thijs van
Praag tijdens een eerder seminar suggesties heeft
gedaan. Het gesprek eindigt met een concrete
afspraak: PUM gaat een overeenkomst met AFAB aan
waarbij zij voor hun leden de lokale vertegenwoordiger
van PUM worden. De kostenvergoeding kan dan
ten goede komen aan AFAB en zo snijdt het mes aan
twee kanten: leden worden direct geholpen en de
vereniging krijgt extra inkomsten; een win-win
overeenkomst.
december 2009 11

12
PUM-expert Karin
Verhaak- Kersten is sinds
1980 werkzaam in de
journalistiek. Zij werkt
als freelance journalist
in binnen- en buitenland
en was mede-eigenaar
en hoofdredacteur van
Peel en Maas Uitgevers,
uitgever van vijf nieuwsbladen
in Noordoost-
Brabant. Sinds 2006 staat
ze ingeschreven bij PUM.
column
de mens:
enig in
zijn soort
,,kaas & de evolutietheorie” is de titel van het
boek dat Bas Haring, doctor in kunstmatige
intelligentie, in 2001 schreef. Een bijzonder
boek dat in heldere bewoordingen uitlegt
hoe het zit met de evolutietheorie. Wetenschapsprijs,
De gouden Uil en de Duitse Prijs
voor het Beste Boek over Wetenschappen,
legt in heldere bewoordingen uit hoe het
zit met de evolutietheorie.
Met inzichtelijke, originele en humoristische
uiteenzetting over de biologische evolutie verklaart
de schrijver hoe de fitste van een samenleving vooral
fysiek kan overleven door de jaren en eeuwen heen,
en hoe uiteindelijk de sterkste soort blijft bestaan.
Daarnaast beschrijft hij, en dat is een zeer verrassende
invalshoek, de culturele evolutie. Losgekoppeld
van alle fysieke en basale natuurlijke eigenschappen
die soorten (mensen, dieren en planten) hebben
geëvolueerd, gaat hij uitgebreid in op het cognitieve
vermogen van de mens om te communiceren.
En het is juist dat vermogen dat de mens in staat
heeft gesteld snel te evolueren, in elk geval sneller
dan de biologische evolutie ooit heeft kunnen
bewerkstelligen.
Het zou te ver voeren om hier verder op in te gaan,
maar het is goed te weten dat door een theorie als
deze een belangrijk inzicht is ontstaan in de
ontwikkeling van de mens in zijn omgeving.
Zomaar aannemen dat elke vorm van ontwikkeling
gebaseerd is op aanpassing van de mens aan zijn
biologische omgeving zou tekort doen aan alle
eigenschappen die de mens zelf heeft ontwikkeld en
die hem in staat stellen een bepaalde kwalitatieve
invulling aan zijn bestaan te geven.
De mens is in de loop van de jaren dan ook heel
wat wijzer geworden door ervaringen uit te
wisselen. Ervaringen die heel praktisch kunnen
zijn of ervaringen die meer op wetenschappelijke
leest zijn geschoeid.
Daar allemaal in te willen blijven investeren maakt
de mens enig in zijn soort.
Karin Verhaak
BUSiNESS liNkS EN trAiNiNGEN:
op bezoek in ons land
tevreden personeel,
tEvrEDEN GAStEN
Lucia Kayawala en Helen Lu zijn algemeen manager en
personeelsmanager van hotel Roof of Africa in Namibië.
Ze volgden in Nederland een trainings programma van
twee weken, samengesteld door horeca-expert Marinus
Kasteleijn en het Stenden University Hotel van de
Hogere Hotelschool in Leeuwarden.
Helen Lu: “In ons hotel zijn we de hele dag vreselijk druk,
maar nooit op orde. Meer personeel is niet de oplossing,
weten we nu; we moeten het werk beter structureren.
Maar dat heeft alleen zin als we de medewerkers trainen.”
Lucia Kayawala: “Door gebrek aan scholing zijn onze
medewerkers slecht gemotiveerd en is het serviceni-
Na drie missies naar Mongolië organiseerden experts
Gerard Kistemaker (Landbouw), Fred de Boer (Marketing
& Management) en Carolina Verhoeven (Voeding)
een Business Link programma. Chimed Munkhbat,
directeur van diverse bedrijven, en zijn manager,
Zundui Osor Bilegbaatar, kwamen naar Nederland
voor vijf intensieve dagen.
