et - Faculdade de Direito da Universidade Nova de Lisboa
et - Faculdade de Direito da Universidade Nova de Lisboa
et - Faculdade de Direito da Universidade Nova de Lisboa
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
BR'EVE TRATADO<br />
DA ACTUAL DISCIPLINA<br />
DA<br />
íGKEJA LUSITANA<br />
SOBRE A ALTERNATIVA DOS BENEFICIQS<br />
ECCLESI ASTICOS.<br />
FEITO Po,R<br />
J0-$0 DUAATE BE~TRAQ,<br />
Da V7lla do Pedrogáo do Crata , Prerbytero Sacul~r, Bacharel<br />
Formado em Canot~er , Advogudo nor Auditorior dc Coimbra ,<br />
c knoficiado Collado na Igreja dr S. Chrisiováo <strong>da</strong><br />
morma ci<strong>da</strong>dc.<br />
LISBOA:<br />
NA IMPRESSAO REGIA.<br />
1817.<br />
Com Liccriga.
Nulli homincrm liic~at Csnane~ ignorrre.<br />
Ccelest. Papa Ep. 3.<br />
Co.'latovum ~tllii eos prdterire , corr.z~en?iones<br />
ac Concor<strong>da</strong>ra v'olnre.<br />
Alex. 3.Cap.3. <strong>de</strong> Instit. Benefic.Canoa 3. 7;<br />
QLI i a<br />
Siquis aliter doc<strong>et</strong>, <strong>et</strong> ~on~acqurefcrt ranrs ser-monibus<br />
L). N. J. C, rt pi , qu~e SL'C~L~~UIII pie~ateí~~ Prt,<br />
doctriil c : sqer-bus e~ t , nihil sczrns , ~ ed kngucns<br />
circa qu estimes , <strong>et</strong> pu
PROLOGO.<br />
A Rari<strong>da</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> exemplares irnpr&sos <strong>da</strong> Con-<br />
cor<strong>da</strong>tri <strong>de</strong> 20 <strong>de</strong> Julho <strong>de</strong> 1778, por on<strong>de</strong> presen-<br />
temente se regula entre nós o Provimento dos Be-<br />
neficio~, em que entra a Alternativa , e o saber, até<br />
por expcricncia propria , as muitas dúvi<strong>da</strong>s, e em-<br />
baraços, que quotidianamente occorrern nos Audita-<br />
rios Ecclesiasticos por falta do necessario conheci-<br />
mento <strong>de</strong>lla , me nioveo a <strong>da</strong>r á luz este Opuscu-<br />
Ia, a fim <strong>de</strong> vulgarizar a concor<strong>da</strong>ra , que vai<br />
illustra<strong>da</strong> com a <strong>de</strong>claraçáo <strong>de</strong> alguns pontos,<br />
que me parecêrso mais necessarios : <strong>de</strong> maneira<br />
que facilmente se conheça o estado <strong>da</strong> actual Dis-<br />
ciplina <strong>da</strong> Igreja Lusitana neste importante artigo ;<br />
sem me esten<strong>de</strong>r nos pontos <strong>da</strong> Historia, e eru-<br />
diç6o , que aqui se-po<strong>de</strong>riao puxar , e que <strong>de</strong>ixo<br />
para penna mais douta, e Obras <strong>de</strong> outra natu-<br />
reza.
SIXTUS EPISCOPUS, SERYUS J'ERYüRUM'<br />
DEI.<br />
AD PERPETUAM REI MEMORIAM.<br />
EX <strong>de</strong>lito Partorn/ir ofiiii , .que nobis gregis<br />
Duminici cura est commis~a; czrca univer~orum<br />
Christi krrlelium , pr'es: rfim Pontificali, seu atia<br />
Ecclesiastica dignitate pr~ditoruirt , cfiterritumque<br />
Eccle ciastica rum personarum pncern , <strong>et</strong> trnnqui-<br />
I~tatem soiitis srudiis intendrntcs , esque inter<br />
ipsos , subhtis Zcrigiorum anfractibus , roncortlia<br />
termin<strong>et</strong>a Psse dicuntzrr ; ne rcinci<strong>de</strong>re contknrio;<br />
nis scrupulum relabunrur; sed firma, <strong>et</strong> illibata<br />
persistani., libenter , cum á nobis p<strong>et</strong>irur , Apostodico<br />
w~uni~nine ruboranzus. Sane pro parte Yenrrabilis<br />
kratri~ No~tri AZ,~honsi Episcopi Colimbriensir<br />
, ac dilectorum kiiioruu?~ Decani , <strong>et</strong> CrcpituE<br />
Ecclr~la COlinzLrien~is nobis nuper dbita p<strong>et</strong>itia<br />
confineb~t ; quod alids cornv~zuniter tsrnc exístentem<br />
Episcopurn Còlimbriensenr ex una, ac Decanum<br />
, <strong>et</strong> Capitulum prkdicros ex altera partibus<br />
varia? lites, <strong>et</strong> differentik ( I ) sqer jure tonferen&<br />
( I ) A primeira cousa que consta <strong>de</strong>sta Concor<strong>da</strong>ta slo<br />
as duvi<strong>da</strong>s, que haviáo entre o Cabido, e o Bispo Ja mesnia<br />
Sé <strong>de</strong> Coimbra acerca d~s Provimenros nas Digni<strong>da</strong><strong>de</strong>s,<br />
Canonicatos, e Preben<strong>da</strong>s, vagos nos mezes que náo eráo<br />
reservados i Sé Apostolica ; porque naquelles, que o eráo,<br />
náo havia concutrencia entre estes Coliadores ; porém só<br />
nestes quatro he que se fazia o Provimento sem haver differença<br />
entre Beneficias , Preben<strong>da</strong>s , e Canonicatos <strong>da</strong> mesma<br />
Sé, como mostráq as palavras <strong>da</strong> dita Concor<strong>da</strong>ra : Li-
SIXTO BISPO, SERVO DOS SERVOS DE<br />
DEOS.<br />
AD PERPETUAM REI MEMORIAM.<br />
SEndo <strong>da</strong> nossa Pastoral obrigqso, que divina-<br />
mente nos foi comm<strong>et</strong>ti<strong>da</strong> , procurar com o costu-<br />
mado disvClo a paz, e tranquilli<strong>da</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> todos os<br />
Fies <strong>da</strong> Igreja <strong>de</strong> Christo , e especialmente dos<br />
Con<strong>de</strong>corados com a Digni<strong>da</strong><strong>de</strong> Episcopal, ou com<br />
outra qualquer Ecclesiastica , assim como <strong>de</strong> to<strong>da</strong>s<br />
as mais pessoas Ecclesiasticas ; e nos dizem ha-<br />
ver-se terminado por huma Concor<strong>da</strong>ta os l<strong>et</strong>igios ,<br />
e inqui<strong>et</strong>açóes ; a confirmamos por authori<strong>da</strong><strong>de</strong><br />
Apostolica como nos Iie pedido, a fim <strong>de</strong> que fi ue firme,<br />
e estavel , e sen5o renovem pleitos para o uturo.<br />
Foi-nos pois ha pouco ~,ppreseiita<strong>da</strong> liuina P<strong>et</strong>içao<br />
por parte do nosso Veneravel Irmáo Afhnso Bispo<br />
<strong>de</strong> Coimbra , e dos amados Filhos Deáo , e Cabido<br />
<strong>da</strong> mesma Si, emque nos expunli50, que entre o<br />
acrual Bispo <strong>de</strong> Coirnbra <strong>de</strong> hiMa parte, e <strong>da</strong> outra<br />
o Deáo e Cabido se tinháo movido varios pleitos,<br />
e <strong>de</strong>savenças sobre o direito <strong>de</strong> conferir as Digni-<br />
tes vari~<br />
. . . nd solam dictrtni Alphonsum . . . in nienrii :is.<br />
Ncsres mezes tambem se fazia a divisáo para prover ca<strong>da</strong><br />
hiirn no seu Coro, como se vê <strong>da</strong>s seguintes palavras <strong>da</strong><br />
mesma Concor<strong>da</strong>ta : quoties , ac <strong>de</strong>inceps in dirtis mensibus<br />
Sedi. . . Pois que estas Keservas , e affeiçóes Apo-rolicas<br />
salvou o Pontifice na Confirmaçáo <strong>de</strong>sta C~ncot<strong>da</strong>ra , como<br />
te collige <strong>da</strong>s outras palavras : ut ejus Réservntiorribns, <strong>et</strong><br />
Ajfectionibus Apostoliris, ar sine eorum prdjjudicio. Com<br />
que se mostra náo se pojerem comprehendsr nesia Concor-<br />
4
<strong>da</strong>ta mais que os quatro mezes <strong>da</strong> reserva, ou Affecçáo A-<br />
paS0hco , em goe náu prowiáo, nem pbojío prover, e o<br />
aziao so in mensibtts Scdi Apostolic~ miiiirne rerervntrs ; e<br />
por isso só tinháo lugar as controversias , e <strong>de</strong>man<strong>da</strong>s nos<br />
quatro rnezes dos Colladores inferiores, e náo nos <strong>da</strong> reserva,<br />
como dizem os DD. Peg. <strong>de</strong> Simult. provision. Benefic.<br />
n?, 70. pag. 56, e melhor, a <strong>de</strong>cido <strong>da</strong>- Ra. Bom a I I.<br />
num. 45 ,46. E isto mmme proee<strong>de</strong>, aido que o Surpmq<br />
Pomifice conce<strong>da</strong> aos Senhores Bisps e W o <strong>de</strong> Puaver<br />
nos Beneficias vagos em mezes Apostaljcos. e Reservados,<br />
que por direito commurn pertenciáo aos mesmos Ordinarios;<br />
porque, náo obsrante esta concessáo , a Provisáo pertence aos<br />
@&narios Bispos, a quem se julga, que o SS.Pont.náo quer prc-<br />
judicar na Yrovisâo dosmezes <strong>da</strong> Alternativa por same:tLante<br />
ancessáo; ar que berm se <strong>de</strong>ixa ver no Cap. Se<strong>de</strong> <strong>de</strong> Pr<strong>de</strong>nd.<br />
Lib. 6, Capi Si prqter & Resfript. in6 , Gonzal. ad Reg.<br />
8., Ror. <strong>de</strong>cis. 442. p. I. Por tanto temos, que camo n2o<br />
pertence aos Ordinarios , que náo sio Bispos, nem tem po-<br />
<strong>de</strong>r quasi Episcopal, qiie quando o dito Bispo está em tur-<br />
no, Coro, ou lado dcccrminndo na Coricor<strong>da</strong>ta , pó<strong>de</strong> gozar <strong>da</strong><br />
Aiternativa; porque antes elle sem ínrervenqáo,ou conse!h?<br />
<strong>de</strong> ningjern, pÓ:ir Iivremented-i dos Reneficio~~ que oa;<br />
garem nos mms, em que ficou com O Cabido, sem<br />
este se€ ouvi<strong>de</strong> , rem o <strong>de</strong>ver Skr; como he expresso na<br />
mesma Concordõrs, que to<strong>da</strong> he fun<strong>da</strong><strong>da</strong> aa dourriná <strong>da</strong><br />
regra 8. <strong>da</strong> Chancellaria, nempe i<strong>de</strong>m est, quando divisio<br />
fa<strong>et</strong>n est per choros, s<strong>et</strong>r Intern . . . . don<strong>de</strong> se vê , que es-<br />
tando em vigor a presente Concor<strong>da</strong>ra, pó<strong>de</strong> gozar <strong>da</strong> Alter-<br />
nativa, <strong>da</strong>ndo, e approvando os Beneficias vagos nestes me-<br />
zes assim na Sé, como nas mais Igrejas Cathedraes , e Col-<br />
legia<strong>da</strong>s , por ser náo só esia a praxe <strong>de</strong> to<strong>da</strong>s as Collegia-<br />
<strong>da</strong>s <strong>da</strong> Ci<strong>da</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> Coimbra ; mas porqiie <strong>de</strong>ste modo parece<br />
que se <strong>de</strong>ve enten<strong>de</strong>r a mesma Concor<strong>da</strong>ta <strong>de</strong> 1588, pois<br />
que supposto que elia pareça fallàc só <strong>da</strong> Cathedral , artem-<br />
di<strong>da</strong> a l<strong>et</strong>ra ; cotn tudo quanto ás rnzóes , e fins he exten-<br />
siva a ro<strong>da</strong>s tanto Catheckaes , como Colle ia<strong>da</strong>s , an<strong>de</strong> estiverem<br />
em uso as regras <strong>da</strong> Chancellaria , e 6. ; e hou-<br />
B
<strong>da</strong><strong>de</strong>s, Canonicatw , Preben<strong>da</strong>i, e outros quaesquei<br />
ver a Provisáo simulranea dos Beneficios , Canonicatas , 6<br />
D gni<strong>da</strong><strong>de</strong>s , como. he em to<strong>da</strong>s as Oollegia<strong>da</strong>s <strong>da</strong> Ci<strong>da</strong>fe <strong>de</strong><br />
Coimbra , on<strong>de</strong> @vem os Beneficios nos mesmos mezei jonramente<br />
com os Senhores Bispos, como fizeráo os Beneficiados<br />
<strong>de</strong> Santa Josra , provendo o Padre Antonio T-heodoro<br />
<strong>de</strong> Oliveira em hurn Beneficio vago no mez <strong>de</strong> S<strong>et</strong>embro<br />
<strong>de</strong> 1806, por obiro <strong>de</strong> Joáo Baprista Leitáo. O mesmo fimio<br />
os <strong>de</strong> Sáo Christováo , provendo em o Padre José Lopes<br />
<strong>de</strong> Cruz o Beneficio vago em o mez <strong>de</strong> Março <strong>de</strong> 1804,<br />
por morte <strong>de</strong> Anronio Ioaquim Sarmento. Na <strong>de</strong> Sáo Salvador<br />
em o Padre Diogo Tavares Cabra1 o Beneficio vagos<br />
no niez <strong>de</strong> Março <strong>de</strong> 18~9, por fallecimento do Padre<br />
jos'e <strong>de</strong> Campos Branco, e outros muitos tanto nestas Collegia<strong>da</strong>s<br />
, como nas <strong>de</strong> Sio Bartholomeo, Sáo Tiago , e<br />
S. PeAro. Por tanto como nas mais Cathedraes , e Cotiegia<strong>da</strong><br />
po<strong>de</strong>m nascer as niesmas inimiza<strong>de</strong>s , <strong>de</strong>samn$its, odtos ,<br />
F discordias nas Provisôes simiilraneas dos Beneficios , que<br />
rnativái 50 a factura Ja sol~redita Conçor 'ara, como ie-lrnecre<br />
rem succeditlo , como sc nvosna dos exemplos adiante expostos<br />
, e <strong>de</strong> ourror muitos, que omnrimos por brevi<strong>da</strong><strong>de</strong>.<br />
tfãaduvid'imos por isso affirmar que ella rambem Iie csrcrsiva<br />
a ro<strong>da</strong>s as mais Collegia<strong>da</strong>s,- e L'arhediaes, por ser 2<br />
tegislagáo <strong>da</strong> mesma o unrco remefio <strong>de</strong> obviar as hor- <strong>de</strong>ns, e inimiza<strong>de</strong>s, que <strong>de</strong>ráo occasiáo a elia. Para aclarar<br />
pois esta ver<strong>da</strong><strong>de</strong> <strong>da</strong>remos qui huma nqáo <strong>de</strong> Cabidos, e<br />
<strong>da</strong>s soas diversas especies: Cabido ou Collegio sempre foi,<br />
e he huia Ajuhtamenro dos Conegos .para <strong>de</strong>cidirem os negotias<br />
frertencehks ás suas .Ígrebs. Llamingos Cavlrlmm -hsrirut.<br />
Jiir. Can, p. I. Cap. 20. §. 5., e porque estes ex stiáo<br />
mas Cnrhedraes , ou nas Igrejas Collegvadns infer ores ,?por<br />
i: t rnbem se dividirio em Cabi:os te C~~legiacas, e<strong>de</strong><br />
iezrirs ; e ain<strong>da</strong> que osCapltaiarts rnodrâo -0% nome,<br />
! cLT.mar-se simplesmente Beneficiados os <strong>da</strong>quellas ,<br />
e o\ 51 i13 Presijenies , Keitmes, Ynons, ctc. , e os <strong>de</strong>stas<br />
conservário smfrc os nomes <strong>de</strong> Conep; e as D~g~~r<strong>da</strong>k<br />
f rinci~~es , as dsoeáo , Chanire , Mestre-Fs~oia , e l'hezs<br />
.eRo Mór ; coiiiao- isro, foi porque st tir;iráo ib M-
<strong>da</strong>s aos primeiros, e os segundos , como as ficárío cow<br />
servando , náo quizeráo iambem per<strong>de</strong>r os nomes e prero-<br />
gativas <strong>de</strong> Conegos. Succe<strong>de</strong>o isto quando os Clerigos <strong>de</strong>i-<br />
xário a vi<strong>da</strong> commum ; o que <strong>de</strong>o occasiáo a que se unissem<br />
os mesmos Conegos <strong>da</strong>s Cathedraes com os Senhores Bis-<br />
pos, como Cabeps , e fazendo hum Corpo, ou Senado, por<br />
authori<strong>da</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong>ste novo Corpo he que se trataváoos negocios<br />
Ecclesiasticos, cuja disciplina se acha proposta por Alexan-<br />
dre 111. Cap. .ex eis, p s Jiunt h Pnlato sine ronsensn Ca-<br />
pituli. Além disto parece que o Romano Pontifice teve em<br />
vista evitar as rnesmas <strong>de</strong>sor<strong>de</strong>ns, que podiáo acontecer em<br />
to<strong>da</strong>s as mais Cathedraes, ,e Collegia<strong>da</strong>s , e que ficasse co-<br />
mo hurna Regra fixa o Provimenro por lados, como d<strong>et</strong>er-<br />
minou que se observasse na Cathedral <strong>de</strong> Coimbra.; e por<br />
isso com todo o fun<strong>da</strong>mento nos persuadimos, por. haver<br />
nas mais Cathedraes , e Collegia<strong>da</strong>s a simultanea Pmrisáo <strong>de</strong><br />
Beneficias, e po<strong>de</strong>rem succe<strong>de</strong>r nas mesmas as <strong>de</strong>sor<strong>da</strong>ns , que<br />
elle intentou evitar naquelia Cathedral pela Legiqlaçáo <strong>da</strong> Con-<br />
