O Grupo Bilbao: Escritores de expresión galega en Madrid a partir de 1997
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
O <strong>Grupo</strong> <strong>Bilbao</strong>:<br />
<strong>Escritores</strong> <strong>de</strong> <strong>expresión</strong><br />
<strong>galega</strong> <strong>en</strong> <strong>Madrid</strong><br />
a <strong>partir</strong> <strong>de</strong> <strong>1997</strong><br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong><br />
(UNED)
© Xavier Frías Con<strong>de</strong>, 2014<br />
© UNED. Área <strong>de</strong> Filoloxía Galego-Portuguesa<br />
Todos os <strong>de</strong>reitos reservados<br />
xfrias@flog.uned.es<br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong> 2
E van 15 anos<br />
• O GB fai quince<br />
anos<br />
– Creado <strong>en</strong><br />
novembro <strong>de</strong> 1996<br />
– A <strong>partir</strong> dun<br />
faladoiro no Café<br />
Comercial na<br />
Glorieta <strong>de</strong> <strong>Bilbao</strong><br />
<strong>de</strong> <strong>Madrid</strong><br />
• Aniversario que<br />
pasa <strong>de</strong>sapercibido<br />
<strong>en</strong> Galiza<br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong><br />
3
O GB como repres<strong>en</strong>tante<br />
da literatura <strong>de</strong> fronteira<br />
• Ent<strong>en</strong><strong>de</strong>mos<br />
como literatura<br />
<strong>de</strong> fronteira<br />
– Exist<strong>en</strong> dous<br />
territorios con<br />
cadansúa lingua<br />
e tradicións<br />
literarias: A e B<br />
– Algúns escritores<br />
<strong>de</strong> A pasan a<br />
vivir a B<br />
– En principio, os<br />
escritores <strong>de</strong> A<br />
manteñ<strong>en</strong> a súa<br />
lingua literaria <strong>en</strong><br />
B (exclusiva ou<br />
parcialm<strong>en</strong>te)<br />
A<br />
B<br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong><br />
4
O GB como repres<strong>en</strong>tante da<br />
literatura <strong>de</strong> fronteira (2)<br />
• A sempre fica coma<br />
lingua minoritaria<br />
• Existe unha t<strong>en</strong>sión <strong>de</strong><br />
B sobre A<br />
• Á difer<strong>en</strong>za do que<br />
acontece cos falantes<br />
comúns, os escritores<br />
t<strong>en</strong>tan manter máis<br />
firmem<strong>en</strong>te a súa<br />
lingua<br />
– Con todo, danse casos<br />
<strong>de</strong> escritores bilingües<br />
tanto <strong>en</strong> A coma <strong>en</strong> B<br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong><br />
5
O GB como repres<strong>en</strong>tante da<br />
literatura <strong>de</strong> fronteira (3)<br />
• Neste contexto po<strong>de</strong><br />
<strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>rse o<br />
nacem<strong>en</strong>to do GB, como<br />
colectivo <strong>de</strong> autoapoio<br />
para o mantem<strong>en</strong>to da<br />
lingua A (o galego)<br />
nunha contorna B<br />
(castelá)<br />
• O escritor, á difer<strong>en</strong>za<br />
do falante común, non<br />
adoita ser diglósico<br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong><br />
6
A exotopía<br />
• Luis Luna <strong>de</strong>finiu este f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o como exotopía<br />
– Certas semellanzas cos escritores chicanos nos EE.UU,<br />
mais tamén moitas difer<strong>en</strong>zas<br />
– A distancia lingüística non é inm<strong>en</strong>sa (GL >< ES)<br />
– Non se trata <strong>de</strong> países distintos (non é o caso dos<br />
escritores galegos do exilio <strong>en</strong> Bu<strong>en</strong>os Aires)<br />
• O GB interaxe co mundo literario <strong>en</strong> español <strong>en</strong><br />
<strong>Madrid</strong> e, ao mesmo tempo, serve <strong>de</strong> ponte<br />
<strong>en</strong>tre as literaturas <strong>en</strong> galego e español.<br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong><br />
7
O que repres<strong>en</strong>ta o GB,<br />
logo?<br />
• Para <strong>de</strong>finilo<br />
brevem<strong>en</strong>te<br />
– Espazo <strong>de</strong> <strong>en</strong>contro<br />
(lar)<br />
– Un refer<strong>en</strong>te<br />
literario galego <strong>en</strong><br />
<strong>Madrid</strong><br />
• Non se po<strong>de</strong><br />
esquecer a<br />