Fred de Boer: “Deze mensen ondernemen in een
decentrale, arme regio van Mongolië. Ze hebben daar
veau laag; dat stelt gasten teleur. We weten nu veel
meer over teambuilding, zoals werkoverleg, instructie
geven, de ‘medewerker van de maand’ uitroepen.”
Opvallend in Nederland vinden ze de hulpvaardigheid.
“De studenten van de hogeschool willen al
hun kennis met ons delen. In de hotels die we
bezoeken neemt iedereen tijd om vragen te beantwoorden,
hoe druk ze het ook hebben.” Wat gaat er
mee terug? “Kennis die we direct in de praktijk
kunnen gebruiken. En relaties. Hoteleigenaren en
studenten van de hogeschool die we ook in de
toekomst vragen kunnen stellen.”
Boordevol kENNiS NAAr HUiS
een hotel & wellness resort en een ziekenhuis opgezet
en zijn betrokken bij veeteelt en de productie van
voedsel en wol. Ze kwamen allereerst voor kennis:
aardwarmte gebruiken voor voedselteelt; de wol van
je schapen zelf spinnen, wat werkgelegenheid en geld
oplevert; marketing en CRM; personeelsmanagement;
rendement halen uit de heilzame bron bij het resort;
energie opwekken met zon en water, enzovoorts. Het
was regelmatig muisstil in de auto.”
Schonere
lucht
vOOr jOrDANië
PUM-expert Anton Evers ontving twee medewerkers
van het Environmental Research Centre uit Amman.
Hij was daar op missie geweest om te helpen met IT
vraagstukken. “Via hun website kunnen gebruikers
zien hoe de luchtkwaliteit op een bepaalde dag is en
hoe de vooruitzichten zijn. De belangrijkste klant is
het Jordanese ministerie van milieu.”
Tijdens het bezoek van Sultan Al Zoubi, medewerker
IT en Faysal Anani, hoofd Air Quality Studies
Division, ging het om kennisoverdracht op het
gebied van metingen van luchtkwaliteit. Hoofddoel
was het RIVM in Bilthoven. “Daar hebben we
een meetstation bezichtigd en gekeken naar de
laboratoria en de research die ze doen. Verder
stonden DCMR (de Milieudienst Rijnmond), VSL (Van
Swinden Laboratorium/Nederlands Meetinstituut)
in Delft en de GGD Amsterdam op het programma.”
Nieuw voor de bezoekers was de Lidar (light-radar),
die vervuiling kan detecteren op basis van licht- in
plaats van geluidsgolven. Met deze meetapparatuur,
die in een vrachtwagen past, kan mobiel – en op
afstand – de uitstoot worden gemeten van bijvoorbeeld
fabrieken, maar ook van de scheepvaart in
de Golf van Akaba. “Een onverwachte verrassing
was dat DCMR hen apparatuur ter overname heeft
aangeboden.”
De Mongoolse ondernemers zijn naar huis gegaan
met talloze ideeën over strategie, structureel denken
en bedrijfsvoering. En met handel. Fred de Boer: “Ze
konden voor een prikje een complete laboratoriuminrichting
aanschaffen, en ze hebben een grote
order geplaatst bij een fabriek van spinnewielen.”
Wat vonden ze het opvallendst in Nederland? “De
enorme hoeveelheid wegen. En dan toch zo veel in
de file staan.”
december 2009 13

14
pummers vertellen
Feesten, diners, familiepartijen... Op sommige missies
volgen de uitnodigingen elkaar in hoog tempo op.
Ga je als PUM-expert overal op in of is het verstandiger
om beleefd te bedanken?
Contacten
leggen
Wim de Boer, landencoördinator Mongolië
Samen met zijn vrouw was Wim de Boer
uitgenodigd voor het Naadam festival in
Mongolië. Het is hét nationale feest van het
land. “Ik zat er naast de president van Mongolië.”