cor<strong>da</strong>ia <strong>de</strong> 1558 , acima referi<strong>da</strong> .; e que as tem havido o mos-<br />
tráo, e prováo os exemplos adiante uanscriptas , e outros<br />
que por brevi<strong>da</strong><strong>de</strong> omirtimos. Vemos qiie iw Çollegia<strong>da</strong>s<br />
ha Cabido, Deáo , ou outro com diverso nome, mas com<br />
huma Digni<strong>da</strong><strong>de</strong> igual. Por tanto parece fóra <strong>de</strong> to<strong>da</strong> a dú-<br />
vi<strong>da</strong> , que a Legislaçáo <strong>da</strong> Concor<strong>da</strong>ta he tambem applicavel<br />
a estas ; e corroboráo a nossa opiniáo as Regras <strong>da</strong> Chan-<br />
cellaria 8. e 6. nas palavra : Sine Ctzpituli ronsens#, e mui-<br />
to principalmente a Kegra <strong>de</strong> <strong>Direito</strong>: Odia restrittgi , favo-<br />
res ampliandi. Sendo pois a Legislaçáo <strong>da</strong> Concor<strong>da</strong>ta hu-<br />
ma graça , e dirigi<strong>da</strong> unicamente a procurar a paz .; parece<br />
que he tambern appiicavel a to<strong>da</strong>s as Cathedraes, e Colle-<br />
gia<strong>da</strong>s, on<strong>de</strong> houverem as mesmas inimiza<strong>de</strong>s, o11 perigo<br />
<strong>de</strong>llas ; por ser este o unico, e proprio remedio para as ex-<br />
tinguir.<br />
Amim como he <strong>de</strong> <strong>Direito</strong> natural, que os Conegos Ca-<br />
thedraes juntos com os Senhores Bispos, como Cabeça, es-<br />
colháo os membros do seu Corpo, <strong>da</strong> mesnia sorte he tam-<br />
bem <strong>de</strong> <strong>Direito</strong> Commum, que as eleiçóes dgsConcgoe <strong>da</strong>s
Beneficias Ecclesiasticos , vagos nos mezes nso re-<br />
Igrejas Collegiaes pertença só aos mesmos com seu Decano ,<br />
hoje <strong>de</strong>nominados Beneficiados, com seu Keitor, Prior, ou<br />
outro semelhante, que fizerem hum Corpo, ou Cabido ; Garc.<br />
<strong>de</strong> Benefic. pag. 415. Temos além disto, que nas Digni<strong>da</strong><strong>de</strong>s<br />
<strong>da</strong>s Igrejas Catliedraes, e nas principaes <strong>da</strong>s Collegia<strong>da</strong>s<br />
, que essencialmente dizem respeito ao regimen do<br />
Cabido , e á Disciplina canonical , pertencia a eleiçlo ao mesmo<br />
Cabido, exce tuando as Digni<strong>da</strong><strong>de</strong>s maiores <strong>de</strong>pois <strong>da</strong><br />
A<br />
Episcopal nas Cat edraes, e nas Collegia<strong>da</strong>s as Princignes,<br />
que hoje se acMo reserva<strong>da</strong>s ao Summo Poniifice, mesmo<br />
entre nós tanto nos Reinos <strong>de</strong> Portugal, como dos Algarves<br />
, pela Concor<strong>da</strong>ta <strong>de</strong> 20 <strong>de</strong> Julho <strong>de</strong> .IM. Na Provisfo<br />
assim <strong>de</strong>stes como <strong>de</strong> iodos os mais se ha <strong>de</strong> atien<strong>de</strong>r ao<br />
uso, e costume <strong>de</strong> ca<strong>da</strong> huma <strong>da</strong>s Igrejas , o qual tráz a sua<br />
origem, ou <strong>de</strong> <strong>Direito</strong> Commum, do especial <strong>de</strong> fun<strong>da</strong>çáo,<br />
<strong>de</strong> legitima prescripflo, ou privilegio , e se <strong>de</strong>ve guar<strong>da</strong>r ;<br />
porque he hum ponto disciplinar, que m& conforme as<br />
circumsrancias dos tempos. Van-Espen. Jus. Eccl. Univ.<br />
p. 2. Sect. 3. T. 4. <strong>de</strong>Ordinaria Pr.opifio~f.+ r. O. 22.<br />
f2oncluimos finalmente, que a Legislaçáo '<strong>da</strong> Concor<strong>da</strong>ta<br />
assim dita se <strong>de</strong>ve enten<strong>de</strong>r para to<strong>da</strong>s as Cathedrars,<br />
e Collegia<strong>da</strong>s, ao menos em quanto náo houver alteraçáo<br />
na presente disciplina <strong>da</strong> Igreja Lusitana, ( o que seria para<br />
<strong>de</strong>sejar que fosse em breve); porém o unico remedio para se<br />
evitarem estas irregulari<strong>da</strong><strong>de</strong>s nos Provimentos dos Beneficios,<br />
he o prohibirem-se as Or<strong>de</strong>naçóes vagas, ou a titulo <strong>de</strong><br />
Patrimonios, como muito bem nos mostra a antiga disciplina<br />
<strong>da</strong> Igreja; pois que até oseculo <strong>de</strong>cimoem que esta esteve<br />
em observaaia e vigor, tambem se achaváo as portar<br />
f cha<strong>da</strong>s ás Simonias , e a outras irregulari<strong>da</strong><strong>de</strong>s, que tanto<br />
~crturbío r Igreja: nunca esta pad~ao o que <strong>de</strong>s<strong>de</strong> o mesmo<br />
scculo <strong>de</strong>cimo atí o presente soffre ; porque quando ella<br />
precisava <strong>de</strong> hum Pastor, o prociirava com as quali<strong>da</strong><strong>de</strong>s neara<br />
praicba as obrigaçóes <strong>de</strong> hum niinisterio<br />
tío recon ! ito e aito, c náo os Clerigos as Igreps como<br />
-\me<strong>de</strong> nos presentes rcmpos , em que a mesma Igreja geme<br />
r n achar consoiagáo nos seus filhos. lerem. Prof.<br />
B
Parece-nos muito acertado o copiar-mos aqui-*lmente<br />
o Cap. 67 dos Estarutos <strong>da</strong> mesma Sé Cathcdral <strong>de</strong> como<br />
se <strong>de</strong>vem prover os Benrficios <strong>da</strong> mesma, que vhgarem nos<br />
mezes pertencenies a Igreja, pois supposto a Bulia <strong>de</strong> 1588<br />
tirasse as duvi<strong>da</strong>s, que havia acerca Ja ditfcrença que antes<br />
<strong>de</strong>lla faziáo os Colladores entre L)igni<strong>da</strong><strong>de</strong>s, Simpl~ces Ca-<br />
nonicatos , e outnis quaeqquer Beneficios , e a Concor<strong>da</strong>ra <strong>de</strong><br />
78 aclarasse os mezes que lhe perrenciáo; com tudo vagan-<br />
do Jepois alguns Beneficios, como o Mesri e Escola 'o em De-<br />
zem bro <strong>de</strong> i'' 16, e passarido o Cabido a provelo nw Conego<br />
mais antigo e caracterizado com os caracteres, oquali<strong>da</strong><strong>de</strong>sqtie<br />
reqiier o mesmo Estatuto, hnuverio entre elles, e o BIS-<br />
po diividlis sobre o Provimeiito tamo <strong>de</strong>ste como do outro<br />
Bene'icto , qiie vagou por dimissáo <strong>da</strong>quelle novo I->rovido<br />
na Ca<strong>de</strong>ira <strong>de</strong> Mrstre k>scola , que <strong>de</strong>pois <strong>de</strong> owvir varios<br />
pareceres , e Consulias , finalmente o p~ oveo o Senhor Bis-<br />
po no stu Actual Provisor Antonio Jobc \rieira <strong>de</strong> Guima-<br />
ráes , por isso que vagou do lado direito , ou Epistola , se-<br />
gundo a Concorjara <strong>de</strong> 1~88, e no mez <strong>da</strong> Igreja confor-<br />
me 3 <strong>de</strong> 78 : por isso transcrevemos aqui o mesmo Cap.<br />
67, que he do modo seguinte :<br />
@ A P. LXVII.<br />
Como se prover20 os Benejcios <strong>da</strong> Apprssentaçrio,. doCabido.<br />
Achamos hum Estatuto antigo , usado, e praticadd<br />
nesta Sé, e confirmado p<strong>da</strong> Santa Sé Apostolica, que dispõe<br />
que os Beneficios <strong>da</strong> Appresentaçáo <strong>da</strong> Casa se dèm aos<br />
Beneficiados, c pessoas <strong>de</strong>lla , e que nos parece0 niui to JUSro<br />
guar<strong>da</strong>r-se, por quanto he conforme a iazáo, que quem<br />
sente o trabalho, ha~a o premio <strong>de</strong>lk.<br />
Or<strong>de</strong>namos para que <strong>da</strong>qui em diante náo falte quem<br />
sirva a Casa com mais tervor , que o dito k,staturo a~tigo<br />
se cumpra, e que vagando alguns dos ditos Beneficios na<br />
Sé, ou fóra <strong>de</strong>lia, que seja <strong>da</strong> dita Appresentaçáo do Cabido+<br />
e vagando nos seus rnezes, ou seja Corado, ou náo ara-
servados á Sé Apostolica ; pois que o Bispo os que-<br />
do , que 0 tal Rencficio seja Apostolicado ipso facto, e yer-<br />
-tença, e venha -ao Beneficiado Sacerdote mais antigo qur houver<br />
na dita Casa, sendo sufficienze, e idoneo para riido n q9!e<br />
cumprir o serviço do tal Beneficio. Estando habilita<strong>de</strong> yelo<br />
Papa rara o po<strong>de</strong>r ler, havendo impedimento; e conieçar-se-ha<br />
logo em quem tiver a primeira vôz no Cabido, e<br />
se aqcielle náo for <strong>da</strong> quaii<strong>da</strong>je sobredira, ou nio acceitar O<br />
dito Reneficio, ou o náo po<strong>de</strong>r ter, ve-ha ao seguinte logo<br />
após ellr , e assim <strong>de</strong>rramado se offereccrâ até <strong>de</strong>rra<strong>de</strong>iro<br />
Ttrcenario, ou Capeiláo <strong>da</strong> Casa, quair<strong>da</strong> os mais Beoefidos<br />
o náo acceirarem, ou náo tiverem as quali<strong>da</strong>Lles sobrediras<br />
para o podtrem ter com boa; consci;ncias, e o dito<br />
Beneficio se náo clari a nenhum dos ditos Beneficiados , nem<br />
Capitulares, se náo tiverem servido a Casa, e Collado pelo<br />
menos r z annos com muita diligencia, e fi<strong>de</strong>li<strong>da</strong><strong>de</strong> nos Cargos<br />
e Officios <strong>da</strong> Caia, e mais cousas, para que foi áo eleitos,<br />
procurando sempre o proveito, hoisra, e liber<strong>da</strong><strong>de</strong> <strong>da</strong><br />
Jita Casa, em ro<strong>da</strong>s, e com to<strong>da</strong>s as suas forças, O qual<br />
Beneficio outro sim se náo <strong>da</strong>rá\ a nenhum Coadlutor , nem<br />
Regressano em quanto viver seu principal, e o tempo dos<br />
?oze annos começari a correr neste caso <strong>de</strong>s<strong>de</strong> o dia qlie<br />
allecer o dito seu principal, nem se <strong>da</strong>r3 a Pessoa que ter1'1a<br />
outro Beneficio Curado, salvo renunciando logo o que<br />
<strong>de</strong> antes tinha, e <strong>de</strong>ixando ri disposiçáo do Cabido para se<br />
prover <strong>de</strong>lle quem o dito Cabido or<strong>de</strong>nar, ou seja o Beneficio<br />
<strong>de</strong> sua Appresentaçáo, ou náo : em nenhuma marleira se<br />
pom<strong>et</strong>tera nenhum dos ditos Beneficios antes que vagtiem ,<br />
prro qiie intervenháo niseo Pessoas , a qJe o Cabido, e Carigaqio<br />
, e sempre se <strong>da</strong>ráo <strong>da</strong> maneira soaL<br />
- lenha .- . , a!& muita8<br />
n' .valeri a A pyresentaçáo , nem nenhuma OU-<br />
I C ~.lasío quê& dos ditos Beneficios.<br />
lic pois claro, qae a Opçóo aqui só tem Iiigar iro pri-<br />
meiro Beneficio vago .no lato, e mez do Cabido, ou náo<br />
acceitado algum, e náo nos outro vagos em lado diverso,<br />
e em me2 contrario como parecia a alguns ; pois esra he só<br />
Li(1m , e nán nos mais que seguem <strong>de</strong>pois <strong>da</strong> 0pç30 do pri-<br />
n I o. B 2
,pus a Je solum, Decanus vero, <strong>et</strong> Capituluvílr pre<br />
rlicti <strong>de</strong>jure, seu privilegio, ac immrnlorabili con.<br />
su<strong>et</strong>udine ad eos cum dicto Episcopo spectare prdten<strong>de</strong>úant<br />
, aliisque rebus , <strong>et</strong> il!orum occasi~ne exoriri,<br />
nc exin<strong>de</strong> odia , <strong>et</strong> inimicitite resultare sokp<br />
rent. Tan<strong>de</strong>nt AJphonsus Episcopus , ac Decanus ,<br />
<strong>et</strong> Capitulum pr&fati cupientes bu jusmodi litibus ,<br />
<strong>et</strong> differentiis , cltque odijs, <strong>et</strong> inirnicitiis obviare ,<br />
ac ruutuarn inter se pacem , <strong>et</strong> amorem' prout tales<br />
<strong>de</strong>c<strong>et</strong> , conservnre , ut sic servitio Dei, <strong>et</strong> Ecclesi~<br />
prdfatce melius , ac qui<strong>et</strong>ius vacare , atqare<br />
atten<strong>de</strong>re posse~it ; ad hanc , qu(rí sequitur , suó<br />
berieplacito Sedis Apostolica! <strong>de</strong>venerunt inter se<br />
Concordiam , vi<strong>de</strong>iic<strong>et</strong> :<br />
Ouod eorum , qjlk á <strong>de</strong>xteua , $eu, ttt aã?anb,<br />
in qiva ~e<strong>de</strong>nt , Epircopi suttt , rd rolum<br />
rlictum Alphonruwz , <strong>et</strong> pro tempore exiscentem<br />
Epi~copur~i Colirnbriensez~l :<br />
Eorum vero Dignitatum , Canonicatuum , <strong>et</strong><br />
Prdben<strong>da</strong>r~m , ac dimidiarum Praben<strong>da</strong>rurn , aliorumqive<br />
Ecclesiasticorurn Beneficiorum , qua? d sinistra<br />
partibus Cbori dictd Ecclesid exisrunt , sua31<br />
ue Se<strong>de</strong>s, <strong>et</strong> Cathedras inibi halent , Callutio <strong>et</strong><br />
grdsio, sive <strong>et</strong>iam Prierenrrtio Perronarum idonearurn<br />
ad illa , vel Institutio in eis<strong>de</strong>rn , ac qu&vis<br />
alia dispositio, .quoties ar <strong>de</strong>inceps in dictir<br />
wzer9silur vacare contrgerit , ad solos llccanum , ct
J 3<br />
ria prover por si só, e o De50 , e Cabido qneriáo<br />
or direito , privilegio , e costume irnmemorial,<br />
Phes pertencesse o Provimento juntamente com o<br />
Bispo ; costumanh disto, e <strong>de</strong> outras cousas nascer<br />
odios , e inimiza<strong>de</strong>s : e <strong>de</strong>sejarido conservar entre<br />
si huma mutua paz, e amor, como he proprio e<br />
conveniente a taes pessoas, para com mais socego e<br />
melhor se applicarem ao serviço <strong>de</strong> Deos, e <strong>da</strong> dita<br />
Igreja, haviiio chegado a fazer (com sujei %o ao<br />
Beneplacito <strong>da</strong> Sé Apostolica) a seguinte 2 oncor-<br />
<strong>da</strong>ta, que comprehen<strong>de</strong> a legislasáo dos dois ire<br />
~uintes Artigos :<br />
ARTIGO I.<br />
Que as Digni<strong>da</strong><strong>de</strong>s , Canonicatos , Preben<strong>da</strong>s ;<br />
meias Preben<strong>da</strong>s , e outros Beneficios Ecclesiasticos<br />
dos Beneficiados, ou Yreben<strong>da</strong>dos , que estão dá<br />
parte direita do Coro , ou , como dizem , <strong>da</strong> Episto-<br />
Ia , e pertencem ao Bispo, fiquem a Appresentaçáo ,<br />
Collaçáo privativas do dito Bispo D. Affonso, o<br />
,<strong>de</strong> seus Successores :<br />
ARTIGO 11.<br />
E <strong>da</strong>quelIas Digni<strong>da</strong><strong>de</strong>s , Canonicatos , Preben<strong>da</strong>s<br />
, meias Preben<strong>da</strong>s , e dos outros Beneficios<br />
Ecclesiasticos dos Beneficiados, que estáo <strong>da</strong> parte<br />
esquer<strong>da</strong> do Coro, ou que ahi tem seus assentos e<br />
Ca<strong>de</strong>iras, fique pertencendo a Collaç5o , Provimento<br />
, ou Appresentaçáo s6 ao mencionado Dedo , e<br />
Cabido para sempre, assim como tambem a Apresentaçáo<br />
<strong>da</strong>s essoas idoneas para os mesmos<br />
Lneíicias , ou a P nstitui~áo , e outra qualquer dis-
~@itrrli~rn:prilef~tos , .ex tunc <strong>et</strong> in perp<strong>et</strong>um e.rpcctarent<br />
; ei pertiaerent ; absque eo; qúlod Ai/,honsus<br />
, <strong>et</strong> pro tempor8 existens Epi~cupus Colinzbriensi^<br />
i% c-, qru à ~i&ra , Beque Decaní~s , LC<br />
Capfuitlrn, :prabi in eM.a~.ln Dtgnituzum , Canw<br />
aicátuum , Yr~cndur~m ; sc dimidiarmm Pr<strong>de</strong>d<strong>da</strong>rum<br />
, . ~ror~rn~dtc Brneficiur~r~z ~crle~zmticornm ,<br />
qa'e t+ d~xtcvb . sct/ Epis~ok , partzbtss pr~fntis pro<br />
