ТӨРИЙН АЛБАНЫ ШИНЭТГЭЛ 2022
ИЛТГЭЛ, НИЙТЛЭЛИЙН ЦАХИМ НОМ
ИЛТГЭЛ, НИЙТЛЭЛИЙН ЦАХИМ НОМ
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ХЯНАСАН:<br />
С.Цэдэндамба<br />
Д.Зүмбэрэллхам<br />
Б.Баатарсайхан<br />
Б.Идэрчулуун<br />
Ц.Амартөгс<br />
ЦАХИМ НОМ БҮТЭЭХЭД ОРОЛЦСОН:<br />
Г.Дагва<br />
Д.Дэмчигсүрэн<br />
А.Булгаа<br />
Э.Золбоо<br />
Д.Энхтулга<br />
Д.Наран-Отгон<br />
Н.Болортуяа<br />
Ц.Баатархүү<br />
1
АГУУЛГА<br />
Бүлэг<br />
Хуудас<br />
ӨМНӨТГӨЛ 3<br />
УДИРТГАЛ 5<br />
НЭГ.<br />
ИЛТГЭЛ, НИЙТЛЭЛ<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн гишүүдийн нийтлэл 10<br />
- “Захиргааны хэргийн шүүхэд төрийн албаны төв байгууллага<br />
хариуцагчаар оролцох эсэх тухай асуудал” Д.Зүмбэрэллхам<br />
- “Улс орны хөгжлийн түлхүүр нь төрийн албаны шинэтгэл юм”<br />
Б.Идэрчулуун<br />
- “Төрийн жинхэнэ албаны нөөцийн ашиглалт төрийн байгууллагад<br />
хангалттай байна” Д.Баатарсайхан<br />
- “Төрийн албаны шинэтгэл: цахим шилжилтийн үйл явц”,<br />
- “Тэгш боломж-Хамтын үр дүн” Төрийн захиргааны албан хаагч<br />
эмэгтэйчүүдийн анхдугаар чуулганыг хааж хэлсэн үгээс,<br />
- ““7:4:10” арга зүйн сургалтын <strong>2022</strong> оны 3 дугаар сарын цуврал<br />
сургалтыг хааж хэлсэн үг” Ц.Амартөгс<br />
11<br />
29<br />
35<br />
41<br />
50<br />
53<br />
“ӨӨРЧЛӨЛТИЙН УДИРДЛАГА” Төрийн албаны зөвлөлийн дарга<br />
Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс<br />
60<br />
ХОЁР. <strong>ТӨРИЙН</strong> <strong>АЛБАНЫ</strong> ЗӨВЛӨЛИЙН <strong>2022</strong> ОНЫ ЗОРИЛТ, УРИА 264<br />
ГУРАВ. <strong>ТӨРИЙН</strong> <strong>АЛБАНЫ</strong> <strong>ШИНЭТГЭЛ</strong>ИЙН 21 ОНЦЛОГ АЖИЛ 265<br />
ДӨРӨВ. ЗӨВЛӨМЖ 268<br />
2
ӨМНӨТГӨЛ<br />
Төрийн албаны тухай шинэ хууль нь дэлхий дахины хөгжлийн чиг хандлагад<br />
нийцсэн, монголын ард түмний сүүлийн 20 гаруй жил хүсэн хүлээсэн мэргэшсэн,<br />
тогтвортой, хариуцлагатай, ёс зүйтэй, залгамж чанартай, үр ашигтай төрийн албыг<br />
төлөвшүүлэх үндэс суурь болсон чадахуй (мерит)-н зарчмыг хуульчилснаараа<br />
зарчмын шинэ агуулгатай төдийгүй манай улсын төрийн албаны төлөвшил,<br />
хөгжлийн үйл явцыг эрчимжүүлэх, төрийн албан хаагчийн ажлын гүйцэтгэл, үр<br />
дүнг үнэлэх, ёс зүй, сахилга, хариуцлагын тогтолцоог төгөлдөржүүлэх томоохон ач<br />
холбогдолтой юм.<br />
Төрийн албаны тухай хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэх хүрээнд Төрийн<br />
албаны зөвлөлийн даргын хувьд сүүлийн 3 жилд хэлсэн үг, илтгэлийг он, цаг<br />
хугацааны дарааллаар байршуулан бүтээсэн энэ ном нь төрийн албыг шинэтгэх<br />
бодлого, түүнийг гарцаагүй хэрэгжүүлэхийн учир шалтгаан хийгээд шинэтгэлийн<br />
явцын амаргүй, адармаатай замнал түүх, өнөөгийн сорилт, боломж, бэрхшээл<br />
саадыг хэрхэн даван туулах арга зам, ирээдүйн хүрэх цэгийг тодорхойлоход<br />
чиглэгдсэн судалгаа, сургамж, туршлагын чухал үнэ цэнтэй мэдлэг, мэдээлэл,<br />
зөвлөмж, тайлбарыг агуулж байгаа болно.<br />
Ингэснээрээ энэ ном нь төрийн албан хаагчдын ширээний ном болж, төрийн<br />
албаны шинэтгэлийг зөв чигт залах хөтөч болох юм.<br />
Энэ номыг зориуд зохиож бичээгүй бөгөөд харин төрийн албаны<br />
шинэтгэлийг хэрэгжүүлэхийн төлөө шимтэн ажилласан сэтгэл, зүтгэлийн маань үр<br />
дүн гэлтэй санагдана.<br />
Хэдийгээр хэлсэн үг, илтгэлийн түүвэр мэт санагдаж болох ч уг номын гол<br />
зорилго нь. Төрийн албаны удирдлага, түүний дотор төрийн удирдлагад<br />
стратегийн арга хэлбэрийг хэрэглэхийн ач холбогдол, ялангуяа ВУКА (VUCA)<br />
буюу улам бүр хувьсамтгай, тогтворгүй, нарийн төвөгтэй, эргэлзээтэй болж байгаа<br />
дэлхий ертөнцөд тэр бүр зохицож бодлого, стратеги, арга замыг оновчтой<br />
тодорхойлж, түүнийг хэрэглэснээр үр дүнд яаж хүрч болох тухай асуудлыг тал<br />
бүрээс нь авч үзэн, судалгаанд суурилсан, бодитой хариу өгөхөд оршино.<br />
3
Чадахуйн (мерит) зарчимд суурилсан, улс төрөөс ангид, шатлан дэвших<br />
тогтолцоо бүхий орчин үеийн шаардлагад дасан зохицож, дэвшин хөгжихүйц<br />
төрийн албанд зөв хүнийг зөв ажилд томилж зөв үр дүнд хүргэх зорилтыг<br />
хэрэгжүүлэх хүрээнд ёс зүй, мэдлэг, туршлагатай чадварлаг хүмүүсийг төрийн<br />
албанд ажиллуулах эрх зүй, нийгэм, эдийн засгийн нөхцөлийг бүрдүүлэх замаар<br />
хуулиа дээдэлсэн, иргэнээ хүндэлсэн төрийн албыг цогцлоон хөгжүүлэх төрийн<br />
албаны шинэтгэлийн хэрэгжилтийн явцыг цаг хугацааны эрэмбэ дараалалтай<br />
харуулахыг хичээсэн болно.<br />
Төрийн албаны шинэтгэлийн үйл явцын талаар хэлсэн үг, илтгэлүүдийн<br />
зарим нэг хэлсэн үг, санаа чамгүй олон давтагдаж байгаа.<br />
“Олон хэлбэл улиг” гэдэг ч ямар нэг үг хэллэг, санаа олон давтамжтай байна<br />
гэдэг бас учиртай. Тэр үг хэллэг, санаа дутагдаад байгаадаа биш, хэрэгтэй<br />
байгаадаа хэргийн учир бийг ойлгоно буй заа.<br />
Энэхүү ном нь шинэтгэлийн онол болон практик үйл ажиллагаанд ач тусаа<br />
өгөхүйц чухал судлагдахуун төдийгүй төрийн албаны шинэтгэлийн нэгэн цаг үеийн<br />
түүхэн эх сурвалж болж үнэ цэнээ хадгалсаар байх болно гэдэгт итгэлтэй байна.<br />
Номын хур дэлгэрэг !<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн гишүүн,<br />
Доктор (Ph), профессор<br />
С.Цэдэндамба<br />
4
УДИРТГАЛ<br />
Ардчилсан нийгэм, зах зээлийн эдийн засгийн харилцааны хэрэгцээ<br />
шаардлагад нийцүүлэн төрийн захиргаа, төрийн албаны шинэтгэл хийх асуудал<br />
өнөөдөр зөвхөн Монгол Улсын төдийгүй дэлхийн улс орны анхаарлыг татсан олон<br />
улсын хэмжээний асуудал болон тавигдах болов.<br />
Монгол Улсын төрт ёсны олон зуун жилийн түүхэнд анхны төрт улс үүссэн<br />
цагаас Монголын төрийн албаны замнал эхэлж, өнөө цагийн өнгө төрхийг олох<br />
хүртэл соёл уламжлал, нийгэм эдийн засаг, улс төрийн гээд цаг хугацааны олон<br />
шалгуурыг туулж арвин баялаг түүхийг бүтээжээ.<br />
Төрийн алба төвшин сайн байх нь улс орны хөгжлийн гол хүчин зүйл гэдэг<br />
нь манай улсын болон бусад улсын туршлага сургамжаар нэгэнт нотлогдсон билээ.<br />
Орчин цагийн төрт ёсны эрх зүйн үндсийг бататгасан удаа дараагийн Үндсэн<br />
хуулиудад болон 1992 оны “ардчилсан” Үндсэн хуульд төрийн албаны тухай суурь<br />
зарчмыг тусгаж ирсэн нь чухамдаа үүнтэй холбоотой.<br />
1994 оныг хүртэл төрийн албаны харилцааг төрөлжсөн хуулиар зохицуулж<br />
байсангүй.<br />
5
Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Дөчин зургаадугаар зүйлийн үзэл санааны<br />
хүрээнд Улсын Их Хурал 1994 оны 12 дугаар сарын 30-ны өдөр “Төрийн албаны<br />
тухай хууль”-ийг батлан гаргаснаар манай улс анх удаа дэлхий нийтийн төрийн<br />
албаны нийтлэг үнэт зүйлсийг тусгасан төрийн албаны тухай төрөлжсөн хуультай<br />
болж, энэхүү хуулиар төрийн албаны харилцаа зохицуулагдах болсон хийгээд<br />
үүнтэй холбоотойгоор төрийн албаны төв байгууллага үүсгэн байгуулагдаж үйл<br />
ажиллагаагаа явуулах эрх зүйн орчин бүрдсэн билээ. Энэ хуулийг 1995 оноос<br />
дагаж мөрдөж эхэлсэн байна.<br />
Монгол Улсын Их Хурал 1994 онд баталсан энэ хууль бол төрийн албаны<br />
шинэ тогтолцоог бүрдүүлэх, төрийн алба, төрийн захиргааны өөрчлөлт<br />
шинэтгэлийг өргөн далайцтай явуулах, төрийн албаны харилцааг Үндсэн хуулийн<br />
үзэл баримтлалд нийцүүлэн зохицуулах эрх зүйн таатай орчныг бүрдүүлэх<br />
түүхийн эхлэл болсон гэдгээрээ онцлог болсон.<br />
Энэхүү хуулийн 34 дүгээр зүйлд Төрийн албаны төв байгууллага буюу<br />
Төрийн захиргааны албаны зөвлөл гэсэн байгууллагыг шинээр байгуулахаар<br />
заасан нь ардчилсан нийгэмд зохицох мэргэшсэн төрийн алба бүрдүүлэн<br />
төлөвшүүлэх асуудлыг дагнан хариуцах хараат бус, бие даасан байгууллагатай<br />
байх ёстойг илэрхийлсэн түүхэн шийдвэр байлаа.<br />
Мөн Төрийн захиргааны албаны зөвлөлийн дарга, орон тооны гишүүдийг<br />
Улсын Их Хурлаас анх удаа томилсноор өнөө цагийн Төрийн албаны төв<br />
байгууллагын үйл ажиллагааны цоо шинэ түүхийн хуудас эхэлж байжээ.<br />
Төрийн албаны тухай 1994 оны хуулийн зохицуулалт, хэрэгжилтэд үнэлгээ<br />
хийсний үндсэн дээр 2002 онд Монгол Улсын Их Хурлаас “Төрийн албаны тухай<br />
хууль”-ийг шинэчлэн баталснаар “Төрийн захиргааны албаны зөвлөл”-ийг “Төрийн<br />
албаны зөвлөл” болгож, чиг үүргийг нь зөвхөн захиргааны албаны бус нийт төрийн<br />
албаны хүрээнд байхаар өргөтгөн тогтоосон байна.<br />
Энэхүү эрх зүйн өөрчлөлт нь төсөв зохиох, батлах, зарцуулах, тайлагнах,<br />
төсвийн талаарх төрийн байгууллага, албан тушаалтны эрх үүрэг, төсвийн<br />
байгууллагын хүний нөөцийн бодлого, үйл ажиллагааны удирдлагын зарчим,<br />
төсвийн хяналт, хариуцлагатай холбогдсон харилцааг зохицуулсан. Төсвийн<br />
байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулийг шинээр батлан мөрдүүлэх<br />
шинэтгэлийн бодлоготой холбоотой байв. Төрийн албаны шинэ удирдлагын олон<br />
улсын туршлагыг нэвтрүүлэх, нийт төрийн албаны үйл ажиллагааг гэрээний<br />
үндсэн дээр зохион байгуулж, үр дүнг бүтээгдэхүүн нийлүүлэлтийн зарчмаар<br />
үнэлж дүгнэх болсон нь энэ үе шатны шинэтгэлийн гол агуулгыг тодорхойлж байв.<br />
Төрийн албаны тухай хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийг Монгол Улсын<br />
Их Хурал 2008 онд батлав. Энэ нэмэлт өөрчлөлт нь улс төрийнхөөс бусад<br />
ангиллын төрийн албан хаагчид намын харьяалалгүй болох, тэдний зүгээс улс<br />
6
төрийн үйл ажиллагаанд оролцохгүй байх, сул оронд тоонд түр томилгоо хийхийг<br />
хориглох, албан хаагчдыг улс төрийн болон бусад зүй бус сонирхлоор халж,<br />
чөлөөлөхийг хязгаарлах, сонгон шалгаруулсан нэг хүнийг санал болгож албан<br />
тушаалд томилуулах зэрэг төрийн албаны хараат бус, мэргэшсэн, тогтвортой<br />
байдлыг хангахад чиглэгдсэн шинэтгэлийн бодлогын илэрхийлэл байлаа. Төрийн<br />
албаны зөвлөл уг бодлогын хэрэгжилтийг хангах гол байгууллага гэдгийг хуульд<br />
тодотгон зааж бүрэн эрх, чиг үүргийг нь мөн тэр хэмжээгээр нэмэгдүүлж тусгажээ.<br />
Улсын Их Хурлаас Төрийн албаны тухай хуулийг 2017 онд шинэчлэн<br />
найруулж батлав. Энэхүү шинэчилсэн найруулгад төрийн албанд чадахуйн<br />
зарчмыг баримтлах /мерит/, албан тушаалд шатлан дэвших тогтолцоогоор дэвших<br />
тусгай шаардлагыг тодорхойлох, төрийн албан хаагчдын сургалтын нэгдсэн<br />
тогтолцоог бүрдүүлэх, төрийн албаны аудитын арга хэлбэрийг нэвтрүүлэх,<br />
томилгооны сахилга хариуцлагыг нэмэгдүүлэх, албан хаагчдын тогтвортой<br />
ажиллах нөхцөлийг нэмэгдэл баталгаагаар хангах зэрэг мэргэшсэн төрийн албыг<br />
төлөвшүүлэхэд чиглэгдсэн шинэтгэлийн бодлогыг тусгажээ.<br />
Энэ удаагийн хуулиар Төрийн албаны төв байгууллага болох Төрийн<br />
албаны зөвлөлийн бүрэн эрх, чиг үүргийг хяналт шалгалт явуулах, сонгон<br />
шалгаруулалт зохион байгуулах, хүний нөөцийн аудит хийх, төрд учирсан<br />
хохирлыг буруутай этгээдээр нөхөн төлүүлэх, томилгооны зөрчил гаргасан албан<br />
тушаалтныг халуулах хүртэл арга хэмжээ авах зэрэг чиг үүрэг, бүрэн эрхийн<br />
хэмжээг олон талаар өмнөхөөс шат дараалан өргөжүүлэн тусгасан нь төрийн<br />
албаны шинэтгэлийн бодлогыг хэрэгжүүлэхэд Төрийн албаны зөвлөлийн үүрэг<br />
оролцоонд томоохон ач холбогдол өгч ирсний илэрхийлэл юм.<br />
Тэрчлэн төрийн албаны төв байгууллагын бүтэц, бүрэлдэхүүн, томилгооны<br />
арга хэлбэрт зарчмын өөрчлөлт орж, тус байгууллагын бүрэлдэхүүн нь зөвхөн<br />
орон тооны гишүүдээс бүрдэх болов.<br />
Төрийн албаны тухай хуульд 2008 онд оруулсан нэмэлт өөрчлөлтөөр болон<br />
2017 онд баталсан “Төрийн албаны тухай хууль” шинэчилсэн найруулгаар тус<br />
Зөвлөлийн чиг үүрэг, бүрэн эрхийг шат дараатай нэмэгдүүлэн зохицуулсан нь<br />
төрийн албаны шинэтгэлийн бодлогыг хэрэгжүүлэхэд Төрийн албаны зөвлөлийн<br />
үүрэг оролцоонд томоохон ач холбогдол өгч ирсний илэрхийлэл юм.<br />
Төрийн албаны төв байгууллага шинээр үүсгэн байгуулагдсан үеэсээ өнөөг<br />
хүртэл иргэн төвтэй, мэргэшсэн, тогтвортой төрийн албыг хөгжүүлэн төлөвшүүлэх<br />
шинэтгэлийн бодлогын гол хэрэгжүүлэгч нь байж энэ талаар эрх зүйн орчныг<br />
бүрдүүлэх, төрийн албаны стратеги зорилт, төрийн боловсон хүчний бодлогын<br />
хэрэгжилтийг хангах, зохицуулах, зохион байгуулах, төрийн байгууллагын<br />
өөрчлөлт хөгжлийг нийгмийн эрэлт хэрэгцээнд нийцүүлэн удирдах, төрийн албан<br />
тушаалд тавих ерөнхий болон тусгай шаардлагыг хангасан боловсон хүчнээр<br />
төрийн албыг бэхжүүлэх, төрийн албан хаагчдын хууль ёсны эрх ашгийг хамгаалах<br />
замаар төрийн албаны үйл ажиллагааны үр ашиг, үр нөлөөг дээшлүүлэх үйл<br />
7
хэрэгт өөрийн бодитой хувь нэмэр оруулахын зэрэгцээ үйл ажиллагаагаа<br />
өргөжүүлэн жигдрүүлж, байгууллагын хувьд улам бүр бэхжин, чадавхжиж ирлээ.<br />
Төрийн албаны тухай анхны хууль болон уг хуульд удаа дараа шинэтгэл<br />
өөрчлөлт оруулсан хуулиудад нийцүүлэн олон тооны дүрэм, журам, стандартын<br />
баримт бичгийг гаргаж тэдгээр хуулийг хэрэгжүүлэх эрх зүйн тогтолцоо бүрдүүлсэн,<br />
бодлого, үйл ажиллагааны шинжтэй томоохон ажил арга хэмжээнүүдийг зохион<br />
байгуулахад Төрийн албаны зөвлөл гол санаачлагч, гардан хариуцагч байж<br />
ирснийг онцлон тэмдэглэж байна.<br />
Төрийн албаны тухай шинэ хууль 2019 оны эхнээс хүчин төгөлдөр<br />
мөрдөгдөж эхэлсэнтэй холбогдуулан хуулийг дагалдан гарах 40 гаруй дүрэм,<br />
журмыг УИХ, Засгийн газрын дэмжлэг, идэвхтэй хамтын ажиллагааны дүнд<br />
шуурхай боловсруулан, батлан гаргав. Шинэ дүрэм, журмыг мөрдүүлж эхэлснээр<br />
улс төрөөс хараат бус, мэргэшсэн, тогтвортой, ил тод, хариуцлагатай төрийн<br />
албыг төлөвшүүлэх эрх зүйн шинэ орчин бүрдэж, албан тушаалын<br />
тодорхойлолтод заасан мэдлэг, боловсрол, мэргэжил, мэргэшил, ур чадвар,<br />
туршлагын шаардлагыг хангасан иргэд нээлттэй, шударга өрсөлдөөнт сонгон<br />
шалгаруулалтаар төрийн албанд орох, одоо ажиллаж байгаа төрийн албан хаагч<br />
нар тогтвортой ажиллах, чадахуйн зарчмын дагуу шатлан дэвших боломж нөхцөл<br />
бүрэн хангагдлаа.<br />
Төрийн албаны зөвлөл анх байгуулагдсанаас хойш хуулиар хүлээлгэсэн чиг<br />
үүрэг, хариуцлагаа бүрэн дүүрэн биелүүлэхийн тулд бүх талын хүчин чармайлт<br />
гарган ажилласны үр дүнд төрийн албаны шинэтгэлийн хүрээнд эрх зүйн болон<br />
үйл ажиллагааны тодорхой хэмжээний ахиц дэвшил гарсаар байна. Энэ бол улс<br />
орондоо сайн засаглалын шалгуур үзүүлэлтүүдийг шинэ шатанд гаргахад оруулж<br />
байгаа томоохон хувь нэмэр юм.<br />
Монгол Улсын Төрийн албаны тухай хууль (1994 оны 12 дугаар сарын 30)-<br />
ийн зорилт нь “Монгол Улсын төрийн албаны ангилал, зарчим, төрийн албан<br />
тушаал, түүнд тавигдах шаардлага, төрийн албан хаагчийн эрх зүйн байдал,<br />
түүнээс төрийн алба хаах болзол, журам, баталгааг тогтоон зохицуулахад оршино”<br />
гэж заасан бол Монгол Улсын Төрийн албаны тухай хууль (2002 оны 6 дугаар<br />
сарын 28) Монгол Улсын Төрийн албаны тухай хууль (2008 оны 5 дугаар сарын 6-<br />
ны өдрийн нэмэлт өөрчлөлт)-д дээрх зорилт дээр “Төрийн албаны төв<br />
байгууллагын чиг үүргийг тогтоон зохицуулахад оршино” хэмээн нэмсэн байна.<br />
Харин Монгол Улсын Төрийн албаны тухай хууль (шинэчилсэн найруулга)<br />
(2017 оны 12 дугаар сарын 7)-ийн зорилтыг “төрийн албаны мэргэшсэн,<br />
тогтвортой, ил тод, хариуцлагатай байх эрх зүйн үндсийг бүрдүүлэх, төрийн<br />
албаны төв байгууллага, төрийн албан хаагчийн эрх зүйн байдал, нийгмийн<br />
8
баталгааг тогтоохтой холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино” 1 гэж<br />
тодорхойлжээ.<br />
Энэ хуулийн амин сүнс нь мэргэшсэн, чадварлаг, ард түмнийхээ төлөө<br />
байдаг бат тогтвортой төрийн албыг төлөвшүүлэхэд оршиж байгаа.<br />
Төрийн албанд мэдлэг, боловсрол, ур чадвар, туршлага, ажлын үр дүнд<br />
тулгуурлах мерит буюу чадахуйн зарчмыг хуулиар чандлан мөрдөж байна.<br />
“Алсын хараа 2050” Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн бодлого дахь<br />
монгол хүний хөгжлийг хангасан ухаалаг, тогтвортой засаглал тогтоож, иргэндээ<br />
үйлчилдэг, мэргэшсэн, чадварлаг, ил тод, үр нөлөөтэй ухаалаг төрийн албыг<br />
төлөвшүүлэх ажлыг өндөр мэдлэг, ур чадвар бүхий “зөв хүнийг зөв ажлын байранд<br />
ажиллуулж зөв үр дүн гаргаж” хэрэгжүүлэх учиртай. Зөвд зөөлөн, бурууд хатуу<br />
байх ёс зүйтэй төрийн албыг төлөвшүүлэхэд Төрийн албаны зөвлөл онцгой<br />
анхааран ажиллах болно 2 .<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн гишүүн<br />
Д.Баатарсайхан<br />
-o0o-<br />
1<br />
Төрийн албаны тухай хуулийн 1 дүгээр зүйлийни 1.1 дэх заалт<br />
2<br />
“Монгол Улсын Төрийн албаны зөвлөл” номын өмнөх үгээс-3 дахь тал<br />
9
<strong>ТӨРИЙН</strong> <strong>АЛБАНЫ</strong> ЗӨВЛӨЛИЙН ГИШҮҮДИЙН НИЙТЛЭЛ<br />
10
ЗАХИРГААНЫ ХЭРГИЙН ШҮҮХЭД<br />
<strong>ТӨРИЙН</strong> <strong>АЛБАНЫ</strong> ТӨВ БАЙГУУЛЛАГА<br />
ХАРИУЦАГЧААР ОРОЛЦОХ ЭСЭХ<br />
ТУХАЙ АСУУДАЛ<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн гишүүн,<br />
Хууль зүйн ухааны доктор, профессор<br />
Д.Зүмбэрэллхам<br />
Товчлол<br />
Төрийн албаны төв байгууллага буюу Төрийн албаны зөвлөлийн хуульд<br />
заасан бүрэн эрхийнхээ дагуу төрийн байгууллагын хүний нөөцийн талаар хянаж<br />
гаргасан шийдвэрийг тухайн актыг гаргасан төрийн байгууллага, албан тушаалтан<br />
үл зөвшөөрч Захиргааны хэргийн шүүхэд нэхэмжлэл гаргах явдал түгээмэл байна.<br />
Тэдний нэхэмжлэлийг тус төрөлжсөн шүүх хүлээн авч хэрэг үүсгэн хянан<br />
шийдвэрлэх, эсхүл хүлээн авахаас татгалзах асуудлаар шүүхийн практикт нэг мөр<br />
ойлголт, жишиг хараахан тогтоогүй байна. Энэхүү өгүүллээр уг тулгамдсан<br />
асуудлыг онол болон эрх зүйн зохицуулалтын хүрээнд хэрхэн шийдвэрлэх талаар<br />
судалгаанд суурилсан дүгнэлт хийж, санал дэвшүүлэх зорилго тавьсан болно.<br />
Түлхүүр үгс<br />
Захиргааны байгууллага, захиргааны акт, Захиргааны хэргийн шүүх,<br />
захиргааны хэргийн хянан шийдвэрлэх ажиллагаа, Төрийн албаны зөвлөл, төрийн<br />
албаны төв байгууллага, Төрийн албаны зөвлөлийн шийдвэр, төрийн<br />
байгууллагуудын хоорондын маргаан, захиргааны хэргийн шүүхэд нэхэмжлэгч<br />
тал, захиргааны хэргийн шүүхэд хариуцагч тал, дээд шатны захиргааны<br />
байгууллага, хянан шалгах чиг үүрэг бүхий захиргааны байгууллага, нэхэмжлэл<br />
гаргах эрхгүй этгээд.<br />
Агуулга<br />
Төрийн албаны албан тушаалын томилгоо болон нөөц бүрдүүлэхтэй<br />
холбоотой сонгон шалгаруулалт, халсан, чөлөөлсөн, сахилгын шийтгэл<br />
оногдуулсан, мөн цалин хөлс, ажиллах нөхцөлийн талаар гаргасан төрийн<br />
байгууллагуудын эрх бүхий албан тушаалтны шийдвэрийн хууль ёсны эсэхэд<br />
хяналт шалгалт хийж, эсхүл албан хаагчийн гомдлоор маргаан хянан шийдвэрлэх<br />
журмаар дүгнэлт гаргах ба хууль зөрчсөн гэж үзвэл тэдгээрийг хүчингүй болгох<br />
шийдвэр гаргах бүрэн эрхийг Төрийн албаны тухай хуулиар Төрийн албаны<br />
11
зөвлөлд олгосон байдаг. 3 Тус Зөвлөлийн энэ талаар гаргасан шийдвэрийг анхдагч<br />
шийдвэрийг гаргасан эрх бүхий этгээд заавал биелүүлэх ёстойг уг хуульд зориуд<br />
гурван ч удаа давтан заасан байгаа. 4 Энэ бол дээрх асуудлуудаар дур зоргын<br />
шийдвэр гаргадаг хууль бус хандлагыг төрийн албанд таслан зогсооход чиглэсэн<br />
шинэтгэлийн бодлогын хүрээний маш чухал зохицуулалт юм.<br />
Төрийн албан тушаалтны хууль бус шийдвэрээс наанадаад төрийн алба<br />
хашиж байгаа иргэний эрх ашиг, цаашилбал төрийн албыг тогтвортой байлгаж<br />
мэргэшүүлэн ажиллуулах сайн засаглалын бодлогын хэрэгжилтийн эрх ашиг<br />
хохироход хүрдэг. Энэ хохирол бол нийтийн эрх ашгийн хохирол юм. Үйлдлийн<br />
агуулга нь авлигын шинжтэй энэхүү уршигт явдал, түүний таагүй үр дагавар манай<br />
улсын төрийн албыг ардчилсан нийгмийн мөн чанарт нийцүүлж шинэтгэн<br />
бэхжүүлэхэд томоохон саад болсоор байна. 2008 онд Төрийн албаны тухай хуульд<br />
оруулсан нэмэлт өөрчлөлтөөр албан тушаалтны хууль бус шийдвэрийг хүчингүй<br />
болгох бүрэн эрхийг Төрийн албан зөвлөлд анх удаа олгосон 5 нь чухамдаа энд<br />
дурдсан таагүй нөхцөл байдлыг залруулах зорилгыг агуулсан билээ.<br />
Тэр цагаас хойш Төрийн албаны зөвлөл 2009 онд 15, 2010 онд 15, 2011 онд<br />
17, 2012 онд 13, 2013 онд 7, 2014 онд 16, 2015 онд 13, 2016 онд 3, 2017 онд 5, 2018<br />
онд 4, 2019 онд 9, 2020 онд 16, нийт 118 хууль бус актыг хүчингүй болгох тухай<br />
тогтоол гаргажээ. 6 Хүчингүй болгосон эдгээр шийдвэрт томилох эрх бүхий анхан<br />
шатны удирдах ажилтнаас эхлээд салбарын сайд хүртэлх албан тушаалтнуудын<br />
гаргасан хууль бус шийдвэрүүд багтаж байна. Засгийн газрын шийдвэрийг хууль<br />
бус хэмээн дүгнэж өөрөөр нь хүчингүй болгуулах тухай тогтоол ч нэг биш байна.<br />
Энэ бол зөвхөн Төрийн албаны зөвлөлийн гаргасан тогтоолыг тоолсон тоо бөгөөд<br />
нэг тогтоолоор хэд хэдэн шийдвэрүүдийг хүчингүй болгодог тохиолдлууд элбэг<br />
байдгийг нарийвчлан гаргавал хүчингүй болгогдсон шийдвэрүүдийн тоо үүнээс<br />
хавьгүй илүү гарна.<br />
Гэвч Төрийн албаны төв байгууллагын гаргасан эдгээр шийдвэрийн<br />
хэрэгжилт хэрэгжүүлэх шатандаа гацдаг болсон нь өнөөгийн хамгийн санаа зовоох<br />
асуудал болоод байна. Үүний шалтгаан нь Төрийн албаны зөвлөлийн хүчингүй<br />
болгосон шийдвэрийг анх гаргасан албан тушаалтан хүлээж аваад захирагдах<br />
зарчим, хуулиар хүлээсэн үүргийнхээ дагуу шууд биелүүлэхийн оронд шийдвэрээ<br />
хамгаалсан нэхэмжлэлийг Захиргааны хэргийн шүүхэд гаргадаг, түүнийг нь уг<br />
төрөлжсөн шүүх хүлээн аваад Төрийн албаны зөвлөлийг хариуцагчаар татан<br />
оролцуулж зөвхөн төрийн байгууллагын хоорондын маргааныг хянан шийдвэрлэх<br />
ажиллагаа явуулдаг жишиг тогтсонтой холбоотой юм.<br />
Захиргааны хэргийн бүртгэл хяналтын нэгдсэн системийг 2013 оноос<br />
нэвтрүүлсэн байх ба уг системээс Төрийн албаны зөвлөлийн шийдвэрийн талаар<br />
3<br />
Төрийн мэдээл тусгай дугаар, 2019 он, Төрийн албаны тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/ 30,66, 75, 76 дугаар зүйлүүд<br />
4<br />
Төрийн мэдээл тусгай дугаар, 2019 он, Төрийн албаны тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/ 32,65,76 дугаар зүйлүүд<br />
5<br />
2008 онд нэмэлт өөрчлөлт оруулж баталсан Төрийн албаны тухай хуулийн 39 дүгээр зүйл /Энэ хэсэгт 2003 оны 1 дүгээр<br />
сарын 02-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан, энэ хэсгийг 2008 оны 5 дугаар сарын 06-ны өдрийн хуулиар өөрчлөн<br />
найруулсан/<br />
6<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн бичиг хэргийн архивын судалгаа<br />
12
Хүчин-гүй болгох<br />
тухай ТАЗ-ын<br />
тогтоол<br />
ЗХШ-д гаргасан<br />
нэхэмжлэл<br />
Нэхэмж-лэгч<br />
нэхэмжлэлээсээ<br />
татгалз-сан<br />
Шүүх<br />
нэхэмжлэлийг<br />
хүлээн авахаас<br />
татгалзсан<br />
АШШ<br />
Шийдвэрлэсэн<br />
ДЗШШ<br />
шийдвэрлэсэн<br />
ХШШ<br />
шийдвэрлэсэн<br />
захиргааны хэргийн шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан тухай мэдээллийг түүвэрлэсэн<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн тухайн хугацаанд хууль бус актыг хүчингүй болгосон<br />
шийдвэрийн талаарх мэдээлэлтэй тулган харьцуулж үзэхэд дараах байдалтай<br />
байна. 7<br />
Он<br />
2013 7 5 - - 5 2 -<br />
2014 16 7 1 1 5 1 3<br />
2015 13 5 - 2 3 4 -<br />
2016 3 2 - - 2 - 4<br />
2017 5 6 2 3 1 1 1<br />
2018 4 6 1 3 2 2 2<br />
2019 9 12 4 4 4 1 1<br />
2020 16 15 5 7 3 2 2<br />
Нийт 73 58 13 20 25 13 13<br />
Энэ судалгаанаас үзэхэд Төрийн албаны зөвлөлийн хүчингүй болгосон<br />
шийдвэрийн ойролцоогоор 79.4 хувьд нь захиргааны шүүхэд нэхэмжлэл гаргажээ.<br />
Үүний 43.1 хувийг шүүхээр шийдвэрлэсэн. Анхан шатны шүүхийн шийдвэрийн 52.0<br />
хувийг давж заалдах болон хяналтын шатны шүүхэд хянан шийдвэрлэсэн байна.<br />
Энэ бүх нэхэмжлэлийн хариуцагч нь Төрийн албаны зөвлөл /төрийн албаны төв<br />
байгууллага/ байв.<br />
Тус хугацаанд Төрийн албаны зөвлөлд холбогдуулан Захиргааны хэргийн<br />
шүүхэд 58 нэхэмжлэл гаргасны 15 нь буюу 25.8 хувь нь төрийн байгууллага, албан<br />
тушаалтан байна. Зарим нь байгууллага яам, агентлаг, газар, хэлтэс гэх мэт<br />
байгууллагынхаа нэрээр, зарим нь засаг дарга, төрийн нарийн бичгийн дарга гэх<br />
мэт албан тушаалынхаа нэрээр нэхэмжлэл гаргажээ. Эдгээрийн дотор Төрийн<br />
албаны зөвлөлийн төрийн албаны салбар зөвлөлийн дарга хүртэл байгаа юм.<br />
Үлдсэн хэсэг нь иргэдийн гаргасан нэхэмжлэл байх бөгөөд тэдгээрийн ихэнх нь<br />
7<br />
Дээд шүүхийн Тамгын газрын даргын 2021.05.03-ны өдрийн 5/1982 тоот, ШЕЗ-ийн даргын 2021.05.19-ий өдрийн 01/433<br />
тоот албан бичгүүдээр ирүүлсэн судалгааг ашигласан. Тооны зөрүү гарсныг Дээд шүүхийн Тамгын газрын хийсэн<br />
судалгааг баримталсан.<br />
13
Төрийн албаны зөвлөлөөс анхан шатны байгууллагын шийдвэрийг хэвээр<br />
үлдээсэнтэй холбоотой байна.<br />
2017 онд баталсан Төрийн албаны тухай хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийг<br />
2019 оны эхнээс дагаж мөрдсөнөөс хойш 2019, 2020 онд Төрийн албаны зөвлөл<br />
төрийн албаны албан тушаалтны хууль бус шийдвэрийг хүчингүй болгосон бараг<br />
тохиолдол болгонд тухайн байгууллага, албан тушаалтан шүүхэд нэхэмжлэл<br />
гаргасан гажууд гэхээр үзэгдэл, харин Захиргааны хэргийн шүүх нэхэмжлэлийг<br />
хүлээн авахаас татгалзсан тохиолдол нэмэгдэж байгаа олзуурхууштай хандлага<br />
энэ судалгаанаас ажиглагдлаа. Гэхдээ л Төрийн албаны төв байгууллагын<br />
шийдвэрийг биелүүлэхийн оронд шүүхэд нэхэмжлэл гаргаж цаг хугацаа аргацаах,<br />
тухайн шийдвэрийн хүч нөлөөг бууруулах гэсэн зорилготой үйл ажиллагаа<br />
үргэлжилсэн хэвээр байгаа нь илт байна. Шүүхэд тэдний нэхэмжлэлийг хүлээж<br />
авах эсэх талаар нэгдсэн жишиг тогтоогүй, харилцан адилгүй байр суурь<br />
баримталж байгаа нь тодорхой харагдаж байна. Харин иргэд анхан шатны<br />
байгууллагын шийдвэрийн эсрэг нэхэмжлэл гаргахын оронд түүнийг хэвээр<br />
үлдээсэн Төрийн албаны зөвлөлийн шийдвэрийн эсрэг нэхэмжлэл гаргаж байгаа<br />
нь энэ талаар зөв жишиг тогтож амжаагүйтэй холбоотой байж болох юм.<br />
Эдгээр асуудлыг онол практикийн хувьд зөв талд нь багтааж шийдвэрлэж<br />
чадах эсэхээс төрийн албан дахь хууль бус шийдвэрийг цаг алдалгүй таслан<br />
зогсоож, түүнээс хохирч байгаа төрийн албан хаагчид буюу иргэдийн эрх ашгийг<br />
бодитой хамгаалж чадах эсэх асуудал шууд хамаарах болоод байна. Төв<br />
байгууллагын шийдвэрийг биелүүлэхгүй заргалдах тохиолдлын тоо цөөдөхгүйгээр<br />
нийт төрийн албанд сөрөг хандлага газар авах таагүй үр дагавартай байдаг.<br />
Үндсэндээ энэ асуудлаас өнөөгийн төрийн албаны шинэтгэлийн гол үзэл санаа<br />
цаашид хэрэгжих, эс хэрэгжихийн асуудал ихээхэн шалтгаалахаар байна. Нөгөө<br />
талаар захиргааны хэргийн төрөлжсөн шүүх нь захиргааны дур зоргоос иргэн,<br />
иргэний байгууллагын эрхийг хамгаалах үндсэн үүргээ биелүүлэх байр сууриндаа<br />
байж чадах эсэхийн хувь заяа ч бас энэ асуудалтай холбогдоно. Хөндөж буй<br />
асуудлаар эрх зүйн онолын үзэл баримтлалд нийцсэн зөв жишиг тогтоох нь төрийн<br />
алба, захиргааны хэргийн төрөлжсөн шүүхийн аль алиных нь цаашдын хөгжил<br />
дэвшлийн ихээхэн гол чухал асуудал мөн.<br />
Миний бие 2008-2013 онд Төрийн албаны зөвлөлийн даргын албыг хашиж,<br />
шинэтгэлийн бодлогын хүрээнд хуульд шинээр оруулсан дээрх чухал заалтыг<br />
хэрэгжүүлэх ажлыг удирдан зохион байгуулж байхдаа дээр дурдсан бэрхшээлтэй<br />
тулж, шүүгчдийн нэгдсэн зөвлөгөөнд мэдээлэл хийхдээ дараах байдлаар учирлан<br />
тайлбарлаж байсан юм. “Төрийн албаны зөвлөлийн шийдвэрийг нь хүчингүй<br />
болгосон төрийн байгууллага шүүхэд манайхыг хариуцагчаар тооцож<br />
нэхэмжлэл гаргах эрхтэй эсэх асуудал анхаарал татаж байна. Уг нь манай<br />
шийдвэр бол дээд шатны байгууллагынх нь захиргааны акт шүү дээ. Түүнийг<br />
доод шатны байгууллага биелүүлэх ёстой. Тийм ч учраас Төрийн албаны тухай<br />
хуулийн 39.6-д “Төрийн албаны төв байгууллагын гаргасан шийдвэрийг<br />
холбогдох байгууллага, албан тушаалтан биелүүлэх үүрэгтэй.” гэж маш<br />
14
тодорхой заасан байгаа. Гэтэл тус хуулийн 39.7-д “Төрийн албаны төв<br />
байгууллагын шийдвэрийг эс зөвшөөрсөн тал уг шийдвэрийг гаргаснаас хойш<br />
30 хоногийн дотор шүүхэд гомдол гаргаж болно.” гэсэн заалтыг үндэслээд<br />
манай зөвлөлийн шийдвэрийн талаар тухайн төрийн жинхэнэ албан хаагчийн<br />
ашиг сонирхлыг зөрчсөн шийдвэрийг гаргасан төрийн байгууллага албан<br />
тушаалтан нь шүүхэд гомдол гаргаад манайх түүнд нь хариуцагчаар татагдан<br />
оролцож, захиргааны байгууллага иргэний хооронд бус, төрийн хоёр<br />
байгууллагын хоорондын маргаан болон шүүхэд үргэлжилдэг практик тогтлоо.<br />
Үүнээс болоод манай хууль бус гэж үзсэн тэр анхдагч шийдвэр орхигдож, төрийн<br />
албаны зөвлөлийн шийдвэрийн зөв бурууг хэлэлцээд явдаг, нөгөө талаар анх<br />
гомдол гаргасан эрх нь зөрчигдсөн иргэний эрх ашиг дундаас нь сугарч үлдээд<br />
дан төрийн байгууллагуудын эрх ашиг шүүхэд хэлэлцэгддэг хачирхалтай,<br />
хуульч мэргэжилтэй миний үзэхэд буруу гэмээр жишиг буй болж байна. Үүнийг<br />
таслан зогсоомоор байх юм. Уг нь үүнийг таслан зогсоох тайлбарыг Улсын<br />
Дээд шүүх хийсэн боловч үүнийг шүүхэд яаж ойлгож хэрэглэж байгаа нь одоогоор<br />
нэг л тодорхойгүй байна. Улсын дээд шүүхийн 2010 оны 4-р сарын 26-ны өдрийн<br />
08 тоот тогтоолын 19 дүгээр зүйлд “Хуулийн 39 дүгээр зүйлийн 39.5-д заасан<br />
асуудлаар гаргасан Төрийн албаны төв байгууллагын шийдвэрт зөвхөн<br />
маргаан бүхий асуудалтай холбогдох төрийн жинхэнэ албан хаагч гомдол<br />
гаргах эрхтэй.” гэж 39.7 дугаар зүйлийн “эс зөвшөөрсөн тал” гэдгийг зөвхөн<br />
албан хаагч иргэн байхаар ойлгомжтой тайлбарласан нь Захиргааны хэргийн<br />
шүүхийн зорилгод ч, төрийн захиргааны онолд ч аль аль талаараа бүрэн нийцэж<br />
байгаа мэт. Та бүхэнтэй уулзаж байгаа завшааныг ашиглаад Төрийн албаны<br />
тухай хуулийн 39 дүгээр зүйлийн 39.5, 39.6, 39.7 дугаар зүйлүүдийг хэрэглэхдээ<br />
энэ тайлбарыг нэг мөр баримтлах санал тавьж байна.”<br />
Дээрх асуудалтай ч зарим талаар холбоотой юм. Төрийн албаны<br />
зөвлөлийг түүний маргаан шийдвэрлэсэн шийдвэртэй холбогдуулж шүүхэд<br />
хариуцагчаар татдаг явдал олон болж манай байгууллага хэдэн шийдвэр<br />
гаргана тэр тоогоор шүүхэд дуудагдан очих нөхцөл бүрдээд байна. Уг нь УДШийн<br />
тайлбарласны дагуу төрийн байгууллага, албан тушаалтан манай<br />
шийдвэрийн талаар гомдол гаргадаггүй болчихвол аяндаа Төрийн албаны<br />
зөвлөл хариуцагчаар татагдахгүй болох юм. Энэ талаар бас УДШ-ийн дээр<br />
дурдсан тогтоолын 20.1.-д “Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн<br />
6 дугаар зүйлийн 6.1-д заасан журмын дагуу гаргасан гомдлыг Төрийн албаны<br />
төв байгууллага урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагааны журмаар хянах<br />
бөгөөд мөн хуулийн 8 дугаар зүйлд заасны дагуу гаргасан шийдвэрийнхээ<br />
хувьд шүүхэд хариуцагч болохгүй.” гэж мөн л хоёрдмол утгагүйгээр<br />
тайлбарласан нь хүчин төгөлдөр байгаа. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх<br />
тухай хуулийн 8 дугаар зүйлд Төрийн албаны зөвлөл маргаан хянан шийдвэрлээд<br />
гаргаж байгаа шийдвэр бүрэн хамаарч байгаа юм...Дээр дурдсан тайлбарын<br />
хоёр хэсгийг төрийн албанд шударга ёсыг хэрэгжүүлэхэд маш хэрэгтэй,<br />
ухаалаг, онолын үндэслэлтэй гаргасан гэдэг нь манай ажлын явцад улам бүр<br />
мэдрэгдээд байна. Тайлбарын дагуу явахгүй бол төрийн албан хаагчийг<br />
15
хохироочхоод, дээр нь түүний эрх ашгийг хамгаалсан Төрийн албаны төв<br />
байгууллагатайгаа шүүхдэлцээд сар жилээр хууль зөрчин хугацаа хожиж,<br />
шударга ёсыг уландаа гишгэж болдог гэсэн башир, бохир арга газар авах<br />
төлөвтэй боллоо.” 8 гэж. Энэ бол 2011 оны явдал.<br />
Одоо 2021 онд энэ талаар дахин жич судалж энэхүү өгүүллийг бичиж байна.<br />
Түүнээс хойш даруй 10 жил өнгөрчээ. 2010 онд Улсын дээд шүүхийн тайлбар<br />
гарснаас хойших хугацаанд энд дурдсан хуулиудын зарим зүйл, заалтын дугаар л<br />
өөрчлөгдсөн. Агуулга нь хэвээр хадгалагдаж буй. Гэвч 2011 онд миний хөндөж<br />
байсан дээрх тулгамдсан асуудал одоо ч шийдвэрлэгдээгүй тэр хэвээр<br />
үргэлжилсээр үр дагавар нь улам л томорсоор байна. Эхний үед захиргааны акт<br />
гаргах эрх бүхий албан тушаалтнууд шүүхэд оочин цоочин ханддаг байсан бол<br />
өнгөрсөн хугацаанд Төрийн албаны зөвлөлийн хүчингүй болгосон шийдвэрийг<br />
хүлээн авмагц бараг толгой дараалан захиргааны хэргийн шүүхэд нэхэмжлэл<br />
гарган маргаан үүсгүүлэх явдал төрийн албадад ердийн үзэгдэл болж байгааг<br />
дээрх судалгаанаас харж болно. Шүүх уг асуудлыг аль талд ашигтай<br />
шийдвэрлэхээс үл шалтгаалан Төрийн албаны зөвлөлийн шийдвэрийн хэрэгжилт<br />
энэ байдлаар хэдэн сар жилээр сунжрах нь төрийн албанд “захирах, захирагдах<br />
ёсыг баримтлах” 9 зарчим хэрэгжихгүй болж дээд шатны байгууллагын шийдвэр<br />
үнэгүйдэх, төрийн алба “мэргэшсэн тогтвортой байх” 10 зарчим алдагдаж төрийн<br />
албан хаагч-иргэний эрх ашиг зөрчигдөх зэрэг ноцтой үр дагаварт хүргэж байна.<br />
Шийдвэрээ хамгаалж нэхэмжлэл гаргаж байгаа албан тушаалтнуудын хувьд<br />
эцсийн дүндээ шүүхэд заргаа авах эсэх нь чухал биш, хууль бус шийдвэр гаргасан<br />
санаа зорилгоо тэр хооронд гүйцэлдүүлэхийн тулд заргалдан хугацаа хожих нь л<br />
чухал байдгийг тэдний нэхэмжлэлийн агуулга, нотолгоо, тайлбарын гүехэн<br />
байдлаас илэрхий харж болно. Шулуухан хэлбэл хууль зөрчигчид шийдвэрээ<br />
хаацайлан хоргодох эцсийн боломжоо захиргааны хэргийн шүүх гэж тооцдог<br />
болсон байна.<br />
Төрийн албаны байгууллага, албан тушаалтан нь хяналтын хувьд хамгийн<br />
дээд шатны байгууллага буюу Төрийн албаны төв байгууллагаа шүүхэд<br />
хариуцагчаар татан оролцуулж бүх шатны шүүхийг дамжин маргалдаж байх зуур<br />
захиргааны хууль бус шийдвэрээс хамгаалуулах ёстой иргэн тухайн хугацаанд<br />
ямар ч эрх зүйн хамгаалалтгүй, маргааны гадна үлдэж хохирдог явдал нийтлэг<br />
болов. Төрийн захиргааны хууль бус актаас хамгаалуулах эрхээ эдлэх үүднээс<br />
гомдол гаргах, энэ эрхээ захиргааны хэргийн шүүхээр хамгаалуулах ёстой тал нь<br />
төрийн албан хаагч-иргэн байдаг. Гэтэл энэ дагуу захиргааны актын талаар<br />
анхлан гомдол гаргасан иргэний эрх ашиг үлдэж хоцроод тэр нь төрийн<br />
байгууллагуудын хоорондын маргаан болон хувирч шүүхэд цааш үргэлжилдэг<br />
боллоо. Эрх ашиг нь зөрчигдсөн тухайн иргэн өөрийн хөндөгдсөн эрхийг<br />
8<br />
Д.Зүмбэрэллхам, “Төрийн алба: Шинэтгэлд шимтэхийн учир” /Илтгэл, өгүүлэл, нийтлэл, ярилцлага/, 2020 он, Ган зам<br />
пресс. 48-49 дугаар тал<br />
9<br />
Төрийн мэдээл тусгай дугаар, 2019 он, Төрийн албаны тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/, 7 дугаар зүйл.Төрийн албаны<br />
зарчим, 7.1.8.захирах, захирагдах ёсыг баримтлах.<br />
10<br />
Төрийн мэдээл тусгай дугаар, 2019 он, Төрийн албаны тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/, 7 дугаар зүйл.Төрийн албаны<br />
зарчим, 7.1.2.мэргэшсэн, тогтвортой байх.<br />
16
сэргээлгэх үйл явц үүгээр таслагдаж, төрийн байгууллагуудын маргаанд зөвхөн<br />
гуравдагч этгээдийн хувиар оролцвол оролцож болох хязгаарлагдмал боломж л<br />
түүнд үлдэж байна.<br />
Нийгмийн шударга ёсыг тогтоох эрх ашгийн үүднээс энэ байдлыг бид эргэн<br />
харж, эрх зүйн онолын үүднээс нухацтай авч үзэж ойлголтоо нэгтгэхгүй бол<br />
захиргааны хэргийн шүүхийн үндсэн чиг үүрэг гажиж, иргэд нь шүүхийн өмнө гар<br />
нүцгэн, харин эрх мэдэлтэн шүүхийн бамбайтай болж хувираад байгаад гол<br />
асуудал оршиж байгаа юм. Энэ сэдвийг дахин улиглан хөндөж байгаа нь чухамдаа<br />
үүнтэй холбоотой. Байдал энэ хэвээр үргэлжлэх аваас төрийн албаны<br />
шинэтгэлийн, цаашлаад улс орны хөгжлийн бодлогын хэрэгжилтэд учрах сөрөг үр<br />
дагавар улам ужгирна. Захиргааны төрөлжсөн шүүхийн ач холбогдол бүдгэрэхийн<br />
үр дагаврыг тооцвол түүнээс ч хүнд байх болно.<br />
Ийм учраас уг асуудлыг цаг алдахгүй, онол үзэл баримтлалын үүднээс нэн<br />
даруй шийдвэрлэх шаардлага тавигдаж байна. Энэ зорилгын үүднээс онолын<br />
шийдэл, нийтийн хэлэлцүүлэг, ажил хэргийн эрх ашигт зориулж өөрийн байр<br />
суурийг дахин дэлгэрүүлж тайлбарлах зүйтэй гэж үзлээ. Судалгааны өгүүллийн<br />
зорилго нь тодорхой сэдвээр онол, арга зүйн маргаан өрнүүлж гүнзгийрүүлэн авч<br />
үзэх шалтгааныг үндэслэлтэйгээр хөндөж тавих явдал байдаг. Миний хувьд ч<br />
тулгамдсан асуудлыг хэлэлцүүлгийн сэдэв болгож тийнхүү хөндөж тавихыг<br />
чухалчилсан. Үүний тулд дараах асуултуудад үндэслэлтэй зөв хариу олохыг<br />
хичээлээ.<br />
Асуулт: Манай улсад Захиргааны хэргийн дагнасан шүүхийг хэний эрх ашгийг<br />
хэнээс хамгаалах зорилгоор, онолын ямар чиг баримжааг баримталж<br />
байгуулсан бэ?<br />
“Монгол Улсын шинэ Үндсэн хуульд эрүү, иргэн, захиргааны чиглэлээр<br />
дагнасан шүүх байгуулж болохыг хуульчлан баталгаажуулсны дагуу Улсын Их<br />
Хурлаас 2002 оны 12 дугаар сарын 26-ны өдөр Захиргааны хэрэг хянан<br />
шийдвэрлэх тухай хууль болон Захиргааны хэргийн шүүх байгуулах тухай хуулийг<br />
баталж, тэдгээрийг 2004 оны 06 дугаар сарын 01-ээс эхлэн дагаж мөрдсөнөөр<br />
Монгол Улсад анх удаа нийтийн эрх зүйн субъект болох захиргааны байгууллага,<br />
албан тушаалтны хууль дээдлэх, иргэн, хуулийн этгээдийн эрх, хууль ёсны ашиг<br />
сонирхлыг хангаж байгаад шүүхийн хяналт тавьж, тэдгээрийн зөрчигдсөн эрхийг<br />
сэргээн тогтоох зорилго бүхий Захиргааны хэргийн дагнасан шүүх байгуулагдсан<br />
нь Монгол Улсын эрх зүйн шинэтгэл, шүүхийн тогтолцоонд шинэ хуудас нээсэн<br />
чухал үйл явдал болсон билээ.” 11 гэж захиргааны хэргийн шүүх байгуулагдсан<br />
тухай танилцуулгад байгаатай санал бүрэн нэгдэж байна. Захиргааны хэргийн<br />
шүүхийг аль талд хяналт тавьж, аль талын эрхийг хамгаалуулахаар анх ямар<br />
зорилгоор байгуулж ажилд оруулсныг энд маш тодорхой томьёолсон тул нэмж<br />
тайлбар хийх нь илүүц биз ээ.<br />
11<br />
https://admincourt.gov.mn/then-zamnal.html /Сүүлд үзсэн:2021.05.29<br />
17
Захиргааны хэргийн шүүхийг анхлан байгуулах онолын загварыг гаргаж, энэ<br />
үйл хэрэгт гүнзгий оролцоотой байсан, энэ салбарын тэргүүлэх эрдэмтэн, хууль<br />
зүйн ухааны доктор Б.Чимэд “Угтаа Цэц, Захиргааны хэргийн шүүх хоёр нь Монгол<br />
Улсад урьд нь байгаагүй цоо шинэ институт бөгөөд нэг нь хууль тогтоох хүрээнд,<br />
нөгөө нь гүйцэтгэх эрх мэдлийн хүрээнд хууль дээдлэх ёсыг хэрхэн сахиж<br />
байгаад шүүхийн хараат бус хяналт тавьж, ардчиллын үнэт зүйлс, ялангуяа хүн<br />
ба иргэний эрх, ашиг сонирхлыг зөрчихөөс хамгаалах нэгэн чанарын эрхэм<br />
зорилготой юм.” 12 гэж тодорхойлж байсан нь үзэл баримтлалын хувьд захиргааны<br />
хэргийн шүүх захиргааны эрх мэдэлтэнд хяналт тавьж, хүн ба иргэний ашиг<br />
сонирхол зөрчигдөхөөс хамгаалах ёстой гэдгийг нотолж байна. Хууль зүйн ухааны<br />
доктор Д.Уянга “Монголын Захиргааны хэргийн шүүхийг ХБНГУ-ын<br />
дэмжлэгтэйгээр байгуулсан. Захиргааны хэргийн шүүх гэж тогтолцоо нь Герман,<br />
Францад байдаг төрөлжсөн шүүхийн тогтолцоо юм. Энд захиргааны хэргийн<br />
шүүхэд төрийн халдлагаас иргэний эрх, өмчийг илүү үр дүнтэй хангах боломж бий<br />
гэдгийг тэмдэглэх хэрэгтэй. 13 ” хэмээн олон улсын харьцуулсан судлалын үүднээс<br />
тэмдэглэжээ. ХБНГУ-ын Холбооны захиргааны хэргийн шүүхийн шүүгч олон улсын<br />
хуралд тавьсан илтгэлдээ “Германд төрийн байгууллагууд хувь хүний эрхийг<br />
зөрчсөн л байвал, хуулийн ялгаанаас үл хамааруулан захиргааны хэргийн<br />
шүүхэд нэхэмжлэлийг хүлээн авч хянан шийдвэрлэх зарчмыг<br />
баримталдаг...Үндсэн хуулийн зарчмын дагуу хүний аливаа зөрчигдсөн эрхийг<br />
шүүхийн журмаар сэргээх эдлүүлэх явдал захиргааны хэргийн шүүхийн хянан<br />
шийдвэрлэх ажиллагааны гол зорилго байх ёстой гэж үздэг.” хэмээн тодотгон<br />
тэмдэглэснээс захиргааны хэргийн шүүхийн мөн чанар болоод зориулалт нь<br />
зөвхөн хувь хүний эрхийг төрийн байгууллагын хууль бус шийдвэрээс хамгаалах<br />
явдал гэдгийг тодорхой харж болохоор байна. 14<br />
1860 онд анх захиргааны хэргийн шүүхтэй болж байсан Герман улсын<br />
туршлага, загварыг эш үндэс болгож манай захиргааны хэргийн шүүхийг<br />
байгуулсан гэдгийг тэмдэглэх нь зүйтэй. Уг төрөлжсөн шүүх иргэд, иргэдийн<br />
байгуулсан хуулийн этгээдийн эрх ашиг захиргааны шийдвэрээс шалтгаалан<br />
хохирохоос хамгаалах үндсэн зорилготой байх ёстой гэдэг нь дээрх эшлэлүүдээс<br />
тодорхой байна. Энэ бүгдээс үзэхэд манай улсад захиргааны хэргийн шүүх нь<br />
захиргааны акт гаргасан талын буюу уг шийдвэрийг гаргасан албан тушаалтны<br />
нэхэмжлэлийг хүлээн авч шийдвэрлэх онолын үндэслэл байхгүй гэж үзэх бүрэн<br />
үндэстэй. Энэ үзэл баримтлалын хүрээнд бол Захиргааны хэргийн шүүхэд<br />
нэхэмжлэл гаргах эрхийг зөвхөн захиргааны хууль бус шийдвэрээс<br />
хамгаалуулахыг хүссэн иргэн, иргэний хуулийн этгээдэд л эдлэх учиртай.<br />
12 Б.Чимид: “Цэцийн шийдвэр бурууг нь мэдсээр атлаа дуугүй байгааг нь гайхаж сууна” ярилцлага, https://ikon.mn/n/19xu<br />
/Сүүлд үзсэн:2021.05.29/<br />
13<br />
Д.Уянга“Шүүхийг улс төрөөс, хууль ёсыг “бүлэглэлүүдээс” тусгаарлах нь” нийтлэл, https://www.jargaldefacto.com/article/shuukhiig-ulsturuus-khuuli-yosiig-bulegleluudees-tusgaarlakh-ni<br />
/Сүүлд үзсэн:2021.05.29/<br />
14<br />
The 10th Congress of The International Association of Supreme Administrative Jurisdictions Sydney and Canberra, 2010, Review<br />
of administrative decisions of government by administrative courts and tribunals, National Report for the Federal Administrative<br />
Court of Germany (Bundesverwaltungsgericht), Presented by Ulla Held-Daab Judge at the Federal Administrative Court Leipzig,<br />
September 2009 https://www.aihja.org/images/users/ARCHIVES/docutheque-docs/Germany%20EN.pdf /Сүүлд<br />
үзсэн:2021.05.29/<br />
18
Захиргааны хэргийн шүүх төрийн захиргааны дур зоргоос иргэдийг хамгаалж,<br />
захиргааны шударга ёсыг тогтоох үндсэн үүрэгтэй. Манай улсад захиргааны<br />
хэргийн дагнасан шүүх байгуулсны мөн чанар, учир холбогдол нь бүхэлдээ энэ гэж<br />
миний хувьд ойлгож байна. Монгол Улсын Үндсэн хуульд төрийн байгууллагын<br />
зөрчигдсөн эрхийг хамгаалах үүргийг төр өөртөө хүлээсэн заалт байхгүй. Харин<br />
Үндсэн хуулийн Арван есдүгээр зүйлд “1.Төрөөс...хүний эрх, эрх чөлөөг зөрчихтэй<br />
тэмцэх, хөндөгдсөн эрхийг сэргээн эдлүүлэх үүргийг иргэнийхээ өмнө хариуцна.” 15<br />
гэж заасан нь ингэж итгэж хандахын эрх зүйн хангалттай үндэслэл мөн гэж үзэж<br />
байгаа юм.<br />
Асуулт: Захиргааны акт гаргасан этгээд захиргааны хэргийн шүүхэд<br />
нэхэмжлэгч тал байж болох уу?<br />
Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 1 дүгээр зүйлд<br />
