A vergoña do galego - Faro de Vigo

Nº 361 ■ XOVES, 17 DE FEBREIRO DE 2011
“Do bo, pouco, mais deste pouco, abundante”é unha
antiga máxima dos gastrónomos italianos que non desentoaría
entre os proverbios populares galegos referidos aos
praceres da boa mesa.Nesta terra podemos dar o mellor
sen mesura,pero como destaca Xosé Cermeño no prólogo
do libro de Benigno Campos Novas receitas da cociña
de Larpeiros (Galaxia, 2010), non abonda con ter os mellores
produtos e cociñeiros;precísase doutro ingrediente
tan importante como ese dous: as palabras, necesarias
tanto para anotar a máis pequena receita tradicional nun
caderno como para enxalzar, engrandecer e sublimar a
nosa cociña. Foi utilizando palabras como edificou Xavier
Castro outro dos libros relacionados coa gastronomía
máis interesantes dos últimos tempos.Trátase de A rosa
do viño. Cultura do viño en Galicia (Galaxia, 2010) un
exhaustivo traballo de investigación no que se estuda a
historia do viño en Galicia e a súa relación co pobo.
O meu avó dicía sempre que o viño ilustra e os libros
entorpecen, unha máxima que moitos considerarán indiscutible.
Porén, e sen que sirva de precedente, imos recorrer
aos libros para argallar unha defensa do noso bo
comer e beber.E máis neste 2011,ano no que celebramos
o centenario do nacemento de Álvaro Cunqueiro,un autor
que brillou nos seus artigos e libros cando se arrimou
ao lume secreto dos fogóns. En Cartas ao meu amigo, o
epistolario entre o autor mindoniense e Francisco Fernández
del Riego,Cunqueiro manifesta máis dunha vez a
súa admiración pola cociñeira que traballaba na casa do
matrimonio del Riego,a cal probablemente constituía unha
poderosa razón para que o escritor se deixarse caer
porVigo.A devoción pola boa mesa é o que liga as mellores
páxinas de Cunqueiro,e nelas referiuse con fermosas
metáforas aos pratos que máis aprezaba. Para o mindoniense
a expresión dos sabores da comida era comparable
a un poema recitado, pois, como deixou escrito, ambos
os dous son“o que unha boca humana pode expresar,e
non máis”.
A vergoña
do galego
Con receitas e con cociñas
CARLOS FREIRE
“Coa cuchara máis se acapara”,dicíalle unha culler ao
protagonista dun dos contos de Álvaro Cunqueiro. E hai
que recoñecer que o que comemos e o xeito en que o comemos
acapara boa parte da nosa idiosincrasia como
pobo.A mostra de que na actualidade seguimos mantendo
unha fonda relación coa cociña e os alimentos é o
marabilloso éxito popular acadado por libros como o de
Benigno Campos.Por outra banda,existe un gran contraste
con respecto a outras partes do mundo do que non somos
moi conscientes,quizais debido á cantidade e variedade
de festas gastronómicas que se celebran en Galicia.
Pensemos que as tres cuartas partes da humanidade non
coñecen ao longo das súas vidas máis que un só prato,un
alimento básico co que se relacionan e que van variando
con algúns condimentos non nutritivos. Un só alimento
dende a infancia á vellez.Pode existir peor tormento?
Non pode ser casual que teñamos uns productos da
terra e do mar insuperables e que asemade saísen de Galicia
algúns dos autores que mellor escribiron sobre gastronomía,dende
Julio Camba e Álvaro Cunqueiro ata Xavier
Castro.E referente a isto,un bo título para un ensaio filosófico
sobre a relación que mantemos coa pitanza sería
A vergoña do galego.É un tema aínda inédito nas no-
MOSTRA: “HOMENAXES A
CIDADES...”, DE LUÍS SEOANE / PÁX. III
sas letras. O tratado podería indagar nos motivos polos
cales ao remate dunha comida, por tradición debe quedar
un cacho último de carne na fonte,un chincho final e
intocable.O asunto podería quedar resumido na seguinte
sentenza, que resulta un paradoxo: para o galego, se non
sobra,non chega.Iso quizais manifeste a que a nosa relación
co alimento é extremista, pero se afondamos no
asunto descubrimos máis cousas. Esa vergoña do galego
MODA/SOCIEDADE:
SMÓKING PARA TODOS / PÁX. IV
Coordina: Xosé Ramón Pena
á hora de servirse o último bocado de comida refírese
realmente á vergonza de mostrar a necesidade.Nutrimos
e nútrennos con pan e chourizo, pero tamén con sentimentos,
así que esa vergoña xorde igualmente cando temos
que manifestar as nosas necesidades emocionais. E
quizais habería que buscar a raíz da submisión tradicionalmente
atribuída aos galegos nesa vergoña á hora de
mostrar as nosas necesidades.
“A NÉBOA AMARELA”:
EPÍGONOS DE BOB DYLAN / PÁX. VIII

II
FARO DE VIGO
XOVES, 17 DE FEBREIRO DE 2011 XEOGRAFÍA/SOCIEDADE
Coa morte do profesor
Francisco Xavier Río Barxa,
acontecida o pasado
dia 5 de xaneiro, Galicia
perde un derradeiro continuador
das liñas trazadas
pola Xeración Nós.
Xeógrafo e humanista,Río
Barja foi un grande estudoso
e investigador da
paisaxe galega:“A paisaxe
–comentaba– como experiencia
sensorial, presenta
un longo percorrido a través
da literatura, as artes,
as emocións, a estética…capaz
de crear sentimentos
e afectos. Utilizada,e
cada vez máis,para o
lecer ou o turismo, a paisaxe
está condicionada
polos factores naturais e
humanos, a través dun
proceso dinámico e indisociable,nunha
Galicia intensamente
humanizada,
polo que se fan necesarias
políticas de conserva-
ción e protección, así como
a precisión dos graos
de vulnerabilidade na degradación
dos espazos”.
A primeira sensación
que nos suxire, entón, ese
termo,“paisaxe”, non pode
ser outra que a visual.
Deste xeito, a idea da paisaxe
camiñou, ao longo
do tempo, tan só polos
vieiros da literatura e da
emoción estética. A categoría
estética, e sempre
parafraseando ao profesor
Rio Barxa, “non hai
que considerala como un
feito intranscendente e
trivial,por que a paisaxe é
unha experiencia sensorial
complexa capaz, por
unha parte, de crear sentimentos,afectos,emocións
e rexeitamentos e, por outra,a
calidade estase hoxe
en día a estimar como un
recurso natural de promoción
das areas de lecer e
Unha das investigacións mais salientables
de Río Barxa foi a descuberta do nacemento
do río Miño. Como xeógrafo, Río
forma parte da saga dos mestres sabios e
ilustrados que Galicia xerou ao longo dos
séculos XVIII, XIX e XX, onde destacan Pedro
Joseph Rodríguez
González (1770–1823) o
“Matemático de Bermés”
(Lalín), Domingo
Fontán (1788–1866), Ramón
Aller (1878–1966) e
R. Otero Pedrayo (1888–1976), licenciado
en Filosofía e Letras pola USC e doutor
pola Universidade de Madrid.