tcmpore f.kriut., : CoIfatio~t-, prazlisione , prdsentatione<br />
, institrhone , el; ,qea.ttrs. alia disposiriune<br />
sese iqertre , =I itt~nmjttcre po~sint q< pam<br />
cuncordiatn ~qlphon íus Epi~copus , ac * liern~~~ , rt<br />
Capituku~rr pr'efàti srris , st J ttrcess~rztm ~uorum<br />
non~imibur perp<strong>et</strong>uo adiinplere, tt observnre promi.rerur;lt,<br />
ac jtlrarunt , pi o~tt in publico in~trumento<br />
Hesnper co1ft.1.to.- conlineri cllcit ar- ; qunre<br />
pro parte Alpbonsi Episcopi , nc Ilecani . <strong>et</strong> Capi-<br />
{"li prddiEtarurrtt iobis r fuit ktsnzilitcr' srfppfif>tum ,<br />
qt/aten.tlr cmcordi~ 6~:usnzadi pro illius rubsisr m-<br />
tia perp<strong>et</strong>ua ~ob~r ,~postolic~e Confit.matio~~i.r adjiccre<br />
, aliaspe in pramirsis opporttrne povr'<strong>de</strong>re <strong>de</strong><br />
benignitate Afio~tolica dignnreí.ílacr.<br />
Nós Igitur A@honsum~ Episropunz , ac Decanum,<br />
<strong>et</strong> singulnres Personas C'upituli buf&smodi .a<br />
quibusvis exco;nint~nicationis , ~tcspensionis , <strong>et</strong> intercticti<br />
, aliisque EccIcS-iasticii Sente~tiis , Censsrrir<br />
, <strong>et</strong> pznis a jdre. , v<strong>et</strong> ak ho~nine qu~vi~ , occasione<br />
, zel cama Jatis ., si quibur quomorlolibct<br />
inno<strong>da</strong>ti exista&, ad tffecturn praserttrum dumtaxar<br />
~onsegrrendum , . aram crie absohentes , <strong>et</strong><br />
abrolutas jòre cenrenter , dmjusnrodi rÜp~ic4tiouB<br />
Bur inclinati Coutcwdism przfhitm, i ac wmtaia<br />
iila , ut prLenatrat#r, coatrata Alpo~~lira a~ltboritate<br />
te flore- prce~entium p.?~,#?ztuo ,renaper-, salvis<br />
re~eruatjoniá#s ;e&. 12fjècctikmthus i4por~~licis, ac ~i-
posiçáo, to<strong>da</strong> a v&, que para o diante vagarem nos<br />
ditos mezes ; sem que o Bispo D. Affonso , e seus<br />
Successores se possio jámais introm<strong>et</strong>ter na Colla-<br />
çáo, Proviinento , Appresenta 20 , Instituigáo, e<br />
qualquer outra disposiçáo <strong>da</strong>s bigni<strong>da</strong><strong>de</strong>s , Cano-<br />
nicatos , Preben<strong>da</strong>s , meias Preben<strong>da</strong>s , e outros<br />
qiiaesquer Beneficios Ecclesiasticos dos que fica0<br />
do lado esquerdo , nem o Deao, e Cabido coin o Pro-<br />
vimento dos do lado direito ; a qual Concor<strong>da</strong>ra o<br />
Bispo D. Affonso, Deio, e Cabido em seu nome,<br />
e <strong>de</strong> seus Successores prom<strong>et</strong>têrdo, e jurário obser-<br />
var para sempre, como se diz constar do instru-<br />
rnento sobre isto feito: peloque por arte dos men-<br />
cionados Bispo De Affonso , Deáo , e 8 abido nos Foi<br />
humil<strong>de</strong>mente supplicado quizessemos benigtiamen-<br />
te roborar esta Concor<strong>da</strong>ra por authori<strong>da</strong><strong>de</strong> Apos-<br />
rolica para perp<strong>et</strong>ua firmeza <strong>da</strong> mesma Concor<strong>da</strong>ta-,<br />
que fossemos servidos provêr no mais, exposto<br />
nas premissas.<br />
Por tanto , <strong>de</strong>pois <strong>de</strong> absolver-mos o Bispo<br />
Affonso , Deáo , e as mais pessoas do Cabi<strong>de</strong>*<br />
qualquer excommunháo , suspensdo , di%nterdi<strong>et</strong>o ; e<br />
quaesquer Ecclesiasticas Senteqas , Censuraat~te<br />
pena, proferi<strong>da</strong>s ob bontine , ou impostas a ji/n;<br />
e por qualquer causa ,. que possáo ter incorrido,<br />
occasi5o lhe tenháo sido impostas , e só para ter<br />
effeito o theor <strong>da</strong>s presentes L<strong>et</strong>ras ; annuindo h<br />
presentes súpplicas, por estas L<strong>et</strong>ras appmvil@FS)<br />
e coqfirriiamos para sempre par ~Aurthori<strong>da</strong><strong>de</strong> Apos-<br />
tol - -e- zntc Concor<strong>da</strong>ta , e rodo o seu c o e<br />
In fórnia exposta, salvas as Reservas , e *fui*.<br />
kpostolicas, e sem prejuizo <strong>da</strong>s mesmas : e outro
ne ilkrum prdjudicio , nppro4amu's , xt ~oilbr),'~mas<br />
; nec con omnes , <strong>et</strong> si%&@ &em jsri~ quam<br />
facti <strong>de</strong>fectu~ , siqui dcslrper intme#erunt , supplemus<br />
, <strong>de</strong>cernepttes prãnti~sa amnin pcr<br />
sum , <strong>et</strong> pro tempore existentem Episcopum Colr , li-<br />
Briensem , nec non Decmum , <strong>et</strong> Capitrrknr bujufmodi<br />
in futurunr <strong>et</strong>iam perp<strong>et</strong>uo , j7rmiter <strong>et</strong> jnviolaúiliter<br />
observari <strong>de</strong>bere ; irritam quoque , ct<br />
inapte , si secus super bis rZ quoquam quavis autboritate<br />
scienter , vez ignoranter contigerit attentari<br />
, non abstantibrts Constitutionibus , <strong>et</strong> Ordi.<br />
wationibus Apostolicis , ac dictk Ecclesirc jurarnento<br />
, confirmatione Apostolira , v<strong>et</strong> quavis jkwritatr.<br />
alia roboratis Statutis , <strong>et</strong> Con~u<strong>et</strong>udinibus , r&teris<br />
ue contrariis quiluscumque.<br />
K~tli ergo omiat~ bominum Zicent .bane paginam<br />
uásolutionir , approbationis , conjrmationis ,<br />
suppl<strong>et</strong>ionis , <strong>et</strong> <strong>de</strong>cr<strong>et</strong>i infringere , vel ~i loustl<br />
temevario contraire : 3iqzi.s uutem Boc attentare<br />
pr&suwpserit, indignationem Omíli otenlis Dei, ac<br />
beatorum P<strong>et</strong>ri , <strong>et</strong> Pauli Aposto orunt ejus $e 110-<br />
verit incursurum.<br />
Datmm Xowzd apud Saclctum P<strong>et</strong>rum, anno<br />
1ncmrnationi.s Domfnica mille~imo quingmtesimo<br />
ectogesima octavo , pridie Idus Novembris , Pu~ztifcatus<br />
nostri anno quarto. Loco SzgiZlj plawzbi.<br />
Laurentius.. dg Yhelippis Secr<strong>et</strong>arirus. P. PuZtrius<br />
Protenotarius. A. Bergen. D. C. J. Mercndo. R.<br />
Mtzggius Eques. Bontus H<strong>et</strong>cx.rxj. Lianus. Jonnnes<br />
Baptista Pat. pro magis. Josepb Ferrerius.<br />
Pamphifius. A. Roch<strong>et</strong>. ,<br />
Cuncor<strong>da</strong>tuvz L inter AaZm Romanam , <strong>et</strong> Olisiponensem<br />
, guo nova Regula strtuitur tlominarrdorum<br />
Beneficiorum in Regnis Povtugali'e, <strong>et</strong> Aigat-biort/m<br />
constitiktorurn , ex pactis conventis inter<br />
f
sim supprimos todos, e quasquer <strong>de</strong>feitos <strong>de</strong> direi-<br />
to, ou facto que aqui possa haver; e d<strong>et</strong>ermina-<br />
mos que esta Concor<strong>da</strong>ta <strong>de</strong>ve ser perp<strong>et</strong>ua, fir-<br />
me, e inviolavelmente observa<strong>da</strong> pelo dito D. AF-<br />
fonso , e seus Successores no Bispado, bem como<br />
pelo Deáo, e Cabido; e que será írrito e nu110 tu-<br />
do o que sobre isto se tentar em contrario, scicn-<br />
ter vel ignovanter, por qualquer pessoa, ou autho-<br />
i<strong>da</strong><strong>de</strong> , nLio obstante as Constituiqóes , e Disposi-<br />
óes Apostolicas , Costumes, e Estatutos <strong>da</strong> dita<br />
fgreja , roborados com juramento, confirmaçáo<br />
Apostolica, ou outra qualquer firmeza, e sem em-<br />
bargo <strong>de</strong> quaesquer outras em contrario.<br />
A ninguein pois seja licito infringir, ou com<br />
temerario atrevimento contravir esta Concor<strong>da</strong>ra<br />
<strong>de</strong> Absolviçio , Approvaçio , Confirmaçzo , Supple-<br />
mento , e Decr<strong>et</strong>o : se alguem se atrever a attentar<br />
semelhante cousa, saiba que ha-<strong>de</strong> incorrer na in-<br />
dignaçao <strong>de</strong> Deos Omnipotente, e dos Bemaventii-<br />
rados Apostolos S. Pcdro, e S. Paulo.<br />
Dado em Roma Apud Sanctiim P<strong>et</strong>rum no an-<br />
no <strong>da</strong> Incarnajáo <strong>de</strong> Nosso Senhor Jesus Christo <strong>de</strong><br />
mil e quinhentos e oitenta e oito, aos doze <strong>de</strong> No-<br />
vembro, e do nosso Pontificado quarto. Lugar #3<br />
dose110 <strong>de</strong> chumbo. Lourenco <strong>de</strong> Felippes, Secre-<br />
tario. P. Pultrio , roton nota rio. A. Bergen D. C. J.<br />
Mercado. R. Maggio Cavalleiro. h t o Helcxxj-<br />
Taiano. Joáo Baptista , Pat. <strong>et</strong> pro-magis. Jod Fero<br />
x~1r-a Pamphilio Roch<strong>et</strong>.<br />
A Corte <strong>de</strong> <strong>Lisboa</strong>9a com a Curia <strong>de</strong> Roma<br />
a presente Concor<strong>da</strong>ta , na qual se estabelece huma<br />
nova Regra para po<strong>de</strong>rem nomear os Beneficms<br />
T istituidos nàs &chw-&P~rtugal, e Algarves, cen-<br />
C
duos respectivè Plenipote~titzrhs. Ola'sipne dit xx.<br />
niensis rulii zvrtentis anrri i 778 , <strong>et</strong> subsrcu~io Ka-<br />
tijcrtione Rowrani Pontificis, sc Fi<strong>de</strong>lis~imce &@na.<br />
Dei Grati~ Regina Portugolid, <strong>et</strong> Akarbiorwm<br />
, citra , ult iaque mare , in Jfrifd Dmina Gui-<br />
#e&, nec #on Conquistioni~ , Navikationis , <strong>et</strong> Comvrercii<br />
, Ethiupid , Ilfrrlbi4, Persi~ , indisque , <strong>et</strong> c.<br />
Omnibus bas Litera~ Afpvobutionis , CunJirmatis-<br />
?ais, <strong>et</strong> RatiJicntiottis vi~uri~ nolum faliu , guod die<br />
vigessitna mensbsJulii verte;iti~ anni ci~.i~ccLxxv<br />
I 11<br />
Ofis@one conclusunt , ac subscriptur~i fuir ík7zcor<strong>da</strong>tum<br />
quo<strong>da</strong>rn curn Sancrrtissi~wa P~tre Pio Sexro prrr<br />
Nomin~tione Bmeficiovutn ia Reg~is bis Mris constitutorurn<br />
: Plenipoteiztiariis in Aunc PffCtt~m <strong>de</strong>signatis<br />
, atqae existerrtibns , PX pmte sai~c~itotis<br />
sua Bernardino ~Vfutto , Archicpircopo P<strong>et</strong>rcn~i ,<br />
ejus<strong>de</strong>m <strong>et</strong> Apostolica Sedis apud Me ATuntio ; ex<br />
pdrte ver0 Mes , Avio <strong>de</strong> Sd Meltio, à Sem<strong>et</strong>is S'unctioribu~<br />
, Statusque Alhinistro Meo pro Negotiir<br />
Exteris <strong>et</strong> BelIicis : mjus quirtem Concor<strong>da</strong>ti excmpkurn<br />
tak est.<br />
Quum inter Sdnctitstent Pii Pdipce Sexti, ~t<br />
Regkm Fi<strong>de</strong>Zissirnam conuentrr m fuerit , ut nova<br />
prceserzbcr<strong>et</strong>ur Regala, qua in Nominatime Ben&<br />
ficiorum utendum sit in Regnh Portugalid , ec L?-<br />
grwbiortlm , praens Corrcer<strong>da</strong>tma mutm comflp~u
forme os Pactos feitos entre os dois Plenipoten-<br />
ciarios respectivos na mesma Ci<strong>da</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>Lisboa</strong> no<br />
dia vinte <strong>de</strong> Julho do corrente anno <strong>de</strong> 1778, a<br />
qual foi Ratifica<strong>da</strong> pelo mesmo Romano Pontifice<br />
Pio VI. , e pela Rainha Fi<strong>de</strong>lissima.<br />
D. MARIA.<br />
Por Graça <strong>de</strong> Deos Rainha dos Reinos <strong>de</strong><br />
Portugal, e dos Algarves d'aqukm , e d'altrn mar,<br />
em Africa Senhora <strong>de</strong> Guiné , <strong>da</strong> Conquista , Navegaçio,<br />
e Coinmercio <strong>da</strong> Etliiopia , Arabia , P<strong>et</strong>sia<br />
, e India, <strong>et</strong>c. Faço saber a todos os que esta<br />
Carta <strong>de</strong> Ratificaçáo , A provaçáo , e Confirrnaç50<br />
virem , que no dia vinte 6 o correiite mez <strong>de</strong> J\illio <strong>de</strong><br />
mil s<strong>et</strong>ecentos e s<strong>et</strong>enta e oito <strong>et</strong>n <strong>Lisboa</strong> se concliiio<br />
, e assignou fiurna Concor<strong>da</strong>ra com o Santissimo<br />
Padre Pio Sexto Pontifice Romano para a<br />
hom;aç"ao dos Bcneficios nestes LMeus Reinos <strong>de</strong><br />
Portiigal , e Algarves pelos Plenipotenciarios para<br />
-te ruesino effeito nomeados, <strong>da</strong> parte <strong>de</strong> Sua San-<br />
. :I?- Brrnardino Mutti , Arcebispo <strong>de</strong> P<strong>et</strong>ra .<br />
Nuncio d3 S$ Apostolica nestes Meus Reinos; c <strong>da</strong><br />
Nossa parte Ayres <strong>de</strong> Si e Mello, Meu Ministro<br />
e Secrer~rio <strong>de</strong> Estado dos Negoció~~rangeiros<br />
e <strong>de</strong> Guerra: <strong>da</strong> qual Concor<strong>da</strong>ta o seu theor h?<br />
o seguinte.<br />
EM NOME DA SANTISSIMA TRINDADE.<br />
TJ?ve?Ao o Santissimo Papa Pio Sexto, e -<br />
Rainlia Fi<strong>de</strong>lissi C C ? V P ~ C ~ O ~ .~e ~ ~ st O &tabe-<br />
$#rp pia a v&), c fi6t.a<br />
k~~çkmdlos, eno cios, que vagarem nestes R e<br />
no- d;. Por:ugal , e Algarves, acordár5o <strong>de</strong> celebra:<br />
A
cslcbrcrrunt utehue inter se. Art bunc.vero effeafinm<br />
<strong>de</strong>signati Pknipotentisrii sunt ex parte quidum<br />
Sanctitatis su~, Exc~flentisrimur ac Heverendi~~imus<br />
Dorrrinur Bernardinus r&ttus , Arcbiepl~copu~<br />
P<strong>et</strong>rensis , ej~s<strong>de</strong>m Suítctitatis s u in ~ Oliponexlsi<br />
Aula Nuntius ; ex pnrte vero Regink fi<strong>de</strong>llissiítl~c,<br />
I~lustristirnus atque Excellefitis~imtls Dominus<br />
Aril6~ <strong>de</strong> Sii Meilitls , <strong>de</strong> Consilio ejus<strong>de</strong>m , ipsiusque<br />
pro Negotiis Exteris , ac Bellkcis Administer ,<br />
<strong>et</strong> Secr<strong>et</strong>arius Status. Qui qui<strong>de</strong>m , quum secatm<br />
i~viceni communicassent Plenas Patestates , si&<br />
ultro citroque impertitcrs, eafque rtcte Je hsbere<br />
judicmsent , ia sequentes Articulas conc<strong>et</strong>lsbtf.<br />
Sanctissiul~us Dominus noster perp<strong>et</strong>mm Indultum<br />
conced<strong>et</strong> , ut Regia Magesta~ Portugalia , eE<br />
AJgarbiorum Reginx Fi<strong>de</strong>lis~imc , ejusque SIACC~Jsores<br />
, ad Beneficia Ec~le~ia~tica , <strong>et</strong>iam Curata,<br />
ewceptis Infrascriptis , ( I ) in Regnis Portugalia ,<br />
e.t dZgarbiorum sita, qud in quatuor ex octo , veE<br />
in tribus ex .rex mai mensibus Aposrolicd &Ais<br />
Collationi , <strong>et</strong> Dispositio~ji reservatir , per obil~i?~<br />
eorrcm respective poss~?Ssovrlnr vacaverikt , Yer-<br />
sonas idoncas , eb juxta Canonicas Sanctiones yrobatas<br />
, eid<strong>et</strong>n Sanctitati suk, <strong>et</strong> SUCCCSJB~~~US no-<br />
( r ) Que s5o os Bispados , as Digni<strong>da</strong><strong>de</strong>s <strong>da</strong>s Igrejas<br />
Cathedraes, e as principaes <strong>da</strong>s Collegia<strong>da</strong>s, as Coadjuto-<br />
rias, e Renuncias , como se diz no Artigo segundo <strong>de</strong>sta<br />
concor<strong>da</strong>ta, c outros muitos estabelecidos em <strong>Direito</strong>. Aqui<br />
<strong>de</strong>vemos advertir, que náo obtante dizer-se na Concor<strong>da</strong>ta<br />
<strong>de</strong> 1588 que nb havia differença entre os Beneficias, e as<br />
Digni<strong>da</strong><strong>de</strong>s quanto ao provimento <strong>de</strong>llas. ; com rudo come
a presente Concor<strong>da</strong>ta entre si ambos os Plenipo-<br />
tenciarios para este effeito <strong>de</strong>signados , por parte <strong>de</strong><br />
Sua Santi<strong>da</strong><strong>de</strong> o Excellentissimo e Reverendissimo<br />