“1.1. Энэ хуулийн зорилт нь хүн, хуулийн этгээдээс захиргааны байгууллагын<br />
хууль бус үйл ажиллагааны улмаас зөрчигдсөн, эсхүл зөрчигдөж болзошгүй эрх,<br />
хууль ёсны ашиг сонирхлоо хамгаалуулахаар, түүнчлэн нийтийн ашиг сонирхлыг<br />
төлөөлөх эрх бүхий этгээд, хуульд заасан бол захиргааны байгууллагаас гаргасан<br />
нэхэмжлэлийн дагуу захиргааны хэргийг шүүхэд хянан шийдвэрлэхтэй холбогдсон<br />
харилцааг зохицуулахад оршино.” 16 гэжээ. Энд захиргааны хэрэг маргааны нэг тал<br />
нь захиргааны хууль бус үйл ажиллагаа явуулсан, явуулж болох этгээд, нөгөө талд<br />
түүнээс эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол нь зөрчигдсөн, зөрчигдөж болзошгүй<br />
этгээд байхыг маш ойлгомжтой ялгаж тодорхойлсон байна. Тус хуулийн 3 дугаар<br />
зүйлд “3.1.Энэ хуульд хэрэглэсэн дараах нэр томьёог доор дурдсан утгаар<br />
ойлгоно: 3.1.2.“захиргааны үйл ажиллагаа” гэж Захиргааны ерөнхий хуулийн 11<br />
дүгээр зүйлд заасан үйл ажиллагааг;...” хэмээн Захиргааны ерөнхий хуулийг<br />
баримтлан ойлгохоор заасан байдаг.<br />
Захиргааны ерөнхий хуулийн 11 дүгээр зүйлд “11.1.Захиргааны үйл<br />
ажиллагаа дараах хэлбэртэй байна:11.1.1.захиргааны акт;...” гэж тодорхойлсноор<br />
бол бидний авч үзэж байгаа төрийн албаны харилцааны тухайд төрийн албаны<br />
эрх бүхий албан тушаалтны хүний нөөцийн талаар гаргадаг шийдвэрийг<br />
захиргааны акт гэж ойлгох нь тодорхой байна. Тус хуулийн 37 дугаар зүйлд<br />
“37.1.Захиргааны акт гэж захиргааны байгууллагаас тодорхой нэг тохиолдлыг<br />
зохицуулахаар нийтийн эрх зүйн хүрээнд гадагш чиглэсэн, эрх зүйн шууд үр<br />
дагавар бий болгосон амаар, бичгээр гаргасан захирамжилсан шийдвэр болон үйл<br />
ажиллагааг ойлгоно.”, “37.5.Сөрөг нөлөөлөл бүхий захиргааны акт гэж эрх зүйн<br />
үйлчлэл чиглэсэн этгээдэд үүрэг бий болгосон, эсхүл түүний эрх, хууль ёсны ашиг<br />
сонирхлыг хязгаарласан захиргааны актыг ойлгоно.” гэж тус тус заажээ. 17 Нийтийн<br />
эрх зүйн хүрээнд гадагш чиглэсэн, сөрөг нөлөөлөл бүхий захиргааны актаас<br />
төрийн албан хаагч-иргэний эрхийг хамгаалах тухай асуудлыг жич авч үзэж байгаа<br />
нөхцөлд тийм акт гаргасан захиргааны байгууллага хариуцагч, харин түүнийг үл<br />
зөвшөөрч эрхээ хамгаалуулахаар гомдол гаргасан төрийн албан хаагч-иргэн л<br />
15<br />
Монгол Улсын Үндсэн хууль, 1992 оны 1 дүгээр сарын 13-ны өдөр<br />
16<br />
Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/, 2016 оны 2 дугаар сарын 04-ний өдөр<br />
17<br />
Захиргааны ерөнхий хууль, 2015 оны 6 дугаар сарын 19-ний өдөр<br />
19
зөвхөн нэхэмжлэгч тал байхыг эндээс төвөггүй ойлгож болохоор байна. Иймд<br />
дээрх асуултад үгүйсгэсэн хариулт өгөх үндэстэй.<br />
Харин Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн зорилтод<br />
“...хуульд заасан бол захиргааны байгууллагаас гаргасан нэхэмжлэлийн...” гэж<br />
заасны тухайд одоогийн байдлаар аль ч хуульд нэхэмжлэл гаргавал зохих<br />
захиргааны байгууллага болон нэхэмжлэлийн үндэслэл ба нөхцөлийн талаар<br />
тодорхойлж заагаагүй учраас хэрэглэх боломжгүй. Захиргааны ерөнхий хуульд ч<br />
энэ талаар тухайлан заасан зүйл байхгүй байгаа нь учир шалтгааны хувьд зөв юм.<br />
Цаашид хууль тогтоомжийн шинэтгэлийн хүрээнд захиргааны эрх зүйн онолын<br />
үүднээс энэ хэсэг хасагдах ёстой гэсэн байр суурьтай байна. Авч үзэж байгаа<br />
гажуудлын эх сурвалж нь энэ ойлгомжгүй томьёололтой ямар нэгэн хэмжээнд<br />
холбоотой ч байж болзошгүй. Төрийн албаны зөвлөлийн шийдвэрийг бусад<br />
байгууллага заавал биелүүлэх тухай маш тодорхой, дахин давтан тусгасан учраас<br />
захиргааны байгууллага нэхэмжлэл гаргах боломжийг Төрийн албаны тухай<br />
хуульд заагаагүйд тооцох ёстой гэж үзэж байна.<br />
“Нийтийн ашиг сонирхлыг төлөөлөх эрх бүхий этгээд” гэдгийн тухайд ямар<br />
асуудлыг нийтийн ашиг сонирхол гэж үзэх вэ гэх хамгийн суурь ойлголтоос эхлээд<br />
түүнийг төлөөлөх эрх ямар субъектүүдэд байх боломжтойн тухай асуудлыг хүртэл<br />
онол, практикийн өргөн хүрээнд тайлбарлаж хэрэглэх шаардлага тавигдана. Ямар<br />
ч байсан энэ удаагийн авч үзэж байгаа сэдэв буюу Төрийн албаны төв<br />
байгууллагын шийдвэрийн талаар захиргааны байгууллага нэхэмжлэл гаргах<br />
эсэхтэй шууд холбогдолгүй тул хөндөхөөс түдгэлзлээ. Энэ бол бие даасан том<br />
сэдэв болно.<br />
Асуулт: Захиргааны хэргийн шүүхэд хариуцагчаар оролцох захиргааны<br />
байгууллагад ямар байгууллагууд батгахаар хуульд тодорхойлсон бэ?<br />
Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 3 дугаар зүйлд<br />
“3.1.Энэ хуульд хэрэглэсэн дараах нэр томьёог доор дурдсан утгаар ойлгоно:<br />
3.1.1.“захиргааны байгууллага” гэж Захиргааны ерөнхий хуулийн 5 дугаар зүйлд<br />
заасан байгууллагыг;...” 18 хэмээн Захиргааны ерөнхий хуулийг баримтлан<br />
ойлгохоор заасан байдаг. Захиргааны ерөнхий хуулийн 5 дугаар зүйлд<br />
“5.1.Нийтийн ашиг сонирхлыг илэрхийлэн захирамжилсан шийдвэр гаргадаг<br />
дараах нийтийн эрх зүйн этгээдийг захиргааны байгууллага гэж ойлгоно: ...<br />
5.1.1.төрийн гүйцэтгэх эрх мэдлийг хэрэгжүүлдэг төв, орон нутгийн бүх<br />
байгууллага; ... 5.1.5.нутгийн өөрөө удирдах байгууллага болон шийдвэр, үйл<br />
ажиллагаанд нь захиргааны хэргийн шүүхэд гомдол гаргахаар хуульд тусгайлан<br />
заасан байгууллага. ...” 19 гэж заажээ.<br />
Үүнээс үзэхэд Төрийн албаны тухай хуулиар тус хуулийн хэрэгжилт болон<br />
хүний нөөцийн холбогдолтой шийдвэр гаргахад нь Төрийн албаны зөвлөл хяналт<br />
тавихаар зохицуулсан бүх байгууллагууд “захиргааны байгууллага” гэсэн<br />
ойлголтод хамаарч байна. Үүнд Засгийн газар, бүх шатны иргэдийн хурал зэрэг<br />
хамтын шийдвэрээр хүний нөөцийн томилгоотой холбоотой асуудал<br />
18<br />
Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/, 2016 оны 2 дугаар сарын 04-ний өдөр<br />
19<br />
Захиргааны ерөнхий хууль, 2015 оны 6 дугаар сарын 19-ний өдөр<br />
20
шийдвэрлэдэг байгууллагууд ч мөн багтахаар байна. Цааш нь “5.3.Монгол Улсын<br />
Их Хурал, Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэц, Монгол Улсын Хүний эрхийн<br />
үндэсний комисс, бүх шатны шүүх, прокуророос хуульд заасан эрх мэдэл буюу<br />
хууль тогтоох, гэмт хэрэг, эрх зүйн маргаан хянан шийдвэрлэх онцгой бүрэн<br />
эрхийнхээ дагуу гаргасан шийдвэрээс бусад захиргааны чиг үүрэг, шийдвэртэй нь<br />
холбогдуулан уг байгууллагыг захиргааны байгууллагад тооцно.” гэснээр эдгээр<br />
байгууллагууд ч бас хүний нөөцийн томилгоотой холбоотой гаргасан<br />
шийдвэрийнхээ хувьд захиргааны байгууллагад тооцогдохоор байна. Энэ хуулийн<br />
дагуу аливаа байгууллагыг төрийн захиргааны шийдвэр гаргасан гэдгээр нь<br />
төрийн захиргааны байгууллага гэж үзэж захиргааны хэргийн шүүхэд<br />
хариуцагчаар оролцуулж болохоор байна. Төрийн албаны зөвлөл ч мөн хяналтын<br />
журмаар бус, харин хүний нөөцийн асуудлыг шууд шийдвэрлэсэн шийдвэрийнхээ<br />
хувиар бас хамаарна.<br />
Асуулт: Төрийн албадын хувьд Төрийн албаны зөвлөл “дээд шатны<br />
захиргааны байгууллага” нь мөн үү?<br />
Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд баримтлах ёстой хууль<br />
тогтоомжид Захиргааны ерөнхий хууль голлох үүрэгтэй бөгөөд энэ хуульд<br />
зааснаар “дээд шатны захиргааны байгууллага”, “захиргааны анхан шатны<br />
байгууллага”, мөн “гомдол хянан шийдвэрлэх чиг үүрэг бүхий захиргааны<br />
байгууллага” гэсэн ойлголтууд байдаг. Тухайлбал, тус хуулийн “Захиргааны актад<br />
гомдол гаргах” тухай “ 92 дугаар зүйлд “92.1.Хуульд өөрөөр заагаагүй бол иргэн,<br />
хуулийн этгээдээс түүний эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг зөрчсөн гэж үзвэл<br />
холбогдох захиргааны актыг хууль болон зорилгодоо нийцэж байгаа эсэх талаар<br />
хянуулахаар гомдол гаргах эрхтэй.” гэж, мөн “Гомдлыг хянан шийдвэрлэх<br />
захиргааны байгууллага”-ын талаарх 93 дугаар зүйлд “93.1.Иргэн, хуулийн этгээд<br />
гомдлыг тухайн захиргааны актыг гаргасан байгууллагын дээд шатны захиргааны<br />
байгууллагад, эсхүл гомдол хянан шийдвэрлэх чиг үүрэг бүхий захиргааны<br />
байгууллагад гаргана.” гэж тус тус заажээ. Анхан шатны байгууллагын шийдвэрийг<br />
дээд шатны захиргааны байгууллага, эсхүл гомдол хянан шийдвэрлэх чиг үүрэг<br />
бүхий захиргааны байгууллага хянах нь төрийн захиргааны дотоод хяналт,<br />
хариуцлагын тогтолцоо юм.<br />
Төрийн албаны тухай хуулийн “Төрийн албаны төв байгууллага” гэсэн<br />
гарчигтай 65 дугаар зүйлд “65.1.Төрийн албаны төв байгууллага нь Төрийн албаны<br />
зөвлөл /цаашид “Зөвлөл” гэх/ мөн.”, “65.6.Зөвлөл эрх хэмжээнийхээ хүрээнд<br />
тогтоол гаргана. Зөвлөлийн шийдвэрийг холбогдох этгээд заавал биелүүлнэ.”,<br />
“65.8.Зөвлөлийн үйл ажиллагаанд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Улсын Их Хурлын<br />
дарга, Ерөнхий сайд, Улсын Их Хурлын болон Засгийн газрын гишүүн, нам, олон<br />
нийт, аж ахуйн нэгж, байгууллагын албан тушаалтан, иргэн хэн боловч<br />
хөндлөнгөөс оролцох, нөлөөлөхийг хориглоно.”, 65.9.Энэ хуулийн 65.8-д заасныг<br />
зөрчсөн албан тушаалтныг төрийн албанаас халах үндэслэл болно.” хэмээн тус<br />
тус заасан. 20 Эдгээрт Төрийн албаны тухай хууль тогтоомжоор Төрийн албаны<br />
зөвлөлийн эрх хэмжээний хүрээнд багтаасан тодорхой асуудлуудын хувьд тус<br />
зөвлөл төрийн албадын дээд шатны байгууллага бөгөөд энэхүү эрх хэмжээгээ<br />
хараат бусаар, бие даасан байдлаар хэрэгжүүлнэ гэдгийг хоёрдмол утгагүйгээр<br />
тодорхойлсон байна. Хууль тогтоогч Төрийн албаны зөвлөл гэсэн оноосон нэртэй<br />
байгууллагыг “төрийн албаны төв байгууллага мөн” гэж зориуд зааж хуульчилсан<br />
20<br />
Төрийн албаны тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/ 2017 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдөр<br />
21
нь чухамдаа эрх зүйн байдлын энэ онцлогийг нь тодотгосон хэрэг юм. Төрийн<br />
албаны зөвлөл төрийн албаны төв байгууллага нь мөн учраас төрийн албаны<br />
бусад байгууллага салбарын болон дотоод бүтцээсээ үл хамааран энэхүү төв<br />
байгууллагадаа хуульд заасан тодорхой асуудлаар захирагдах ёстой анхан<br />
шатны байгууллага мөн байна. Төрийн албаны зөвлөлийн шийдвэрийг холбогдох<br />
этгээд буюу төрийн бусад байгууллага заавал биелүүлэхээр хуульчилсан нь<br />
чухамхүү үүнтэй холбоотой. Энэ нь Төрийн албаны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлд<br />
заасан “7.1.8.захирах, захирагдах ёсыг баримтлах.” зарчмын үзэл санааны<br />
хүрээнд багтах зохицуулалт юм. Эдгээрээс үзэхэд Төрийн албаны зөвлөлийг<br />
хуулиар олгогдсон тодорхой бүрэн эрхийнхээ хүрээнд төрийн бусад албадын дээд<br />
шатны захиргааны байгууллага нь мөн гэж үзэх бүрэн үндэстэй байна.<br />
Захиргааны ерөнхий хуулийн 22 дугаар зүйлд “22.1.Захиргааны<br />
байгууллага..., дээд шатны захиргааны байгууллагаас өгсөн үүргийг биелүүлэх,<br />
эсхүл оролцогчийн гаргасан өргөдөл, гомдлыг үндэслэн захиргааны шийдвэр<br />
гаргах ажиллагааг эхлүүлнэ.”, 84 дүгээр зүйлд “84.1.Захиргааны шийдвэрийг<br />
дараах байгууллага гүйцэтгэнэ:...4.1.2. дээд шатны захиргааны байгууллагаас<br />
гаргасан захиргааны шийдвэрийг анхан шатны захиргааны байгууллага;...” гэж<br />
заасан нь Төрийн албаны тухай хуулийн 65 дугаар зүйлд “65.6.Зөвлөл эрх<br />
хэмжээнийхээ хүрээнд тогтоол гаргана. Зөвлөлийн шийдвэрийг холбогдох этгээд<br />
заавал биелүүлнэ.”, гэж заасантай агуулга, зорилгын хувьд нэг юм.<br />
Асуулт: Төрийн албаны зөвлөл төрийн албан хаагчийн хувьд гомдлыг нь “хянан<br />
шийдвэрлэх чиг үүрэг бүхий захиргааны байгууллага” мөн үү?<br />
Захиргааны ерөнхий хуулийн 93 дугаар зүйлд иргэн, хуулийн этгээд<br />
захиргааны байгууллагын гаргасан захиргааны актын талаарх гомдлоо тухайн<br />
гомдлыг хянан шийдвэрлэх чиг үүрэг бүхий захиргааны байгууллагад гаргахаар<br />
заасан. Төрийн албаны зөвлөл өөрт нь хуулиар харьяалуулсан тодорхой<br />
асуудлаар гаргасан гомдлыг маргааны журмаар хянан шийдвэрлэх, гомдлын<br />
дагуу хяналт шалгалт хийх бүрэн эрхийг хэрэгжүүлдэг.<br />
Төрийн албаны тухай хуулиар Төрийн албаны зөвлөлд “66.1.3.иргэн,<br />
байгууллага, албан хаагчийн гомдол, мэдээллийн дагуу төрийн жинхэнэ албан<br />
хаагчийг сонгон шалгаруулж, томилох үйл ажиллагаанд шалгалт хийх, илэрсэн<br />
зөрчлийг арилгах хугацаатай шаардлага хүргүүлэх, хууль тогтоомж зөрчсөн<br />
шийдвэрийг хүчингүй болгох;”, “66.1.6.хууль тогтоомжид нийцүүлэн эрх<br />
хэмжээнийхээ асуудлаар шийдвэр гаргах, өөрчлөх, биелэлтийг хангах;” бүрэн<br />
эрхийг олгосон. Энэ бүлгийн гарчгийг “Төрийн албаны төв байгууллага, түүний<br />
бүрэн эрх” эрх гэж томьёолсон нь энэ агуулгаа давхар нотолж байна. Төрийн<br />
албаны зөвлөл нь төрийн албан хаагчийг сонгон шалгаруулах болон<br />
томилох ажиллагааны талаар төрийн албан хаагчийн гаргасан гомдлыг<br />
хуульд заасан тодорхой асуудлын хүрээнд хянан шийдвэрлэх чиг үүрэг<br />
бүхий захиргааны байгууллага мөн гэж үзэх бүрэн үндэслэлтэй гэдэг нь<br />
эдгээрээс харагдана.<br />
Асуулт: Төрийн албаны анхан шатны байгууллага буюу захиргааны акт<br />
гаргасан байгууллага нь төрийн албаны төв байгууллага буюу дээд шатны<br />
байгууллагын шийдвэрийн эсрэг захиргааны хэргийн шүүхэд нэхэмжлэл гаргах<br />
эрхтэй юу?<br />
22
Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн “Шүүхэд нэхэмжлэл<br />
гаргах” гэсэг гарчигтай хоёрдугаар бүлгийн 14 дүгээр зүйлд “14.1.1.дээд шатны<br />
захиргааны байгууллага , эсхүл гомдлыг хянан шийдвэрлэх чиг үүрэг бүхий<br />
захиргааны байгууллагаас гаргасан шийдвэрийг эс зөвшөөрсөн бол;<br />
14.1.2.холбогдох захиргааны байгууллага нь дээд шатны захиргааны байгууллага,<br />
эсхүл гомдлыг хянан шийдвэрлэх чиг үүрэг бүхий захиргааны<br />
байгууллагаас гаргасан шийдвэрийг биелүүлээгүй бол. 14.2.Дээд захиргааны<br />
байгууллага , эсхүл гомдлыг хянан шийдвэрлэх чиг үүрэг захиргааны<br />
байгууллагад гаргасан гомдлыг Захиргааны ерөнхий хуульд заасан хугацаанд<br />
хянан шийдвэрлээгүй бол хугацаа өнгөрснөөс хойш 30 хоногийн дотор шүүхэд<br />
нэхэмжлэл гаргана.” гэж заасан. Юуны өмнө эдгээр үндэслэлүүдээр нэхэмжлэл<br />
гаргах тал нь төрийн албан хаагч-иргэн байх ёстойг энэ бүлгийн бүхий л агуулгаас<br />
илэрхий ойлгож болохоор байна. Өөрөөр хэлбэл эдгээр үндэслэлүүд бол төрийн<br />
албан хаагч-иргэн сөрөг нөлөөлөл бүхий захиргааны актын улмаас хөндөгдсөн гэж<br />
үзэж байгаа эрх, ашиг сонирхлоо хамгаалуулах боломж юм. Аль ч тохиолдолд<br />
захиргааны акт гаргасан байгууллага дээд шатны болон хянах эрх бүхий<br />
захиргааны байгууллагын гаргасан шийдвэрийг үл зөвшөөрч эсрэг нэхэмжлэлийг<br />
шүүхэд гаргах тусгай эрх ашиг байх учиргүй. Төрийн захиргаа бол нэгдмэл<br />
тогтолцоо юм. Анхан шатны шийдвэрийг дээд шатанд хянах нь төрийн захиргааны<br />
байгууллагуудын шаталсан тогтолцооны дотоод хяналт гүйцэтгэлийн үйл<br />
ажиллагаанд хамаарна.<br />
Захиргааны актыг хянах эрх бүхий дээд шатны байгууллагын шийдвэрийг<br />
үл зөвшөөрвөл, дээд шатны байгууллагын шийдвэрийг анхан шатны байгууллага<br />
биелүүлээгүй бол, эдгээр байгууллага гомдлыг хугацаанд нь шийдвэрлээгүй бол<br />
гэсэн шүүхэд нэхэмжлэл гаргах үндсэн 3 тохиолдлыг энэ бүлэгт тусгасан.<br />
1.Төрийн албан хаагчийн гомдлыг Төрийн албаны зөвлөл хянаад захиргааны акт<br />
гаргасан талын шийдвэрийг зөвтгөсөн бол энэ нь анхан шатны байгууллагын<br />
гаргасан актыг хэвээр үлдээж байгаа явдал бөгөөд үүнээс бие даасан эрх зүйн үр<br />
дагавар үүсэхгүй. Энэ тохиолдолд төрийн албан хаагч Төрийн албаны зөвлөлийн<br />
гаргасан шийдвэртэй биш, зөвхөн анхан шатны байгууллагын гаргасан үндсэн<br />
акттай холбоотой нэхэмжлэлийг шүүхэд гаргах боломжтой. 2. Анхан шатны<br />
байгууллага Төрийн албаны зөвлөлийн шийдвэрийг биелүүлээгүй бол төрийн<br />
албан хаагч энэхүү эс үйлдэлтэй холбоотой нэхэмжлэлийг тухайн байгууллагад<br />
холбогдуулан гаргах нь тодорхой. 3. Харин Төрийн албаны зөвлөл төрийн албан<br />
хаагчийн гомдлыг хуульд заасан хугацаанд хянан шийдвэрлээгүй бол энэ эс<br />
үйлдэл нь шүүхэд хариуцагчаар татагдан оролцох үндэслэл болох юм. Эдгээрээс<br />
зөвхөн сүүлчийн тохиолдолд л Төрийн албаны зөвлөл хариуцагчаар оролцох эрх<br />
зүйн үндэслэлтэй гэж үзэж байна.<br />
Асуулт: Захиргааны акт гаргасан төрийн албаны байгууллага гаргасан<br />
шийдвэрийнхээ хууль ёсны гэдгийг нотлуулах агуулгатай нэхэмжлэлийг<br />
захиргааны хэргийн шүүх хүлээн авахаас татгалзах үндэслэлтэй юу?<br />
Хариулт: Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн “Нэхэмжлэл<br />
хүлээн авахаас татгалзах” тухай 54 дүгээр зүйлд “54.1.Шүүгч дараах тохиолдолд<br />
нэхэмжлэл хүлээн авахаас татгалзана: 54.1.1.захиргааны хэргийн шүүхийн<br />
харьяаллын бус; 54.1.2.тухайн захиргааны хэргийн шүүхийн харьяаллын бус;<br />
54.1.3.Захиргааны ерөнхий хуулийн 92-94 дүгээр зүйлд заасан гомдол гаргах<br />
журмаар урьдчилан шийдвэрлүүлэх шаардлагыг биелүүлээгүй ба энэ журмыг<br />
23
хэрэглэх боломжтой; 54.1.4.нэхэмжлэгч нь эрх зүйн бүрэн чадамжгүй бөгөөд<br />
түүнийг төлөөлсөн этгээд байхгүй; 54.1.5.нэхэмжлэгчийг төлөөлөх бүрэн эрхгүй<br />
болон нэхэмжлэл гаргах эрхгүй этгээд нэхэмжлэл гаргасан;...” гэжээ.<br />
“Захиргааны байгууллага” гэж Захиргааны ерөнхий хуулиар тодорхойлсон<br />
байгууллагуудын нэрийн өмнөөс, тэдгээр байгууллагын албан тушаалын эрх<br />
мэдлийн хүрээнд гаргасан захиргааны актынхаа хууль ёсны гэдгийг нотлуулахаар<br />
тодорхой албан тушаалтан захиргааны хэргийн шүүхэд нэхэмжлэл гаргах<br />
боломжгүй гэж үзэх нь онол болоод өнөөгийн үйлчилж байгаа хууль тогтоомжид<br />
бүрнээ нийцэхээр байгааг дээрх хэсэгт дэлгэрэнгүй тайлбарласан. Захиргааны<br />
хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 54 дүгээр зүйлийн “54.1.5.<br />
...нэхэмжлэл гаргах эрхгүй этгээд нэхэмжлэл гаргасан;” гэсэн үндэслэлд<br />
захиргааны байгууллага, тэдгээрийн нэрийн өмнөөс захиргааны акт гаргасан<br />
албан тушаалтнуудыг хамруулан ойлгох хангалттай үндэслэлүүдийг дурдлаа.<br />
Нэхэмжлэл гаргах эрхгүй этгээдийг хуулиар нэрлэж тогтоогоогүй тохиолдолд<br />
захиргааны хэргийн шүүх эрх зүйн онол, тухайн хууль тогтоомжийн зорилго,<br />
зарчмуудыг баримтлан жишиг тогтоох байдлаар хэрэглэж хэвшүүлэхээс өөр арга<br />
байхгүй. Цаашид эрх зүйн шинэтгэлийн хүрээнд үүнийг анхааран шийдвэрлэж<br />
зохицуулах ёстой асуудал мөн гэж үзэж байна. Гэхдээ Улсын дээд шүүх энэ<br />
асуудалд онолын сайн суурьтай зөв тайлбар гаргаснаар хийдлийг даван туулах<br />
боломж хангалттай бүрдүүлснийг дахин тэмдэглэж байна. Энэ тайлбарыг сүүлд<br />
шинэчлэгдсэн хууль тогтоомжийн хэмжээнд нийцүүлэн дахин боловсруулж гаргах<br />
шаардлага шинээр үүсээд байгаа.<br />
Хамгийн сүүлийн жишээ дурдахад Чингэлтэй дүүргийн Засаг даргын Тамгын<br />
газрын нэхэмжлэлтэй Төрийн албаны зөвлөлд холбогдох захиргааны хэргийг<br />
Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүх хянан хэлэлцээд “Төрийн<br />
албаны зөвлөл нь эрх хэмжээнийхээ хүрээнд гаргасан шийдвэртэй Чингэлтэй<br />
дүүргийн Засаг даргын Тамгын газар маргах эрхгүй гэж үзлээ. Иймд Чингэлтэй<br />
дүүргийн Засаг даргын Тамгын газраас Төрийн албаны зөвлөлд холбогдуулан<br />
гаргасан нэхэмжлэлийг Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 54<br />
дүгээр зүйлийн 54.1.5-д “...нэхэмжлэгчийг төлөөлөх бүрэн эрхгүй болон нэхэмжлэл<br />
гаргах эрхгүй этгээд нэхэмжлэл гаргасан” гэсэн үндэслэлээр хүлээн авахаас<br />
татгалзаж, холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэлээ.” гэж дурдаад<br />
Төрийн албаны зөвлөлд холбогдуулан гаргасан Төрийн албаны зөвлөлийн 2020<br />
оны 12 дугаар сарын 09-ний өдрийн 375 дугаар тогтоолыг хүчингүй болгуулах”<br />
шаардлага бүхий Чингэлтэй дүүргийн Засаг даргын Тамгын газрын нэхэмжлэлийг<br />
хүлээн авахаас татгалзаж, холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгосугай.” 21 гэж<br />
захирамжлан шийдвэрлэжээ. Миний судалгаа, тайлбартай энэхүү шийдвэрийн<br />
үндэслэл бүрэн давхцаж байгаа бөгөөд ингэж ойлгож шийдвэрлэж байгаа<br />
тохиолдол зөвхөн энэ биш гэдгийг шийдвэр болгоныг хөөж үзвэл төвөггүй харж<br />
болно. Гэхдээ одоогийн нөхцөлд давж заалдах болон хяналтын шатанд хүрвэл<br />
ийм шийдвэр хэвээр үлдэх эсэхийг таашгүй. Асуудлын гол нь энэ ойлголт, үзэл<br />
баримтлал захиргааны хэргийн шүүхэд бүхэлдээ жишиг болж тогтохгүй байгаатай<br />
л холбоотой юм.<br />
21<br />
Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн шүүхийн шүүгчийн захирамж, Хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, нэхэмжлэлийг хүлээн<br />
авахаас татгалзах тухай, Дугаар 128/Ш32021/2442, 2021.03.30<br />
24
Асуулт: Захиргааны ерөнхий хууль болон Төрийн албаны тухай хуулиудын<br />
дагуу нэхэмжлэл, гомдол гаргах боломж аль талд хамааралтай вэ?<br />
Захиргааны ерөнхий хуулийн “Захиргааны актад гомдол гаргах тухай”<br />
92 дугаар зүйлд “92.1.Хуульд өөрөөр заагаагүй бол иргэн, хуулийн этгээдээс<br />
түүний эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг зөрчсөн гэж үзвэл холбогдох захиргааны<br />
актыг хууль болон зорилгодоо нийцэж байгаа эсэх талаар хянуулахаар гомдол<br />
гаргах эрхтэй.” гэж заасны “хуулийн этгээд” гэдэг нь төрийн байгууллага биш иргэн,<br />
иргэний хуулийн этгээд болох нь “92.2.Энэ хуулийн 92.1-д заасан гомдол нь<br />
Иргэдээс төрийн байгууллага, албан тушаалтанд гаргасан өргөдөл, гомдлыг<br />
шийдвэрлэх тухай хуулийн 10 дугаар зүйлд заасан шаардлагыг хангасан байна.”<br />
гэдгээс тодорхой харагдана. Тус хуулийн 10 дугаар зүйлд “Өргөдөл, гомдолд тавих<br />
шаардлага: 1.Бичгээр гаргасан өргөдөл, гомдолд овог, нэр оршин суугаа газрын<br />
буюу шуудангийн хаягаа бичиж, гарын үсгээ зурна. Хүндэтгэн үзэх шалтгаанаар<br />
гарын үсгээ зурж чадахгүй бол бусдаар төлөөлүүлэн зурж болно. 2.Өргөдөл,<br />
гомдлыг иргэд бичгээр хамтран гаргасан бол түүнд бүгд гарын үсэг зурах буюу<br />
эсхүл тэдгээрийн төлөөлөгч гарын үсэг зурж, төлөөлөх эрхээ нотлох баримт<br />
бичгийг хавсаргана. 3.Өргөдөл, гомдол гаргахад энэ зүйлд зааснаас бусад зүйл<br />
шаардахыг хориглоно.” 22 гэж заасан.<br />
Төрийн албаны тухай хуульд төрийн албаны төв байгууллагын шийдвэрийг<br />
захиргааны байгууллагууд “заавал” биелүүлэхийг хэд хэдэн газар давтан заасан<br />
нь тохиолдол биш юм. Тус хуульд “32.1.Хуульд өөрөөр заагаагүй бол төрийн<br />
албаны төв байгууллага энэ хуулийн 22, 23, 26, 27, 28, 31 дүгээр зүйлд заасныг<br />
зөрчсөн эрх бүхий албан тушаалтны шийдвэрийг хүчингүй болгож, буруутай албан<br />
тушаалтныг үүрэгт ажлаас чөлөөлөх мэдэгдлийг томилох эрх бүхий этгээдэд<br />
хүргүүлнэ. 32.2.Эрх бүхий этгээд нь энэ хуулийн 32.1-д заасан мэдэгдлийг заавал<br />
биелүүлж, авсан арга хэмжээний талаар 14 хоногийн дотор хариу мэдэгдэнэ.”,<br />
“65.6.Зөвлөл эрх хэмжээнийхээ хүрээнд тогтоол гаргана. Зөвлөлийн шийдвэрийг<br />
холбогдох этгээд заавал биелүүлнэ.”, “76.4.Төрийн албаны төв байгууллагын<br />
болон шүүхийн шийдвэрийг биелүүлээгүй, биелүүлсэн боловч албан хаагчийг<br />
хууль бусаар дахин ажлаас халсан албан тушаалтны шийдвэрийг энэ хуулийн<br />
76.7-д зааснаас бусад тохиолдолд төрийн албаны төв байгууллага хүчингүй<br />
болгож, буруутай албан тушаалтныг үүрэгт ажлаас нь чөлөөлөх мэдэгдлийг эрх<br />
бүхий этгээдэд хүргүүлнэ. 76.5.Энэ хуулийн 76.4-д заасан эрх бүхий этгээд нь<br />
мэдэгдлийг заавал биелүүлж, авсан арга хэмжээний талаар 7 хоногийн дотор<br />
хариу мэдэгдэнэ.” гэж тус тус заасан. Хууль тогтоомжийн “заавал” гэсэн ойлголтыг<br />
үл маргах гэсэн агуулгаар ойлгож хэрэглэдэг. Энэ хуульд 3 удаа буюу шийдвэр<br />
гаргах хувилбарын тохиолдол болгонд Төрийн албаны зөвлөлийн шийдвэрийг<br />
“заавал” биелүүлэх ёстойг тусгайлан заасан нь уг шийдвэрт хамаарч байгаа<br />
захиргааны байгууллага тухайн шийдвэрийг үл маргах журмаар биелүүлэхийг<br />
зориуд тодотгосон агуулгыг илэрхийлж байна. Өөрөөр хэлбэл, Төрийн албаны<br />
тухай хуулийн хуульд “76.3.Төрийн албаны төв байгууллагын шийдвэрийг эс<br />
22<br />
Иргэдээс төрийн байгууллага, албан тушаалтанд гаргасан өргөдөл, гомдлыг шийдвэрлэх тухай хууль, 1995 оны 4<br />
дүгээр сарын 17-ны өдөр<br />
22<br />
Монгол улсын дээд шүүхийн тогтоол, Дугаар 08, Улаанбаатар хот, 2010 оны 4 дүгээр сарын 26-ны өдөр, “Төрийн<br />
албаны тухай хуулийн зарим зүйл, заалтыг тайлбарлах тухай” http://www.supremecourt.mn/act/view/1 /Сүүлд<br />
үзсэн:2021.05.29/<br />
25
зөвшөөрсөн тал уг шийдвэрийг мэдэгдсэнээс хойш 30 хоногийн дотор шүүхэд<br />
гомдол гаргаж болно.” гэж заасны “эс зөвшөөрсөн тал” гэдэгт дээрх заавал<br />
биелүүлэх үүргийг хуулиар нэгэнт хүлээсэн захиргааны байгууллага хамаарахгүй<br />
гэдгийг “ заавал биелүүлэх” тухай заалтаараа ялгаж өгсөн гэж үзэх үндэстэй. Энэ<br />
тохиолдолд “эс зөвшөөрсөн тал” гэсэн ойлголтод захиргааны байгууллага бус,<br />
харин захиргааны актын улмаас эрх нь зөрчигдсөн гэж үзэж байгаа иргэн<br />
хамаарна гэдэг байр сууринд ойлголтоо нэгтгэж нэг мөр дагаж мөрдөх нь<br />
захиргааны эрх зүйн онол, төрийн албаны хууль тогтоомжийн зорилго, зорилтод<br />
нийцнэ гэж үзэж байна.<br />
Захиргааны акт гаргасан албан тушаалтны хувьд эхлээд тухайн актын<br />
талаар гаргасан төрийн албаны төв байгууллагынхаа шийдвэрийг хуульд заасан<br />
үүргийнхээ дагуу, захирах захирагдах ёсны зарчмыг баримтлан заавал биелүүлнэ.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн шийдвэрийг тийнхүү биелүүлсний улмаас өөрөө албан<br />
тушаалаас халагдсан, чөлөөлөгдсөн, огцорсон тохиолдолд уг этгээд захиргааны<br />
шийдвэр гаргах эрх бүхий албан тушаалтны хувиар бус, уг шийдвэрээс эрх ашиг<br />
нь хөндөгдсөн иргэний хувиар шүүхэд ердийн журмаар жич гомдол, нэхэмжлэл<br />
гаргах боломжтой болно гэсэн байр суурьтай байгаа юм.<br />
ДҮГНЭЛТ<br />
Захиргааны хэргийн төрөлжсөн шүүх байгуулагдаад тодорхой хугацаа<br />
өнгөрсөн боловч түүнийг байгуулсан учир холбогдол, үйл ажиллагааны талаарх<br />
практикийн судалгаа, онол арга зүйн асуудалд анхаарал хандуулах явдал учир<br />
дутагдалтай байна. Иргэний эрхийг хөндсөн сөрөг нөлөөлөл бүхий захиргааны акт<br />
гаргасан төрийн байгууллагын нэхэмжлэлийг тус шүүх ихэнхдээ хүлээн авч хянан<br />
шийдвэрлэх ажиллагаа явуулдаг жишиг тогтсон нь үүнтэй холбоотой гэж үзэхээр<br />
байна. Энэ нь захиргааны акт гаргасан этгээдийн эрх ашгийг түүний дээд шатны<br />
захиргааны байгууллага, эсхүл тухайн актын талаарх гомдлыг хянан шийдвэрлэх<br />
чиг үүрэг бүхий захиргааны байгууллагаас хамгаалах зорилго захиргааны хэргийн<br />
шүүхэд хадгалагддаг мэт ташаа ойлголтыг нийгэмд төрүүлэх сөрөг үр дагаварт<br />
хүргэж байна.<br />
Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай, Захиргааны ерөнхий<br />
хуулиудад Захиргааны хэргийн шүүх захиргааны дур зоргоос зөвхөн иргэн,<br />
иргэний хуулийн этгээдийн эрх, эрх ашгийг хамгаалах үзэл баримтлалыг<br />
хангалттай ялгамжтай тусгаж чадаагүй нь захиргааны хэргийн шүүхэд захиргааны<br />
акт гаргасан төрийн байгууллага шийдвэрээ хамгаалуулахаар нэхэмжлэл гаргах<br />
нөхцөлийг бүрдүүлжээ.<br />
Энэ талаар Улсын дээд шүүх хууль ёсны эрх хэмжээнийхээ хүрээнд<br />
гаргасан тайлбарыг 23 баримтлах асуудал захиргааны хэргийн нийт шүүхийн<br />
хэмжээнд нэг мөр шийдвэрлэгдээгүй байгаагаас шалтгаалан захиргааны акт<br />
гаргасан төрийн албан тушаалтны нэхэмжлэлийг шүүх хүлээж авах эсэх<br />
асуудлаар нэгдсэн байр суурь хараахан тогтоогүй байна. Үүнтэй холбоотойгоор<br />
захиргааны акт гаргасан захиргааны байгууллагын албан тушаалтан захиргааны<br />
дотоод хяналтын журмаар хянасан дээд шатны байгууллагынхаа шийдвэрийг үл<br />
зөвшөөрч, өөрийнхийгөө зөв хэмээн маргаж шүүхэд нэхэмжлэл гаргадаг, тухайн<br />
актын асуудлаар иргэд нэхэмжлэл гаргахдаа анхан шатны байгууллагын оронд<br />
26
дээд шатны байгууллагыг хариуцагчаар шүүхэд татаж оролцуулдаг жишиг<br />
тогтсоныг алдаатай гэж үзэж байна.<br />
Төрийн албаны тухай хуулиар Төрийн албаны зөвлөлийг төрийн албаны төв<br />
байгууллага мөн гэж тодорхойлоод тус зөвлөлд төрийн албаны хүний нөөцийн<br />
сонгон шалгаруулалт болон томилгоотой холбоотой захиргааны үйл ажиллагааг<br />
хянан шалгах, энэ талаар шийдвэрийн талаарх гомдлыг маргааны журмаар хянан<br />
шийдвэрлэх бүрэн эрхийг олгосон бөгөөд Төрийн зөвлөлийн гаргасан тогтоолыг<br />
холбогдох этгээд заавал биелүүлэхээр заасан нь төрийн албаны мэргэшсэн<br />
тогтвортой байдлыг хангах, төрийн албан хаагчийн алба хаших баталгаатай<br />
холбоотой маш чухал зохицуулалт юм. Төрийн албаны зөвлөлийн энэхүү бүрэн<br />
эрхийнхээ хүрээнд гаргасан тогтоолыг захиргааны хэргийн шүүхээр хянан<br />
шийдвэрлүүлэхээр гаргасан төрийн захиргааны байгууллагын нэхэмжлэлийг тус<br />
шүүх хүлээн авч хянан шийдвэрлэх нь нэг талаар онолын хувьд захиргааны<br />
хэргийн шүүхийн зорилгод харшлах бөгөөд нөгөө талаар Төрийн албаны төв<br />
байгууллагын шийдвэрийг шууд хэрэгжүүлэх үүрэг биелэгдэхгүй байх, захирах,<br />
захирагдах ёсны зарчмыг алдагдуулах нөхцөлийг бүрдүүлж байна.<br />
Санал<br />
• Төрийн албаны тухай хууль тогтоомжийг баримтлан төрийн албаны хүний<br />
нөөцийн удирдлагын талаар захиргааны акт гаргасан байгууллага, албан<br />
тушаалтан тухайн актыг хянан шийдвэрлэсэн Төрийн албаны зөвлөл буюу<br />
төрийн албаны төв байгууллагын шийдвэрийг захирах захирагдах ёсны<br />
зарчмын дагуу хуульд заасан үүргийнхээ хүрээнд заавал биелүүлдэг байх<br />
ёстой гэсэн ойлголт, байр суурийг шүүхийн болон захиргааны байгууллагын<br />
хүрээнд нэгдмэл баримталдаг болох,<br />
• Төрийн албаны зөвлөлийг төрийн албан хаагчийн гомдлыг хянан<br />
шийдвэрлэх талаар Захиргааны ерөнхий хуульд заасан дээд шатны<br />
захиргааны байгууллага болон гомдол хянан шалгах чиг үүрэг бүхий<br />
захиргааны байгууллагын аль аль нь мөн гэж тооцох явдлыг хүлээн<br />
зөвшөөрсний үндсэн дээр захиргааны акт гаргадаг захиргааны байгууллага<br />
гаргасан акттайгаа холбогдол бүхий нэхэмжлэлийг Төрийн албаны<br />
зөвлөлийн эсрэг Захиргааны хэргийн шүүхэд гаргах эрхгүй гэж үзэх байр<br />
суурийг практикт нэг мөр хэрэгжүүлэх,<br />
• Төрийн албаны зөвлөл анхан шатны байгууллагын шийдвэрийг хууль<br />
зөрчөөгүй гэж үзэж хэвээр үлдээсэн тохиолдолд иргэн /төрийн албан хаагч,<br />
нэр дэвшигч г.м./ Захиргааны шүүхэд нэхэмжлэл гаргахдаа хянасан<br />
байгууллага болох Төрийн албаны зөвлөл биш, харин шийдвэр нь хүчин<br />
төгөлдөр байгаа анхан шатны байгууллагыг хариуцагчаар оролцуулах<br />
явдлыг хэвшүүлэх,<br />
• Дээд шатны болон гомдол хянан шийдвэрлэх чиг үүрэг бүхий захиргааны<br />
байгууллагын хувиар Төрийн албаны зөвлөлийн хянаж гаргасан<br />
шийдвэрийг анхан шатны шийдвэр гаргасан этгээд заавал биелүүлдэг байх<br />
нэгдмэл ойлголтыг цаашдаа Захиргааны ерөнхий хууль болон Захиргааны<br />
хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хууль, Төрийн албаны тухай хууль<br />
болон холбогдох бусад хуульд илүү тодорхой, жигдэлж тусгах асуудлыг<br />
судлан шийдвэрлэх,<br />
27
• Одоогийн байдлаар нэхэмжлэл гаргавал зохих захиргааны байгууллага<br />
болон нэхэмжлэлийн үндэслэл ба нөхцөлийн талаар аль ч хуульд<br />
тодорхойлж заагаагүй байгаа бөгөөд ингэж заах онолын үндэслэлгүй тул<br />
Захиргаан хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуульд “1 дүгээр зүйл.<br />
Хуулийн зорилт 1.1.Энэ хуулийн зорилт нь хүн, хуулийн этгээдээс<br />
захиргааны байгууллагын хууль бус үйл ажиллагааны улмаас зөрчигдсөн,<br />
эсхүл зөрчигдөж болзошгүй эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлоо<br />
хамгаалуулахаар, түүнчлэн нийтийн ашиг сонирхлыг төлөөлөх эрх бүхий<br />
этгээд, хуульд заасан бол захиргааны байгууллагаас гаргасан<br />
нэхэмжлэлийн дагуу захиргааны хэргийг шүүхэд хянан шийдвэрлэхтэй<br />
холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино.” гэснээс “, хуульд заасан бол<br />
захиргааны байгууллагаас” гэснийг хасаж найруулах,<br />
• Төрийн албаны зөвлөл зэрэг дээд шатны болон хяналтын чиг үүрэг бүхий<br />
захиргааны байгууллага анхан шатны захиргааны байгууллагын гаргасан<br />
акттай холбоотойгоор шүүхэд хариуцагчаар оролцохгүй байх талаар<br />
Монгол улсын дээд шүүхийн 2010 оны 4 дүгээр сарын 26-ны өдрийн 08<br />
дугаар тогтоолоор Төрийн албаны тухай хуулийн зарим зүйл, заалтыг<br />
тайлбарласан тайлбар гарснаас хойш энэ харилцааг зохицуулсан<br />
хууль тогтоомжид багагүй өөрчлөлт орсон тул одоогийн хууль<br />
тогтоомжид нийцүүлэн дахин шинэчлэхдээ энд дурдсан саналуудыг<br />
харгалзан нэг мөр болгож мөрдүүлэх.<br />
✴ ✴ ✴<br />
28
УЛС ОРНЫ ХӨГЖЛИЙН ТҮЛХҮҮР НЬ<br />
<strong>ТӨРИЙН</strong> <strong>АЛБАНЫ</strong> <strong>ШИНЭТГЭЛ</strong> ЮМ<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн гишүүн<br />
Б.Идэрчулуун<br />
Шинэ хууль мөрдөж эхлэх цаг үеийн нөхцөл байдал<br />
Монгол улс 1994 онд анх Төрийн албаны тухай хуультай, төрийн боловсон<br />
хүчний бодлого үйл ажиллагааг зохицуулж хэрэгжүүлдэг Төрийн албаны<br />
зөвлөлтэй болсон цагаас өнөөг хүртэлх 27 жилийн хугацаанд төрийн албыг<br />
чадварлаг мэргэшсэн албан хаагчдаар бэхжүүлэх, улс төрөөс ангид, тогтвортой<br />
байлгахад чиглэсэн хэн ч буруутгаж үгүйсгэж чадахгүй олон сайхан зүйлийг<br />
хангалттай ярьж, олон улс орны туршлага судалж, олон төсөл хөтөлбөр<br />
хэрэгжүүлж, олон түвшинд сургалт зохион байгуулсан. Амьхандаа л тодорхой<br />
шийдэлд хүрэх арга зам хайсан хэдий ч төрийн албаны нэр хүнд унаж, төрийн<br />
албаны чадавх урьд хожид байгаагүйгээр сулран доройтсон. Шударга төрийн<br />
албатай болох гэж зорьж зүтгэсэн төрийн албан хаагчдын мөрөөдөл, үр шимийг<br />
нь хүртэх гэж яарсан иргэд олон нийтийн хүлээлт үр дүнд хүрсэнгүй. Төрийн алба<br />
сайн нэр сонсох нь битгий хэл харин ч бүр эсрэгээрээ дампуурсан гэх нэр зүүсэн.<br />
Сайжирсан, тогтож төлөвшиж байгаа ганц нэг зүйл байсан хэдий ч бодитой үр<br />
дүнд хүрэлгүй төрийн алба бүхэлдээ шүүмжлэлийн бай, шүүмж дагуулсан хэвээр<br />
байсан. Иргэд олон нийтэд хүлээн зөвшөөрөгдсөн шударга төрийн албатай<br />
болохыг хүсэн хүлээсэн хүлээлт одоо ч үргэлжилж байна.<br />
Яагаад төрийн алба дампуурсан нэр зүүх болов?<br />
Төрийн албаны хуультай, хууль нь зарчим зорилтоо тодорхойлсон<br />
хориглосон зүйл заалттай байсан. Тангараг өргөсөн төрийн албан хаагчид нь ч<br />
байсан. Ийм байхад үр дүн нь яагаад дандаа сөрөг байгаад байв? Туулж<br />
өнгөрүүлсэн гучаад жилийн амьдралаас эргэж харвал энэ бүх завхрал<br />
дампууралд нэг талаас өөрийн толгойгүй “эзэн”-ий үгийг дагадаг төрийн албан<br />
хаагчдын оролцоо, нөгөө талаас улс төрийн нам, бүхнийг эрх мэдэлдээ байлгах<br />
гэсэн зарим нэг улс төрчдийн увайгүй үйлдлүүд, тэдний хууль зөрчиж болоод<br />
байдаг гэсэн ойлголт нөлөөлсөн байна. Төрийн албан хаагчид хууль бус, шударга<br />
бусын эсрэг “үгүй”, “болохгүй”, “чадахгүй” гэж хэлэх зориггүй болсон байна.<br />
Бид төрийн албан хаагчийн төрийн алба хаах хугацаа сонгуулийн циклтэй<br />
болсныг мэддэг болсон. Энэ үйл явцыг арслангийн амьдралтай зүйрлэж болно.<br />
29
Сүрэгт эзэн суух эрхийг цуст тулаанаар олж авсан “хаан” өмнөх эзний нялх үр<br />
зулзагыг толгой дараалан устгасны дараа өөрийн үр удмаа үлдээж шинэ сүрэг<br />
бүрдүүлдэг. Сонгууль болгоны дараа ялсан нам, улс төрчид, бүлэглэл фракцын<br />
нөлөө шахалт оролцоотой мэргэшсэн, мэргэшиж байгаа албан хаагчдыг ажлаас<br />
халж, чөлөөлдөг, шударга байх гэсэн эрмэлзлэлтэй нэгнийг зайлуулдаг үзэгдэл<br />
хэвийн үзэгдэл болсон. Тэдний оронд нь нам фракц, нутаг танилын харьяалал,<br />
сонгуулийн ажилд оролцсон, дэмжлэг үзүүлсэн төрийн ажлыг мөнгө олох, эрх<br />
мэдэлд хүрэх арга хэрэгсэл гэж хардаг эрх мэдэлтний танил, найз, ах дүү,<br />
хамааралтай “шимэгч” нар ажилтай болдог жишиг тогтсон байна. Тэд эзэнд л<br />
захирагддаг. Үндсэндээ ийм дүрмээр төрийн албаны томилгоог баярын бичиг,<br />
сайшаалын үнэмлэх мэт болгосон. Төрийн алба “хууль ямар хамаатай юм бэ” гэх<br />
үзэлтэй эрх мэдэл, мөнгө хөрөнгөндөө сагасан нөлөө бүхий хэдхэн хүний өмч<br />
тэдний хамаарал бүхий хүүхдүүдийн “өдөр өнжүүлэх” болтлоо уналтад оржээ.<br />
Төрд ажиллаж байгаагүй, төрийн ажлын дадлага туршлагагүй, чадваргүйн дээр<br />
“төрийн төлөө” гэх сэтгэлгүй ажил албаа өөр зорилгод ашиглах сонирхолтой<br />
хүмүүсээр дүүрсэн Монгол Улсын төрийн алба төрлийн алба болж дампуурсан<br />
байна.<br />
Хууль зөрчихийг ердийн үзэгдэл мэт үзэх хандлага тогтсоны хор<br />
уршиг нь юу байв.<br />
Эрх мэдэл, албан тушаалын ноёрхлын төлөө улайрагчид, эзний санаа<br />
зорилгыг дуулгавартай гүйцэлдүүлэгч төрийн албан хаагч нэртэй “цүнх баригч<br />
шимэгчдийн” “буян”-аар улс орон бүхэлдээ уруудан доройтон төрийн албаны<br />
томилгоо үндэсний аюулгүй байдалд нөлөөлөх хэмжээний асуудал болтлоо<br />
хурцдаж, ҮАБЗ-дээр яригдсан. Нөгөөтэйгүүр иргэд олон нийтийн шударга ёсны<br />
хүсэмжлэл дээд цэгтээ тулж бидний мөрдөж буй хууль батлагдах угтвар нөхцөл<br />
болсон. Дампууралд голлох хувь нэмэр оруулж, төрийн албаны нэр хүндийн<br />
уналтад хурдасгуур болсон хүмүүс бол хуульд биш эзэнд захирагддаг төрийн<br />
албан хаагчид байна.<br />
Төрийн албанд хууль бусаар шургалсан хүмүүс л албан тушаалд<br />
томилогдмогц өөрийгөө “хаан” боллоо гэж ойлгож эрх мэдлээ хэтрүүлж, хууль<br />
зөрчиж дураар авирладаг. Төрийн ажлыг хийх мэдлэггүй чадваргүйн зовлонгоос<br />
гадна эзнийхээ үгнээс зөрөх боломжгүйн зовлонгоос болж төрийн алба чадамжгүй<br />
болсон байна. Эдгээр хүмүүсээс хууль ёсонд нийцсэн шийдвэр, хууль ёсонд<br />
нийцсэн үйлдэл хүлээх хэрэггүй.<br />
Ийм төрийн албан хаагчдын “буян”-аар иргэдийн эрүүл аюулгүй орчин<br />
амьдрах эрх зөрчигдөж эдийн засгийн, хүнсний, аюулгүй байдал алдагдсан. Хөрс,<br />
ус, агаар, байгаль орчны бохирдол... хот төлөвлөлт, газар олголт гээд олон<br />
зүйлийг энд ярьж болно. Төрийн албыг мөнгөөр зарах тухай яриа..., төрийн яамны<br />
удирдах албан тушаалтнууд архидан согтуурч нэгнийхээ амийг бүрэлгэсэн<br />
жигшүүрт хэрэг, мэргэжлийн хяналтын байцаагч, гаалийн байцаагч нь хахуулийн<br />
мөнгөө оймс, малгайнаасаа савируулсан хэрэг..., шүүгчид нь бөөнөөрөө авлига<br />
30
авч шоронд орсон хэрэг..., гээд тоолж баршгүй жигшүүрт бүхнийг төрийн албан<br />
хаагчид өөрсдөө хийсэн. Төрийн албаны шившиг энэ улсын нутаг дэвсгэрээс<br />
хальсан. Монгол Улсын элч төлөөлөгч дипломат ажилтан нь дэлхийн мафийхны<br />
хэмжээнд хар тамхи хориотой бараа зөөсөн, төрийн өндөр албан хашиж байсан<br />
хүмүүс нь гэмт хэрэг үйлдсэн гээд тоочиж баршгүй. Ийм байхад Монголчуудад,<br />
төрийн албан хаагчдад хэн итгэх билээ Ийм байхад бид гадна байтугай дотооддоо<br />
яаж сайн нэр дуулах билээ. Ийм байдлаар улс орны бүх салбар бүхэлдээ<br />
хямралын байдалд орсон байлаа. Төрийн албан хаагчид дор бүрнээ албан үүргээ<br />
эзний ёсоор гүйцэтгэж байсан бол, эрх үүргээ, зорилгоо ухамсарлаж ойлгож<br />
байсан бол төрийн албаны нэр хүнд ийм байдалд хүрэхгүй ард түмнээ элдэв<br />
зовлонд унахгүй байлаа.<br />
Дээрх хөрс суурин дээр гурав дахь удаагаа нэмэлт өөрчлөлт хийгдсэн<br />
Төрийн албаны шинэ хуулийг 2019 оны 1 дүгээр сарын 1-нээс гар дээрээ хүлээн<br />
авч зүйл, заалт бүрийг нь хэрэгжүүлэхийн төлөө бид ажиллаад гурван жил<br />
боллоо. Энэ хуулийн зорилт зарчмуудыг хэрэгжүүлж, хуулиар хүлээсэн үүргээ<br />
биелүүлж шинэтгэлийг гардаж хийх түүхэн үүрэг төрийн албан хаагч Та бидэнд<br />
ногдож байна.<br />
Төрийн албаны шинэтгэл зөвхөн хууль батлаад, дүрэм журам өөрчлөөд<br />
хэрэгждэг зүйл биш. Тодорхой цаг хугацаа, хүч хөдөлмөр шаардахаас гадна,<br />
шинэтгэлд гар бие оролцох төрийн албан хаагчдын хийж бүтээх итгэл үнэмшил,<br />
хандлага соёлоо өөрчлөх хичээл зүтгэлээс хамаарах ярвигтай ажил байна.<br />
Шинэтгэлийг аялалтай адилтгаж хэлсэн нэгэн судлаачийн үг үнэн байна. Энэ<br />
шинэтгэл уулын аялалтай адил шандас сорьсон ажил байх болно гэдэгтэй Та ч<br />
санал нийлэх байх. Аялалд мэдээж цаг хугацаа орно, хүндрэл бэрхшээл ч<br />
тохиолдох нь ойлгомжтой. Энэ үйл явцад төрийн албаар овоглосон бие<br />
бүрэлдэхүүний идэвх оролцоо, санал санаачилга хамгаас чухал байна. Өөрийгөө<br />
өөрчлөх, өөрийгөө ялахаас эхэлнэ. Аялалд гарах хүн биеийн эрүүл мэндээс<br />
эхлээд, хоол хүнс, унаа хөсөг, хувийн бэлтгэл ... гээд олон зүйлээс шалтгаалахаас<br />
гадна зорилгоо ойлгосон, гарч болох хүндрэл, тулгарах бэрхшээл, тэдгээрийг<br />
даван туулах арга замуудыг цогцоор нь өргөн хүрээнд харж эрсдэлээ зөв тооцох<br />
төлөвлөх ёстой. Аяллын үр дүн хувийн бэлтгэл зөв төлөвлөлт, зохион байгуулалт,<br />
сахилга батаас хамаарна. Зорьсон оргилоо төлөвлөсөн цаг хугацаанд эзэлж тугаа<br />
мандуулан, эсэн мэнд эргэж ирснээр аялал өндөрлөнө. Төрийн албаны<br />
шинэтгэлийг эрүүл биетэй, албан тушаалдаа ахадсан биш гэхэд гологдохгүй<br />
мэргэжил ур чадвар, туршлагатай, төрийн албаны шинэчлэлд хувь нэмрээ<br />
оруулах чин хүсэл эрмэлзлэлтэй зорилгоо ухамсарлан ойлгосон, шударга бустай<br />
эвлэрдэггүй, хуулийн зарчим барьж ажиллаж чадах, ёс зүй сахилга хариуцлагатай<br />
төрийн албан хаагчид л хийнэ. Хэрэв таны дотор эргэлзээ төрж байвал, зориг<br />
хүрэхгүй байвал таны хийх ажил, оролцох аялал биш байна гэж ойлгож эртхэн<br />
шийдээрэй<br />
Төрийн албан хаагч бүхэн дор бүрнээ хууль мөрдөж, зарчим барьж, хуучин<br />
бугшмал сөрөг хандлагаа өөрчилж, өөрчлөгдөхийн төлөө хичээж сэтгэл, бас<br />
31
зүтгэл гаргаж чадвал шинэтгэл эрчимжиж, бүхний хүсэн хүлээсэн шударга төрийн<br />
албыг цогцлоож чадна. Монголчууд дэлхийн өнцөг булан бүрт хуулийг чанд<br />
мөрдөөд хатуу шаардлага дор амьдарч чадаад байгаа. Тэгэхээр бидэнд ч хууль<br />
мөрдөх ажиллаж амьдрах чадвар байна. Форд машиныг үндэслэгч Хэнри Фордын<br />
“Эзнийг эзгүйд ажлаа хийж байгаа ажилтан бол хамгийн сайн хамтрагч” гэж<br />
хэлсэн үг зорилгоо ойлгосон, зарчмаа баримталдаг ажилдаа сэтгэлээсээ ханддаг<br />
шахаж шаардуулахгүй албан үүргээ гүйцэтгэж чаддаг ажилтан хичнээн чухлыг<br />
онцолжээ.<br />
Төрийн албан хаагч хүн үйл ажиллагаандаа хууль мөрддөг байхыг,<br />
шударга, ёс зүйтэй байхыг, мэргэшсэн байхыг, улс төрөөс ангид байхыг, ард<br />
түмэнд үйлчилдэг байхыг, ашиг сонирхлоос ангид байх зэрэг олон зарчмыг<br />
хуульчилж эрх үүргийг тодорхой томьёолсон. Хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.-д<br />
заасан “Монгол Улсын үндсэн хууль бусад хуулийг чанд баримталж, үндэсний<br />
язгуур ашиг сонирхолд захирагдан, ард түмэнд үйлчилж, төрд чин үнэнч зүтгэхэд<br />