Colaborador de Otero Pedrayo, na USC,
Río Barxa foi catedrático de Xeografía na
Escola Universitaria de Maxisterio de San-
F.J. Río Barja (1919-2011).
Teoría da
Paisaxe
De Otero Pedrayo a Río Barxa
CIPRIANO LUIS JIMÉNEZ CASAS
Fervenzas do río Toxa na zona da Estrada. // FOTO: ELI REGUEIRA
tiago. O Instituto de Ciencias da Educación
contratouno como profesor especializado
para organizar e dirixir máis de vinte
cursos de perfeccionamento sobre Didáctica
da Xeografía, e a Consellería de
Educación (1985) encargoulle a realiza-
O nacemento do Miño
ción da adaptación para Galicia dos “programas
de Educación Primaria” que se
dispensaron en todos os grupos escolares.
Río Barxa é autor de máis de cincuenta
traballos sobre xeografía de Galicia, entre
turismo”.
Non podemos esquecer
que,hai máis de setenta
e cinco anos, Ramón
Otero Pedrayo falaba do
“sentimento xeográfico”,
unha experiencia que dá
aos homes e mulleres un
especial modo de “sentir”
a natureza, e para o cal
non só os individuos, senón
tamén os pobos semellan
estar mellor ou peor
dispostos. Por iso, o pobo
galego “coa súa paisaxe
humanizada e a súa alma
chea de paisaxe” é
capaz, para Otero, de sentir
coma ningún outro os
ritmos da natureza que o
rodea.
Pero, evidentemente, a
paisaxe conta con algo
máis que os valores estéticos,onde
xogan de forma
fundamental non só as estruturas
físicas, senón tamén
os impactos e condi-
os que destacan Bibliografía económica
de Galicia (Vigo, 1990), Os ríos galegos.
Morfoloxía e réxime (Santiago, 1992), ou
Galicia esa descoñecida (1999)
Membro numerario da Real Academia
Galega, da Academia de Ciencias de Galicia
e do Instituto Galaico–Miñoto,
foi director
do Instituto de Estudios
Galegos Padre Sarmiento
e membro do Consello
da Cultura Galega.
Así mesmo recibiu os Premios Valle Inclán
e Alfredo Brañas do Centro Galego
de Buenos Aires, o Premio Galicia de Investigación,
o Castelao da Xunta de Galicia
e o Trasalba da Fundación Otero Pedrayo.
cionamentos humanos.
As estruturas naturais ou
morfolóxicas, a arquitectura
propia do territorio,
interacciona noutros elementos
como as precipitacións,
as temperaturas,
as augas... que, á súa vez,
inciden nos tipos de vexetación,nos
cultivos,etc.
O factor humano é o
elemento de maior presenza:
obviamente, o
aproveitamento do solo
vén representar a constante
loita do home por
asegurar a súa propia
existencia. O uso do terreo
non se refire, pois, soamente
aos recurso básicos
de tipo gandeiro, agrícola
ou forestal, senón
que se deriva, ademais
dos factores físicos sinalados,
de elementos complementarios
como a propiedade
da terra, as formas
de asentamento, os
sistemas de explotación,
etc.O que vemos hoxe é a
percepción última dunha
serie de procesos e interaccións
dos distintos elementos,
pero hai transformacións,ritmos...que
non
son visibles, que non son
perceptibles na vida do
home e que non se realizan
nun “tempo histórico”,
senón que son mensurables
por un tempo
que poderiamos chamar
“cósmico ou planetario”.
Porén, o seu coñecemento
resulta absolutamente
imprescindible para a interpretación
final da paisaxe.
O que hoxe vemos,
mañá non será o mesmo.
Na natureza non hai nada
estático, todo dá resposta
ao gran principio xeográfico
da continua evolución.
En xeral os xeógrafos
distinguen tres tipos visuais
de paisaxe: os físicos,
ou paisaxes puras,
–en Galicia a penas poderiamos
nomear os cumios
de Pena Trevinca e algúns
tramos da Costa da Morte–;
os bióticos, cando
predomina a vexetación
–entre nós están presentes
nas fragas dos avesíos,
nos Ancares ou Caurel,
Avesío de Donisa Devesa
da Rogueira e preto do litoral
na fraga de Caveiro–
e as paisaxes antrópicas:
estas son as de maior presenza
no noso territorio
dado que Galicia está inmensamentehumanizada.
No litoral, nas largacías
chairas, nos vales e
bocarribeiras das cuncas
hidrográficas... por todas
partes a man do home
deixou a súa pegada na
paisaxe galega.
A cuestión fundamental
é planear,polo tanto,se
as actividades socio-económicas
están ben adecuadas
á potencialidade
do territorio, ou pola contra,
son inadecuadas aos
tipos de cultivo.

FARO DE VIGO
ARTE: EXPOSICIÓNS XOVES, 17 DE FEBREIRO DE 2011 III
Madrid (1967). Augada
sobre papel
Co título de Homenaxe a
cidades e outros lugares de
Luís Seoane presenta a coruñesa
Fundación Luís
Seoane unha nova mostra
dos seus fondos centrada
desta feita nun aspecto singular,e
non moi analizado,
da obra de Luís Seoane: a
relación que establece o artista
e o ollar que proxecta
sobre as diferentes cidades
que visita.
Aínda que, como é ben
coñecido, a arte do pintor
galego parte de fórmulas e
temas análogos aos do Movemento
Renovador da Arte
Galega,coñecido tamén
como Os Novos (Carlos Maside,ManuelColmeiro,ArturoSouto,Laxeiro,ManuelTorres...)
nos que o peso dos
temas identitarios ligados á
tradición galega era substancial,axiña
os motivos urbanos
van ter unha presenza
notábel.Así,xa nos anos
corenta e exiliado en Bos
Aires,cando comeza a pintar
de xeito máis sistemático,
son perceptíbeis os temas
que revelan a moderna
experiencia urbana: os
barrios da capital arxentina,
os tranvías, os camiños
de ferro, explorando mesmo
o moderno panorama
industrializado, con escenas
de traballo proletario e
fabril.
Luís Seoane vai manter
esta dualidade temática: a
da saudade e a memoria
galega,unha memoria que
quere ser fermento de futuro
desde o ollar dun exilaiado
e,ao tempo,non renuncia
a un universo metropolitano,
no que nacen novos
mitos que os artistas exploraban
desde finais do XIX e
comezos do XX.Mitos ligados
aos modernos panoramas
industrializados das cidades,
ás rúas e ao perfil
dos elevados edificios como
un dos focos preferentes
(Paisaxe urbana, s.d.),
como querendo transmitir,
de xeito sintético, a beleza
subxacente nas formas moduladas
e rítmicas da grande
cidade.Noutras ocasión,
como nalgunha paisaxes
de barrios de Bos Aires,semella
que nos quere ofrecer
unha modernidade suspensa
entre o pasado e o
presente.
Este modelo de captación
urbana vai desenvolvelo
nas súas primeiras viaxes
a Europa,en 1949,cando
visita Londres e París.