pres<strong>en</strong>za<br />
ininterrompida <strong>de</strong><br />
escritores galegos<br />
<strong>en</strong> <strong>Madrid</strong> <strong>de</strong>s<strong>de</strong> o<br />
Rexurdim<strong>en</strong>to<br />
– Un trampolín<br />
literario (para<br />
autores noveis)<br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong><br />
8
Proce<strong>de</strong>ncia dos<br />
membros do GB<br />
1. Nacidos <strong>en</strong> Galiza e<br />
emigrados <strong>en</strong> <strong>Madrid</strong><br />
(Vic<strong>en</strong>te Araguas,<br />
Manuel Pereira)<br />
2. Fillos <strong>de</strong> galegos que<br />
viviron, ou non <strong>en</strong><br />
Galiza (Ana Cibeira)<br />
3. Fillos <strong>de</strong> galego-falantes<br />
<strong>de</strong> fóra <strong>de</strong> Galiza<br />
(Xavier Frías e Viqui<br />
Veiguela)<br />
4. Alógrafos (Luis Luna)<br />
• Por tanto, escritores <strong>de</strong><br />
<strong>expresión</strong> <strong>galega</strong>, que<br />
non escritores galegos<br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong><br />
9
Membros fundadores<br />
Vic<strong>en</strong>te Araguas<br />
Fermín Bouza<br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong><br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong> 10
Membros nucleares<br />
Manuel Pereira<br />
Rafael Yáñez<br />
Luis Luna<br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong> 11
Membros nucleares (2)<br />
Verónica Martínez<br />
Viqui Veiguela<br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong> 12
Membros <strong>de</strong>s<strong>de</strong> a<br />
segunda época<br />
Luz Pichel<br />
Ana Cibeira<br />
Begoña Regueiro<br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong> 13
O GB na literatura <strong>galega</strong> (1)<br />
• Dunha banda, <strong>Madrid</strong> é<br />
un polo da literatura<br />
<strong>galega</strong> como tamén o<br />
son Barcelona ou<br />
Bu<strong>en</strong>os Aires<br />
• P<strong>en</strong>sar <strong>en</strong> Galiza como<br />
único punto creativo é<br />
un erro<br />
• Porén, <strong>Madrid</strong> continúa<br />
a recibir emigración<br />
<strong>galega</strong><br />
– Tamén persoas con<br />
inquietu<strong>de</strong>s literarias<br />
– Non son exiliados<br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong><br />
14
O GB na literatura <strong>galega</strong> (2)<br />
• O GB é o colectivo<br />
actual (1996-2012) <strong>de</strong><br />
escritores <strong>de</strong> <strong>expresión</strong><br />
<strong>galega</strong> <strong>en</strong> <strong>Madrid</strong><br />
• En décadas pasadas,<br />
houbo outros (vgr.<br />
<strong>Grupo</strong> Brais Pinto)<br />
– O GB é probabelm<strong>en</strong>te<br />
máis heteroxéneo<br />
– Carece da compon<strong>en</strong>da<br />
política do franquismo<br />
– Algúns membros actuais<br />
do GB (V. Araguas, F.<br />
Bouza) pert<strong>en</strong>ceron a<br />
colectivos literarios<br />
anteriores ligazón<br />
interxeracional<br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong><br />
15
O GB na literatura <strong>galega</strong> (3)<br />
• Resulta por tanto m<strong>en</strong>os activista, máis literario<br />
• Procura medios <strong>de</strong> autopromoción<br />
– Coleccións poéticas<br />
– Libros colectivos<br />
– Recitais<br />
• Porén, o seu eco na crítica literaria <strong>galega</strong> é<br />
mínimo.<br />
• A canonización case non alcanzou a escritores<br />
resi<strong>de</strong>ntes <strong>en</strong> <strong>Madrid</strong>.<br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong><br />
16
Bases do GB: primeira época<br />
1996-2008<br />
• No seu nacem<strong>en</strong>to, o GB<br />
tivo varios piares que<br />
permitiron o seu<br />
crecem<strong>en</strong>to:<br />
– O colectivo <strong>de</strong> escritores<br />
que o sust<strong>en</strong>taba<br />
– O apoio recibido <strong>de</strong>s<strong>de</strong> a<br />
Universida<strong>de</strong><br />
Complut<strong>en</strong>se,<br />
<strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Filoloxía<br />
Románica<br />
• Estudos <strong>de</strong> lingua <strong>galega</strong><br />
• Revista Madrygal<br />
– O faladoiro m<strong>en</strong>sal do<br />
