bv1718

LEIAR LANDBRUK, POLITIKK OG SAMFUNN
Inga kursendring
Bothild Å. Nordsletten
bothild@bondevennen.no
Med kostnadsauke, overproduksjon og
marknadsubalanse som utgangspunkt
kan me forstå at partane i jordbruksoppgjeret
var letta over å kunne inngå ein
avtale 16.mai.
For første gong under Solberg-regjeringa
signerte både Norges Bondelag
og Norsk bonde- og småbrukarlag. At
sjølv liberalisten Jon Georg Dale seier
seg nøgd med avtala er ikkje den einaste
grunnen til å vera skeptisk.
Faglaga er med rette tilfredse med
strukturtilskotet til små og mellomstore
mjølkebruk, «Vestlands»-tilskota til drift
i bratt terreng, setertilskotet og satsinga
på frukt og grønt. Midt i overproduksjonen
er dei òg glade for semje om fleire
produksjonsavgrensande tiltak for sau og
svin. Ein kan gle seg over desse resultata,
men i kva grad dei inneber eit varig steg
i rett retning for jordbruket, vil tida vise.
Det største vonbrotet er at bøndene ikkje
oppnår kronemessig lik inntektsutvikling,
men heller ein prosentvis inntektsauke
på 3,5 prosent – under føresetnad
av at dei oppnår 250 millionar kroner i
betre marknadsbalanse alt i 2019.
Føresetnadane for å klara det - og for å
sikra inntekta på sikt - er høgst usikre.
Kostnadsauken dei neste åra er rekna til
1,4 milliardar kroner. Dei produksjonsavgrensande
tiltaka, som er meint å auka
sjansen for å ta ut betre pris i marknaden,
er ikkje konkretiserte på svin. Ordlyden
i avtala er her prega av atterhald og
mange punkt som skal «greiast ut» – alt
medan overskotet er stort og importen
aukar.
Det nye strukturtilskotet til mindre
mjølkebruk kan også visa seg å bli eit
kortliva - eller reint livsforlengjande –
påslag. I tillegg til sannsynleg overskot
av mjølk ved bortfallet av eksport av
Jarlsberg i 2020, står store investeringar
for fjøsdøra. Endringane i forskrift
for hald av storfe som trer i kraft i 2024,
og lausdriftskravet i 2034, representerer
viktige vegskilje. Kor mykje mjølk treng
me eigentleg, og kor mange bønder heng
med i lengda?
Det er positivt at iallfall nokre bønder
har fått høve til å auka inntektene. Med
eit stortingsfleirtal som er for kronemessig
lik utvikling, kunne faglaga oppnådd
meir? Marknadsubalansen tyngjer,
men overproduksjonen skuldast ikkje
produksjonsivrige bønder aleine. Dersom
ikkje faglaga bit meir frå seg under
ei blågrøn mindretalsregjering – kva tid
skal dei då gjere det?
Oppgjeret handlar sjølvsagt også om
meir enn kroner og øre. Jordbrukspolitikken
er ikkje til berre for bøndene, men
for å gjennomføre det samfunnsoppdraget
det er å fø folket. Kva har samfunnet
att for jordbruksoppgjeret 2018?
Retninga står seg, svarar avisa Gudbrandsdølen
Dagningen, og held fram:
Sjølvforsyninga blir ikkje betra, gjeldsutviklinga
blir ikkje endra, strukturutviklinga
blir ikkje endra og forholdet mellom
bruk av jord og bruk av kraftfôr blir
ikkje endra.
Med andre ord - det er mykje som tyder
på at årets avtale neppe blir meir enn ei
justering av dei liberale hovudlinene frå
2014. Oppgjeret kunne definitivt vore verre,
men det utgjorde også eit tapt høve
til ei reell og naudsynt kursendring for
landets viktigaste næring.
BONDEVENNEN Nr. 17 - 1. juni 2018 3