Alén diso, esta viaxe será
fundamental na mudanza
Apuntamentos en Londres (1949). Ceras e lapis sobre papel Madrid (1967).Augada
sobre papel
Lugares
dunha vida
Polas cidades de Luís Seoane
CARLOS L. BERNÁRDEZ
Homenaxe a cidades e outros
lugares de Luís Seoane ofrece
ao espectador unha escolma
de preto de 50 obras, comprendendo
óleos,xilografías e debuxos a
lapis,que balizan os percursos vitais
dun artista que,lembremos,viaxa a cidades
como Londres, París,Venecia,
México, Xenebra, Madrid, Bonn...
deixando a súa pegada nelas e sendo
ao tempo influído por estes ricos contornos
paisaxísticos,humanos e cultu-
Galicia (1967). Augada
sobre papel
Barcazas sobre o Támesis (1949.) Óleo sobre lenzo. // FOTOS: FUNDACIÓN LUIS SEOANE
Ambientes
rais.
O traballo de Luís Seoane vai reflectir,xa
que logo,inevitabelmente o
seu contacto cos diferentes ambientes
e testemuña o seu compromiso
coas vangardas históricas, mais tamén
evidencia a procura dunha linguaxe
que se afaste do simple cosmopolitismo,que
conecte coas súas are-
Paisaxe urbana,
s.d.Augada sobre papel
Seoane nun parque de Londres, 1949
Xilografía do álbum
“Homenaje a Venecia” (1964)
las máis fonda, ligadas á súa
identidade galega,creando peculiares
lecturas da modernidade,
en contacto en moitos casos
con tradicións diversas,que arrequecen
o conxunto da seu multifacético
labor.
Título:Homenaxe a cidades e outros
lugares de Luís Seoane
Artista:Luís Seoane
Fundación Luís Seoane,A Coruña
Até o 20 de abril
Xilografía do álbum
“Homenaje a Venecia” (1964)
estilística, na que inflúe a
súa asistencia en Londres
ao Congreso sobre Integración
das Artes, onde ten
ocasión de ouvir a Henry
Moore e Fernand Léger,e logo
en París a súa participación
no Congreso pola Paz,
coñecendo a Picasso, vendo
o seu obradoiro e contemplando
unha importante
retrospectiva de Matisse.
Seoane desenvolve estes
temas urbanos,do que é un
excelente exemplo a Barcaza
no Támesis (1949),cunha
composición de evidente
simplificación na forma
e vontade construtiva na
que se percibe o seu singular
sintetismo e a forza e
maxia da cor, todo froito
dun proceso depurativo,
que se pode observar no
conxunto da súa obra desde
finais dos corenta.
Salientan tamén na mostra
a serie de xilografías publicadas
co nome de Homenaje
a Venecia (1964),
froito da súa experiencia de
viaxe á cidade italiana e
que o propio autor explicaba
como unha evocación
do mundo veneciano,da cidade
mergullada,da auga e
da humidade,aspectos que
se manifestan nos trazos estilizados,
mais sobre todo
nas tonalidades de cores,
en diálogo manifesto coa
tradición veneciana.
Moi relevante son tamén
as augadas realizadas en diferentes
viaxes e cidades,
sobre todo ao longo dos
anos sesenta. Son pinturas
que hai que pór en relación
co conxunto da súa produción
e coa súa evolución
formal, vinculadas non só
co seu traballo en óleo, senón
–e nomeadamente– co
deseño,o gravado e o muralismo.
O que máis chama a
atención nestas obras, como
Madrid (1967) ou Galicia
(1967), é a liberdade,
frescura e calidade acadada,que
lembra os mellores
logros dun Matisse, tan admirado
polo noso pintor.
Porque Seoane traballa a
augada con consciencia do
medio empregado,liberado
da rixidez doutros soportes
para así atinxir nestas paisaxes
urbanas apenas o seu
escintilar,a fugacidade das
cores,a esencialidade lumínica
e mais a maxia da cor,
conxugando a liberdade e
rigor que definen o
conxunto da súa obra plástica
e da súa personalidade
vital.

IV
FARO DE VIGO
XOVES, 17 DE FEBREIRO DE 2011 MODA/SOCIEDADE
Certamente, a moda ten
sexo de xeito específico a
partir da era moderna.Con
anterioridade,a maior parte
da poboación unicamente
consideraba a vestimenta
como unha preocupación
necesaria para cubrirse do
frío, mentres as clases sociais
dirixentes empregaban
o vestido como símbolo de
poder. Nestes días, o Mueo
do Fashion Institute of Technology,
en Nova York, dedica
unha mostra ás influencias
do vestiario masculino
sobre as prendas do armario
feminino.
Foi ao longo das épocas
de ascenso da burguesía,séculos
XVIII e XIX, cando se
avanzou, a través dun discurso
antitético, na confección
do armario masculino
e feminino. Canto máis se
abondaba en fuxir do traxe
de tres pezas,con bordados
sobre sedas para o home,
máis se buscaba aumentar
as saias das donas con tecidos
refulxentes e incrusta-
Smóking
para todos
Liberdades do corpo
cións de valiosas pedrerías.
Canto más se incidía na cor
negra,para subliñar o misterioso
anonimato do burgués
xentilhome,máis se ampliaba
a paleta de cores para o
armario das mulleres, que
lucían con exuberancia auténticas
fortunas e complexas
construcións volumétricas
sobre os seus corpos
aprisionados por faixas.
Un dos primeiros préstamos
do armario masculino
ao hábito da dona veu ser o
kimono.Esta peza de tecido,
O primeiro que tentou de levar unha
prenda feminina ao armario dos homes foi
Jean Paul Gaultier, quen propuxo saias para
homes no ano 1985.A cultura da kilt, na sociedade
escocesa, tentou de ser internacionalizada
polo audaz creador parisino,
quen acadou gran sona mediática,
pero non tanta repercusión na
rúa. En datas recentes, foi Marc Jacobs
quen apareceu repetidamente
nos medios, vestido con kilt e procurando
certa influencia na moda de
masas até o extremo de que H&M presentou
a tempada pasada unha saia para home,que
puxo en valor a capacidade de influencia
deste creador americano afincado en París.
En xeral, o estilo apoiado no rigor do negro,do
gris ou da raia diplomática con cami-
ROMÁN PADÍN OTERO
cortada con forma de“T”e
traída de Oiente arredor do
século XVII,foi asimilada no
gusto occidental rapidamente.
Logo de ser usada
como roupa de casa polos
homes,asimilouse ao hábito
feminino de corte galante
e progresivamente transformouse
en “Robe volante”,
“Robe Watteau”,“Robe á la
française”e deu pé ás posteriores
mutacións do traxe feminino
con saias montadas
sobre estruturas campaniformes
ao longo do XVIII.
A actriz e modelo británica Tilda Swinton.
sa branca para home, característico do burgués
do século XX, comezou a trocar, coa
presenza dos homes como pavos reais, defendida
pola música pop no final dos anos
60.Cantantes como David Bowie,Elton John
Elas ou eles
ou os Rolling Stones incorporaron proporcións,cores
e accesorios do armario feminino.