Bij een andere gelegenheid liep hij rond op
het Oranjefeest op de Nederlandse ambassade
waar veel belangrijke gasten waren. “Natuurlijk
komt PUM dan ook ter sprake en doe je een paar
contacten op. Maar voor mijn lokale netwerk
blijft toch de PUM-vertegenwoordigster ter
plekke het belangrijkst!”
Je integreert beter
Geert Scholte, expert Management & Organisatie
“In Oezbekistan werd ik regelmatig uitgenodigd
voor etentjes. Ook een keer voor een bruiloft waar
een paar honderd gasten waren. Ze vroegen of ik
wat wilde vertellen over mijn ervaringen. Gelukkig
was er onder de aanwezigen een meisje dat
kon vertalen.
Ik zal nooit een uitnodiging afslaan. Niet alleen
omdat ik het leuk vind. Je kunt altijd ’s avonds
op een houtje zitten bijten op je kamer, maar ik
dompel me graag onder in de cultuur van een
land. Bovendien heeft het toegevoegde waarde
als je kennismaakt met de omgeving. Je integreert
makkelijker en begrijpt elkaar beter.
In Zuid-Afrika was ik bij de diploma-uitreiking van
een opleiding. Op verzoek van Dennis Goldberg, een
beroemde blanke anti-apartheidsstrijder, heb ik een
verhaal gehouden over het nut van educatie. Het
bijzonder vervolg hiervan was dat hij me ook vroeg
om daags erna te komen preken in de kerk!”
feesten:
je leert elkaar beter kennen
Johan van der Does, expert Gezondheidszorg
“ik neem uitnodigingen graag aan.
Het is leuk om wat meer te zien dan de
werkomgeving. je ziet plekken waar je
anders nooit komt en je leert elkaar
beter kennen.”
Johan van der Does had
goed contact met een
opdrachtgever in Nepal.
Toen hij terug kon voor
een follow-up wilde hij
daarna een week
wandelen in de bergen.
“Toen ik dat besprak met
de aanvrager was die
helemaal enthousiast. De directeur had zelf nog
nooit zo’n tocht gemaakt. Hij vroeg of hij mee mocht.
Ik heb toen wel overlegd met mijn landenvertegenwoordiger
of dat allemaal kon en of ik de tocht in
mijn verslag moest melden. Het was geen probleem
als ik zelf de kosten betaalde. De tocht was een
geweldige ervaring. Natuurlijk verandert het contact
als je ’s avonds met een biertje voor de tent zit en je
niet meer uit je ogen kunt kijken van moeheid.”
Op een andere missie maakte Johan van der Does
mee dat er iemand in zijn buurt werd omgekocht.
“Het gebeurde volledig in het openbaar! Ik dacht nog:
in Nederland zou je misschien naar de politie
stappen. Ik weet dat ik het met verbazing aanhoorde,
maar omdat ik er zelf niet bij betrokken was en het niets
met mijn missie van doen had, liet ik het passeren.”
bijdrage
aan het succes
van een missie
Hans Brugmans, expert Techniek
“In Macedonië werd ik elke avond uitgenodigd.
Geweldig, maar ik heb wel eens gezegd ‘laat me
maar een avond thuis, het is te vermoeiend om elke
avond op stap te gaan’. Ze hebben me daar veel laten
zien, mooie oude bezienswaardigheden. Heel
indrukwekkend. Ook in India waren er lunches en
diners. En ik heb daar een prachtige viering in een
beroemde Sikh-tempel meegemaakt.
Ik zou het missen als er niets was buiten het werk.
Natuurlijk moet je het wel zelf in de hand houden,
maar ik vind dat je met dit soort uitstapjes dichter
bij elkaar komt. Dat draagt weer bij aan het succes
van een missie.”
Het werkt
makkerlijker
Lammert Rabbers, sectorcoördinator Landbouw
“Soms word je wel eens meegenomen, maar in
Indonesië was ik elke avond alleen op mijn kamer. Het is
leuk als je wordt uitgenodigd. In China had ik een groot
diner met mensen van verschillende bedrijven. In Ghana
ging ik mee naar drie begrafenissen in het weekend en
in Oeganda liep ik langs een huwelijk en werd meteen
uitgenodigd. Als je elkaar ook buiten het werk ziet, groei
je naar elkaar toe. Dat werkt makkelijker.”
december 2009 15

16
focus
Niet alleen het land is
groot – ook de ruimte voor
economische ontwikkeling,
die in hoog tempo en
grootschalig wordt doorgevoerd.
kazakhstan wil in
2015 bij de top 30 van rijke
landen horen. Grenzend
aan rusland in het noorden
en China in het oosten
heeft het land een sleutelpositie
in Centraal Azië.