төрийн албаны эрхэм зорилго оршино” хэмээн заасан.<br />
Хуулийн энэ зорилгод хүрэхийн тулд төрийн эрх ашгийг хувийнхаа эрх<br />
ашгаас дээгүүрт эрэмбэлж шуналаа тэвчиж чадах, гаднын аль нэг улс орон, хэн<br />
нэгэн иргэний эрх ашгийг биш зөвхөн хуульд захирагдаж ажиллах “зөв” шударга<br />
хүмүүсийг сонгон шалгаруулж төрийн албаны тохирох чадах ажилд нь томилох<br />
бодлого баримталж байна. Ингэж чадвал иргэддээ хүлээн зөвшөөрөгдсөн,<br />
шударга төрийн албатай болох юм гэдгийг улс орны сүүлийн 30-аад жилийн<br />
амьдралаас харагдаж байгаа. Хүлэг болгон хурдалдаггүй. Төрмөл хурдны<br />
шинжийг нь таньж уяа сойлгыг нь тааруулсан уяачийн эрдэм, унаач хүүхдийн<br />
чадвар, авхаалж самбаатай нийлж байж амжилтад хүрдгийг бид мэднэ.<br />
Монголчууд эцэг мал тавихдаа хүртэл зан ааш, удам судар ашиг шимийг нь<br />
дэнсэлж шийддэг ард түмэн. Доторх зүйл нь савныхаа үнэ цэнийг тодорхойлдог<br />
дорнын мэргэдийн сургаал бий. Саванд эрдэнэ хийвэл эрдэнэтэй сав болно, харин<br />
хог хийвэл хогийн сав болно. Миний хэлэх гээд байгаа санаа бол төрийн албыг зөв<br />
шударга хүмүүсээр бүрдүүлбэл, төрийн алба эрдэнэтэй сав болно. Төрийн алба<br />
бол багаараа хийдэг ажил. Энд би ажиллах хүний нөөцийн асуудал ямар чухал<br />
болохыг сануулах гэсэн юм. Сайн нэр ч муу нэр ч багийн үнэлгээ болно.<br />
Шинэтгэл эргэлт буцалтгүй хэрэгжинэ.<br />
Хүн төрөлхтөн отог овгийн зохион байгуулалтаас суурин амьдралд шилжсэн<br />
цагаас үүссэн аливаа асуудлыг шийдэх нийтээр дагаж мөрдөх шийдэл хайж<br />
явсаар өнөөгийн хууль гээч юмыг бий болсон. Хуулийг хүн зохиодоггүй харин<br />
хүний нийгмийн харилцаа, амьдрал хууль гарах нөхцөлийг бүрдүүлдэг. Хууль<br />
хатуу чанга байхаасаа илүү, хариуцлага зайлшгүй байх “алтан” зарчимтай.<br />
Хуулийг дагаж мөрдөх гэж баталдаг болохоос биш зөрчих гэж баталдаггүй. Манай<br />
нэрт хуульч Бяраагийн Чимэд агсны “Хууль бол хориг юм. Аливаа хуулийг доодсыг<br />
энэрэн хамгаалах, дээдсийн эрхийг эрхэмлэн хязгаарлахын тулд гаргадаг.<br />
Хуулийг албан тушаалтны төлөө хийдэггүй харин албаны эрх мэдлийг<br />
32
хязгаарлахын төлөө хийдэг. Төрийн мэргэшсэн алба бол явуулын улс төрчдийг<br />
хуулиар зэвсэглэж, хуульд захирагдаж ажилладаг болгох оточийн газар мөн” гэж<br />
хэлсэн үгийг сануулъя. Энэ хуулийг хориг гэж ойлгож дагаж мөрдөнө.<br />
Төрийн албанд зөвхөн чадахуйн зарчмаар шатлан дэвшиж, шатлан<br />
дэвших бүрт шалгалт өгч хэвшлээ. Даргын, танилын, хамаатны хүүхэд төрийн<br />
албанд хууль бусаар ордог үзэгдлийг бүрэн хаасан, сонгон шалгаруулалт<br />
бүхэлдээ цахимжлаа. Төрийн захиргааны албанд тухайн албан тушаалд хуулийн<br />
шаардлагыг хангасан хүн л ажилладаг боллоо. Төрийн албаны хүний нөөцийн<br />
цахим сан, цалингийн систем, хүний нөөцийн аудит, цогц чадамжид суурилсан<br />
сонгон шалгаруулалт гэх мэт олон шинэлэг ажлуудыг зөвлөл санаачлан хийж<br />
байна.<br />
Зөвлөл иргэдийн гомдол, мэдээллээр болон өөрийн санаачилгаар хяналт<br />
шалгалт хийж илэрсэн зөрчлийг арилгуулж, зарим хууль бус томилгоог хүчингүй<br />
болгож, төрийн албан хаагчийг хууль бусаар халдаг үзэгдлийг таслан зогсоож,<br />
хууль зөрчигчийг эдийн засгийн хариуцлага хүлээлгэж төрд учирсан хохирлыг<br />
гаргуулдаг, Төрийн албаны зөвлөлийн болон шүүхийн шийдвэрийг биелүүлээгүй<br />
албан тушаалтанд чөлөөлөх мэдэгдэл хүргүүлдэг хариуцлага тооцдог, жишиг<br />
тогтлоо. Зөвлөлийн шийдвэрийг эрх бүхий албан тушаалтан заавал биелүүлдэг<br />
боллоо.<br />
Авлига албан тушаалын гэмт хэрэг үйлдэж, шүүхээр ял шийтгэгдсэн хүнийг<br />
эргэж төрийн албанд оруулахгүй байх механизм, гэмт хэрэг үйлдсэн нь шүүхээр<br />
тогтоогдсон албан хаагчийг төрийн албанаас халдаг, иргэдийн төлөөлөгчдөөр<br />
төрийн алба хашуулахгүй болсон зэрэг олон олон ахиц дэвшилд энэ гурван<br />
жилийн дотор хүрч чадлаа<br />
Улс орны хөгжил төрийн алба, албан хаагчийн хөгжлөөс хамаарна.Тэгэхээр<br />
Төрийн албаны энэ шинэтгэл яаж хэрэгжих нь, ямар хугацаа зарцуулах нь гагцхүү<br />
төрийн албан хаагч Та бидний хичээл зүтгэлээс шалтгаална. Эзэнд биш гагцхүү<br />
хуульд захирагдаж зорилгоо ухамсарлан хичээж ажиллахыг төрийн алба<br />
хаагчдаас шаардана. Ийм шинэ хандлагаар шаардлагаар цааш явах болно.<br />
Эрхэм төрийн албан хаагч Та бүхнээс дараах таван зүйлд онцгой анхаарал<br />
хандуулаарай<br />
1. Хэн нэгэн эрх мэдэлтэн албан тушаалтны, хууль зөрчүүлэх, хүсэлт<br />
тулгалтын өмнөөс, “ҮГҮЙ”, “ЧАДАХГҮЙ” “БОЛОХГҮЙ” гэж зоригтой байгаарай,<br />
Таны эрх хуулиар хамгаалагдсан эрхээ эдэлж ажиллаарай<br />
2. Төрийн алба бол үйлчилгээний алба. Хувь хүний хариуцлага зохион<br />
байгуулалт цаг барихаас эхэлнэ. Төрөөс үйлчилгээ авах гэж хандсан бүхэнд<br />
хүндэтгэлтэй хандахыг шаардана. Харьцаа хандлагаа өөрчлөөрэй. Шинэчлэлийг<br />
өөрөөсөө эхлээрэй. Өөрчлөгдөөрэй<br />
33
3. Эрхэм төрийн албан хаагч, дарга Таны үзгийн үзүүрээр Таны хайртай<br />
дотнын хүмүүс шиг олон хүний амьдрал давхар шийдэгддэг гэдгийг ямагт санаж<br />
хүнлэг байгаарай<br />
4. Та бидний алба хугацаатай бас ээлжтэй. “Төрийн хүн мөнгөнд харам,<br />
шуналаас хол байх ёстой гэсэн дорнын мэргэдийн сургаал бий. Мөнгөний үнэр<br />
авсан хүн, цусны үнэр авсан араатан хоёр зогсдоггүй” гэсэн анхааруулга ч<br />
бий. Ажлын замналаа эвгүй төгсгөх вий. Авлига ашиг сонирхлоос ангид<br />
байгаарай. Шуналаа хязгаарлаж сураарай.<br />
5. Төрийн бодлого, албан тушаалтны шийдвэр, төрийн албан хаагчийн үг,<br />
үйлдэл хуулийн хүрээнд байх ёстой. Ийм шаардлагын хүрээнд Монгол Улсын<br />
Төрийн албаны зөвлөл хууль хэрэгжүүлэхийн төлөө ажиллах болно. Дор бүрнээ<br />
үүрэгт ажлаа сайн хийгээрэй.<br />
Хууль хэрэгждэг иргэддээ ээлтэй хүчирхэг Монгол төрийн албыг та бид хамтдаа<br />
бүтээнэ ээ.<br />
✴ ✴ ✴<br />
34
<strong>ТӨРИЙН</strong> ЖИНХЭНЭ <strong>АЛБАНЫ</strong> НӨӨЦИЙН<br />
АШИГЛАЛТ <strong>ТӨРИЙН</strong> БАЙГУУЛЛАГУУДАД<br />
ХАНГАЛТГҮЙ БАЙНА<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн гишүүн<br />
Д.Баатарсайхан<br />
- Ерөнхий шалгалт өгөхөөр 9000 гаруй иргэн бүртгүүлжээ. Хотод 4500 гаруй<br />
нь шалгалт өгнө гэж байна. Тэгэхээр халдвар хамгааллын дэглэмийг чанд<br />
баримтлах талаар та бүхний зүгээс хэрхэн анхаарч, зохион байгуулалт<br />
хийсэн бэ?<br />
- Төрийн албаны ерөнхий шалгалтыг долоо дахь удаагаа зохион байгуулж байна.<br />
Өөрөөр хэлбэл жилд хоёроос доошгүй удаа явуулжээ. 2021 оны намрын<br />
шалгалтыг өгөхөөр улс даяар 9211 иргэн бүртгүүлсэн. 11 дүгээр сарын 15-нд 8.30<br />
цагаас улс орон даяар шалгалт эхэллээ. Улс даяар 752 иргэн нэг удаагийн ээлжид<br />
шалгалт өгсөн бөгөөд одоогоор үйл ажиллагаа тасалдалгүй хэвийн явж байна. Бид<br />
иргэдийн эрүүл мэндийн байдлыг хамгаалж, халдвар хамгааллын дэглэмийг<br />
нарийн чанд баримталж, хоорондын зайг бариулж, холбогдох байгууллагуудтай<br />
хамтран ажиллаж байгаа. Улаанбаатар хотын хувьд Улаанбаатар чуулгын тайзыг<br />
нэг ээлжид 140 иргэн шалгалт өгөх боломжтой, шалгалт авах байр болгон зохион<br />
байгуулж, чуулгын үйл ажиллагааг 10 хоногоор завсарлуулсан. Иргэдийн халдвар<br />
хамгаалалтай холбоотойгоор гар ариутгах, амны хаалт сольж өгөх, шалгалтын<br />
завсарлагаанаар өрөө тасалгаанд халдваргүйжүүлэлт явуулах ажлыг МХЕГ,<br />
НЭМГ-тай хамтраад хийж байна.<br />
- Тэнцэх хувь сүүлийн жилүүдэд өндөр байгаа учраас төрийн жинхэнэ<br />
албаны нөөц нэлээн нэмэгдэх нь. Өнөөдрийн байдлаар нөөцөд хэдэн хүн<br />
байна, тэднээс хэд нь төрийн албанд ажилд орсон бэ гэдэг статистик байна<br />
уу?<br />
- 2019, 2020, 2021 оны ерөнхий шалгалтад орж төрийн жинхэнэ албаны нөөцөд<br />
тэнцсэн 8200 орчим иргэн бүртгэлтэй байдаг. Үүнээс 601 иргэн төрийн ажил<br />
албанд томилогдсон. Хэдийгээр багагүй тоо ч нөөцийн ашиглалт төрийн<br />
байгууллагуудад хангалтгүй байна. Ковидын хуулиар хийсэн томилгоо нь нөөцөөс<br />
боловсон хүчин авахад нөлөөлж байна гэж хардаг. Цаашид төрийн жинхэнэ<br />
албаны нөөцийг хөдөлгөөнтэй болгож, төрийн байгууллагууд маань нөөцөөс<br />
албан хаагч авах, сайн ашиглах хэрэгтэй. Энэ удаагийн шалгалтад бүртгүүлсэн<br />
9000 гаруй иргэнээс хэд нь тэнцэхийг мэдэхгүй ч нөөц хангалттай гэж хэлж болно.<br />
35
- Яг үнэндээ нөөцөд байгаа хүмүүс төрийн албанд ажилд ороход хүндрэлтэй<br />
байдаг. Үүнээс болж арын хаалгатай нь л ажилд ордог гэсэн ойлголт<br />
арилахгүй байна?<br />
- Нөөцөд бүртгэгдсэн иргэд ажилд орохын тулд өмнө нь хоёр шатлалын асуудал<br />
үүсдэг. Нэгдүгээрт, тухайн байгууллагад ажиллаж байсан иргэн зарласан ажлын<br />
байранд бүртгүүлбэл нөөцөд байгаа иргэн шалгалтад орох боломжгүй болдог.<br />
Хоёрдугаарт, төрийн бусад байгууллагаас тухайн зарлагдсан ажлын байранд<br />
төрийн албан хаагч бүртгүүлбэл тусгай шалгалтад орох боломж нь хаагдчихдаг.<br />
Энэ хоёр шат дамжлагын дараа нөөцөд байгаа иргэнд боломж нээгддэг гэсэн үг.<br />
Мөн нөөцөд байгаа иргэнээс тусгай шалгалт авах хүрээнд албан тушаалын<br />
тодорхойлолтын боловсрол, мэргэжил, мэргэшил, туршлага, ур чадварын<br />
шалгуурууд бий. Тухайлбал, Төрийн албаны тухай хуулийн 23 дугаар зүйлд<br />
түшмэдүүдэд хугацаа зааж өгсөн. Энэ хугацаа шаардлагыг хангаж чадахгүй<br />
тохиолдолд шалгалтад орох боломж бас хомс байна.<br />
- Нөөцөд байгаа иргэдийн насны хувьд ямар байдаг юм бэ?<br />
- 2019, 2020 оны шалгалт өгсөн хүмүүсийн 82 хувь нь 1990 он, түүнээс хойш төрсөн<br />
залуучууд байна. Залуучууд дийлэнх гэхээр дөнгөж сургуулиа төгсөөд төрийн<br />
албаны шалгалт өгч байна гэсэн үг. Тэдний хувьд төрийн албанд ажиллаагүй,<br />
албан тушаалын тодорхойлолтын хөдөлмөрлөх үйл ажиллагааг хангахгүй байна<br />
гэх зэрэг байдлаар тусгай шалгалтад орох нь хязгаарлагддаг гэсэн үг.<br />
- Ерөнхий шалгалтын дүн гурван жилийн хугацаанд л хүчинтэй байдаг.<br />
Тиймээс хугацаа нь дуусчихаар ахиад л шинээр өгөх асуудал үүсдэг?<br />
- Өмнөх хуулийн зохицуулалтаар хоёр жил байсан бол одоо гурван жил болсон.<br />
Гурван жилийн хугацаанд төрийн ажил, албан тушаалд томилогдож чадахгүй,<br />
хугацаагаа алдчихвал дахиад шалгалт өгөх ёстой. Зарим иргэн 2020 оны намар<br />
өгсөн ч 2021 оны хавар, намрын шалгалтыг өгөх нь байдаг. Нэг талаас нөөцийн<br />
хугацаагаа сунгадаг ч нөгөө талаас өөрийнхөө хууль эрхзүйн мэдлэг, боловсролыг<br />
ямар түвшинд явааг сорихын тулд бас ордог хандлага ч байна.<br />
- Мэргэжлийн хувьд ямар байна вэ. Төрийн байгууллагуудаас өгч байгаа<br />
захиалгатай хэр уялддаг юм бэ?<br />
- Хууль, эрхзүйн мэргэжилтэй хүн хамгийн олон. Хоёрдугаарт, эдийн засаг, санхүү,<br />
нябо бүртгэлийнх байдаг. Захиалгатай төдийлөн уялддаггүй. Үүнээс гадна төрийн<br />
байгууллагууд албан тушаалын тодорхойлолт дээр мэргэжлийн индекс зааж өгдөг<br />
болсон. Цаашид энэ индексийн асуудлыг судалж, шийдвэрлэхгүй бол мэргэжлээр<br />
нь хөөгөөд явахаар таардаг ч индексээр кодлогдсон тоо нь таарахгүй асуудал<br />
гардаг. Манай зүгээс төрийн албаны ерөнхий шалгалт, тусгай шалгалт, шатлан<br />
дэвших, төрийн үйлчилгээний төсвийн шууд захирагчийн шалгалтын журамд<br />
өөрчлөлт оруулахаар судалгаа хийгээд ажиллаж байна.<br />
36
- Сорилын даалгаврын хувьд өөрчлөгдсөн үү. Тусгай шалгалтынх<br />
өөрчлөгдсөн гэж байсан?<br />
- Сорилын даалгаврын хувьд ерөнхий шалгалтынх төдийлэн өөрчлөгдөөгүй.<br />
Нийтэд гарсан цахим ном, цаасан ном, гар утасны апплекейшны хүрээнд сорил<br />
авч байгаа. Харин тусгай шалгалтын сорилын хувьд таван түшмэл тус бүрт<br />
чиглэсэн даалгавар бэлтгэсэн. Эхний ээлжид мянган даалгавар бэлтгэсэн.<br />
Эрхэлсэн түшмэл, ахлах түшмэл, тэргүүн түшмэл, туслах түшмэл гээд түшмэл тус<br />
бүрийн онцлогийг тусгасан сорил даалгаврыг Удирдлагын академи болон хууль,<br />
эдийн засаг, түүх гээд бусад салбарын эрдэмтдийн оролцоотой шинэчлэн<br />
гаргасан.<br />
- Ковидын хуулийн үйлчлэх хугацаа дуусах дөхөж байна. Төрийн<br />
байгууллагууд тусгай шалгалтаа авч дуусаж байгаа юу. Танайхаас<br />
томилгооны зөрчилтэй хэд хэдэн газрыг зарлаж байсан. Жишээ нь, Эрүүл<br />
мэндийн яамнаас тусгай шалгалт авах ажлын байрны захиалгаа ирүүлсэн<br />
үү?<br />
- Тусгай шалгалт үргэлжилж байна. Сангийн яаманд 80, Хууль зүй дотоод хэргийн<br />
яаманд 12, Зам тээврийн яам 4 гэдэг ч юм уу Төрийн албаны зөвлөлийн цахим<br />
хуудсаар тусгай шалгалтын зар тасралтгүй гарч байгаа. Ерөнхий шалгалт авч<br />
байгаа энэ хугацаанд тусгай шалгалтыг зогсоохгүй, завсарлуулахгүй авна.<br />
Программ хангамж, сүлжээний хувьд ийм нөхцөл нь бүрдсэн, бүрэн боломжтой.<br />
Эрүүл мэндийн яамных нь аппаратаас бол захиалга ирээгүй. Эрүүл мэндийн<br />
яамны салбар зөвлөлд хамаардаг ЭМДЕГ-ын орон нутгийн удирдах албан<br />
тушаалтнууд, агентлагийн зарим удирдах албан тушаалтны захиалга ирээд<br />
шалгалт нь үргэлжилж байна.<br />
37
- Төрийн албаны ажлын байрны зарын мэдээлэл төдийлөн ил тод байж<br />
чаддаггүй гэх шүүмжлэл байдаг. Ер нь энэ тал дээр хэрхэн анхаарч ажиллаж<br />
байна вэ?<br />
- Тухайн байгууллагууд өөрсдийнхөө цахим хуудсаар давхар зар явуулдаг. Төрийн<br />
албаны зөвлөлийн цахим хуудасны хувьд ажлын байрны захиалгыг нэгтгэж, зар<br />
болгож нийтэд түгээдэг. Энэ зар дээр албан тушаалын тодорхойлолтод заасан<br />
боловсрол, мэргэжил гээд бусад ур чадварын мэдээллийг нээлттэй тусгасан.<br />
Хоёрдугаарт, цахим шалгалтын нээлттэй бүртгэлд бүртгэл эхлэх, дуусах хугацаа,<br />
хамрагдсан иргэдийн өрсөлдөх байдлыг ил тод болгосон учраас би хэдэн хүнтэй<br />
өрсөлдөж байна, дүн нь ямар байна гээд бүх зүйлийг харах боломжтой. ТАЗ-ийн<br />
цахим хуудсаар ороод аль нэг салбар зөвлөлийн цахим хуудас руу нэвтрэх<br />
боломжтой. Эндээс ажлын байрны зараа хараад бүртгүүлэх иргэдийн цэсэнд<br />
нэвтэрнэ. Бүртгэлд хамрагдсаны дараа хэдэн хүнтэй өрсөлдөж байгаагаа харах<br />
боломжтой. Аль байгууллагын, ямар салбар зөвлөлд хаана, хэдэн хүн шалгалт<br />
авч байна, шалгалтын үнэлгээ яаж гарч байна вэ гэдэг нь нийтэд ил тод болсон.<br />
Зарим байгууллага өөрийнхөө цахим хуудас руу линкээр татаж авах боломжтой.<br />
ТАЗ дээр нэгдсэн мэдээлэл нь харагддаг.<br />
- Тусгай шалгалтыг шинэ системээр авснаар ямар үр гарч байна?<br />
- Шалгалт зохион байгуулж байгаа комиссынхны ажигласнаар оноо, үнэлгээг<br />
нийтэд ил болгосноор “Би өрсөлдөгчөөсөө тэдэн оноогоор дутуу байгаа учраас<br />
цаашид өрсөлдөх боломжгүй, нэрээ татаад явлаа” гэх тохиолдол ч гарсан. Зарим<br />
иргэн шалгалтад өөрийнхөө авсан үнэлгээг харж байгаад дараагийн шалгалтад<br />
хичээхгүй бол ажил, албан тушаалаа алдах магадлалтай юм байна гэдгээ мэдэрч,<br />
шалгалтад бэлтгэх байдал эрс өссөн. Та бүхэн анзаарсан бол Төрийн албаны<br />
зөвлөл дээр Гадаад харилцааны яам, БОАЖЯ, МХХТГ, ХААГ, Жендерийн<br />
үндэсний хороо, Хүний эрхийн үндэсний комисс гэх зэрэг байгууллагын тусгай<br />
шалгалтыг зохион байгуулсан. Шалгалтын явц үнэлгээ бүх нийтэд ил байхаар ТАЗийн<br />
сайтад тавьсан.<br />
-Тусгай шалгалтад яаж бэлтгэх вэ гэдэг асуулт иргэдээс их ирдэг?<br />
- Иргэдийн хувьд тусгай шалгалтад бэлтгэх гарын авлага гэдэг. Манай зүгээс<br />
тусгайлан бэлтгэж гаргаагүй. Өмнө нь гаргасан гарын авлагаас хууль эрхзүй,<br />
монгол хэлээ үзэх боломжтой. Бусад даалгавар нь арай өөр. Манай нууцлалаар<br />
программын санд бий.<br />
ТАЗ-ийн цахим хуудсаар ороод аль нэг салбар зөвлөлийн цахим хуудас руу<br />
нэвтрэх боломжтой. Эндээс ажлын байрны зараа хараад бүртгүүлэх иргэдийн<br />
цэсэд нэвтэрнэ. Бүртгэлд хамрагдсаны дараа хэдэн хүнтэй өрсөлдөж байгаагаа<br />
харах боломжтой. Аль байгууллагын, ямар салбар зөвлөлд хаана, хэдэн хүн<br />
шалгалт авч байна, шалгалтын үнэлгээ яаж гарч байна вэ гэдэг нь нийтэд ил тод<br />
болсон.<br />
38
- Ерөнхий шалгалтын хувьд бүр сорил ил тод болсон. Энэ нь нэг талаар<br />
буруу санагддаг уу?<br />
- Иргэдийн зүгээс ерөнхий шалгалтад бэлтгэх гарын авлага гэсэн хүсэлт их<br />
тавьсан учраас ТАЗ цаасан, цахим, гар утасны апплекейшн гаргасан. Бидэнд дээд<br />
байгууллагаас та бүхэн Япон, Сингапур, Солонгос шиг байж болохгүй юу гэсэн<br />
заавар зөвлөмж чиглэл өгөөд л байдаг. Хамгийн наад захын Солонгосоор<br />
жишээлээд шалгалт авах сорил даалгаврынхаа бэлдэцийг таван жилийн турш<br />
нийтэд мэдээлдэггүй. Таван жилийн дараа нийтэд мэдээлэхдээ ийм зохицуулалт,<br />
агуулгатайгаар сорил даалгаврыг бэлтгэлээ. Ийм жишгээр та бүхэн аливаа ном<br />
зохиол, сурах бичиг, түүх шастир, хуулиас уншиж судлаарай. Жишиг нь ийм гэсэн<br />
мэдээлэл өгдөг. Ингэснээр мэдлэгээ бодитой ахиулах, хуримтлуулж шалгалтад<br />
ороход нөлөөлж, ур чадвар, мэдлэг, чадвар туршлагатай хүнд тэнцэх боломж<br />
олгодог. Манай хувьд судлахаас илүү цээжилж ороод байна уу даа гэж надад<br />
бодогддог шүү.<br />
- Сэтгэлзүйн сорил оруулах талаар яригдаж байсан?<br />
- Сэтгэлзүйн сорилыг энэ онд багтаад туршихаар төлөвлөсөн ч энэ удаад<br />
амжсангүй. Төрийн албаны сорил даалгаврыг тусгайлан хийдэг мэргэжлийн<br />
байгууллага, мэргэжилтэн байхгүй учраас бид дотоод нөөц бололцоогоо ашиглаад<br />
Удирдлагын академи, Хуульчдын, Өмгөөлөгчдийн холбоо зэрэг байгууллагуудыг<br />
түшиглээд хийдэг. Хоёрдугаарт, бусад оронд сорил даалгавар хийх төсөвт зардал<br />
байдаг ч Монголд байдаггүй. ТАЗ-ийн дэргэд ажиллаж байгаа “Мэргэжлийн иргэн<br />
төвтэй төрийн албыг төлөвшүүлэх нь” НҮБ-ын төслийн хүрээнд одоогоор<br />
шийдвэрлээд ажиллаж байна. Ялангуяа гаднын туршлагаас харахад тусгай<br />
шалгалтын хүрээнд ярилцлага авч байхад сэтгэл зүйчдийн оролцоо үнэхээр их<br />
байдаг. Манай улсын хувьд ярилцлага авдаг мэргэшсэн сэтгэл зүйчдийг<br />
оролцуулах нөхцөл бололцоо бүрдэхгүй байна.<br />
- Төрийн албаны тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн<br />
төслийг УИХ-д өргөн бариад байгаа. Үүнд дүйцүүлэх гэсэн нэр томьёо орсон.<br />
Энэ талаар таны бодлыг сонсъё?<br />
- Төрийн албаны тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулахаар УИХ-ын зарим<br />
гишүүнээс хуулийн төсөл өргөн барьсан. Төслүүдтэй бид танилцсан.<br />
Мэргэжлээрээ болон улс төрийн албан тушаалд ажилласан жилийг төрийн албанд<br />
ажилласан жилтэй дүйцүүлнэ гэж төсөлд бий. Нэгдүгээрт, эдийн засгийн тооцоо<br />
хэр хийсэн юм бол гэдэг асуулт бий, хоёрт мэргэжлээрээ ажилласан байдлыг<br />
төрийн албанд ажилласан байдалтай харьцуулах гэхээр ажил дээр гарах дадлага<br />
туршлагын хувьд өрөөсгөл зүйл гарна гэж миний хувьд ойлгодог. Тухайлбал,<br />
эрчим хүчний инженерээр ажиллаж байгаа хүнийг төрийн албанд оруулаад<br />
ирэхээр төрийн албаны албан хэрэг хөтлөх, архив бичиг хэргийн дүрэм журмыг<br />
судлах гэх мэтчилэн наад захын асуудлаас эхлээд хүндрэлтэй зүйл багагүй гарна.<br />
Энийг дүйцүүлнэ гэдэг хүндрэлтэй. Хоёрдугаарт, төрийн албыг дүйцүүлээд<br />
ирэхээр нэмэгдэл цалин хөлсний асуудал яригдана. Санхүүжилт байхгүй гээд<br />
39
өнөөдөр төрийн албан хаагчдын цалин хөлсийг нэмэхгүй яваад байдаг. Тэгэхээр<br />
судалгааг сайн хийсэн үү гэдэг асуудал бий.<br />
Мөн төрийн албаны шалгалтыг улирал болгон ав гэдэг санаа хуулийн төсөлд бий.<br />
Одоогийн манай журамд энэ санаа байгаа. Жилд нэгээс доошгүй удаа буюу хэдэн<br />
ч удаа авч болно гэж. Өнөөдөр 8000 гаруй хүн нөөцөд байхад ахиад шалгалт<br />
аваад байхаар нөөц маань хөлдөнгө, царцанги байдалд ороод байна. Дээрээс нь,<br />
шалгалтын давтамжтай холбоотойгоор материаллаг бааз, санхүүжилтийг бас<br />
хамтад нь шийдэх ёстой. 1995 оноос эхлээд өнөөдрийг хүртэл төрийн албаны<br />
шалгалт зохион байгуулах санхүүжилт гэдэг зүйлийг төсөвт суулгаж байгаагүй.<br />
Бид шалгалтын зардал гэж иргэдээс хурааж авсан багахан хэмжээний мөнгөөрөө<br />
зохицуулдаг. Тухайлбал, нийслэлийн шалгалтыг авахын тулд ЕБС-иудаас<br />
компьютер, ширээ сандал татлаа. Нэг ээлждээ 200 иргэн суугаад шалгалт өгөх<br />
боломжтой танхим бүрдүүлэхийн тулд шүү дээ. Цар тахалтай холбоотойгоор<br />
өнөөдрийн хувьд 140 иргэн суугаад шалгалт өгөх бололцоог бүрдүүлсэн. Бид<br />
интернэтийн сүлжээ, цахилгааныг тогтвортой байлгах, интернэтийн хурдыг<br />
нэмэгдүүлэх, ижил үзүүлэлт бүхий компьютероор хангах гээд маш олон техникийн<br />
ажил гүйцэтгэдэг. Техник тоног төхөөрөмжөө ачиж, зөөвөрлөх, буцааж хүлээлгэж<br />
өгөх гээд зардал багагүй гардаг.<br />
Эх сурвалж: Н.БАЯР Үндэсний шуудан өдөр<br />
тутмын сонин http://www.npost.mn<br />
2021.11.16<br />
✴ ✴ ✴<br />
40
<strong>ТӨРИЙН</strong> <strong>АЛБАНЫ</strong> <strong>ШИНЭТГЭЛ</strong>: ЦАХИМ<br />
ШИЛЖИЛТИЙН ҮЙЛ ЯВЦ<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн гишүүн<br />
Ц.Амартөгс<br />
<strong>2022</strong>.04.12<br />
1. <strong>ТӨРИЙН</strong> <strong>АЛБАНЫ</strong> <strong>ШИНЭТГЭЛ</strong> ҮЙЛ ЯВЦ<br />
‣ 2017 онд батлагдсан Төрийн албаны хууль нь төрийн албаны мэргэшсэн,<br />
тогтвортой, ил тод, хариуцлагатай байх эрх зүйн үндсийг бүрдүүлэх, төрийн<br />
албаны төв байгууллага, төрийн албан хаагчийн эрх зүйн байдал, нийгмийн<br />
баталгааг тогтоохтой холбогдсон харилцааг зохицуулна.<br />
‣ Төрийн албаны чадахуй /мерит/-н зарчмыг сахиулж, улс төрийн зүй бус<br />
нөлөөнөөс ангид иргэдийн итгэл хүлээсэн төрийн албыг төлөвшүүлэхэд<br />
Төрийн албаны төв байгууллагын эрхэм зорилго оршино.<br />
‣ Төрийн албаны чадахуй (мерит)-н зарчмыг шинээр хуульчилж, төрийн<br />
албаны шинэтгэлийн бодлого, стратеги, хүний нөөцийн бодлогын<br />
хэрэгжилтэд хяналт, шинжилгээ, үнэлгээ хийх, хүний нөөцийн үйл<br />
ажиллагааны менежментийг хэрэгжүүлэх чиг үүргийг өргөтгөн<br />
тодорхойлсон юм.<br />
41
2. <strong>ТӨРИЙН</strong> <strong>АЛБАНЫ</strong> <strong>ШИНЭТГЭЛ</strong> – ЗАРЧИМ<br />
3. ЦАХИМЖИЛТ – <strong>ТӨРИЙН</strong> АЛБА<br />
Хүний хөгжлийг дэмжсэн, үр дүн, үр нөлөөтэй цахим засаглалыг төлөвшүүлнэ.<br />
Цахим мэдээллийн нэгдсэн сан, дэд бүтэц бий болж хөгжинө.<br />
Иргэн, төр, бизнесийн байгууллагууд мэдээлэл солилцооны Cloud, Blockchain<br />
технологийг ашиглан шийдвэр гаргах явцыг дэмжих мэдээлэл, өгөгдөл цуглуулах<br />
нэгдсэн платформ хөгжүүлж, ил тод төрийн албаны тогтолцоог бэхжүүлнэ.<br />
“Төрийн албан хаагчийн хувийн хэрэг, тоо бүртгэлийн нэгдсэн тогтолцоог бий<br />
болгох, төрийн албан хаагч, төрийн албаны мэдээллээр хангах ажлыг зохион<br />
байгуулж хэрэгжүүлнэ.<br />
“Төрийн албаны төв байгууллага нь төрийн албан хаагчийн улсын нэгдсэн тоо<br />
бүртгэлийг хөтлөх бөгөөд уг бүртгэлд төрийн албан тушаал эрхэлж байгаа болон<br />
нөөцөд байгаа төрийн бүх албан хаагчийн бүртгэл, мэдээ агуулсан байна.<br />
‣ 2007 он – Төрийн албаны нэгдсэн тоо бүртгэл /Гар тооллого/<br />
‣ 2009 он – Систем рүү хөврүүлж эхэлсэн<br />
‣ 2017 он – Байгууллага тус бүр бүртгэлийн систем<br />
‣ 2019 он – Суурь судалгаа “ НҮБ-ын Монгол Улсанд Мэргэжлийн иргэн төвтэй<br />
төрийн албыг төлөвшүүлэх төслийн хүрээнд ХНУМТ цахим системийн суурь<br />
судалгааг хийлгэсэн”<br />
‣ 2020-2021 он – ХНУМТ цахим систем<br />
‣ Системийн 12 модулиас 5 модулийг хөгжүүлээд байна.<br />
42
4. ХНУМТ – ЦАХИМ СИСТЕМ ХӨГЖҮҮЛЭЛТ<br />
Төрийн албан хаагчийн улсын нэгдсэн тоо бүртгэлийн хууль, эрх зүйн<br />
зохицуулалт:<br />
• Монгол Улсын Засгийн газрын 2019 оны 74 дүгээр тогтоолоор “Төрийн албан<br />
хаагчийн улсын нэгдсэн тоо бүртгэл хөтлөх, мэдээлэл авах журам”<br />
• Төрийн албаны зөвлөлийн 2019 оны 05 дугаар тогтоолоор “Төрийн албан<br />
хаагчийн хувийн хэрэг хөтлөх журам”<br />
• Төрийн албаны зөвлөлийн 2019 оны 17 дугаар тогтоолоор “Төрийн жинхэнэ<br />
албаны нөөц бүрдүүлэх журам, загвар”<br />
• Үндэсний статистикийн хорооны даргын 2019 оны А/158 дугаар тушаалаар<br />
“Төрийн албан хаагчийн улсын нэгдсэн тоо бүртгэлийн статистикийн албан<br />
ёсны мэдээний маягт, нөхөх заавар”-ыг тус тус батлан мөрдүүлж байна.<br />
www.hrm.csc.gov.mn<br />
hrm@csc.gov.mn<br />
5. ЦАХИМ СИСТЕМ-ИНТЕГРАЦИ<br />
Харилцаа, холбооны технологийн дэвшил нь төрийн байгуулал, цахим<br />
засаглалыг хөгжүүлэхэд үнэтэй хувь нэмэр оруулж байна. Цахим засгийн талаарх<br />
ойлголт түлхүү электрон төхөөрөмжийг ашиглан төрийн үйл ажиллагааны<br />
хэрэглэгчидтэйгээ харилцан харилцаанд суурилан бүтээгдсэн систем болж байна.<br />
Цахим засаг хөгжүүлэх суурь нь нарийн төвөгтэй, мэдрэмтгий гэж хэлж болон<br />
өгөгдлүүдэд суурилж байна. Засгийн газар- Засгийн газар буюу төрийн албан<br />
хаагчдын хоорондын харилцаа дахь нэг цахим систем болгон ашиглаж буй гүүр нь<br />
төрийн албаны хүний нөөцийн удирдлагын тогтолцоо цахим систем болж байна.<br />
43
Цахим засаглалыг хөгжүүлэх үндсэн зорилго нь төрийн үйлчилгээг иргэдэд<br />
хурдан шуурхай хүргэж, тухайн улсын өнцөг булан бүрд боловсронгуй, үр өгөөжтэй,<br />
хүртээмжтэй, ил тод байдлыг хангаж, төрийн үйл ажиллагаанд иргэдийн оролцох<br />
бололцоог бүрдүүлэх арга хэрэгсэл гэж үздэг. Цахим засаглалын үйл явцад цахим<br />
иргэн (e-citizen), цахим удирдлага (e-administration), цахим нийгэм (digital-society)-<br />
ийн талаарх ойлголт хандлага төлөвшдөг. Төрийн үйл ажиллагааг юуг хэрхэн<br />
хэзээ яаж гэсэн логик дараалал бүхий бодлогын үе шатны агуулгаар нэгтгэн авч<br />
үзвэл цахим шилжилт, цахимжилтын үйл явц нь маш олон үйл ажиллагааг үр<br />
дүнтэй, үр өгөөжтэй гүйцэтгэх арга хэрэгсэл гэж ойлгож болно.<br />
Судлаач Bernd W.Writz, Robert Piehler нар цахим засаглалын үндсэн дөрвөн<br />
хэлбэрийг тодорхойлсон байна. Үүнд:<br />
1. Засгийн газар - төрийн байгууллагын харилцаа (Government to Government),<br />
2. Засгийн газар - бизнесийн байгууллагын харилцаа (Government to Business),<br />
3. Засгийн газар - төрийн бус байгууллагын харилцаа (Government to Non<br />
political organization),<br />
4. Засгийн газар - иргэний харилцаа (Government to Citizen) зэрэг нь багтааж<br />
тодорхойлсон байна.<br />
Түүнчлэн Жайдип Прабху “Цахим засаг” (2021) номдоо төрийн үйл<br />
ажиллагааны үндсэн зорилго нь иргэдийн хэрэгцээг, төсвийн мөнгөний хамгийн<br />
сайн, зөв ашиглах үүрэг хүлээдэг бөгөөд энэхүү үүргээ хэрэгжүүлэхдээ хууль эрх<br />
зүйн зохицуулалтын хүрээнд логик хүрээний аргыг ашиглахыг илүүд үзэж байна.<br />
Энэхүү арга нь аудитаар баталгаажиж оновчтой байдлыг бий болгоход чиглэсэн<br />
процессуудад хуваагдан төлөвлөгөөнд тусгагдан хэрэгждэг. Эдгээр нь төрийн<br />
албанд инновацын соёлыг, цахим технологийг нэвтрүүлснээр илүү үр дүнд хүрнэ<br />
гэх санааг илэрхийлсэн. Энэтхэгийн цахим шилжилтийн үйл явц, туршлагад<br />
суурилан бүтээгдсэн бүтээл болсон. Уг туршлага сургамжаас харахад Александр<br />
Габуевын тодорхойлсончлон “Төр шүтээн биш, үйлчилгээ байх ёстой” бөгөөд<br />
төрийн захиргааны хяналт, үйл ажиллагааны тэнцвэртэй байдал нь ил тод, тэгш<br />
байдлыг хангахын зэрэгцээ илүү “сайн”, илүү “үр дүнтэй” байхын төлөөх тэмцэл<br />
гэж хэлж болох юм гэсэн санааг тусгасан байдаг.<br />
Жишээлбэл, БНСУ-ын “Цахим Сарам” системийг төрийн албаны хүний<br />
нөөцийн бодлого, стандарт, төрийн албан хаагчийн томилгооны шийдвэр, цалин<br />
хөлс, гүйцэтгэлийн үнэлгээ, сургалт хөгжлийн үйл ажиллагааг хамруулсан дэд<br />
системүүдийн хүрээнд хөгжүүлж байна. Хүний нөөцийн стандарт удирдлагыг<br />
хэрэгжүүлэх болон төрийн албаны хүний нөөцийн бодлогыг дэмжих системийг<br />
агуулдаг ба 2000 оноос хойш хөгжүүлж байгаа систем байна. Уг системийг<br />
хөгжүүлэх суурь нь процессын шинжилгээ байсан бөгөөд чиг үүргийн давхардал<br />
бий эсэхийг тодорхойлохын зэрэгцээ төрийн албаны хүний нөөцийн эрх зүйн<br />
тогтолцоог шинэчлэн өөрчлөх үйл ажиллагааг хамт эхлүүлсэн байдаг байна.<br />
Энэхүү систем нь нийт 24 төрлийн үйлчилгээг хамруулсан модулиудтайгаар<br />
хөгжүүлэгдсэн бөгөөд БНСУ дахь бусад системүүдтэй ч холбогдон ажиллаж байна.<br />
Тухайлбал, Оршин суугчдын бүртгэлийн систем, Хүний нөөцийн хөгжлийн<br />
Үндэсний институт, Солонгосын Санхүүгийн харилцаа, холбоо, клирингийн<br />
44
институт гэх мэт байгууллагуудын системтэй холбогдож төрийн албаны хүний<br />
нөөцийн бодлогын хэрэгжилт, хяналтын нэгдсэн платформ болж хөгжүүлж байна.<br />
Ингэснээр “Цахим сарам- систем нь шударга, ил тод, мэргэшсэн, хэрэглэхэд<br />
хялбар, нээлттэй, олон талт байдлыг дэмждэг төрийн байгууллагын найдвартай<br />
ноён нуруу болж байна. Шинжлэх ухаанч, үнэн зөв хүний нөөцийн удирдлагын<br />
систем нь төрийн албан хаагчдыг үр дүнтэй ажиллахад тусалдаг бөгөөд<br />
ялгаварлан гадуурхалтаас ангид байлгах, зохистой хүний нөөцийн тогтолцоог<br />
бүрдүүлж, нийтийн албыг илүү чадварлаг болгож байна” гэж дүгнэсэн байна.<br />
(Т.Сувдмаа:<strong>2022</strong>)<br />
Цахим шилжилт-хэрэгцээ:<br />
• Төрийн албаны их өгөгдлийн сан бий болгох (хууль эрх зүйн орчин, мэдээлэл<br />
солилцооны стандартчилал, өгөгдлийн маягт, хүний болон техник хангамж)<br />
• Цахим шилжилтээр төрийн байгууллагуудын ажлыг дүгнэх<br />
• Албан хэрэг хөтлөлтийн нэгдсэн цахим системийг нэвтрүүлж, төрийн<br />
байгууллагуудын албан бичиг, шийдвэр, зарлал мэдээллийг байршуулах<br />
• ХНУМС-ийг ХУР системтэй холбож мэдээллийн нэгдсэн урсгал бий болгож,<br />
төрийн албан хаагчтай холбоотой бүх мэдээллээр хангах<br />
• Төрийн албаны ерөнхий болон тусгай шалгалтыг бүрэн цахимжуулах.<br />
Мэдээллийн сангийн интеграци<br />
Гомдол<br />
Интеграци<br />
Шийдвэрлэх<br />
Төрийн албаны “ХНУМТ” цахим системийг бусад системүүдтэй интеграци<br />
хийх ажлыг эхлүүлэн мэдээлэл оруулж буй ажилтны үйл ажиллагааг хөнгөвчлөх<br />
шинэчлэлт, хөгжүүлэлтийг хийж, төрийн албаны их өгөгдлийг бий болгох суурийг<br />
тавилаа. Өнөөдрийн байдлаар хуулийн этгээд, иргэний бүртгэл, нийгмийн<br />
даатгалын шимтгэл төлсөн мэдээлэл, боловсролын талаарх мэдээллийг төрийн<br />
мэдээлэл солилцооны ХУР системээр дамжуулан авч байна. Сангийн яамны<br />
Цалингийн системд хүний нөөцийн мэдээллийг дамжуулахаас гадна цалин<br />
45
бодогдсон албан хаагчдын мэдээллийг төрийн албаны “ХНУМТ” цахим системд<br />
татах зэрэг интеграци холболтыг сайжруулж, мэдээллийн урсгалыг шууд (realtime)<br />
дамжуулан цалингийн давхардал, төрийн албан хаагчийн суурь бүртгэл,<br />
хөдөлгөөний мэдээлэл үнэн зөв, бүрэн гүйцэт шуурхай хийгдэж төрийн<br />
байгууллагуудын орон тоо, хүний нөөцийн удирдлагын үйл ажиллагаанд хяналт<br />
тавих нөхцөл бүрдсэн.<br />
Төрийн албаны “ХНУМТ” цахим системээс гарах статистик тайлангийн<br />
чанарыг үлэмж сайжруулахаас гадна системд цугларсан их өгөгдлөөс аналитик<br />
тайлан гаргах Tableau функц, BI функц зэргийг ашиглан системийн бүх суурь<br />
мэдээлэлд тулгуурлан боловсруулалт хийж хүссэн тайлангаа гарган их өгөгдлийг<br />
удирдаж байна.<br />
6. ХНУМТ – ИХ ӨГӨГДӨЛ – СТАТИСТИК МЭДЭЭЛЭЛ<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн Сонгон шалгаруулалтын системээс Төрийн<br />
албаны Ерөнхий шалгалт өгч тэнцэн нөөцөд бүртгэгдсэн иргэдийн мэдээллийг<br />
төрийн албаны “ХНУМТ” цахим системд татан авч Ерөнхий шалгалт өгч тэнцэн<br />
нөөцөд бүртгэгдсэн иргэдийн нөөцийн сан, төрийн албаны тухайн хуулийн дагуу<br />
төрийн албанаас түр чөлөөлөгдсөн албан хаагчдын нөөцийн сан, Төрийн албаны<br />
удирдах албаны тушаалтны нөөцийн сан, Төрийн байгууллагад ажиллаж байгаа<br />
нөөц зэрэг мэдээллийн сангуудын суурь бүрдсэн.<br />
Төрийн албаны “ХНУМТ” цахим системд төрийн байгууллагад ажиллаж буй<br />
албан хаагчдын суурь мэдээлэл, цалин хөлс, нэмэгдэл, байгууллага болон албан<br />
хаагчийн байршил, шилжилт хөдөлгөөн, ангилал, зэрэглэл, төрөл, томилгооны<br />
үндэслэл, тушаал шийдвэрийн цахим хувилбар зэрэг төрийн албаны тухай хууль<br />
болон холбогдох хуульд заасан өгөгдөл мэдээллийг цуглуулан төрийн албаны<br />
хүний нөөцийн их өгөгдлийг бүрдүүлэн ажиллаа.<br />
Төрийн албан хаагчийн нэгдсэн тоо бүртгэлийн тайланг гаргахдаа төрийн<br />
байгууллагын хүний нөөцийн мэргэжилтэн, систем хариуцан ажиллаж буй албан<br />
хаагчдад өөрийн байгууллагын албан хаагчдын мэдээллийг төрийн албаны<br />
“ХНУМТ” цахим системд үнэн зөв, бүрэн гүйцэт болгон мэдээллээ шинэчлэх,<br />
систем ашиглан аналитик дүн шинжилгээ хийж бодлогын шийдвэр гаргахдаа<br />
ашиглаж болох тухай сургалтыг төрийн бүх байгууллагад тусгайлан болон нийтэд<br />
нь 52 цагийн сургалт, зөвлөгөөг зохион байгуулж 18658 (давхардсан тоогоор)<br />
албан хаагчдыг цахимаар сургалтад хамруулан өгөгдөл мэдээллийн чанарыг<br />
сайжруулав.<br />
46
7. ЦАХИМЖИЛТ - <strong>ТӨРИЙН</strong> <strong>АЛБАНЫ</strong> ШАЛГАЛТ<br />
47
8. <strong>ТӨРИЙН</strong> <strong>АЛБАНЫ</strong> ШАЛГАЛТЫН СИСТЕМ<br />
9. ЦАХИМЖИЛТ – ҮР ДҮНГЭЭС<br />
- Сангийн яамны Цалин хөлсний нэгдсэн системтэй холбогдсоноор цалин<br />
хөлсийг зөрүүтэй тогтоох, олгох, давхардал үүсэхээс сэргийлэх боломж<br />
бүрдсэн.<br />
- Төрийн албан хаагчийн хөдөлмөр эрхлэлтийн цахим түүх үүсч байна.<br />
- Төрийн албаны ерөнхий болон тусгай шалгалтын үйл ажиллагаа бүрэн<br />
цахимжсан.<br />
- Төрийн албаны ерөнхий шалгалтын нөөцөд 10423 иргэн бүртгэгдсэнээс<br />
1365 нь томилогдон ажиллаж байна.<br />
- Төрийн албаны тусгай шалгалтыг зохион байгуулж 2403 иргэн шалгалтад<br />
оролцсоноос 1651 иргэн хамгийн өндөр оноо авч нэр дэвшүүлж сул орон<br />
тоо нөхөгдсөн.<br />
48
10. <strong>ТӨРИЙН</strong> <strong>АЛБАНЫ</strong> <strong>ШИНЭТГЭЛ</strong> - ЦАХИМЖИЛТ – ЦААШИД<br />
- Төрийн албаны ХНУМС нь төрийн албаны үйл ажиллагааны үр дүнг<br />
дээшлүүлэх, хүний нөөцийг үр дүнтэй удирдахад дэмжих систем.<br />
- Хүний нөөцийн удирдлага, мэдээллийн цахим систем нь төрийн захиргааны<br />
байгууллагуудын хүний нөөц, холбогдох үйл ажиллагааны бүртгэлийг<br />
хөтлөх, хяналт тавих цогц систем болгон хөгжүүлэхээр ажиллаж байна.<br />
- Төрийн албаны хууль тогтоомжийн үндсэн зарчмыг хэрэгжүүлэх, үйл явцад<br />
хяналт тавих, гомдол, санал, маргааныг хянан шийдвэрлэх болон төрийн<br />
албаны хүний нөөцийн бодлого боловсруулах, хэрэгжилтийг үнэлэх суурь<br />
мэдээллийг агуулж байна.<br />
- Түүнчлэн энэхүү системд их өгөгдлийг бий болгосноор төрийн албан<br />
тушаалд ажиллах болон ажиллаж байгаа албан хаагчдын мэдээлэлд<br />
үндэслэн шатлан дэвшүүлэх, сургаж хөгжүүлэх, сахилга хариуцлага тооцох<br />
зэрэг хүний нөөцийн үйл ажиллагаанд хиймэл оюун ашиглах боломж<br />
бүрдүүлж байна.<br />
- Цогц систем бүрдсэнээр статистик мэдээллийн зэрэгцээ судалгаа,<br />
шинжилгээний болон бодлогын шийдвэр боловсруулах, үнэлэх суурь<br />
өгөгдлийн сан үүснэ.<br />
- Төрийн албаны Хүний нөөцийн удирдлагын тогтолцоо цахим систем нь:<br />
a. төрийн албан дахь хүний нөөцийн ур чадвар, авьяасын менежментийг<br />
хөгжүүлэх,<br />
b. чадавхыг бэхжүүлэх, цахим шилжилтийн нөлөөгөөр өөрчлөгдөж буй<br />
ажил үүрэг болон хэрэгцээтэй ур чадварыг тодорхойлох боломж<br />
бүрдэх,<br />
c. төрийн албан дахь хөдөлмөр эрхлэлтийн тэгш байдлыг хангах,<br />
d. хүний нөөцийн үйл ажиллагааны төсөв, төлөвлөлт, гүйцэтгэлийг хянах<br />
хэрэгсэл болно.<br />
Иймд бусад улс орнуудын төрийн албаны хүний нөөцийн удирдлага,<br />
бодлогыг дэмжих цахим системийг хөгжүүлж байгаа туршлага, сургамж болон<br />
цахим засаглалыг хөгжлийн хандлагатай уялдуулан төрийн албаны Хүний<br />
нөөцийн удирдлага мэдээллийн тогтолцоо цахим системийг төлөвлөсөн бүрэн<br />
агуулгаар хөгжүүлж дуусгах. Ингэхдээ зарчмын болон бодлогын бусад уялдааг<br />
хангах, мөн зардал, үр өгөөжийн тооцоолол, харьцуулалтыг тухай бүр хийж,<br />
аудитлах шаардлагатай юм.<br />
АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД БАЯРЛАЛАА<br />
✴ ✴ ✴<br />
49
“ТЭГШ БОЛОМЖ-ХАМТЫН ҮР ДҮН” Төрийн захиргааны албан хаагч<br />
эмэгтэйчүүдийн анхдугаар чуулганы хаалтын үйл ажиллагаанд<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн гишүүн Ц.Амартөгсийн хэлсэн үг<br />
Та бүхний энэ өдрийн мэндийг дахин эрье.<br />
Төрийн ордон. <strong>2022</strong>.03.07<br />
Өнөөдөр байгаа нийгэм болон төрийн алба бидний дунд байгаа бидний<br />
оршиж байгаа энэ асуудал шийдлүүдийг ярих боломж бололцоо бий болгосон бүх<br />
хүмүүст мөн идэвхтэй хамтарч оролцсон та бүхэнд дахин талархал илэрхийлж<br />
байгааг хүлээн авна уу .<br />
Өнөөдрийн чуулган маань анх удаа зохион байгуулагдлаа. “Тэгш боломж-<br />
Хамтын үр дүн” өөрөөр хэлбэл бидний хэлж, хийж чадахгүй байгаа энэ асуудлууд<br />
дээр дуудлага өгсөн, уриа өгсөн ийм зорилт бүхий чуулган зохион байгуулагдлаа.<br />
Өнөөдрийн чуулганд бидэнтэй хамт Монгол Улсын Их Хурлын Дарга, Дэд<br />
дарга, Байнгын хорооны дарга, мөн Засгийн Газрын Гишүүд, НҮБ-ын суурин<br />
төлөөлөгчийн мэндчилгээ, Канад улсаас Монгол Улсад сууж байгаа элчин сайд<br />
биеэрээ оролцож бидний дуу хоолойг сонсож байгаад талархаж байна.<br />
Энэ чуулганыг хамтран зохион байгуулсан байгууллагуудад мөн үйл<br />
ажиллагаагаар манлайлал болж дэмжлэг үзүүлсэн нийт Их Хурлын Тамгын<br />
Газрын хамт олон, Либерал эмэгтэйчүүдийн оюуны сангийн хамт олонд дахин<br />
талархал илэрхийлье.<br />
“Тэгш боломж- Хамтын үр дүн” сэдвийн дор өргөн хүрээтэй асуудлуудыг бид<br />
хэлэлцлээ. Энэ бол эхлэл, мөн залгамж, мөн цаашдын ажлын гараа юм. Бид<br />
50
өнөөдөр нэг удаа яриад нэг удаа хэлэлцээд, нэг удаа асуудлаа тавиад орхихгүй<br />
гэдгийг хэлье. Туршлагаа хуваалцан, илтгэл мэдээлэл тавьсан мөн санал<br />
сэтгэгдлээ хэлсэн, өөрийнхөө суралцсан ур чадвараасаа үр дүнгээ танилцуулсан<br />
бүх хүнд талархаж байгааг дахин дахин илэрхийлье.<br />
Төрийн захиргаан дахь жендерийн тэгш байдал өнөөдөр ямар байгаа вэ?<br />
Эмэгтэйчүүдийн хөдөлмөр эрхлэлт түүнд тулгамдаж байгаа асуудал бэрхшээл<br />
хүндрэл юу юм бэ? Төрийн албаны Хүний нөөцийн бодлого хэрхэн яаж өөрчлөгдөн<br />
шинэтгэлээр яаж агуулга нь баяжиж байгаа вэ гэдэг талаар үндсэн илтгэлүүд<br />
танилцуулагдлаа.<br />
Мөн байгууллагуудын жендерийн тэгш эрхийг хангах талаар оролцоо,<br />
нөхцөл байдал дээшилсэн гэдгийг бид өнөөдрийн чуулганаас харлаа<br />
туршлагаасаа хуваалцлаа. Энэ бүхэн бидэнд маш их үнэ цэнтэй сургамж болж<br />
байгаа гэдгийг дахин хэлмээр байна.<br />
Эрх тэгш, тэнцвэртэй төрийн албыг төлөвшүүлэх, нийгэмд шударга ёс<br />
тогтоох төрийн хүртээмжтэй үйлчилгээ үзүүлэх хөшүүрэг бол эмэгтэйчүүд бид.<br />
Мөн бидэнтэй байнга дэмжиж хамт байдаг эрэгтэйчүүд. Энэ бол бидний хамтын<br />
ажиллагааны үр дүн мөн бидний зорилго.<br />
Төрийн алба төвшин, ур чадвартай, шударга, хүртээмжтэй болсноор<br />
нийгмийн хөгжил, нийгмийн тэгш байдал, нийгмийн сайн сайхныг бид бүтээнэ<br />
гэдгийг хэлье.<br />
Монгол улсын урт хугацааны хөгжлийн бодлого “Алсын хараа-2050” баримт<br />
бичигт “нийгмийн бүлгүүд засаглалын үйл явцад тэгш оролцоотой байх боломжийг<br />
бүрдүүлнэ” гэсэн зорилт тавьсан. Энэ зорилтыг хэрэгжүүлэхэд бид өдөр тутамдаа<br />
оролцож байна.<br />
Эмэгтэйчүүд бидний үйл ажиллагааны талаар үндсэн илтгэлд дурдсан.<br />
Ашиг сонирхлоос ангид байх, шударга байх, хариуцлагатай байх, эдгээр мөн<br />
чанарыг агуулсан байдал цаашдаа илүү бүтээмжтэй, хүртээмжтэй төрийн үйл<br />
ажиллагааг бий болгоход онцгой хувь нэмэр оруулна гэдгийг тэмдэглэж хэлмээр<br />
байна.<br />
Гарсан ахиц дэвшлээс мөн бид жендерийн тэгш байдал хангах тухай<br />
хуулийн хэрэгжилт дээр тодорхой ахиц гарсан тэдгээрийг илүү яаж бататгах вэ<br />
гэдэг талаар бүх оролцогчид, илтгэгчид мэдээлэл хийсэн хүмүүс хэлсэн дурдсан.<br />
Ялангуяа, бид төрийн захиргааны байгууллагад жендерийн эрх тэгш<br />
байдлыг хангах тухай үйл ажиллагааны төлөвлөгөө батлагдсан гэдгийг онцолж<br />
байна. Энэ нь зөвхөн үйл ажиллагааны төлөвлөгөө буюу цаасан дээр үлдэх зүйл<br />
биш бидний өнөөдөр ярьж байгаа болон цаашдаа хийх үйл ажиллагааны батлан<br />
илэрхийлэл юм гэдгийг хэлье.<br />
<strong>2022</strong> оны Хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчлэлтэд тэгш байдлыг бий<br />
болгохтой холбоотой маш олон шинэлэг үйлүүд, санаанууд шинэ зарчмууд шинэ<br />
орчин нөхцөлүүд бий болсныг хууль эрх зүй хэрэгжиж эхэлснээс хойш гарч байгаа,<br />
51
хийж байгаа, хэрэгжүүлж байгаа зүйлүүдээс харагдаж байна. Эдгээрт<br />
байгууллагын түвшинд хийж болох санаачилж болох олон ажлууд байна. Тэгш<br />
байдал гэдэг зүйл хаа нэгэн газар байж байдаг түүн рүү бид очоод тэнд хүлээгдэж<br />
байдаг нэг зүйл биш. Бидний дотроос гарч ирэх биднээс дамжаад цаашаа нийгэм<br />
олон нийтэд түгээгдэх үнэт зүйл үнэ цэнэ гэдгийг дахин хэлье.<br />
Үүний зэрэгцээ төрийн захиргааны албан хаагчид ялангуяа эмэгтэйчүүдийн<br />
манлайллын хөтөлбөр төрийн бодлого үйл ажиллагааг илүү сайн болгоход хувь<br />
нэмрээ оруулж байна. Энд хөтөлбөрт оролцогчид маань олж авсан мэдлэгээ<br />
ашиглах, өөрийгөө хөгжүүлэх тухай хөшүүрэг, сэдэл тэмүүллийг бий болголоо.<br />
Түүнчлэн бидний өдөр тутамд тулгамдаж байгаа ажил амьдралын<br />
тэнцвэртэй байдлыг хангах тухай асуудлууд нь гэр бүлдээ зарцуулах цаг хугацаа,<br />
улмаар нийгэмдээ үзүүлэх хувь нэмэр зэрэг жендерийн ямар нэгэн ялгаагүйгээр<br />
тэгш оршиж, цаашаа хөгжих боломж бүрдүүлэх шаардлагатайг харуулж байна.<br />
Хурдацтай өөрчлөгдөж байгаа энэ үед нийгэм эдийн засгийн маш олон<br />
сорилтууд бидэнд тулгамдаж байна. Төрийн албан хаагч бид нар энэ сорилтуудыг<br />
боломж болгон хугацаатай өрсөн өсөн дэвшихийг, өөрчлөгдөхийг, илүү үр дүнд<br />
хүрэхийг, өдрөөс өдөрт цагаас цагт сайн сайхны төлөө сурч мэдэхийг уриалж<br />
байгаа гэдгийг хэлье.<br />
Бид Төрийн албаны хүний нөөцийн бодлогод хэнийг ч гадуурхахгүй хэнийг<br />
ч орхихгүй хөгжүүлэх гэдэг тогтвортой хөгжлийн зорилтын үндсэн зарчмуудыг<br />
хэрэгжүүлэх боломж нөхцөлийг бүрдүүлж ажиллана гэдгийг нэгтгэн илэрхийлж<br />
байна.<br />
Та бүхний оролцоонд талархаж байна. Өнөөдрийн чуулганы үйл ажиллагаа<br />
амжилттай өндөрлөж байна. Та бүхэнд баярлалаа.<br />
✴ ✴ ✴<br />
52
Төрийн албаны зөвлөлийн “7:4:10” арга зүйн сургалтын <strong>2022</strong> оны 3 дугаар<br />
сарын цуврал сургалтыг хааж Төрийн Албаны Зөвлөлийн Гишүүн<br />
Ц.Амартөгсийн хэлсэн үг<br />
Төрийн албаны шинэтгэлийн хүрээнд, Төрийн албаны зөвлөлийн 7:4:10<br />
вебинар сургалтад харилцаа хандлага, ёс зүй, манлайллын агуулга бүхий цуврал<br />
сургалт зохион байгуулахаар Дэйл Карнэгийн хөтөлбөрөөс сонгон цувралаар<br />
танилцуулсан. Энэ хөтөлбөр нь маш их өргөн хүрээний агуулгатай, гүнзгийрүүлсэн<br />
судлах зүйл, арга аргачлал ихтэй байдаг. Сургалтын агуулгын хүрээнд мэдээллийг<br />
нэгтгэн товч дүгнэвэл дараах дүр зураг харагдаж байна.<br />
“Алдаа дутагдлыг шийдвэрлэх нь”<br />
Төрийн албан хаагч бид хэрхэн алсын хараатай эрхэм зорилготой үнэт<br />
зүйлтэй ажиллах вэ? Ажиллахдаа чиг үүргээ хангалттай яаж хүлээн<br />