Despois deles os punks, coa antimoda e
o culto aos corpos de ximnasio característico
dos anos 80 e 90, fixeron que o unisex
dos jeans axustados, as camisetas transpa-
Modelo de Yves Saint-Laurent (1975).
rentes e as cazadoras de coiro vestiran xeracións.A
androxinía do home de Hedi Slimane
para Dior parece semellante ao hard core
estilizado das cazadoras e pantalóns de
Balmain femme,por Christophe Decarnin.O
tratamento das cazadoras de esquiar
como abrigos de festa por Thom
Browne, para Monclair muller, atopa
semiótica semellante no emprego de
tules polos rapazolos medio espidos
dos desfiles de Mugler.
A moda,como a civilización,resulta
cíclica,e logo de empréstitos dun armario
ao outro,tórnase a un unisex hipersexualizado
onde os extremos se tocan, e o rei viste
como a raiña.Mesmo as veces,todos parecemos
raiñas, le plaisir e les jours, a decadencia
e a civilización.
No século XIX, Prosper
Merimée inspirouse no estilo
español de Eugenia, a
Condesa de Montijo, e da
súa irmá Paca,Duquesa de
Alba,para crear o personaxe
literario de“Carmen”. O
gusto por bailar, cantar e
montar de a cabalo marcou
o temperamento da que habería
de converterse en emperatriz
de Francia,casando
con Napoleón III.Ao país veciño,
levou Eugenia unha
moda con traxes de amazona,saias
máis curtas para lucir
os seus diminutos pés e
enormes escotes que mostraran
os seus fermosos ombreiros.Para
ela inventou o
modisto Worth a cor violeta.
E foi ela tamén quen popularizou
o uso das crinolinas,
unhas estruturas con forma
de campá,tan grandes que
obrigaron a Haussman a inventar
as amplas portas de
estilo II Imperio.
Nos anos finais do imperio,a
crinolina foi substituída
pola saia princesa,de forma
máis reducida e útil.Tamén
se foi incorporando o
estilo de xastrería con chaqueta,
gabán, gardapó, chaleco,traxe
de viaxe,dende o
armario masculino ao feminino.
Sendo os primeiros
grandes almacéns,como“La
belle jardinière”,os fornecedores
de roupas de prêt à
porter,con sexo,pero marcadas
pola incorporación progresiva
da utilidade das roupas
de home ao armario da
dona.
A liberdade no corpo
que caracterizaba a roupa
de home, foi trasladada á
roupa de muller con Paul
Poiret,quen eliminou a faixa
da silueta feminina e introduciu
pantalóns en estilo
árabe para a muller.Tomou
o seu relevo Chanel quen
vestiría á muller coa sinxeleza
da roupa de faena dos
mariñeiros da costa franco–española,incorporando
o estilo sport en tecidos como
o punto de Rodier.Froito
da relación da modista co
Duque de Westminster aparecen
os tweeds e os sweaters.Unha
modista contemporánea,da
época de entre
guerras,foi Elsa Schiaparelli,
quen tamén avanzou notablemente
na incorporación
do concepto de“traxe xastre”
no armario da muller,
complementando sempre
os seus deseños con elementos
ornamentais de aire
surrealista.
Sen dúbida,quen tomou
máis elementos do home
para vestir a muller na segunda
parte do século XX
foi Yves Saint Laurent.O traxe
xastre,a americana de solapa
xastre, a sahariana, o
smoking para dona, foron
invencións que levaron ao
seu cénit a utilidade no vestir
para mulleres que haberían
de xestionar un mundo
en paridade cos homes.
Reis e raíñas da Idade Media
que vestían iguais como
semiótica do poder e que
na actualidade son homes e
mulleres liberados na moda
hipermoderna.

FARO DE VIGO
ENSAIO XOVES, 17 DE FEBREIRO DE 2011 V
A recente publicación
de Fouché, retrato de un
hombre político, de Stefan
Zweig (Acantilado)
dá pé a unha reflexión
verbo dos valores das
biografías. Normalmente,
o estudo da historia, ou
mellor dito a lectura dos
estudos históricos, resulta
un exercicio arduo para o
público en xeral. Porén,
coñecer os detalles da vida
dalgún persoeiro sobranceiro
ilustra ás veces
moito máis, coa vantaxe
–se a súa vida foi lonxeva–
que nos permete atravesar
diversos períodos.
Unha biografía pódese
encarar desde a disciplina
correspondente, a historia,
ou con máis libertade
interpretativa, desde a
literatura. E neste caso
quizáis non importan tanto
–sen perder o rigor– os
datos exactos como o
pensamento, o carácter, a
visión, do biografiado na
época que lle tocou vivir.
As orixes do xénero
biográfico están
xa no mundo
clásico cando
Plauto escribiu
Vidas paralelas,
nas que comparaba
parellas de
grego e romano.
Na Idade Media
as biografías estaban
limitadas
aos reis e aos
santos. O Renacemento
e mais
o Barroco non
foron época para
as biografías
agás da oratoria
h a x i o g r á f i c a
(sermóns fúnebres
e de santos)
promovida pola
Contrarreforma.
Foi coa consolidación
da
burguesía, coa
Ilustración, cando
o xénero biográfico
ficou establecido
como
o coñecemos. E
niso foi, e aínda
é, modélica A vida
de Samuel Johnson escrita
polo inglés James
Boswell.
Hai un risco á hora de
encarar a lectura dunha
biografía: a condición favorable
do autor –case
poderiamos dicir de clube
de fans– verbo do biografiado,
co cal é doado
caer na haxiografía, na
gabanza das súas virtudes
con esquecemento
das zonas oscuras.Tamén
podemos atopar a visión
oposta, a análise sectaria
e negativa que non contempla
as hipotéticas
cualidades ou o contexto
en que tivo lugar a vida
do protagonista. Ou, simplemente,
cando se analiza
unha época con criterios
contemporáneos.
A habelencia do biógrafo
estará, pois, en ato-
par o distanciamento
axeitado para non ser
contaminado nin para
contaminar, sexa favorable
ou oposto ás ideas do
obxecto da biografía. Unha
distancia que, a falla
dos instrumentos precisos
que posúe un historiador
(caso de Paul Preston
con Franco: Caudillo
de España e El gran manipulador),un
xornalista ou
un escritor pode atopar
na ironía ou simplemente
Pode resultar paradoxal para o
lector medio (é dicir demócrata)
encarar a biografía de persoeiros
terribles,que pasaron á historia polos
seus crimes. Mais moitas veces
ollar polo miúdo as vidas destes
sanguinarios é a vía para poder entender
o apoio social que
lles permeteu a perpetración
dos seus crimes. No
caso de Joseph Fouché,
biografiado polo austríaco
Stefan Zweig, o motivo
que tivo o autor foi,sinxelamente,a
admiración que lle provocaba
unha personalidade tan camaleónica,
capaz de estar en todos os
mollos e con máis vidas ca un gato.
Zweig razona, máis que xustifica,a
atración que sentía pola figura
de Fouché.Lector de Balzac,coñe-
A duquesa de Alba e Jesús Aguirre
biografiado-novelado por Manuel Vicent.