Senhor Bernardino Mutti , Arcebispo <strong>de</strong> P<strong>et</strong>ra ,<br />
Nuncio <strong>de</strong> Sua Santi<strong>da</strong><strong>de</strong> na Corte <strong>de</strong> <strong>Lisboa</strong>; e<br />
por parte <strong>da</strong> Rainha Fi<strong>de</strong>lissima o Illustrissimo e<br />
ExcelIentissimo Ayres <strong>de</strong> Si e fiSello, do Seu Con-<br />
selho , Seu Ministro Secr<strong>et</strong>ario <strong>de</strong> Estado dos<br />
Negocios E!strangeiros e <strong>da</strong> Guerra. Os quaes <strong>de</strong>-<br />
pois <strong>de</strong> mutuamente cornmunicarem , trocarem, e<br />
approvarem seus Plenas Po<strong>de</strong>res , convier20 nos<br />
seguintes artigos. (*)<br />
ARTIGO I.<br />
O Santissimo Padre conce<strong>de</strong>rá Indulto perp<strong>et</strong>uo á<br />
Rainha Fi<strong>de</strong>lissima <strong>de</strong> Portugal, e Algarves , e a seus<br />
Successores para que nos Beneficios Ecclesiasticos ,<br />
ain<strong>da</strong> Curados, ( excepto os abaixo nomeados) sitos<br />
nos Reinos <strong>de</strong> Portugal, e Algarves , que por obito<br />
dos respectivos possuidores vagarem nos quatro<br />
dos oito, e nos tres dos seis mezes do anno, Reser-<br />
vados á Collaçáo, e Disposi$o <strong>da</strong> Sé Apostolica,<br />
poss%o nomear a Sua Santi<strong>da</strong><strong>de</strong>, e a seus Suçrcesso-<br />
res Pessoas idoneas e approva<strong>da</strong>s segundo as Leis<br />
Canonicas : <strong>de</strong> maneira que a mesma Rainha e seiis<br />
nesta <strong>de</strong> 78 achamos reserva<strong>da</strong>s as Digni<strong>da</strong><strong>de</strong>s, que se
minore v~ieat , e! valeant. Itn guod ei<strong>de</strong>m Regina,<br />
t.j~t~que St/ccessoribvs nd ea Besejicia , qm? vel in<br />
Frbruarii , Maii, Augusti , <strong>et</strong> ATovembris anni<br />
measibus vncaverint ; ( r ) divt , sz contigerit ,<br />
qusd alicrdur Eccle~id Arcbie/.i~copu~ , vel Epir-<br />
copu~ Gratinrn AZternativce ( 2 ) menjibas in norra<br />
~~aac<strong>da</strong>ri~ A11o~t o lic~ Regala obhtain accqta ve-<br />
( I ) Excepto os <strong>de</strong> pequeno rendimento, que aáo cliegareni<br />
v. g. a ceni mil reis, porqoe esics sempre os<br />
<strong>da</strong>ndo os Legados, e Nuncios Aposcolicos , como melhor se<br />
v&do Artigo IV. <strong>de</strong>sta Concor<strong>da</strong>ta: sobre o qiial tdrenios<br />
tambeni algumas observaçóer.<br />
( t ) A Regra, que hoje vulgarmenre se chama a 8.Ve Reservatione<br />
mensium ,contém duas parrei, que antigamente erío<br />
separa<strong>da</strong>s huma <strong>da</strong> outfa : Chokier no Yroemro <strong>da</strong> Regra<br />
XQ ao. Na primeira se wmiprhio 05, Bmcfieio,, que. er&~<br />
r~serva<strong>de</strong>s para a Collaçáo Pontificia , e que vagavao nou<br />
mesmos oito mezes; e na segun<strong>da</strong> que principia: Insuper<br />
Sa~ctitas sua, como veremos <strong>da</strong> mesma, altera-se a or<strong>de</strong>m<br />
<strong>da</strong> Alternativa a favor dos Bispos, que residirem effectivamente<br />
em seus Bispalos , conce<strong>de</strong>ndo-se!-lhes seis mezes enJ<br />
her doi quatro, que rem pela Rgra antecebnte, como se<br />
vbra &as proprias palavras abaixa transcriptas, que expiicaremas<br />
na. Taboa. ( Diz a tat Regra 8.7 ,, :Inmpe~ Sawb<br />
ta$ sua aj gactic;tduw Patr.iarchis, Archieyiscopis , ec<br />
, Epkcopis rnL.enLa, er ipsis quaodiu 'atud Ecciesi~s , auq<br />
, Diotseses suas v<strong>et</strong>e , ac personafiier resi<strong>de</strong>rinr , duntaxat ,<br />
,, <strong>de</strong> ornnibus , a quibuscuruque Bendciis Ecclesiasticis cum<br />
,, Cura, er sine Cura Secularibus, ec Regulaiibus , ad libe-<br />
, ram ipsorum duiiitaxat , rion autem aliorum cum eis dis~<br />
,, positionem , seu praesenta!ionem , ve! eleccionem , nee<br />
, atiam cum consilio , 'vel consensu , seu interwnru Ca-pi-<br />
,, tulwurn, vel alio~um (aur alias percinentibus) quse anrca<br />
,, in mensibus Februarii, Aprilis , Junii , Augusti , Ociob.<br />
,, <strong>et</strong> Decemb. extra Curiam ipsarn vacare contigerit , ( dum-<br />
, modo aliàs disposirioni Apostolicae reservata, wl affecta'
~Siicceqsores tedo o Diiw'to <strong>de</strong> nomarir para<br />
ileficios , que vagarem nos mezes <strong>de</strong> Feverei*,<br />
Maio, Agosto, e Novembro ; ou , se acontecer que<br />
a1~1m Arcebispo ou i Bispo <strong>de</strong> algma Igreja acceite<br />
nos ::lezes <strong>da</strong> Alternativa a Graça <strong>da</strong> Regra<br />
nona <strong>da</strong> Cliancellaria Apostolica , no qual caso .s6<br />
pertence á Sé Apostolica a Collaçáo dos mesmos<br />
,, non fuerint ) liberè disponendi f;tcaltntem concessit. Ac<br />
,, <strong>et</strong>iam voluit ut si ipsi in Collatione, aut alia dilcpositio-<br />
,, ne Beneficiorum in aliis sex niensibus vi<strong>de</strong>lic<strong>et</strong> Januarii,<br />
,, Martii, hlaii, Julii, Sepr. <strong>et</strong> Nov., vacaturorum (qiile<br />
,, <strong>et</strong>iam dispositioni suz , <strong>et</strong> dicra Sedis alids qiioniodolibec<br />
, reservatorum , vel affectorum se íntromiserint , aut quomi-<br />
,, nus Provisiones, <strong>et</strong> Graiia Sanctitatis suz <strong>de</strong> illis <strong>de</strong>biium<br />
,, eff<strong>et</strong>iim consequantut , impedimenium quoquo modo praz-<br />
,, stiterint , usii , er Beneficio przedictz facultatis eo ipso pri-<br />
,, privati exisi~nt , ac Collationes , <strong>et</strong> ali% Dispositiones <strong>de</strong><br />
,, Beneficiis illius pr<strong>et</strong>exru <strong>de</strong>incep~ fhciendz nollius sint<br />
,, roboris , vel momenti. Illi vero, qui gratiam Alternativs<br />
,, przdicrz acceptare voluerint , accepiationem hujusmdi<br />
,, per patentes litreras manu propria subscriptas, suo ue, Siilio<br />
muniras, ct in sua quique Civilate, vel Biwri<br />
:: aitas, <strong>de</strong>elarare , <strong>et</strong> litteras ipsas huc ad Daiariam Sshcti-<br />
,, tatis sua transmittere teneantur , quibu; ab eo receptis, <strong>et</strong><br />
,, recognitis , ac in libro ad id <strong>de</strong>putar0 registraris tunc , <strong>da</strong>-<br />
,, mum , <strong>et</strong> non antea, uii incipiant gratia supradictá. De-<br />
,, clarans przterea exceprionem positam in regula favore S.<br />
,, R. E. Cardinalium , <strong>et</strong> Indulium conferendi Beneficia Re-<br />
,, servam concessiim Cardinali Episcopo , non suffiagari Ca-<br />
,, qitulo ratione communionis , <strong>et</strong> consortii iuxta <strong>de</strong>klarar<br />
,, t ionm felicis recor<strong>da</strong>tionio Urbani Papz VIII. Piaz<strong>de</strong>ces-<br />
,, soris sui editam die IC Septembris anno millesímo sm-<br />
,, centesimo vigesimo sexto, quam Sanciitas sua in omnibus<br />
,, <strong>et</strong> pr omnia approbat. Decernens sic in przmissis omni-<br />
,, bus per quoscumque , <strong>et</strong> cztera judicari <strong>de</strong>bere , ac irri-<br />
, tum , <strong>et</strong>c. ,,
itlt , ( I ) rum, eo evenienie casu, eorandrin Be-<br />
nejciorurn Collatio in sex rantum ealter~is mrnsj.<br />
bus ad Se<strong>de</strong>m Apostolicsm pertineat tnnc ad i/h<br />
BmeJiia , qad in Martii , Ufulii , <strong>et</strong> Nov. mensi-<br />
dxls , <strong>et</strong>iam #t prd.fertur vacawl.í'nt , Jus noria;.<br />
nalpdi hu~lcsmodi cornp<strong>et</strong>nt ; <strong>et</strong> quoad Bmeficia Curata<br />
, habito in bif <strong>de</strong> mam comum# , juxra for-<br />
( I ) Além <strong>da</strong> resi<strong>de</strong>ncia he preciso tambem que os Senhores<br />
Bispos peçio a graça <strong>da</strong> Alternaova , e por is,~ náo<br />
me perece alheio <strong>de</strong>ste lugar transcrever aqui a Formula, i 2-<br />
Ia qual elles a costumáo acceitar , que he <strong>da</strong> Wne1i.a seguinte<br />
, e conforme a refere Gonzales Glossa 62 n.O ? 3.<br />
,, Nós N. Dei er Aposrolicz Sedis Oraria Episcopuç N. L ,I-<br />
, lentes observare Kegulam Keservaioriam mensium Apos-<br />
,, tolicorum SS. Domini Innocentii XI I. nec non frui Gratia<br />
, <strong>et</strong> Beneficio Altern~tivz Episcopis ayud Eoclesias , aut DI(P<br />
, ceses rroais verè <strong>et</strong> Personalirer Resi<strong>de</strong>nribus per eandrm Re-<br />
, gulam concessz. Propterea humtliter, ct <strong>de</strong>bita cum reveren-<br />
,, ia , ac omni meliori modo, qua: possumus , <strong>et</strong> <strong>de</strong>bemus , li-<br />
- , - benter prsfaram Alternativz Graiiam accepramus , ac eâ<br />
,, uti velk <strong>de</strong>claranius , in cujus voluntatis ,'acceptionis, e[<br />
, dcclaracionis fi<strong>de</strong>m , przsentes patentes heras per nos-<br />
,, trurn Secr<strong>et</strong>arium, <strong>et</strong> Aposiolicum Noiarium scripras, nostrâ<br />
,, manu propriâ subsignamus , Sigillique nosri foliti irnpres-<br />
,, sione muniri facimus , <strong>et</strong> ras akl Illustrissirnurn <strong>et</strong> Reve-<br />
, rend. Domin. ejus<strong>de</strong>rn D. N. Papae Innocerii X11. Data-<br />
,, Fiam transmittere curabimus , juxia formam, <strong>et</strong> effecrurn ,<br />
, <strong>de</strong> qubus in rxdicia Regula. Dar. in adibus nosti is, vel<br />
, m tati im, Rius nostrz Civitatis , ve, Dim~ests, sub tali<br />
, anno, die, <strong>et</strong> mense , testibus ad przmissa vocatis, <strong>et</strong>c. ,<br />
Como po<strong>de</strong>ria vir em dúvi<strong>da</strong> se na Alternativa doq mezeg<br />
concor<strong>da</strong>dos se entendiáo , e comprehendiáo rodos os Beneficios<br />
, ~ o isso r tambem aqui adverrimos , que nesta taip en-<br />
trá~ todos ; mas sáo excluidos a1 uns ,como os <strong>da</strong>dos em ti:<br />
tu10 , os quaes sempre, e em to o o mez que vagarem,, po-<br />
<strong>de</strong>m ser <strong>da</strong>dos pelos Colladores Ordinarios , e Iie esta a Sen-<br />
tença cornmum, como sio v. g. os Beneficias do Padroado<br />
B
Beneficios nos seis mezes Alternados , nomearao<br />
entáo para os Beneficios , que na fórma dita vaga-<br />
rem nos tmezes <strong>de</strong> Margo , Jullio , e Novembro :<br />
quanto porem aos Beneficios Curados, feito o cos-<br />
tumado concurso na fórma do Concilio Tri<strong>de</strong>ntino ,<br />
po<strong>de</strong>rá S. M. nomear para eIIes aqueilas pessoas.,<br />
que por informaçáo do Ordinario feita a S.<br />
L aical , por fun<strong>da</strong>çáo , edificaçáo <strong>de</strong>llcs , oii doraçáo , nos<br />
quaes po<strong>de</strong>m os Padroeiros Leigos apresenrar em qualquer<br />
rnez Clerigos idoneos. Cilossa in Cap. Iic<strong>et</strong>. 3.' <strong>de</strong> P~zbend.<br />
in G. Barb. parr. 2. De off. <strong>et</strong> Potest. Episc. Aleg. 57. num.<br />
2ç , 26. Gonzaks á Regra 8. <strong>da</strong> Chancellaria Glos. 18. n."<br />
2' e seg. Desta Clase sáo tambem os do Gri I'riorado do<br />
Gcato , e <strong>de</strong> todo o Infantado , e Padroado Real, ctc. Desta<br />
do porém exceptuados os do Padroado mixto , isto he , parte<br />
Ecclesiasrico, parte Laical ; como v. g. a Igreja <strong>de</strong> Cey-<br />
ras, que a Apresentaçio he <strong>da</strong>s Religiosas do Conven-<br />
ro <strong>de</strong> Santa 'Anna <strong>de</strong> Coimbra , a <strong>de</strong> Eyras , cuja Aprescn-<br />
taçio he <strong>da</strong>s Religiosas <strong>de</strong> Convento <strong>de</strong> Celias , e a Con-<br />
firmaçío pertence ;i Coroa. Barb. ibi<strong>de</strong>m , Garcia ,+Conta-<br />
Ics, e outros muitos, e com to<strong>da</strong> a clareza a Rota Roma-<br />
ti part. 9. §. I. Decis, I $. num. 16, 17. parr. I $. Decis.<br />
p j. n. j. Náo he porém assim nos do Padroaiio meramen-<br />
te .Ecclesiastico , pois que facilmente se <strong>de</strong>rroga a este , p r<br />
trazer a sua origem dos bens Ecclesiasticos. Gons. ad Reg.<br />
8. <strong>da</strong> Chancellaria Glos. 18. n. 6., e mesmo porque se acha<br />
&!rogado pela Regra 8 e 9. <strong>da</strong> Chancellaiia. Er'io secsmpnibbn<strong>de</strong>m<br />
tambem nesta Alternativa os Beneficios , gp~ ?cagá0<br />
por Renuncias , e por isso os Senhores Bispos po<strong>de</strong>m admitti-ias<br />
em qualquer mez ; e a razio he .porque o Romano<br />
Yontifice nío quer fazer a Condiçio dosOrdinarios mais dora<br />
, do que era pelas Regras <strong>da</strong> Chanchellaria ; o que he<br />
conforme á nona Regra <strong>de</strong>lla, on<strong>de</strong> se exceptuáo os Beneficio~,<br />
que vagio por Renuncia. ,, Ali& quam per Resignationem<br />
quocumque modo vacatura ,, e ha outra Regra juris<br />
.: L. &L:. Quod , ad gratiam alicujur conceditur , non es-<br />
1 jus dqedurn d<strong>et</strong>orqwaduca,<br />
D
ifil?vt Li Sacro C8rtciiio Tr-ireStt. j9?&9&Fiptdm , i#tegrrr.ltr~<br />
P~tsonm , qUa EX injwmdti~ne Mag~~tnti<br />
. tr?t Rt?giLe Mbgestati >#& ird ca ~b~i~st-s<br />
sud facirn<strong>da</strong> . ab Qrdinat-io , se ad a~*ws~ikiz re9mnte<br />
dd Acta c-lcl?rS&$, bgbibd fwrbi:~ digaidvef.<br />
Iv pzri PR~CM m?rito~uMi dotic#PJUi inkr &a.r eid<br />
p1gre.r PPV-J'OWS, b@2~~& erit Regi& M&>estrtti sbai<br />
gratGcari cy giagis $si ví<strong>de</strong>bztur.<br />
AIRTICULUS II.<br />
Ouod Dignitarrr ir C~tbrdralihui' Pckiril<br />
&!ajo% , ef ECCIPI~~J COlZegiilfii Pt-inkijalex, proirt<br />
antea , Apostoiic,~ Sedis Còllatrani , quo~iec zyacnzarint<br />
, ~runt Keserw~tz. Ita qunqw Pontrfici(e CoC*<br />
lationis , erinm ut ante&, eí-unt Bentf21i nan modo<br />
apud ,!'e.!e~n dpstolicam , ( I ) ~ ed eriam juxta<br />
Dccr<strong>et</strong>u n in Pf.ovi rionibus Aportaic~ Stdls appositua<br />
resp~ctive v zcantia. FIZLI iti<strong>de</strong>m 8snl.fcia , qule<br />
m per~oniu S. R, E. Ca~dinuliurn Fa,~iiiariul~r, e&<br />
( I ) Vacare apud Se<strong>de</strong>m A postolicam' seu Chrain Roma*<br />
nam , se ditiáo no principio os Brtreficios dos Bmeficfirikdos,.<br />
e morriío no lugar on<strong>de</strong> estava a Cutia; poréin Bodfacio<br />
<strong>de</strong>içrmimu que iambern assim se chamassem, ou &as-<br />
v.agar os Beneficiós <strong>da</strong>quelles Benefictadus qud hrorresbem<br />
vi;illdo, ou r<strong>et</strong>,irando-se <strong>da</strong> Curta Romana tias lugares viziw)i(rJ<br />
mesma d<strong>et</strong>itro do termo <strong>de</strong> quatro milhas, que he poiicb<br />
mais <strong>de</strong> hunia legua Portugueza.. 'tem, os dos Coriaes que<br />
mrressem nos lugares vizinhos a mesma Curia , com tatftb<br />
qVe ahi tivessem a sua própria habita 20, oiS do? que fie*<br />
om no lugardon<strong>de</strong> se tirou a mesma &orla, mfermus', e aM<br />
morressem. Cap. 34. <strong>de</strong> F'rebebehd. in 6.: e o Romano PorftificC<br />
<strong>de</strong>ve prover , e <strong>da</strong>r os Beiieficios <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> huhr me2 , pj~ssi?<br />
do o qual, os Prelados Ordinarros <strong>da</strong> mesma Curiá os p&m<br />
. jure suo conferir, e prpvef como lbes agra<strong>da</strong>? ; e isto para qut.