зөвшөөрүүлэхүйц түвшинд гүйцэтгэх юм. Хүлээн зөвшөөрөгдөхүйц түвшин гэдэг<br />
маань өдөр тутмын харилцаанд бий болж байгаа эерэг өөрчлөлтүүдийн нийлбэр.<br />
Тэгэхээр ажил хийж байгаа хүн бүр алдаа гаргадаг алдаа гэдэг нь ямар түвшинд<br />
байх ямар зүйл байдаг мөн алдаанаасаа суралцаж хэрхэн цаашаа өсөж дэвшиж<br />
ажиллах хэрэгтэй. Тэгэхээр алдаа гэдэг зүйлийг хэрхэн яаж тодорхойлж ямар зүйл<br />
дээр төвлөрч ажиллах ёстой юм, алдаа гаргахгүй байх боломжийг бид бүрдүүлэх,<br />
асуудлыг яаж илүү эергээр хувь хүний түвшинд хүрэхгүйгээр, зөрчил үүсгэхгүйгээр<br />
шийдвэрлэж болдог вэ гэдэг арга, арга зүйг бидэнд танилцууллаа.<br />
Ялангуяа гүйцэтгэлээ сайжруулах, гүйцэтгэл нийгмийн судалгааны түвшинд<br />
хийгдсэн Жон Калхоны туршилтын үр дүн илүү сонирхол татаж байна. Өөртөө<br />
сорилт бий болгохгүйгээр үйл ажиллагаагаа илүү сайжруулах хүсэл<br />
тэмүүлэлгүйгээр бэлэнчлэх байдал хүнийг ямар зүйлд хөтөлж болох талаар<br />
53
туршилтаар үзүүлсэн үр дүнд үндэслэсэн зүйлийг бидэнд тайлбарласан. Энэ бол<br />
бидэнд бас нэг сэдэл тэмүүлэл болж байна. Тэгэхээр үе шаттай явагдаж байгаа<br />
сургалтдаа та бүхэн идэвхтэй оролцоод үйл ажиллагаандаа, өдөр тутмын<br />
харилцаандаа утга учиртай байх нээлттэй эерэг харилцааг бий болгосны үндсэн<br />
дээр үр дүнтэй ажиллах боломж бололцоог та бүхэн байнга эрэлхийлж хамтарч<br />
ажиллаж байгаарай гэж хүсье.<br />
“Манлайллын хэв маяг, хандлагаа тодорхойлох нь”<br />
Санаачилгатай харилцааны гүүр бий болгох сэдэл олгох сургалт боллоо.<br />
Бид өөрсдөө туршлагаасаа аль хэдийнээ мартсан завгүй өдөр тутмын амьдралдаа<br />
төдийлөн эргэж харахаа байсан нээж илрүүлж чадаагүй зүйлсийг эргээд дурсах,<br />
анхаарах, үг үйлдлээрээ хэрэгжүүлэх боломжтой сайхан мэдээлэл агуулагдаж<br />
байна. Манлайлах, удирдах гэдэг хоёрыг ойлголтын хувьд нэг ойлголт гэж боддог<br />
хүмүүс байдаг. Гэтэл энэ маань өөрөө шал өөр харилцаанд суурилсан, амжилттай<br />
байх ур чадваруудыг шаарддаг зүйл юм. Манлайлал гэдэг бол нэг хэсэг хүмүүсийг<br />
үг үйлдлээрээ бахархуулах, дуурайлгах, хүндлүүлэх, тэр хүн шиг болох<br />
тэмүүллийг бий болгох хүчтэй зүйл юм байна. Гэхдээ энэ нь ямар нэгэн газарт<br />
тусгай орчинд бий болдог зүйл биш мэндлэхээс, харилцахаас эхэлдэг зүйл бөгөөд<br />
энэ харилцааны ур чадвар нь эргээд бидний хамгийн том зүйл болох үйл<br />
ажиллагаанд, үр дүнд, үр нөлөө болоход суурь нь болдог юм байна гэдгийг та<br />
бүхэн ойлгож хүлээж авч байгаа гэж бодож байна.<br />
Эерэг харилцаагаа бий болгоход яах вэ? Үүнд өөрийгөө ойлгох, удирдах нь<br />
суурь юм. Энэ зүйл байхгүй бол бид цаашаа ямар ч түвшинд яриад ойлголцохгүй,<br />
харилцааны зөрчил үүснэ. Үүнээс сэргийлж чадаж байгаа хүн нь амжилтад хүрэх<br />
боломжоо илүү өргөн хүрээнд нээж байна.<br />
Манлайлал гэдэг зүйл нь зөвхөн удирдах ажилтнуудад л байх ёстой гэдэг<br />
ойлголт нь буруу ташаа ойлголт юм. Хүн өөрийнхөө орчинд, гэр бүлдээ найз<br />
нөхдөдөө, нийгэм соёл бүх зүйл дээр манлайлж байдаг. Ямар нэгэн манлайллын<br />
хэлбэр байгаад тэр нь хүн болгонд тардаг гэдэг зүйл биш, Хүн болгон таныг ямар<br />
өнцгөөр, таны ямар ур чадварыг илүү олж харав тэр өнцгөөр л та манлайлж байгаа<br />
гэдэг ойлголтоор сайхан мэдээлэл авлаа.<br />
54
Ингээд өдрийг өөдрөг сайхнаар өнгөрүүлээрэй ажлыг илүү их эрч хүчтэй,<br />
алсын хараатай ажиллаарай гэж нийт албан хаагчдадаа хүсье. Энэ харилцааны<br />
хичээл бидэнд илүү их сэдэл тэмүүлэл бий болгох үр дүнд энэ сэдэл тэмүүлэл<br />
харилцаа хандлагаараа нөлөөлөх оролдлого хийж байгаа ёс зүй харилцаа<br />
хандлагын бас нэг хэсэг юм гэдгийг та бүхэндээ хэлье.<br />
“Хүлээлтэд нийцсэн гүйцэтгэлийг тодорхойлж өгөх нь”<br />
Өнөөдрийн сургалтаар хүлээлтэд нийцсэн гүйцэтгэлийг хэрхэн яаж<br />
гүйцэтгэх вэ, яаж гүйцэтгэл үүргээ тодорхойлох вэ энэ асуудлаар бидэнд тодорхой<br />
арга зүйтэй яаж түүнийг илүү тодорхой байлгах вэ гэдэг талаар зөвлөгөө мэдээлэл<br />
өглөө. Гүйцэтгэлийн удирдлага гэж бид бас их ярьдаг, сургалт мэдээлэл өгдөг энэ<br />
зүйл дээр төлөвлөх, хэрэгжүүлэх, хяналт мониторинг хийх, үнэлэх энэ үйл явцаас<br />
бүрддэг. Багшийн маань хэлсэн төлөвлөх шат буюу ямар үр дүнд хүрэх гээд<br />
байгаа вэ гэдгийг илүү ойлгомжтой байлгахын тулд зорилго SMART байх гэдэг<br />
агуулгыг та бүхэн илүү сайн ойлгож үзээрэй.<br />
Хэрэгжилтийн явцад яаж хэрхэн ажилтантайгаа харилцах, хэрхэн яаж зөв<br />
чиглүүлэх вэ, харилцаа холбоогоо хэрхэн яаж оновчтой зөв ашиглах вэ гэдэг энэ<br />
бүх зүйл мөн гүйцэтгэлийн явцад бидэнд маш их тус нэмэр болно гэдгийг дахин<br />
сануулж хэлэхийг хүсэж байна.<br />
Гүйцэтгэлийн үр дүнг тодорхой байлгах, үр дүнгээ илүү сайн болгох мөн энэ<br />
үйл явцдаа хамтын ажиллагаа хамтын оролцоогоо илүү сайн байлгах гэдэг маань<br />
харилцан итгэлцэл бий болгох эргээд байгууллагынхаа төлөө, төрийн албаны<br />
төлөө зүтгэж байгаа та бүхэн ямар үнэ цэнтэй байгаа болоод энэ байгууллага<br />
юуны төлөө оршин тогтнож байгаа вэ гэдгийг эргэж бодож дүгнэж, өдөр тутмынхаа<br />
үйл ажиллагаанд шинэ санаачилга шинэ нөхцөл байдлыг бий болгох ийм<br />
мэдээллүүд өглөө.<br />
Бидний өнөөдрийн хийж байгаа үйл ажиллагаа маань илүү үр дүнд чиглэсэн,<br />
үр дагавар, үр нөлөө буюу алсын хараа, эрхэм зорилгодоо нийцсэн байх талаар<br />
энэ сургалтын агуулга оршиж байгаа. Сарын төлөвлөгөөг бичихдээ төрийн алга,<br />
төрийн байгууллага, тухайн нэгж яг юуны төлөө зорьж байгаа вэ, яагаад бий болж<br />
байгаа вэ, яагаад энэ байгууллага байгаа вэ гэдэг энэ зүйлийг эргэж харах бодол<br />
сэдэл төрүүллээ.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн алсын хараа, эрхэм зорилгыг та бүхэндээ<br />
танилцуулъя.<br />
АЛСЫН ХАРАА<br />
Монгол Улсын Үндсэн хууль, бусад хуулийг чандлан баримталж, үндэсний<br />
язгуур ашиг сонирхолд захирагдан, ард түмэндээ үйлчилдэг төрийн албыг бий<br />
болгоно.<br />
55
ЭРХЭМ ЗОРИЛГО<br />
Төрийн албаны чадахуй /мерит/-н зарчмыг сахиулж, улс төрийн зүй бус<br />
нөлөөллөөс ангид, иргэдийн итгэл хүлээсэн төрийн албыг төлөвшүүлэхэд<br />
оршино.<br />
Эрхэмлэн дээдлэх зүйлс<br />
• Хуулийг дээдлэх, шударга ёсны зарчим<br />
• Ажлын болон түншлэлийн сайн харилцаа, итгэл, хүндэтгэл<br />
• Нээлттэй, ил тод байх зарчим<br />
• Үлгэрлэн манлайлах зарчим<br />
• Шинийг санаачлан, үргэлж сайжруулагч байх<br />
• Суралцагч байх зарчим<br />
Үйл ажиллагаандаа, сарынхаа төлөвлөгөө бэлтгэхдээ энэ хэлсэн<br />
санаачилсан зүйлүүдийг эргэж бодоод үзээрэй. Мөн ажлын талбар буюу чиг үүргээ<br />
хэрэгжүүлэх албан тушаалын тодорхойлолтуудаа нэг эргээд харах ийм шаардлага<br />
хэрэгцээ байна. Албан тушаалын тодорхойлолт өнөөдөр төрийн захиргааны<br />
болон төрийн үйлчилгээний байгууллагын ажилтнуудын хувьд зөвхөн албан<br />
тушаалд томилогдох үед эсвэл ямар нэгэн хариуцлага үйл ажиллагаа ярих үед<br />
ашиглагддаг баримт бичиг биш юм өдөр тутамдаа хийгдэх үйл ажиллагаандаа<br />
хэрэглэх амьд баримт бичиг байх ёстой юм байна гэдэг санааг багш маань өглөө.<br />
Тэгэхээр энэ бүхнийг та бүхэн маань үйл ажиллагаандаа хэрэгжүүлээрэй.<br />
Хувь хүний харилцаа манлайлал удирдлагын ур ухаан энэ зүйлдээ хэрэглэх<br />
боломжтой арга зүй аргачлалыг заасан танд баярлалаа. Ингээд бид илүү яаж үр<br />
дүнд хүрэх вэ, өнөөгийн байгаа түвшнээсээ цаашаа яаж илүү ахих вэ, иргэдийн<br />
хүлээлтэд нийцсэн гүйцэтгэлийг хэрхэн яаж биелүүлэх вэ гэдэг дээр чухал ойлголт<br />
санаануудыг өглөө. Та бүхэндээ баярлалаа. Ажилд нь амжилт хүсье. Илүү сайн<br />
гүйцэтгэлтэй илүү сайн ур чадвараа ашигласан түвшинд хүрээрэй гэж хүсье ээ.<br />
Баярлалаа.<br />
“Гүйцэтгэл сайжруулах көүчинг хийх нь”<br />
Ямар хэмжээнд урам зоригтой ажиллаж чадах боломжтой вэ? урам зориг<br />
өгөхийн тулд ямар ур чадварууд, ямар харилцааг бий болгох ёстой вэ? гэдэг<br />
талаар бидэнд маш энгийн хэрэглэж болохуйц арга аргачлалыг өгсөн багшдаа<br />
баярлалаа. Хичээл болгон шинэ мэдлэг, шинэ мэдээлэл ялангуяа бид өдөр<br />
тутамдаа анзаардаггүй төдийлөн анхаарал тавьдаггүй харилцааны чухал<br />
элементүүдийг санаа авахуйц байдлаар хэлж, зөвлөж, тусалж байгаад баярлалаа.<br />
Бид хөгжлийн тойрог, хөгжлийн циклийг бий болгох ямар ач холбогдолтой<br />
вэ? Хүн насан туршдаа суралцдаг. Тэгэхээр насан туршдаа суралцах энэ процесс<br />
маань өдөр тутмын үйл ажиллагаанаас дадал болгож байгаа зүйлээс эхэлнэ. Энэ<br />
56
дадал болгож байгаа зүйл нь хамтран ажиллагчдаа удирдлага доор ажиллаж<br />
байгаа хүмүүстээ аль болох илүү их тэмүүллийг бий болгох, илүү өндөр түвшинд<br />
гарахад нь дэмжиж урам зориг, жигүүр хайрлах зүйлүүд байдаг юм байна гэдгийг<br />
бид харлаа.<br />
Хүн болгон өөр өөрийн онцлогтой, зөвхөн 1 хувь бүтээгдсэн. Тэгэхээр нэг<br />
хувь буюу өөрийн ямар онцлог шинж байдал байгаа вэ гэдгийг хүн өөрөө өөрийгөө<br />
таньж мэдэхийн зэрэгцээ хамт байгаа хүмүүсээ ч гэсэн хэр өөр байх ёстойг өөр<br />
байгааг нь хүлээн зөвшөөрч харин өөр өөр боломжийг нэг зорилгын зүгт хэрхэн<br />
яаж чиглүүлэх гэдэг нь чухал зүйл юм байна.<br />
Нэг зорилгын төлөө төрийн албаны төлөө төрийн албаны бүхий л түвшинд<br />
ажиллаж байгаа та бүхэнд маань өнөөдрийн миний зорилго юу вэ, бид юунд<br />
хүрэхийн тулд зорьж ажиллаж байгаа вэ, цаашдаа юу болох вэ, 5 жил, 10 жилийн<br />
дараа гэж тэмүүллээ илүү хурцалж, илүү алсыг харж мөн өдөр тутмынхаа үйл<br />
ажиллагааг тэр алсыг харсан зүйл рүүгээ тэмүүлэх алхмаа сайн бат бөх болгож<br />
авч яваарай гэж хүсье.<br />
Бидэнд гүйцэтгэлээ хэрхэн яаж үнэлж болох мөн илүү сэтгэлгээг бий болгож<br />
яаж энэ ялгаатай байдлыг хүлээн зөвшөөрч болох хөгжлийн тойргоо илүү том<br />
дараагийн шатанд хүргэх хэмжээнд яаж хүргэх вэ гэдэг талаар би бас санаа сэдэл<br />
авч их зүйлийг суралцлаа. Манай энэ сургалт нэг талаас багш нар зохион байгуулж<br />
байгаа Төрийн Албаны Зөвлөл нөгөө талаар энэ мэдээллийг хүсэж хүлээж цаг<br />
заваа гаргаж оролцож байгаа та бүхний хамтын ажиллагааны үр дүн байх болно.<br />
Сургалт болгон хойноо нэг үр дүнг би болгодог та бүхний өдөр тутамдаа<br />
гаргаж байгаа энэ өөрчлөлт нь энэ үр дүнгээр илэрхийлэгдэнэ. Магадгүй өнөөдөр<br />
нэг зүйлийг бодож авлаа гэхэд маргааш түүнийгээ аль хэзээний өөртөө<br />
хэвшүүлчихсэн байх зүйл нь манай сургалтын үр дүн байх болно.<br />
Бид 5 цуврал хичээлийг харилцаа, хандлага, менежмент манлайллын<br />
чиглэлээр хийлээ. Энэ 5 багц сургалт маань хүн өөрөө өөрийг яаж хөгжүүлэх, яаж<br />
мэдрэх, яаж ойлгох гэдэг зүйлээс эхлээд манлайлал бол өдөр тутамдаа байдаг<br />
бидэнд мөнхийн хэрэгцээтэй зүйл юмаа. Менежментийн арга зүйгээр удирдахаас<br />
илүү манлайллын арга зүйгээр удирдах нь орчин үеийн шинэ хандлага болсон<br />
гэдгийг ойлгож хүлээж авсан бол мөн энэ ойлголтоороо олон үеийн хүмүүстэй<br />
ажиллахдаа бас энэ ойлголт нь нэг хэвийн байдлаар бусдад түгээгдэж болохгүй<br />
юм байна. Ялангуяа үе үеийн харилцаа хандлага, өөрчлөлт, хэв маяг гэдэг зүйл<br />
бол тухайн үеийнхээ хөгжлийн онцлог байдлаас хамаарсан байдаг учраас энэ<br />
харилцан адилгүй үеийнхнийхээ хооронд хамгийн нийцтэй мөн чанар нь юу байна<br />
гэдгийг олж хараад түүнийг ашиглаж удирдаж манлайлах гэдэг бол бас бидний<br />
амин чухал зүйл юм.<br />
Манлайлал, менежмент гэдэг бол зөвхөн удирдах ажилтанд байдаг зүйл<br />
биш болсон. Тэгэхээр бид өдөр тутамдаа, үйл ажиллагаандаа манлайлал гэдэг<br />
зүйлийг би яаж юугаар манлайлж байгаа вэ гэдгийг дахин бодоод үзвэл гэр бүлдээ,<br />
57
найз нөхдөдөө, ажлын хамт олондоо, өрөөнийхөө хамтран ажиллагч нартаа би<br />
ямар зүйлээр манлайлж, ямар зүйлээр үлгэрлэж байгаа вэ гэдгээ бодох ийм<br />
ойлголтыг бидэнд өгсөн. Энэ ойлголтоос илүү хүмүүс хамтарч ажиллахдаа би юуг<br />
хийх ёстой вэ, ямар түвшинд хийвэл бид үр дүндээ хүрлээ гэж үзэх вэ, энэ<br />
гүйцэтгэлээс бид ямар хүлээлтийг бий болгож байгаа вэ гэдгээ нээлттэй ил тод<br />
найрсаг харилцааг үүсгэн ажиллах. Найрсаг нээлттэй харилцааг үүсгэж чадахгүй<br />
бол бид ижил зүйлийг хүсээд гүйцэтгээд хийгээд байгаа ч гэсэн ялгаатай ойлголт<br />
ялгаатай мэдрэмж ялгаатай үр дүнтэй үлдэнэ гэдгийг багш маань бидэнд<br />
тодотгож хэлж өгсөн. Мөн тэр сургалт дээрээ биднийг сарынхаа хийх ажлыг яг<br />
юунд хүрэх гээд байгаагаа та бүхэн бичээд үзээрэй энэ бичиж байгаа зүйл маань<br />
өдөр тутамдаа хийгдсэн ажилтай чинь хэр нийцэж байгаа вэ, тэрийгээ бид бас<br />
хараад үзэх юм бол энэ ялгаатай хүлээлтийг хийхийн тулд ямар зүйлийг өдөр<br />
тутамдаа анхаарч анзаарч байх боломж бий болгох вэ гэдгийг хэлж өгсөн. Үнэхээр<br />
энэ хүлээлтийг бий болгохдоо хүн бүр өөрсдөө үйл ажиллагаагаа хянахаас гадна<br />
яагаад миний хүлээлт өөр байгаа вэ, юуг би өөрөөр хийгээд байгаа вэ, эсвэл юуг<br />
би тэр хязгаараасаа даваад алдаа болгоод байна вэ гэдгийг өөрөө өөртөө дүгнэх<br />
боломжийг олгоорой учир шалтгааныг нь олохгүй алдааны эзнийг хайх, хэн<br />
нэгнийг буруутгаад тэр алдааг орхих биш харин тэр алдааг ахиад гаргахгүй байх<br />
ийм чиглэлээр бид бүгд ямар хязгаарыг ямар зүйлийг буруу алдсан бол эргээд тэр<br />
зүйлийг зөв болгохын тулд яах вэ гэдэг алдаан дээрээ суралцах боломжийг<br />
эрэлхийлэх ёстой юм байна гэдгийг ойлгож авсан.<br />
Алдаа дутагдал гарахгүй байна гэж байхгүй харин хүн өөрөө ажил хийж л<br />
байгаа бол ямар нэгэн байдлаар амжилт 100% төгс байна гэж байхгүй 99% байлаа<br />
гэхэд би 1% хувиа яаж илүү сайн болгох вэ гэдэг энэ зүйлийг хувь хүн суралцаж<br />
авах ёстой гэж ойлгож байна. Хүн болгон адилгүй өөр өөрийн арга зүй хандлагатай<br />
байдаг талаар хэлсэн. Энэ нь эргээд гүйцэтгэлээ яаж хаанаас нь аль өнцгөөс<br />
харах уу. Тэр хүн хаанаас хараад байна өөрөөр хэлбэл нөгөө хамтран ажиллагч<br />
маань эсвэл удирдлага маань миний гүйцэтгэлийг аль өнцгөөс нь хаанаас нь<br />
хараад байгаа юм бол гэдэг энэ асуулт бас бидний харилцаанд чухал зүйл байна.<br />
Яаран дүгнэлт хийж хариу үйлдэл үзүүлэхээсээ өмнө бодох. 1 хором 5 секунд<br />
магадгүй бодоод үзэхэд тэр гүйцэтгэл хийж байгаа буруу ч байсан хийж байгаа<br />
сэтгэл гэдэг зүйлийг олж харах. Гүйцэтгэл нь буруу муу байна гээд тэр хүнийг<br />
буруушааж алдаа өгөх биш харин илүү сайн гүйцэтгэлтэй болгоход нь яах гэдэг<br />
зүйлийг удирдагч хамтран ажиллагч хүн болгон бодох ёстой юм байна.<br />
Мэдээллийг мэдлэг, ур чадвар болгож бүтээх нь бидний үүрэг, энэ<br />
сургалтаас хүлээж байгаа бидний хүлээлт. Иймд мэдээллийг өөртөө шингээж<br />
хүлээж авч магадгүй хамт олноороо багаараа энэ зүйлийг туршиж үзэх ийм сэдэл<br />
тэмүүлэл төрсөн байхаа гэж ойлгож байна. Ингээд 5 багц сургалт маань<br />
амжилттай зохион байгуулагдлаа. Дараа дараагийн сургалтуудыг өдөр тутамдаа<br />
үйл ажиллагаандаа төрийн албанд хийгдэж байгаа үйл явц үйл ажиллагааны шинэ<br />
соргог мэдээллээр та бүхний ажилд хэрэглэгдэхүйц арга зүйгээр хангах чиглэлээр<br />
сургалтуудаа цаашид зохион байгуулна. Ингээд багц сургалтуудыг хийж өгсөн<br />
58
Дэйл Карнэгийн багш Даваасүрэн танд болон хамтран ажиллагчдад нь энэ сайхан<br />
сургалтыг хийж өгсөн талархаж байгаагаа илэрхийлье. Мөн таны цаашдын ажилд<br />
оролцогчдынхоо өмнөөс амжилт хүсье.<br />
Баярлалаа.<br />
✴ ✴ ✴<br />
59
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга<br />
Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс<br />
60
АНГЛИЙН CIPD (БОЛОВСОН ХҮЧИН БА ХӨГЖЛИЙН ИНСТИТУТ)-ТЭЙ ХАМТРАН<br />
ЗОХИОН БАЙГУУЛЖ БАЙГАА ХҮНИЙ НӨӨЦИЙН МЭРГЭШСЭН АЖИЛТАН БЭЛТГЭХ<br />
СУРГАЛТЫГ НЭЭЖ ХЭЛСЭН ҮГ<br />
1. Төрийн албаны сургалт хөгжил яагаад чухал вэ?<br />
<strong>2022</strong>.05.17<br />
Төрийн албаны шинэтгэлийн гол хөдөлгөгч хүч болсон төрийн албан хаагчдаа<br />
чадавхжуулах, мэргэшүүлэх, олон улсын түвшинд бодож сэтгэдэг болгохыг аль аль<br />
талдаа хичээж байна.<br />
Цахим засаглалд шилжих, хүнд суртал, авлигагүй төрийн үйлчилгээг бүрдүүлэх<br />
үндэсний хорооны хуралд Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ нэг зүйлийг онцолсон. Тавьж буй<br />
зорилтдоо амжилттай хүрэхэд төрийн албаны бодлого, судалгааны чиглэлээр бүс нутаг,<br />
олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн хөтөлбөртэй Ли Куан Юүгийн нэрэмжит Сингапурын их<br />
сургуулийн Төрийн бодлогын сургууль зэрэг нэр хүндтэй газруудад төрийн албан<br />
хаагчдаа сургаж хөгжүүлэх нь чухлыг зөвлөсөн.<br />
Сая нэр дурдсан сургуультай гэрээ байгуулан өнгөрсөн жилээс эхлэн төрийн албан<br />
хаагчдаа суралцуулж, хоёр удаагийн төгсөлт хийсэн. Энэ сургуульд манай хүмүүс<br />
суралцах гурав дахь сургалт удахгүй эхлэх гэж байна.<br />
Түүнчлэн олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн ном, гарын авлагуудыг албан ёсны<br />
эрхтэйгээр эх хэл рүүгээ орчуулж, төрийн албан хаагчдадаа уншиж судлах боломжийг<br />
олгож ирлээ.<br />
Одоо нэгэн нэр хүндтэй байгууллагад манай төрийн албан хаагчид суралцаж эхлэх<br />
гэж байна. Энэ бол Английн Лондон хотод төвтэй “Боловсон хүчин ба хөгжлийн институт”-<br />
(CIPD)-тэй хамтран зохион байгуулах энэ удаагийн сургалт.<br />
Удаан хугацаанд бэлтгэж, гэрээ, харилцан ойлголцлын баримт бичгүүд бэлтгэсний<br />
эхний үр дүн ийнхүү гарч байна. Энэ сургалтыг төлөвлөж, ажил хэрэг болгоход олон хүний<br />
хүч оролцоо, цаг зүтгэл гарсныг тэмдэглэх хэрэгтэй. Тэр бүх хүмүүст талархал<br />
илэрхийлье.<br />
61
2. Энэ сургалтын онцлог<br />
Хүний нөөцийн удирдлага, сургалт хөгжлийн чиглэлээр мэргэшсэн, ажлын<br />
туршлагатай олон улсын түвшний зөвлөх багш нар энэ сургалтыг чиглүүлэн зохион<br />
байгуулна. Сургалтаа амжилттай төгсвөл олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн, хугацаагүй<br />
мэргэшлийн гэрчилгээтэй болно.<br />
Төгсөгчид маань энэ институтийн 100 гаруй жилийн түүхтэй мэдлэгийн санд<br />
нэвтрэх эрхтэй гишүүн болно. Нээлттэй мэдээллийн эх үүсвэрээс тэр бүр олддоггүй<br />
мэдлэг, мэдээллийн сангаас хүртэх чөлөөт орон зай Та бүхэнд нээгдэнэ гэсэн үг.<br />
Энэ сургалтыг төрийн албаны сургалт хөгжлийн үйл явцад гарч ирж буй нэг шинэ<br />
үзэгдэл гэж болно. Тиймээс ч сургалтад оролцож буй төрийн албан хаагчид, тэдний<br />
ажиллаж буй байгууллагууд онцгой анхаарах хэрэгтэйг сануулъя.<br />
3. Сургалтын явцад юунд анхаарах хэрэгтэй вэ?<br />
Байдаг нэг сургалт, болох юм болдгоороо болоод өнгөрнө гэж боддог хүмүүс<br />
байвал яг энэ цагаас энэ бодлоо толгойноосоо авч хаяхыг нөхөрсгөөр зөвлөх байна. Энэ<br />
сургалтад оролцож буй хувь албан хаагч чадавхжаад өнгөрөх ёсгүй. Сургалт зөвхөн нэг<br />
албан хаагчийн “олз” болох ёсгүй.<br />
Сургалтад хамрагдсан хүмүүс яам, агентлаг, ЗДТГ-ынхаа “үнэт капитал” болох<br />
ёстой. Иймд сургалтын үр дүнг хамтдаа үзнэ, хамтдаа хуваалцана гэдгийг оролцогч,<br />
оролцуулагч талууд сайн ойлгоорой. Нийт 285 цагийн багтаамжтай сургалт цахимаар<br />
явагдана. Мөн сургалтын явцад бие даан суралцах, сурч мэдсэнээ практикт нэвтрүүлэх<br />
дадлага ажлыг агуулга, хөтөлбөрт багтсан.<br />
Иймээс яамдын Төрийн нарийн бичгийн дарга, агентлагийн дарга нар, ЗДТГ-ын<br />
дарга зэрэг байгууллагын удирдлагууд оролцогч албан хаагчдынхаа ажлын ачааллыг<br />
зохицуулахад анхаарч, энэ сургалтад манай байгууллага бүхлээрээ оролцож, суралцаж<br />
байна гэж холч, нийтлэг өнцгөөс хараарай гэж хүсье.<br />
Аль ч орны хувийн хэвшлийнхэн аливаад овсгоотой, шинийг эрэлхийлэгч талдаа<br />
хурдтай явдгийг бид мэднэ. Харин манай улсын хувийн хэвшлийнхэн CIPD-ийн ямар нэг<br />
сургалтыг хараахан аваагүй байгаа юм билээ.<br />
Хүний нөөцийн стандарт тогтоогч нэр хүндтэй байгууллагын сургалтад оролцож<br />
байгаа нь тухайн хүнд төдийгүй ажил олгогч байгууллага, цаашилбал манай төрийн алба,<br />
Монгол Улсын хувьд том олз гэж бодоорой.<br />
Легаси буюу сургалт судалгааны өв болж үлдэхүйц тийм үйл явц өрнөөсэй гэж<br />
бодож байна. Төрийн байгууллагын хүний нөөцийн удирдлагыг хэрэгжүүлэх чиглэлээр<br />
олон улсын жишиг стандарт, туршлагыг нэвтрүүлэх зорилтоо хэрэгжүүлэхэд энэ удаагийн<br />
сургалт үр дүнгээ өгнө гэдэгт итгэж байна.<br />
Та бүхэнд сурлагын амжилт хүсье!<br />
---о0о---<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
62
.<br />
<strong>2022</strong>.05.13<br />
5<br />
2<br />
“ӨӨРЧЛӨЛТИЙН УДИРДЛАГА-CHANGE MANAGEMENT”<br />
Нийслэл, аймаг, дүүргийн ЗДТГ-ын дарга нарын<br />
сургалтад зориулсан лекцийн хураангуй<br />
Өөрчлөлтийн менежментийн шийдлийн чиглэлээр глобал лидер гэгддэг<br />
зөвлөх үйлчилгээний Prosci компанийг үндэслэгч Жефф Хиат 700 гаруй<br />
байгууллагын өөрчлөлтийн хэв маягийг судалсны үндсэн дээр боловсруулсан<br />
олон улсад өргөн ашиглагддаг хувь хүний хөгжил, өөрчлөлтөд анхаарал<br />
төвлөрүүлж, хувь хүний тодорхой өөрчлөлтөөр удирдан чиглүүлж, саад бэрхшээл,<br />
сорилтыг шийдвэрлэхэд чиглэгддэг ADKAR загварыг танилцуулъя.<br />
63
Судалгаа шинжилгээний 20 гаруй жилийн түүхтэй, олон улсын хэмжээнд<br />
100 мянга гаруй хүнийг сургалтад хамруулан сертификатжуулсан, АНУ-ын шилдэг<br />
100 (Fortune 100) компанийн 80%-тай хамтран ажилладаг өөрчлөлтийн<br />
удирдлагын энэхүү хүчирхэг загвар зөвхөн хувь хүн өөрчлөгдөх үед байгууллагын<br />
өөрчлөлт гарч болно гэсэн ойлголт дээр суурилдаг бөгөөд байгууллагын өөрчлөлт<br />
салбар, салбарын өөрчлөлт улс орны хэмжээний үр дүнтэй өөрчлөлт болдгийг<br />
тодорхойлдог.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
64
“ОНОВЧТОЙ БҮТЭЦ, ЗОХИСТОЙ ХАРИЛЦАА, ҮР ДҮН”<br />
Эртний архитектурын шийдэлд түгээмэл тохиолддог эв нэгдэл, тэнцвэрт<br />
байдал, эрч хүчний бэлгэдэл гексагон буюу зургаан өнцөгт дүрсээр төлөөлүүлэн<br />
төрийн албаны шинэтгэлийн зарим асуудлыг хөндье.<br />
1980-аад онд үүссэн олон салаа зам дахь тодорхой бус, нарийн төвөгтэй<br />
орчны тухай VUCA ойлголт бий. Харин цаг уур, глобал системийн өөрчлөлтөөс<br />
үүдэн 2020-иод онд гарсан дараа үеийн буюу next generation орчны тухай BANI<br />
ойлголтод шилжсэн тийм цаг үед бид ажиллаж амьдарч байна.<br />
Өөрөөр хэлбэл “хэврэг, сэтгэл түгшээсэн, шугаман бус, ойлгомжгүй” цаг үе<br />
дэх Монгол төрийн албыг хэрхэн оновчтой эрхлэн явуулах тухай онцолж, өөрчлөлт<br />
хийх арга зам, гарц шийдлийг загварчлан томьёолж байна.<br />
65
, ,<br />
, ,<br />
, , 67<br />
, , 67<br />
, -141 15-10<br />
, -141 15-10<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
66
Үе шат / дараалал Хамрах хүрээ Хугацаа Үр дүн<br />
ТОГТОЛЦООНЫ<br />
ӨӨРЧЛӨЛТ<br />
Эрх зүйн орчин<br />
Бүтэц /яам,<br />
агентлаг/<br />
Ангилал, зэрэглэл<br />
Цалин хөлс<br />
СИСТЕМ (ТОГТОЛЦОО)-ийн реформ<br />
a. Төрийн<br />
байгууллагын<br />
тогтолцоо<br />
b. Төрийн албаны<br />
төрөл, ангилал<br />
c. Төрийн<br />
захиргааны<br />
байгууллагын<br />
дотоод бүтэц<br />
d. Ангилал, зэрэглэл<br />
e. Цалин хөлс<br />
<strong>2022</strong>-2030<br />
Төрийн албаны тогтолцоо<br />
бүхэлдээ өөрчлөгдөнө:<br />
- Бүтэц, тогтолцоо, чиг үүрэг;<br />
- Дотоод бүтэц, удирдлагын<br />
хэлбэр, харилцаа<br />
- Төрийн жинхэнэ албаны<br />
ангилал, тодорхойлолт<br />
- Төрийн албаны ангилал,<br />
зэрэглэлийн өөрчлөлт<br />
- Цалингийн тогтолцоо (цалин<br />
хөлс нэмэгдүүлэх);<br />
- Шударга ёсны зарчим;<br />
- Үр дүнд суурилах;<br />
ҮЙЛ ЯВЦ /НӨХЦӨЛ БАЙДАЛ/-ЫН <strong>ШИНЭТГЭЛ</strong><br />
Одоогийн төрийн<br />
захиргааны тогтолцоо<br />
үндсэндээ хэвээр үлдэнэ:<br />
АНГИЛАЛ,<br />
ЗЭРЭГЛЭЛИЙН<br />
ӨӨРЧЛӨЛТ<br />
Цалин хөлсний хамт<br />
a. Ангилал<br />
зэрэглэлийг цөөлөх<br />
b. Төв, орон нутгийн<br />
ялгамжтай тогтоох<br />
<strong>2022</strong>-2030<br />
- Төрийн захиргааны албан<br />
тушаалын зэрэглэлийн<br />
өөрчлөлт (15-аас 10 болж<br />
цөөрөх);<br />
- Цалингийн сүлжээ, хэмжээнд<br />
өөрчлөлт орох (доод хэмжээг<br />
тогтоох, дээш чөлөөтэй);<br />
- Үр дүнд суурилах;<br />
- Орон нутгийн нэмэгдэл<br />
(ажилласан жил, цалингийн<br />
хэмжээ үл хамааран);<br />
ЦАЛИН ХӨЛСНИЙ<br />
ӨӨРЧЛӨЛТ<br />
a. Ижил хувиар<br />
нэмэх<br />
b. Ижил хэмжээгээр<br />
нэмэх<br />
c. Ялгамжтай хувь,<br />
хэмжээгээр нэмэх<br />
Бүтэц тогтолцоо, ангилал<br />
зэрэглэл хэвээр байна:<br />
- Цалингийн хэмжээ нэмэгдэж,<br />
өөрчлөгдөх (доод хэмжээг<br />
тогтоох, дээш чөлөөтэй);<br />
- Төв, орон нутагт харилцан<br />
адилгүй тогтоогдох;<br />
- Орон нутгийн нэмэгдэл<br />
(ажилласан жил, цалингийн<br />
хэмжээ үл хамааран);<br />
67
Гишүүн орнуудынхаа бодлогын туршлагыг харьцуулах, нийтлэг тулгамдсан<br />
асуудалд хариулт хайх, сайн туршлагыг тодорхойлох, дотоодын болон олон улсын<br />
бодлогыг уялдуулах талбар болж ажилладаг Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа,<br />
хөгжлийн байгууллага (OECD)-аас ирээдүйн төрийн албан хаагч, төрийн албаны<br />
төлөвшил хөгжлийн чиг хандлагын талаар гаргасан дүн шинжилгээнд тулгуурлан<br />
ярилцъя.<br />
? ?<br />
----о0о---<br />
Өнөөгийн төлөв байдал<br />
Ирээдүйн төлөв байдал<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
68
Хатагтай, ноёд оо,<br />
Монгол Улсын Их Хурлын дарга Г.Занданшатар, Улсын Их Хурлын гишүүн болон<br />
Засгийн газрын гишүүд ээ, Канад Улсаас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт<br />
Элчин сайд хатагтай Ивкофф Та бүхэнд энэ өдрийн мэнд хүргэе.<br />
Шинэ өдөр бүр шинэ боломжоор эхэлдэг. Төрийн албаны шинэтгэлийн хүрсэн<br />
түвшинг ахиулж, бүтээмжийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр шинэ өдөр эхэлж байна.<br />
Өнөөдөр Олон улсын эмэгтэйчүүдийн эрхийн хамгаалах өдрийн хүрээнд төрийн<br />
албаны шинэтгэлийн зарим асуудлууд болоод тэгш байдал, тэгш боломжийн тухай<br />
хэлэлцэхээр Та бид чуулж байна.<br />
69
Төрийн албаны шинэтгэл хууль, эрх зүйн шинэ орчин, төрийн албан хаагчийн<br />
харилцаа, хандлага, зан төлөвийн өөрчлөлт, үйлчилгээний соёл, чанар-хүртээмж,<br />
технологийн дэвшлээр хүрээгээ тэллээ.<br />
Бид КОВИД-19-ийн дараах төрийн албаны шинэ соёл, шинэ менежментэд бэлтгэж,<br />
хэрэгжүүлж байна.<br />
Иймд та бүхний анхаарлыг<br />
Нэг.<br />
Төрийн бүтээмж-Хүмүүн капитал,<br />
Хоёр. Тэгш гарааны шударга нөхцөл,<br />
Гурав. Боломж ба арга барил,<br />
Дөрөв.Тэгш боломж-хамтын үр дүн сэдвүүдэд хандуулъя.<br />
Олон сэдвийг хамарсан өргөн хүрээний өөрчлөлтөөс товч онцолъё.<br />
Төрийн албаны мерит зарчим, карьер хөгжлийн шатлан дэвших тогтолцоо, төрийн<br />
алба мэргэшсэн, тогтвортой байх бодлого хууль тогтоомж хэрэгжсэнээр батжиж, “Алсын<br />
хараа-2050”, “Шинэ сэргэлтийн бодлого”-оор төгөлдөржиж байна.<br />
Төрийн албаны хууль шинэчлэгдэн мөрдөгдсөнөөр хөгжлөөр тэргүүлэгч орнуудын<br />
төрийн албанд үр дүнгээ өгсөн зарчим, зохицуулалтыг нутагшуулах үйл явц хурдацтай<br />
өрнөлөө.<br />
Улс орны хөгжлийн урт хугацааны бодлогын гол цөм нь Монгол хүний амьдралын<br />
чанарыг дээшлүүлэх, иргэдийн итгэлийг хүлээсэн төрийн албыг төлөвшүүлэх явдал юм.<br />
Эдгээр үзүүлэлтийг сайжруулах асуудлыг төрийн бодлогынхоо тэргүүлэх зорилгоо<br />
болгосон улс орнууд тогтвортой, зөв хурдтай, хүчтэй хөгжиж байна.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
70
Нийгмийн хөгжилд төрийн гүйцэтгэх үүрэг, оролцооны илүү уян хатан, үр дүнтэй<br />
арга хэлбэрийг ашиглаж төрийн албан хаагчийн хандлага, сэтгэлгээг өөрчилж чадвал<br />
“төрийн бүтээмж”-ийн хэрэгжилт үр дүнд хүрнэ. Шийдлээ хүлээсэн энэ ажлууд бидний<br />
анхаарлын төвд байна.<br />
Үндсэн хуульд шударга ёс, тэгш байдал, хууль дээдлэх нь “Монгол төрийн үйл<br />
ажиллагааны үндсэн зарчим мөн” хэмээн тунхагласан. Энэ зарчмыг хэрэгжүүлэхэд<br />
төрийн бүх шатны байгууллагын албан хаагчдын, тэр тусмаа та бидний манлайлал чухал<br />
юм.<br />
Хүмүүн капитал зөвхөн тухайн хүний боловсрол мэдлэгээр хэмжигддэг үе байсан.<br />
Харин одоо энэ ойлголтыг эрүүл мэнд, эзэмшсэн боловсрол, туршлагаа хэрэгжүүлэх ур<br />
чадвар, хандлага зан үйлийг багтаасан илүү өргөн хүрээнд, олон хүчин зүйлийн уялдаанд<br />
авч үздэг боллоо. Төрийн бүтээмжийг нэмэгдүүлэхэд төрийн илүү тодорхой процесс,<br />
зарцуулах цаг хугацаа, технологи-хүмүүн капиталыг сайжруулахтай холбоотой олон<br />
асуудлуудыг хөндөнө.<br />
Шинэтгэлийн бодлого, үзэл баримтлалыг хэрэгжүүлэх, сайн засаглалыг бэхжүүлэх,<br />
төрийн үйл ажиллагааны бүтээмжийг дээшлүүлэхэд гол хөдөлгөгч хүч болох төрийн<br />
албаны төлөө гэх сэтгэлтэй, мэдлэг чадвартай хүний нөөц-хүмүүн капитал чухал үүрэгтэй.<br />
Мэдлэг, ур чадвар сайтай, үндэсний язгуур эрх ашгийн төлөө сэтгэлтэй, ямар ч<br />
иргэнд Монгол төрийн албанд өндөр бүтээмжтэй ажиллах боломж нээлттэй байна. Тийм<br />
эрх зүйн орчин, нийгмийн үзэл санаа, бодлого зохицуулалт манайд хангалттай бий.<br />
Төрийн албанд ажиллаж, төр, түмний үйлсийн төлөө зүтгэх нь нэр төрийн хэрэг<br />
гэдгийг тангараг өргөсөн төрийн албан хаагчид та бид сайн мэднэ. Зөвхөн “мэдэх” нь<br />
хангалттай биш. Албан хаагч бүр сэтгэл гаргаж өндөр бүтээмжтэй ажиллах шаардлага<br />
тавигдаж байна.<br />
71
Бүтээмж нь эдийн засаг, нийгмийн үр өгөөж, ард түмний амьдралын чанараар<br />
дүгнэгддэг. Хэн илүү хийж бүтээсэн нь, хэн илүү сэтгэл, үр ашиг гаргасан манлайлагчдад<br />
үр дүнд суурилсан цалин хөлсний систем үйлчилнэ.<br />
Төрийн албаны чадварлаг хүний нөөцийг хэрхэн бүрдүүлэх вэ?<br />
Тавигдаж буй зорилтоо БИД хэрхэн хэрэгжүүлж, ямар үр дүнд хүрэх вэ?<br />
БИД яавал зөв ажиллаж, өндөр бүтээмж гаргах вэ?<br />
Энэ асуултын хариулт нь, “Зөв хүнийг шударгаар зөв сонгон шалгаруулж, чадах<br />
ажилд нь томилж, зөв үр дүнд хүрэх” явдал юм. Энэ талаар тодорхой ахиц дэвшил гарч<br />
байна.<br />
Төрийн албан дахь тэгш боломжийг хангах өөр нэг чиглэл бол цахимжуулалт.<br />
Төрийн албаны зөвлөл үндэсний цахим сүлжээ “eMongolia”-д нэгдлээ. Төрийн<br />
албаны ерөнхий болон тусгай шалгалтад бүртгүүлэх, шалгах, дүгнэх зэрэг шалгалтын<br />
бүхий л үйл явцыг цахимд шилжүүлснээр хүний оролцоо, хөндлөнгийн нөлөөлөлгүй, олон<br />
нийт, мэргэжлийн байгууллагуудын хяналт дор ил тод, нээлттэй явуулдаг боллоо.<br />
Гэхдээ олон нийтийн зүгээс төрийн албаны хүний нөөцийг зөвхөн сонгон<br />
шалгаруулалтаар бүрдүүлэх нь өндөр бүтээмж бүхий хүмүүн капиталыг төрийн албанд<br />
татаж оруулахад зарим талаар учир дутагдалтай байгааг шүүмжилдэг. Тухайлбал, өндөр<br />
түвшний мэдлэг, онцгой ур чадвартай, ховор мэргэжилтэй хүмүүсийг төрд урин<br />
ажиллуулах уян хатан зохицуулалтын орон зай бий болгох хэрэгцээ шаардлага байгаа<br />
юм. Энэ орон зайг ч нөхөх болно.<br />
Энэ бол тархины ангуучлал (headhunting)-ын тухай ярьж байгаа хэрэг.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
72
Шинэтгэлийг үр дүнд хүргэх, шинэ сэргэлтийн бодлогыг хэрэгжүүлэн төрийн<br />
бүтээмжийг дээшлүүлэхэд цогц чадамжид суурилсан хүний нөөцийн удирдлагыг төрийн<br />
албанд нэвтрүүлэх явдал хамгаас чухал байна.<br />
Ийм учраас бид энэ ажлын бэлтгэлийг хангах зорилгоор “Цогц чадамж”, “Ёс зүй”,<br />
“Хүний нөөц”, “Системийн сэтгэлгээ”, “Зан үйлийн ухаан” “Дизайн сэтгэлгээ” сэдвүүдээр<br />
бүсчилсэн сургалт зохион байгуулж, Улаанбаатар хот болон 21 аймгийн 611 хүний<br />
нөөцийн удирдах ажилтнуудыг хамрууллаа.<br />
Албан тушаалын томилгооны тухайд Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газартай<br />
хамтарсан хяналт шалгалтын ажлын хэсэг ажиллаж, Төрийн албаны тухай хуулийн<br />
үндсэн зарчмыг зөрчсөн 1513 хууль бус томилгоог хүчингүй болгох арга хэмжээг авлаа.<br />
Энэ ажил цаашид ч үргэлжилнэ.<br />
Өнөөдрийн байдлаар чадвартай төрийн албан хаагчид ажиллах боломжтой 2148<br />
сул орон тоо байгаагаас 351 нь удирдах албан тушаалын орон тоо. Та бүхэнд сонгон<br />
шалгаруулалтаар өрсөлдөх боломж нээлттэй гэсэн үг.<br />
73
Тэгш гарааны шударга нөхцөл гэдэг нь нийгмийн орчин, ажлын байр, хамт олон,<br />
гэр бүл зэрэг хүний амьдралын бүхий л хүрээнд, онцлог нөхцөл байдлыг харгалзан тэгш<br />
боломжийг бүрдүүлэх тухай ойлголт юм.<br />
Төрийн албан хаагч бүрийн ялгаатай хэрэгцээ шаардлага, өөр өөрийн онцлогтой<br />
байдлыг нь хүлээн зөвшөөрч, тэнцвэрт оролцоотой, олон талт нийгмийн гишүүдийн<br />
төлөөллөөр бүрдүүлж, хэрэгцээнд суурилсан уян хатан төрийн бодлогыг үе шаттайгаар<br />
хэрэгжүүлэх нь төрийн албаны хүний нөөцийн удирдлагын нэгэн цөм юм.<br />
Төрийн албаны хөдөлмөр эрхлэлтийн зөв тогтолцоог хангах уян хатан бодлого, ил<br />
тод, тэгш шударга байдлын хэмжүүр болох хүний нөөцийн аудитыг төрийн албанд<br />
шинээр нэвтрүүлж, олон нийтийн хяналтын тогтолцоог бүрдүүлж байна.<br />
Манай улсын хамгийн том ажил олгогч нь ТӨР, төрийн алба. 2021 оны байдлаар<br />
хөдөлмөр эрхэлж байгаа иргэдийн дөрөвний нэг нь төрийн салбараас цалинжиж байна. 24<br />
Нийт 208864 төрийн албан хаагчийн 62.6 хувь, үүнээс төрийн захиргааны албан<br />
хаагчдын 62.8 хувь, их, дээд сургуульд суралцагчдын 63.7 хувь, мөн салбарт ажиллагсдын<br />
63.1 хувийг тус тус эмэгтэйчүүд эзэлж байна.<br />
24<br />
2021 оны байдлаар ажиллах хүч 1.2 сая гаруй байгаагийн 1.1 сая нь ажил эрхэлдэг бол түүний 200<br />
мянга гаруй нь төрийн албан хаагчид байна<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
74
Энэ танхимд оролцогчдын хувь ч нэгийг хэлж, хоёрыг бодогдуулах байх аа.<br />
Засгийн газрын гишүүдэд эмэгтэйчүүдийн эзлэх хувь өсөх зөв эхлэл жишиг тогтож<br />
байна. Харин яамдын Төрийн нарийн бичгийн дарга, агентлагийн дарга, аймаг, дүүргийн<br />
ЗДТГ-ын дарга, ИТХ-ын нарийн бичгийн дарга зэрэг захиргааны шийдвэр гаргах түвшний<br />
албан тушаалд эмэгтэйчүүдийн эзлэх хувь зорилтот түвшинд хүрэхгүй байна.<br />
Эмэгтэйчүүдийн албан тушаалд ахин дэвшихэд нь сорилт бэрхшээл болдог үл<br />
үзэгдэх "шилэн тааз"-ыг хүний нөөцийн бодлогын хүрээнд “чөлөөлж” явахаас өөр<br />
аргагүй.<br />
75
Дэлхийн эдийн засгийн форумын “Жендерийн тэгш бус байдлын индекс”-д эдийн<br />
засаг, боловсрол, эрүүл мэнд, улс төрийн оролцоо гэсэн 4 үзүүлэлтээр тухайн орны<br />
жендерийн тэгш бус байдлыг үнэлдэг.<br />
Манай улс энэ индексээр Зүүн Ази, Номхон далайн бүсийн 20 орноос 7-д, дэлхийн<br />
156 орноос 69-д эрэмбэлэгдэж байгаа нь харьцангуй дэвшилттэй үзүүлэлт. Цаашид ч<br />
нийгмийн амьдрал, эдийн засаг, улс төрийн үйл ажиллагаанд эмэгтэйчүүдийн оролцоог<br />
нэмэгдүүлэх боломж бий.<br />
Төрийн албаны зөвлөлөөс адил ажил албан тушаалд ижил ойролцоо цалин хөлс<br />
олгох судалгааны ажлыг Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам, Сангийн яам, Дэлхийн<br />
банктай хамтарч эхлүүлээд байна.<br />
Судалгаанд суурилсан, бүтээмжид чиглэсэн цалин хөлсний тогтолцоог<br />
нэвтрүүлснээр нийгмийн баталгаа сайжирч, төрийн албаны хүний нөөцийн шинэтгэл<br />
эдийн засгийн агуулгаар өргөжих болно.<br />
Аливаа зүйлийг хийж бүтээх арга зам нь инновац, түүнээс ч сайн хийж бүтээх арга<br />
бол та бидний сэтгэл, дотоод итгэл үнэмшил, хандлага соёлын эрс өөрчлөлт юм.<br />
Эмэгтэйчүүдийн карьер хөгжлийг дэмжих, замаар төрийн албан дахь тэгш<br />
боломжийг бүрдүүлж эхэллээ. Төрийн албаны зөвлөлөөс “Төрийн албанд жендерийн тэгш<br />
байдлыг хангах үйл ажиллагааны төлөвлөгөө (2021-2023)-г батлан хэрэгжүүлж байна.<br />
Өнөөдрийн энэхүү чуулган ч төлөвлөгөөнд тусгагдсан ажлуудын хэрэгжилтийн нэг нь юм.<br />
Иргэдийн төрийн алба хаах тэгш эрхийн боломжийг бодит утгаар нь өргөтгөх, жендерийн<br />
тухай хэвшмэл ойлголт, хандлагыг арилгах чухал алхам гэдэгт итгэлтэй байна.<br />
Төрийн албаны тэгш боломжийг хүнд суртал, ашиг сонирхлын зөрчлөөс ангид<br />
байлгахгүйгээр төсөөлөхөд хэцүү.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
76
Хүнд суртлын хүлээснээс нийгэм, иргэдийг ангижруулах үйл явц хурдацтай өрнөж<br />
эхэллээ. Хүнд суртлын “Улаан тууз”-ыг улам бүр сулруулах, тайлах, таслах ажил явагдаж<br />
байна. Өнөөдөр манай улсад 600 орчим хууль, 6700 гаруй стандарт мөрдөгдөж байна.<br />
Хэт их зөвшөөрөл, зохицуулалтыг бууруулах, давхардлыг арилгах шаардлагатай<br />
байгаа, үүнд та бидний манлайлал чухал. Төрийн хүнд суртлын ард нуугддаг ашиг<br />
сонирхлын зөрчлийг арилгаж, төрөөс үзүүлэх үйлчилгээг цахимжуулах замаар төрийн<br />
хүнд суртлыг бууруулах чухал.<br />
Төрийн албаны шинэтгэлд нийгмийн сорилт, шударга ёсны хүлээлт өндөр байна.<br />
Амжилтын 20 хувь ур чадвар, 80 хувь нь сайтар төлөвлөсөн стратеги гэсэн энгийн логик<br />
бий. Иргэдийн итгэл хүлээсэн төрийн албаны шинэтгэлийн амжилтын нэг хэмжүүр нь<br />
сайтар төлөвлөгдсөн стратеги, төрийн албан хаагчийн ур чадварт тулгуурласан тэгш<br />
боломж, хамтын үр дүн юм.<br />
Төрийн албан хаагчид аа,<br />
Шударга ёсны хүлээлтийн сорилтыг үр дүнтэй даван туулах уян хатан бодлого,<br />
гагцхүү хуулийн хүрээнд шинэлэг арга барилаар шуурхай ажилладаг төрийн албыг<br />
бэхжүүлэх ажил үе шаттай эрчимжиж байна. Цаашид ч үр дүнтэй үргэлжилнэ.<br />
Төрийн албанд тэгш боломж, хүртээмжтэй байдлыг хангах хүний нөөцийн<br />
удирдлагыг хэрэгжүүлэхэд дараах асуудлуудад анхаарлаа хандуулахыг Та бүхнээс хүсье.<br />
1. Ашиг сонирхлын зөрчлөөс ангид, ёс зүйтэй, хариуцлагатай байдлыг дэмжих<br />
нэгдмэл тогтолцоог бий болгоно. Нарийн мэргэжил, ур чадвартай, зан<br />
төлөвийн зөв хандлагатай, бусдад хүлээн зөвшөөрөгдсөн хүний нөөцөөр<br />
төрийн албыг бэхжүүлнэ.<br />
2. Албан тушаалтны ёс зүй, мэдлэг, боловсрол, туршлага, ур чадварын<br />
шалгуурыг олон улсын жишигт нийцүүлэн шинэчлэх, мэдлэг, боловсролд<br />
суурилсан мерит зарчмыг баримтлан томилон дэвшүүлдэг тогтолцоог<br />
77
бататгана. Сонгон шалгаруулалтад хүний хүчин зүйлийн оролцоог хязгаарлаж,<br />
технологийн дэвшил, хиймэл оюун ухаан, сэтгэл зүйн сорилыг нэвтрүүлэх<br />
ажлыг үргэлжлүүлнэ.<br />
3. Цахимаар үзүүлэх төрийн үйлчилгээний хүртээмж, тоог нэмэгдүүлэх, төрийн<br />
байгууллага, албан тушаалтны хүнд суртлыг арилгасан цахим үйл ажиллагааг<br />
үнэлж дүгнэж нийтийн соёл болгоно.<br />
4. Чиг үүргийн хийдэл, давхардлыг арилгах, төрийн үйлчилгээг хүргэх<br />
байгууллага, албан хаагчийн зохистой харьцааг тогтооно.<br />
5. Төрийн албаны бүтэц зохион байгуулалтад чиг үүргийн иж бүрэн шинжилгээ<br />
хийж, оновчтой бүтцийг тогтоон, төрийн зарим ажил үйлчилгээг судалгаанд<br />
үндэслэн мэргэжлийн холбоод, хувийн хэвшилд шилжүүлэх асуудлыг үе<br />
шаттай хэрэгжүүлнэ.<br />
6. Бүтээмж болон ур чадварт суурилсан цалин урамшууллын тогтолцоог<br />
нэвтрүүлнэ. Тогтвортой, бүтээмжтэй ажиллах боломжийг бэхжүүлэх шударга<br />
ажлын байрны баталгааг бий болгоно.<br />
Ноёд, хатагтай нар аа, энэхүү шинэтгэлийн үр дүн төрийн албаны манлайлагч<br />
эмэгтэйчүүд та бүхний оролцооноос шууд шалтгаална. Та бүхний ухаан бодол, ур чадвар<br />
нь төр улсын хэргийг удирдан явуулах сайн угтал хэмээн бэлгэдэж байна.<br />
Төрийн захиргааны албан хаагч эмэгтэйчүүдийн анхдугаар чуулганыг хамтран<br />
зохион байгуулсан нийт байгууллага, хамт олонд талархал илэрхийлье.<br />
Та бүхэнд амжилт хүсье. Баярлалаа.<br />
---о0о---<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
78
Авлигын эсрэг үндэсний чуулганд тавьсан<br />
илтгэлээс<br />
<strong>ТӨРИЙН</strong> <strong>АЛБАНЫ</strong> ТОМИЛГОО, ИЛ ТОД БАЙДАЛ:<br />
ТОМИЛГООНЫ ЗӨРЧЛӨӨС СЭРГИЙЛЭХ НЬ<br />
/Хураангуй/<br />
2021.12.08<br />
Шударга, ил тод, авлигагүй төрийн төлөө ажиллах асуудлаар үндэсний<br />
чуулган зохион байгуулж байгаа нь иргэд олон нийт, шударга төрийн албан<br />
хаагчдын хүссэн, бас хүлээсэн арга хэмжээ болж байна. Төрийн албаны тухай<br />
хуулийн шинэтгэлийн бодлого “авлигад үгүй” гэж хэлэх нийгмийн соёлыг бүтээж,<br />
авлигыг уг үндсээр нь устгахад чиглэгдсэн.<br />
Иргэддээ хүлээн зөвшөөрөгдсөн шударга төрийн албыг төлөвшүүлэх<br />
зорилт Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт, “Алсын хараа-2050” урт хугацааны<br />
хөгжлийн баримт бичгээр баталгаажсаныг Та бүхэн мэднэ.<br />
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Улсын Их Хурал, Засгийн газрын нэгдмэл байр<br />
суурь, манлайлал, олон талын оролцоо, хамтын ажиллагаанд тулгуурлан төрийн<br />
албаны шинэтгэлийг эрэмбэлэн хэрэгжүүлж байна.<br />
Төрд ажиллах хүний ёс суртахууны төлөвшил, сахилга бат юу юунаас чухал<br />
байгаатай бүгдээрээ санал нийлэх байх.<br />
79
Ажил, мэргэжил, оюуны өндөр чадвартай, төрд чин үнэнчээр зүтгэх<br />
сэтгэлтэй, төр түмний эрх ашгийг хувийнхаасаа өмнө эрэмбэлж чадах, шударга,<br />
зарчимч, хариуцлагатай иргэнийг шалгаруулж мэргэжлийнх нь салбарт<br />
ажиллуулах, тасралтгүй сургаж хөгжүүлэх, мэргэшиж чадсаныг нь тогтвортой<br />
ажиллуулах, тэднийхээ нийгмийн баталгааг нь хангах, харин ажил хийдэггүй,<br />
сэтгэл зүтгэлгүй, зарчмаа умартаж авлига, ашиг сонирхлын зөрчил гаргасантай нь<br />
үл эвлэрэх замаар энэ шинэтгэл хэрэгжинэ.<br />
“Гараа сайн бол бариа сайн” гэсэн мэргэдийн зүйр үг бий. Төрийн албаны<br />
шударга байдал хүний нөөцийн зөв томилгооноос гараа нь эхэлнэ. Зөв хүнийг зөв<br />
аргаар зөв ажилд томилж зөв үр дүнд хүргэх нь томилгооны зорилго, шинэтгэлийн<br />
үр дүн байх ёстой.<br />
Энэ талаар манай 2014 оны тайланд нэг асуудлыг онцолсон байдаг.<br />
Төрийн албаны үндсэн зарчмыг баримтлахгүй явж ирсэн нь монгол төрийн<br />
залгамж чанар, төрийн удирдлагыг сулруулж, Үндэсний аюулгүй байдлын үзэл<br />
баримтлалын 3.3-т заасан дотоод аюулгүй байдлыг доройтуулж болзошгүй<br />
хэмжээнд хүрээд байгааг УИХ-ын анхааралд хүргэсэн. Үр дүнд нь хуулиа<br />
шинэчилсэн.<br />
Өнгөрсөн хугацаанд танил талын дэмжлэг, садан төрлийн нөлөөллөөр<br />
төрийн албанд шууд томилогддог явдал гарсаар байна. Тэр хэрээр төрийн<br />
албаны нэр хүнд, иргэдийн итгэл унаж, засаглалын үнэт зүйлийг хүчгүйдүүлж<br />
байна. “Цүнх баригчид”, “ургийн мод”, “төрлийн алба” гэх нэр томьёо хүртэл гарч,<br />
нийгмийн шүүмжлэл дагуулсаар ирсэн.<br />
Шинэ хуулийг хэрэгжүүлж эхэлснээр өмнөх үеийн зохисгүй арга барил,<br />
дадал хэвшлийг эвдэж, хуулиа дээдэлж, зарчмаа мөрддөг шинэ соёлыг тогтооход<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн одоогийн бодлого, үйл ажиллагаа бүхэлдээ чиглэгдэж<br />
байна. Үр дүн ч эхнээсээ гарч байгаа.<br />
Төрийн байгууллагуудын өнөөгийн үйл ажиллагааны талаар сар гаруйн<br />
өмнө 10 аймгийн иргэдийн дунд судалгаа явууллаа.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
80
Судалгаанд оролцогчдын 65.4 хувь нь төрийн байгууллагуудаас үйлчилгээ<br />
авахад ямар нэгэн хүндрэлгүй болж, цахимжиж байна, 49.5 хувь нь төрийн<br />
байгууллагууд төрийн албаны хууль тогтоомжийг үр дүнтэй хэрэгжүүлж чадаж<br />
байгаа гэж хариулсан.<br />
Төрийн захиргааны албан хаагчид хамаарах 21821 албан тушаалын<br />
тодорхойлолтыг хянан зөвшөөрөл олгодог боллоо. Томилох эрх бүхий зарим<br />