Retrato en
primeiro plano
Dos valores das biografías
JOAQUIM VENTURA
O escritor austríaco Stefan Zweig (1881-1942).
ceu a vida do político francés pola
súa novela Un asunto tenebroso e
admirou ese saber situarse sempre
en segundo termo, lonxe do protagonismo
dos grandes persoeiros
históricos. Un estar nun segundo
plano cunha traxectoria que o le-
Vidas perversas
vou de ser relixioso e mestre de novicios
a furibundo comunista, implacable
embaixador da Convención
na reaccionaria Lyon a ministro
de Policía co Directorio e con
Napoleón.
E esa habelencia era o que admiraba
Zweig.A sublimación do
As orixes do xénero
biográfico están no
mundo clásico,
cando Plauto
escribiu “Vidas
paralelas”
maquiavelismo ata o punto de invertir
a frase coñecida para adaptala
a un particular os medios xustifican
o fin.E o fin de Fouché non foi
o poder senón o xogo do e co poder
e, desde este, o xogo coas persoas.
Unha admiración, recoñecía
Zweig, que choca
coa preferencia polas
biografías baseadas en
nobres valores, no heroísmo,
na exemplaridade,
nuns tempos que andan escasos
diso. Porén, as grandes decisións
políticas –o que Napoleón chamou
la fatalite moderne– son tomadas
polos discípulos de Fouché:
nas embaixadas e nos ministerios,
nas corporacións financeiras, nos
lobbys.En segundo plano.
nun relato feito á maneira
dun espello. Sería o caso,
por poñer un exemplo,de
Manuel Vázquez Montalbán
cando encarou a Autobiografía
del general
Franco. Consciente de
que a súa análise podería
ser considerada subxectiva
–por obvios motivos
ideolóxicos– se seguía un
modelo estándar, optou
por meterse na pel do
dictador e deste xeito era
o propio Franco quen situaba
o espello verbo dos
acontecementos.
Cando o biografiado é
unha persoa moi coñecida
o reto está en situar o
seu perfil nunhas medidas
xustas. Porén, o mérito
radica cando o autor é
capaz de tirar as pantasmas
e poñer luz nas zonas
oscuras, como sería o
caso da biografía que
Anna Caballé e Israel Rolón
veñen de publicar da
escritora Carmen Laforet.
A biografía foi un xénero
valente, por difícil,
ata hai relativamente
pouco
tempo, xa que logo
se había unha
distancia xeográfica
entre autor e
biografiado. Non
sempre era posible
acceder a arquivos,coñecidos
ou familiares
do protagonista
(se os había) ou
á
documentación
persoal. Porén, as
novas tecnoloxías
(desde a
aparición dos sistemas
de reprodución
de imaxes)
facilitaron o
acopio de información.
Alén, a
conciencia para
a conservación
dos arquivos
–por riba de
eventualidades
como as guerras–
tamén supuxo un
apoio para os
biógrafos.
Outro risco –as máis
das veces provocado polo
inmediatismo mediático–
é o das biografías de
“famosos”, moitas veces
encargadas por interés
crematístico e sen perspectiva
dabondo. No fondo
no son outra cousa
que trocar o papel couché
por un envase que semella
máis cultural. Mais
cando o autor é solvente
e hai distancia entre a desaparición
do biografiado
e a redacción da súa
vida a contaminación do
papel couché pode ser
conxurada, como sería o
caso de Aguirre, el magnífico,
a recente biografía
novelada –retábulo ibérico
en definición do seu
autor– feita por Manuel
Vicent de Jesús Aguirre,
duque consorte de Alba.

VI
FARO DE VIGO
XOVES, 17 DE FEBREIRO DE 2011 LIBROS
Século XXII.Tras as crises
climáticas que levaran á desertización
do solo e á subida
do nivel do mar, a república
galega sucumbira ás
revoltas. Compostela é unha
cidade–estado gobernada
pola obra mestra da
enxeñería social: un Superorganismo
creado “para
proporcionarlles a todos os
cidadáns o que necesitaban:
a cada un o seu e de
seu todos no seu posto”.Un
mundo feliz, fusión perfecta
entre o comunismo e o libre
mercado,onde cada individuo
leva inserido un dispositivo de
memoria conectado co núcleo
do sistema, co que mantén un
exhaustivo, continuo e ubicuo
fluír de información sobre os
máis íntimos estados da conciencia.
Fóra da cúpula que
protexe a cidade do sol abrasador
e do aire insán esténdese
Alemparte, unha anárquica terra
de ninguén habitada por tribos
de disidentes e mutantes,
desde onde opera un grupo terrorista.
Nese escenario de ciberpunk
patrio desenvólvese a
peripecia dunha matemática
amnésica con asombrosas dotes
para o cálculo que,tras fuxir dun
psiquiátrico, inicia unha viaxe
polas perigosas terras de Alemparte
á procura dun número perdido,
un número imprescindible
para resolver a ecuación capaz
de predicir o futuro.
A novela responde ás características
propias dunha distopía futurista,
polo que resulta inevitable atopar semellanzas
con personaxes e ambientes
extraídos doutras obras pare-
Soberana
lectora
Escrito con deliciosa intelixencia
ESTRO MONTAÑA
Non deixa de ser curiosa a capacidade da monarquía inglesa
para suscitar temas no mundo artístico.Unha lectora fóra
do común,a pequena novela que comentamos e que por
momentos lembra os contos de fadas,mergúllanos no mundo
dos libros a través da raíña de Inglaterra.
Que pasaría se de súpeto a raíña Isabel descubrise a
paixón da lectura? Que sucedería se,coa colaboración dun
pinche da cociña de palacio,a súa nova e irrefreable afección
aos libros a levase a cuestionar
os rituais do poder e a menoscabar
o sentido do deber como
soberana?
Cómpre dicir que este é un
libro amable, escrito con deliciosa
intelixencia.O autor,Alan
Bennett,narra con habelencia a
capacidadde subversiva da literatura,elemento
capaz de transformar
unha tradición agradable
como inaugurar o Parlamento
nun traballo tedioso, ou que
pode resultar molesta para os homes
que rodean á máxima figura da
política británica.Mesmo o presidente dun país
estranxeiro se pode ver nunha situación cómica e
comprometida cunhas sinxelas preguntas da raíña sobre un
escritor da súa patria nativa.
Unha lectora fóra do común constitúe un libro de prosa
sinxela,que nos provoca un continuo sorriso.Invención e verosimilitude
van da man,pois,nesta sutil crítica da estupidez
humana.
BENNET,Alan,Unha lectora fóra do común (trad.Moisés
Barcia) Rinoceronte Ed,Cangas,2010,PVP.14 €
Distopía
futurista
Curiosa e entretida
DOLORES MARTÍNEZ TORRES
cidas, tanto da literatura
coma do cine.
Presenta un mundo transformado
pola tecnoloxía e os cataclismos
ambientais onde existe un modelo
de sociedade totalitaria que,
baixo un disfraz de paternalismo e
defensa do ben común,reduce os in-
dividuos a pións teledirixidos,
felices por decreto e
controlados polo medo á
delación. O conflito estala
cando alguén ousa desafíar
con decisións individuais a
predicibilidade do sistema...mesmo
cando este,seguindo
os principios de
Gödel, contara xa de antemán
coa existencia de elementos
inconsistentes dentro
de si, como garantía
da súa solideza.