'com telaçgo aos Actos do concurso, achar mais<br />
dignas ; e vendo-se pelo concurso que ha duas, ou<br />
mais pessoas com igual merecimento, entre ellas<br />
po<strong>de</strong>rrl, S. M. escolher, quem mais lhe agra<strong>da</strong>r.<br />
ARTIGO 11.<br />
Que as Digni<strong>da</strong><strong>de</strong>s Maiores <strong>da</strong>s Igrejas Cathe-<br />
draes , e as Principaes <strong>da</strong>s Collepia<strong>da</strong>s , ficaráo, co-<br />
mo até agora, reserva<strong>da</strong>s á Collaçáo Apostolica<br />
to<strong>da</strong>s as vezes que vagarem. Da mesma fórma se-<br />
ráo como d'antes , <strong>da</strong> Collaçdo PontiFcia náo s6<br />
os Beneficios , que vagarem apud S8<strong>de</strong>n.t Apo~toli-<br />
cam , mas tambem os que vagarem nos termos do<br />
D. ( 2 ) inserido nas Ptovisóes <strong>da</strong> Sé A postolica ;<br />
e <strong>da</strong> mesma sorte os que vagarem, estando possui-<br />
a Igreja nio pa<strong>de</strong>ça falta <strong>de</strong> Ministros pela <strong>de</strong>mora em prover<br />
a mesma <strong>de</strong>lles.Cap. g. eod. : e por isso na morre 40 Pontifice<br />
pdcm <strong>da</strong>r as Parochias vagas na Cwia , ou qbe vagarem<br />
antes <strong>da</strong> morte do mesmoPontifice, porém nHo tenhâo<br />
sido Coilados em vi<strong>da</strong> <strong>de</strong>lle os sugeitos. Cáp. 4. eod. Domingos<br />
Caval. Instit. Juri Eccl. part. taa Cap. ir. <strong>de</strong> Mand.<br />
4. 5.<br />
( 2) Querem dizer que se <strong>de</strong>vem cumprir to<strong>da</strong>s as condições<br />
que costomáo vir inseri<strong>da</strong>s nas Bullas , v. g. qiie nh<br />
residindo <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> tanto tempo, estas náo tenháo effeiro : que<br />
os Parochos <strong>de</strong>rem residir por si, <strong>et</strong>c. Porque hz certo que<br />
se <strong>de</strong>vem cumprir to<strong>da</strong>s as condições, que man&o os Poniifices<br />
, pata assim se alcançarem as Graças,.que os mesmos conce<strong>de</strong>m<br />
pelas Bullas que as coniém. Decis. Ror. Rom. 8t8.<br />
rChoikioc in Reg. 8. Glos; r I.<br />
D 2
Oflicialiim Summi Pontijcis vacaverint ; <strong>et</strong> ger9e;<br />
raliter ea omnia , qu& jaxta ApnstoZica~ Resentd.<br />
tioltc~ , <strong>et</strong> earum vzgwe ad Sr<strong>de</strong>m Apo~tolicam , CXcepis<br />
vncatianibus in entlntiatis rnensibgs , expea<br />
ct nbant.<br />
Quorl ctlnctl., rtiam a Bege nominati , ab<br />
Apostolica Se<strong>de</strong> opporr unas 1,jtr eras Apostolicas<br />
zlumbo obsignatas , <strong>de</strong> more abque immutarione<br />
als'qua . ~int i;nprtraturi ; itn ut in po~~es~ione Beneficiorurn<br />
uorun<strong>de</strong>ilz , nisi expeditis-, <strong>et</strong> prasentzzri^<br />
c~s<strong>de</strong>m Licferis , inrmitci nrqueant.<br />
Qmd Ptmens. InduJtunr. nihil Ofjccint afie<br />
rei , q~o.. S. R E. Cardinah., ( I ) <strong>et</strong> Aportolicur<br />
( I ) Para se enten<strong>de</strong>rem melher estss palavras, diremoso<br />
que sáa Legados, e as soas diversas especies. Legado em ge-<br />
ral he o ue cumpre a obrigaçio <strong>de</strong> outro em nome do que<br />
a tinha. Bomingos Cavd. Inrr. Jur. Pari. I. Cap. i 3. r. i. i<br />
e estes se subdivi<strong>de</strong>m in Jure Caqoc. <strong>et</strong> Jur. Civ. Nós <strong>de</strong>i-<br />
xando estes, por náo ser aq ii o seu proprio lugar só trata-<br />
remos-<strong>da</strong>quelles , e dizemos que sio tres nempe : Legados a<br />
Latrrc , M.ssos , e Nuncios At~o~tolicos. cap. oommun. : e se<br />
collige do cap. cum non ignorotisi I. <strong>et</strong> cap excommunica~is 9,<br />
<strong>de</strong> oK Lega< ex cap. Legar. ex cap. 06 nonri. I. eod. in 6.,<br />
Crios. ibid. verbo Legat. 0 3 LegaJos a Lõtere huns sio Or-<br />
drnrrrios , e ourros Exrraordrnarios 0 3 Ordinarios sáo os Carc<br />
diaes que sáo man.iaJos parasalguma Provincsa pelo S. P.<br />
gata cumprir algum ofiicio <strong>de</strong> Legaçio com jurisdicçáo, oe'
2'9<br />
dos por Familiares dos Cardiaes <strong>da</strong> S. 1: R, , e Of-<br />
ficiaes do Summo Pontifice ; e igualmente todos.<br />
aquelles , que segundo as Regras Apostolicas , e<br />
em virtu<strong>de</strong> <strong>de</strong>llas pertencerem á Sé Apostolica',<br />
excepto as vacancias nos mezes <strong>de</strong>clarados.<br />
ARTIGO 111.<br />
Que todos os que forem nomeados- para. Beneficio~,<br />
ain<strong>da</strong> que seja por ElRei , háo-<strong>de</strong> imp<strong>et</strong>rar <strong>da</strong><br />
Se Apastolica as comp<strong>et</strong>entes L<strong>et</strong>ras Apostolicas<br />
sella<strong>da</strong>s com o Sello Apostolico <strong>de</strong> chumbo, sem<br />
mu<strong>da</strong>hça afguma,, segundo0 costume : e sem estas<br />
L<strong>et</strong>ras se terem expedido ,. e apresentado, não po<strong>de</strong>r50<br />
entrar <strong>de</strong> posse dos mesmos Beneficias.<br />
ARTIGO<br />
Q e o presente Indulto na<strong>da</strong> prejudicará ac<br />
autro, <strong>de</strong> que nos mesmos Reinos gozáo os Car-<br />
diaes <strong>da</strong> Santa I. R. ( I ) e Nuncio Apostoli-<br />
po<strong>de</strong>r ordinario i maneira dos Piesi<strong>de</strong>ntes <strong>da</strong>s Piovincias ,<br />
como sáo os <strong>de</strong> Bravancia ,.Ferrara, <strong>et</strong>c. , e chamáo-se a La-<br />
rere por isso que sáo Cardtaes que assistem ao lado do S.P. ,<br />
pois uando SPO man<strong>da</strong>dos, quasi que si0 tirados do lado do<br />
PonrQ OS Eriraordinarior r chamio aqudles Legados que<br />
sáo man<strong>da</strong>dos por causa <strong>de</strong> alguma urgente necessi<strong>da</strong>je <strong>da</strong><br />
I~reja Universal, v. g. convocar Co~ciltos, promover a paz<br />
na presença dos Reis, ou para trstificar o amor paterno do<br />
R. Pont~fice na vin<strong>da</strong> <strong>de</strong> algum Rei, e outr:)s semelhantes,<br />
crc. E suppsmque pelos Summos Ponrifices forío man<strong>da</strong>dos<br />
para semelhantes cousas moitas vezes Bispos, e outros que<br />
náo eráo Car<strong>de</strong>aes ; agora com tuio he praxe constanrc<br />
que o nio sio , senáo Car<strong>de</strong>aes Legados a Larere , segundo*<br />
nozam Erninontissimo Perra Tom, 2. Coment. ad Coastir: j.
Alex. 3. Seecr, r. n." 7. c ourror; e T+ ~ ce<strong>de</strong> &arem<br />
outros que +o tio Car<strong>de</strong>aes, earáo náo tem o ut, $e tqpdos<br />
a Latare , porim o <strong>de</strong> simples Nuncios cum potestate Iegari<br />
a Larere; e esta claumla por esrilo <strong>da</strong> Ciiria Romana<br />
se costuma pOr nos Man<strong>da</strong>tos &os LegaJos. Barb. Lib. I. 8.<br />
Eccl. Universaleg Cap. n.@ 3. Os LegaJos Missos ou Nuncios<br />
Apostolicos s50 os Prelados , que náo sáo Cai<strong>de</strong>as , e que<br />
&o man<strong>da</strong>dos pelo Papa perante a$ons Primipcs para mine<br />
ptimrn apd ip~s algum hgaçáo, eap. volemes &, &OfE<br />
kgat., coma sio or exemplo, os N~lwiw ~ nviad~ a. A b<br />
manha, Franp , dspnha, Portugal, e hoie ap Rio <strong>de</strong> *.<br />
neiro , erc. Os quaes em outro tempo se ~hama~~~~cris+<br />
rios <strong>da</strong> yatavra Grega , . . . quasi Secrerarli , corno fiii cap septuaginta<br />
I 2. dh. ~6,<br />
e cap. signitkasti 4. <strong>de</strong> clect: cC3las.<br />
ibi i palavra Apocrisarii , ubi Apocrisarii dicuntiir Nuntii Domini<br />
Papz quasi Secceiarii., e nos. Rdi&s, e Provincias que<br />
Ihes sáo comm<strong>et</strong>ti<strong>da</strong>s , fazem as vezes dos Summas Ponrifices ,<br />
. e tem amcsma saihori<strong>da</strong><strong>de</strong>, cap. vnl<strong>de</strong> ~~I3rs?riHrnl.&S~. 94.<br />
Legados naros $50 aqpelles a cuja Digni<strong>da</strong><strong>de</strong> está<br />
annexo o officio <strong>de</strong> Legacio , com w g, eráa os Arcebie<br />
por <strong>de</strong> Cantuaria, e o <strong>de</strong> Erota em Ihglaterrn. Os Legados<br />
a Larere po<strong>de</strong>m <strong>da</strong>r o* Beneficios , que eagáo na sua Provinria<br />
no tempo ('a sua Legaçáo, visto neste remyo po<strong>de</strong>rem<br />
os Romanos Pontifices prover nos Beneficios vagos, dos<br />
quaes elleo sáa Legados coamuns, texto expresso no cap.<br />
dinectw dc oíX Legar. Atrendido o Nreiro mmmum os Le<br />
gados a taare, concorrem com qualquer OtdNiario <strong>da</strong> Pro.<br />
vincia , em que se acháo na Collaçáo dos Beneficias, Je ser+<br />
te yae se dá o direito enrre elles , e o Papa, cap. Si a Se<strong>de</strong><br />
3s. <strong>de</strong> Praebend. in 6. Kor. in una Assisienãi Reneficii 9.<br />
<strong>de</strong> Março <strong>de</strong> 1587. Glos. coamunirer recerta in cap. oE<br />
nostri I. <strong>de</strong> Off. Lepri in 6. Exceptuio-se <strong>de</strong>sta Regra o$<br />
Legados Missos, ou Nuncios Apostolieos, os quaes confor<br />
me as facul<strong>da</strong><strong>de</strong>s, que lks foráo comta<strong>et</strong>ti<strong>da</strong>s, po<strong>de</strong>m &r<br />
quaesquer Ekneficios ain<strong>da</strong> Reservados, oo~i tanro qiz nie<br />
bexced io o valor <strong>de</strong> 24 ducados. R ot. Par. I 5. recent. <strong>de</strong>aie<br />
259. n. 3.O OS Legados Natos na su3. Provincia fóra <strong>da</strong> sw
co ; ( 2 ) antes dles po<strong>de</strong>rio exekirar com pe<br />
Diocese, náo po<strong>de</strong>m <strong>da</strong>r B~ncficios sem huma concessio es'<br />
pecinl do Ponrifice ain<strong>da</strong> os niais pequenos : communis arg<br />
Tir. off. nostri I. h0E Lrgati m 6. don<strong>de</strong> se conclue , que<br />
as palavras, Cardinales <strong>de</strong>ste Artigo se <strong>de</strong>vem enienckr do$<br />
que em outro tempo crio man<strong>da</strong>dos pelo Papa perante aíguns<br />
Principes con<strong>de</strong>corados com a Digni<strong>da</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> Cardiaes.<br />
( 2 ) E a palavra Nuntius se <strong>de</strong>ve enten<strong>de</strong>r dos Legados<br />
man<strong>da</strong>dos com po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Legados a Latere; e como os <strong>de</strong><br />
Hrspanha , e Portugal sejáo <strong>de</strong>sta especie , está claho que<br />
po<strong>de</strong>m <strong>da</strong>r os B<strong>et</strong>wficios neste Reino, e do Algarve, rfae<br />
forem db dito rendimenro, segundo dia Lwio Fer. Tm. 3.<br />
v. Legar. a n. 1. tisqtie 4 3. ; e como em to<strong>da</strong>s as suppliras,<br />
e Provisôes o rendimento dos Beneficios re costuma sempre<br />
expresar por 24 ducadus ain<strong>da</strong> que ren~ío o duplo, ou tri-.<br />
pIo, e nunca se faça outro exame sobre seu valor , Van-<br />
gsp. JUS EccI. Univ. Part. 2." Ses. 3." Tit. 7." <strong>de</strong> Provis.<br />
Apout. num. 30, 3 i ., por isso dizemos , que tambem p&n<br />
<strong>da</strong>r em Por:ugal, e Alga~ves nos oito ou seis mezes reser-<br />
vados a Sua Santi<strong>da</strong><strong>de</strong> os Beneficios <strong>de</strong> rendimento <strong>de</strong> 24<br />
ducados <strong>de</strong> ouro <strong>de</strong> camera , ain<strong>da</strong> mesmo que os nossos So-<br />
beranos tenhio feito a presente Concor<strong>da</strong>ta com o SS. Padre<br />
Pio VI., com tanto porém que nio excedáo adita quantia;<br />
pois que por ella nio se Ihes tirou este po<strong>de</strong>i, que em direi-<br />
to he expresse pertencer-lhe , come mostra o mesmo Artigo<br />
4. dclla, e apenas podia vir em dúvi<strong>da</strong> quanro importaváo<br />
aquelles r4 ducados reduzidos I nossa moe<strong>da</strong> , para com cer-<br />
t<strong>et</strong>a sabermos <strong>de</strong> que rendimento 860 OS Benefioios , que<br />
, e ainaa- hoje po<strong>de</strong>m conkrir nestes Reinos,<br />
dles á qua Viio nós saiisfazemos dizendo o quanro he o seu valor.<br />
Llucado <strong>de</strong> ouro <strong>de</strong> camera usado nas Datarias val 1299<br />
réis na nossa moe<strong>da</strong> Portugueza. Relaçáo do valor <strong>da</strong>s moc<strong>da</strong>r<br />
<strong>de</strong> diversbs Reims rcduz2<strong>da</strong>t li mssa por 'Pf. J~sé Maiii~<br />
no t7ellotff, ifirprssa cm ti+ em. I h, na OIficiha <strong>da</strong> Casa<br />
Llrteraria ao Ardo do lego. q e mukdpi'icadw nsr r4 dosa+<br />
dos pla nos$& mCiit<strong>da</strong> tazm a: oonta h jl,$r.jlb r& ; e<br />
mmo nié$t& Reinas nb hei Benefichs ds iáo ienoe rendi+iam,<br />
c nxb Provisóe sempre <strong>de</strong> diz, q<strong>de</strong> p&m <strong>da</strong>- usa
.ta facdtates ris attributus , Jus conzrmdi rjwzefi-<br />
.ciaprout antea , exerceye pot erunt.<br />
ARTICULUS 7.<br />
Quod ,integrum , liberu uc sit Apostolica Sedi<br />
jus admittendi pro Iibir~tnejkiorum Resigtrntiorzes<br />
, <strong>et</strong> cum futura successione Coanjutoria~, quuvis<br />
remota hmitatione , proin<strong>de</strong> &C $i prmem Concessb<br />
íírininzk peracta for<strong>et</strong>.<br />
In quorum $<strong>de</strong>m Nós infrn scsipti Plenipotenfiiarii<br />
Manu Nmrrrâ , Nomine Nostr-orttnz re.rpective<br />
Dominorum , <strong>et</strong> virtute plen~rum Potestatrrm,<br />