Altijd
in contact
Er zijn momenten dat een
vrijwilliger contact wil
hebben met PUM. De vaste
staf is altijd op kantoor
bereikbaar voor vragen
rond een missie. Voor
vragen over een land of
een sector kunt u terecht
bij de landen- en sectorcoördinatoren.
Zij zijn
doorgaans niet op het
PUM kantoor aanwezig.
U kunt contact met hen
opnemen via het algemene
e-mailadres van PUM,
info@pum.nl
kazakhstan
Alles in het groot
Kazakhstan is rijk aan grondstoffen. Zo is er het
grootste olieveld dat de laatste 50 jaar wereldwijd
is gevonden. Natuur en cultuur hebben aanzienlijk
toeristisch potentieel. Bovenal zijn er veel leergierige,
open ondernemers. Zeker de jongere generatie
is sterk internationaal gericht en heeft grote
belangstelling voor joint ventures. “Maar dan wel
voor 51 procent of meer,” zegt Luit Kelfkens,
landencoördinator Kazakhstan. “Het zijn trotse,
betrokken mensen, die het stuur niet snel uit
handen geven. Ze stellen langdurige relaties op
prijs maar daarvoor moet van twee kanten flink
worden geïnvesteerd.”
wat zou je anders doen...
“Altijd je tas mee
uit de auto”
Overvallen worden op een missie: het kan gebeuren. Het
overkwam Otto Wagenaar in 2008 in Surabaya,
Indonesië. “We reden in een wat luxere wagen van het
consulaat en kregen een lekke band. De lokale vertegenwoordiger
en de chauffeur waren bezig de band te
verwisselen toen een paar jongens op een brommer langsreden
en alles uit de auto gristen. Achteraf bleek dat de
band lek was geschoten, een opzetje dacht de politie. Mijn
conclusie: draag je portefeuille en andere belangrijke
zaken altijd op je lichaam. En als je ergens stopt, neem
dan je tas mee uit de auto.”
Meer tips voor uw veiligheid? Lees de nieuwe PUM-uitgave
Veilig en Gezond op Reis
Met de starre structuren van de vroegere Russische
planeconomie is afgerekend. Het regime is weinig
democratisch, maar bestuurt transparant, langs korte
lijnen, biedt continuïteit en pakt corruptie hard aan.
PUM voert missies uit in vrijwel alle economische
sectoren. Luit Kelfkens: “En die zijn allemaal booming.
In twee jaar zijn we van twee naar acht lokale vertegenwoordigers
gegaan en is het aantal missies verdubbeld
tot 32 nu, met een verwachte groei naar 60 in 2012. De
bedrijven hebben grote behoefte aan samenwerkingsverbanden;
ons Business Link programma is dus
belangrijk voor ze. Onze lokale vertegenwoordigers
besteden ook veel aandacht aan nazorg: als de expert
weer weg is, dan moet alles gebeuren.”
quick wins
Nieuw leven voor oude computers
Bij PUM op kantoor zijn alle werkplekken voorzien
van nieuwe computers. De oude worden natuurlijk
niet zomaar weggegooid, ze worden verdeeld over
projecten van PUM. Zo gaan er vijf computers naar
het eerste officiële VEHICLE-project in Mongolië, het
Mongol Farmer College in Ulan Bator. “De computers
die ze daar hebben zijn ontzettend oud” vertelt expert
beroepsonderwijs Wim de Jong. “De staf van de school
gaat de PUM-computers gebruiken. Er gaan ook twee
printers mee, want die mogen natuurlijk ook niet
ontbreken op een school. Samen met landencoördinator
Wim de Boer bekijken we nu de mogelijkheid de
spullen mee te sturen met een lading ziekenhuisbedden
die naar een ander project in Mongolië gaan.”