Igualmente, presenta
transformada a relación
dos seres humanos
co seu corpo –alongamento
da vida,implantes–
e, como froito dos
avances (ou dos erros) na
tecnoloxía e da xenética,
coa realidade mesma –gastronomía,
agricultura, viaxes
virtuais– e mais con outros
seres, híbridos de cibernética
e bioloxía.
Non falta humor nin
crítica nesta obra
irregular canto ao
ritmo e á tensión
Non falta humor nin crítica nesta
obra,irregular en ritmo e tensión e,se
cadra, con abundancia de tópicos e
elementos circunstanciais, mais de
coidada linguaxe e,en conxunto,curiosa
e entretida.
LOPO,Antón,Obediencia,Ed.
Galaxia,Vigo,2010,PVP.19 €
Un cóctel
explosivo
Desde a experiencia autobiográfica
FRANCISCO MARTÍNEZ BOUZAS
Martin Amis,enfant terrible das letras británicas,ten no
seu haber algunhas das máis importantes obras de ficción
contemporánea.Libros versátiles,ateigados de talento;outros,produtos
híbridos entre o ensaio e o relato ficcional,
mais escritos todos nun inglés inimitable,cheo de enxeño,
sutileza e un inigualable ton ácido.
A viúva preñada, historia dun trauma sexual,é una traxicomedia
que reflicte a vida de seis mozos e mozas que
gozan dunhas longas vacacións
estivais durante os anos da revolución
sexual, nun castelo
italiano.Aínda que para Amis a
vida non é ficción,a novela ten
moito de autobiográfico.O antieheroe,Keith
Nearing semella
ser o propio Amis, e Violet, a irmá
más nova de Keith,ficcionaliza
a Sally,propia irmá do escritor
e súa“triste historia”,xa que
Amis considera que foi vítima
da revolución sexual dos anos
70. Como narrador, agás cando
escribe sobre Stalin e o Gulag, e por
certo con pouca documentación,Amis conta
sempre a mesma historia, a súa. Coincidindo
coa publicación de A viúva preñada, o seu biógrafo, Richard
Bradford,revela que esta historia xa a relatara Amis
nunha crónica xornalística no ano 1997 e na que el era un
dos participantes.Todo isto,engadido ás críticas á revolución
feminista e á permisividade sexual,converten A viúva
preñada nun cóctel enormemente polémico e explosivo.
AMIS,Martin,A viúva preñada (trad.Eva Almazán),Ed.
Galaxia,Vigo,2010,PVP.23 €
Ollada crítica
Rigoroso, sistemático,
documentado
XOSÉ FEIXÓ
A profesora DoloresVilavedra,con A narrativa galega
na fin de século.Unha ollada crítica dende 2010,vén ofrecernos,como
de costume,un traballo rigoroso,sistemático
e documentado, imprescindible para achegarnos
con seriedade á literatura galega do derradeiro cuarto
do século pasado.
Fiel e recoñecida continuadora dos traballos de González–Millán,segue
a súa rota ata a fin do século.E faino
cunha envexable obxectividade,de aí que non esqueza
nin obvie os temas difíciles,polos que outros virarían para
non afrontalos.Así,por exemplo,aborda o que chama
“affaire Conde”,e valora a literatura escrita en normativa
non oficial,recoñecendo que moitos dos seus autores
non foron, e non son, imparcialmente valorados, chegando
a dicir de Joam Guisam que é un“dramaturgo de
excepcional calidade e audacia”.Quero con isto dicir
que non deixa nada por estudar,nin sequera o que algúns
consideran politicamente incorrecto.
Pero a súa ollada penetra
eficazmente todos os
campos: a narrativa de xénero,
os modelos ruralista
e realista, a novela histórica
e fantástica (deténdose
no impacto e consecuencias
de Galván en Saor), a
narrativa de autoría feminina,etc.Loxicamente,acompaña
a bibliografía citada,o
práctico índice onomástico
e o necesario índice de
obras.
VILAVEDRA,Dolores,A narrativa
galega na fin de século,Ed.Galaxia,Vigo,
2010,PVP.24 €
Vidas tapiadas
Silencios musicais
PILAR PONTE
Fleur Jaeggy é a antítese da escritora mediática do século
XXI,celosa da súa privacidade.Grazas á editora Barbantesa
e á tradución de Cristina González Piñeiro,temos
a oportunidade de gozar en galego do que para min
xa é a gozosa experiencia.
A narradora en primeira persoa lembra as súas vivencias
adolescentes aos catorce anos nun internado suízo,
unha rapaza soa fronte ao mundo,gobernada desde Brasil
por unha nai na que non hai nada maternal.
O internado configúrase como un espazo pechado
que se proxecta sobre todas as facetas da vida das súas
alumnas,sobre todo na interiorización de conceptos e vivencias
represores para as
que han de ser perfectas
donas dos seus fogares no
futuro.
E chega unha pupila nova,
Frédérique, ordenada,
comedida, pianista... que
exerce sobre a protagonista
unha atracción obsesiva
que a leva a buscala e principiar
unha relación con
ela no ámbito do Baulser,
un lugar onde“as conversas
quedaban tapiadas”,unhas conversas
nas que nunca se falou de asuntos persoais
e que,aínda así,foron completamente persoais
e íntimas.
Estamos diante dunha prosa reducida á mínima expresión,á
economía das frases simples onde as palabras
adquiren un valor engadido polo que suxiren, entón,
aquilo que é o que verdadeiramente se nos está a contar.
Un discurso no que o silencio adquire un valor case que
musical.
JAEGGY,Fleur,Os ditosos anos do castigo (trad.Cristina
Gzlez.Piñeiro),Ed.Barbantesa,Cangas,2010,PVP.15 €

FARO DE VIGO
LIBROS XOVES, 17 DE FEBREIRO DE 2011 VII
Barbantesa ofrécenos
con A Balada do CaféTriste
a tradución dunha
obra mestra de Carson
McCullers (1917 1967),
unha das voces máis relevantes
da literatura norteamericana
do s.XX,fiel retratista
da sociedade do
sur dos EUA enfrontándose,sen
tabús,a temas como
o racismo,a homosexualidade
ou o alcolismo.
A novela curta
que dá título ao volume
fálanos do medo
á soidade e da complexidade
das relaciónshumanas.Nunha
visión á vez tenra e
grotesca,o lector xunto
co resto da xente
da vila é testemuña
do nacemento dun
café nunha vila rural e
da destrutiva e asimétrica
relación que se
vai establecendo entre
a andróxina señorita
Amelia, o chepudo
Suxestivo título para
unha historia que,parafraseando
determinados
contos clásicos,se atreve a
lanzar unha hipótese que
vai entretecendo a través
de explicacións, aseveracións
e conxecturas: se os
gatos levasen botas gobernarían
as ras.Dende o momento
en que alguén se
empeña en poñer zapatos
ao seu gato ata que
os príncipes convertidos
en ras se divirten
nas charcas,
asistimos a unha serie
de actuacións a
cada cal peor pensada.