qruibus in eum $nem instrwcti sumus , prdsfns Cencor<strong>da</strong>tum<br />
suáscripsimus , sigillispe J remmatuum<br />
Nostrorum muniendum curavimui. (ilisipone die 20<br />
Julzi anno nrillesirno septingcntesiw septt<strong>da</strong>gesimr<br />
*&Ct~VO.<br />
B. Archiep. Prtrmsi~ <strong>et</strong><br />
NU~~~EIS ApostoIic~~.<br />
Et cum prlefens Mibi farwm ess<strong>et</strong> Concor<strong>da</strong>-<br />
tum pr(edictum , guah in superiorib~s kab<strong>et</strong>ur;<br />
Beneficios , que .ren<strong>de</strong>rem 24 ducados , ain<strong>da</strong> que excedi0 o<br />
duplo ou tripulo, como dissemos acima, concluirnos com a<br />
praxe adopta<strong>da</strong> nestes mesmos Reines, que os Beneficiq,<br />
ue os Legados, e Nuncios Apostolic~s po<strong>de</strong>m <strong>da</strong>r, sio to:<br />
%os os que náo exce<strong>de</strong>rem <strong>de</strong> cem mil riis : como ordinaria-<br />
mente sjio <strong>de</strong>sta classe os Beneficios , chamados simplico;
aqui , o direito <strong>de</strong> Conferir Berieficíos, segundo r<br />
facul<strong>da</strong><strong>de</strong> que Ihes comp<strong>et</strong>e,<br />
ARTIGO V,<br />
Que ficará salvo á Sé Apostolica o direito <strong>de</strong><br />
admittir livremente as Renuncias <strong>de</strong> Beneficias , c<br />
Coadjutorías com futura successáo ; e isto sem li-<br />
mitaçãio alguma, <strong>da</strong> mesma forma que sedo hou-<br />
vesse a presente concesdo. l<br />
Em fé do que N6s os Plenipotcpciariqs abaixo<br />
assignados , em Nome <strong>de</strong> nossos respectivos S~bera-<br />
nos, e em virtu<strong>de</strong> dos Plenos po<strong>de</strong>res, <strong>de</strong> que para<br />
este fim fomos munidos, subscrevemos <strong>de</strong> nossa le-<br />
tra a presente Concor<strong>da</strong>ta, e a fizemos sellar com<br />
o Seilo <strong>da</strong>s nossas Armas. <strong>Lisboa</strong> 20 <strong>de</strong> Jqiho dq<br />
1778.<br />
Bernardino Arcebispo <strong>de</strong> P<strong>et</strong>ra, e . Ndo<br />
Apostolico.<br />
Lugar do Sello.<br />
Lugar do Sella<br />
Ayres <strong>de</strong> Sá e Mello.<br />
A qual Concor<strong>da</strong>ta na fórma acima d pb;<br />
sendo por mim vista , e examina<strong>da</strong> em todo arcu<br />
por isso que náo tem annexa cura <strong>de</strong> almas, e sejio<br />
pccie os <strong>da</strong>s Collegia<strong>da</strong>s, affirmarnor que sáo<br />
clles po<strong>de</strong>m amfuir nos oito, ou nos seu megr reeervados.<br />
Por appawu río r-ontzdor g~~~;que mosuá<br />
-- :2 ~tual dcfbt &E -O *-+o, ~arr<br />
.<br />
r .<br />
, ., 3 i';oncim& ;ia._<br />
E-
knOl, ldl ta p& i iiWr cmnt i#,*<br />
cta , fibrata atque ex-c~: .Ihid Ego ' Mtb , <strong>et</strong><br />
Succe~sorum Meoruín Nomine, approbo , rati$co ,<br />
tt confimo , quoad OMAP ~t si%uZa.r ejus partes ,<br />
stzpu(ationes , ac per prcesentes perp<strong>et</strong>uo rmum , <strong>et</strong><br />
W,-~~AC,~Y<br />
e hwolabi-<br />
c(n.d~& Pr$wrjtrens Ktgta j f<br />
'íV& ilfbd 08ise~a~rwsrl~, at:gwc iw.pt,mani;<br />
o)wrid& di~fsni<br />
; #&,q~r'dír/ah<br />
$&i in cdt;a~i~l~<br />
qlY&'i &B )rn$sfdM pasmfam. Rent/trdiaros ewicu#que<br />
aeeri Pacto , akf Ch.I~l&h , $uod hic<br />
beidf*t^Mii ikmM&'&, m€tc imerrjíri pS&t.<br />
Ih pormir Ié~tid~bzírl; airflrrnitudim , c+<br />
#Z&ãrB pci kd~ hr%ter~p, ta Me s<strong>da</strong>~m$t2~, M !<br />
'31~emeúm #eoiw#r Si$rl/e ubsignata~ ,<br />
smpd Sptiis Semttirio, ut #e Ad-<br />
Wttisrra &P tec6ptds. Mbntrrr hi Reg % Iria<br />
tio Quefiecen~i , dze I I mensis Augu~ti<br />
f&; X) REGINA<br />
anuo fw.<br />
CAR ISSIMB IN CHHISTO FILIB. NOSTI&<br />
Maria? Franci~cd , Portu ali& , ct Afgarbrarom<br />
Regince Fi elissimd.<br />
f<br />
Carissima in Chri~to Filia, Novum <strong>da</strong>mus<br />
Regi& Mugestati Tua? nan solum srmrna , as singt<strong>da</strong>fis<br />
No~trk erga ipsam Paterna Caritatis ; secJ<br />
wiri$ci <strong>et</strong>iam <strong>de</strong> Tua pi<strong>et</strong>ate , ac Religione judf-<br />
&i te~timoniuxrr ; duvz ei<strong>de</strong>m , ejusque S~ccessoribrus<br />
, Indnltnrm , Potestrtemque corcedimur arcinirh
cont<strong>et</strong>ido , em Meu Nune 3 c <strong>de</strong> Meus Suc- Ratifica.<br />
çáo , Ap-<br />
cessoms, a approvo, ratifioo , e confirmo atn to- provação,<br />
<strong>da</strong>s, e em ca<strong>da</strong> huma <strong>da</strong>s suas partes, e estipula- e Ç?nfir-<br />
góes, e p<strong>et</strong>as presentes a <strong>de</strong>claro firme, c vili<strong>da</strong> rnaçao.<br />
para sempre, pmm<strong>et</strong>renbo <strong>de</strong>baixo <strong>da</strong> Minha Real<br />
palavra <strong>de</strong>a observar , c cumprir inviolarelmente, e<br />
fazer que se guar<strong>de</strong>, chmpra , e obs&ve.; e <strong>de</strong> nurr-<br />
ca conseritir que se observe o contrario <strong>de</strong><br />
uer maneira. Renunciaiado outrosim qua I quar "a"<br />
%acta, ofi Concor<strong>da</strong>ra, que m ache, ou pasa achr<br />
em contrario <strong>de</strong>sta.<br />
Em fé , e firmeza d6 que, fiz expedir estas La-<br />
Pras , por Mim assigna<strong>da</strong>s , e sella<strong>da</strong>s a S&<br />
<strong>da</strong>s Mifihas Armas, e rekren<strong>da</strong><strong>da</strong>s peio abaim as-<br />
signado Meu Ministro e Secr<strong>et</strong>ario & Bstrib. A-<br />
lacio <strong>de</strong> Queluz IS <strong>de</strong> Agosto <strong>de</strong> 1778.<br />
A' NOSSA GIARISSIMA FILHA EM MRISTO<br />
Maria Ftan&cd^, Rai~ha Fl<strong>de</strong>llissima <strong>de</strong> Prmb<br />
gal , e doisiiillgiirver,<br />
PIO' PAPA SEXTO.<br />
Carissid~t. Filha em Christo, <strong>da</strong>mos à V. M.<br />
huma nova prova assim do nasso si~ulznrfk~ que professamos a V. M., corno do d s 2mceiro<br />
em que temos, a Pl&, s . ~sio'.<strong>da</strong> V.<br />
M. no Indultò, e <strong>Facul<strong>da</strong><strong>de</strong></strong> que com&mos a<br />
v. M., e a Seus Successoms, <strong>de</strong> no-r po9 os<br />
E 2
tutildi a&- Li/ ritdnid. &*ni BÙIcRcla , . ia:,dimidio<br />
~ust<br />
, va-<br />
eorunz ; qui , Sauct.e huzc,
Beneficios dos mesmos Reinos <strong>de</strong> Portugal, e Ai,<br />
garves, que vagarem na m<strong>et</strong>a<strong>de</strong> dos mezes reservados<br />
a esta Santa Sé, exceptuados porem aquelles<br />
Beneficios, que ficáo ain<strong>da</strong> reservados 4 Sé Apostolica<br />
, e que v50 especialmente expressos, e <strong>de</strong>clarados<br />
nas mesmas Nossas L<strong>et</strong>ras Apostolicas ,<br />
que rem<strong>et</strong>temos. A Bulla <strong>de</strong>ste Indulto, que contém<br />
estas L<strong>et</strong>ras , a ha-<strong>de</strong> apresentar a V. M. o<br />
Nosso Veperavel Irmáo Bernardino, Arcebispo <strong>de</strong><br />
P<strong>et</strong>ra , Nosso Nuncio Ordinario nessa Corte : estamos<br />
certos que V. M. a ha <strong>de</strong> receber com particular<br />
agrado, como penhor certo <strong>da</strong> Nossa boa vonta<strong>de</strong><br />
para com a Pessoa <strong>de</strong> V. M. Foi sobre maneira<br />
gran<strong>de</strong>, como he bem <strong>de</strong> crer, o gosto que tivemos<br />
em po<strong>de</strong>r satisfazer aos <strong>de</strong>sejos <strong>de</strong> V. M.<br />
nesta parte; e assim esperamos tambem que isto<br />
será muito do agrado , e acceitaçáo <strong>de</strong> V. M., e<br />
para mais acrescentar os seritimentos do Nosso paternal<br />
affecto , e confiança, que V. M. tem em<br />
Nds , <strong>de</strong>claramos ser Nosso animo <strong>da</strong>r muito valot.<br />
ás Recommen<strong>da</strong>çóes , que V.M. se servir fazer-Nos<br />
a favor <strong>de</strong> algum, quando vagar alguma <strong>de</strong>stas<br />
primeiras Digni<strong>da</strong><strong>de</strong>s , que nos ficáo reserva<strong>da</strong>s, ou<br />
algurn Beneficio <strong>da</strong>quelles , que pela Alternativa<br />
dos mezes sáo <strong>da</strong> Collaçáo Pontificia.<br />
O que tudo conce<strong>de</strong>mos <strong>de</strong> muito boa vonta<strong>de</strong><br />
ás egregiasvirtu<strong>de</strong>s, que admiramos em V.M. ,<br />
Yo eminente zelo <strong>da</strong> Religiáo que inflamma a V.<br />
M. . por on<strong>de</strong> náo só auguramos , mas atk po<strong>de</strong>mos<br />
certificar, que nos felicissimos Estados <strong>de</strong> V.<br />
M. se verá em breve restituido, e florecenre o Es-<br />
tado <strong>da</strong> disciplina, e jurisdiçáo Ecclrsiastica<br />
- . , e <strong>da</strong><br />
authori<strong>da</strong><strong>de</strong> Apostolica, segundo 520 ~I~US~SS os<br />
mr-vmentos <strong>da</strong> Pie<strong>da</strong><strong>de</strong> ds V. M. E para otie<br />
: , por bon<strong>da</strong><strong>de</strong> & &os, possa alcançar pan
JuriJdictioni~ Eccksiu~ticle, atpe &ostnUca m-<br />
ctorztatir ftatarm #<strong>da</strong> JV~ICR~ SuguTanzur , sed<br />
ro clarissirar is Tu,e Regi.e Potes~atis mairmcrztis<br />
CtzPm R obis jam certissime poilicemiv. Ar ut cam ,<br />
qud vera e~t apud Deum gloru'a , uztctiorem in<br />
dce~ rfdli~qtyp Rtgtzix fan~ti0.~1~1 rowrpmra, iihs<br />
bcnigaitate possir , CQle~tiu~~'rnuntvui1~ <strong>da</strong>rpicrn<br />
Apxtolicam Bc~dicimm Regice Ikiagesrari Taa ,<br />
Uni.wer~-&quB' t.t<strong>de</strong>&~sim& finrui , Cmim Patemr<br />
anhi xtnw rmanrisJim2 iwprtiwr :<br />
( * ) Quuenb os Rommos Pontifices evitar a8 <strong>de</strong>stn<strong>de</strong>as,<br />
e irregulari<strong>da</strong><strong>de</strong>s no Provimeiuo<strong>de</strong>s finefieios ,cbtrar os abam,<br />
e ev.itar OS excessos nas Apresentaçh praticados pelos<br />
Exceilentissimos Colladores <strong>de</strong>stes, porque huns províáo nos<br />
mezes que Ilies náo perrencia , e outros na uelles em que a<br />
<strong>da</strong>ta Ihes náo tocava, v. g., os Senlidres d íspos fios-hews<br />
reservados á Sé Aposrolica , e 6s S&rarros nor ZJW tt6b<strong>da</strong>quelles<br />
, invenráíáa, e inttodirzírio a rmedio <strong>da</strong>s Cmcar&<br />
tas, que para este mesmo fim se fez a <strong>de</strong> 1588, a que dério<br />
occasiáa as <strong>de</strong>sor<strong>de</strong>ns <strong>da</strong> Cabido <strong>da</strong> 36 <strong>de</strong> Coiaibra coa<br />
u Bisbo D. AfÇonso , e a do Ix'irneiro <strong>de</strong> ] ulho & i 6 y4 ,<br />
feita tlmbem eni ratáo <strong>da</strong> incomyereare Apresentaçáo, gy<br />
fez o mesmo Cabido em hom Beneficio vago na mesma Se,<br />
em FeversSro do dito anno , em Fr~ncisco Alves <strong>da</strong> Co~ta, sendo<br />
a <strong>da</strong>ta do Bispo, como se pódc 'tter aa dita Cot-tw<strong>da</strong>td ,<br />
qae fehenie aqui transcrevams; c Maaoel Aluarcs.<br />
Peg. Opusc. cSr A lmmat. &ne€. pai* r 49, 450, i83 aK<br />
~91. Parecia serem sufficie~tes p;l~a rerem sido exriactos par<br />
kucaa vez semelhanteç excenos aa disuiplina Ecclesiiiorica;<br />
com tudo nio foi assim , pois continiiirão a apresentar , c
Si e Seus ReinoB maior cuinuIo <strong>de</strong> ver<strong>da</strong><strong>de</strong>ira gioue<br />
he a Divina, <strong>de</strong> todo o coraçáo lançamos<br />
ria, a V. i 5 . t a to<strong>da</strong> a %a Fi<strong>de</strong>lissima Familia a<br />
Bcnfia'o Apostolica , como preludio dos dons &lesa<br />
tiaes.<br />
Dado cm Roma a 10 <strong>de</strong> S<strong>et</strong>embro <strong>de</strong> 1778.<br />
Anm quarto do nossa Pontificodo.<br />
e prover promiscua e confusamente os Illustrissimos Coll~dores,<br />
o que dto motivo, e foi a causa & se fazer a ultima<br />
Concor<strong>da</strong>ta <strong>de</strong> 20 <strong>de</strong> Julho <strong>de</strong> i778 , unico fun<strong>da</strong>men~o , que<br />
regula hoje a disciplina Ecclesiastica ácerca &s Apresentaçón<br />
dos Reneficios, cuja tambem <strong>de</strong>ixamos aqui transcrip,<br />
e em Linguagem rraduzi<strong>da</strong>, e annota<strong>da</strong>. Por esta S.<br />
Santi<strong>da</strong><strong>de</strong> conce<strong>de</strong> aos nossos Soberanos, e a seus Soccessdrcs<br />
8 nitzcs , reservadoe quatro , e dos seis tres , on<strong>de</strong><br />
estiverem em usa estas regras. Isto nja obstante vio ydtinuando<br />
as mesmas irregulari<strong>da</strong><strong>de</strong>s, intempestivos e coa-<br />
Provimentos ; o que nos <strong>da</strong> a enten<strong>de</strong>r, que isto proceb +<br />
falta <strong>de</strong> hum M<strong>et</strong>hodo, ou Escala para contar os mezes, a&<br />
sim quando os Excellentissimos Bispos pe<strong>de</strong>m a gtása &i<br />
Alternativa, como quando nio ga~k <strong>de</strong>lia,<br />
do ; o qual apmscmmot ao publico, para gala overno dus O1C<br />
Mores, uicego dos Provídos, e bom regimen <strong>da</strong> disoiptf.<br />
na Ecclesiastica em quanto esta senáo alterar, e. restituir aá<br />
primitivo estado <strong>da</strong> Igreja, ficando os Senheroe BisposCd-<br />
"8<br />
Iadores Ordinarios <strong>de</strong> todos os Beneficia V os nas suas<br />
"r<br />
eeses , assim como sáo os Conferentes <strong>da</strong>s r<strong>de</strong>ns dos Clee<br />
gos dos seus Bispados, conforme o <strong>Direito</strong> comrnum.
