Jutulen - Vågå Historielag

Nokre tolkingar av namn i Vågå
Av Trond-Ole Haug
Vågå - ”ferdavegen”
Bygdenamnet Vågå er skrivi ”a Vaga” så tidleg som i 1313. Seinare utover
i mellomalderen er skriftformene mange. Dei fleste av dei gamle skrivemåtane,
saman med uttala av namnet i dag, fortel at namnet i gamalnorsk
tid har hatt forma Vaga. Denne forma er etter alt å dømme ei bøyingsform
av eit hannkjønnsord Vagi.
Namnet heng ihop med det gamalnorske verbet vega, som betyr å føre,
transportere. Ordet veg har same opphav. Vågå må derfor tolkast som
”ferdavegen”. Og nettopp ferdsla mellom aust og vest har nok vore med
og sett sitt preg på dalføret her i alle tider. Ein kan til dømes tenkje på den
store transportaktiviteten som har vore på det islagte Vågåvatnet
vinterstid. Den fleire mil lange isvegen må ha hatt svært mykje å seia
som nettopp transportåre. Og mangesifra er nok talet på lass med hest
og slede som har gått denne viktige ferdselsvegen.
Gjende - ”den stavforma, den beine”
Namnet Gjende er laga til det gamalnorske ordet gandr, som tyder stav,
kjepp. Ein må difor rekne med at namnet siktar til den beine, stavforma
utsjånaden på vatnet. Truleg har den eldre avleiingsforma av namnet vore
Gendir, som seinare har vorte til Gjende.
I same slengen er det naturleg å nemne innsjønamnet Bygdin. Namnet
Bygdin er laga til gamalnorsk bugr, som betyr bøyg, bukt, krok. Bygdin blir
etter dette å tolke som ”den bøygde”. Ut ifrå dette vil det vera naturleg å sjå
Bygdin og Gjende som kontrastar, med tydingane ”den bøygde” og ”den
beine, stavforma.”
Bessa - ”bjørneelva”
Bessa er namn på elva som renn frå Bessvatnet til Øvre Sjodalsvatnet.
Namnet kjem av det gamalnorske ordet bersi, som betyr hannbjørn.
Dyrenemningar i stadnamn er vanleg. Til elvenamnet Bessa er det laga
namn som Bessvatnet, Besseggen, Besshøe, Bessfjellet, Besstronde og
Bessheim.
12