этгээд хүнд тохируулж дураараа засдаг өмнөх практикийг халж, ажилд тавигдах<br />
босго шаардлагыг өндөрсгөлөө.<br />
Иргэдийг төрийн алба хаах адил тэгш боломжоор хангах зарчмыг<br />
хэрэгжүүлэх суурь нөхцөл ийнхүү бүрдсэн.<br />
Шалгуур, шаардлагын дагуу төрийн захиргааны нийт 1865, төрийн<br />
үйлчилгээний төсвийн шууд захирагчийн 214 сул орон тоог тусгай шалгалтын<br />
дүнгээр нөхөж, эрдэм оюунаараа өрсөлдөж томилогдох эхлэлийг баттай тавьж<br />
байна.<br />
Сүүлийн 3 жилд төрийн албаны ерөнхий шалгалт өгч тэнцсэн 10428 хүний<br />
42 хувь нь төрийн албанд ажиллаж байна.<br />
ЗГХЭГ-тай хамтарсан ажлын хэсэг энэ оны сүүлийн саруудад сард 11<br />
аймагт ажиллалаа. Төрийн 350 гаруй байгууллагын 4606 албан хаагчийг<br />
хамруулан төрийн албаны хууль тогтоомжийн хэрэгжилт, томилгооны байдалд<br />
хяналт шалгалт хийсэн. Томилгоотой холбогдсон 95 шийдвэрийг хүчингүй<br />
болголоо.<br />
81
Авлига, албан тушаалын гэмт хэрэг үйлдсэн нь шүүхээр тогтоогдсон 91<br />
иргэнийг төрийн албанаас чөлөөлүүлэв.<br />
Энэ оны 9 дүгээр сарын байдлаар, Ковидын хуулийг баримтлан сул орон<br />
тоонд хуулийн шаардлага хангаагүй 1037 хүнийг удирдах албан тушаалд сонгон<br />
шалгаруулалтгүйгээр томилсныг тогтоолоо. Хяналт, шалгалтыг цаашид<br />
үргэлжлүүлнэ.<br />
Дэлхийн нийтээр Ковидын цар тахалтай нүүр тулан тэмцэж буй VUCA<br />
эриний эгзэгтэй цаг үед Төрийн албаны зөвлөлийн бодлого, чиглэл тодорхой<br />
байгаа. Энэ бол Төрийн албаны тухай хуулийн мэргэшсэн, ил тод, ёс зүйтэй,<br />
хариуцлагатай байх зарчмыг мөрдүүлэн, нийтийн сайн сайхны төлөө<br />
санаачилгатай, иргэдийн итгэлийг хүлээн ажиллах төрийн албыг төлөвшүүлэх<br />
явдал юм.<br />
Төрийн байгууллагуудад хийх хүний нөөцийн аудитын үйл ажиллагааг улам<br />
эрчимжүүлнэ. Төрийн албанд томилгооны зөрчил гаргахаас урьдчилан сэргийлэх,<br />
соён гэгээрүүлэх ажлыг яам, агентлаг, төрийн бүх шатны байгууллагуудад өргөн<br />
хүрээнд зохион байгуулж ажиллаж байна.<br />
Монгол Улсын Ерөнхий сайдын ахалсан Цахим засаглалд шилжих, хүнд<br />
суртал, авлигагүй төрийн үйлчилгээг бүрдүүлэх үндэсний хороо болон Авлигын<br />
индексийг бууруулах Ажлын хэсэгтэй үйл ажиллагаагаа хамтатган хэрэгжүүлж<br />
байна. Авлига, албан тушаалын гэмт хэрэг, ашиг сонирхлын зөрчлийг үндсээр нь<br />
таслан зогсооход төрийн бүх байгууллагын хамтын ажиллагаа, зорилго олон<br />
нийтийн хяналт нэн чухал байна.<br />
Үндэсний чуулганд оролцогчид оо<br />
Хууль бус томилгооны зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, таслан зогсоох<br />
хамтын ажиллагааг өргөжүүлцгээе.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
82
1. Хууль зөрчсөн томилгоо бүхний ард ашиг сонирхол байгаа эсэхийг<br />
шалгадаг болъё.<br />
2. Шударга байдлын үнэлгээ, судалгаанд тулгуурлан авлигын эрсдэл бүхий<br />
салбар, байгууллагуудад нэгдмэл, цогц хяналт шалгалт хийе.<br />
3. Төрийн албан тушаалтан, төрийн албан хаагчийн ёс зүй, зан үйлийн<br />
стандартыг шинээр гаргаж, шударга ёсны соёлыг хэвшүүлье.<br />
4. Албан тушаалтны буруутай шийдвэрийн улмаас төрд учирсан хохирлыг<br />
нөхөн төлүүлэх ажилд хүчээ нэгтгэе.<br />
5. Төрийн захиргааны болон төсвийн шууд захирагчийн албан тушаалд зөвхөн<br />
сонгон шалгаруулалтаар орж нэр дэвшүүлсэн иргэний урьдчилсан<br />
мэдүүлгийг хянах нэгдсэн зохицуулалттай больё.<br />
6. Төрийн үйлчилгээний чанар, хүртээмж, үр нөлөөнд олон нийтийн хяналт<br />
тавих зөвлөлийн үйл ажиллагааг зөв, тууштай хэрэгжүүлэхэд манлайлал<br />
үзүүлж ажиллацгаая.<br />
Шинэ технологи, инновацад суурилсан цахим шилжилт төрийн үйл<br />
ажиллагааны ил тод байдлыг хангах үндсэн арга зам болж байна.<br />
Төрийн албаны зөвлөл төрийн албаны их өгөгдөлд суурилсан Хүний<br />
нөөцийн нэгдсэн удирдлагын цахим системийг хөгжүүлж Сангийн яамны<br />
цалингийн нэгдсэн системтэй холбож орон тоо, цалингийн давхардал, томилгооны<br />
зөрчил илрүүлэх, төрийн албан хаагчийн бүртгэл хөдөлгөөний мэдээлэл үнэн зөв,<br />
шуурхай хийгдэх, төрийн байгууллагуудын орон тоонд хяналт тавих нөхцөл<br />
бүрдсэн.<br />
Одоо төрийн бусад байгууллагуудын цахим системтэй интеграцжуулах<br />
ажил хийж байна.<br />
Төрийн албаны сонгон шалгаруулалтын бүртгэх, дүгнэх зэрэг шалгалтын<br />
бүхий л процессыг бүрэн цахимжууллаа. Сонгон шалгаруулалтыг хүний оролцоо,<br />
хөндлөнгийн нөлөөлөлгүй, олон нийт, мэргэжлийн байгууллагуудын хяналтын дор<br />
ил тод, нээлттэй шударгаар явуулдаг боллоо.<br />
Төрийн албаны шалгалтад амжилт үзүүлэх эсэх нь зөвхөн шалгалт өгч<br />
байгаа иргэнээс өөрөөс нь шалтгаалдаг болсон. Цаашид хиймэл оюун ухаанд<br />
суурилсан шалгалтын арга хэлбэрийг нэвтрүүлнэ.<br />
83
Цахим шилжилтийг төрийн байгууллагуудын ажлын үр дүнгийн шалгуур<br />
болгоё. Ингэх нь улс орны хөгжлийг урагшлуулах, ил тод байдлыг дээшлүүлэх,<br />
хүнд суртал хүлээлгэн чирэгдүүлэлтийг арилгахад шийдвэрлэх ач холбогдолтой.<br />
Өндөр хөгжилтэй орнууд хүнд суртлын хүлээс болсон төрийн албаны олон<br />
дүрэм, журмыг багасгаж, иргэддээ ээлтэй байдлыг бий болгож байна.<br />
Сайн туршлага болон хэрэглэгдэж байгаа “УЛААН ТУУЗ”, “НЭГ НЭГИЙН<br />
ДҮРЭМ” зэрэг аргуудыг нутагшуулахад Та бүхнийг хамтран ажиллахыг хүсье.<br />
Төрийн албаны шинэтгэлийн бүхий л асуудлаар олон талын өргөн<br />
оролцоотой хамтын ажиллагааг тогтмолжуулснаар авлигаас ангид төрийн албыг<br />
төлөвшүүлэх үйлсэд үр дүн гаргах болно.<br />
Хэлэлцүүлгийн үйл ажиллагаанд амжилт хүсье.<br />
---о0о---<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
84
“Төрийн албанд цогц чадамжийг нэвтрүүлэх<br />
нь” сэдэвт Төвийн бүсийн сургалтыг нээж<br />
хэлсэн үг<br />
Та бидний хамтран хэрэгжүүлж буй төрийн албаны шинэтгэлийн агуулга<br />
улам баяжиж байна. Энэ хэрээр асуудалд хандах хандлага, шийдэх арга замын<br />
олон хувилбар, шийдлүүд гарч ирж байгаа.<br />
Түүний нэг нь төрийн албанд цогц чадамжийг нэвтрүүлэх асуудал. Өнөөдөр<br />
энэ асуудлыг ёс зүйн өргөн ойлголттой уялдуулан тал бүрээс нь авч үзэх Төвийн<br />
бүсийн сургалт эхлэх гэж байна.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн Салбар зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга нар<br />
гэдэг бол орон нутагт, яам, агентлагт төрийн албаны төв байгууллагын чиг үүргийг<br />
үндсэн ажлын хэмжээнд өдөр тутам шууд хариуцан хэрэгжүүлдэг хүмүүс.<br />
Тэд нар маань Архангай, Баянхонгор, Өвөрхангай, Дундговь, Өмнөговь<br />
аймгийн ахлах, дэс, туслах түшмэлийн төлөөллөөс бүрдсэн тус бүр 8 хүний<br />
бүрэлдэхүүнтэй багийг ахлан Арвайхээр хотод ирээд байна.<br />
Цогц чадамж гэдэг тусдаа нэгэн чадвар биш, харин бүхэлдээ ёс зүй, зан<br />
төлөв, харилцаа хандлагын “хуримтлал”.<br />
Энэ ажил зөвхөн нэг удаа яриад, цуглаад дуусахгүйгээрээ онцлогтой. Манай<br />
зөвлөхүүдийн баг явсан газар бүртээ ширээний ном үлдээж байгаа. Мөн цахим<br />
ном, зааварчилгаа ч гаргаж байгаа.<br />
85
Төрийн байгууллагад цахим систем бий болгох, хөгжүүлэх, ашиглахад<br />
шаардлагатай зарим хүчин зүйлийг, тухайлбал ажиллах хүчний чадавх, чадамж,<br />
тэдгээрийн ёс зүйн хэм хэмжээ, оновчтой тодорхойлогдсон үйл ажиллагааны<br />
процесс, шийдвэр гаргалтын түвшин зэрэг үзүүлэлтүүдийг анхаарч үзэх нь зүйтэй.<br />
Ялангуяа төрийн албаны хүнд суртлыг арилгах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс<br />
урьдчилан сэргийлэх, төрийн байгууллагын үйлчилгээний чанарыг ахиулахад<br />
төрийн албаны сонгон шалгаруулалт, “зөв” хүнийг “зөв” ажилд томилох зарчмыг<br />
хэрэгжүүлэх явдал ихээхэн ач холбогдолтой.<br />
Сонгон шалгаруулалтын үнэлгээнд цогц чадамжийн үндсэн шалгуур<br />
үзүүлэлт болох зан үйлийн шалгуурыг нэмж оруулан, түүнийг үнэлэх аргуудыг<br />
хэрэглэхээр аргачлал боловсруулж байна. Ингэж хувь хүний зөөлөн ур чадварыг<br />
тодорхойлж, ёс зүйтэй, зөв хүнийг төрийн албанд томилох нөхцөлийг бүрдүүлнэ.<br />
Иймд НҮБХХ-ийн төслийн хамтын ажиллагааны хүрээнд сонгон<br />
шалгаруулалтын агуулга, шалгаруулалтын үйл ажиллагаа, мэдлэг, ур чадварыг<br />
үнэлэх арга, аргачлалыг боловсронгуй болгох, мэдлэг, зан үйл, хандлага,<br />
харилцаа, ёс зүйн үзүүлэлтүүдийг тусган хэрэгжүүлэх зорилгоор “цогц чадамж”-<br />
ийн агуулгыг тодорхойлж Сангийн яам, Зам тээврийн хөгжлийн яаманд туршин<br />
нэвтрүүлж эхэлсэн.<br />
Ялангуяа удирдах албан тушаалтны хувьд “цогц чадамж”-ийг ярилцлага,<br />
сэтгэл зүйн тест зэрэг арга зүйгээр үнэлэгдэн тодорхойлогдох боломжтой гэж үзэж<br />
байгаа бөгөөд сонгон шалгаруулалт, сургалт, хөгжлийн үйл ажиллагаанд<br />
нэвтрүүлэхийг зорьж ажиллаж байна. Ингээд энэ сургалтын ачааны хүндийг үүрч<br />
яваа НҮБ-ын төслийн зөвлөхүүд, бүс нутгийнхаа төлөөллийг аймагтаа хүлээн авч<br />
буй Өвөрхангай аймгийн төрийн албаныханд онцлон талархал илэрхийлье.<br />
-oOo-<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
86
Аймаг, нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газрын дарга<br />
нартай хийсэн уулзалтад хэлсэн үгнээс<br />
2021.11.12<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн орон нутаг дахь шууд төлөөлөл Салбар<br />
зөвлөлийг ахлан ажилладаг хүмүүстэйгээ нүүр тулан хамтдаа уулзалгүй удсан<br />
байна. Цар тахлын нөхцөл байдлаас шалтгаалан нэг дор цугларах боломж<br />
үнэхээр бага байлаа.<br />
Гэхдээ аль ч юманд хоёр тал бий гэдэгчлэн өнгөрсөн хоёр жил орчимд<br />
цахим үйл явц төрийн албанд идэвхжилээ. Оны эхнээс 7:4:10 сургалт тогтмолжиж<br />
Та бид хэсэг хугацааны давтамжтай биш, харин 7 хоног бүр цахимаар уулздаг<br />
болсон.<br />
87
1. Бодлого, шийдэл, үр дүн<br />
Төрийн албаны шинэтгэлийн бодлого маш тодорхой. Хуульчлагдсан<br />
шинэтгэл, бас “Алсын хараа-2050” урт хугацааны хөгжлийн бодлогоор<br />
баталгаажсан шинэтгэл.<br />
Бодлого хэрэгжүүлэх шийдэл, гарцыг өнгөрсөн хугацаанд нэг мөр ойлгуулах<br />
ажил улсын хэмжээнд хангалттай хийгдсэн.<br />
Ойлгосон, ойлгуулсан бодлогоо бүгдээрээ хэрэгжүүлж байгаа. Хэрэгжүүлж<br />
байж үр дүн гарах нь бас тодорхой. Шинэтгэл нэг өдөр хэрэгжээд үр дүн нь<br />
гарахгүй хэдий ч одоо шинэтгэлийн шилжилтийн үе шат буюу бэлтгэл ажил<br />
дууссан гэдэг утгаар ажиллах цаг болсон.<br />
Шинэтгэлийн үр дүнг нүдэнд харагдаж, гарт баригдах хэмжээнд үр дүн<br />
гаргах үе шат руу орж байгаа цаг үед Та бид уулзацгааж байна.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
88
2. Сорилт<br />
Өргөн хүрээнд авч үзвэл төрийн албаны шинэтгэлийн бодлого тасралтгүй<br />
хэрэгжиж ирсэн. Хүний нөөцийн менежмент, сургалт, судалгааны үйл ажиллагаа<br />
хэвийн, бүр илүү эрчтэй хийгдэж ирснийг тэмдэглэх хэрэгтэй.<br />
Харин явцуу хүрээнд харвал КОВИД-19 цар тахлын нөлөөлөл, үүнтэй<br />
уялдан батлагдсан тодорхой хуулийн үйлчлэл энэ шинэтгэлд сорилт болж байгаа.<br />
Төрийн албаны шинэ хууль хүчин төгөлдөр болсноос хойш 3 жил хүрэхгүй<br />
хугацаа өнгөрч байгаа бол үүний тал хувьд нь Коронавируст халдвар /ковид-19/-<br />
ын цар тахлаас урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх, нийгэм, эдийн засагт үзүүлэх сөрөг<br />
нөлөөллийг бууруулах тухай хууль үйлчилж ирсэн. Албан тушаалтныг сонгон<br />
шалгаруулахаар хуульчилсан зохицуулалт үндсэндээ зогссон.<br />
УИХ-ын байнгын хороодын хуралдаан дээр гишүүдийн хэлж байгаагаас<br />
үзвэл энэ хуулийн үйлчлэлийг сунгахгүй байх магадлал өндөр байгаа. Сонгон<br />
шалгаруулалттай холбоотой асуудал хэвийн горимоор, илүү идэвхэжсэн<br />
байдлаар үргэлжилнэ. Та бүхэнд ч энэ ажлын чиглэл очсон.<br />
3. Үндэсний хороо<br />
Цахим засаглалд шилжих, хүнд суртал, авлигагүй төрийн үйлчилгээг<br />
бүрдүүлэх Үндэсний хороо өнгөрсөн 9 дүгээр сараас ажиллаж эхэлсэн.<br />
Ерөнхий сайд тэргүүлж, сайд нар, УИХ-аас удирдлага нь томилогддог<br />
байгууллагуудын удирдлага, нийслэлийн Засаг дарга оролцдог, Засгийн газрын<br />
өргөтгөсөн хуралдаан байдлаар ажилладаг бүтэц гэж болно. Үндэсний хороо<br />
өчигдөр хуралдаж, төрийн албаны шинэтгэлийн асуудлаар миний бие мэдээлэл<br />
хийсэн.<br />
Ерөнхий сайдын зүгээс “төрийн албаны томилгоотой холбоотой аливаа<br />
асуудлыг УИХ-ын гишүүдээр яаж ийгээд аргалуулна гэдэг” ойлголт байхгүй гэдгийг<br />
89
хатуухан хэлснийг сонссон байх. Төрийн албаны шинэтгэлд гүйцэтгэх засаглалын<br />
тэргүүн манлайлал үзүүлэх итгэл үнэмшлээ илэрхийлж байгаа хэрэг.<br />
Орон нутгийн хувьд ч мөн адилхан. Улс төрөөс ангид төрийн жинхэнэ алба<br />
бүрдүүлэх асуудалд онцгой анхаарах ёстой.<br />
Төрийн албан хаагчдын цалинг цаашдаа нэмэх бодлого баримтлахаа<br />
Ерөнхий сайд хэлсэн. Ямар ч хүн, түүний дотор төрийн албан хаагчид маань цалин<br />
хөлс нь хүрэлцээтэй байж ажил амьдралаа тэгш авч явах нь бодит үнэн.<br />
Төрийн албаны ангилал, зэрэглэлийг боловсронгуй болгох, цалин хөлсний<br />
системийг шинэчлэх судалгааны ажлыг Төрийн албаны зөвлөлөөс олон талын<br />
оролцоотойгоор эхлүүлсэн. Энэ ажил цаашид эрчимтэй үргэлжилнэ.<br />
4. Шинэтгэлийн эрх зүйн шинэ орчин<br />
Төрийн албаны шинэтгэлийн эрх зүйн орчин илүү боловсронгуй болох, илүү<br />
олон асуудлыг хамран баяжих хандлагатай байна.<br />
Боловсруулалтын шатанд, бас УИХ-д өргөн баригдсан хэд хэдэн хуулийн<br />
төсөл бий.<br />
Төр, хувийн хэвшлийн байгууллагын үйл ажиллагааг шүүмжилсэн,<br />
мэдээлсэн, илчилсэн тохиолдолд хууль зүйн хариуцлагад татах, дарамтлахаас<br />
мэдээлэгчийг хамгаалах, урамшуулах зорилготой Шүгэл үлээгчийн тухай хуулийн<br />
төслийг өчигдөр Ерөнхий сайд УИХ-д өргөн барьсан.<br />
Сонгон шалгаруулалтын хуулийн төслөөр Төрийн албаны зөвлөлийн<br />
одоогийн сонгон шалгаруулах үйл ажиллагаа илүү өргөн хүрээтэй болж төрийн<br />
алба төдийгүй төрийн өмчийн хуулийн этгээдүүдийг хамруулах хандлагатай болох<br />
нь. Төрийн албаны ёс зүйн харилцааг хуульчлах бэлтгэл ажил явагдаж байна.<br />
Өргөн хүрээний хэлэлцүүлэг өрнөж байгаа. Та бүхний саналыг ч авсан.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
90
УИХ-ын хяналт шалгалтын тухай хууль батлагдвал орон нутагт УИХ-аас<br />
удирдлага нь томилогддог байгууллагуудын чиг үүргийг хэрэгжүүлдэг нэгж,<br />
ажилтнуудын эрх, үүрэг нэмэгдэх магадлал өндөр болно. Төрийн албаны зөвлөл,<br />
Үндэсний аудитын байгууллага зэргийг энд дурдаж болно.<br />
5. Төрийн албаны Салбар зөвлөл<br />
Аймгууд дахь Салбар зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга нар бараг бүгдээрээ<br />
орон тооны болсон. Шинэтгэлд орон нутгаас оруулж буй хувь нэмрийн нэг<br />
илэрхийлэл ч гэж болно.<br />
Төрийн албаны зөвлөлөөс Салбар зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга<br />
нартайгаа илүү ойр ажиллах, мэдээлэл шуурхай солилцох, мэдээллийн харилцан<br />
урсгалыг түргэтгэх талаар ирэх онд тодорхой ахиц дэвшил гаргах болно.<br />
Томилгооны зөрчилгүй төрийн албатай болох явдал Салбар зөвлөлийн үйл<br />
ажиллагаанаас шууд хамаарна гэдгийг бүгдээрээ ойлгож, үйл ажиллагаандаа<br />
мөрдлөг болгож ажиллах хэрэгтэй байна.<br />
Томилох эрх бүхий албан тушаалтанд эрх зүйн зөрчилгүй, хууль мөрдлөг<br />
болгосон шийдвэр гаргахад нь мэргэжил, арга зүйн тусламж үзүүлэх эрхтэй, бас<br />
үүрэгтэй хүмүүс бол Та бүхэн, Та бүхнээр ахлуулсан салбар зөвлөл, түүний<br />
гишүүд, нарийн бичгийн дарга нар шүү.<br />
91
Болохгүй бүтэхгүй, зөрчилтэй шийдвэрийг гаргасны дараа нь биш, гарахаас<br />
нь өмнө залруулдаг соёл тогтохгүйгээр энэ ажил явахгүй, бас төлөвшихгүй.<br />
Үйлдэл, эс үйлдлийн асуудлыг энд ярьж байгаа хэрэг.<br />
---о0о---<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
92
Улсын Их Хурлын Ёс зүй, сахилга<br />
хариуцлагын байнгын хорооны хурал<br />
дээр хэлсэн үг<br />
“<strong>ТӨРИЙН</strong> <strong>АЛБАНЫ</strong> <strong>ШИНЭТГЭЛ</strong> ДЭХ ЁС ЗҮЙ”<br />
2021.10.19<br />
Улсын Их Хурлын Ёс зүй, сахилга хариуцлагын байнгын хорооны дарга,<br />
эрхэм гишүүд ээ,<br />
Төрийн албан дахь ёс зүйн асуудалд онцгойлон анхаарал хандуулж,<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн мэдээллийг тусгайлан сонсохоор шийдвэрлэсэн Та<br />
бүхэнд талархал илэрхийлье.<br />
Төрийн албаны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг баталж 2019 оноос<br />
эхлүүлсэн төрийн албаны шинэтгэлийн цаг хугацаа, мэдлэг, мэдээлэл шаардсан<br />
багц ажлуудыг олон талын оролцоо, хамтын хүч, оюунаар гүйцэтгэж ирлээ.<br />
Хууль шинэчлэн батлагдсанаар төрийн албаны шинэтгэлийн шинэ үеийн<br />
бодлого, стратеги тодорхой болсон. Бодлогыг олон нийтэд ойлгуулах нь<br />
шинэтгэлд итгэх иргэдийн итгэл, дэмжлэгийн шимт хөрс бүрдүүлэх нь эхний алхам<br />
гэж үзсэн. Энэ чиглэлээр нийт иргэд болон Төрийн албан хаагчид гэсэн 2 үндсэн<br />
чиглэлээр шинэ хууль, шинэчлэлт бодлогыг сурталчлах, таниулах, соён<br />
гэгээрүүлэх ажлыг 21 аймаг, нийслэл, нийгмийн салбар бүрийн төлөөлөлд хүргэж,<br />
зайн болон танхимын сургалт, семинар, хэлэлцүүлэг, үндэсний зөвлөгөөн, нүүр<br />
93
тулсан уулзалт, ярилцлагын олон хэлбэрээр, нийгмийн сүлжээний олон аргаар<br />
зохион байгуулж ирлээ.<br />
Үүний үр дүнд мерит зарчим, карьерын тогтолцоо бүхий шинэ цагийн төрийн<br />
албаны тухай шинэ ойлголт, шинэ мэдрэмж, шинэ төсөөлөл, шинэ итгэлийн үзэл<br />
санаа нийгэмд бүрэлдэж, өөрчлөлт шинэчлэлийн хүлээлт бий болсон.<br />
Нэг судалгааны дүн байдаг. “төрийн албан хаагчдын 98 хувь нь ажлын үр<br />
дүндээ А, В үнэлгээ авдаг” гэж. Гэтэл Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах<br />
асуудлаар 2019 онд явуулсан санал асуулгаар иргэдийн “89 хувь нь төрийн албанд<br />
сахилга хариуцлага сул, 89.9 хувь нь төрийн албан хаагчдын мэдлэг чадварыг<br />
дээшлүүлэх шаардлагатай” гэсэн байдаг.<br />
Нийгмийн ийм л санаа, үзэл хандлагын орчинд шинэтгэлийн энэ үйл явц<br />
эхэлсэн.<br />
Ер нь энэ шинэтгэл захиргааны гэхээсээ илүүтэй хүний нөөцийн шинэтгэл<br />
гэж болно. Учир нь төрийн албаны сонгон шалгаруулалтаас өгсүүлээд сургалт,<br />
хөгжил, ёс зүй, маргаан хянан шийдвэрлэлт, албан тушаалын тодорхойлолт,<br />
хүний нөөцийн удирдлага, аудит, төрийн албаны мэдээллийн нэгдсэн сан зэрэг<br />
цогц асуудлыг шинэ хуулиар голлон зохицуулснаас тодорхой харагдана.<br />
Ийнхүү Монгол төрийн хүний нөөцийн бодлогын энэ гол зангилаа асуудлыг<br />
хуулиар тогтоосон чиг үүргийн хүрээнд Төрийн албаны зөвлөл хариуцан ажиллаж<br />
ирлээ.<br />
Төрийн албаны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын хүрээнд<br />
шинэтгэлийн эхний онуудад хийх ажлуудаа үндсэнд нь бүрэн дуусгалаа.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
94
Шинэтгэлийн шилжилт гэж болох эхний үе шатанд албан тушаалын<br />
тодорхойлолт хянах, батлах зөвшөөрөл олгох, хүний нөөцийн аудит цоо шинээр<br />
нэвтрүүлэх, хүний нөөцийн удирдлага, мэдээллийн нэгдсэн санг бүрдүүлэх,<br />
төрийн албаны шалгалт, сонгон шалгаруулалтын шинэтгэл зэрэг ажлуудыг<br />
хийсэн.<br />
Төрийн албаны ёс зүйн асуудлыг бүх шатанд анхаарч, байгууллагууд дахь<br />
Ёс зүйн зөвлөлийг чадавхжуулах, төрийн албаны сургалтын тогтолцоог шинээр<br />
бүрдүүлэх, сургалт, соён гэгээрэл, албан тушаалтны буруутай шийдвэрээс<br />
үүдэлтэй төрд учруулсан хохирлыг барагдуулах ажлуудыг тасралтгүй явуулж<br />
ирлээ.<br />
Учир нь Төрийн албаны зөвлөл “...төрийн албаны удирдах болон гүйцэтгэх<br />
албан хаагчид төрийн албан хаагчийн ёс зүйн хэм хэмжээг сахиулахтай<br />
холбогдсон зөвлөгөө өгөх, арга зүйн удирдлагаар хангах” үүргийг хуулиар<br />
хүлээдэг билээ. (ТАтХ-д “ёс зүй” гэдэг үг 11 орсон байдаг)<br />
Иргэд төрийн захиргааны албанд анх орохдоо “...хууль, ёс зүйн хэм хэмжээг<br />
чанд сахиж...” хэмээн төрийн жинхэнэ албан хаагчийн тангараг өргөдөг. Тэгэхлээр<br />
төрийн албан дахь ёс зүй бол хуульчлагдсан тангаргийн түвшин дэх ойлголт юм.<br />
Шинэтгэлийн нэг тулгуур зарчим болох төрийн албаны хаагчийг шатлан<br />
дэвшүүлэх ойлголтод ч ёс зүйн асуудал нэг гол шаардлага болж орсон.<br />
(тусгай шаардлагын 50 хувийг хангасан төрийн албан хаагчийг үйл<br />
ажиллагааны үр дүн, мэргэшлийн түвшингийн үнэлгээ, ёс зүй, мэдлэг, мэргэжил,<br />
мэргэшил, туршлага, ур чадварыг харгалзан хугацаанаас өмнө шатлан дэвшүүлж<br />
болно. 26.3)<br />
95
1. Бодлого, стратегийн шинэтгэл.<br />
Сүүлийн жилүүдэд болсон улс төрийн 3 удаагийн сонгуульд иргэдийн олонх<br />
нь төрийн тогтвортой байдал, бодлогын залгамж чанар, улс төрийн нэгдмэл<br />
байдлыг баримжаалсан сонголт хийсэн нь төрийн албаны шинэтгэлд итгэх итгэл,<br />
бас их хүлээлтийн илэрхийлэл гэж үзвэл үүнийг төрийн албаны шинэтгэлийн<br />
бодлого, стратегийн шинэтгэл, соён гэгээрүүлэх үйл ажиллагааны зохих хувь<br />
нэмэр, үр дүнтэй холбож үзэж болно.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
96
2. Мерит /Албан тушаалын тодорхойлолт/-д суурилсан шинэтгэл.<br />
Мерит зарчим, шатлан дэвшүүлэх тогтолцоо бүхий төрийн албаны төлөвших<br />
нэг үндсэн нөхцөл нь хуулийн шаардлагад нийцсэн төрийн албан тушаалын<br />
тодорхойлолтыг баталж, тогтвортой мөрдүүлэх явдал. Энэ чиглэлд онцгойлон<br />
анхаарч 2019, 2020 онд багтаан Төрийн захиргааны удирдах, гүйцэтгэх болон<br />
төрийн үйлчилгээний удирдах /нийт 22000 гаруй/ албан тушаалыг үндсэнд нь<br />
стандарт шаардлага бүхий албан тушаалын тодорхойлолттой болгоод байна.<br />
Нэг үгээр хэлбэл, төрийн захиргааны албан тушаал бүрийн зорилго, зорилт,<br />
чиг үүрэг, түүнийг хэрэгжүүлэх албан хаагчид, тавигдах үндсэн шаардлага, үүрэг<br />
хариуцлагыг иж бүрэн зураглаж, баталгаажууллаа.<br />
3. Сонгон шалгаруулалтын шинэтгэл<br />
97
Төрийн албаны тухай хуулийн 26.3-т заасны дагуу ажилласан жилийг<br />
тогтоосон тусгай шаардлагын 50 хувийг хангасан төрийн албан хаагч сүүлийн 12<br />
сарын хугацаанд ёс зүйн хариуцлага, сахилгын шийтгэл хүлээгээгүй байх ёстой.<br />
Томилох эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтнаас ёс зүйн хариуцлага,<br />
сахилгын шийтгэл хүлээсэн, Төрийн албаны тухай хуулийн 26.3-т заасны дагуу<br />
ажилласан жилийг тогтоосон тусгай шаардлагын 50 хувийг хангаж байгаа албан<br />
хаагчийг шатлан дэвшүүлэх тухай санал ирүүлж байгаагүй. Сахилга, ёс зүйн<br />
зөрчил болон зөрчил үүсэхээс урьдчилан сэргийлэхтэй холбоотой элемент<br />
агуулсан асуулт нийт ярилцлагын асуултын 10 хувийг бүрдүүлж байна.<br />
Монгол улсын иргэн төрийн алба хаах адил тэгш боломжоор хангагдах<br />
төрийн албаны зарчмыг бодитоор хэрэгжүүлэх, төрийн албаны ерөнхий шалгалт<br />
болон албан тушаалын тодорхойлолтод суурилсан тухайн албан тушаалын тусгай<br />
шалгалтын агуулга, хэлбэр, арга зүй, аргачлал, зохион байгуулалтын талаар<br />
зөвлөл цахимд суурилсан томоохон шинэчлэл хийлээ.<br />
Шалгалтын төрөл, хэлбэрийг шинэчилж, эрдэмтэд, судлаачдын<br />
оролцоотойгоор сорил, тестийн агуулгыг баяжуулан шинэчилж, сонголт<br />
хувилбарыг олшруулж, тестийн сангийн өгөгдлийг хэд дахин нэмэгдүүлснээс<br />
гадна, е-taz аппликэйшнийг хөгжүүлж, бичмэл болон онлайн хэлбэрээр, гар утас,<br />
facebook зэрэг нийгмийн сүлжээнд нээлттэй, хэрэглэгчдэд тэгш хүртээмжтэй, ил<br />
тод болгосон нь ахиц дэвшил байлаа.<br />
Үр дүн нь шалгалт иргэдэд тэгш нөхцөлөөр, ил тод нээлттэй байдлаар, аль<br />
нэг албан тушаалтан болон субъектээс үл хамаарсан, хөндлөнгийн нөлөөлөлгүй,<br />
шударга үнэлгээний зарчмаар явагддаг болсноор сонгон шалгаруулалт тойрсон<br />
маргаан гомдол үндсэндээ арилсан. Шалгалтад оролцогчдод шалгалтын дүн шууд<br />
хүлээн зөвшөөрөгдөх хэмжээнд хүрсэн. Энэ бол төрийн албанд шударга ёсны<br />
зарчим хэрэгжих эхлэл, нийгмийн шударга ёс тогтооход оруулж буй хувь нэмэр гэж<br />
бодож байна.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
98
4. Сургалт хөгжлийн шинэтгэл.<br />
Хурдтай өөрчлөгдөж буй “VUCA” орчинд төрийн алба тулгарсан зорилтыг<br />
шуурхай давж, үр бүтээлтэй, иргэддээ ээлтэй ажиллахын нэг үндэс нь төрийн<br />
албан хаагчдын сургалт, хөгжлийн тасралтгүй үйл явц. Шинэ хууль хэрэгжсэнээр<br />
төрийн албаны сургалт хөгжлийн үндэсний тогтолцоо шинээр бүрдсэн. Албан<br />
тушаалын мэргэшүүлэх багц сургалт, ажлын байрны богино болон дунд хугацааны<br />
сургалтын агуулга, хөтөлбөрийг үндсээр нь шинэчилж Удирдлагын академи дээр<br />
тогтмол зохион байгуулж байна.<br />
Төрийн албан хаагчдын сэтгэлгээ, зан үйлийг өөрчлөх нөлөөлөл, арга зүйн<br />
сургалтыг тогтмолжуулж, үндэсний болон гадаадын эрдэмтэн, судлаачид,<br />
экспертүүдийг оролцуулан онлайн болон вебинар хэлбэрээр явуулж хэвшлээ.<br />
Албан хаагчдын сургалтын хэрэгцээ, идэвх оролцоо өндөр байгаа бөгөөд<br />
хэрэглэгчдийн хүрээ байнга өсөж нэг удаад 1000-1500-д хүрч байна. Энэ оны<br />
эхний хагас жилд 20000 шахам албан хаагч хамрагдсан.<br />
Энэхүү сургалтын үр дүнд албан хаагчдын танин мэдэхүй болон сэтгэл зүйд<br />
эерэг хандлагууд гарч суралцагч байгууллага, албан хаагч байх эрмэлзэж<br />
нэмэгдэж байна. Шатлан дэвших сургалтад хамрагдах эрэлт илт өсөж байна. Энэ<br />
нааштай хандлагыг цаашид тууштай дэмжих болно.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
5. Судалгаа, инновацад суурилсан шинэтгэл.<br />
Шинэтгэл болон шийдвэр нь судалгаанд суурилсан, сургалт хөгжил нь<br />
инновацад хөтөлсөн төрийн албыг төлөвшүүлэх нь бас нэг чухал зорилт байлаа.<br />
99
Энэ чиглэлээр хүний нөөцийн суурь судалгаа, меритын судалгаа, төрийн албан<br />
хаагчийн мотивацийн судалгаануудыг хийлгэж, үр дүнг төрийн байгууллагын үйл<br />
ажиллагаанд нэвтрүүлэхэд анхаарч байна.<br />
Төрийн байгууллага, албан хаагчдын дунд жил бүр инновацын уралдаан<br />
зарлаж, тодорхой төсөл хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж, шалгарсан сайн туршлагыг<br />
түгээн, тодорхой үр дүнд хүрч байна. Төрийн албаны зөвлөл болон салбар<br />
зөвлөлүүд үндсэн үйл ажиллагаандаа шинэ технологи нэвтрүүлэх, цахимжуулах,<br />
төрийн үйлчилгээг иргэдэд хүртээмжтэй, шуурхай, шууд хүргэх чиглэлээр ахиц<br />
дэвшил гаргалаа.<br />
6. Бүртгэл/цахим/-д суурилсан шинэтгэл<br />
Төрийн албан хаагчдын улсын нэгдсэн тоо бүртгэл хөтлөх хуулиар хүлээсэн<br />
чиг үүргийн дагуу “Хүний нөөцийн удирдлагын мэдээллийн тогтолцоо” цахим<br />
бүртгэл, мэдээллийн системийн хөгжүүлэлтийг бүрэн шинэчилж байна. Энэ ажлын<br />
хүрээнд төрийн албан хаагчдын талаар их өгөгдлийн сан бүрдүүлснээс гадна 4197<br />
төрийн байгууллагын 163190 албан хаагчдын бүртгэлийг Сангийн яамны<br />
цалингийн нэгдсэн системтэй холбов.<br />
Ингэснээр илүү орон тоог цалинжуулах, давхар цалин болон ажиллаагүй<br />
өдрийн цалинг олгох, илүү бодолт хийх зэрэг санхүүгийн санаатай болон<br />
санамсаргүй зөрчлийг бүрэн хяналтад авч чадсанаараа эдийн засгийн ач<br />
холбогдолтой болсон. Түүнээс гадна ажлын цаг бүртгэл, төрийн албан хаагчдын<br />
урсгал хөдөлгөөн, томилгооны зөрчлийг хянахаас гадна үр дүнд суурилсан хөлс,<br />
урамшууллын тогтолцоог нэвтрүүлж хэвшүүлэх, үндэс суурийг бүрдүүлсэн нь энэ<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
100
бүртгэл мэдээллийн шинэтгэлийн гол үр дүн юм. Бүртгэлийн төгөлдөржилт нь<br />
цаашдын шинэтгэлийн зорилт хэвээр байх болно.<br />
7. Хяналт, мониторингийн шинэтгэл.<br />
Хуулийн хэрэгжилтэд тавих хяналт шалгалт, шинжилгээ үнэлгээг сайжруулах<br />
замаар ТАХ-ын эрх ашгийг хамгаалах, зөрчигдсөн эрхийг сэргээх, төрд учирсан<br />
хохирлыг барагдуулах нь зөвлөлийн үйл ажиллагааны нэг үндсэн чиг үүрэг. Энэ<br />
талаар шинэчлэлийн тодорхой алхмуудыг хийж чадлаа.<br />
Хяналтын чиг үүрэгтэй үйл ажиллагааны шинэтгэл хийж эхэлснээр албан<br />
тушаалтнууд хүний нөөцийн хөтөлбөртэй болж, шийдвэр гаргахдаа болгоомжтой<br />
хандаж хууль журамд нийцүүлэхийг эрмэлздэг болсон нь шинэтгэлийн нааштай<br />
эхлэл. Хууль хэрэгждэг соёл тогтох нь төрийн албаны шинэтгэлийн нэгэн гол<br />
зорилт байх ёстой.<br />
8. Хандлага, соёл, ёс зүйн шинэтгэл<br />
Дээр дурдсан сургалт хөгжил, бүртгэл хяналт, меритийн шинэтгэлийн үр дүн<br />
нь төрийн албан хаагчдын харилцаа хандлага, ёс зүй, соёлд тодорхой хэмжээний<br />
эерэг нөлөөлөл үзүүлж байгаа нь ажиглагдаж байна. УИХ, байнгын хороодтой<br />
хамтран Ёс зүйн үндэсний зөвлөгөөнийг зохион байгуулж, байгууллагын дэргэдэх<br />
Ёс зүйн зөвлөлүүдийн үйл ажиллагааг идэвхжүүлсэн нь төрийн албан хаагчдын ёс<br />
зүйн манлайллыг дээшлүүлэхэд зохих үр дүнгээ өгч байгаа гэж үзэж байна.<br />
101
Шинэ хууль хэрэгжихээс өмнө төрийн албан хаагчдын талаар гарч байсан<br />
нийгмийн жигшил зэвүүцлийн бай болсон ёс бус үйлдлүүд эрс хумигдсан бөгөөд<br />
харин ч төрийн албан хаагчид нийгэмд ёс зүйн манлайлал үзүүлэх ёстой гэсэн<br />
үзэл ойлголт, эрмэлзэл нэмэгдэж байгаа нь эерэг өөрчлөлт. Энэ байдлыг<br />
нийгмийн тогтсон соёл болгон төлөвшүүлэхэд Ёс зүйн хариуцлагын тухай<br />
хуультай болох нь зохистой юм.<br />
9. Олон талт хамтын ажиллагааны шинэтгэл<br />
Төрийн албаны шинэтгэлийг үр дүнд хүргэхийн тулд дотоод гадаадын олон<br />
талын оролцогчдын хүчин чармайлт, хамтын ажиллагааг нэгтгэн зохицуулж,<br />
шинэтгэлийн зорилгод чиглүүлж үр өгөөж нэмэгдүүлэх нь бидний үйл<br />
ажиллагааны үндсэн стратегийн нэг байлаа. НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөртэй<br />
хамтран хэрэгжүүлж буй “Монгол Улсад мэргэжлийн, иргэн төвтэй төрийн албыг<br />
төлөвшүүлэх нь” төсөлтэй үйл ажиллагаагаа уялдуулах, төрийн албан хаагчдын<br />
сургалт хөгжилд дэмжлэг үзүүлдэг донор орнууд, төсөл хөтөлбөрийн хэрэгжилтэд<br />
үнэлгээ хийж, гадаадад суралцагчдын нэгдсэн бүртгэлийг гаргаж, бусад улс оронд<br />
гэрээний дагуу суралцаж, мэргэжил дээшлүүлсэн иргэдийг төрийн албанд<br />
томилуулах чиглэлээр цуврал арга хэмжээнүүдийг санаачлан зохион байгуулсан.<br />
Санхүүжилт, төсөв, хөрөнгө оруулалт шаардахгүй боловч бодитой,<br />
баталгаатай үр дүн шууд гардаг ЁС ЗҮЙН асуудалд.<br />
“Итгэл даах төрийн албаны төлөө” уриатай Төрийн байгууллагуудын ёс<br />
зүйн зөвлөлийн нэгдсэн зөвлөгөөн хийсэн. УИХ-ын Тамгын газар, НҮБ-ын<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
102
Хөгжлийн хөтөлбөр, Канад Улсаас Монгол Улсад суугаа ЭСЯ-тай хамтран зохион<br />
байгуулсан.<br />
Хэний итгэлийг даах тухай ярьж байна-тэр бол ард түмний итгэл.<br />
Хэн тэдний итгэлийг даах тухай ярьж байна-тэр бол төрийн алба.<br />
Өнгөрсөн хугацаанд УИХ-ын дарга Г.Занданшатар, Ерөнхий сайд Л.Оюун-<br />
Эрдэнэ нар Төрийн албаны зөвлөлд ажиллаж, төрийн албан хаагчийн ёс зүйн<br />
асуудлыг хамарсан өргөн хүрээтэй асуудлыг оновчтой, шуурхай зохицуулах<br />
талаар үүрэг, чиглэл өгч, санал бодлоо хуваалцсан. Хийх ажлыг эрчийг нэмж, урам<br />
зориг ч өгсөн.<br />
103
Шинэ хуулиар эхлүүлсэн төрийн албаны шинэтгэл 36 сар болж байна.<br />
Шинэтгэлийн хүрээнд хийж байгаа, хийхээр төлөвлөсөн олон ажлуудыг<br />
УИХ, Засгийн газар бүхий л талаар дэмжиж ирлээ.<br />
Парламентын бүтцэд Ёс зүй, сахилга хариуцлагын байнгын хороо<br />
байгуулагдсан нь УИХ-аас төрийн албаны шинэтгэлийг эрчимжүүлэхэд хүч<br />
нэмсэн, уг асуудалд өндөр ач холбогдол өгсөн хэрэг.<br />
Нөгөө талаас ёс зүй, сахилга хариуцлагын асуудал төрийн албаны бүх<br />
шатанд, улс орны хэмжээнд ямар чухлаар тавигдаж буйн илрэл.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
104
Өргөн цар хүрээтэй, бэрхшээл сорилт ихтэй төрийн албаны шинэтгэлийг<br />
хуулиар тогтоосон зарчмыг баримтлан Үндсэн хуулийн үзэл санаанд нийцүүлэн<br />
“Алсын хараа-2050” урт хугацааны хөгжлийн бодлого, үүнд үндэслэсэн шинэ<br />
Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөртэй уялдуулан тууштай хэрэгжүүлнэ.<br />
Ийм итгэл, урам зориг төрийн аль ч шатны байгууллага, албан тушаалтанд<br />
байгаа нь мэдрэгдэж байгаа.<br />
Төрийн албыг мэдлэг, чадвартай төрийн албан хаагч авч явдаг бол тэр<br />
албан хаагч бүрд хувь хүнийх нь хувьд жирийн иргэдээс, бусдаас онцлохуйц<br />
тусгай шаардлага тавигддаг нь эртний ч, өдгөөгийн ч жишиг хандлага.<br />
Төлөвшил хүмүүжлээр олж авсан шулуун чигч нэг л зангаараа байх төрийн<br />
түшмэл эрдэнийн ёс зүйд бид хамгийн том найдлага тавьж байна.<br />
Монгол төрийн албан хаагчдад бусдаас харьцуулж сурахын зэрэгцээ төрт<br />
ёсны эртний түүх, соёл, уламжлалаасаа авах зүйл олон бий, дагах зарчим ч<br />
хангалттай байгаа.<br />
Төрийн албан хаагч бүр өөр өөрсдийн хийх ажил, гүйцэтгэх үүрэг, дор<br />
бүрнээ гаргах үр дүнгээрээ ялгардаг хэдий ч тэдний ажил, амьдралдаа хандах<br />
хандлага “Ёс зүй” гэдэг ганцхан цэг дээр яг ижилхэн давхацдаг, бас төвлөрдөг<br />
онцлогтой.<br />
Төрийн байгууллагууд дахь Ёс зүйн зөвлөлийн гишүүдээ Монгол төрийн<br />
албаны ёс зүйн элч хэмээн дэмжиж, сургаж, дадлагажуулж ирлээ.<br />
Төрийн албаны зөвлөл асуудал болгоны дэргэд зогсож, манаж байх<br />
боломжгүй нь ойлгомжтой. Харин төрийн албан хаагчийн ёс зүйн хэм<br />
хэмжээг сахиулахтай холбогдсон зөвлөгөө өгөх, арга зүйн удирдлагаар<br />
хангах, эдгээрийн хэрэгжилт, зөрчил, авах арга хэмжээний саналыг хуулиар<br />
хүлээсэн чиг үүргийнхээ дагуу цаашид улам эрчимтэй ажиллах болно.<br />
Төр хэмээх үг ёс гэдэг утгаар хэрэглэгдэж байсан жишээ “Монголын нууц<br />
товчоо”-нд байдгийг эрдэмтэд нотолсон. Төр, ёс гэх хоёр үг эхэндээ ижил утгаар<br />
хэрэглэгдэж байгаад төрт ёсны хөгжлийн явцад утга салсан байх юм.<br />
Аливааг ёс журамтай, хүндэтгэлтэй эзний ёсоор хийхийг “ёс төртэй” гэж бид<br />
хэлдэг. Тогтсон ёс зарчимтай түшмэлийн алба төрт ёсны чухал бүрэлдэхүүн, төрт<br />
ёсыг тээгч, уламжлуулагч юм.<br />
--о0о---<br />
105
Цогц чадамжид суурилсан хүний нөөцийн<br />
удирдлагын онлайн сургалтад зориулсан видео<br />
мэндчилгээ<br />
2021.10.04<br />
Эерэг өөрчлөлт, эерэг шинэтгэл явагдаж байгаа газарт л ахиц дэвшил,<br />
амжилт ололт гардаг цаг үед бид ажиллаж амьдарч байна. Та бүгд үүнийг сайн<br />
мэдэж байгаа. Өнөөдөр маш сайн гэгдэж байгаа зүйл маргааш биш юм гэхэд<br />
нөгөөдөр болж бүтэхгүй болох, бүр хөгжил дэвшлээс хойш чангаах жишээний.<br />
Нийгмийн шаардлага, иргэдийн хүсэмжлэл, улс төрийн дэмжлэг хосолсон<br />
төрийн албаны шинэтгэлийн орон зайд улс орны хөгжил, иргэдийн сайн сайхны<br />
төлөө өөрсдийн оролцоо, хувь нэмрээ оруулж байгаа төрийн албан хаагчдаараа<br />
бид бахархах учиртай.<br />
Энэ шинэтгэл Төрийн албаны тухай хуулиар эхэлж “Алсын хараа-2050”<br />
хөгжлийн бодлогоор баталгаажсан. Энэ шинэтгэл мерит, шатлан дэвших<br />
зарчмуудад тулгуурлаж байгаа. Энэ шинэтгэлийн уг суурь нь Монгол төрийн<br />
хүний нөөцийн чадавхыг дээшлүүлэхэд бүхэлдээ чиглэгдсэн.<br />
Хуулиар тодорхойлсон төрийн албаны тулгуур зарчмууд чадварлаг төрийн<br />
албан хаагчгүйгээр хэрэгжих боломжгүй нь тодорхой.<br />
“Нөхцөл байдлыг өөрчлөх боломжгүй бол өөрийгөө өөрчлөн сорих цаг болж<br />
гэдгийг ойлгоорой” гэсэн утгатай нэгэн ухаантны үг санаанд орж байна. (Viktor Emil<br />
Frankl-Австрийн философич, сэтгэл зүйч) Үнэн үг гэж би боддог. Төрийн албан<br />
хаагчид өөрсдөө шинэтгэлийн орчин нөхцөлд дасан зохицохуйцаар өөрчлөгдөж<br />
хөгжихөөс өөр гарц байхгүй нь.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
106
Хувь хүний хүсэл зоригоор биш хууль, дүрэм, стандартын хүрээнд<br />
ажилладаг төрийн албан хаагчдад маань шаардагдах зүйл маш олон.<br />
Эдгээрийн дотроос цогц чадамжийн сэдвийг онцолж байна. Цогц<br />
чадамжийг нэвтрүүлсний үр нөлөө, ач холбогдлыг таниулахыг зорьж байна.<br />
Манай төрт ёсны түүхэнд мэдлэг чадвар, ур ухааныг эрхэмлэсэн жишээ<br />
олон бий. “Хаан төрийн түшмэл эрдэнэ” хэмээх ойлголтын ард төрийн албанд<br />
ямар олон шалгуур тавигдаж байсныг бүгд санаж байгаа.<br />
Ажлын үр ашиг, гүйцэтгэлийг сайжруулах, бодитоор харуулах шинж чанар,<br />
ур чадварын бүрдэл болсон “чадамж” гэх энэ ойлголт төрийн албаны шинэтгэлийн<br />
нэгэн бүрэлдэхүүн хэсэг болж бодлогын түвшинд хэрэгжих болно.<br />
Энэ ойлголт гүйцэтгэлийг сайжруулахад ашигладаг практик болон онолын<br />
мэдлэг, танин мэдэхүйн чадвар, зан байдал, үнэт зүйлсийн хослол болон<br />
хэрэглэгдэх болно.<br />
Мөн тодорхой үүрэг гүйцэтгэх чадвар бүхий өндөр мэргэшсэн төрийн албан<br />
хаагчийн зайлшгүй эзэмшсэн байх, мөн тасралтгүй хөгжүүлж байх эрхэм чанар<br />
байх болно.<br />
Системийн сэтгэлгээ, сэтгэл хөдлөл, зан үйл, нөлөөлөл, ойлголцол,<br />
хэлэлцээрийн чадвар зэргийг багтаасан менежментийн чадамж ялангуяа удирдах<br />
албан тушаалтнууд, хүний нөөцийн асуудал хариуцсан хүмүүст ямар их хэрэгтэйг<br />
бид өдөр тутмын үйл ажиллагаанаасаа олж хардаг.<br />
Төрийн албан дахь энэ ойлголт монгол соёл, монгол хүний мөн чанар, арга<br />
барил, монголын нийгмийн сэтгэл зүйн онцлогт тохирсон байдлаар өвөрмөц, бас<br />
онцлог байдлаар томьёологдон нутагших үйл явцад энэ сургалт үр дүнгээ өгнө<br />
гэдэгт итгэж байна.<br />
107
Өв тэгш мэдлэг, ур чадварыг эзэмшиж байж өнөөгийн шаардлагад нийцсэн<br />
төрийн албан хаагч бий болох тухай онцлог сэдвийг хөндсөн сургалтын үйл<br />
ажиллагаанд амжилт хүсье.<br />
---о0о---<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
108
Төрийн албан дахь Эмэгтэйчүүдийн Манлайллын<br />
хөтөлбөрийн нээлт дээр хэлсэн үг<br />
2021.09.21<br />
Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Тогтохсүрэн, Канад Улсаас Монгол<br />
Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд хатагтай Ивкофф, НҮБ-ын<br />
Хөгжлийн хөтөлбөрийн Суурин төлөөлөгч хатагтай Конкиевич, Либерал<br />
эмэгтэйчүүдийн оюуны сангийн ерөнхийлөгч хатагтай Бүжидмаа нар болон налгар<br />
намрын энэ сайхан өглөө санаагаа хуваалцаж, сэтгэлээ нээхээр хүрэлцэн ирсэн<br />
бүсгүйчүүд Та бүхэнтэй уулзаж байгаадаа баяртай байна.<br />
Өнөөдрийн энэ арга хэмжээний хөтөлбөрийг уншихад зорилго, ач<br />
холбогдол нь хэн бүхэнд тодорхой байгаа болов уу. Сэдэв, агуулгын хувьд манай<br />
улсад өнөөдөр, эсвэл өчигдөрхөн хөндөгдөж байгаа асуудал биш, нэг өдөр гэнэт<br />
гарч ирээд хэрэгжүүлэх гэж байгаа ойлголт огт биш ээ.<br />
Монгол төрийн түүхэнд Алунгуа тэргүүтэн ухаант хатад, эмэгтэйчүүдийн<br />
оруулсан хувь нэмэр, уран бэрийн нүүдлийн бахархам жишээ манайд чамгүй их<br />
бий.<br />
Төрийн ордноос өгсүүлээд Та бидний ажлын газар, албан тасалгаа, халуун<br />
ам бүлийн голомт болсон гэр оронд маань монгол хүн, монгол төрийн цог золбоо,<br />
хийморийн бэлгэдэл болсон төрийн сүлд, төрийн далбаанд маань гүн<br />
хүндэтгэлтэй оршдог нэгэн үсгийг бүгдээрээ мэднэ. Тэр бол СОЁМБО үсэг.<br />
Төрийнхөө сүлд, далбаанд СОЁМБО үсэгт байдаг арга билгийн эрхэм<br />
чанарыг тунхаглан дүрсэлсэн улс орон хэр олон байдгийг би хувьдаа мэдэхгүй.<br />
109
Арга билгийн мөн чанарыг сүлд, далбаандаа эрхэмлэн залсан улс орны төрийн<br />
албыг жендерийн мэдрэмжгүй гэж бас хэн ч хэлэхгүй байх.<br />
Би багш хүн. Аль ч шатны сургуульд хамгийн сайн сурдаг, хамгийн идэвхтэй<br />
байдаг, хамт олон, найз нөхдөө манлайлан явдаг тэр хүмүүс гол төлөв охид,<br />
бүсгүйчүүд байдгийг мэднэ. Нөр хичээнгүй, манлайлагч тэдний авьяас чадвар<br />
гэнэт алга болчихдоггүй нь дэндүү тодорхой.<br />
Бид охид, бүсгүйчүүдийнхээ тэр сайн сайхан чанарыг насан туршид нь<br />
хадгалах ёстой. Улс орны хөгжил, хүн ардынхаа сайн сайхан аж амьдралын<br />
төлөөх төрийн албаны эрхэм үйлсийн гадна тэднийгээ бодлого, зорилготойгоор<br />
үлдээх, ардаа гээж орхих тийм явцуу, ахархан бодлого монгол төрд байгаагүй,<br />
цаашид ч байх учиргүй.<br />
Жендер, арьс өнгө, хөгжлийн бэрхшээл, хүйсийн баримжааны улмаас бий<br />
болж тогтдог нийгмийн хуваагдал, тэгш бус байдалтай Монгол Улсын төрийн алба<br />
хэзээ ч эвлэрэхгүй гэдэгт би хатуу итгэдэг хүн. Болзошгүй энэ байдлаас урьдчилан<br />
сэргийлсэн, ухааран бодохуйц хуульчилсан төрийн бодлого бий. (Жендерийн эрх<br />
тэгш байдлыг хангах тухай хууль) Хуульчилсан төрийн бодлого хэлбэрэлтгүй, чанд<br />
хэрэгжих учиртай.<br />
Нийгмийн төрөл бүрийн бүлгүүдийн ялгаатай байдлыг хүлээн зөвшөөрсний<br />
үндсэн дээр тэдний хэрэгцээнд чиглэсэн бодлого явуулах, нийгмийн шударга ёсыг<br />
тогтоох тухай үзэл баримтлалыг тууштай баримтлах хандлага олон улсад<br />
нэмэгдсээр байна.<br />
Маш энгийнээр хэлэхэд, эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн тэгш байдал гэдэг тэр<br />
хүмүүсийг адил болгоно гэсэн утгаар бус, харин эрх, хариуцлага, боломж нь<br />
хүйсээс үл хамаарна гэсэн үг гэж би боддог. Жендерийн тэгш байдал бий болгох<br />
нь эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн сонирхол, хэрэгцээ, урьтлыг (эн тэргүүнд) харгалзан<br />
үзэх, эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсээс бүрдсэн төрөл бүрийн бүлгийн ялгаатай байдлыг<br />
хүлээн зөвшөөрөх явдал.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
110
Бодлого, үйл ажиллагаанд жендерийг тусгах талаарх НҮБ-ын албан ёсны<br />
тодорхойлолтод “Хууль тогтоомж, бодлого, хөтөлбөр зэрэг бүх төлөвлөгөөт үйл<br />
ажиллагаанаас эмэгтэй, эрэгтэй хүмүүст тусах нөлөөллийг бүх салбар, бүх шатанд<br />
үнэлж байх үйл явц. Бодлого, хөтөлбөр боловсруулах, хэрэгжүүлэх, хэрэгжилтэд<br />
нь хяналт тавих, үнэлгээ хийх явцад эмэгтэй, эрэгтэй хүмүүсийн санаа бодол,<br />
туршлагыг зайлшгүй харгалзан үзэж байх стратеги” гэж тодорхойлжээ.<br />
Улс оронд маань явагдаж буй төрийн албаны шинэтгэлийг талархан хүлээн<br />
авч бодлогын зөвлөмж, санхүүгийн дэмжлэг үзүүлж буй НҮБ-ын Хөгжлийн<br />
хөтөлбөр, Канадын Засгийн газарт Та бид нар зүй ёсоор талархах учиртай. Энэхүү<br />
хамтын ажиллагааны нэгэн гол чиглэл нь төрийн албаны жендерийн асуудал.<br />
Өнөөдрийн арга хэмжээ ч үүний нэгэн хэсэг гэж ойлгож болно.<br />
Энэ сайхан уулзалтын үеэр нэгэн дурсамжаа хуваалцъя гэж бодлоо. Миний<br />
хувьд УИХ-ын гишүүнээр ажиллаж байхдаа 2003 оны 12 дугаар сарын 18-ны өдөр<br />
олны ярьж заншсан “Мартын-8”-ыг Олон улсын эмэгтэйчүүдийн өдөр болгон<br />
нийтээр тэмдэглэн өнгөрүүлэх баярын өдөр болгон хуульчилж байснаа дурсан<br />
санахад таатай байдаг. Эмэгтэйчүүдийнхээ төлөө хувь хүний зүгээс оруулсан бага<br />
ч атугай хувь нэмэр юм.<br />
Та бүхэнд аз жаргал, амжилт бүтээлийн дээдийг Төрийн албаны зөвлөлийн<br />
нэрийн өмнөөс хүсэн ерөөе.<br />
Шинэтгэлийг дэмжин хамтран ажиллаж байгаа байгууллагуудын удирдлага<br />
болох хатагтай Конкиевич, хатагтай Ивкоф, хатагтай Бүжидмаа нарын манлайлагч<br />
бүсгүйчүүд Та бидэнтэй сэтгэл санаа нэгдэн ажиллаж байгаад баярлахгүй байхын<br />
аргагүй. Нөгөө талаар төрийн албаны манлайлагч эмэгтэйчүүдийн тоо улам олон<br />
болж, ухаан бодол, ур чадвар нь төр улсын хэргийг удирдан явуулах сайн угтал<br />
хэмээн бэлгэддэг юм.<br />
Ажил амьдралын өргөн замнал, амжилт ололтын урт замыг туулан яваа<br />
бүсгүйчүүд, төрийн албан хаагчдын төлөөлөл энэ уулзалтад оролцож байна.<br />