A imaxinación
que Raquel Saiz verque
sobre o que conta
é quen de transportar
os lectores a un
mundo de ficción que
desbarata algúns dos mitos
dos contos clásicos
–léase bruxas malvadas,
príncipes que se transfor-
Abrapalabra!,este traballo
compartido de
Antón Cortizas e Carlos
Coira, ao que se veñen
engadir aínda as ilustracións
da man de Jacobo
Fernández Serrano,
constitúe unha mostra
perfecta da conxunción
posible entre o literario,
o plástico e mais o lúdico.
Unha simbiose que
se consegue grazas a un
potente deseño
editorial,capaz de
presentarnos un
libro de tapa dura
con forma de atril
completamente
ilustrado e cuxas
páxinas agochan
a maxia máis tradicional,
o interese
por descubrila,
aprendela e gozar e facer
gozar con ela; mais
tamén acubillan esooutra
maxia,a que está tras
as palabras,a poesía.
Deste xeito, os poe-
Sutil
plasticidade
Poderoso retrato americano
ROCÍO MOAR QUINTELA
Lymon e o resentido
exmarido.A autora guíanos
en ocasións neste
percorrido marcado polo
ritmo das estacións e das
tristes cancións dos presos.
Nos seis relatos seguintes
bota man de personaxes
nos que podemos intuír
certas pegadas autobiográficas
como unha
suposta nena prodixio,un
jóckey fracasado, unha
ama de casa vítima do alcol...Con
eles fainos reflexionar
sobre a acepta-
Alén dos
mitos
Constantes sorpresas
mas
de Antón
Cortizas,–musicais,
con ritmo, caligramas,
adiviñas...– e mais os xo-
MARÍA NAVARRO
Soñar
coa maxia
Para momentos fermosos
PAULA FERNÁNDEZ
man en ras e atrevidas
princesas capaces de
bicar noxentos batracios–
de modo que o
factor sorpresa se converte
nunha constante
certamente atractiva.
Ademais a referencia explícita
a algún deles como
O flautista de Hamelin
pode espertar no lector
mecanismos de relación
ou trasposición de imaxes
e esceas que poden ser
enriquecedoras e interesantes
para a lectura.
Os personaxes do con-
gos de Carlos Coira
–trucos dos de sempre,
con materiais
asequibles,perfectamente
presentados
e desenvolvidos,
acompañados de
útiles consellos e
mesmo de carnés e
diplomas para os
magos e as magas
que van superando
os diferentes niveis–
emparéllanse para
conseguir un volume
onde sobresae o espírito
da maxia, o centileo
ción das propias limitacións,,o
desazo provocado
polo incontrolable paso
do tempo ou o alcol
como fuxida da realidade.
MacCullers consegue
criticar a hipocrisía, os
prexuízos sociais e a rixidez
moral invertindo os
roles de xénero e os patróns
de conduta convencionais.Obríganos
a reflexionar
sobre aspectos como
o desigual papel do
amado e do amante ou
os condicionantes da
maldade.Nesta visión intelixente
e lúcida da realidade
o lector vai poder
disfrutar ademais do humor
e da plasticidade e a
musicalidade que envolven
sutilmente a maioría
dos seus relatos.
MCCULLERS,Carson,A
balada do café triste (trad.
Salomé Rodríguez),Ed.
Barbantesa,Cangas,
2010,PVP.16 €
to amosan que ir contra
natura pode levar aparellado
consecuencias negativas
para o equilibrio do
seu hábitat,que perpetuar
os erros non é solución ou
que os gobernantes non
dubidan en cambiar as
leis ao seu antollo.Por iso a
historia non está exenta
de reflexións acerca de
prácticas que realizan
aquelas persoas que ostentan
algunha forma de
poder e que teñen que ver
co feito de que sempre
son os mesmos os que
saen beneficiados.
Pola súa parte,a ilustradora
Rashin Kheiriyeh
exhibe a súa arte a través
do trazo amable e colorista
que permite unha lectura
divertida e desenfadada
da historia.
SAIZ,Raquel/KHEIRIYEH,
Rashin,Se os gatos
levasen botas…,OQO Ed.,
Pontevedra,2010,
PVP.14,50 €
do marabilloso e da sorpresa,
pero por riba de
todo isto o espírito de
pasalo ben.
Aprender, abraiar e
inventar usando ben as
palabras e xogando con
estas,tal é o propósito a
atinxir.Un libro–xogo,xa
que logo, que non esquece
a literatura, un
obxecto lúdico que dará
momentos ben fermosos
a quen o abra
con interese e deixe
voar a imaxinación soñando
ser un gran mago.
Se cadra algo moi
útil para gozar das tardes
de inverno, ou de
calquera época do ano,
lendo e xogando coa familia
e cos amigos.
CORTIZAS,Antón/,
COIRA,
Carlos/FERNÁNDEZ,
Jacobo,Abrapalabra!,
Ed.Galaxia,Vigo,2010,
PVP.14,50 €
ANDEL DE NOVIDADES
Como achegamento á
historia cultural do viño
en Galicia, este volume é
un traballo de investigación
que emprega fontes
en boa parte
inéditas. Relata
unha faceta relevante
da experienciacolectiva
dos galegos
para constatar
a realidade
dun ethos étnico,
patente no
modo enxebre
Este volume reúne tres
novelas curtas premiadas
todas elas nos máis importantes
certames do xénero
convocados en Galicia
nos dous últimos
anos.Nun
momento determinado,asvidas
dos protagonistas
de Cela
Aberta, Vertixes
e Escintileos
toman un rumbo
que ningún
deles previra.As
M. BLANCO RIVAS
A rosa do viño
Xavier Castro
Editorial Galaxia. 24.50 €
Cara B
Ignacio Silva
Edicións Xerais. 16.15 €
de beber, ao tempo que
analiza o tránsito da bebida
comunitaria a unha
concepción individualista
do xeito de beber.En definitiva,
un relato
das facetas da
experiencia colectiva
dos galegos,
que incorpora
a tradición
enogastronómica
e literaria
conxugándoa
coa sensibilidade
popular.
circunstancias non agardadas
nas que se desenvolven
adquirirán unha
importancia definitiva e
farán aparecer comportamentosagochados
nos seus interiores,
aos
que nunca imaxinarían
ter que
enfrontarse. A
forza da súa
d e s c o ñ e c i d a
Cara B será terminante
para
eles.
Poemas 1981-1991
Lois Pereiro
Edicións Positivas. 10 €
Na década dos 90 este
poemario foi, se cabe, o libro
máis agardado da
poesía galega, converténdose
axiña nunha das
propostas máis
sólidas e respectadas
polos
lectores, e quizais
tamén a escrita
con maior
repercusión na
moderna literaturagalega.Poesía
do amor e
da morte,da ex-
periencia núa, da contundencia,da
fatalidade e do
sufrimento, pero ademáis
poesía chea dunha grande
vitalidade, que inquieta,
que invade e
que nos emociona.
Pero sen
súbida, Poemas
1981-1991 será
considerada a
poesía clásica
dos tempos modernos,
poemas
sempre actuais
e eternos.