APPENDIX,<br />
No anno <strong>de</strong> 1805 foi provido o Padre Joaquim<br />
Cotta <strong>da</strong> Ci<strong>da</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>Lisboa</strong> por hum 611ad<br />
dor ; e por outro Apresentado n'lium Beneficio va;<br />
RO na Collegin<strong>da</strong> <strong>de</strong> S. Bartholomeu <strong>da</strong> Ci<strong>da</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong><br />
Coimbra lium Padre Francisco. Na <strong>de</strong> S. Tiago<br />
<strong>da</strong> mesma Ci<strong>da</strong><strong>de</strong> acháráo-se Providos dois Padres:<br />
José Francisco ~lvares; do Ca<strong>da</strong>fáz, e José Ferreira<br />
Golçalves, <strong>de</strong> <strong>Lisboa</strong> , no mesmo mez , por diver-<br />
sos Colladores. E1n 18<br />
I 2 foi Provido pelo Illus-<br />
trissimo Senhor Nuncio em hum Beneficio vago<br />
por morte <strong>de</strong> Joaquim Pedro <strong>da</strong> Rocha, na Colle-<br />
ia<strong>da</strong> <strong>de</strong> S. Christovio <strong>da</strong> Ci<strong>da</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> Coimbra , o<br />
tadre Joáo Duarte Beliráo, <strong>da</strong> Villa <strong>de</strong> Pedrogáo<br />
Pequeno, ou do Crato ; e <strong>de</strong>pois <strong>da</strong> discussáo <strong>da</strong><br />
questao , que se rnoveo ao Reverendo Imp<strong>et</strong>ranta<br />
por parte do Desembargador Promotor do Juizo<br />
Ecclesiastico <strong>da</strong> mesma Ci<strong>da</strong><strong>de</strong> , appamceo <strong>da</strong>hi a<br />
dois iiiezes o Padre Bernardo Antonio <strong>de</strong> Almeidq<br />
apresentado no mesmo por Aviso <strong>de</strong> S. A. R. ex-<br />
pedido do Rio <strong>de</strong> Janeiro no mesmo anno <strong>de</strong> 1812,<br />
<strong>de</strong>pois <strong>de</strong> se achar Collado pelo Ordinario o Impe-<br />
trante. As mesmas dúvi<strong>da</strong>s succedêráo ao Padre<br />
José Ferreira Cardoso , Religioso Egresso <strong>de</strong> S.<br />
Agostinho <strong>de</strong>scalço, e graduado na Sagra<strong>da</strong> Theo-<br />
logia pela Universi<strong>da</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> Coigbra eh o Provi-<br />
mento, que Ilie fez o Illustrissimo Nuncio Aposto-<br />
lico em outro Beneficio vago por obito <strong>de</strong> José Dio-<br />
go <strong>da</strong> Vciga, na Collegia<strong>da</strong> <strong>de</strong> S. Bartholomeu, e<br />
outros muitos casos succedidos tanto na dita Ci<strong>da</strong>-<br />
<strong>de</strong> e Bispado <strong>de</strong> Coimbra , como noutros, os quaes<br />
por brevi<strong>da</strong><strong>de</strong> omittiinos. Faz-se v&r claramente 4<br />
razáo <strong>da</strong> dúvi<strong>da</strong>, posta pelp Desembargador Proms,<br />
yqy do Juizo Ecclesiastico , e Hispado <strong>de</strong> Coimkra
ao Tmp<strong>et</strong>rante Jo3o Duarte BeItrSo , e ao Padre Jo-<br />
sé Ferreira Cardoso , e as finaes <strong>de</strong>cisdcs , que no<br />
mesmo Juizo se proferírio nos uitimos dois casos,<br />
que sáo <strong>da</strong> maneira seguinte.<br />
Parece náo estar aiii<strong>da</strong> nos termos <strong>de</strong>vidos: r.O,<br />
porque o Indulto do Provimento junto a folhas qua-<br />
tro, e seguintes, he condicional nas palavras : dum-<br />
modo illa dispositio ad Se<strong>de</strong>m Apostolicam bac<br />
vice pertineat. Pelo dociimento <strong>de</strong> folhas onze<br />
consta ter fallecido o immediato possuidor no mez<br />
<strong>de</strong> Maio <strong>de</strong> I 81 I , mez este, em que pela Concor<strong>da</strong>ta<br />
feita entre a Si Apostolica , e Sua Magesta<strong>de</strong> Fi<strong>de</strong>-<br />
lissima em 20 <strong>de</strong> Julho <strong>de</strong> 1778 , confirma<strong>da</strong> pela<br />
Carta Regia <strong>de</strong> I I <strong>de</strong> Agosto do dito anno, ficou<br />
pertencendo á Real Coroa <strong>de</strong>stes Reinos a nomeaara<br />
os Beneficios , que nelle vagassem ; e no<br />
fáO ndu f to folhas quatro se suppbe pertencer á SC<br />
Apostolica , e nelle senáo <strong>de</strong>clara, como <strong>de</strong>via, a<br />
previa Nomeação <strong>de</strong> S. A. R. para ser confirma<strong>da</strong><br />
essa Apresentaçáo pela Sé Apostolica ; 2.' , porque<br />
o Revererido Supplicante, na fórma <strong>da</strong> Constituiçso<br />
do Bispado , <strong>de</strong>ve Apresentar Dimissorias<br />
do seu Prelado, o Iliustrissimo Senhor Provisor do<br />
Crato, ou pelo menos folha corri<strong>da</strong> do Grá Priorado<br />
, e em pública fórma : satisfeito isto , a40<br />
duvido, nem reparo no erro <strong>da</strong> origem, que no<br />
Indulto folhas quatro se diz <strong>de</strong>ste Bispado, e por<br />
tanto =: Fiat Justitia 7 nos <strong>de</strong>vidos termos. Promotor,<br />
Domingues.<br />
Vendo o Reverendo Apresentado a injusta Promos90<br />
, lançou mdo dos meios, que.tCw assistiao ,<br />
pedindo vista aiitcs <strong>da</strong> Conclusáo dos Autos, gue<br />
se lhe mandou conferir pelo <strong>de</strong>spacho--i%!querimento<br />
seguinte, feito para e ~&smo fim.
PET1C;Ào.<br />
DIZ JO~O Duarte kItr20 , Prwbytero Secuhr,<br />
e Bacliarel Formado em Canones, que no Breve <strong>de</strong><br />
Ind~ilto <strong>de</strong> Beneficio veio o Desembargador Proniotor<br />
com resposta, que offen<strong>de</strong> a Justiça do Reuerendo<br />
Imp<strong>et</strong>rante: e porque quer haver vista d a<br />
Autos antes <strong>da</strong> conclusáo , por isso<br />
Despacho, Pe<strong>de</strong> a Vossa Senhoria se,<br />
Desse-lhe. digne ma<strong>da</strong>r-lha <strong>da</strong>r<br />
Vieira.<br />
E R. M.<br />
Allegap%s, oa Raabes d Resposta do De~embat.<br />
gador Promotor.<br />
Com o <strong>de</strong>vido respeito.<br />
N3o merece attenfáo a Resposta do sfibio<br />
Desembargador Promotor, e em consequencia <strong>de</strong>l*<br />
ia senáo <strong>de</strong>ve <strong>de</strong>morar mais a Colla~áo, e Powz<br />
do Reverendo Imp<strong>et</strong>rante como se mostra pelas<br />
raz6es seguintes.<br />
I.^ Porque o Indulto imp<strong>et</strong>rado e feito ao Re-<br />
verendo I~np<strong>et</strong>rante em na<strong>da</strong> offen<strong>de</strong> os direitos<br />
Reaes, como se pó<strong>de</strong> v&r <strong>da</strong>s formaes palavras do<br />
artigo quárro <strong>da</strong> mesma Concor<strong>da</strong>ta, que para ma-.<br />
ior brevi<strong>da</strong><strong>de</strong>, e clareza, se transcrevem fielmente<br />
aqui. ,, Ficar50 exceptiiados os Benefioios., que os<br />
,, Nuncios Apostolicos, e Car<strong>de</strong>aes tem direito dg<br />
prover nestesReinos ,, Cuja excepçáo se o sa-<br />
'7.<br />
bio, e benemerito Proinotor tornar a ler na mesma,<br />
tem direito <strong>de</strong> <strong>da</strong>r e prover ncstcs Reirios, er5o ,<br />
e s50 os simplicrs <strong>da</strong>s Collegia<strong>da</strong>s pe!a Or<strong>de</strong>m,<br />
Turno , e Regras <strong>da</strong> Chancellaria estabeleci<strong>da</strong>s.<br />
Náo he <strong>de</strong> presumir que o I~lustrissimo 1,egAdo ;<br />
e Nuncio ignorasse estás, nem que quizesse usurpar<br />
os direitos , que Ilie &o 40 iillierentes. l'or<br />
tanto he inattendiveí huina semelhante Promoçáo ,<br />
que ri50 sendo nasci<strong>da</strong> <strong>da</strong> rectidáo , e pie<strong>da</strong><strong>de</strong> , <strong>de</strong><br />
que Iie dotado o mesmo Descmbargador Promotor;<br />
se <strong>de</strong>ve attribuir a equivocaçáo, pois 1150 prejudicando<br />
os <strong>Direito</strong>s Reaes, pfiva o Imp<strong>et</strong>rante dos<br />
que lhe assistem, dos bens, e acçtíes ; no que náo<br />
,utiliza n<strong>et</strong>n ao pbblico, nem ao particular.<br />
2.O E pelo qae pertence CL d<strong>et</strong>ermiijaçfh<br />
<strong>da</strong>s C~nstituiçúes <strong>de</strong>ste Bispado, st respon<strong>de</strong> tambem,<br />
que se <strong>de</strong>vem enten<strong>de</strong>r dos Clerigos , quc<br />
são , ou esr5o em diversos Bispados s<strong>et</strong>n a resi<strong>de</strong>ncia<br />
, que os faça domiciliados , eomó tem<br />
0 Reverendo Imp<strong>et</strong>rante , o qual mostra claramente<br />
<strong>da</strong> prlmeira licença <strong>de</strong> confessar do ariao<br />
<strong>de</strong> 1802 ,. que junta , e por ella se evi<strong>de</strong>nceia<br />
o domicilio <strong>de</strong>sta Diocese <strong>de</strong> <strong>de</strong>z annos, e<br />
mais que basta para qualquer sujeito ser or<strong>de</strong>na-<br />
,do pelos Prelàd* ; e o mésm~ ue se acha eszabelzcido<br />
em <strong>Direito</strong> Canmico , 2 ivil L. 7. Cod.<br />
<strong>de</strong> Incol., e Patrio (3rd. Liv. 2.Tir. 5y. S. I., com<br />
a mesma ou mais razáo o <strong>de</strong>ve ser para a Collasáo<br />
dos Beneficio9 dos mesmos Clerigos Or<strong>de</strong>nados, o<br />
que muito bem conlieceo o Juiz Apostolico do Antepossuidor<br />
do Be'neficis , Joaquim PeJro <strong>da</strong> Roclia ,<br />
a quem unicamente pedio a follia corri<strong>da</strong> <strong>de</strong>stc Bis,<br />
pado , serido elle do <strong>de</strong> Braga ; e 96 porque si: dic<br />
eia assistir na FfegIiezia 13e S. Cliristoo~07~Ci'<strong>da</strong><strong>de</strong><br />
, como se vê em fol. r 8 <strong>de</strong>stes;~~; 'don<strong>de</strong><br />
r,.. mostra, que ser150 faz tambem precisa a quwc<br />
J? z
pe<strong>de</strong> ao Imp<strong>et</strong>rante <strong>de</strong> huma terra, an<strong>de</strong> náo resi-<br />
<strong>de</strong> lia mais. <strong>de</strong> doze annos, tendo-se mostrado sem<br />
culpa nella , quando veio para este Bispado, como<br />
já disse. He por tanto a que, conforme a <strong>Direito</strong>s<br />
<strong>de</strong>ve ajuntar, só a <strong>de</strong>sta Diocese , o que Eaz fol. 9 : a<br />
qual resi<strong>de</strong>ncia tem sido continua nesta mesma Ci-<br />
<strong>da</strong><strong>de</strong>.<br />
Em 3.0Fe ultimo lugar, Parochiou o Reverendo<br />
Imp<strong>et</strong>rante em S, Pedro em 1801 para 1802, como<br />
prova a Limnfa junta, tem sido examinado para con-<br />
fessar muitas vezes, e sem interrupçáo <strong>de</strong> tempo<br />
tem continuado no exercicio <strong>de</strong> confessar, e mais<br />
funç<strong>de</strong>s Ecclisiasticas , e á excepçQo do primeiro aw<br />
no, em que veio para este Bispado , e nos dois se-<br />
guintes, nunca mais se lhe pedio folha corri<strong>da</strong>, e<br />
isto por justiça ou equi<strong>da</strong><strong>de</strong>, por ser bem notorio,<br />
e bem conhecido o comportamento do Reverendo<br />
Imp<strong>et</strong>rante : tudo perante o mesmo actual Desem-<br />
bargador Promotor (cuja folha apresentaria, senáo<br />
fosse o prejuizo que pa<strong>de</strong>ce na <strong>de</strong>mora <strong>da</strong> Colla-<br />
gáo do mesmo Beneficio.) Por tanto á vista do exp<br />
posto todo veridiço, e conforme a <strong>Direito</strong>, perten-<br />
<strong>de</strong> o Imp<strong>et</strong>rante que V. S. sem mais <strong>de</strong>longa o<br />
man<strong>de</strong> Collar , e tomar sua Posse, o que pe<strong>de</strong> por<br />
justiça ou equi<strong>da</strong><strong>de</strong> : e assim o espera obter <strong>da</strong><br />
gran<strong>de</strong> rectidáo, e vastos conhecimentos <strong>de</strong> V. S.<br />
in #troque jure, julgando as presentes habilitaç<strong>de</strong>s<br />
vali<strong>da</strong>s, e conforme a <strong>Direito</strong>. -, Como parte c<br />
O BacbareZ João Dnarte Bekrão.<br />
Vendo o Thsembargador Provisor , e Jiiie Aps-<br />
tolico a Justiça do Imp<strong>et</strong>rante pelo exposto , p re<br />
ferio a Senten~a do theor seguiate.