Сургалтын үйл ажиллагаанд амжилт хүсье.<br />
---о0о---<br />
111
Ли Куан Юүгийн нэрэмжит Төрийн бодлогын<br />
сургуулийн сургалтад оролцогчдын<br />
төгсөлтийн үйл ажиллагаанд хэлсэн үг<br />
2021.08.26<br />
Төрийн албаны шинэтгэл маш олон талтай явагдаж байгааг энэ сургалтад<br />
оролцогчид хамгийн сайн мэдэж байгаа. Энэ шинэтгэлд оролцогч талууд бас олон.<br />
Нэг тал нь Та бүхэн өөрсдөө гэж болно.<br />
Төрийн албаны шинэтгэлийн манлайлагчид бол шууд утгаараа Та бүхэн.<br />
Шинэтгэлийн хөдөлгөгч хүч, зүтгүүрийг бодлоготойгоор бэлтгэж байгаагийн<br />
тодорхой, бас хамгийн сүүлийн жишээ нь энэ сургалт. Та бүхний намтар<br />
зузаарахын хэрээр мэдлэг оюун тань түүнээс дутахгүй баяжсан гэдэгт итгэлтэй<br />
байна.<br />
Зөв хүнийг зөв аргаар сонгон шалгаруулж төрд, түмэнд, улс оронд хэрэгтэй<br />
зөв ажлыг чадварлагаар хийх хүмүүс бидэнд хэзээ хэзээнээс илүү чухал байгаа<br />
үед энэ сургалт боллоо.<br />
Тухайн асуудалд чиглэсэн бодлогын олон хувилбаруудыг дэвшүүлж чаддаг,<br />
хэрэгжилт, үр дүнд нь анализ хийдэг чадварыг Та бүхэн эзэмшсэн.<br />
Хамгийн сүүлийн хуурай мэдээгээр ажлаа хийдэггүй баймаар байна.<br />
Бодлогын маш олон шатуудад, мэдээлэл, тоо баримт цуглуулахаас өгсүүлээд<br />
бодлого боловсруулах түвшин бүрд төрийн албан хаагч бүхэн хувь нэмрээ<br />
оруулдаг цаг үед бид ажиллаж амьдарч байна<br />
Тоон өгөгдлийг холбогдох мэдээллийн сан руу оруулаад орхидог биш,<br />
бодлого боловсруулах шат шатанд анализ хийж чаддаг хүмүүс хэрэгтэй болохоор<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
112
тал талаасаа өндөр ач холбогдол өгч энэ сургалтыг зохион байгууллаа. Үр дүн<br />
хүлээснээс илүү гараасай гэж бодож байна.<br />
Төрд ус агаар мэт шаардагдаж буй бодлогын хувилбаруудаар шуурхай<br />
хангалт хийснээр төрийг “гал алдуулахгүй” байх ёстой Төрийн албаны зөвлөл ийм<br />
учраас л энэ хөтөлбөрийг эхлүүлсэн.<br />
Дараагийн үеийн бодлого тодорхойлох үйл ажиллагааны эхний амжилтыг<br />
Та бүхнээр төлөөлүүлэн төсөөлж байна. Ур чадварын хөрөнгө оруулалтаар<br />
Монгол төрийн чадамж нэмэгдэж, бас сэлбэгдэж байгаад баяртай байна.<br />
Өнөөдрийн төгссөн хүний амжилт ололтыг хэрхэн яаж үр бүтээлтэй ашиглах<br />
вэ гэдэгт байнгын анхаарал хандуулах нь хүмүүсээ сургасан байгууллагуудын эрх,<br />
бас үүрэг.<br />
“Сургалтад хамрагдаад л лидер болчихсон хүнийг би мэдэхгүй юм байна”<br />
гэсэн утгатай Ли Куан Юү-гийн үг санаанд бууж байна. Сурах хэрэгтэй, гэхдээ хийж<br />
байж, сурсан мэдсэнээ ашиглаж байж амжилтад хүрдгийг хэлсэн байх. Та бүхэнд<br />
хийх ажлын талбар маш их байгаа, хийж, бүтээж төрийн албаны лидер болоорой<br />
гэж хүсье.<br />
---о0о---<br />
113
УИХ-ын удирдлага, гишүүдээс төрийн<br />
бодлогын тодорхой асуудлаар Төрийн<br />
албаны зөвлөлийн бүрэлдэхүүнийг<br />
хүлээн авсан уулзалт дээр хэлсэн үг<br />
2021.08.24 Их тэнгэр<br />
УИХ-ын удирдлага, гишүүдээс төрийн бодлогын тодорхой асуудлаар<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн бүрэлдэхүүнийг хүлээн авч уулзаж буйд талархал<br />
илэрхийлье.<br />
Оршил<br />
Төрийн албаны шинэтгэлийг Төрийн албаны тухай хуулийн шинэчилсэн<br />
найруулгын хүрээнд явуулж ирлээ. Цар хүрээ өргөн, зарим талаар цаг хугацаа, эрч<br />
хүч шаардсан нийгмийн олон талын оролцоотой явуулж буй ажил гэдгийг Та бүхэн<br />
хамгийн сайн мэднэ.<br />
УИХ-ын гишүүдийн зүгээс төрийн албаны шинэтгэлийн үйл явцад байнгын<br />
санаа тавьж, баталсан хуулийнхаа хэрэгжилт, гарч буй үр дүнгийн талаар асуулт<br />
тавьж ирсэнд талархалтай байдгаа илэрхийлье.<br />
Энэ шинэтгэлийн үндсэн зарчмуудыг УИХ-аас баталсан томоохон баримт<br />
бичгүүд баталгаажуулсан гэж болно.<br />
Ард иргэдийн санаа бодол, улс төрийн хүсэл зоригийн огтлолцол болсон.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
114
Хүчин төгөлдөр хууль тогтоомжийг хэлбэрэлтгүй хэрэгжүүлэхийн зэрэгцээ<br />
тэдгээрийг боловсронгуй болгох, төрийн албаны шинэтгэлийн эрх зүйн<br />
зохицуулалтын хамрах хүрээг өргөтгөн шинээр төлөвлөж ирлээ.<br />
Төрийн албаны төлөвшлийн олон улсын жишиг, чиг хандлага, нийгмийн<br />
эрэлт хэрэгцээнд тулгуурласан шинэтгэлийг тасралтгүй явуулах шаардлага зүй<br />
ёсоор тавигдаж байгаа нь ч ажил хийх явцад мэдрэгддэг.<br />
Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт, “Алсын хараа-2050” урт хугацааны<br />
хөгжлийн бодлого, Хөгжлийн бодлого, төлөвлөлт, түүний удирдлагын тухай хууль<br />
зэрэг бодлогын тулгуур баримт бичгүүд шинээр батлагдсан нь төрийн албаны<br />
шинэтгэлийг гүнзгийрүүлэх, шинэтгэлийн агуулгыг баяжуулах, хэрэгжилтийг<br />
хангах эрх зүйн нэн таатай нөхцөл болж байна.<br />
Хамгийн товчоор төрийн албаны чанар, үр өгөөжийг дээшлүүлэх, хөгжлийн<br />
хөдөлгөгч хүч болгох үндсэн зарчмыг удирдлага болгосон төрийн албаны<br />
шинэтгэл гэж болно.<br />
Энэ шинэтгэлийн бодлого, хэрэгжүүлэх арга зам, шийдэл гарцыг илүү<br />
тодорхой болгох баримт бичгүүдийн төслийг боловсруулж буй цаг үетэй энэ<br />
уулзалт давхцаж байна.<br />
Улсын Их Хурлын Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга, гишүүд<br />
Төрийн албаны зөвлөлд ажиллаж төрийн албаны шинэтгэлийг цаашид<br />
гүнзгийрүүлэх, шинэтгэлийн одоогийн үйл явцыг сааруулахгүй байх талаар өгсөн<br />
үүрэг чиглэл, Төрийн албаны зөвлөлийн үйл ажиллагааны тайланг Улсын Их<br />
115
Хурлын Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцэн гаргасан<br />
дүгнэлт зэргийг үндэс болгон ажлын тусгай төлөвлөгөө батлан ажиллаж байна.<br />
Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай, Төрийн жинхэнэ албанд<br />
чадахуйд үндэслэн сонгон шалгаруулах тухай, Төрийн албан хаагчийн ёс зүй,<br />
сахилгын тухай болон Төрийн албаны тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах<br />
тухай хуулийн төслүүдийг судалж, санал, дүгнэлт боловсруулах бие даасан 5<br />
ажлын хэсгийг ТАЗ-ийн дарга, гишүүд ахлан ажиллаж байна.<br />
Тухайлбал УИХ-ын эрхэм гишүүн Б.Баатарбилэгийн санаачилсан төрийн<br />
албаны ангилал хооронд дүйцүүлж, хөрвүүлж болох зохицуулалт, төрийн албаны<br />
шалгалтын давтамжийг нэмэх зэргээр санал болгож буй хуулийн төслийн үзэл<br />
баримтлалыг дэмжин улирал тутам зохион байгуулах программ хангамж,<br />
техникийн нөхцөлийг бүрэн шийдээд байна.<br />
Англи, Солонгос, Канад зэрэг орнуудын холбогдох эрх зүйн зохицуулалт,<br />
жишгийг ч харьцуулан судаллаа.<br />
Шийдэл, хувилбаруудын санал боловсруулсан талаараа гишүүд маань<br />
хариуцсан чиглэлээрээ мэдээлэл өгөх болно.<br />
Нийт төрийн албаны статистик-тоо. Монгол төрийн албаны нөөц ийм байна.<br />
Бодлого, төлөвлөлтийн суурь индикатор нэгдсэн статистик, тоо мэдээлэл<br />
гаргах үйл явцад чанарын дэвшил гаргаж чадлаа.<br />
Их өгөгдөл бүрдүүлэх, тэдгээрийг эргэлтэд оруулахад онцгой ач холбогдол<br />
өгч ажиллав.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
116
Эхлүүлсэн ажлаа амжилттай явуулах суурь<br />
Төрийн албыг цахимжуулах үйл явцад томоохон алхам хийлээ.<br />
Төрийн албаны хүний нөөцийн санг бүрэн цахимжууллаа.<br />
Энэ системээ Сангийн яамны цалингийн нэгдсэн системтэй холболоо.<br />
“ХУР” системтэй ойрын хугацаанд холбогдож төрийн мэдээллийн их<br />
өгөгдлийн бүрэлдэхүүн хэсэг болоод явах юм.<br />
Төрийн албаны мэдлэг, мэдээлэл аажмаар блокчэйн технологид шилжих,<br />
дижитал шилжилтэд орох суурь ажлууд ийнхүү тавигдаж чадлаа.<br />
Төрийн албаны улсын хэмжээний нарийвчилсан тоон мэдээллийг иж бүрэн<br />
агуулсан “Замын зураглал”-ыг анх удаа гаргалаа. Их өгөгдлийн суурийг нэгтгэсэн<br />
тоон хавтгай, ерөнхий зураглал төрийн албаны шинэтгэлийн луужин болж чадна.<br />
Хаана, хэн, ямар ажилд томилогдож, чөлөөлөгдөж байгаа, хаана сул орон<br />
тоо үүсэж байгаа зэрэг хүний нөөцийн шилжилт хөдөлгөөнийг “Бодит цаг”-(Real<br />
time)-ийн хэмжүүрээр шуурхай мэдэх боломж орон даяар үүснэ.<br />
Томилгооны зөрчил де факто арилна гэсэн үг.<br />
Ийнхүү мэдээллийн царцанги байдал арилж, мэдээлэл эрэлт хэрэгцээнд,<br />
бас эргэлтэд орж байдаг нөхцөл бий болно.<br />
Төрийн байгууллагуудад “Идей банк” бий болгож, идей генераторууд,<br />
инновацийн мастеруудыг төрүүлэх оновчтой мехнаизм бий болгохыг зорьж байна.<br />
Уламжлалт бус сэтгэлгээ, инновацийн шийдлүүдийг төрийн албанд<br />
тасралтгүй нэвтрүүлэх талаар НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөртэй хамтран ажилласны<br />
дүнд 20 гаруй төслийг сонгон хэрэгжүүлж байна.<br />
117
Сонгон шалгаруулалтын үйл явцыг бүхэлд нь цахимжуулснаар шалгалт<br />
авагчаас биш шалгуулагчаас өөрөөс нь үр дүн шалтгаалдаг системд орлоо.<br />
Ашиглагдаж байгаа хүний нөөц буюу ажиллаж байгаа төрийн албан хаагчид<br />
205.0 мянга, сул орон тоонд ажиллах хүсэлтэй, ерөнхий шалгалт өгч тэнцсэн 8<br />
мянга гаруй хүнтэй байна.<br />
Шалгалт цахимжиж, шударга байдал хангагдахын хэрээр мэдлэг оюунаа<br />
сорих, төрд ажиллах сонирхолтой шинэ залуу үеийн түрлэг нэмэгдсэн гэж болно.<br />
Төрийн албаны нөөц буюу “Үндэсний хүний нөөцийн банк” ийнхүү бүрдлээ.<br />
Хувийн хэвшлийнхэн төрийн албаны нөөцөөс шилдэг залуу хүмүүсийг сонирхдог,<br />
ажилд авдаг болсон нь нөөцийн чанарын нэг гол үзүүлэлт юм.<br />
Төрийн албаны мерит, шатлан дэвших тогтолцооны зэрэгцээ<br />
төрд зайлшгүй шаардлагатай хүний нөөцийн хэрэгцээ байгааг бид<br />
ойлгодог.<br />
Бизнесийн салбарт түгээмэл байдаг “Headhunting” буюу монголчилбол<br />
толгойн ангуучийн ойлголт олон орны төрийн албанд нутагшжээ. Занданшатар<br />
дарга энэ талаар байр сууриа маш тодорхой илэрхийлж байсан билээ.<br />
Англи Улсад байдаг нэн шаардлагатай мэргэжил, өндөр ур чадвартай<br />
хүмүүсийг шууд томилдог жишиг төрийн алба нь төлөвшсөн зарим орнуудад<br />
хэрэгждэг. Гэхдээ холбогдох яамнаас уг ажилд томилох хүний зайлшгүй чухал<br />
гэдгийг нотолсон хүсэлтийг Төрийн албаны комисстоо ирүүлж зөвшөөрөл авдаг,<br />
дараа нь аудитаар шалгуулдаг, зарим тохиолдолд тухайн хүнээ бүр мөсөн<br />
ажиллуулах шийдэлд хүрдэг байх жишээний. (Яамны хүсэлтийн хүснэгт)<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
118
Сонгон шалгаруулалтын тухай хуулийн төсөлд энэ асуудлыг оновчтой<br />
тодорхойлох нь олон улсын жишигт нийцнэ гэж үзэж байна. Түүнчлэн ерөнхий<br />
шалгалт авах давтамжийг нэмэгдүүлэх боломж бүрэн бүрдсэнийг хэлэх нь зүйтэй.<br />
Юуг хийж болох вэ, юуг хийж болохгүй вэ? гэдэг хоёр ойлголтын зааг,<br />
тэнцвэр дээр оршдог ёс зүйн асуудал аль ч орны төрийн албанд маш чухалд<br />
тооцогддог.<br />
Сүүлийн 2 жилийн хугацаанд Улсын Их Хурлын дарга болон Байнгын<br />
хорооны дарга нар, гишүүд Төрийн албаны зөвлөлд ажилласан, мөн Ёс зүйн<br />
хуулийн төслийн асуудлаар өргөн хүрээтэй уулзалт хэлэлцүүлэг хийсэн. Нийт<br />
төрийн байгууллагуудын Ёс зүйн зөвлөлийн нэгдсэн чуулган хийж, эрдэмтэн<br />
судлаачид, төрийн албан хаагчдаас маш олон санал санаачилга гарсан.<br />
Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн талаар зөвлөлдөх санал асуулгад<br />
оролцогчдын 95.5% нь төрийн албаны сахилга хариуцлагыг дээшлүүлэх, 89% нь<br />
шударга ёсыг бэхжүүлэх, 87% хувь нь мэдлэг чадварт суурилсан төрийн албыг<br />
төлөвшүүлэхийг хүсэмжилсэн байдаг. Ганц энэ жишээнээс харсан ч төрийн<br />
албаны ёс зүй, сахилга хариуцлагын асуудлыг өргөн хүрээнд авч үзсэн эрх зүйн<br />
зохицуулалт нэн шаардлагатай нь маш тодорхой байгаа.<br />
119
Сонгон шалгаруулж авсан зөв хүнээ хэрхэн сайн ажиллуулж сайн үр дүн<br />
гаргуулах вэ гэдэг асуудал чухал.<br />
Хуулийн хэрэгжилтийг хангах, маргаан хянан шийдвэрлэх ажлыг цахим<br />
технологи ашиглан шийдвэрлэх чиглэлээр ажиллаж эхэллээ. Мөн төрд учирсан<br />
хохирлыг буруутай этгээдээр нөхөн төлүүлэх төрийн байгууллага хоорондын<br />
ажлын уялдаа холбоог Хүний нөөцийн удирдлагын нэгдсэн системээр дамжуулан<br />
хангана.<br />
Хяналт шалгалт, эдийн засгийн агуулгаар баяжуулахыг зорьж ирлээ. Ажлын<br />
үр дүн ч гарч байна.<br />
Төрийн албан хаагчдын бодол санааг зөв байлгахаас өгсүүлээд боловсрол,<br />
мэдлэгийг нь хэрхэн байнга дээшлүүлэх вэ?<br />
УИХ-ын хяналт шалгалтын бүрэн эрхийг хэрэгжүүлэхэд Төрийн албаны<br />
зөвлөл чиг үүргийн хүрээнд идэвхтэй ажиллах болно.<br />
Хүний нөөцийн аудитаар дамжуулан төрийн албаны томилгооноос эхлэн<br />
тэтгэвэрт гарах хүртэлх хүний нөөцийн бүрэлдэхүүн хөдөлгөөний бүхий л үйл<br />
явцад аналитик дүн шинжилгээ хийх чадвартай боллоо.<br />
---о0о---<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
120
Сингапурын Үндэсний их сургуулийн харьяа Ли Куан<br />
Юүгийн нэрэмжит Төрийн бодлогын сургуулийн<br />
сертификаттай тэтгэлэгт цахим хөтөлбөрт<br />
оролцогчидтой хийсэн уулзалт дээр хэлсэн үг<br />
2021.07.09<br />
Ажил амралтаа хослуулан төрийн бодлогын чиглэлээр нэр хүндтэй<br />
сургуулийн сургалтад оролцож буй төрийн албан хаагчид Та бүхэнд энэ өглөөний<br />
мэнд хүргэе!<br />
Улс оронд явагдаж буй төрийн албаны шинэтгэлийн утга учир, зорилгыг<br />
хамгийн сайн мэдэх хүмүүс бол төрийн албан хаагчид.<br />
Энэ шинэтгэлээр хийгдэж буй олон ажлын магадгүй хамгийн чухал нэг хэсэг<br />
нь хүний хөгжил, тэр дундаа төрийн албан хаагчийн сургалт хөгжлийн асуудал.<br />
Гадаадын нэр хүнд бүхий их, дээд сургуулиудад урт, богино хугацаагаар<br />
суралцуулж төрийн албан хаагчдадаа шинэ мэдлэг, ур чадвар эзэмшүүлэх<br />
бодлого баримталж байна.<br />
Энэ бодлого илүү идэвхжиж, ахиц дэвшил, үр дүн гарч байгаа. Сүүлийн<br />
богинохон хугацааны зарим жишээг хэлье.<br />
Саяхан Засгийн газар, олон улсын байгууллагуудын тэтгэлэгт хөтөлбөрт<br />
хамрагдсан төрийн албан хаагчдын уулзалтыг анх удаа хийлээ.<br />
Донорууд, олон улсын байгууллага, мөн гадаад орнуудаас манай улсад<br />
суугаа Элчин сайдын яамд оролцсон. Санал бодлоо солилцож, илүү үр дүнд хүрэх<br />
гарц гаргалгаа ярьсан.<br />
Турк Улсын тэтгэлгээр 10 төрийн албан хаагчийг 6-10 сарын хугацаагаар<br />
сургаж, хөгжүүлэх хөтөлбөр хэрэгжүүлэхээр боллоо.<br />
121
ЖАЙКА-гийн шугамаар Япон Улсад магистрантурт сургах хүмүүс явах<br />
бэлтгэлээ хангаж байна.<br />
Хамгийн сүүлийн жишээ бол Ли Куан Юүгийн сургуулийн хөтөлбөрт<br />
оролцож байгаа Та бүхэн (20 хүн).<br />
Төрийн албаны шинэтгэлийнхээ гол хөдөлгөгч хүч болсон төрийн албаны<br />
хүмүүн капиталд хөрөнгө оруулж буй бидний нэг ажил.<br />
Төрийн албаа ийнхүү чадавхжуулна гэдэг төр хүмүүн капиталдаа<br />
хамтарсан хөрөнгө оруулалт хийж “Хүний нөөцийн банк”-аа бүтээж байгаа<br />
хэрэг. Энэ “банк” байнга чанаржин баяжиж, үр дүнд нь төрийн ажил орчин цагийн<br />
шаардлагад нийцэж, улс орны хөгжлийг түүчээлдэг байх учиртай.<br />
Канад Улсын санхүүжилтээр Нэгдсэн Үндэсний байгууллагын Хөгжлийн<br />
хөтөлбөрөөс “Монгол Улсад мэргэжлийн, иргэн төвтэй төрийн албыг төлөвшүүлэх<br />
нь” төслийг Төрийн албаны зөвлөл, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газар,<br />
Удирдлагын академитай хамтран хэрэгжүүлж байгаа.<br />
Уг Төслийн дэмжлэгээр Сингапурын Үндэсний их сургуулийн харьяа Ли Куан<br />
Юүгийн нэрэмжит Төрийн бодлогын сургуулийн сертификаттай тэтгэлэгт цахим<br />
хөтөлбөрт Төрийн албан хаагч та бүхнийг оролцож байгаад баяртай байгаа.<br />
Канадын татвар төлөгчдийн мөнгө Монголын төрийн албан хаагчдын оюуны<br />
хөрөнгө оруулалт болж байна гэдгийг бүгдээрээ ухамсарлан ойлгож байгаа гэдэгт<br />
найдаж байна.<br />
Хүлээлт их байгааг хэлье.<br />
Ямар ч хөрөнгө оруулалт үр ашиг, үр дүнгийн төлөө байдаг. Энэ хөрөнгө<br />
оруулалтын үр дүн Монгол Улсын төрийн албаны шинэтгэлд хувь нэмэр оруулах<br />
учиртай.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
122
Сургалтын дараа сурсан мэдсэнээ бусадтайгаа хуваалцах хэрэг гарна,<br />
тэгэх ч шаардлагатай.<br />
Бодлогын анализ дүгнэлт хийдэг төрийн албаны шинэтгэлийн түүчээнүүд<br />
бэлтгэгдэж байна гэж ойлгож байгаа шүү.<br />
Төрийн бодлого боловсруулах, тэр бодлогоо нийтэд таниулах арга,<br />
хэлбэрийг эзэмших сургалт судалгааны ажилд нь амжилт хүсье.<br />
---о0о---<br />
123
“Анхаарч сонсъё, анзаарч өөрчилье” сошиал<br />
медиа нөлөөллийн аяны хаалт дээр хэлсэн үг<br />
2021.07.08<br />
Нийгэмд нөлөөллийг хэрэгжүүлэх арга хэлбэр, төрөл улам олон янз болж<br />
байна. Үүний нэг нь хүн бүрийн шахуу хэрэглээ болсон СОШИАЛ МЕДИА<br />
нөлөөлөл.<br />
Сошиал медиа нийгэмд асар их нөлөө үзүүлж буй нь тодорхой.<br />
Манай улсын интернэт хэрэглэгчийн тоо энэ жилийн 1 дүгээр улирлын<br />
статсистикаар давхардсан тоогоор 3,9 саяд хүрсэн байна. Манай улсын нэг иргэн<br />
сард дунджаар 5 сэтгэгдэл бичиж, 16 пост дээр like дарж, 3 пост share хийдэг гэсэн<br />
судалгаа ч байна. “Facebook”-ээр зар сурталчилгаа дамжуулахад дунджаар 2.1<br />
сая хүнд хүрэх боломжтой гэсэн тооцоо бас байна.<br />
Ийм том орон зайд нийгэмд, иргэдэд хүргэх ёстой, хүлээлт үүсгэж буй тэр<br />
мессеж болох “АНХААРЧ СОНСЪЁ, АНЗААРЧ ӨӨРЧИЛЬЕ” сошиал медиа аяныг<br />
хамтран зохион байгуулсан Та бүхэнд талархаж байгаа.<br />
Төрийн албаны шинэтгэлд орж ирсэн энэ шинэ уур амьсгалыг дэмжиж, тал<br />
талын оролцоо, санаачилга гарч ирсэн.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
124
Манай Төрийн албаны зөвлөл гадаад орон, олон улсын байгууллагын<br />
тэтгэлэгт хөтөлбөрт хамрагдан суралцаж байгаа, суралцаж төгссөн төрийн албан<br />
хаагчдаа сонссон цахим чуулга уулзалт хийлээ.<br />
Төрийн албаны хөгжилд дэмжлэг үзүүлэн ажилладаг донорууд, Монгол<br />
Улсад суугаа гадаад орнуудын Элчин сайд нар, олон улсын байгууллагын<br />
тэргүүнүүдтэй уулзаж, уг ажлын явцыг үнэлж дүгнэж, цаашид өргөжүүлэх талаар<br />
санал солилцлоо.<br />
125
Сонсож ойлгож байж өөрчлөх ёстой, сайжруулах ёстой, дүгнэж цэгнэх<br />
ёстой. Бидэнд анхаарал хандуулах, анхаарвал зохих маш олон зүйл байгаа. Бид<br />
тэдгээрийгээ эрэмбэлэх ёстой.<br />
Эрэмбийн дээр байгаа зүйлээ анзаарч чадвал өөрчлөх, шинэчлэх үйл,<br />
үйлдэл хийх ёстой. Ийм ч учраас энэ аяныг анх удаа явуулсанд баяртай байгаа.<br />
Цаашид үргэлжилж, шинэ сэдэв чиглэлээр үргэлжлэн яваасай гэж бодож байна.<br />
---о0о---<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
126
Япон Улсын Засгийн газрын дэмжлэгтэйгээр, НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөр, Төрийн<br />
албаны зөвлөлөөс багш, нийгмийн ажилтан, эмч, эрүүл мэндийн ажилтан зэрэг төрийн<br />
албан хаагчдын хүний эрх, ёс зүйн мэдлэг мэдрэмжийг дээшлүүлэхэд чиглэсэн цуврал<br />
видео контентыг бүтээн НҮБХХ-ийн албан ёсны сошиал хуудсаар түгээсэн. Одоогоор<br />
эдгээр цуврал контентыг 50,000 гаруй иргэд хүлээн авч, үзээд байна.<br />
Энэхүү аяныг төрийн албан хаагчдын ёс зүйн хэм хэмжээг тодорхойлон,<br />
хэрэгжилтийг ханган ажилладаг Төрийн албан зөвлөл дэмжин ажиллаж байна. Цуврал<br />
контентоо өргөжүүлэн “10 хоногийн сошиал аян” зохион байгуулж, аяны нээлтийн үйл<br />
ажиллагааг цахимаар зохион байгуулав.<br />
Аяны хүрээнд төрийн албан хаагчид, ялангуяа дээр дурдсан салбар мэргэжлийн<br />
албан хаагчид, болон олон нийтэд хандсан хүний эрхийн мэдлэг, мэдрэмж болон ёс зүйн<br />
хэм хэмжээгээ дээшлүүлж зан үйлийн эерэг өөрчлөлт авчрахыг сэдэлжүүлсэн видео<br />
контент, зурагт хуудас, мессежийг түгээхийн зэрэгцээ энэхүү сэдвийн хүрээнд<br />
хэлэлцүүлэг өрнүүлж, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдээр сурвалжилга, мэдээ цацахаар<br />
төлөвлөж байна.<br />
Аян 6 сарын 17-нд нээлтээ хийж 6 сарын 26 хүртэл үргэлжилнэ.<br />
УИХ-ын ТББХ-ны дарга, гишүүдийн<br />
Төрийн албаны зөвлөл дээр хийсэн<br />
уулзалт дээр хэлсэн үг<br />
2021.07.03<br />
Улсын Их Хурлаас баталсан Төрийн албаны тухай хууль /шинэчилсэн<br />
найруулга/ хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж эхлээд 2 жил 6 сар 6 өдөр, Төрийн албаны<br />
зөвлөлийн шинэ бүрэлдэхүүн бүрдээд 2 жил 5 сар болж байна.<br />
127
Шинэ хууль нь меритийн зарчимд суурилсан төрийн албыг төлөвшүүлэх<br />
агуулгаараа шинэтгэлийн шинэ үе шатыг эхлүүлсэн юм.<br />
Аливаа хуулийг баталсан хүмүүс парламентын хоёр бүрэн эрхийг дамжин<br />
ажиллах нь тухайн хуулийн хэрэгжилтэд эерэг нөлөө үзүүлдэг гэдэг. Энэ хуулийг<br />
баталсан хүмүүс УИХ-д олон байгаа нь манай төрийн албаны шинэтгэл эрч хүчээ<br />
алдахгүй, үр дүнтэй үргэлжлэх хамгийн таатай нөхцөлийн нэг юм.<br />
Өнгөрсөн хугацаанд энэхүү шинэтгэлийг эрчимжүүлэхэд УИХ-ын зүгээс улс<br />
төрийн манлайлал, дэмжлэг үзүүлж ажилласныг онцлон тэмдэглэж байна.<br />
Тухайлбал, УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хороо өнгөрсөн оны 10 дугаар<br />
сард Төрийн албаны зөвлөлд ажиллаж, төрийн албаны шинэтгэлийн үйл явцтай<br />
танилцсан. Ёс зүй, сахилга хариуцлагын байнгын хороо, Нийгмийн бодлогын<br />
байнгын хороо, Инновац, цахим бодлогын байнгын хороо хамтран оролцсон.<br />
2020 онд төрийн албаны ёс зүйн асуудлаар УИХ-ын дарга, байнгын<br />
хороодын дарга, гишүүдийн оролцоотойгоор УИХ-тай хамтран улсын зөвлөгөөн<br />
зохион байгуулсан. Төрийн албан хаагчийн ёс зүйн асуудлаар төрийн албаны бүх<br />
шатанд нэг ойлголттой болж, хийх ажил, анхаарах асуудлаа тодорхойлж чадсан.<br />
Ийнхүү УИХ-ын гишүүд баталсан хуулийн хэрэгжилт, төрийн албаны<br />
шинэтгэлийн үйл явцад онцгой анхаарал хандуулж ирсэн нь онцлог байлаа. Албан<br />
бичгээр асуулга тавьж, мэдээлэл, тодруулга байнга авч байна.<br />
Та бүхэн Төрийн албаны зөвлөлд өнөөдөр ажиллаж буй нь ч төрийн албаны<br />
шинэтгэлд парламентаас үзүүлж буй дэмжлэгийн нэг илрэл гэж үзэж байна.<br />
Шинэ хуулийг хэрэгжүүлэх эрх олгож, үүрэг хариуцлага хүлээлгэсэн олон<br />
субъект бий. Тэдгээрийн дотор төрийн албаны төв байгууллагын хүлээсэн чиг<br />
үүрэг маш тодорхой, бас өөрийн гэсэн хүрээ хязгаартай.<br />
Төрийн албаны төв байгууллага дэлхийн улс орнуудад хараат бус, бие<br />
даасан байдлаар ажилладаг нийтлэг жишиг тогтоод уджээ. Зарим орнуудынх 100<br />
гаруй жилийн түүхтэй. НҮБ-ын гишүүн орнуудын 2/3 орчимд төрийн албаны<br />
комисс, хороо, зөвлөл ажиллаж байна.<br />
Монгол Улс дахь төрийн албаны байгууллагын түүх 26 жил. Энэ хугацаанд<br />
үйл ажиллагаа нь аажмаар төлөвшиж, үүрэг хариуцлага нь байнга нэмэгдэж ирсэн.<br />
Төрийн албаны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгаар Төрийн албаны<br />
зөвлөлийн хариуцах ажил, цар хүрээ эрс өргөжсөн. Үүнтэй уялдаад Төрийн<br />
албаны зөвлөл, түүний Ажлын алба, салбар зөвлөлийг бүтэц, зохион<br />
байгуулалтын хувьд бэхжүүлж, чадавхжуулахад онцгой анхаарч, тодорхой ахиц<br />
дэвшил гаргалаа.<br />
Харьцуулсан зарим тоо баримт хэлье.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
128
2018 оны байдлаар орон тоо 18 байсан бол одоо 54 болсон.<br />
Зарцуулдаг төсөв 700 сая орчим төгрөг байсан бол одоо 3.7-4 тэрбум төгрөг.<br />
Үндсэн үйл ажиллагаанд шаардагдах байр танхим, тоног төхөөрөмж,<br />
ажиллах орчин шаардлагын түвшинд хүрсэн.<br />
Орон тоон, цалин хөлс, бүтэц зохион байгуулалтын механик өсөлт бус<br />
ажил, ачаалалдаа зохицсон хэмжээ гэж болно. УИХ-аас үүнийг хянаж нягтлан<br />
баталсан.<br />
Өнгөрсөн хугацаанд Зөвлөл төрийн албаны шинэтгэлийг эрчимжүүлэх<br />
суурь хөрсийг баттай тавьж, доорх хэдэн чиглэлээр үр дүн гаргаж ажиллалаа.<br />
Үүнд:<br />
2. Төрийн алба сургалтын хуульчилсан тогтолцоотой болсон.<br />
Ажиллаж буй төрийн албан хаагчдаа тасралтгүй сургах, хөгжүүлэх явдал<br />
хэвшлээ. Удирдлагын академийн сургалтын агуулгыг баяжуулах, хөтөлбөрийг нь<br />
боловсронгуй болгох ажил тасралтгүй хийгдэж байна.<br />
Алсын зайн сургалт, вебинарыг хэвшил болголоо. 7:4:10 сургалтад оны<br />
эхний хагас жилийн байдлаар 19 мянга гаруй төрийн албан хаагч оролцлоо.<br />
Оролцогчдын тоо байнга нэмэгдэж байгаа нь үр дүнгийн илэрхийлэл болж байна.<br />
Үндэсний эрдэмтэн судлаачид төдийгүй олон улсын экспертүүдийн лекц,<br />
сургалтыг цахимаар авдаг болж чадлаа.<br />
Үндсэн сургалтыг мэргэшүүлэх багц сургалт, албан тушаалын ажлын<br />
байрны сургалт гэсэн хоёр чиглэлээр явуулдаг.<br />
Мөн хамтарсан болон захиалгат сургалт, төлөвлөгөөт сургалт зохион<br />
байгуулж байна. Пүрэв гарагийн вэбинар 7.4.11 тогтмолжлоо. Хэрэглэгчийн тоо<br />
тогтмол өсөж нэг удаад 1000 орчим хэрэглэгч оролцдог, хагас жилд энэ тоо 19000-<br />
д хүрсэн.<br />
129
Сургалтыг цахимжуулснаар үндэсний эрдэмтэн судлаачид, гадаадын<br />
экспертүүдийн мэдлэг мэдээллийг хуваалцдаг болсон .<br />
Судалгааны ажилд анхаарч 2013 оноос хойш төрийн албаны чиглэлээр<br />
хийгдсэн эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажлын иж бүрэн санг бүрдүүллээ.<br />
Төрийн байгууллагын хүний нөөцийн суурь судалгааг орон нутагт Дундговь<br />
аймгийн жишээн дээр хамтран хийлээ.<br />
3. Шинэ хандлага, соёлыг төрийн албанд нэвтрүүлэхэд онцгойлон<br />
анхаарч байна. Бодлогын инновац нэвтрүүлэх төсөл сонгон шалгаруулж<br />
төв, орон нутгийн төрийн 20 гаруй байгууллагад нэвтрүүлэн хэрэгжүүлж<br />
байна.<br />
Инновац, шинэ технологи нэвтрүүлэхэд шилдэг боловсон хүчин хэрэгтэй.<br />
Энэ чиглэлээр оюуны потенциал өндөртэй, ур чадвартай хүмүүсийг “Хиэд<br />
хантинг” хийж төрийн албанд урин ажиллуулах чиглэлээр бодлогын хувилбарууд<br />
дэвшүүлэн ажиллаж байна.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
130
Санхүүжилт, хөрөнгө бага шаарддаг зөөлөн арга болох ёс зүй, зан үйлийн<br />
менежментийг төрийн албанд төлөвшүүлэх талаар цуврал ажил системтэйгээр<br />
хийж ирлээ.<br />
Ийнхүү шаардаж шахахын зэрэгцээ ойлгуулан ухамсарлуулах талаар<br />
баримталж буй олон улсын жишгийг төрийн албанд нэвтрүүлэх ажлыг байнга хийж<br />
байна.<br />
4. Шударга, ил тод сонгон шалгаруулалтыг төрийн албанд<br />
төлөвшүүлэх ажил хийж чадлаа.<br />
Төрийн албаны ерөнхий шалгалтын үйл явц хүнээс үл хамаардаг болж,<br />
хөндлөнгийн нөлөөллийг байхгүй болгож бүрэн хязгаарлаж чадлаа. Цахимжилт,<br />
технологийн шинэчлэлийг 100 хувь нэвтрүүлсэн. Олон улс оронд явагддаг IELTS,<br />
TOEFL-ийн шалгалтын горимд шилжүүлсэн.<br />
е-taz апликэйшн хөгжүүлж, төрийн албаны шалгалтын сорил, онлайн тест,<br />
төрийн албаны холбогдох мэдээллийг гар утсаар авах боломжтой болголоо. Энэ<br />
ажлыг “e-Mongolia” (и-Монголиа) системийн нэгэн бүрэлдэхүүн хэсэг болгон<br />
цаашид хөгжүүлээд явна.<br />
Төрийн албаны чанартай нөөцөөс хувийн хэвшил сонголт хийх практик гарч<br />
байна. Энэ нь төрийн албаны нөөц үндэсний хүний нөөцийн банк болон чанаржих<br />
хандлага руу орж байна гэж дүгнэж болно.<br />
5. Шинэтгэл-эдийн засгийн агуулга<br />
131
“Хүний нөөцийн удирдлагын мэдээллийн тогтолцоо” цахим системийг<br />
Сангийн яамны цалингийн нэгдсэн систем, бүртгэлийн байгууллагатай холбосон.<br />
Үүнд төрийн 4147 байгууллагын 163190 албан хаагчийн мэдээллийг нэгтгэлээ.<br />
Томилгооны зөрчлийг цалин хөлсний системээр дамжуулан арилгах<br />
тогтолцоо бүрдэж буй нь энэ ажлын гол үр дүн.<br />
Томилгооноос үүдэлтэй төрд учруулсан хохирлыг буруутай этгээдээр<br />
төлүүлж байна.<br />
Хууль хэрэгжиж эхэлснээс 380 орчим сая төгрөг олгох шүүхийн шийдвэр<br />
гарч, 29 сая төгрөгийн нэхэмжлэл шүүхэд гаргаснаар төрд учруулсан 7 сая орчим<br />
төгрөгийг буцаан төлүүллээ.<br />
Үүний дүнд албан тушаалтан шийдвэр гаргахаасаа өмнө хууль нягтлан үзэх<br />
соёл төлөвшиж байна.<br />
6. Албан тушаалын тодорхойлолтыг төрийн захиргааны 21000 гаруй<br />
албан хаагч нэг бүрээр хянан гаргаж амжлаа. Тодорхой хүнд зориулсан ажлын<br />
байрны тодорхойлолтыг тухайн ажилд нь тохирсон албан тушаалын тодорхойлолт<br />
болгосон механизмыг бүрдүүллээ.<br />
7. Манай төрийн албаны шинэтгэлийг гадаад орон, олон улсын<br />
байгууллагууд талархан дэмжиж байгаа.<br />
Та бидний нэвтрүүлж буй мерит зарчим, шатлан дэвших тогтолцоотой<br />
мэргэшсэн, чадварлаг төрийн албыг хөгжлийн гол хүчин зүйлийн нэг гэж тэд<br />
дэмжиж байна.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
132
Бид НҮБ-ын төрийн албаны олон улсын интеграцид нэгдэн идэвхтэй<br />
ажиллаж байна.<br />
8. Та бид нөхцөл байдал хурдан өөрчлөгддөг ВУКА орчинд ажиллаж<br />
амьдарч байна. (КОВИД-19 ч үүний нэг жишээ)<br />
Олон улсын эрдэмтдийн ингэж тодорхойлсон энэ цагт төрийн албаны<br />
зохицуулалтыг боловсронгуй болгох ажил тасралтгүй хийгдэх нь тодорхой.<br />
“Алсын хараа-2050”-ын дэвшүүлсэн зорилтын хүрээнд төрийн албаны<br />
шинэтгэлийг гүнзгийрүүлэх, эрчимжүүлэх ажил цаашид үргэлжилнэ.<br />
133
Засгийн газартай хамтран төрийн албаны шинэтгэлийн замын зураглал,<br />
мөн стратегийн зорилтот хөтөлбөрийн төслийг боловсруулсан.<br />
Амьдрал баян учраас хуультай уялдуулан гаргасан дүрэм, журмуудыг<br />
боловсронгуй болгох, шинэ утга агуулгаар баяжуулах санал дүгнэлт гаргаад<br />
байна.<br />
Эрх зүйн орчин ч илүү сайжирч, эдийн засгийн агуулга нь, санхүүгийн<br />
баталгаа нь улам сайжрах тийшээ явна гэж бодож байна.<br />
Тухайлбал, төрийн албаны шинэтгэлийн эдийн засгийн баталгааг хангах<br />
чиглэлээр Дэлхийн банктай хамтран судалгааны ажил эхлүүлээд байна.<br />
Ижил ажил, ижил албан тушаал эрхэлж буй хүн ижил цалин хөлстэй байх,<br />
гүйцэтгэл, ажлын чанар, үр өгөөжид нь тохирсон цалин хөлс олгодог байх жишиг<br />
тогтоох чиглэл рүү ажиллаж байна.<br />
Төрийн албаны ангилал, зэрэглэлийн асуудлыг энд мөн давхар хөндөж,<br />
судалгаа шинжилгээний үндсэн дээр санал дүгнэлт гаргана.<br />
Нийгэмд гарч буй сөрөг үзэгдэл, тохиолдож буй сорилт бэрхшээлийг гарц<br />
гаргалгаа олох шаардлага, боломж хэмээн үзэж ажиллаж ирлээ.<br />
“Хагархай цонхны онол” гэж байдгийг Та бүхэн мэднэ байх. Нэг цонх<br />
хагархай байгаад байвал бусад нь хагарах эрсдэлд амархан орчихдог.<br />
Үүнтэй адил төрийн албаны шинэтгэлд шаардлагатай, зайлшгүй зүйлийг нь<br />
орхигдуулахгүй талаас нь байнга анхаарч, “хагархай, цоорхой” үүсгэхгүйгээр<br />
явахыг хичээж байна. Тийм байлгах итгэл үнэмшил Төрийн албаны зөвлөлд бас<br />
байна.<br />
Үүнд системийн анализ хийж, нийгэм, эдийн засаг, улс төрийн үйл явцад<br />
аналитик сэтгэлгээгээр хандан ажиллахыг үйл ажиллагаандаа мөрдлөг болгон<br />
ажиллаж байна.<br />
9. Дүгнэлт<br />
Хийсэн, хийж буй ажлын дүнд харьцангуй тогтвортой, мэргэшсэн төрийн<br />
алба бий болох үйл явц эргэлт буцалтгүй явж байгаа гэж бодож байна.<br />
Иргэд рүү чиглэсэн, иргэдэд үйлчилдэг, иргэн төвтэй ийм төрийн алба бий<br />
болох хандлага бий болсон.<br />
“Зөв хүнийг зөв ажилд нь томилоод явахад зөв үр дүн гарна” гэсэн зарчмыг<br />
баримталж байна.<br />
Төрийн албаны тогтвортой байх зарчим хариуцсан ажлаа үр дүнтэй хийж<br />
байгаа хүнд үйлчлэх, хариуцлага алдаж, ажил үүргээ хангалтгүй гүйцэтгэсэн хүнд<br />
үл үйлчлэх тэнцвэрт байдлын ойлголт төлөвшиж байна.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
134
Төрийн албаны зөвлөл ТББХ-нд жилд ганцхан удаа тайлан тавьдаг биш<br />
байя гэж бодож байна.<br />
Тодорхой хугацааны давтамжтайгаар, болж өгвөл улирал тутамд холбогдох<br />
асуудлаар, тухайлбал хүний нөөцийн аудитын сэдвээр ТББХ-д тогтмол мэдээлэл<br />
өгдөг болох нь зүйтэй гэж үзэж байгаа.<br />
Төрийн албаны зөвлөл хамтын удирдлагын зарчмыг сонгодог утгаар нь<br />
хэрэгжүүлэхийг эрмэлзэж, гишүүд, Ажлын албаны албан хаагчид ачаалал ихтэй,<br />
амралт багатай ажиллаж ирсэн товч танилцуулгыг Та бүхэнд толилууллаа.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн гишүүд эрхэлсэн чиг үүргийнхээ хүрээнд<br />
дэлгэрэнгүй, нарийвчилсан танилцуулга хийхэд бэлэн байгаа.<br />
Бодлогын аливаа шинэтгэл бодит ажил хэрэг болоход нийгэм, сэтгэл зүй,<br />
цаг хугацааны олон хүчин зүйл шаардагдах нь зүйн хэрэг.<br />
Өнгөрсөн 2 жил хагасын хугацааны ажлын үр дүнд төрийн албаны<br />
шинэтгэлийн гарааны болон шилжилтийн үйл явц дууслаа. Энэ хүрээнд хийх<br />
ажлаа хийсэн гэж үзэж байна. Бид ийм итгэл үнэмшилтэй байгаа.<br />
Шилжилт дуусаж, шинэтгэлийн бодит үр дүн гарч эхэлсэн. Цаашид<br />
шинэтгэлийг гүнзгийрүүлэн ажиллах болно.<br />
---о0о---<br />
135
НҮБ-ын төрийн албаны өдөрт<br />
зориулсан уулзалтыг нээж хэлсэн үг<br />
Та бүхэнд Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын төрийн албаны өдрийн мэнд<br />
дэвшүүлж буйг хүлээн авна уу.<br />
Бидний урилгыг хүлээн авч өнөөдрийн уулзалтад оролцож буй НҮБ-ын<br />
Монгол Улс дахь Суурин зохицуулагч ноён Тапан Мишра, НҮБ-ын Хөгжлийн<br />
хөтөлбөрийн Суурин төлөөлөгч хатагтай Илэйн Конкиевич, ОХУ, БНХАУ, Япон,<br />
БНСУ, БНТУ, БНКУ-ын ЭСЯ, Жайка, Койка, Австралийн тэтгэлэгт хөтөлбөрийн<br />
төлөөлөлд чин сэтгэлийн гүн талархал илэрхийлье.<br />
1. НҮБ-ын төрийн албаны өдөр<br />
НҮБ-ын Ерөнхий<br />
Ассамблейн тогтоолоор 6<br />
дугаар сарын 23-ныг<br />
“Төрийн албаны өдөр”<br />
болгон тэмдэглэж<br />
байхаар 2003 онд<br />
шийдвэрлэсэн. Энэ өдөр<br />
хөгжлийн үйл явцад<br />
оруулах төрийн албаны<br />
хувь нэмрийг онцгойлон<br />
авч үзсэн арга<br />
хэмжээнүүдийг зохион байгуулж байхыг гишүүн орнууддаа уриалсан байдаг.<br />
136
Тэгэхлээр энэ бол баяр наадам биш. Харин тулгарч байгаа сорилт<br />
бэрхшээлийг тодорхойлдог өдөр. Асуудал шийдвэрлэх арга замыг олохын төлөө<br />
оюун ухаанаа уралдуулж, шинэ санаа, шийдэл гарц ярьдаг өдөр.<br />
Шинэчлэн найруулсан Төрийн албаны тухай хуулиар Монгол Улсад<br />
эхлүүлсэн төрийн албаны шинэтгэлийн гарааны жил 2019 оноос энэ өдрийг бид эх<br />
орондоо тэмдэглэж эхэлсэн.<br />
Өнгөрсөн жил цар тахлын тэргүүн фронтод ажиллаж байгаа төрийн албан<br />
хаагчдынхаа ажил үйлсийг ойлгон, сэтгэл санааны нэгдлээ илэрхийлсэн.<br />
НҮБ-ын төрийн албаны хүндтэй шагналд Монгол Улсын төрийн<br />
байгууллагыг нэр дэвшүүлэх, НҮБ-ын төрийн албаны форумд төлөөллөө<br />
оролцуулах зэргээр НҮБ-ын төрийн албаны чиглэлээр явуулах интеграцид<br />
идэвхтэй хамрагдаж байна.ч<br />
Гадаад орнуудын төрийн албаны сайн туршлага, шилдэг менежментийг<br />
судлах, өөрийн орны онцлогт тохируулан нутагшуулах чиглэлээр идэвхийлэн<br />
ажиллаж байна.<br />
Онцолж нэг жишээ хэлье. Канад Улс, канад иргэдийн сайн санааны<br />
дэмжлэг, хөрөнгө оруулалтаар НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөртэй хамтран<br />
хэрэгжүүлж буй “Монгол Улсад мэргэжлийн, иргэн төвтэй төрийн албыг<br />
төлөвшүүлэх нь” төсөл, “Мерит” төслийн оролцоог өнөөдөр онцлон тэмдэглэхийг<br />
хүсэж байна.<br />
Энэ тэмдэглэлт өдрийг тохиолдуулан Монгол Улсын төрийн албаны<br />
шинэтгэлийг талархан дэмжиж, хамтран ажиллаж байгаа гадаад орны төр, засгийн<br />
газар, олон улсын байгууллагуудад талархал илэрхийлье.<br />
2. Төрийн хүмүүн капитал<br />
Хөгжил дэвшилд хэрэгтэй хамгийн чухал эрхэм баялаг нь хүн. Хүний эрүүл<br />
мэнд, боловсрол, мэдлэг чадвар, дадлага туршлагыг багтаасан, хөгжлийн<br />
хөдөлгөгч гол хүчин зүйл нь хүмүүн капитал.<br />
Хүмүүн капиталыг нийгмийн харилцаанд оролцогч бүх тал хүлээн зөвшөөрч,<br />
хүний хөгжилд гол анхаарлаа төвлөрүүлдэг тийм л цаг үе, нийгэмд бид бүгдээрээ<br />
амьдарч, бас ажиллаж байгаа. Иймээс л төрийн албан хаагчдаа сурган<br />
чадавхжуулах асуудалд онцгой ач холбогдол өгч байгаа юм.<br />
Төрийн албаны нөөцийг шаардлага хангасан хүнээр бүрдүүлнэ гэдэг төр<br />
хүмүүн капиталынхаа суурийг тавьж, “Хүний нөөцийн банк”-аа бүтээж байгаа<br />
хэрэг. Энэ “банк” байнга чанаржин баяжиж, үр дүнд нь төрийн ажил орчин цагийн<br />
шаардлагад нийцэж, улс орны хөгжлийг түүчээлдэг байх учиртай.<br />
137
Хувийн хэвшлийнхэн маань ч төрийн албаны нөөцөөс сонголт хийдэг, ажилд<br />
урьдаг болж байна. Тиймээс энэ нөөцийг зөвхөн төрийн албаны төдийгүй “улс<br />
орны хөгжлийн нөөц” гэж би боддог.<br />
Гадаадын нэр хүнд бүхий их, дээд сургуулиудад урт, богино хугацаагаар<br />
суралцуулж тэдэндээ шинэ мэдлэг, ур чадвар эзэмшүүлэх бодлого баримтлан<br />
ажиллаж байна.<br />
Гадаад орны Засгийн газрын болон олон улсын байгууллагын тэтгэлэгт<br />
хөтөлбөрт зөвхөн сүүлийн 4 жилд 1195 төрийн албан хаагч хамрагдсаны 38 хувь<br />
буюу 455 албан хаагч сургуулиа төгсөж Монгол Улсынхаа хөгжилд хувь нэмэр<br />
оруулан ажиллаж байна.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн нийт албан хаагчдын 12 хувь гадаадын их, дээд<br />
сургуульд тэтгэлгээр суралцаж эзэмшсэн мэдлэг, чадвараа төрийн албаны<br />
шинэтгэлд зориулан ажиллаж байна.<br />
Найрсаг харилцаа, хамтын ажиллагаатай улс орнуудаас Монгол Улсын<br />
төрийн албаны хүний нөөцийн чадавхыг бэхжүүлэхэд оруулж буй хөрөнгө<br />
оруулалтын үр өгөөжийг дээшлүүлэх, хамтын ажиллагаагаа улам өргөжүүлэн<br />
хөгжүүлэх зорилгоор НҮБ-ын төрийн албаны өдрийг тохиолдуулан өнөөдрийг<br />
уулзалтыг зохион байгуулж байгаа нь ийм учиртай.<br />
3. Хүний нөөцийг чадавхжуулах бодлого<br />
Хамтын ажиллагаатай улс орнуудын татвар төлөгчдийн мөнгөөр<br />
суралцуулсан төрийн албан хаагчдынхаа мэдлэг, чадварыг эх орныхоо хөгжил,<br />
бүтээн байгуулалтад бүрэн дүүрэн ашиглахыг Төрийн албаны зөвлөл эрхэмлэж<br />
байна:<br />
- “Алсын хараа-2050” Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн бодлогод<br />
туссан эдийн засгийн тэргүүлэх чиглэлийн мэргэжлүүдээр төрийн албан хаагчдыг<br />
гадаадын тэтгэлэгт хөтөлбөрт түлхүү хамруулна;<br />
- Гадаад орнуудын Элчин сайдын яам, тэтгэлэгт хөтөлбөрийн газруудтай<br />
хамтын ажиллагаагаа тогтмолжуулж, мэдээлэл солилцоог идэвхжүүлнэ;<br />
- Тэтгэлгээр суралцаж төгссөн төрийн албан хаагчдыг албан тушаалд нь 100<br />
хувь буцаан томилуулж, тэдний шинэ мэдлэг, ур чадварыг ашиглах нөхцөлийг<br />
бүрдүүлнэ. Үр дүн гаргасан чадварлаг албан хаагчдыг шатлан дэвшүүлж, бодлого<br />
тодорхойлох, шийдвэр гаргах түвшинд ажиллуулна;<br />
- Гадаад орны Засгийн газар, олон улсын байгууллагаас зарласан<br />
тэтгэлгийн мэдээллийг шуурхай, хүртээмжтэй түгээж, нөөц боломж, тэтгэлгийг<br />
бүрэн дүүрэн ашиглана;<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
138
- Төрийн байгууллагуудад шинэ санаа, шийдэл, гаргалгааны “Идеа банк”<br />
бий болгоё гэж би уриалж байгаа. Өөрийнхөө ажилд, байгууллагынхаа ажилд,<br />
салбар, улс орны хэмжээнд гарч буй асуудлыг шийдэх инновацлаг санаачилгуудыг<br />
бид тууштай дэмжинэ.<br />
- Оюун ухааны бяд суусан оюунлаг, шинэлэг сэтгэлгээтэй төрийн албан<br />
хаагчдаас маань “Инновацийн мастерууд” (Иновэйшн чампионууд) олноороо<br />
төрөн гараасай гэж бодож байна. Үүнийг ажлын үр дүн, гүйцэтгэлийг нь үнэлэх<br />
шалгуур үзүүлэлтийн нэг гол хэсэг болгохыг зорино.<br />
- Гадаадад суралцагчдын төгссөн сургууль, улс орнуудаараа нэрлэсэн<br />
сүлжээ олон бий. Мэдлэг, мэдээллээ хуваалцах, сурч эзэмшсэнээ түгээн<br />
дэлгэрүүлэх нэгдсэн сүлжээ, сүлжээнүүдийн сүлжээг цаашид бий болгоно.<br />
4. Гадаад суралцаж төгсөгчид:<br />
Төрийн албаны ур чадварын хүрээ, цогц чадамжийн асуудал хүний нөөцийн<br />
менежментэд онцгойлон орж ирж байна. Та бүхнийг олон олон чадамж, ур<br />
чадварын “цуглуулга” гэж би боддог.<br />
Төрийн албаны шинэтгэлийг манлайлан ажиллахыг Та бүхнээс хүсэж<br />
байна. Тийм хүлээлт нийгэмд ч маш өндөр байгааг дор бүрнээ мэдэрч байгаа<br />
гэдэгт эргэлзэхгүй байна.<br />
Дотоод, гадаадад төгссөн хүмүүсийн ур чадвар, ажлын бүтээмж,<br />
гүйцэтгэлээр харьцуулсан судалгаа хийдэг механизм бий болгоход ч болохгүй гэх<br />
зүйлгүй.<br />
Та бүхнийг сонгон шалгаруулж явуулдаг шигээ эргэн ирэхэд нь ажлын<br />
байраар баталгаатай хангахын зэрэгцээ ажлын үр дүн “нэхэх” чиг хандлага руу<br />
бид тууштай явах болно.<br />
Та бид гадаад орон, олон улсын байгууллагын тэтгэлгээр сурч мэргэшиж<br />
байна гэдэг тухайн орны жирийн иргэдийн цалингаасаа суутгуулж байгаа,<br />
бизнесээсээ төлж байгаа татварын мөнгө гэдгийг бүгдээрээ ойлгож байгаа.<br />
Сайн санааны энэ их хөрөнгө оруулалтын ширхэг цент бүр эцсийн дүндээ<br />
улс орны маань хөгжил дэвшил, хүн ардын минь сайн сайхны төлөө зарцуулагдаж<br />
байгаа гэдгийг байнга санаж явах хэрэгтэй шүү.<br />
Ингэж бодож чадаж гэмээнэ үүрэг хариуцлагаа илүү ухамсарлана, үүрэгт<br />
ажилдаа илүү үр дүн гаргана. Үр дүнд нь Таны ажил үйлс өөдлөн дэвжиж, түмний<br />
хэрэг бүтэж явдаг учиртай. Том зургаараа Монгол төр, Монгол Улс хожно, бас<br />
хөгжинө.<br />
139
Хүн төрөлхтний мэдлэг оюуны дээжээс хүртэж, сурч мэдсэнээ эх орныхоо<br />
хөгжил дэвшилд зориулж ирсэн олон сайхан жишээ бидэнд бий. Өнгөрсөн зууны<br />
эхээр Европт боловсорсон Д.Нацагдорж, Д.Намдаг, Н.Наваан-Юндэн,<br />
О.Намнандорж тэргүүтэй орчин үеийн сэхээтнүүдээс улбаалсан олон арван<br />
мянган хүнийг энд дурдаж болно.<br />
Шинэ зуун дахь тэдний үргэлжлэл бол Та нар.<br />
Та нар бол их зохиолчийн маань шүлэглэсэнчлэн “Хээрийн галуу нисэн үл<br />
хүрэх газраас...” эрдэм өвөрлөн ирсэн, бас ирж буй хүмүүс.<br />
Та бүхэн бол байнга хувьсан өөрчлөгдөж буй VUCA ертөнц дэх нийгэм,<br />
эдийн засгийн нэн сонирхолтой цаг үед өөрийн мэдлэг, боловсрол, оюун ухаанаа<br />
иргэд, олон түмнийхээ төлөө зориулах хүмүүс.<br />
Хүн ам, демографийн бүтэц ч өөр болж байна.<br />
Энэ оны төрийн албаны ерөнхий шалгалтад шинэ үеийнхний шинэ түрлэг орж<br />
ирсэн. 13 мянга гаруй хүн бүртгүүлсний 50 гаруй (52.4) хувь нь 30 хүртэл насныхан<br />
буюу Z үеийнхэн байна.<br />
Дижитал шилжилтийн орчинд хиймэл оюун ухаантай хүч хавсран ажиллах<br />
хүмүүс бол Та бүхэн.<br />
Улс орны хөгжлийн ирэх 30 жилийг нарийвчлан тодорхойлсон “Алсын<br />
хараа-2050” түүхэн баримт бичгийг гардан хэрэгжүүлэх шинэ үеийн төрийн албан<br />
хаагчид бол Та бүхэн.<br />
Та нар бол “e-Mongolia” хэрэгжиж эхэлсэн, аж үйлдвэрийн (технологийн) 4<br />
дүгээр хувьсгалын үе дэх цахим шилжилтийн төрд ажиллах, бас ажиллаж буй<br />
хүмүүс.<br />
Та бүхэнд Монгол төрийн эрхэм үйлсэд чин шударгуу зүтгэхийн сайны<br />
ерөөл өргөе.<br />
“Ирээдүйн төрийн албыг цогцлоох нь” уриа дор өнөөдөр тэмдэглэж буй<br />
НҮБ-ын төрийн албаны өдрийн мэндийг Та бүхэнд дахин дэвшүүлж, монгол төрийн<br />
хүний нөөцийн чадавхыг бэхжүүлэх хамтын ажиллагаанд амжилт хүсье.<br />
--оОо—<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
140
“Анхаарч сонсъё, анзаарч өөрчилье” сошиал<br />
медиа нөлөөллийн аяны нээлт дээр хэлсэн үг<br />
2021.06.17<br />
Асуултаар яриагаа эхэлье. Дор бүрнээ тунгаагаарай.<br />
Найз нөхөд чинь буяны сайн үйлсэд хандив өгсөн болохоор Та ч мөн адил<br />
хандив өгч байв уу? Эсвэл таны дуртай “од” сурталчилдаг болохоор бараа<br />
бүтээгдэхүүн худалдаж авдаг уу?<br />
Та бид нийгмийн гишүүнийхээ хувьд хэзээ нэгэн цагт, ямар нэг нөхцөлд<br />
бусад хүмүүсийн нөлөөнд ямар нэг хэмжээгээр “автдаг” нь бодит үнэн. Үүнийг<br />
“нөлөөллийн сэтгэл зүй” гэж болох. Ийм маркетинг, аян байнга л явагдаж байдаг.<br />