café Comercial<br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong><br />
17
Bases do GB: segunda época<br />
(2008- )<br />
• A <strong>partir</strong> <strong>de</strong> 2008, cando se<br />
inicia a segunda época do<br />
GB, as bases aum<strong>en</strong>tan<br />
nalgúns casos.<br />
• Continúan as anteriores,<br />
xunto con<br />
– A incorporación da UNED ás<br />
activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> promoción<br />
– A celebración conxunta do Día<br />
das Letras Galegas<br />
conxuntam<strong>en</strong>te pola UNED e a<br />
UCM<br />
– Os libros colectivos do GB<br />
– A aparición da editora Lastura<br />
(2012)<br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong><br />
18
A activida<strong>de</strong> literaria:<br />
primeiros tempos<br />
• Nos seus tempos<br />
iniciais, o GB creou o<br />
seu propio medio <strong>de</strong><br />
edición.<br />
– Os ca<strong>de</strong>rnos poéticos<br />
d’O Roibén<br />
– Funcionaron <strong>en</strong>tre<br />
1998-2002<br />
– Publicáronse arredor<br />
dunha vint<strong>en</strong>a <strong>de</strong><br />
ca<strong>de</strong>rnos<br />
– Houbo mesmo<br />
traducións (do<br />
asturiano, do<br />
rom<strong>en</strong>o), até con<br />
libros bilingües<br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong><br />
19
A activida<strong>de</strong> literaria:<br />
2002-2012<br />
• Foi un período <strong>de</strong> moi<br />
pouca activida<strong>de</strong> do<br />
<strong>Grupo</strong> <strong>Bilbao</strong><br />
• No ínterim creouse unha<br />
colección que t<strong>en</strong>tou ser<br />
a continuación d’O<br />
Roibén, que <strong>de</strong>u ao prelo<br />
<strong>de</strong>z títulos, mais xa <strong>en</strong><br />
formato <strong>de</strong> libro: Alcálima<br />
• Houbo novam<strong>en</strong>te<br />
traducións e textos<br />
bilingües.<br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong><br />
20
A activida<strong>de</strong> literaria: a<br />
<strong>partir</strong> <strong>de</strong> 2012<br />
• O Roibén r<strong>en</strong>ace <strong>en</strong> 2012<br />
• A través da editora Lastura, a colección é<br />
reeditada, cun promedio <strong>de</strong> 10 títulos por<br />
ano.<br />
• A súa pres<strong>en</strong>tación oficial foi <strong>en</strong> maio <strong>de</strong><br />
2013, durante a celebración do Día das<br />
Letras Galegas<br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong><br />
21
A activida<strong>de</strong> literaria: a<br />
<strong>partir</strong> <strong>de</strong> 2012 (2)<br />
• O Roibén r<strong>en</strong>ace <strong>en</strong> 2012<br />
• A través da editora<br />
Lastura, a colección é<br />
reeditada, cun promedio<br />
<strong>de</strong> 10 títulos por ano.<br />
• A súa pres<strong>en</strong>tación<br />
oficial foi <strong>en</strong> maio <strong>de</strong><br />
2013, durante a<br />
celebración do Día das<br />
Letras Galegas<br />
• Nese mom<strong>en</strong>to<br />
publícanse varios títulos<br />
novos, nun principio<br />
aínda como ca<strong>de</strong>rnos,<br />
<strong>de</strong>spois xa como libros.<br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong><br />
22
Algunhas abordaxes<br />
erróneas<br />
• O GB non é<br />
– Unha xeración literaria, s<strong>en</strong>ón un<br />
colectivo <strong>de</strong> escritores.<br />
– Un grupo cun compromiso político<br />
– A mesma cousa que a tertulia do<br />
Café Comercial<br />
– Un grupo que acolla todos os<br />
escritores <strong>en</strong> galego <strong>en</strong> <strong>Madrid</strong> (hai<br />
escritores galegos s<strong>en</strong> relación co GB)<br />
• No GB non t<strong>en</strong><br />
– A i<strong>de</strong>ntida<strong>de</strong> <strong>galega</strong> como elem<strong>en</strong>to<br />
característico; máis b<strong>en</strong> é a lingua un<br />
elem<strong>en</strong>to aglutinador<br />
– Unha lista formal <strong>de</strong> membros<br />
– Todos os escritores galegos <strong>de</strong><br />
<strong>Madrid</strong> como membros<br />
• O GB si pres<strong>en</strong>ta<br />
– Bilingüísmo nos seus escritores,<br />
loxicam<strong>en</strong>te co español<br />
Xavier Frías Con<strong>de</strong><br />
23
Change language