J'E NTE NÇA.<br />
Christi invocato Nornine. = Vistos os Auto$,<br />
como se mostra que o Reverendo Justificante Joáo<br />
Duarte Beltráo he o proprio , que se acha Provido<br />
no Beneficio, <strong>de</strong> que se trata, <strong>da</strong> Collegia<strong>da</strong> <strong>de</strong> S.<br />
Cliristiváo <strong>de</strong>sta Ci<strong>da</strong><strong>de</strong>, vago no mez <strong>de</strong> Maio do<br />
armo proximo passado por obito <strong>de</strong> Joaquim Pe-<br />
dro <strong>da</strong> Rocha, ultimo possuidor do mesriio Bene-<br />
ficio, e o Reverendo Justificante nelle Provido ago-<br />
ra pela Bulla Apostolica <strong>de</strong> follias, que para sei<br />
executa<strong>da</strong> obteve o Regio Beneplacito <strong>de</strong> fol. 3 , e<br />
se mostra outrosim que o Reverendo Justificante he<br />
Prebytero Secular Canonicamente Or<strong>de</strong>nado, habi-<br />
litado , <strong>de</strong> boa vi<strong>da</strong> e costumes , sein nota, cri-<br />
me, ou <strong>de</strong>feito, que obste á execuçio <strong>da</strong> Graça e<br />
Provimento do Beneficio , Collaçáo e Posse que<br />
<strong>de</strong>lle perten<strong>de</strong> : portanto julgo por provados os<br />
artigos recebidos, e conforme a <strong>Direito</strong> a Bulla do<br />
Beneficio a favor do Reverendo Justificante, náo<br />
obstante o que se <strong>de</strong>duz na resposta a fol. I , e<br />
<strong>de</strong>ve cessar, visto o artigo quarto <strong>da</strong> mesma &on-<br />
cor<strong>da</strong>ta, como <strong>de</strong>pois conhece0 o muito Reverendo<br />
Desembargador Promotor dos Autos, ue se tratáo,<br />
sobre outro negocio i<strong>de</strong>ntico : e man ?I o que o Re-<br />
verendo Provido comparega para fazer a Profissáo<br />
<strong>da</strong> F6, e ser Collado ; <strong>de</strong>pois do que se lhe <strong>da</strong>rá<br />
s<strong>et</strong>i Titulo com Man<strong>da</strong>to <strong>de</strong> Capien<strong>da</strong> ossessione:<br />
e pague os Autos. Coimbra 13 <strong>de</strong> Jun R o <strong>de</strong> 1812.<br />
Antonio Jod Yieira dor Guimaráes.<br />
Outro semelhante caso no mesmo Juizo , c<br />
tempo, cornpróva a ver<strong>da</strong><strong>de</strong>, que <strong>de</strong>ixamos escri-<br />
pra , succedido com o Padre José Ferreira Cardoso,
Religioso Egresso <strong>de</strong> S. Agostinho <strong>de</strong>scalço, Graduado<br />
na Sagra<strong>da</strong> Tlieologia pela Universi<strong>da</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong><br />
Coimbra, Provido pelo mesmo Illustrissirno NUIIcio<br />
Apostolico n'outro Beneficio tambem vago em<br />
Maio <strong>de</strong> 181 r na Collegia<strong>da</strong> <strong>de</strong> S. Bartholomeu<br />
<strong>da</strong> mesma Ci<strong>da</strong><strong>de</strong> ; e principiando pela resposta do<br />
Desembargador Promotor , que he do modo seguinte.<br />
Refposta.<br />
DoDocumento fol. 7, consta vagar o Beneficio<br />
em Maio <strong>de</strong> 18 I r, mez , em que, segundo a Concor<strong>da</strong>ta<br />
assigna<strong>da</strong> a zo <strong>de</strong> Julho <strong>de</strong> 1778, e confirma<strong>da</strong><br />
pela Carta <strong>de</strong> r I <strong>de</strong> Agosto do mesmo anno,<br />
ficou pertencendo á Real Coroa a Nomeaçio para<br />
os Beneficios que vagassem nelle , Nomeaçáo<br />
que náo consta houvesse na pessoa do Habilitando,<br />
e só o Provimento do Excellentissimo Legado A ostolico<br />
; com tudo o artigo quarto <strong>da</strong> mesma $ 0 ~<br />
cor<strong>da</strong>ta hc <strong>da</strong> fórrna seguinte ,, moci przsens In-<br />
,, dultum nihil officiat alteri , quo S. R. E. Car-<br />
, dinales, <strong>et</strong> Apostolicus Nuntius in eisdcm Ke-<br />
, gnis gau<strong>de</strong>nt, sed juxta facultates eis attributas,<br />
,, JUS conferendi Beneficia, prout antea , exercere<br />
,, poterunt. ,, A ui occorre, que esta excepç5.o <strong>da</strong><br />
4<br />
Regra Concor<strong>da</strong> a pó<strong>de</strong> enten<strong>de</strong>r-se para aquefles<br />
mezes, que ficáráo sendo proprios <strong>de</strong> S. Santi<strong>da</strong><strong>de</strong>,<br />
nos quats po<strong>de</strong>do os mesmos Nuncios , e Eminend<br />
tissimos C~rdiaes <strong>da</strong>r os Beneficios na fórma que<br />
antes, e sem necessi<strong>da</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> Confirmaç30 immedia-<br />
ta que se tenha estipulado; ou pó<strong>de</strong> ser que nesta<br />
excepçáo se tivesse em vista fiateem estes Benefi-<br />
cios, que po<strong>de</strong>m conferir os Excellentissimos Nun-<br />
cios, exceptuados <strong>da</strong> Regra , qiie dá ceftós mezes<br />
d CorBa : faz a bem <strong>de</strong>sta intellig'encia , o ser cétito<br />
e sabido, que os Exceuenti6s$mos Numim s'6 po-
<strong>de</strong>m conferir os Beneficios pertencentes á S. S6<br />
Apostolica por vagarem em mezes <strong>de</strong> reserva , e<br />
náo vagando por outro alguin modo; e s6 o <strong>de</strong>.<br />
certo, e pequeno rendimento. Por tanto como houve<br />
Beneplacito para a execuç5o <strong>de</strong>ste Provimento,<br />
no qual expressamente se diz o mez <strong>da</strong> vacatura,<br />
e na Regia Secr<strong>et</strong>aria se sabe zelar bem os direitos'<br />
<strong>da</strong> Real Cor<strong>da</strong> ; e como nio ha nenhum outra<br />
Apreseiitado ; e o serviço <strong>da</strong> Igreja interessa cr<br />
prompto , e breve Provimento dos Beneficios , náo<br />
embaraço a Collaçáo, e Posse, que se perten<strong>de</strong>.<br />
Este Officio seja commum ao outro semelhante<br />
Provido, o Bacharel Juk Dumte Beitráo.<br />
J'á que - - náo tinha- á. m50 2 Concor<strong>da</strong>ta, que agoril<br />
pu<strong>de</strong> haver,<br />
Fiar justith.<br />
Premotor , Domingwez~<br />
Christi Nomine invocato, <strong>et</strong>c. Julgo prova-<br />
íios os Arfigos recebidos, visto que se mostra, que<br />
o Reverendo Justificante José Ferreira Cardoso hs<br />
o pro rio , que se acha Provido no Beneficio <strong>da</strong> Col-<br />
: gia f â <strong>de</strong> S. Bartholoineu <strong>de</strong>sta Ci<strong>da</strong><strong>de</strong>, vago no<br />
ii-iez <strong>de</strong> Maio por obito <strong>de</strong> José Diogo <strong>da</strong> Veiga,<br />
ultimo poss~iidolt- do mesmo Beneficio, e Provido<br />
r Reverendo Justificante por Bulla Apostolica com<br />
1' 3nepIac;to Regio para ser executa<strong>da</strong> ; e se mos-<br />
tra outrosim o mesmo Justificante Presbptero Se-<br />
cularizado pelo <strong>de</strong> folhas, dispensado pan po<strong>de</strong>r<br />
obter, e possiiir hum Beneficio pelo Breve, e I'n-<br />
dulto foi. tz vers. , e GmdcaarenisQ&nad e o<br />
habilitado, idoneo , e sem crime, ou impedimenta<br />
lhe ~bste CoUaçZo, e Poste, que pertcn<strong>da</strong>
do mesmo Beneficio : Por tanto juIgo conforme a<br />
Bulla do Provimento do Beneficio a favor do Reverendo<br />
Justificante, assim como o Indulto, que o<br />
habilita para obter hum Beneficio, náo obstante a<br />
Profiss50 Religiosa, e mando ao Rev. Provido,<br />
que compareça para fazer a Profissáo <strong>da</strong> F&, e ser<br />
C~llado; <strong>de</strong>pois do que se lhe dê seu Titulo com<br />
Man<strong>da</strong>do <strong>de</strong> Capicn<strong>da</strong> posses~ione : e pague os Autos.<br />
Coimbra Ia <strong>de</strong> Junho <strong>de</strong> 1812.<br />
Antonio Josk Yieira do$ Gzdrnartk.<br />
A' vista <strong>de</strong>stes referidos exemplos todos ver-<br />
<strong>da</strong><strong>de</strong>iros, como os mesnios mostráo , e dos pro-<br />
prios Autos, que na Camara Ecclesiastica <strong>de</strong> Coim-<br />
bra se acháo, bem se conhece, que a falta <strong>de</strong> Me-<br />
thodo, ou Escala para contar os mezes <strong>da</strong> Alterna-<br />
tiva tem sido a causa <strong>de</strong> táo illegitimos procedimen-<br />
tos náo s6 em Coimbra , rnas em outros muitos<br />
Bispados. He por tanto o unico remedio para cu-<br />
rar estes males (o que aqui p6mos) arn quanto<br />
durar a presente disciplina, a qual se <strong>de</strong>ve alterar,<br />
ou para melhor dizer, pôr no primitivo estado <strong>da</strong><br />
Igreja, para o que servirá muito, o evitar-se as Or-<br />
<strong>de</strong>naçbes vagas : esta ver<strong>da</strong><strong>de</strong> a prova o feliz<br />
estado, em que se achava a Igreja atC o seculo <strong>de</strong>-<br />
cimo em que ellas principidráo ; porque Or<strong>de</strong>nan<strong>da</strong>-<br />
se os Clerigos a titil10 <strong>de</strong> Igreja, já n5o podia0<br />
haver simonias , e outras <strong>de</strong>sor<strong>de</strong>ns, <strong>de</strong> que a mes-<br />
ma abun<strong>da</strong> nos presentes tempos, visto que ella he<br />
que procurava quem fosse capaz <strong>de</strong> a servir, e náo<br />
elles á mesma ; e por isso sempre os teve bons,<br />
e só os necessarios : outro remedio que ha , em<br />
quanto durar a disciplina actual, he embaraçar os<br />
recursos a Roma nas cDusas, que nlo sáo ess<strong>et</strong>b
ciaes ao Pontificado, bem colilo lie a Collaydo dos<br />
Beneficias , <strong>et</strong>c. o que muito bem conhecêráo os nossos<br />
Soberanos. O Senhor D. Manoel , pelo AIvará<br />
<strong>de</strong> 3 <strong>de</strong> Novembro <strong>de</strong> r 5 12, prohibio, e oraenou , que<br />
hinguem imp<strong>et</strong>rasse Beneficio sem Beneplacito Iiegio<br />
: que todo o que o obthesse , não po<strong>de</strong>ria tomar<br />
posse <strong>de</strong>lle sem este : que o náo recebesse <strong>de</strong> estran-<br />
geiro, ou Prucura~áo para tomar possc <strong>de</strong>lle. Pelo<br />
Alvará <strong>de</strong> 10 <strong>de</strong> Dezembro-<strong>de</strong> 1515, d<strong>et</strong>erminou ,e<br />
piobibio , que niaguem imp<strong>et</strong>rasse Beneficio <strong>de</strong> ho-<br />
mem vivo, ou Citassé ao outro para Roma. Pe-<br />
10 <strong>de</strong> 27 <strong>de</strong> Maío <strong>de</strong> ~ 516, prohibio se imp<strong>et</strong>ras-<br />
s_eM BuIlas em Roma contra as Graças concedi<strong>da</strong>s<br />
ao Rei, e R_ainlia. Pelo <strong>de</strong> I 8 <strong>de</strong> Dezembro do mes-<br />
Jno anno, mandou, que senáo publicassem Inhibi-<br />
torias enyre os s&s Ministros sem elle ser sabedor.<br />
Coll. <strong>de</strong> Extr. <strong>de</strong> D. N. <strong>de</strong> Le5o p. 4. Tit. 12. Foi<br />
<strong>de</strong>ste modo pois que elle fez impraticavel as Ne-<br />
ociaçíjes <strong>da</strong> Curia Romana sem o seu Beneplacito.<br />
felas Concor<strong>da</strong>tis do Senhor D. Pedro I. feitas<br />
em Elvas , no Artigo 22 : pelas do Senhor D. Jogo<br />
P<br />
I. Artigo 87 : e elas Leis <strong>de</strong> 28 <strong>de</strong> Agosto <strong>de</strong> i 767<br />
e <strong>de</strong> 2 <strong>de</strong> Abri , e 30 do mesmo mez e anno, es<br />
tijbelece-se o- mesmo.<br />
Eis-aqui- temos a Legisla %o ,-que até agora<br />
tem liavido ácerca <strong>da</strong> qateriaBenefici~ris r e para<br />
que se guar<strong>de</strong> a rigularii<strong>da</strong><strong>de</strong>, e se prováo com a<br />
certeza que a mèsma ,presente Disciplina exige,<br />
apresentamos ao Público os M<strong>et</strong>h~dos, e Escala<br />
p a contar QS meges <strong>da</strong> Alternativa.
MAPPA<br />
Dos gneaes , que <strong>de</strong>pois <strong>da</strong> Concor<strong>da</strong>ta <strong>de</strong> 10 <strong>de</strong><br />
Jrrllio <strong>de</strong> r 77 8 , $'cá0 perterpcendo a ca<strong>da</strong> dum<br />
dos tres Colladores, quando o Ordinario náo<br />
tem pedido, e obti<strong>da</strong> a Grufa <strong>da</strong> Regra <strong>da</strong> Chan-<br />
celaria.<br />
As que vagarem em<br />
Em Fevereiro<br />
Em Março -<br />
Em Abril -<br />
Em Maio -<br />
Em Junlio -<br />
Em Julho -<br />
Em Agosto -<br />
Em S<strong>et</strong>embro<br />
Em Outubro<br />
Em Novembro<br />
Em Dezembro<br />
Janeiro pertencem ao %pai<br />
- - . - ao Rei. .<br />
- - - - ao Bispo.<br />
- - - - ao Papa,<br />
- - - - ao Rei.<br />
- - - - ao Bispo.<br />
o -<br />
- O<br />
- - , ao Papa;<br />
- 30 Rei, .<br />
-<br />
- - - - ao Bispo.<br />
O . - - ao Papa.<br />
- - - ao Rei.<br />
w . - - ao Bispo*<br />
MAPPA dito, quando o Ór2inario tem pedido,<br />
e acoeitrido a menciona<strong>da</strong> Grafa,<br />
Janeiro - - - - - ao Papa,<br />
Fevereiro - - - - ao Bispa;<br />
Março - - - - ao Rei..<br />
Abrif - - - - - ao Bispo.<br />
Maio - - - - - aÒ Papa.<br />
- o - ao Bispo.<br />
Junho - o<br />
Jullic~ - - - - - ao Ra.<br />
Agosto - o - - - ao Bispo.<br />
S<strong>et</strong>embro - - - - ao Papa.<br />
Outubro - - - - - ao Bispo,<br />
Novembro - - - - ao Rei.<br />
Dezembro - z - - ao Bisp
INDIÇE<br />
Das materias que contim este Opusculo4<br />
A Concor<strong>da</strong>ta <strong>de</strong> i988 ,que conttfm o reg~lamen-<br />
to, com que se <strong>de</strong>vem provbr os Beneficias <strong>da</strong><br />
Se Cathedral <strong>de</strong> C'oimbra , comprehendido nos<br />
dois artigos seguintes. - - - - I<br />
Artigo I. De todos os Beneficios vagos <strong>da</strong> parte<br />
direita do CGro , ou <strong>da</strong> Epistola , pertence a <strong>da</strong><br />
ta só ao Senhor Bispo. - -<br />
Art. II. E dos que vagarem ia parte esquer<strong>da</strong> 3<br />
me~mo Côro JÓ ao Deáo , e Cabido. - - ibid.<br />
Concor<strong>da</strong>ta <strong>de</strong> 20 <strong>de</strong> Julho <strong>de</strong> 1778. - 19<br />
h . 1. O Santiosimo Papa Neste conce<strong>de</strong> aos nossos<br />
soberano^ <strong>de</strong> Portugal, e Algarves a Nomea~áo<br />
para todos os Ben&cios EccZesiasticos ,<br />
que vagarem por morte dos respectivor Possuidores<br />
nos qtratro mezes do5 oito, que lhe s2o reservados<br />
, excepto os que exceptua abaixo. 2 I<br />
Art. 11. A Collação <strong>da</strong>s Di ni<strong>da</strong><strong>de</strong>s maiores nas<br />
Igrejas Cathedraes , e <strong>da</strong>s 5 rincipaes <strong>da</strong>s Collegia<strong>da</strong>s<br />
pertence a S. Santi<strong>da</strong><strong>de</strong>. - - 27<br />
Art. 111. Iodos os que forem nomeados para Beneficio~,<br />
ain<strong>da</strong> que seja por EZRei, <strong>de</strong>vem<br />
c obter dro $6 ApostoZica a ConzrmayZo <strong>de</strong>l 7"" es. 29<br />
Art. IVI Dos Beneficios dcpe ueno Rendimento<br />
Jica sempre pertencendo a 1 ata 'aos Ngncios<br />
Apostolicos , e Car<strong>de</strong>zzes , como antes <strong>de</strong>sta Corcor<strong>da</strong>ta.<br />
- - - - - - - ib.<br />
Art. V- O <strong>Direito</strong> <strong>de</strong> admittir livremente a Renuncias,<br />
e Coadjutorks , $c& sempre salvo á St?<br />
Apostolica , náo obstante esta Concor<strong>da</strong>ta. 3 3<br />
;Pppendix. - - - - - - - 40<br />
M~ppa para contar os meses <strong>da</strong> Alrernativa ,coe
firme a Re&a oitava <strong>da</strong> Cbhc<strong>et</strong>aria , e Con-<br />
ror<strong>da</strong>ta <strong>de</strong> I 77 8 , qugndo pedzláo a Gra f a <strong>da</strong><br />
A&ernstiva. - - - - - - Fg<br />
Mappa pará contar os mezes <strong>da</strong> mesma, segrl~zdo<br />
a Regra oitazya <strong>da</strong> Chancelaria , e a Concor<strong>da</strong>ta<br />
<strong>de</strong> f 778, qt~izado zz Irae peWo, nèh a gozdo. ibid,