Тэгэхлээр нөлөөлөл үзүүлэх үзэгдэл шинэ зүйл биш ээ. Бүтээгдэхүүн,<br />
үйлчилгээ, чиг хандлагыг сурталчлах, тодорхойлох зорилгоор нөлөө бүхий<br />
хүмүүсийн үг үйлдлийг ашиглах арга олон арван жил хэрэгжиж ирсэн.<br />
Харин одоо өөрчлөгдсөн зүйл гэвэл түүнийг хэрэгжүүлэх арга хэлбэр,<br />
нөлөөллийн төрөл олон янз болж. Түүний нэг нь бараг хүн бүрийн хэрэглэх болсон<br />
СОШИАЛ МЕДИА нөлөөлөл. Хүн бүр шахуу “сэтгүүлч” болсон цаг үеийн онцлог.<br />
Сошиал медиа орчин үеийн нийгэмд асар их нөлөө үзүүлж буй нь маш<br />
тодорхой. Урд өмнө дэлхийн нийтийг хамарч, гайхалтай хурдтай өсч буй ийм<br />
үзэгдэл ховор гэдэг.<br />
2017 онд 2.5 тэрбум сошиал медиа хэрэглэгчид байсан бол 2021 онд гэхэд<br />
3 тэрбум гаруй болж өссөн нэг статистик харсан.<br />
141
Ийм л том орон зайд нийгэмд, иргэдэд хүргэх ёстой, хүлээлт үүсгэж буй тэр<br />
мессежийг бид хүргэхийг зорьж байгаа.<br />
Тэр мессеж бол ““АНХААРЧ СОНСЪЁ, АНЗААРЧ ӨӨРЧИЛЬЕ”.<br />
Бидэнд анхаарал хандуулах, анхаарвал зохих маш олон зүйл байгаа. Бид<br />
тэдгээрийгээ эрэмбэлэх ёстой.<br />
Эрэмбийн дээр байгаа зүйлээ анзаарч чадвал өөрчлөх, шинэчлэх үйл,<br />
үйлдэл хийх ёстой. Энэ л үүднээс энэ аяныг эхлүүлж байгаа хэрэг.<br />
---о0о---<br />
Сангийн яаманд хийсэн уулзалт дээр хэлсэн үг<br />
2021.06.15<br />
Төрийн албаны шинэтгэлийн нэг шинэ үе шат 2019 оноос эхэлснийг Та бид<br />
бүгдээрээ мэдэж байгаа. Энэ бол улсын хэмжээнд төрийн албаны институцэд нэвт<br />
үйлчилж буй өргөн хүрээний шинэтгэл.<br />
Бүх нийт заавал дагаж мөрдөхөөр төрөөс батлан гаргаж, эрх зүйн хэм<br />
хэмжээ тогтоосон дээд хүчин чадал бүхий баримт бичгээр хуульчилсан<br />
шинэтгэл.<br />
Хуульчилсан шинэтгэлийг “Алсын хараа-2050” урт хугацааны бодлогын<br />
баримт бичгээр баталгаажуулсан. Одоо энэ бодлогын эхний 10 жилд стратегийн<br />
ямар төлөвлөлт хийж хэрэгжүүлэх асуудлыг төслийн хэмжээнд боловсруулсан.<br />
(Төрийн албаны зөвлөлийн хуралдаанаар хэлэлцсэн).<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
142
Шинэтгэл гэдэг буруу зөрүү, болж бүтэхгүй байгаа (авлигад автсан гэх мэт),<br />
бас сэтгэл ханамжгүй байгаа зүйлийг засаж сайжруулах, төгөлдөржүүлэхийг<br />
хэлдэг суурь ойлголт бий.<br />
Төрийн албаны шинэтгэл маань ямар нэг зүйлийг хэвэнд хийж, тэнийлгэж,<br />
муруйлгаж өөр хэлбэр дүрстэй болгох дүрс, хэлбэрийн төдий шинэтгэл биш.<br />
Үүнийг иргэд ч, төрийн албан хаагчид ч ойлгосон гэж болно. Нийгмийн хүлээлт,<br />
хүсэмжлэл, шаардлага ч бүгдэд мэдэгдэж, мэдрэгдэж байгаа.<br />
Аливаа шинэтгэлийн хувь заяа, үр дүн олон тулгуур, олон хүчин зүйлээс<br />
хамааран амжилтад хүрэх эсэх нь шийдэгддэг.<br />
Энэ маань уламжлалт нийгэмд, урсгал байдлаар явагдаж байгаа<br />
шинэтгэл биш. Харин нийгмийн ВУКА орчинд хийгдэж байгаа шинэтгэл.<br />
Шинэтгэлийн энэ олон хүчин зүйлийн маш чухал бүрэлдэхүүн хэсэг нь<br />
санхүү, төсөв, эдийн засгийн баталгаа.<br />
Төрийн албаны төв байгууллага үйл ажиллагаагаа 25 жил гаруй явуулж ирж.<br />
Харин шинэтгэлийн энэ шатанд ТАЗ-ийн үйл ажиллагааны хамрах хүрээ (цараа),<br />
хариуцах ажил, хүлээх үүрэг эрс нэмэгдсэн.<br />
Ажлын энэ онцлогт тохирсон бүтэц, орон тоог УИХ баталж өгсөн. Харин<br />
бодит ажил хэрэг болох учиртай төсөв, санхүүгийн төлөвлөлтийг хянан<br />
баталгаажуулахад Сангийн яам маш сайн ажилласан. Үүнийг төрийн албаны<br />
шинэтгэлд Сангийн яамны оруулж буй гэж бодит хувь нэмэр хэмээн үзэж болно.<br />
Шинэтгэл эдийн засагжиж, эдийн засгийн утга агуулгаар баяжиж байж үр<br />
дүнд хүрэх нь маш тодорхой. Та бидний хийсэн, одоо хэрэгжүүлж буй дараагийн<br />
том алхам бол төрийн албан хаагчийн цалин хөлсний системийг хүний<br />
нөөцийн удирдлага, мэдээллийн сантай холбож чадсан амжилт.<br />
Тогтоосон цалин, хуулийн зөрчилгүй томилгоо жингийн хоёр таваг дээр<br />
тэнцэж байх нөхцөл төрийн албанд бүрдэж буй нь амжилт гэхээс өөрөөр хэлэх<br />
аргагүй.<br />
Энэ бол их өгөгдөл дээр амжилттай ажиллах, өгөгдөл мэдээллээ шинэчлэн<br />
боловсронгуй болгох, өгөгдөл шуурхай солилцох, өгөгдлийн санг эргэлтэд оруулах<br />
чиглэлээр хийсэн томоохон ажил.<br />
Төсвөөс цалинждаг байгууллага, төрийн болон орон нутгийн өмчит<br />
үйлдвэрийн газар, хуулийн этгээд, тэдгээрийн албан хаагч, ажилтнуудын<br />
мэдээллийг төр нэгтгэн гаргасан. Та бүхэнд, мөн Засгийн газрын ХЭГ-т хүргүүлсэн.<br />
Дэлхийн банкнаас төрийн албаны шинэтгэлийн гарааны нөхцөл байдалд<br />
судалгаа хийсэн. Судалгааны үр дүнг хэлэлцэх явцад төрийн албаны цалин хөлс,<br />
ангилал, зэрэглэлийн суурь судалгааг хийх тохиролцоонд хүрсэн.<br />
Зөв тоонд үндэслэсэн зөв мэдээлэл дээр бодлогын хувилбарууд явагдах<br />
учиртай.<br />
Гэх мэтчилэн ажлын сайн эхлэл, хамтын ажиллагааны үр дүн багагүй байна.<br />
143
Эхлүүлсэн ажлаа улам эрчимжүүлэх, шийдсэн асуудлаа улам боловсронгуй<br />
болгоод явахад үр дүн гарч байна, үр дүнгийн илүү хүлээлт ч цаашид гарах нь.<br />
Төрийн албаны шинэтгэл салбар бүрд тэгш хэрэгжээсэй гэж, хамтын<br />
ажиллагаа, хамрах хүрээний сул орон зай битгий үлдээсэй гэж түншлэл,<br />
ойлголцол, төлөвлөлтийн ийм уулзалтуудыг яамдад хийж байгаа юм.<br />
Харах зүгээ нэг болгож, харагдах өнцгөө илүү өргөн болгох ийм уулзалтыг<br />
хийж байгаа хэрэг. Үр дүн нь ч эхнээсээ гарч байна.<br />
--о0о---<br />
"Төрийн албаны хүний нөөцийн удирдлагад<br />
цогц чадамжийн хүрээг нэвтрүүлэх нь”<br />
сургалтыг нээж хэлсэн үг<br />
1. Шинэтгэлийн орчин<br />
2021.06.09<br />
Хаана өөрчлөлт шинэтгэл явагдаж байна, тэр газар ахиц дэвшил, ололт<br />
амжилт гардаг цаг үед бүгдээрээ ажиллаж амьдарч байгааг Та бүхэн сайн мэднэ.<br />
Шинэтгэл явагдахгүй байгаа аль ч газар, салбар, улс оронд өнөөдөр маш<br />
сайн гэгдэж байгаа зүйл маргааш биш юмаа гэхэд нөгөөдөр нь болж бүтэхгүй<br />
болох, бүр хөгжил дэвшлээс хойш чангаах жишээний.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
144
Нийгэм, цаг үеийнхээ шаардлагад нийцэж чадахгүй, хөл нийлүүлж алхаж<br />
чадахгүй байгаа хүн ч тэр, салбар ч тэр нэг бол инээдтэй, нөгөө бол эмгэнэлтэй<br />
байдалд ордгийг олон улс орны амьдрал нотлох.<br />
Манай улсад явагдаж буй төрийн албаны шинэтгэлийн үйл явц Төрийн<br />
албаны тухай хуулиар хуульчлагдсан онцлогтой.<br />
Хэн нэгний хүсэл зоригоор биш, нийгмийн шаардлага, иргэдийн хүсэмжлэл,<br />
улс төрийн дэмжлэгээр энэ шинэтгэл явагдаж байгаа.<br />
Энэ шинэтгэл “Алсын хараа-2050” урт хугацааны хөгжлийн бодлогоор<br />
баталгаажсан.<br />
Арван жилийн гурван мөчлөгөөр хэрэгжүүлэх энэ бодлогыг зорилтот<br />
хөтөлбөр болгон нарийвчлан тодорхойлж, хийж хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны<br />
стратегийн төлөвлөлтийг төслийн хэмжээнд тодорхойлоод байна.<br />
2.Төрийн албаны зарчим-шинэтгэлийг хэрэгжүүлэх тулгуур багана<br />
Хуульчилсан, баталгажуулсан төрийн бодлогыг хэрэгжүүлэх тулгуур<br />
баганууд нь төрийн албаны зарчмууд.<br />
Зарчмаа баримталж мөрдөнө гэдэг замаа заасан луужинтай явж байна<br />
гэсэн үг. Төөрөхгүй гэсэн үг. Төөрөхгүй явж чадвал зорьсон газартаа хүрэх нь<br />
тодорхой.<br />
Тэр зорьсон газарт хүргэх луужин буюу төрийн албаны зарчмууд маань:<br />
• ард түмэнд үйлчлэх төрийн алба;<br />
• мэргэшсэн, тогтвортой төрийн алба;<br />
• улс төрийн нам, эвслийн үйл ажиллагаанаас ангид төрийн алба;<br />
• иргэдийг төрийн алба хаах адил тэгш боломжоор хангасан төрийн алба;<br />
• чадахуйн болон шатлан дэвших зарчмыг баримтлан томилогдсон төрийн<br />
жинхэнэ албан хаагч;<br />
• ил тод, ашиг сонирхлын зөрчлөөс ангид төрийн алба;<br />
• захирах, захирагдах ёсыг баримталсан төрийн алба.<br />
Энэ тулгуур зарчмуудыг харахаар төрийн албаны мөн чанар маш<br />
ойлгомжтой. Чадварлаг төрийн албан хаагч энэ бүхний ард байхгүйгээр зарчим<br />
хэрэгжих боломжгүй нь харагдаж байгаа биз.<br />
“Нөхцөл байдлыг өөрчлөх боломжгүй бол өөрийгөө өөрчлөн сорих цаг болж<br />
гэдгийг ойлгоорой” гэсэн утгатай үг бий. (Viktor Emil Frankl-Австрийн философич,<br />
сэтгэл зүйч)<br />
Үнэн үг гэж би боддог. Төрийн албан хаагчид өөрсдөө шинэтгэлийн орчин<br />
нөхцөлд дасан зохицохуйцаар өөрчлөгдөх, хөгжихөөс өөр гарц байхгүй нь.<br />
3. Чадварлаг төрийн албан хаагч-чанартай төрийн үйлчилгээ<br />
145
Төрийн алба гэдэг маш товчоор хэлбэл төрийн зорилт, чиг үүргийг<br />
хэрэгжүүлэх, төрийн бодлого боловсруулах, төрийн үйлчилгээг нийтэд хүргэх үйл<br />
ажиллагаа, бүтэц, зохион байгуулалт.<br />
Тэгэхээр төрийн албаны шинэтгэлийн эцсийн зорилго нь иргэдэд хүргэх<br />
төрийн үйлчилгээ чанартай байх явдал. Мэргэжлийн, иргэн төвтэй төрийн алба<br />
энэ зорилгыг биелүүлж чадна гэдэг нь тодорхой. Төрийн албаны төлөвшил, хөгжил<br />
нь олон улсад үнэлэгдэж буй улс орнуудын туршлага үүнийг баталдаг.<br />
Мерит, шатлан дэвшүүлэх зарчим энэ бүхний хамгийн таатай хөрс суурь<br />
болдог байна.<br />
Та бид хамтран улс орондоо хэрэгжүүлж буй төрийн албаны шинэтгэл энэ<br />
голдирлоор явж байгаа. Тиймээс энэ шинэтгэл амжилтад хүрнэ гэдэгт би<br />
эргэлздэггүй. Шинэтгэлийн үр дүн гарна гэдэгт итгэлтэй байдаг.<br />
4. Төрийн албаны шинэтгэлийн хүрээ<br />
Төрийн албаны шинэтгэл нь баг, хорооноос эхлүүлээд төрийн<br />
байгууллагуудын бүхий л шатанд хэрэгжиж байж үр дүн нь гарна.<br />
Шинэтгэлийн тойргийн гадна үлдэх төрийн байгууллага, албан хаагч байх<br />
ойлголт үгүй.<br />
Энэ сургалтад Улсын Их Хуралд ажлаа шууд хариуцан тайлагнадаг<br />
байгууллагуудын төрийн захиргаа, хүний нөөцийн асуудал хариуцсан нэгжийн<br />
удирдлага, хүний нөөцийн мэргэжилтнүүдийг оролцуулж байгаа нь тохиолдлын<br />
хэрэг биш.<br />
Хуулиар эхлүүлсэн шинэтгэлийг хууль тогтоох дээд байгууллагын харьяа<br />
байгууллагууд илүү манлайлж, илүү эрчимтэй, илүү үр дүнтэй хэрэгжүүлэх<br />
учиртай болохоор Та бүхнийг ийнхүү урьсан хэрэг.<br />
Шинэ зүйлийг хийхийнхээ өмнө зарим хүмүүс тээнэгэлздэг, бусдыгаа яахыг<br />
нь ажигладаг, бас тодорхой хүнийг дагадаг.<br />
Яг л үүн шиг төрийн албаны хууль тогтоомж УИХ-аас удирдлага нь<br />
томилогддог байгууллагууд дээр хэрхэн хэрэгжиж байна, зөрчил доголдол гарч<br />
байна уу, үгүй юу гэдгийг төрийн олон байгууллага, албан хаагчид анхааралтай<br />
ажиглан харж байгаа гэдгийг би мэдэрдэг.<br />
5. Шинэтгэлийн цөм-төрийн албан хаагч<br />
Шинэтгэл төрийн албаны эд эс бүхэнд нэг дүрэм, нэг ойлголтоор<br />
хэрэгжихгүй бол үр дүнгийн талаар ярих, төсөөлөх боломжгүй. Олон улсын<br />
туршлага ч нотолдог.<br />
Төрийн албан хаагчид маань хүн л болсон хойно өндөг шиг өөгүй төгс<br />
хүмүүс биш. Гэхдээ хуулийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрч, эх орон, иргэдийнхээ<br />
төлөө ажиллах тангараг өргөсөн хүмүүс. Товчоор хэлбэл, төрийн албаны болзол,<br />
нөхцөлийг хүлээн зөвшөөрсөн гэсэн үг.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
146
Хувь хүний хүсэл зоригоор биш хууль, дүрэм, стандартын хүрээнд<br />
ажиллахаар шийдсэн төрийн албан хаагчдад шаардагдах зүйл маш олон, хэрэгтэй<br />
зүйл ч их бий.<br />
Тэдгээр шаардлагатай, хэрэгтэй зүйлсийн дотроос цогц чадамжийг сэдвийг<br />
өнөөдөр онцлон ярих гэж байна. Энэ чадамжийг нэвтрүүлснээр бий болох үр<br />
нөлөө, ач холбогдлыг таниулахыг зорьж байна. Мерит зарчим, ёс зүйг үйл<br />
ажиллагаанд цогцоор хэрэгжүүлэх талаар мэдлэг, мэдээлэл олгохыг зорьж байна.<br />
6. Уламжлал ба орчин үе<br />
Монголын төрт ёсны түүхэнд мэдлэг чадвар, ур ухааныг эрхэмлэсэн жишээ<br />
олон бий.<br />
Нэлээд түрүү үеийн түүхээ сөхвөл “Хаан төрийн түшмэл эрдэнэ” хэмээх<br />
ойлголтын ард төрийн албанд ямар олон шалгуур тавигдаж байсныг бүгд санаж<br />
байгаа.<br />
“Цувж явсан барнаас цуглаж суусан шаазгай дээр” гэж багаар ажиллах,<br />
харилцан бие биеэ нөхөх өнөөгийн ойлголтыг бэлээхэн хэлчихсэн хэрэг.<br />
Тэгэхлээр бид өнөөдөр уламжлалгүй, ор хоосон газар шинээр үүсгэх гэж<br />
байгаа ойлголтыг ярьж байгаа хэрэг биш ээ.<br />
Харин энэ ойлголтыг системчилсэн, төлөвшсөн, онолын шаардлага,<br />
шалгуурыг шингээсэн тэр талаас нь орчин үеийн менежментийн ухааны үүднээс<br />
ярьж байгаа хэрэг.<br />
“Цогц чадамж” хэмээх өнөөдрийн гол сэдвийг өв тэгш мэдлэг, ур чадвар гэж<br />
ойлгож болох юм.<br />
Удирдах ажилтны манлайлал ЧАДАМЖ-ийн хүрээнд ямар их нөлөөлөл, ач<br />
холбогдолтойг бид онцгойлон авч үзэхээс аргагүй.<br />
Ажлын гүйцэтгэл, урамшууллыг хавтгайруулахгүй байх, ажилтнууддаа<br />
мотивацжуулах, шагнал болон шаардлага шахалтын тэнцвэрийг хэрхэн олох гээд<br />
тан тунг нь тааруулах учиртай, ийм чадамжтай байх хүмүүс бол та бүхэн.<br />
Зарим хүн бодож боловсруулахдаа гойд байдаг бол зарим нь<br />
хэрэгжүүлэхдээ, дүн шинжилгээ хийхдээ илүү байдаг. Миний удирдлагад байдаг<br />
хүнд ийм тохиолдол гарч байсан (жишээ дурдах)<br />
Буруу сонголт хийх, зөв ажлын байранд зөв хүнээ ажиллуулж чадаагүйгээс<br />
зөв үр дүн гаргахгүй байдаг явдал бидэнд байдаг шүү.<br />
Сагсан бөмбөгийн нэг багт тоглож буй довтлогч нь хамгаалаад, хамгаалагч<br />
нь гоол хийх гэж оролдоод байгаатай л адил.<br />
Тэгэхлээр өнөөдрийн сэдэв албан тушаалын тодорхойлолтыг боловсронгуй<br />
болгоход хэрэгтэй төдийгүй тухайн албан тушаалд ямар хүнийг шалгаруулж,<br />
сонгож авах вэ гэдэг асуултад хариу өгөх ач холбогдолтой.<br />
147
Төрийн албаны зөвлөл ахмадууд, төр нийгмийн зүтгэлтнүүдийг урьж<br />
сургаал үгийг нь сонсдог уламжлал тогтоогоод байгаа юм.<br />
Х.Шаандар гэж төрийн албаны бүх шатанд ажиллаж Төрийн захиргааны<br />
албаны зөвлөлийн (одоогийн Төрийн албаны зөвлөл) анхны гишүүн байсан сайхан<br />
буурал өнгөрсөн долоо хоногт лекц уншихдаа хэлсэн нэг санааг дурдъя.<br />
Төрийн албан хаагч гэдэг бол:<br />
Өөрийнхөө ажлыг ТӨГС МЭДДЭГ<br />
Өрөөл бусад хамт ажиллагсадынхаа ажлыг САЙН МЭДДЭГ<br />
Бусад салбар, байгууллагуудын ажлыг МЭДДЭГ хүн байх ёстой гэж.<br />
7. Чадамжаас цогц чадамж руу<br />
Ажлын үр ашиг, гүйцэтгэлийг сайжруулах, бодитоор харуулах шинж чанар,<br />
ур чадварын бүрдэл болсон “чадамж” гэх энэ ойлголт төрийн албаны шинэтгэлийн<br />
нэгэн бүрэлдэхүүн хэсэг сургалт, судалгааны ажлын нэг хэсэг болж бодлогын<br />
түвшинд хэрэгжиж явах болно.<br />
Гүйцэтгэлийг сайжруулахад ашигладаг практик болон онолын мэдлэг, танин<br />
мэдэхүйн чадвар, зан байдал, үнэт зүйлсийн хослол болон хэрэглэгдэх болно.<br />
Мөн тодорхой үүрэг гүйцэтгэх чадвар бүхий сайтар мэргэшсэн төрийн албан<br />
хаагчийн зайлшгүй эзэмшсэн байх, мөн тасралтгүй хөгжүүлж байх эрхэм чанар<br />
байх болно.<br />
Системийн сэтгэлгээ, сэтгэл хөдлөл, зан үйл, нөлөөлөл, ойлголцол,<br />
хэлэлцээрийн чадвар зэргийг багтаасан менежментийн чадамж ялангуяа удирдах<br />
албан тушаалтнууд, хүний нөөцийн асуудал хариуцсан хүмүүст ямар их хэрэгтэйг<br />
бид өдөр тутмын үйл ажиллагаанаасаа олж хардаг гэж боддог.<br />
Чадамж гэдэг харьцангуй төвөгтэй ч гэж болох өргөн цар хүрээтэй<br />
ойлголтын талаар эрдэмтэд судлаачид янз бүрийн цаг үед өөр өөр тодорхойлолт<br />
гаргаж ирсэн гэдэг.<br />
Төрийн албан дахь энэ ойлголт монгол соёл, монгол хүний мөн чанар, арга<br />
барил, монголын нийгмийн сэтгэл зүйн онцлогт тохирсон байдлаар өвөрмөц, бас<br />
онцлог байдлаар томьёологдон нутагших үйл явцад энэ сургалт үр дүнгээ өгнө<br />
гэдэгт итгэж байна.<br />
Өв тэгш мэдлэг, ур чадварыг эзэмшиж байж өнөөгийн шаардлагад нийцсэн<br />
төрийн албан хаагч бий болох тухай онцлог сэдвийг хөндсөн энэ удаагийн<br />
сургалтын үйл ажиллагаанд амжилт хүсье.<br />
---о0о---<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
148
Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яаманд хийсэн<br />
уулзалт дээр хэлсэн үг<br />
2021.06.08<br />
Төрийн албаны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга хэрэгжиж эхлээд хоёр<br />
жил хагасын хугацаа өнгөрлөө.<br />
Энэ хугацаанд “Алсын хараа-2050” улс<br />
орны хөгжлийн урт хугацааны томоохон баримт<br />
бичгээс өгсүүлээд Хөгжлийн бодлого, төлөвлөлт,<br />
түүний удирдлагын тухай хууль, Засгийн газрын<br />
үйл ажиллагааны хөтөлбөр, Нийгэм, эдийн засгийг<br />
хөгжүүлэх үндсэн чиглэл зэрэг бодлого,<br />
төлөвлөлт, хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны<br />
томоохон баримт бичгүүд батлагдан гарсан.<br />
Эдгээр бүх баримт бичгүүдэд төрийн<br />
албаны шинэтгэлийн суурь зарчмууд, тэдгээрийг<br />
хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа нарийвчлагдаж,<br />
баталгаажсан гэж болно.<br />
Шинэтгэлийн бодлого, зорилт, хэрэгжүүлж буй үйл ажиллагааны талаар Та<br />
бүхэнд нуршин ярих хэрэггүй байх. Учир нь Салбар зөвлөл, яам, агентлагууд өдөр<br />
тутмын харилцаа холбоотой ажиллаж, мэдээлэл солилцон ажиллаж байгаа.<br />
Төрийн албаны шинэтгэл нэгдсэн бодлого, зохион байгуулалтаар<br />
явагдаж байж үр дүнд хүрэх нь ойлгомжтой.<br />
Шинэтгэлийн талаарх ойлголтын зөрүү төрийн институц, тэдгээрийг<br />
бүрдүүлж буй төрийн албан хаагчдад байхгүй гэж бодож байна.<br />
Өргөн сэдэв, олон чиглэлээр судалгаа, хэрэгцээнд суурилсан сургалтууд<br />
тасралтгүй явагдлаа.<br />
Ганц жишээ дурдахад 7:4:10-т төрийн бүх байгууллагуудын 19 мянга гаруй<br />
албан хаагч хагас жилийн хугацаанд хамрагдлаа.<br />
Суурь баримт бичиг, дүрэм, журам бүгд гарсан, батлагдсан. Шинэтгэлийн<br />
бодлогыг хэрэгжүүлэх нарийвчилсан стратегийн төслийг ч бэлтгэж байна. Засгийн<br />
газартай хамтран төрийн албаны шинэтгэлийн замын зураглалыг томьёоллоо.<br />
149
Яагаад ХНХЯ-аас танилцах уулзалтыг онцлон эхлэв?<br />
Тохиолдлоор, эсвэл таамгаар сонгоогүй ээ.<br />
1. Төрийн албаны шинэтгэлийн зорилтуудыг хэрэгжүүлэгч хөдөлгөгч<br />
хүч-engine буюу хөдөлгүүр нь төрийн албан хаагчид.<br />
Төрийн албан хаагч гэдэг нэг талаасаа олон шаардлага, шалгуурыг<br />
хангасан, төр, иргэдийнхээ төлөө ажиллахаар санаа зориг шулуудсан иргэн.<br />
Нөгөө талаас төрийн албан хаагч бол 3 сая гаруй иргэдийн маань л нэг<br />
хэсэг. Тэд нар гэр бүлийн түшиг тулгуур эхнэр, нөхөр, үр хүүхдүүдийнхээ аав ээж<br />
нь.<br />
Тэгэхлээр төрийн албан хаагч-иргэдийн хөдөлмөр эрхлэлт, нийгмийн<br />
хамгааллын асуудал ямар түвшинд тавигдах вэ?<br />
Иргэн төвтэй төрийн албыг төлөвшүүлэхэд “иргэн-төрийн албан хаагч”-ийн<br />
нийгмийн суурь эрхийн баталгаа хэрхэн хангагдах вэ?<br />
Эдгээр асуудлууд төрийн албаны шинэтгэлийг амжилттай явуулахад гол<br />
гогцоо асуудлын нэг яах аргагүй мөн.<br />
2. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам бол гүйцэтгэх засаглалын<br />
хүрээнд “хөдөлмөр, хүн амын хөгжил, нийгмийн хамгааллын цогц бодлогыг<br />
хэрэгжүүлж, иргэдийн хөдөлмөрлөх, хөгжих таатай орчин бий болгох, нийгмийн<br />
баталгааг дээшлүүлэх замаар хүний хөгжлийг хангах” эрхэм зорилт тавин<br />
ажиллаж буй яам.<br />
Энэ маш том, нийгмийн эд эс бүхэнд хамаарах зорилтыг хэрэгжүүлэх Та<br />
бүхний үйл ажиллагаа төрийн албаны шинэтгэлийг үр дүнд хүргэх маш чухал<br />
суурь болох учиртай.<br />
Ийм л учраас ХНХЯ-наас хариуцсан салбарынхаа хэмжээнд төрийн<br />
албаны шинэтгэлтэй уялдуулан хэрэгжүүлэх бодлого, үйл ажиллагааны<br />
танилцах уулзалтаа эхэлье гэж шийдсэн юм.<br />
Дараа дараагийн яамдын үйл ажиллагаатай танилцах үйл ажиллагааны<br />
эхлэл, эталон хэмжүүр, харьцуулах суурь нь болно гэж үзсэн юм.<br />
Танилцах уулзалтад Төрийн албаны зөвлөл өндөр ач холбогдол өгч байгаа.<br />
Өргөн бүрэлдэхүүнээр ирж ажиллаж байна.<br />
Танилцах уулзалтын богино хугацаагаар энэ үйл ажиллагаа дуусахгүй.<br />
Цаашид төрийн албаны шинэтгэлийн хүрээнд салбарт тань хийх ажил,<br />
хэрэгжүүлэх арга хэмжээний гарааны нөхцөлөө нарийвчлан тодорхойлно.<br />
Төрийн албаны зөвлөл болон тус яаманд дахь Салбар зөвлөлийн<br />
хоорондын үйл ажиллагааны уялдаа холбоог хэрхэн яаж сайжруулах оновчтой<br />
арга замыг тодорхойлно.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
150
Үр дүнд нь төрийн албаны шинэтгэлийн үйл ажиллагааны нэгдмэл, тууштай<br />
байдлыг хангаж, хууль тогтоомжийг хэлбэрэлтгүй хэрэгжүүлэх тал дээр ахиц<br />
дэвшил гаргана.<br />
Энэ бүхний дүнд төрийн албаны тухай хууль, бодлого бүрэн утгаараа<br />
хэрэгждэг, зөрчилгүй салбар болно. Та бид үүнийг хэрэгжүүлэх ёстой, бас чадах<br />
ёстой. Өөр арга, зам байхгүй.<br />
---о0о---<br />
151
“НАСАН ТУРШИД ҮЛДЭХ УР ЧАДВАР”<br />
“Төрийн албан дахь эмэгтэйчүүдийн<br />
манлайллын хөтөлбөр”-ийн цахим<br />
төгсөлтийн баярт зориулан хэлсэн үг<br />
2021.05.18<br />
Канад Улсаас Монгол Улсад суугаа Элчин сайд Катерин Ивкович болон<br />
вебинарын оролцогч Та бүхэнд зуны тэргүүн сарын энэ сайхан өглөөний мэнд<br />
хүргэе.<br />
Цаг хугацааны сорилт бэрхшээлийг улс орон, дэлхий нийтээрээ даван туулж<br />
байна. Дор бүрийнхээ ажил амьдралыг өвөрмөц, сонин шийдлүүдээр зохион<br />
байгуулж ирлээ.<br />
Цар тахлын дараах төрийн алба гэдэг ойлголт олон улсад тод томруун<br />
яригдаж эхэлсэн. Яг одоо бол вакцинжуулалт, дархлаажуулалтын дараах төрийн<br />
албаны үйл ажиллагаа руу манай улс орж байгаа үед бүгдээрээ уулзаж байна.<br />
Манай орон дахь төрийн албаны шинэтгэлийн хамрах хүрээ харьцангуй<br />
өргөн явагдаж байгааг Та бүгд мэднэ.<br />
Жендерийн мэдрэмжтэй төрийн албыг төлөвшүүлэх явдал энэ шинэтгэлийн<br />
магадгүй нэг “сувдан сондор”, тод шигтгээ нь гэж би хувьдаа боддог.<br />
Ерөнхий сайдаар ахлуулсан Жендерийн Үндэсний хорооны бүрэлдэхүүнд<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн гишүүн орж ажиллаж эхэллээ.<br />
Төрийн албан дахь жендерийн асуудлаар томоохон судалгаа хийгдсэн.<br />
Судалгаагаар бүгдийг шийдэхгүй ч судалгаа шинжилгээнд үндэслэсэн бодлого<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
152
төлөвлөж, үйл ажиллагаа явуулахад тус дэмтэй болно гэдэг нь эргэлзээгүй. Авах<br />
гээхийн ухаанаар хандаж ажил үйлсээ хэрэгжүүлэхдээ бодох, санах юм ихийг<br />
анзаарсан.<br />
Хүний насан туршийн “өмч хөрөнгө” болсон, бусдад хэзээ ч алддаггүй, бас<br />
тээр саад болдоггүй цөөхөн зүйл бий гэдэг. Тэр бол мэдлэг, ур чадвар.<br />
Ялангуяа манлайлагч, удирдагч хүнд зайлшгүй чухал нь ойлгомжтой.<br />
Манай төр улсын түүхэнд ухаант эмэгтэйчүүдийн оруулсан хувь нэмэр,<br />
уран бэрийн нүүдлийн бахархам жишээ чамгүй их бий.<br />
Та бүхэн анзаардаг л байх. Төрийн ордноос өгсүүлээд Та бидний ажлын<br />
газар, албан тасалгаанд бэлгэдэл болон байршдаг Монгол төрийн сүлд, төрийн<br />
далбаанд маань гүн хүндэтгэлтэй оршдог нэгэн үсэг байдаг. СОЁМБО үсгийг хэлж<br />
байна.<br />
Төрийнхөө сүлд, далбаанд арга билгийн эрхэм чанарыг тунхаглан<br />
дүрсэлсэн улс орон өөр хэр олон байдгийг би хувьдаа мэдэхгүй.<br />
Тэгэхээр арга билгийн мөн чанарыг сүлд, далбаандаа агуулсан улсын<br />
төрийн албыг жендерийн мэдрэмжгүй гэж хэн ч хэлэхгүй байх гэж боддог.<br />
Агуулга, хэлбэрийн нэгдэл болж ажил урагшлан дэвжээсэй гэж үүнийг<br />
дурдаж байгаа юм.<br />
Бага, дунд сургуульд хамгийн сайн сурдаг, хамгийн идэвхтэй байдаг, хамт<br />
олон, ангийн найз нөхдөө манлайлан явдаг хүүхдүүд их төлөв охид байдаг.<br />
Хичээнгүй, манлайлагч тэр охидын авьяас чадвар нь нас биед хүрээд гэнэт алга<br />
болчихдог гэдэгт хэн ч үнэмшихгүй.<br />
Бид охид, бүсгүйчүүдийнхээ тэр сайн сайхан чанарыг насан туршид нь<br />
хадгалахаас энэ ажлын өнгө гараа, үр дүн хамаарна.<br />
153
Төрийн албаны эрхэм үйлсийн гадна тэднийгээ бодлого, зорилготойгоор<br />
үлдээх, ардаа гээж орхих тийм явцуу, ахархан бодлого монгол төрд байгаагүй,<br />
цаашид ч байх учиргүй.<br />
Өглөө ажилдаа ирэхдээ шийдэл, гаргалгаа өвөрлөж инээмсэглэн ирдэг,<br />
орой ажлаа дуусган гэртээ харихдаа магнай тэнэгэр, сэтгэл хангалуун явдаг тийм<br />
аз жаргалтай төрийн албан хаагчдаас бүрдсэн төрийн албыг төлөвшүүлэх нь Та<br />
бидний том зорилго.<br />
Эмэгтэйчүүдийн манлайллын хөтөлбөр, төрийн албан хаагчийн ур<br />
чадварын хүрээг боловсруулан, өнөөгийн нөхцөлд шаардагдаж байгаа цогц<br />
чадамж бүхий ур чадварыг эзэмшүүлэн, хөгжүүлэх арга хэмжээ цаашид<br />
тасралтгүй үргэлжилнэ.<br />
Мэргэшсэн, олон талт ур чадваруудыг эзэмшин, тодорхойгүй нөхцөл<br />
байдалд оновчтой шийдвэр гарган зохистой хандлага, үйлдлийг гүйцэтгэгч төрийн<br />
албан хаагч байж, иргэн төвтэй төрийн албыг хамтдаа бэхжүүлцгээе.<br />
Та бүхэнд аз жаргал, амжилт бүтээлийн дээдийг Төрийн албаны зөвлөлийн<br />
нэрийн өмнөөс хүсэн ерөөе.<br />
---о0о---<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
154
Уулзалт маань амжилттай болж өндөрлөж байна.<br />
Төгсгөлд нь зарим асуудлыг нэгтгэн дүгнэе.<br />
Яамдын Төрийн нарийн бичгийн дарга,<br />
агентлагийн дарга, аймаг, нийслэлийн Засаг<br />
даргын Тамгын газрын дарга нартай хийсэн<br />
цахим уулзалтыг нээж хэлсэн үг<br />
2021.05.12<br />
Цаг үеийн сорилтуудын нэг болох цахим орчинд ажиллахад үүсэж байгаа<br />
эрүүл мэндийн асуудал, ялангуяа стрессийг хэрхэн удирдах асуудлаар<br />
сонирхолтой мэдээлэл өглөө.<br />
Цаг наргүй, хариуцлагатай өндөр алба хашиж буй Та бүхэнд энэ эрсдэл,<br />
сорилт их бага тодорхой хэмжээгээр үүсэж байгаа нь тодорхой.<br />
Тэдгээрийг даван туулах, стрессээс үүдэлтэй таагүй хүчин зүйлс,<br />
нөлөөллийг бууруулахыг зорьсон хэрэг.<br />
Эрч хүчтэй, бүтээмж өндөртэй ажиллахад дэм болох зорилгоор энэ сэдвийг<br />
уулзалтын нэг хэсэг болгосон юм.<br />
Ингээд өнөөдрийн уулзалтаас бүгдээрээ ямар үр дүн хүлээж байгаа талаар<br />
товч чиглэл өгье. Анхаарал хандуулна уу.<br />
Нэг. “Тооно” загварт тусгагдсан салбар, байгууллагын тоо, тэдгээрийн<br />
албан хаагчдын тоон мэдээлэл бүрийг нягтлан тодруулж,<br />
баталгаажуулаарай.<br />
155
Энэхүү загварт орсон тоон үзүүлэлтийн анхдагч эх үүсвэр буюу мэдээллийг<br />
Хүний нөөцийн удирдлагын системд бүртгэж, оруулсан хүмүүс Та бүхэн, танай<br />
ажил хариуцсан төрийн албан хаагчид байгаа гэдгийг дахин хэлье.<br />
Иймээс тухайн мэдээллийг дахин төрийн албан хаагч нэг бүрээр тодруулж,<br />
байгууллагын орон тоо, төрөл, үйл ажиллагааны холбогдох мэдээллүүдийг шалгах<br />
шаардлагатай.<br />
Тайлан гаргасан хугацаа буюу 2020 оны 12 дугаар сарын эцсийн байдлаар<br />
гаргаж нэгтгэсэн гэдгийг дахин анхааруулах нь зөв байх.<br />
Хоёр. Хүний нөөцийн удирдлагын мэдээллийн системийг үе<br />
шаттайгаар хөгжүүлээд явж байгаа, төрийн бусад байгууллагуудын<br />
мэдээллийн санд ч холбох нөхцөлүүд бүрдсэн.<br />
Төрийн албаны бүх тоон мэдээлэл, бүртгэл энд хадгалагдаж байна. Гол<br />
асуудал бол мэдээлэл бодит байх, үнэн байх, алдаагүй байх, чанартай байх<br />
явдал.<br />
Хүний нөөц, мэдээллийн технологи, санхүүгийн асуудал хариуцсан<br />
ажилтнууд мэдээлэл оруулж байгаа. Үүнд сайн анхаарах шаардлагатай байна.<br />
Тухайн ажлын байруудад ажиллаж байгаа ажилтангүй, ажилтнууд богино<br />
хугацаанд солигддог зэрэг нийтлэг шалтгаануудын улмаас мэдээлэл бүрэн<br />
орохгүй байх асуудал үүсч байна. Үүнийг онцгой анхаараарай.<br />
Мөн уг мэдээллийн санд өгөгдөл оруулах, шинэчлэх, өөрчлөх,<br />
баталгаажуулах үйл явцыг журамласан журмын хэрэгжилтийг хангаж ажиллахыг<br />
зөвлөе.<br />
Гурав. Төрийн албаны шинэтгэлийн голлох асуудлуудаар дурдсан<br />
бүхий л чиглэлийг анхааран үзэж хэрэгжүүлэх.<br />
Төрийн албаны тухай хууль тогтоомжийг боловсронгуй болгох<br />
чиглэлээр санаачилга гарган хамтран ажиллах:<br />
1. Төрийн албаны тухай хуульд нийцүүлэн салбарын хууль тогтоомжийг<br />
боловсронгуй болгох өөрчлөх санал боловсруулж Засгийн газар, Улсын Их<br />
Хуралд хүргүүлсэн. Хууль тогтоомжийг боловсронгуй болгох чиглэлээр хийж,<br />
хэрэгжүүлж буй болон шинэчлэх шаардлагатай байгаа хууль тогтоомжийн талаар<br />
мэдээлэл солилцож хамтран ажиллах;<br />
2. Төрийн албан дахь ёс зүйн асуудал ихээхэн анхаарлын төвд байгаа<br />
асуудлуудын нэг. Иймээс төрийн албанд нийтлэг мөрдөх ёс зүй, зан үйлийн<br />
дүрмийн төслийг боловсруулаад байгаа. Энэхүү нийтлэг дүрэмтэй уялдаад олон<br />
стандартууд ч гарах хэрэгцээ шаардлага бий.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
156
Ялангуяа, төрийн үйлчилгээ үзүүлэх, төрийн бодлого шийдвэр боловсруулж<br />
байгаа үйл явц, ажил хэргээр томилолтоор явахтай холбоотой, албан е-мэйл буюу<br />
цахим шууданг ашиглаж хэвших, иргэдээс ирсэн санал, асуулт, хүсэлтийг<br />
шийдвэрлэхэд тавьж буй хяналтыг сайжруулах олон зүйлийг бид өндөр жишиг,<br />
стандарттайгаар хүргэж ажиллах, мөн тэгж ажиллахыг шаардах цаг болсон;<br />
3. Төрийн албаны ёс зүйн асуудал зөвхөн төрийн жинхэнэ албан хаагчдын<br />
хүрээнд хязгаарлагдахгүй, улс төр, үйлчилгээний албанд ч үйлчлэх, мөрдөх,<br />
шаардагдах зүйл. Иймээс Төрийн улс төрийн албан хаагчдын ёс зүйн хууль,<br />
дүрэм, нарийвчилсан зохицуулалтууд бий болгох санал, санаачилгуудыг гарган<br />
явж байгааг Та бүхэн мэдэж байгаа байх. Үүнийг төрийн албан хаагчдын, төрийн<br />
албаны нэгдсэн зарчим, стандарт бий болгох бодлогын хүрээнд дэмжиж хамтран<br />
ажиллаарай.<br />
4. Төрийн албан тушаалын ангилал, зэрэглэлийг оновчтой тогтоож<br />
боловсронгуй болгох, улмаар цалин хөлсний тогтолцоог шинэчлэхээр ажиллаж<br />
байна. Үүнд салбар хоорондын болон олон улсын байгууллагуудын хамтын<br />
ажиллагаа, олон талын оролцоо чухал.<br />
5. Төрийн байгууллагын ерөнхий бүтцийг оновчтой тогтоох, арга зүй,<br />
аргачлалыг шинэчлэх, ажлын байр бүрд нийтлэг удирдамж, чиглэл ашиглан<br />
үнэлгээ хийж, төрийн албыг үр ашигтай байлгах.<br />
Нөгөө талаар цалин хөлсийг адил ажилд ижил үнэлгээтэй байх зарчимд<br />
суурилан тогтоодог байх зарчмуудыг баталгаажуулах, төр, хувийн хэвшлийн<br />
цалингийн хэт ялгааг бууруулах, ажил мэргэжлийн онцлог, хэрэгцээ шаардлагад<br />
нийцүүлэн өндөр ур чадвартай, нарийн мэргэжлийн хүмүүсийг төрийн албанд<br />
ажиллуулах бололцоо нөхцөлийг бүрдүүлэх зэрэг олон талын ач холбогдолтой<br />
арга хэмжээ.<br />
Иймээс салбар бүр үүнд санаачилгатай хандан, хэрэгжүүлж байгаа төсөл,<br />
хөтөлбөрийн хүрээнд ч хувь нэмрээ оруулах, үйл ажиллагаагаа уялдуулах<br />
шаардлагатай байна.<br />
6. Төрийн албан хаагчдын хандлага, ур чадварыг дээшлүүлэхэд бүх<br />
байгууллага анхаарал хандуулж, хөгжлийн арга хэмжээг хэрэгжүүлж байгаа.<br />
Гэхдээ анхаарах гол асуудал нь хандлагын өөрчлөлт гэдэг танхим, эсвэл<br />
сургалтаар бүрэн олж авч, өөрчлөгддөг зүйл биш.<br />
Өдөр бүр, цаг тутам бодож боловсруулж, хийж байж тогтох, бий болох зан<br />
үйл. Иймээс төрийн албан хаагчдад тавигдаж буй зөөлөн ур чадварын шаардлагыг<br />
хангаж, өөрчлөлт авчрах арга зүйг байгууллага бүр туршин нэвтрүүлэх, инновацыг<br />
дэмжиж төрийн үйл ажиллагааг сайжруулах чанаржуулах нь чухал байна.<br />
157
Тухайлбал, аналитик сэтгэлгээ, сэтгэл хөдлөлөө удирдах, ил тод, гүйцэтгэл<br />
үр дүнгээ тайлагнах, үнэлүүлэх оролцооны арга, аргачлалыг нэвтрүүлэх зэрэг<br />
шинэлэг байдлаар ажиллах, санаачилга гаргах нь зүйтэй.<br />
7. Төрийн албаны зөвлөлөөс төрийн албан хаагчдын сургалт, хөгжлийн үйл<br />
ажиллагааг тогтмол явуулж байгаа. Пүрэв гараг бүр тогтмол, цахимаар сургалт<br />
зохион байгуулж, түүнд улсын хэмжээнд 500 гаран хэрэглэгч, цаана нь үүнээс олон<br />
төрийн албан албан хаагчид оролцож, интернэтэд байршуулсан линкээр үзэж<br />
судалж ажилладаг болсон.<br />
Сар, улирлаар төлөвлөн бэлтгэж, хэрэгцээнд суурилсан хэлбэрээр шинэ<br />
мэдээлэл, мэдлэг олгож байгаа үйл ажиллагааг дэмжиж оролцоог илүү<br />
өргөжүүлэх, олж авсан мэдээлэл, мэдлэгээ ажилдаа санаачилга болгон<br />
хэрэгжүүлэхэд дэмжиж ажиллахыг хүсье.<br />
8. Төрийн албаны зөвлөл мэдээ, мэдээллийг тогтмол гаргаж, үйл<br />
ажиллагааны ил тод байдлаа хангаж, төрийн албаны шинэтгэлийг олон нийтэд<br />
сурталчлан таниулах үйл ажиллагаа хийж байна.<br />
Энэ нь зөвхөн нэг байгууллагын хийх ажлын хүрээгээр хязгаарлагдаж<br />
болохгүй. Төрийн албаны зөвлөлийн салбар зөвлөлийн дарга, ажилтнууд Та бүхэн<br />
энэ мэдээллийг түгээх, албан хаагчдад хүргэх, улмаар иргэдэд таниулах ажлыг<br />
байнга хийж ажиллах нь зүйтэй байна.<br />
Мөн бидэнд ч салбарынхаа бодлого, шийдэл, санаачилга төрийн албаны<br />
шинэтгэлтэй холбогдох асуудлаар гарч буй ахиц, үйл явцыг мэдээлэх эргэх<br />
урсгалыг бий болгож ажиллаарай.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
158
1. Цар тахлын нөхцөл байдлыг харгалзан, боломжтой цаг хугацааг<br />
судалж байгаад Төрийн албаны зөвлөлийн салбар зөвлөлүүдийн үйл ажиллагаа,<br />
тухайн салбарын бодлого, үйл ажиллагааг таниулдаг, мэдээлдэг “Салбар<br />
зөвлөлүүдийн мэдээллийн цаг”-тай болохоор төлөвлөж байна.<br />
Бид хоосон хуурай цаасан тайлан авдаг биш, үйл явдлыг цаг тухайд нь<br />
хүлээн авч зөвлөн дэмждэг, үр дүнг үнэлдэг хамтын ажиллагааг энэ жил онцлон<br />
бий болгоно.<br />
Санаачилгаараа энэ ажлыг эхлүүлэхийг урья.<br />
---о0о---<br />
1. Эхлэл<br />
Яамдын Төрийн нарийн бичгийн дарга,<br />
агентлагийн дарга, аймаг, нийслэлийн Засаг<br />
даргын Тамгын газрын дарга нартай хийсэн<br />
цахим уулзалтыг нээж хэлсэн үг<br />
2021.05.12<br />
Яамдын Төрийн нарийн бичгийн дарга, агентлагийн удирдлагуудтайгаа<br />
буюу Төрийн албаны зөвлөлийн Салбар зөвлөлийн дарга нартайгаа уулзаж<br />
байгаадаа талархалтай байна.<br />
Төрийн албаны топ менежерүүд Та бүхэнтэй саяхан 3 сарын 26-нд<br />
уулзсанаас хойш 47 хоног өнгөрсөн байна. Үйл явц, цаг хугацаа хурдацтай өрнөж<br />
байна.<br />
159
Өнөөдөр зуны тэргүүн сарын шинийн нэгний өдөр юм байна. Уулзалт энэ<br />
өдөртэй давхцаж буй нь тохиолдол байж болох ч бас бэлгэшээж байна. Шинэ<br />
зуны эхний өдөр шинэтгэлийн зарим чухал сэдвүүдийг өнөөдөр ярилцана.<br />
Цар тахалтай тэмцэх, эрсдэлийг бууруулах чиглэлээр шат шатандаа, тал<br />
талаасаа идэвхийлэн ажиллаж байна. Өнгөрсөн сарын хувьд:<br />
-Нэг талаас-иргэдийн хувьд урт хугацааны хатуу хөл хорио,<br />
-Нөгөө талаас-төрийн албан хаагчдын хувьд шөнө өдрийг үл ялгасан нүсэр<br />
ажлын сар болж өнгөрлөө.<br />
Төрийн албаны зөвлөл, салбар зөвлөлүүдийн үйл ажиллагаа доголдолгүй,<br />
тасралтгүй, зарим талаар илүү идэвхтэй, ачаалалтай явж ирсэн гэж бодож байна.<br />
Төрийн албаны зөвлөлөөс хэвшил болгосон Пүрэв гараг бүрийн сургалтын<br />
сэдэв сонирхолтой, оролцогчдын идэвх оролцоо өндөр явж байгаа.<br />
2. Цар тахлын дараах төрийн алба<br />
Дэлхийн улс орнууд дахь цар тахлын нөхцөл байдал харилцан адилгүй<br />
байгааг бид бүгдээрээ мэдэж байгаа. Энэ өвчний эрсдэл буурч, эгэл жирийн<br />
амьдралын төлөвт шилжих нь цаг хугацааны асуудал гэдэг нь ойлгомжтой.<br />
Тийм ч учраас КОВИД-19-ийн дараах төрийн алба гэдэг сэдэв олон улс<br />
орны төр засгийн байгууллагуудын хувьд бодлогын томоохон асуудал болж байна.<br />
Нью нормал (new normal) буюу шинэ энгийн гэдэг үе шат руу шилжих нь.<br />
Цар тахлын өмнөх үедээ буцаж орох талаар ярихгүй, бас төлөвлөхгүй<br />
байна. Энэ жил гаруйн хугацаанд үйл ажиллагаанд олсон амжилтаа бататгах<br />
тухай ярьж байна. Товчдоо ажлын арга хэлбэрийн ахисан түвшнээ хадгална гэсэн<br />
үг.<br />
Манай улсын хувьд цар тахлын дараах төрийн албаны хэв шинж рүү<br />
орох төлөв ажиглагдаж байна. Онцолбол вакцинжуулалтын дараах төрийн<br />
алба, дархлаажуулалтын дараах төрийн албаны үе шатанд үндсэндээ<br />
орчихлоо.<br />
3. Засгийн газар ба Төрийн албаны зөвлөл<br />
Засгийн газрын үйл ажиллагааны эхний 100 хоног энэ долоо хоногт боллоо.<br />
Энэ 100 хоногийн 51 дэх өдөр төрийн албаны шинэтгэлийг гүнзгийрүүлэх,<br />
шинэ утга агуулгаар баяжуулах талаар Засгийн газар, Төрийн албаны зөвлөл<br />
санал солилцсон, хийж хэрэгжүүлэх арга хэмжээгээ томьёолсон.<br />
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Төрийн албаны зөвлөлийн дарга, гишүүдтэй<br />
дээрх чиглэлээр маш тодорхой, нухацтай ярилцсан.<br />
Үүнийг Ерөнхий сайдын зүгээс Та бидний хэрэгжүүлж буй төрийн албаны<br />
шинэтгэлд хэр зэрэг өндөр ач холбогдол өгч буйн илэрхийлэл гэж болно.<br />
Бодлого шийдвэр төлөвлөн гаргахаас эхлүүлээд бодитой хэрэгжилт,<br />
эерэг үр дүнгийн бүтэн циклийг энд ярьсан.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
160
Бодлого төлөвлөлтийн уялдаа холбоог ямар арга замаар хангах вэ?<br />
Салбар хоорондын үйл ажиллагааны уялдаа холбоог яаж хангах вэ?<br />
Бодлогын хэрэгжилтийн уялдаа холбоог хэрхэн хангах вэ?<br />
Эдгээр асуултад оновчтой хариу өгч ажиллахыг Засгийн газар, Төрийн<br />
албаны зөвлөл хамтран эрэлхийлж байна.<br />
4. Уулзалтын зорилго<br />
Та бидний уулзалтаас уулзалтын хооронд тодорхой эерэг үр дүн гарч байх<br />
учиртай.<br />
Өмнөх уулзалтаас дараагийн уулзалтын хооронд өөрчлөлт, ахиц дэвшил<br />
гарч байгаа гэдэгт итгэлтэй байгаа.<br />
Өнөөдрийн уулзалтыг төрийн албаны шинэтгэлийн замын зураглал дээр<br />
төвлөрөн хийх гэж байна.<br />
Монгол төрийн албаа том зургаар харъя.<br />
Стратегич, аналитик байдлаар үнэлэн цэгнэе.<br />
Үзүүлэлт мэдээлэл бүрийг үнэ цэнтэй болгоё.<br />
Үнэ цэнтэй тэр мэдээллүүдээ баталгаажуулъя.<br />
Өгөгдөл датад суурилсан бодлого, үйл ажиллагаанд төвлөрье гэж.<br />
Технологийн дэвшил, цахимжилтад суурилсан үйл ажиллагаанд<br />
шилжье гэсэн зорилгоор өнөөдрийн уулзалтыг хийж байна.<br />
- Өгөгдөл, тоон мэдээллийг өнгөрсөн ба одоо цаг дээр үндэслэн гаргах гэж<br />
байна.<br />
- Энэ бүхэн дээрээ анализ хийж ирээдүйд гарч ирэх сорилт, боломжийг<br />
тодорхойлох гэж байна.<br />
- Сорилт боломжийг тодорхойлсны үндсэн дээр бодлогын шийдвэрүүдийг<br />
гаргаж Засгийн газартай хамтран ажиллана.<br />
Энэ чухал тоон мэдээллийг хадгалчхаад тоочих, тайлбарлах байдлаар<br />
ашигламааргүй байна. Харин эдгээр чухал тоон мэдээллийг ашиглан чиг<br />
хандлагыг олж харж, эрсдэлийг тодорхойлж, бодлогын хувилбарын зөвлөмжөөр<br />
Засгийн газрыг хангах хэрэгтэй байна.<br />
Дэлхийн улс орнуудын Засгийн газар өгөгдөл буюу тоон дээр суурилсан<br />
бодлогын шийдвэр гаргаж байна. Монгол Улсын Засгийн газрын шийдвэрүүдийг<br />
Та бүхэн хамгийн сайн мэдэж, хэрэгжүүлж байгаа хүмүүс.<br />
Эрдэмтдийн тооцоолсноор гэдэг нь өвчлөлийн өнгөрсөн болон одоо<br />
байгаа тоон дээр үндэслэн ирээдүйд илрэх халдварын тоог тооцоод бодлогын<br />
шийдвэр гаргаж байгаа хэрэг.<br />
161
Бид тэгвэл маш их өгөгдөл тоон дээр ажилладаг үүнийгээ бодлогын<br />
шийдвэрийн хувилбартаа ашиглах хэрэгтэй байна.<br />
5. Уулзалтын сэдвийн ач холбогдол<br />
Төрийн албаны шинэтгэлийн замын зураглал, бүтцийн ерөнхий тойм<br />
Бэлгэдлийг бодож “монгол гэрийн тооно”-ыг эх загвар болгон сонгосон.<br />
Энэ бол Монгол Улсын төрийн албаны бүтэц, тогтолцоо, үйл ажиллагааны<br />
цогц зураглал.<br />
Энд дурдагдсан үсэг, тоо, нэр бүрийн цаана бүтцийн өргөн агуулга,<br />
салбарын үйл ажиллагааны үнэ цэн харагдах учиртай.<br />
Төрийн албаны шинэтгэлийн талаар Та бидний явуулах үйл ажиллагааны<br />
луужин, газрын зураг, замын зураг (рөүд мап) гэж болно.<br />
Энэ нь ганц Төрийн албаны зөвлөлийн бүтээл, бүтээгдэхүүн биш, Та бидний<br />
хамтын ажиллагааны нэгдмэл үр дүн болж гарах ёстой.<br />
Тийм ч учраас бүгдээрээ тал талаасаа нягталж, яам, салбар, аймгаасаа<br />
хамаарах тоо өгөгдөлд туйлын нухацтай хандах хэрэгтэй байна.<br />
Буруу өгөгдөл, алдаатай тоон мэдээлэл зам төөрүүлж, бартаатай газар луу<br />
хөтөлнө шүү! Онцгойлон анхаараарай!<br />
Энэ зураглалыг эцэслэн хэвлэх үедээ нэг хувь дээр нь Та бүхний гарын<br />
үсгийг зуруулъя гэж бодож байгаа. Үнэн мөний баталгаа ч болог, бас түүхийн нэг<br />
баримт ч болог. Ингээд уулзалтаа эхлүүлье.<br />
---о0о---<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
162
Төрийн албаны ерөнхий шалгалтын<br />
нээлт дээр хэлсэн үг<br />
2021.03.12<br />
Төрийн албанд анх орох иргэний шалгалт өгөхөөр догдлон суугаа Та бүхэнд<br />
энэ өглөөний мэнд хүргэе.<br />
Хүн ирээдүйн амьдралаа баталгаатай байлгахыг хүсэж, ирж буй цаг<br />
хугацааг илүү утга учиртай байлгахын төлөө бага балчраасаа цэцэрлэг,<br />
сургуулиар дамжин олон жил сурч бэлтгэгддэг. Хамгийн товчоор хүний амьдралыг<br />
тодорхойл гэвэл би “шалгалт” гэж хэлнэ. Эргээд харахад Та бид маш олон<br />
төрлийн шалгалтыг давж туулсан байгаа биз.<br />
Тэдгээрийн дотроос дэлхийн улс орнуудад хамгийн түгээмэл байдаг,<br />
хамгийн үнэ цэнтэй шалгалтуудын нэг нь Та бүхний өнөөдөр өгөх гэж буй төрийн<br />
албаны шалгалт.<br />
Ийм шалгалт өгөх нь хүн зөвхөн өөрийнхөө төлөө гэхээс илүүтэй нийт<br />
иргэд, төр улс, эх орныхоо төлөө ажиллаж амьдрахын утга учраа ухамсарласны<br />
нэг илрэл гэж болно. Учир нь Таны төрийн жинхэнэ албан хаагч болох замнал<br />
эндээс эхэлнэ.<br />
Өнөөдөр манай улсад явагдаж буй төрийн албаны шинэтгэлийн цөм нь<br />
өндөр мэдлэг боловсрол, ур чадвар, ёс зүйтэй хэн боловч ижил тэгш боломж,<br />
нөхцөлөөр төрийн албанд ажиллах явдал. Үүний тулд төрийн алба өөртөө хүний<br />
сайн нөөц бүрдүүлж, ажлын сул орон тоо гармагц тусгай шалгалт зарлан нөөцөө<br />
ашигладаг тогтолцоонд шилжсэн.<br />
163
Улс орны хөгжилд хамгийн чухал эрхэм баялаг нь хүн. Хүний эрүүл мэнд,<br />
боловсрол, мэдлэг чадвар, дадлага туршлагыг багтаасан, хөгжлийн хөдөлгөгч гол<br />
хүчин зүйл нь хүмүүн капитал гэдгийг нийгмийн харилцааны оролцогч бүх талууд<br />
хүлээн зөвшөөрч, хүний хөгжилд нийгмийн анхаарлыг төвлөрүүлдэг тийм цаг үе,<br />
нийгэмд бид бүгдээрээ амьдарч, ажиллаж байна.<br />
Төрийн албанд анх орон иргэний нөөцийг бүрдүүлнэ гэдэг төрийн хүмүүн<br />
капиталын суурийг тавьж байгаа хэрэг. Орчин цагийн мэдлэг чадвартай, ёс зүйтэй<br />
хүмүүсээр төрийн албаны хүний нөөц байнга сэлбэн баяжиж, үр дүнд нь төрийн<br />
ажил орчин цагийн шаардлагад нийцэж, улс орны хөгжлийг түүчээлдэг байх<br />
учиртай.<br />
Хувийн хэвшлийнхэн ч төрийн албаны нөөцөөс сонголт хийдэг, ажилд<br />
урьдаг эхлэл тавигдаж байна. Тиймээс энэ нөөцийг зөвхөн төрийн албаны<br />
төдийгүй “хөгжлийн нөөц” гэж хэлж болно.<br />
Энэ удаагийн шалгалтад шинэ үеийнхэн хүч түрэн орж ирж байна. 13 мянга<br />
гаруй хүн бүртгүүлсний 52.4 хувь нь 30 хүртэл насныхан буюу Z үеийнхэн. Төрийн<br />
албаны ерөнхий шалгалт 100 хувь цахимд шилжиж, шалгалтын дүн хэн нэгнээс<br />
биш зөвхөн өөрсдөөс тань хамаардаг болсонд, зөвхөн хэн сайн хичээж бэлдсэн<br />
нь шалгалтад өндөр оноо авах нөхцөл бүрдсэнд би баяртай байгаа.<br />
Дижитал шилжилтийн орчинд хиймэл оюун ухаантай хүч хавсран ажиллах<br />
ирээдүйн төрийн албан хаагчид Та нар “e-taz” гар утасны аппликэйшнд сорил<br />
даалгаврууд бүрэн орсон, цахимжсан орчинд өөрийгөө сорих гэж байна. Та бүгд<br />
өөртөө итгэлтэй байгаарай, боломж нөхцөл өмнө чинь байгаа гэдгийг би хэлж<br />
чадна.<br />
Улс орныхоо хөгжлийн ирэх 30 жилийн хөгжлийн дүр зургийг бүхий л талаас<br />