Fundación Libélula
Yashmina Shawaki
Edicións Xerais. 14.50 €
Gladys, Helena e Laura
arrastran vidas moi difíciles.
Ningunha delas elixiu
o pesado lastre dunhas
circunstancias provocadas
pola escravitude
sexual, o
maltrato familiar
ou a precariedade
laboral
que sofren. Serán
os fíos de
apoio que unha
avogada, e as
súas compañerias,
van tecen-
do dende o xermolo da
“Fundación Libélula” de
axuda ás mulleres en situación
precaria, os que
lles permiten enxergar a
posibilidade de
comezar unha
nova vida. Mais,
a pesar das esperanzasacuñadas,
deberán
seguir loitando,
xa que as cousas
ás veces empeoran
antes
de mellorar.

VIII
Na mellor tradición dos
músicos e narradores ambulantes
que percorrían
os territorios da Unión en
vagóns de mercancías,
dando conta nos seus
poemas musicados de historias
de todos os días,
Bob Dylan mantivo ao
longo da súa traxectoria
esa paixón pola historia
que se vai enfiando nun
rondó case interminable.
Esa aposta pola vella tradición
xa se deixa sentir na
canción titulada “A Hard
Rain’s A–gonna Fall,” incluída
no álbum The
Freewheelin’ Bob Dylan,
editado en 1963. Trátase
dunha cantiga complexa,
na que asoman moitas
historias,nun carrusel que
se vai movendo de forma
aleatoria.
Esa querenza de Dylan
polas historias longas e
complexas, con varias capas
e liñas de fuga, non
vai desaparecer mesmo
despois da ruptura que supuxo
o álbum titulado
Bringing It All Back Home,
editado en 1965 e co que
principian aventuras musicais
marcadas pola mestura
de estilos. Ruptura
que chegarían co
Newport Folk Festival daquel
mesmo ano, cando
abandona o escenario ante
os berros de desaprobación
do público,e coa edición,tamén
en 1965,do álbum
Highway 61 Revisited,que
se abría coa fascinante
“Like a Rolling
Stone”.
Esa pulsión narrativa
de Dylan, volve agromar
con forza en Desire, un álbum
de 1976,con cantigas
que recollían historias daquela
recentes como as
de Rubin Hurricane Carter,
aquel rapazote ao que
lle arruínan a vida simplemente
por ser negro, ou a
de Joey Gallo,un integrante
da mafia con bo corazón.Tamén
trae a balada
titulada “Romance in Durango”,
fermosa historia
de amor e perdición onde
se mesturan linguas e sobre
todo instrumentos e
estilos musicais.“Romance
in Durango”, coma as
anteriores, está escritas
con esa mestura de narración,
épica e lirismo, que
sería necesaria para alentar
unha boa película,quizais
de Sam Peckinpah.
Esa mesma forza narrativa
e musical atopamos en
“Black Diomond Bay”, unha
cantiga na que ao mellor
mesmo se poderían
atopar ecos de Victory: an
Island Tale, novela de Joseph
Conrad, pero tamén
seguramente de Under the
Volcano, esa fermosa obra
mestra de Malcom Lowry,
onde a realidade nos chega
a través do cristal improbable
do mezcal. Na
canción titulada “Black
Diamond Bay” saberemos
da historia dun fato de
persoas que viven as últimas
horas nunha illa na
que estoura un volcán
que enche todo de lava,
néboa amarela e derradei-
FARO DE VIGO
XOVES, 17 DE FEBREIRO DE 2011 TEATRO
ros desexos.
Velaí o punto de partida
para esta peza titulada
A néboa amarela, escrita
por César Candelas e Rubén
Ruibal, que, como
eles dous recoñecen, non
é máis do que unha dramatización
das diversas
historias que falan de vidas
condenadas á destrución
e ao naufraxio. Comentan
igualmente que a
peza forma parte dun proxecto
no que quixeran poñer
en forma dramática as
múltiples historias que
asoman nas diferentes
cantigas,e que viría sendo
como aquela idea do
Dylan de facer unha cantiga
con cada unha das vi-
Na cidade da Coruña, patria declarada
do anarcosindicalismo galego,
floreceu no primeiro cuartel do
século XX unha sociedade denominada
Germinal,que entre as
súas actividades contemplaba
a posta en escena de
espectáculos con textos de
autores coma Pietro Gori,
William Morris ou Octabe Mirbeau,
que a veces mesmo se ofrecían ao
público desde a escena do Teatro
Principal.Esa sociedade Germinal foi
A néboa
amarela
Epígonos de Bob Dylan
sións que nos traslada “A
Hard Rain’s A–gonna Fall”.
Todo sexa pola música.
Unha peza escrita a
dúas mans, maneira de facer
que ten unha longa
tradición na literatura dra-
MV GARCÍA
a que puxo en marcha a Universidade
Popular da Coruña,o que provocou
un considerable escándalo na cidade,tamén
entre os sectores do re-
xionalismo daquela entobados na
Cova Céltica.
Octave Mirbeau era, de certo, un
dos referentes literarios dunha man-
mática occidental, que
colle pulo no renacemento
teatral británico con autores
coma John Webster,
Thomas Dekker ou Ben
Johnson.Ao longo da historia
formáronse parellas
que se fixeron célebres
pola proxección e a calidade
das achegas,como a
integrada por Eugene Labiche
e Marc Michel,autores
tan queridos no xénero
do vodevil, parella que
se fai trío con Auguste Lefranc.
Bo expoñente dunha
maneira moi estendida
de crear textos e espectáculos
naqueles xéneros
que máis se sitúan ao
abeiro do teatro comercial,
que en moitas ocasións
destaca pola súa notable
calidade.
Parella notable foi a formada
por Jorge Luís Borges
e Adolfo Bioy Casares,
dous dos mellores fabuladores
que deu a historia
chea de espazos nos que se promovía
o ideario racionalista,defendido
coa súa vida por Francisco Ferrer
Guardia, que si se pode considerar
Octabe Mirbeu
un bo pastor pois fixo da educación
unha ferramenta de liberación. Mirbeau
pensaba que o teatro tamén podía
ser ferramenta de liberación e es-
da literatura universal, se
tomamos a palabra “fabulador”en
toda a súa amplitude
e riqueza: fabular a
fabulación.Ao mellor con
esa maneira de fabular,de
maquinar historias, foi como
Andres Vila e Xosé Cid
Cabido imaxinaron e escribiron,
a dúas mans, Copenhague
(Xerais, 1993)
peza precursora do “evidencialismo”
literario. Por
veces os misterios hai que
deixalos como están. Polo
ben dos misterios, e da
música.
CANDELAS,César &
RUIBAL,Rubén,A néboa
amarela,Ed.Biblos,
Cesuras,A Coruña,2010,
PVP.14 €
cribiu varios textos entre os que destaca
o titulado Os malos pastores,
que nos chega en edición de María
Obdulia Luis Gamallo desde a Universidade
de A Coruña.Un
texto que destila nihilismo,
acorde co alento anarquista
que o inspira. Por iso tamén
hoxe segue a ter actualidade,ao
mellor aínda máis da que
tivo no seu día.Sobran as palabras ente
un texto de excepción.Non deixen
de lelo.