нь тодорхойлсон “Алсын хараа-2050” урт хугацааны хөгжлийн бодлогыг Улсын<br />
Их Хурал өнгөрсөн онд баталсан.<br />
Энэ бодлогын баримт бичгийг гардан хэрэгжүүлэх шинэ үеийн төрийн албан<br />
хаагчид энд шалгалт өгөхөөр сууж байгаа гэдэгт итгэлтэй байна. Та бүхний хийх<br />
ажил маш тодорхой.<br />
Та нар бол “e-Mongolia” хэрэгжсэн, цахимжсан төрд ажиллах хүмүүс. Та<br />
бүхэн бол байнга хувьсан өөрчлөгдөж буй нийгэм, эдийн засгийн сонирхолтой цаг<br />
үед өөрийн мэдлэг, боловсрол, оюун ухаанаа иргэд, олон нийтийнхээ төлөө<br />
зориулах хүмүүс.<br />
Төрд ажиллах эхний шалгуурыг амжилттай давж, хөгжлийг түргэсгэх,<br />
мөрөөдлөө биелүүлэх хөлгийн залуур дээр гараа тавих монгол төрийн ирээдүйн<br />
залуу халаа Та нарт амжилт хүсэж, төрийн албаны ерөнхий шалгалтыг орон даяар<br />
эхлүүлж байгааг мэдэгдье.<br />
--oOo—<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
164
Төрийн албаны ерөнхий шалгалтын бэлтгэл<br />
ажлын хүрээнд сэтгүүлчидтэй хийсэн<br />
уулзалт дээр хэлсэн үг<br />
2021.03.10<br />
Ажлын цаг боломжоо зохицуулан байгууллага дээр маань хүрэлцэн ирсэн<br />
Та бүхэнд баярлалаа.<br />
Цар тахалтай тэмцэх ажлын тэргүүн эгнээнд явж буй хүмүүс хэн бэ гэвэл<br />
эрүүл мэнд, онцгой, цагдаагийн албан хаагчид гэж захын хүн хэлнэ байх.<br />
Миний бодлоор сэтгүүлчид тэр хүмүүсээс огт дутахгүй, хаана ямар шийдвэр<br />
гарч байна, хаана халуун цэг байна, хэзээ яаж ажил, амьдралын горимыг хэрхэн<br />
зохицуулах нь вэ гээд мэдлэг, мэдээлэл түгээх бүхий л ажлын тэргүүн фронтод<br />
явж байгаа гэж боддог. Тийм л тэргүүн фронтын хүмүүстэйгээ өнөөдөр уулзаж<br />
байна.<br />
Бидний амьдарч байгаа цаг үеийг судлаач эрдэмтэд ВУКА гэж нэрлэдэг<br />
болж, Та нар сайн мэдэж байгаа. Энэ цаг үе “нэргүй” болчхоод ийм нэг нэр гаргаж<br />
ирсэн хэрэг биш юм билээ.<br />
Төвөгтэй, хувьсамтгай, эргэлзээтэй, тодорхойгүйн энэ үзэл баримтлал<br />
төлөвлөлт хийх, үйл ажиллагаа явуулах чадварыг сэдэлжүүлэх зорилгоор бий<br />
болж. Ийм орчинд зохицон ажиллах чадвартай байх нь ямар мэргэжилтэн аль<br />
салбарт юу хийдгээс үл хамаарна гэсэн санаа.<br />
165
Үүнийг хамгийн сайн ойлгодог<br />
хүмүүсийн нэг нь сэтгүүлчид гэж би<br />
боддог. Хаана ямар үйл явдал өрнөх нь<br />
ихэнхдээ тааж төсөөлшгүй, тэр үйл<br />
явдлын үнэн бодит мэдээллийг олон<br />
нийтэд хүргэж чадна гэдэг үнэхээр<br />
сайхан ажил. Зөвхөн мэдээлэл<br />
төдийгүй анализ дүгнэлт бэлддэг,<br />
тухай тухайн салбаруудын топ<br />
мэргэжилтнүүдтэй болох замаар<br />
сэтгүүл зүй төлөвшиж байна.<br />
“Төрийн албаны шинэтгэл” гэдэг үгийг төрийн албан хаагчид төдийгүй<br />
иргэдэд хүргэж, энэ томоохон ажлын ард ямар зүйл төлөвлөж, юу өрнөж, юу<br />
хийгдэж, цаашид яах гэж байгаа тухайд олон нийт нэлээд сайн мэдээлэлтэй<br />
болсон нь мэдрэгддэг. Та бүхний дэмжлэгээр гэсэн үг.<br />
Шинэтгэлийн хүрээнд бий болгохыг зорьж буй “мэргэшсэн төрийн алба”<br />
гэдэг маань товчоор хэлбэл мерит зарчмыг мөрддөг, шатан дэвших тогтолцоог<br />
үндэс сууриа болгосон бүхэл бүтэн институцийн асуудал юм.<br />
Үүний суурийн суурь нь мэргэшсэн, чадварлаг төрийн албан хаагч байх нь<br />
ойлгомжтой. Тэр мэргэшсэн төрийн албан хаагчийг хэрхэн сонгож ажиллуулах нь<br />
“ямар үр тарьж ямар ургац хураах вэ?” гэдэгтэй утга нэг.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
166
Монгол төр өөрөө хүний сайн нөөцтэй байж, тэр нөөцөө үр дүнтэй<br />
ашиглаж чадах эсэхээс бидний зорьж буй шинэтгэлийн үр дүн шууд хамаарна.<br />
Тийм учраас төрийн албан хаагчийн нөөц бүрдүүлэх ерөнхий шалгалтыг зохион<br />
байгуулдаг. Тэр шалгалтыг хэрхэн яаж авах нь вэ гэдэг талаар Та бүхэнд мэдээлэл<br />
өгөх гэж урьсан хэрэг.<br />
Шалгалтын сорил даалгаврыг эрдэмтэн судлаачдыг өргөн хүрээнд<br />
оролцуулан боловсронгуй болгож чадлаа. Шалгалтын сорилын ном хэвлэхийн<br />
зэрэгцээ онлайнаар өөрийгөө сорьж шалгалтад бэлтгэх боломжийг сүүлийн<br />
хагас жил бүрдүүллээ. Гар утасны аппликэйшн хөгжүүлж, өчигдрөөс хэрэглээнд<br />
гаргалаа. Ерөнхий шалгалт хүн бүрийн гарын алга, хурууны үзүүрт очсон гэсэн<br />
үг.<br />
Хөндлөнгийн хэн нэгнээс огт хамааралгүй, зөвхөн өөрөөс нь хамаардаг<br />
шалгалтын үр дүнг бодитой болгож чадсан гэж болно<br />
Өнгөрсөн жилийн 11 сард төрийн албаны ерөнхий шалгалтын бэлтгэл<br />
ажилтай сэтгүүлчдийг танилцуулсан. Зарим нь энд байгаа байх.<br />
Төрийн албаны зөвлөлөөс “Төрийн албаны шинэтгэл” ерөнхий сэдвийн<br />
хүрээнд ярилцлага, нийтлэл бичих уралдааныг сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийн<br />
ажилтнуудын дунд явуулсан. Тэд нараас сонин содон санаа, шийдлүүд гаргаж<br />
ирсэнд талархахгүй байхын аргагүй.<br />
Өнөөдөр нэг талаар хүн болгон “сэтгүүлч” болчихсон, Фэйсбүүк, Твийтэр,<br />
Инстеграмын нэг байтугай акаунттай хүмүүс нийгэмд мэдээлэл түгээж, үзэл<br />
бодлоо илэрхийлдэг болсон цаг үе. Нөгөө талаас тухайн чиглэл, салбараар<br />
мэргэшсэн аналитик (аналист-analyst) сэтгүүлчдийн үнэ цэн улам бүр өсөж<br />
167
байгаа цаг үе. Төрийн албаар мэргэшсэн сэтгүүлчид байсан, байгаа, цаашид<br />
улам олон болно гэдэгт эргэлздэггүй.<br />
Бодож төлөвлөсөн ажил нийгэмд бодитой хүрч, үр дүнд хүрнэ гэдэг хэвлэл<br />
мэдээллийн салбаргүйгээр төсөөлөгдөшгүй.<br />
Амжилт ололтоо ч, алдаа оноогоо ч олж харах “толь-ийг бүтээгч Та нарт<br />
сайн сайхныг хүсье.<br />
---о0о---<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
168
“Монгол төрийн түшмэдийн<br />
уламжлал, ёс суртахууны асуудал”<br />
сургалтыг дүгнэж хэлсэн үг<br />
2021.01.21<br />
....Мэдлэг ухаанаа хуваалцаж байгаа багш болоод сонсож ухаарч байгаа<br />
бид нарын хэн хэн нь төрийн албаны шинэтгэлийн нэг шинэ үе шатанд ажиллаж<br />
байгаа хүмүүс.<br />
Энэ шинэтгэлийн үйл явцад зарим нэг үг чамгүй олон давтагдаж<br />
байгаа.<br />
“Олон хэлбэл улиг” гэдэг ч ямар нэг үг хэллэг олон давтагдаж байна гэдэг<br />
бас учиртай. Тэр үг дутагдаад байгаадаа биш хэрэгтэй байгаадаа хэргийн учир<br />
бий.<br />
Дөрөв дэх өдрүүдийн сургалтад ёс зүй, ёс суртахууны сэдэв олон давтагдаж<br />
ирлээ. Энэ талын доголдол, дутагдал багагүй байгаа болохоор л олон дурдагдаж<br />
байгаа хэрэг.<br />
Магадгүй ёс зүйт төрийн алба төлөвшсөн цагт сургалтын агуулга, чиглэл<br />
өөр зүйлд илүү төвлөрөх биз.<br />
Парламентын бүтцэд Ёс зүй, сахилга хариуцлагын байнгын хороо шинээр<br />
байгуулагдаж, төрийн байгууллагууд Ёс зүйн зөвлөлтэй болсон.<br />
Төр, засгийн бүхий л түвшинд энэ чиглэлд анхаарал хандуулж олон талын<br />
оролцоотой томоохон зөвлөгөөн хийснээс хойш удаагүй байна.<br />
169
Энэ бүхэн ёс зүй, сахилга хариуцлагын асуудал хэр чухалд үзэгдэж буйн<br />
илрэл.<br />
Жил бүрийн ажлын эхний өдөр ТАЗ төрийн ахмад зүтгэлтнүүдээс урьж<br />
сургаал номыг нь сонсдог юм.<br />
Энэ сарын эхээр хөдөлмөрийн баатар, гавьяат тээвэрчин, төр нийгмийн<br />
зүтгэлтэн Р.Раш гуай уригдахдаа нэгэн малчны үгийг эш татаж байсан.<br />
“Ёс суртахуунгүй боловсрол ишгүй хутгатай адил” гэж... айхтар үг шүү.<br />
Тэр уулзалтын төгсгөлд сайд асан Д.Тэрбишдагва гуай “Төрийн албыг ёс<br />
суртахуун чимнэ, ёс суртахуунлаг төрийн алба улс орноо чимнэ” гэж хэлснийг<br />
давтъя.<br />
Хоёр зууны зааг дээр монгол төрд өндөр алба хашсан буурлуудын амнаас<br />
буусан үгс. Тогтоож аваад санаж явахад илүүдэхгүй, бодууштай үгс.<br />
Өнөөдрийн сургалтаар төрийн ахмад түшээ Я.Долгоржав багш Монгол<br />
төрийн түшмэдийн уламжлал, ёс суртахууны талаар гайхалтай гоё хичээл<br />
заалаа.<br />
Аливаа зүйл зүгшрэн төлөвшиж, амжилтын оргил, бүтээлийн шедевр<br />
болтлоо ихээхэн цаг хугацаа шаарддаг гэсэн утгатай “Ром нэг өдөрт үүсээгүй”<br />
хэмээх 1000-аад жилийн тэртээх Европ зүгийн алдартай үг байдаг. Бүгдээрээ<br />
мэднэ.<br />
Уламжлалгүй шинэчлэл байхгүй гэсэн өнөөдрийн сургалтын санаа ч энд<br />
байгаа биз.<br />
Монгол төр үүсэн бий болсноосоо хойш өөрөө өөрийгөө төлөвшүүлэхийн<br />
нэг гол гогцоо нь төрийн түшмэдийн ёс суртахуун гэдгийг үеэс үед сургамжлан<br />
мөрдөж ирж.<br />
Эртний сургаал зохиол “Оюун түлхүүр”-ийн хэдэн мөрийг энэ сургалтын<br />
сэдэвтэй холбогдуулаад өчигдөр гэртээ харсан юм. Онцолж уншъя гэж бодлоо:<br />
“Төр ёсыг төв шударга дагаж явах түшмэл хүний 9 эрдмийн дотор түвшин<br />
сэтгэл нэн эрдэм” гэж... айхтар хэлж шүү.<br />
Төр гэдэг үг ёс гэдэг утгаар хэрэглэгдэж байсан жишээ “Монголын нууц<br />
товчоо”-нд байдагчлан төр, ёс гэх хоёр үг эхэндээ ижил утгаар хэрэглэгдэж<br />
байгаад төрт ёсны хөгжлийн явцад утга салсан гэдэг. Сонин гаргалгаа байгаа биз.<br />
Тогтсон ёс зарчимтай түшмэлийн алба төрт ёсны чухал бүрэлдэхүүн, төрт<br />
ёсыг тээгч, уламжлуулагч юм байна.<br />
Олон өдөр, цагийн хичээл, сургаалыг өнөөдөр бид богинохон хугацаанд<br />
хураангуйлан сонслоо. Сайхан байна.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
170
Санхүү, төсөв шаардагдахгүй боловч бодитой, баталгаатай үр дүн<br />
гардаг сэдэв.<br />
Өчигдөр Засгийн газрын 2 гишүүн уучлал гуйж огцорлоо (чөлөөлөгдөх<br />
өргөдлөө өглөө). Учир явдлыг бүгдээрээ мэдэж байгаа байх.<br />
Болсон үйл явдалд хэн буруутайг би энд ярихгүй. Гар, биеэр шууд оролцсон<br />
зүйл байгаа эсэхийг ч би мэдэхгүй.<br />
Гэхдээ эрхэлсэн ажил, хариуцсан салбарынхаа хүрээнд бусдын өмнөөс<br />
уучлал гуйж чаддаг, ёс суртахууны хариуцлага хүлээж чаддаг жишиг, эерэг<br />
хандлага нийгэмд бий болж буйн бодит хүчтэй дохио гэж хэлж болно байх.<br />
Сургалтад оролцогчдын хүрээ өргөжиж өнөөдөр хилийн чанадаас<br />
хамрагдлаа.<br />
Монголчууд эрт цагаас элчин харилцаа-дипломат албыг Монгол төрийн<br />
алтан аргамж хэмээн эрхэмлэж ирсэн уламжлалтай. Энэ алтан аргамжийг энэ цагт<br />
“авч яваа” дипломатууд маань манай сургалтад оролцож байна.<br />
БНХАУ-ын Өвөр Монголын Өөртөө засах орны Хөх хотод суугаа ерөнхий<br />
консул С.Батхуяг тэргүүтэй консулын газрынханд талархал илэрхийлж, амжилт<br />
хүсье.<br />
Сургалт явуулах талаар санаачилга гарган ажиллаж буй Сургалт, судалгаа,<br />
мэдээллийн нэгдсэн сангийн газрынхандаа болон Д.Зүмбэрэллхам гишүүндээ,<br />
мөн уригдан ирж мэдлэг, мэдээллээ хуваалцсан Я.Долгоржав багшдаа талархал<br />
илэрхийлье.<br />
Сургалтаас ойлгож мэдсэнээ үйл ажиллагаа, амьдрал ахуйдаа шингээж<br />
чадвал хувь хүнд, байгууллага, салбарын ажилд, том зургаараа шинэтгэлд маань<br />
тус дэмтэй.<br />
Төрийн албан хаагчийн ёс зүйн хэм хэмжээг хууль, дүрэм журмаар<br />
зохицуулж болох боловч хүний итгэл үнэмшил, зан төлөвөөр дамжин хэрэгжих нь<br />
тодорхой.<br />
Төрийн албаны ёс зүйн хэм хэмжээг сахиулахын тулд хуулийн заалтыг<br />
мөрдөн ажиллах, ёс зүйн дүрмийг сахин мөрдүүлж, сахилгын арга хэмжээ авч<br />
болно.<br />
Гэхдээ байгууллагын соёл, удирдлагын манлайлал, албан хаагчдын зан<br />
төлөвт тулгуурласан ёс зүйн менежментийг хэрэгжүүлэх нь хамгийн чухал гэдэг<br />
юм билээ шүү.<br />
---о0о---<br />
171
“Төрийн байгууллагад зан үйлийн<br />
менежментийг хэрэгжүүлэх нь”<br />
сургалтыг хааж хэлсэн үг<br />
2021.01.14<br />
....Төрийн албан хаагчдыг ёс зүйн зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх,<br />
байгууллагуудын ёс зүйн зөвлөлийн чадавхыг сайжруулах арга зүйн цуврал<br />
сургалт явагдаж байгааг бүгдээрээ мэднэ.<br />
Эдгээрийн нэгийг А.Алтанзул багш Төрийн албаны зөвлөлийн Ажлын<br />
албаныханд хийснээс хойш яг нэг долоо хоногийн дараа өнөөдрийн сургалт болж<br />
өнгөрлөө.<br />
Байгууллагынхаа хүмүүст ажлын байран дээрээ сурах, мэдэх, санаж бодох<br />
боломж олгох талаар санаачилга гарган ажиллаж буй Сургалт, судалгаа,<br />
мэдээллийн нэгдсэн сангийн газрынхандаа болон Д.Зүмбэрэллхам гишүүндээ,<br />
мөн уригдан ирж мэдлэг, мэдээллээ хуваалцсан Ч.Эрдэнэчимэг багшдаа талархал<br />
илэрхийлье.<br />
Сургалтын үеэр нэг зүйл санаанд орлоо.<br />
Жил хагасын өмнө Энэтхэгийн Холбооны Төрийн албаны зөвлөлийн<br />
урилгаар тус улсад ажиллаад буцах үедээ онгоцонд хамт зорчиж явсан нэг хүнтэй<br />
танилцсан юм. Швейцарын “Би Эс Си” гэдэг зан төлөвийн шинжлэх ухааны<br />
зөвлөгөө өгдөг компанийн сургагч багш байсан.<br />
Энэтхэгийн 2 байгууллагад 3 хоногийн сургалт явуулаад Хятад руу очиж 2<br />
хоног ажиллахаар буцаж байгаа нь тэр аж. Хийсэн ажил, явуулсан сургалт, өгсөн<br />
зөвлөгөөнийх нь агуулга, ач холбогдол тодорхой.<br />
Ярианы явцад 3 хоног ажилласных нь төлбөр ойролцоогоор 8-9 мянган<br />
доллар гэдгийг мэдэж авч билээ.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
172
Та бид нар ийм л үнэ цэнтэй байдаг сургалт, зөвлөгөөний нэг хэсгээс<br />
өнөөдөр сонслоо, кэйс дээр ажиллаж илүү мэдэрлээ.<br />
Зан төлөвийн үнэ цэнтэй сургалтыг үйл ажиллагаа, амьдрал ахуйдаа<br />
шингээж чадвал юуны өмнө тухайн хувь хүнд, цаашлаад байгууллага, салбарын<br />
ажилд, том зургаараа бол хийж хэрэгжүүлж байгаа шинэтгэлд маань тус дэмтэй<br />
гэж ойлгож байгаа.<br />
Бихайвориал сайнс (behavioral science) буюу зан төлөвийн шинжлэх ухаан,<br />
үүнтэй холбоотой ойлголт, нэр томьёо 1950-аад оноос бизнесийн байгууллагуудад<br />
нэлээд нэвтэрч, системтэй судалгаа шинжилгээ хийгдэж ирсэн гэдэг юм билээ.<br />
Би энэ талаар нарийн судлаагүй. Гэхдээ “зан үйл” гэхээр, тухайлбал бэр<br />
буулгах, уул овоо тайх, хүүхдийн даахь үргээх гэх мэт уламжлалт соёлын<br />
ойлголтууд санаанд ороод байдаг. Тэгэхлээр “зан төлөв” гэдэг үг илүү<br />
тохиромжтой юм шиг санагддаг, хувийн л бодол шүү.<br />
Англичууд “Бихайв ёоо сээлф” (Behave yourself ) гэж хүүхдэдээ хэлдэг гэдэг,<br />
манайхаар бол “томоотой байгаарай” гэсэн санаа.<br />
Найранд явж байгаа найз нөхдөдөө ч ингэж хэлдэг гэсэн, ууж идэхдээ,<br />
баярлаж хөөрөхдөө бусдад садаа болохгүй байж, бас өөрийгөө эвгүй байдалд бүү<br />
оруулаарай гэсэн утгатай юм уу даа.<br />
Манайханд энэ талын ойлголт, сургаал үг, зүйр цэцэн үгийн эртний<br />
уламжлал бий.<br />
Бидний багад «Номыг нь сурахгүй юм бол номхныг нь сур» гэх хүүхдээ<br />
“зэмлэсэн” үг чих шүргэдэг л байсан. Ухаандаа бол хичээлээ таслахгүй, бусдыг<br />
үймүүлэхгүй, сурах гэсэн нэгэндээ төвөг учруулахгүй бай гэсэн үг л дээ.<br />
“Хүний номыг үзсэн хүнд номын номыг үзүүл. Хүний номыг үзээгүй хүнд<br />
номын номыг бүү үзүүл” гэсэн үг ч байдаг.<br />
байж.<br />
Хаа байгаа газраа хүн шиг хүн байж ажиллаж, амьдрах гэдэг аль ч цаг үед<br />
Тэгэхлээр хэн боловч, тэр дундаа төрийн албан хаагч хүн харилцаа,<br />
хандлага, биеэ авч явах байдал гээд хэн хүн нэг их анзаарамгүй хэрнээ их чухал<br />
ойлголтыг дэлхий нийтээрээ төр, хувийн хэвшил ялгаагүй “зан төлөв” гэдэг үгээр<br />
дамжуулан хэрэглэж, хэрэгжүүлж байгаа нь тохиолдлын хэрэг биш биз.<br />
Шинэ ойлголт биш нь ойлгомжтой, гэхдээ шинэ юм гэж сайтар хуучирсан<br />
зүйлийг хэлдэг гэдэг.<br />
Төрийн албаны шинэтгэлийн хүрээнд хэрэгжүүлж буй олон арга хэмжээний<br />
нэг нь сургалт. Сургалтын арга, хэлбэрүүд улам боловсронгуй, илүү сонирхолтой,<br />
шинэлэг болсоор байна.<br />
Нэг нь номлодог, нөгөө нь идэвхгүй сонсож өнгөрөөдөг байдлаас улам бүр<br />
алсарч байгаа байдал энэ сургалтаас ч мөн адил мэдрэгдэж байна.<br />
173
Төрийн албан хаагчийн ёс зүйн хэм хэмжээг хууль, дүрэм журмаар<br />
зохицуулж болох боловч төрийн албан хаагчдын итгэл үнэмшил, зан төлөв, биеэ<br />
авч явах байдлаар дамжин хэрэгжих нь тодорхой.<br />
Иймээс төрийн албаны ёс зүйн хэм хэмжээг сахиулахын тулд хуулийн<br />
заалтыг мөрдөн ажиллах, ёс зүйн дүрмийг сахин мөрдүүлэх, сахилгын арга хэмжээ<br />
авахаас гадна байгууллагын соёл, удирдлагын манлайлал, албан хаагчдын зан<br />
төлөвт тулгуурласан ёс зүйн менежментийг хэрэгжүүлэх хэрэгцээ, шаардлага<br />
нэмэгдсээр байна.<br />
Ялангуяа албан хаагчдын зан төлөвт тулгуурласан үйл ажиллагааг зохион<br />
байгуулах зорилгоор системийн хэмжээнд зарим арга хэмжээг хэрэгжүүлэх,<br />
байгууллагын соёлыг өөрчлөх зэрэг үйл ажиллагааг гадаад улс орнууд авч<br />
хэрэгжүүлэх болжээ.<br />
Өртөг зардал бага шаардагддаг, үр дүнтэй арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх<br />
нь ухаалаг, бас тогтвортой засаглалыг бий болгох, төрийн албыг төлөвшүүлэх,<br />
хүний эрхийг дээдлэх, иргэдийн төрд итгэх итгэлийг нэмэгдүүлэх, шударга ёсны<br />
тогтолцоог бүрдүүлэхэд чухал ач холбогдолтой.<br />
Сургалт, хөгжлийн асуудал ямагт эн тэргүүнд тавигдах учиртай. Сурсан,<br />
мэдсэн, хөгжсөн хүн ажилдаа амжилт гаргаж, сайн зан төлөвтэй хүн өөртөө болон<br />
эргэн тойрондоо эерэг уур амьсгал төрүүлнэ. Үр дүнд нь байгууллагын сайн соёл<br />
тогтох нь дамжиггүй.<br />
Эрүүл мэнд, амжилт бүтээлийн эхний, бас зайлшгүй эзэмших шат<br />
дамжлагад богино хугацаанд ч болов суралцлаа, бүгдээрээ.<br />
---о0о---<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
174
2021 ОН <strong>ТӨРИЙН</strong> <strong>АЛБАНЫ</strong> <strong>ШИНЭТГЭЛ</strong>Д ТУЛГАМДАЖ<br />
БУЙ АСУУДАЛ, СОРИЛТЫГ ШИЙДВЭРЛЭХ ЖИЛ<br />
2021 онд төрийн албаны шинэтгэлийн хүрээнд Төрийн албаны<br />
зөвлөлийн тавьж буй зорилт, төсөөлөл 25<br />
Төрийн албаны тухай хуульд заасан зарчмыг мөрдүүлэх хүрээнд сахилга<br />
хариуцлага, ёс зүйг төрийн байгууллагын бүх шатанд чанд мөрдүүлж, мэргэшсэн,<br />
чадварлаг, ил тод, хариуцлагатай төрийн албыг бэхжүүлэх талаар Төрийн албаны<br />
зөвлөлөөс 2021 онд дараах зорилт, үйл ажиллагааг төлөвлөн хэрэгжүүлнэ.<br />
Иргэдээ дээдэлсэн төрийн үйлчилгээг төлөвшүүлэх хүрээнд<br />
• Төрийн үйлчилгээг иргэдэд хүргэх үйл ажиллагааг<br />
судалгаанд суурилан боловсруулж чанарын ахисан<br />
түвшинд хүргэнэ.<br />
• Төрийн албаны үйлчилгээний чанар, хүртээмж, үр<br />
нөлөөнд олон нийтийн хяналтыг хэрэгжүүлэх<br />
зөвлөлийн дүрмийг батлан үйл ажиллагааг эхлүүлнэ.<br />
Мэргэшсэн, чадварлаг төрийн албыг бэхжүүлэх хүрээнд<br />
• Төрийн албан хаагчийн томилгоотой холбоотой<br />
шийдвэрийг байгууллага, хүн бүрээр хянан шалгаж,<br />
зөвхөн хуульд нийцсэн шийдвэр хэрэгжих нөхцөлийг<br />
бүрдүүлнэ.<br />
• Чадварлаг, үр дүнтэй ажиллаж байгаа төрийн албан<br />
хаагчийн эрхийг хамгаалж, тогтвортой ажиллуулна.<br />
• Төрийн албан хаагчдыг зохих шатны мэргэшүүлэх<br />
сургалтад хамруулж буй байдалд хяналт тавьж,<br />
сургалтын тогтолцооны үйл ажиллагааг жигдрүүлнэ.<br />
• Төрийн албаны хүний нөөцийн мэдээлэл, цалингийн<br />
нэгдсэн системийг холбох ажлыг бүрэн дуусгаж,<br />
төрийн албан хаагчийн мэргэшсэн, тогтвортой<br />
байдалд байнгын хяналт тавих бололцоог бүрдүүлнэ.<br />
25<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн 2020 оны үйл ажиллагааны тайлан<br />
175
Улс төрийн нөлөөллөөс ангид төрийн алба байх хүрээнд<br />
• Төрийн албаны үйл ажиллагаанд улс төрийн зүй бус<br />
нөлөөлөл үүсэхээс урьдчилан сэргийлэх, таслан<br />
зогсоох арга хэмжээг өргөжүүлэн зохион байгуулна.<br />
• Төрийн албан хаагч улс төрийн аливаа нөлөөллөөс<br />
ангид байх үүрэг, хариуцлагын хэрэгжилтэд тавих<br />
хяналтыг чангатгана.<br />
Төрд чин үнэнчээр зүтгэх иргэдийн тэгш боломж олгох хүрээнд<br />
• Төрийн албаны сонгон шалгаруулалтын үйл<br />
ажиллагааг бүрэн цахимжуулж хөндлөнгийн<br />
нөлөөллөөс ангид, ил тод, нээлттэй явуулах<br />
нөхцөлийг хангана.<br />
• Төрийн албаны шалгалтад иргэдийн оролцох<br />
боломжийг хуулийн хүрээнд тэгш нөхцөл бүрдүүлнэ.<br />
•<br />
Чадахуй (мерит)-н зарчимд суурилсан томилгооны хүрээнд<br />
• Төрийн байгууллагуудын үйл ажиллагаанд хүний<br />
нөөцийн аудит хийж чадахуйн зарчмыг мөрдүүлэх<br />
ажлыг жигдрүүлнэ.<br />
• Төрийн захиргааны удирдах, гүйцэтгэх албан<br />
тушаалд тавигдах ур чадварын шалгуур<br />
үзүүлэлтүүдийг олон улсын чиг хандлагад нийцүүлэн<br />
боловсруулж албан тушаалын тодорхойлолтод<br />
тусган батална.<br />
• Сэтгэл зүйн тестээр хувь хүний ёс зүй, зан төлөв,<br />
харилцаа, хандлагыг тодорхойлох арга, аргачлалыг<br />
төрийн албаны удирдах албан тушаалтны сонгон<br />
шалгаруулалтын үйл ажиллагаанд туршин<br />
нэвтрүүлнэ.<br />
• Төрийн албаны зөвлөлөөс сонгон шалгаруулалтын<br />
дүнгээр 2019- 2021 онд нэр дэвшүүлж томилуулсан<br />
удирдах албан тушаалтны манлайллын байдалд<br />
судалгаа хийж, холбогдох арга хэмжээ авна.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
176
Нээлттэй, ил тод төрийн албыг төлөвшүүлэх хүрээнд<br />
• Төрийн албаны хууль, тогтоомж зөрчиж томилогдсон<br />
болон төрийн албанд ажиллах эрх хасагдсан хүмүүс,<br />
хүний нөөцийн асуудлаар хууль бус шийдвэр<br />
гаргасан албан тушаалтны талаар нийтэд ил тод<br />
мэдээлэх ажлыг хэвшүүлнэ.<br />
• Төрийн албан хаагч, иргэдийн мэдээлэл авах,<br />
ашиглах боломжийг нэмэгдүүлэх замаар Төрийн<br />
албаны зөвлөлийн тогтоол, шийдвэр, үйл ажиллагааг<br />
олон нийтэд хүргэх тогтолцоог бүрдүүлнэ.<br />
Ашиг сонирхлын зөрчлөөс ангид төрийн албыг төлөвшүүлэх хүрээнд<br />
• Төрийн албаны сонгон шалгаруулалтын дүнгээр нэр<br />
дэвшүүлсэн хүний хувийн ашиг сонирхлын<br />
урьдчилсан мэдүүлгийг хянан зөвшөөрөл олгох<br />
хамтын ажиллагааг өргөтгөнө.<br />
• Төрийн албаны зөвлөлийн хяналт шалгалтаар<br />
тогтоогдсон хууль бус шийдвэр бүрийг АТГ-т<br />
хүргүүлэн ашиг сонирхлын зөрчилтэй холбоотой<br />
эсэхийг шалгуулж хариу авдаг хамтын ажиллагааг<br />
хэвшүүлнэ.<br />
Хариуцлагатай төрийн албыг төлөвшүүлэх хүрээнд<br />
• Төрийн албан хаагчийн гүйцэтгэлийн үнэлгээнд<br />
болон сахилгын зөрчилд үндэслэн тухай бүр үр дүнд<br />
тохирсон хариуцлага тооцно.<br />
• Ёс зүйн зөрчлийн мэдээллийн нэгдсэн тогтолцоог<br />
бий болгож, соён гэгээрүүлэх үйл ажиллагааг<br />
идэвхжүүлнэ.<br />
• Төрийн албаны хууль, тогтоомж зөрчсөн удирдах<br />
ажилтанд зохих арга хэмжээ тооцуулах ажлыг<br />
үргэлжлүүлэн зохион байгуулж, иргэдийн төрд итгэх<br />
итгэлийг нэмэгдүүлнэ.<br />
---о0о---<br />
177
ТАЗ-ийн Салбар зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга нарт<br />
зориулсан мэдээллийн цагийг хааж хэлсэн үгнээс<br />
...Та бүхэн санаж байгаа байх, өнгөрсөн жил хагасын хугацаанд миний<br />
явсан газар болгондоо хэлж байсан нэг үг бий, тэр бол “ВУКА” ертөнц/орчин.<br />
Сая шинээр томилогдсон Засгийн газрын гишүүдэд ч миний зүгээс үүнийг<br />
онцгой анхааруулсан.<br />
Ингээд та бүхэнд хэдэн зүйл дээр анхаарч ажиллахыг сануулъя.<br />
2. Салбар зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга нар орон тооны болж, эрхлэх<br />
ажил, чиг үүрэг нь тодорхой болсон цаг үед бид нар уулзаж байна.<br />
Ажилдаа идэвхтэй, маргаашдаа итгэлтэй байгаа дүр зургийг бид харж<br />
байгаа.<br />
3. Орон нутагт өнгөрсөн жил бүрэн ажилласан. Энэ жил түүвэр байдлаар<br />
зарим аймаг, сумдад ажиллаж КОВИД-19-ийн үе дэх онцлог цаг үед<br />
хэрхэн ажиллаж буй талаар газар дээр нь танилцсан. Эерэг нааштай<br />
сэтгэгдэлтэй байгаа.<br />
4. Өнөөдрийнх шиг ажил хэргийн уулзалт, мэдээллийн цагийг<br />
тогтмолжуулъя<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
178
5. Салбар зөвлөл хоорондоо мэдлэг, туршлагаа солилцох цаг гаргаж,<br />
салбар зөвлөлүүдийн шинэлэг ажил, шийдлүүдийн талаар урьдчилсан<br />
хуваарь гаргаж сонсож байя.<br />
6. Төрийн албаны ерөнхий шалгалт хэзээ болох талаар их асууж байна.<br />
Улсын онцгой комисс шийдвэр гаргавал хэзээ ч авахад бэлэн байгаа<br />
бөгөөд нэмэлт бүртгэл хийж, шинэ төгссөн, амжиж бүртгүүлээгүй хүмүүст<br />
боломж олгоё гэсэн байр суурьтай байна.<br />
7. Хууль, дүрэм журмуудаа дахин нэг сайн уншаарай, орон нутаг дахь<br />
төрийн албаны шинэтгэлийн “нэвтэрхий толь” нь та нар шүү. Асуудал<br />
өдөр бүр тохиолдоно, мухардалд орохгүй байх, гарц, шийдлүүдийг санал<br />
болгох хамгийн чухал хүмүүс бол та нар.<br />
8. Та бүхэн Төрийн албаны зөвлөлийн халуун бүлийн хүмүүс. ТАЗ-ийн<br />
ажилтан, албан хаагчидтай байнгын холбоо харилцаатай байгаарай. Та<br />
бүхэн орон нутагт бидний “түшиц” бол ТАЗ та бүхний нийслэл дэх<br />
“түшиц” юм. ТАЗ, Салбар зөвлөл байнгын холбоотой байх сувагтай<br />
болно. Одоогийн фэйсбүүк групп, хааяа цахим шуудан солилцдог,<br />
утсаар ярьдгаас илүү шуурхай, халуун шугам (hotline) холбооны<br />
шугамтай болъё.<br />
9. Төрийн албаны зөвлөл үндсэндээ амралтгүй ажиллаж байгаа. Сонгон<br />
шалгаруулалт, шалгалттай холбоотой асуудлууд харьцангуй бага<br />
байгаа цагийг ашиглаж хүний нөөцийн аудит, хүний нөөцийн систем,<br />
программ хангамжийн хөгжүүлэлт зэрэг ажлууддаа цаг, хүчээ<br />
төвлөрүүлэн ажиллаж байна. Шалгалтын сорил, даалгавруудаа улам<br />
боловсронгуй болгож байна. Сургалтын танхимаа ч тохижуулж байна.<br />
Цаг хожиж, цаг ашиглах тал дээр илүү шаргуу, шуурхай ажиллаж байна.<br />
10. Салбар зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга нараа илүү боловсруулах,<br />
мэдээлжүүлэх, гадаад, дотоодын томилолт, сургалтад хамруулах<br />
талаар та бүхний хэрэгцээнд суурилсан баримт бичиг гаргах чиглэлээр<br />
ажиллая.<br />
Ажил, амралтаа зохицуулаарай. Эрүүл мэнд, ажлын ачааллаа байнга<br />
бодож яваарай. Та бүхэндээ сайныг хүсье.<br />
---о0о---<br />
179
Төрийн албаны зөвлөлөөс яамдын дэргэдэх Салбар<br />
зөвлөлийн дарга, нарийн бичгийн дарга нартай<br />
хийсэн цахим уулзалт дээр хэлсэн үг<br />
2020.12.22<br />
...Хамгийн урт шөнө, хамгийн богино өдөр давхардсан, балчир ес эхэлж<br />
байгаа байгаль ертөнцийн тохиолтой бидний уулзалт давхцаж байна.<br />
.....Нөхцөл байдал тийм ч таатай бус, ажил үйлс, эрүүл мэнддээ санаа<br />
тавьсан, цаг зав багатай үеийг бүгдээрээ туулж байна. Цаг үеийн хүндрэл<br />
бэрхшээлийг улс нийгмээрээ хохирол багатай даван туулахад Та нарын оролцоо,<br />
чармайлт онцгой чухал байгааг онцлон тэмдэглэе.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн гишүүд маань чиглэл чиглэлээр дэлгэрэнгүй<br />
мэдээлэл, чиглэл өглөө. Ойлгомжтой, тодорхой зүйлсийг хийж хэрэгжүүлэхэд<br />
дөхөмтэй, бас урамтай байдаг.<br />
Та бүхэнд тийм мэдрэмж төрсөн гэдэгт эргэлзэхгүй байна.<br />
Ингээд өмнөх хүмүүстэй давхардуулалгүйгээр зарим зүйлийг хэлье.<br />
Нэг. Бид өмнө болж байсан уулзалт, хурал, сургалтын үеэр Салбар<br />
зөвлөлүүдээс тавьж ирсэн, санал болгосон асуудлуудыг шуурхай шийдвэрлэхийн<br />
төлөө ажиллаж ирлээ.<br />
1. Дэс түшмэлийн албан тушаалд томилоход гардаг байсан нэг<br />
“гацаа”-г бүгдээрээ мэднэ. Туслах түшмэлээр 2 жил ажилласан байх<br />
энэ шаардлагыг болиуллаа.<br />
Хууль зүй, дотоод хэргийн яаманд бүртгүүлсэн учир энэ ажил хэрэгжих<br />
боломжтой болсон. Томилгоонд эерэг нөлөө үзүүлнэ.<br />
2. Ерөнхий шалгалтыг энэ 11 сард 100 хувь цахимаар зохион<br />
байгуулж, төрийн албаны нөөцөө хангалттай бүрдүүлсэн.<br />
Нөөцөд байгаа хүмүүс тусгай шалгалт өгөөд л ажилд орох эрх нь нээгдэж<br />
байна гэсэн үг.<br />
3. Байгууллага хооронд ижил албан тушаалд хүмүүсээ шилжүүлж<br />
болоод байдаг хэдий ч байгууллага дотроо шилжүүлэхэд гацаа үүсдэг<br />
байсныг арилгах шийдэлд бид хүрч байна.<br />
Засгийн газрын ХЭГ-тай хамтран гаргадаг журамд оруулах санал дүгнэлтээ<br />
Төрийн албаны зөвлөл гаргасан. Ойрын хугацаанд эцэслэн шийднэ.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
180
4. Төрийн албанд туршлага, мэдлэг, ур чадвартай тэтгэврийн<br />
насныхнаа ажиллуулахад ямар бодлого баримтлах юм?<br />
Нөгөө талаас нөөцөд байгаа эрч хүчтэй, өндөр боловсролтой залуучуудаа<br />
яаж идэвхтэй ажиллуулах вэ?<br />
Дээрх эмзэг ч гэмээр асуудал аль ч орны төрийн албанд тохиолддог юм<br />
билээ.<br />
Үүнийг асуудал гэхээсээ илүүтэй шийдэл гэж харж, ахмад, залуу үеийн<br />
хэлхээ холбоонд тулгуурласан тэнцвэр балансыг нь оновчтой барих бодлого<br />
гаргахыг эрмэлзэж байгаа. Зөвлөмж боловсруулж, яамдаас санал авч байна.<br />
5. Шинэ цаг үе, шинэ орчинд шинэ шинэ сорилтуудыг даван туулах<br />
учиртай төрийн албан хаагчдад ямар ямар ур чадвар шаардагдах<br />
ёстой эсэхэд хариулт өгөх Ажлын хэсгийг Төрийн албаны зөвлөлөөс<br />
томилон ажиллуулж байна.<br />
Монгол төрийн уламжлал, улс орны онцлог нөхцөл байдал, соёл дээр<br />
суурилсан орчин үе, олон улсын шаардлага, чиг хандлагад нийцсэн баримт бичиг<br />
гарна. Үндэсний болон олон улсын өндөр түвшний экспертүүдтэй хамтран<br />
ажиллаж байгаа.<br />
Ямар ямар ур чадвар, ямар хандлагатай хүн аль түвшний, аль ангилалд<br />
нийцэж ажиллах вэ гэдгийг тодорхойлох томоохон ажлыг ийнхүү эхлүүлээд байна.<br />
2021 онд ур чадвар, хандлагын энэ баримт бичгийг баталгаажуулна.<br />
Удирдах албан тушаалтнуудад сэтгэл зүйн тест нэвтрүүлэх ажлыг мөн<br />
туршин нэвтрүүлнэ. Төрийн байгууллагын эд эс бүхэнд нэвтрүүлэх энэ ажлыг Та<br />
бүхэн манлайлан хэрэгжүүлнэ.<br />
Хоёр. Цаашид анхаарах асуудлуудын талаар<br />
1. Томилох эрх бүхий албан тушаалтнууд албан тушаалын<br />
тодорхойлолтын болзол, шаардлага хангаагүй хүнийг томилох<br />
санал гаргамагц Авлигатай тэмцэх газраас лавлаж тодруулсан бичиг<br />
Төрийн албаны зөвлөлд байн байн ирүүлэх боллоо.<br />
Шаардлага хангаагүй хүнийг шаардлага хангасан мэтээр томилно,<br />
томилохоор төлөвлөнө гэдэг хар сэр үүсгэх зайлшгүй нөхцөл.<br />
Үүний ард өгөө авааны цонх нээгээд байгааг ч үгүйсгэхгүй. Үүнд онцгой<br />
анхаарах хэрэгтэй.<br />
2. Тусгай шалгалтууд зохион байгуулагдаж, сул орон тоог нөхөх<br />
ажил байнга хийгдэж байгаа. Үүнтэй холбогдуулж “нэг юм” онцлон<br />
анхааруулъя.<br />
Үндэсний хэмжээнд асуудлыг харж, олон улсын хэмжээнд сэтгэх учиртай<br />
ажил хийхээр шалгалт өгч буй хүмүүс заримдаа “андуураад” өөр оноо авчих гээд<br />
байна.<br />
181
Шалгалт авч байгаа нь ч, шалгалт өгч байгаа нь ч аль аль нь маш сайн<br />
бэлтгэж байх хэрэгтэй байна.<br />
3. Бид хуулийг ойлгуулах, хэрэгжүүлэх ажлыг чамгүй хийлээ,<br />
хийсээр байна. Одоо энэ бүхнийгээ дадал хэвшил болгож, үр дүнд<br />
хүргэх цаг болсон.<br />
Яг энэ цаг үед Салбар зөвлөлүүд тайлангаа ирүүлж байгаа.<br />
Жишээ нь, тийм чиглэлээр төдөн хүнийг оролцуулсан сургалт зохион<br />
байгууллаа гээд л тайлан ирж байх.<br />
Харин хандлага, соёл яаж өөрчлөгдөж, ямар үр дүнд хэрхэн хүрч байгааг ор<br />
тас орхичих юм.<br />
Одоо хууль тогтоомжийг ойлгуулах гэхээсээ илүүтэйгээр хэрэгжилтийг нь<br />
ажил амьдралдаа нэвтрүүлсэн тухай асуудлыг хөндөж байя аа.<br />
4. Төрийн албанд хийгдэж буй шинэтгэлийн суурь баримт бичиг<br />
Төрийн албаны хуульд 8 зарчим бий.<br />
Үүнийг Та бүхэн бүгдээрээ үг үсгээр нь мэдэж байгаа. Ирэх 2021 оныг энэ<br />
14 зарчмуудыг бүрэн хэмжээгээр нь хэрэгжүүлэх жил болгохын төлөө ажиллана.<br />
(Үндсэн хуулийн 6 зарчим+Төрийн албаны тухай хуулийн 8 зарчим)<br />
5. Хүний нөөцийн бодлого хэрэгжүүлэх суурь бүтэц нь Салбар<br />
зөвлөл.<br />
Салбар зөвлөлийн чадавхыг дээшлүүлэх, үүрэг хариуцлагыг нь<br />
өндөржүүлэх ажилд 2021 онд мэдэгдэхүйц ахиц гаргая.<br />
Сургалт, мэдээлэл солилцооны боломжит бүхий л хувилбаруудыг ашиглан<br />
орчин цагтайгаа хөл нийлүүлж, “хүний нөөц”-ийн талбарт амжилттай ажилладаг<br />
хүний нөөцийн менежерүүд бидэнд маш чухал байна.<br />
Аливаа ажлыг ХҮН л хийх учиртайгаас хойш хүний нөөцийн бодлого<br />
боловсруулагч, хэрэгжүүлэгч хүмүүс байгууллагын гол түшиг тулгуур болж явдаг<br />
цаг үеийнхээ шаардлагыг бүгдээрээ дагая.<br />
6. Энэ онд шинэ дүрэм, бүрэлдэхүүнтэй ажиллаж эхэлсэн Ёс зүйн<br />
зөвлөлүүдийн үйл ажиллагааг тогтмолжуулж, үйл ажиллагааг нь<br />
бэхжүүлэх талаар 2021 онд онцгой анхааръя.<br />
Уг ажилд хяналт тавих, шахаж шаардах субъект нь ганцхан Төрийн албаны<br />
зөвлөл биш.<br />
УИХ-ын удирдлага, Төрийн байгуулалтын байнгын хороо, Ёс зүй, сахилга<br />
хариуцлагын байнгын хороо онцгой анхаарал хандуулж байгааг 10 сард болсон<br />
зөвлөгөөнөөс бүгдээрээ санаж байгаа.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
182
Дараа нь 3 байнгын хорооны удирдлага Төрийн албаны зөвлөлд<br />
ажилласан, хийж хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн ажлуудыг улс төрийн дэмжлэгээр<br />
идэвхжүүлэхээр тохирсон.<br />
Ёс зүйгүй байдал, хандлага, үйлдлийг үл тэвчих соёлыг байгууллага бүртээ<br />
хэвшүүлэх талаар тодорхой, барьцтай ажил хийе, 2021 онд.<br />
Ёс зүйн зөвлөлүүдийн сайн ажлын туршлагыг хуваалцъя.<br />
Аль аль чиглэлээр мэдлэг, туршлагаа хуваалцах ажилд ахиц гаргая. Дэм<br />
дэмэндээ гэдэг байх аа.<br />
Хийж чадахгүй бол нэрэлхэж зоволгүй бусдаасаа суралцах, хийж чадаж<br />
байгаа бол бусадтайгаа хуваалцахыг хичээж ажиллая.<br />
7. Төрийн албанд жендерийн эрх тэгш байдлыг хангах талаар эрх<br />
зүйн зохицуулалт бидэнд багагүй бий.<br />
Гүйцэтгэх түвшинд хуулийн шаардлага, олон улсын жишиг хангалттай<br />
хэрэгжээд байдаг ч удирдах албан тушаал дээр арай өөр статистик гараад байдаг.<br />
Хэдийгээр сонгон шалгаруулалт ямар нэг алагчлалгүй, эрх тэгш явагдах<br />
ёстой ч удирдах албан тушаалын сул орон тоонд эмэгтэйчүүд эргэлзэж<br />
тээнэгэлзэлгүй ордог байх тийм уур амьсгал, соёлыг хэвшүүлэх талаар идэвхтэй<br />
ажиллацгаая.<br />
Товчхондоо эрхэлсэн, тэргүүн түшмэлийн ажилд эмэгтэйчүүдийн эзлэх<br />
хувийг нэмэгдүүлэх ажлыг дэмжсэн бодлогыг хөтөлбөрөөр хэрэгжүүлье. Энэ тал<br />
дээр та бүхэнд анхаарч, ажил хэрэг болгох зүйл их бий.<br />
8. 2021 оныг “Бийд нэмэргүй, үгүйд гарзгүй” тийм нэг дундаж хүн<br />
төрийн албанд байх орон зай улам бүр хумигдаж байгаа нийгмийн орчин,<br />
нийгмийн уур амьсгалыг дор бүрнээ мэдэрч ажиллах жил болгоё.<br />
Үгийн эхэнд хэлсэн, төр, иргэд хамтраад сорилт давааг гэтэлж л явна гэж.<br />
9. Идэвхтэй ажиллаж байгаа, 2020 онд үр дүнтэй ажилласан хүмүүсээ<br />
урамшуулж, сайн нэгжээ алдаршуулах, үйл ажиллагааг нь, үр дүнг<br />
нь нийтийн хүртээл болгох тал дээр анхаараарай.<br />
Урам дэм, сахилга хариуцлагын дэнс, тэнцвэр дээр хүний амьдрал<br />
өрнөдгийг хамгийн сайн мэдэх улс бол та бүхэн шүү. Төрийн албанд дандаа л саар<br />
юм харагдаад байдаг, гэтэл болж бүтээж, хийж хэрэгжүүлж байгаа өчнөөн зүйлсээ<br />
олон нийтэд хүргэх, ойлгуулах тал дээр дутагдалтай байна.<br />
10. 2021 онд төрийн албан хаагчдын нийгмийн баталгааны эрх зүйн<br />
үндсийг сайжруулах чиглэлээр Төрийн албаны зөвлөл ажиллана.<br />
Одоо бол 36 хүртэлх сарын тэтгэмж, удаан жилийн нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс<br />
гээд байгаа.<br />
183
Цаашдаа олон журам, дүрмүүд дээр сууна.<br />
Ангилал, зэрэглэлийн асуудалд өөрчлөлт оруулах санал дүгнэлт<br />
боловсрууллаа. Засгийн газар, салбар яамд идэвхтэй оролцож байгаа,<br />
судалгааны ажлууд үндсэндээ хийгдсэн.<br />
Өнөөдөр хэлж яригдсан зүйлсийг ажил дээрээ тусган авч<br />
хэрэгжүүлээрэй.<br />
Цаашид ч олон чиглэлээр зөвлөмж хүргүүлнэ.<br />
Зөвлөмж гэхээр зөөлөн сонсогдоод байж магадгүй.<br />
Зөвлөнө гэдэг алдахаас сэргийлж, онож ажиллахыг дэмжиж буй хэрэг.<br />
Нөгөө талаар алдаа гаргаад байгаа чиглэлээр өгч буй сануулга дохио, шүүмжлэл<br />
ч гэж ойлгож болно.<br />
Төрийн нарийн бичгийн дарга гэдэг манай төр, улсын хамгийн эрхэмсэг<br />
нэртэй албан тушаал гэж би хувьдаа боддог. Төрийг төлөөлж, төрийн нэрийн<br />
өмнөөс бүхэл бүтэн салбарын хөгжил, хүний нөөцийн бодлогыг явуулж, төсвийг<br />
шууд захиран зарцуулж байгаа ажилтнууд бол Та бүхэн.<br />
Төр, иргэд ширээний хоёр талаас бие биеэ харах бус, нэг тийшээ зэрэг харж<br />
чаддаг болж гэмээнэ иргэн төвтэй, итгэл даах төрийн албыг бид төвхнүүлж чадна.<br />
Хуулийн зарчмууд ч тийм байгаа. Алсын хараа-2050-ын үзэл санаа ч мөн адил.<br />
Цаг хугацааны эргүүлэг, дэлхий нийтийн хөгжлийн хурдад бүдрэн унахгүй,<br />
харин ч цаг үеэ өөрсдөө хөтлөн жолоодох тийм цаг үед төрийн алба хашиж<br />
буйгаараа бид бахархах ёстой.<br />
Ийм байх эрх, үүрэг хуулиар Та бүхэнд ногдсон.<br />
Энэ эрх, үүргээ хэрэгжүүлэхдээ:<br />
- инновац шингэсэн,<br />
- шинийг эрэлхийлсэн,<br />
- асуудлаас зугтан зайлах биш<br />
- шийдэл, гаргалгааг олж чаддаг чадварлаг төрийн албыг<br />
- чадахуйн зарчим-мерит, шатлан дэвших тогтолцоогоор “бүтээх”<br />
алсын хараатай ажиллахыг Та нартаа хүсье.<br />
---о0о---<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
184
“Төрийн албаны шинэтгэл-ёс зүйн хандлага”<br />
сэдэвт төрийн байгууллагуудын Ёс зүйн<br />
зөвлөлийн нэгдсэн зөвлөгөөнд хэлсэн үг<br />
2020.09.10<br />
Эрхэм Улсын Их Хурлын дарга аа, Улсын Их Хурлын Ёс зүй, сахилга<br />
хариуцлагын байнгын хорооны дарга Б.Бат-Эрдэнэ болон УИХ-ын эрхэм гишүүд<br />
ээ, Канад Улсаас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Катрин<br />
Ивкоф, НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн суурин төлөөлөгч Нашида Саттар, энд<br />
хүрэлцэн ирсэн зочид, төлөөлөгчид, цахимаар холбогдож буй нийт хүмүүст энэ<br />
өглөөний мэнд хүргэе!<br />
Та бидний оршин амьдарч, ажил үйлсдээ шамдан байгаа энэ цаг үеийг<br />
дэлхий нийтээрээ хувьсамтгай, тодорхойгүй, төвөгтэй, эргэлзээтэй ВУКА эрин гэж<br />
тодорхойлж байна.<br />
Төр, бизнес, гэр бүл, хувь хүний аль алиных нь үйл ажиллагаа, бодлого<br />
төлөвлөлтөд зайлшгүй анхаарах зүйлийн нэг ВУКА болсныг судлаач шинжээчид<br />
онцлох боллоо.<br />
Өвөрмөц, онцгой энэ орчинд уян хатнаар дасан зохицох, хөрвөн хувирах<br />
хэрэг байнга гарч байна.<br />
Үүнд нийцсэн өөрчлөлт, шинэтгэлийг байнга, шуурхай хийх шаардлага<br />
төрийн алба, төрийн албан хаагчдын үйл ажиллагаанд тавигдах болсон.<br />
185
Оновчтой маневр хийх чадвартай, уламжлалт бусаар, системийн түвшинд<br />
бүтээлчээр сэтгэж ажиллахыг нөхцөл байдал биднээс шаардаж, шахаж байна.<br />
Гэхдээ өөрчилж болохгүй, бас өөрчлөгдөж болохгүй, өөрчлөх ч<br />
шаардлагагүй нэг эрхэм юм байна аа.<br />
Бусдаас үл хамаарах, үл шалтгаалах, гагцхүү өөрөө хийж чадах, ноён<br />
нуруугаа алдахгүй байвал зохилтой тэр гайхалтай зүйлийн тухай бид өнөөдөр<br />
ярилцах гэж байна.<br />
Хэн хүний дотоод сэтгэлээс эхэлдэг, гаднаас бус өөрөөсөө хайж олдог<br />
хүний хамгийн нандин чанарын тухай энд хөндөж, онцолж байна.<br />
Хүнлэг нинжин сэтгэл, ёс суртахууны зангилаа болсон ёс зүй, түүн дотроо<br />
төрийн албаны ёс зүйн талаар бид нар тусгайлан ярилцана.<br />
Энэ “юманд” санхүүжилт, төсөв, хөрөнгө оруулалт шаардагдахгүй боловч<br />
бодитой, баталгаатай үр дүн шууд гардаг .<br />
Таван үгний тохиолдлын сонголт болгож “Итгэл даах төрийн албаны<br />
төлөө” гэх энэ уриаг гаргаагүй ээ. Ухаад бодвол өргөн утга, гүн агуулга багтаж<br />
байгаа.<br />
Төрийн алба гэдэг эзэнгүй хоосон ойлголт биш. Энэ албыг төрийн албан<br />
хаагч хүн Та хашдаг учир амьд, хөгжил хөдөлгөөнтэй интитуц.<br />
Зөвхөн хүнд байдаг ёс зүйн асуудлыг төрийн албанд хамаатуулан ярьж<br />
байна.<br />
УИХ-ын дарга Г.Занданшатар, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга<br />
Л.Оюун-Эрдэнэ нар Төрийн албаны зөвлөлд өнгөрсөн жил ажиллаж, төрийн албан<br />
хаагчийн ёс зүйн асуудлыг хамарсан өргөн хүрээтэй асуудлыг оновчтой, шуурхай<br />
зохицуулах талаар үүрэг, чиглэл өгч, санал бодлоо хуваалцсан.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
186
Хийх ажлыг эрчийг нэмж, урам зориг ч өгсөн.<br />
Бодож төлөвлөсөн олон ажлын үргэлжлэл болгож энэ зөвлөгөөнийг хийж<br />
байна. УИХ-ын Тамгын газар, НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөр, Канад Улсаас Монгол<br />
Улсад суугаа ЭСЯ-тай хамтран зохион байгуулж байна.<br />
Төрийн албаны томоохон зөвлөгөөнийг 2011, 2018 онуудад 2 удаа хийж<br />
өргөн цар хүрээтэй асуудлыг хэлэлцэн зөвлөлдөж байсан бол энэ удаад цорын<br />
ганц асуудалд төвлөрч байгаагаараа онцлогтой.<br />
Төрд, нийгэм, гэр бүл, ахан дүүсийнхээ хүрээнд ч нэг л зангаараа байж,<br />
төлөвшил хүмүүжлээр олж авсан хүн чанараа гээхгүй байхын утга учрыг бид нар<br />
ярилцах гэж байна. Шийдэл гарц олж, олон талаас нь авч үзэхийг хичээж байна.<br />
Иргэд, олон нийтийн төрөөс алсарсан шижмийг богиносгон бөхлөх, төр<br />
иргэнийг ойртуулан ойлголцуулах шийдэл, гарц гаргалгаа бол бидний өнөөдөр<br />
ярих сэдэв.<br />
Энд зөвхөн дарга, сайд нар биш хуулийн дагуу төрийн байгууллагуудад<br />
ажиллаж байгаа Ёс зүйн зөвлөлийн гишүүд оролцож байна. Та нар бол хамт<br />
олныхоо саналаар итгэл хүлээн сонгогдсон хүмүүс.<br />
Төрийн албаны шинэтгэлийг шинэ хуулиар эхлүүлээд 20 сар болж<br />
байна.<br />
Шинэтгэлийн хүрээнд хийж байгаа, хийхээр төлөвлөсөн олон ажлуудыг<br />
УИХ, Засгийн газар бүхий л талаар ойлгон дэмжиж ирлээ.<br />
187
Парламентын бүтцэд Ёс зүй, сахилга хариуцлагын байнгын хороо<br />
байгуулагдсан нь УИХ-аас төрийн албаны шинэтгэлийг эрчимжүүлэхэд хүч<br />
нэмсэн, уг асуудалд өндөр ач холбогдол өгсөн хэрэг.<br />
Нөгөө талаас ёс зүй, сахилга хариуцлагын асуудал төрийн албаны бүх<br />
шатанд, улс орны хэмжээнд ямар чухлаар тавигдаж буйн илрэл.<br />
Орчин үеийн төрийн албаны эерэг төлөвшлийн нэгэн жишиг болж яваа<br />
Канад Улсын Засгийн газар бидэнд мэдлэг туршлага, хөрөнгө санхүүгийн бодит<br />
дэмжлэг үзүүлж, НҮБ-аас хамтарсан төсөл хэрэгжүүлж байна.<br />
Энэ завшааныг ашиглан Та бүхэнд зөвлөгөөнд оролцогчдынхоо өмнөөс гүн<br />
талархал илэрхийлж буйг хүлээн авна уу.<br />
Өргөн цар хүрээтэй, бэрхшээл сорилт ихтэй төрийн албаны шинэтгэлийг<br />
хуулиар тогтоосон зарчмыг баримтлан Үндсэн хуулийн үзэл санаанд нийцүүлэн<br />
“Алсын хараа-2050” урт хугацааны хөгжлийн бодлого, үүнд үндэслэсэн шинэ<br />
Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөртэй уялдуулан тууштай хэрэгжүүлнэ.<br />
Ийм итгэл, урам зориг төрийн аль ч шатны байгууллага, албан тушаалтанд<br />
байгаа нь мэдрэгдэж байгаа.<br />
Та бидний эхлүүлсэн төрийн албаны шинэтгэл юуны төлөө вэ гэдгийг<br />
бүгдээрээ сайн ойлгож байгаа.<br />
Шинэтгэлийн эцсийн зорилго улс орны хөгжил дэвшил, хүн ардын амгалан<br />
тайван, сайн сайхан амьдрал.<br />
Үүнийг бий болгоход төрийн албаны гүйцэтгэх ёстой үүргийг бүрэн дүүрэн<br />
хэрэгжүүлж, хариуцах ёстой ажлыг хангалттай сайн хийхийг хэлж байгаа хэрэг.<br />
Төрийн албыг мэдлэг, чадвартай төрийн албан хаагч авч явдаг бол тэр<br />
албан хаагч бүрт хувь хүнийх нь хувьд жирийн иргэдээс, бусдаас онцлохуйц тусгай<br />
шаардлага тавигддаг нь эртний ч, өдгөөгийн ч жишиг хандлага.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
188
Төлөвшил хүмүүжлээр олж авсан шулуун чигч нэг л зангаараа байх төрийн<br />
түшмэл эрдэний ёс зүйд бид хамгийн том найдлага тавьж байна.<br />
Төрт ёсны эртний түүхтэй Монгол төрийн албан хаагчдад бусдаас<br />
харьцуулж сурахын зэрэгцээ өөрсдийн түүх, соёл, уламжлалаасаа авах зүйл олон<br />
бий, дагах зарчим ч хангалттай байгаа.<br />
Өнгөрсөн жил хагасын хугацаанд Төрийн албаны зөвлөл нийт аймаг, хот,<br />
орон нутагт хүрч ажиллахдаа шинэтгэлийн үзэл санааг түгээн дэлгэрүүлэх, хийх<br />
ажил, гарах үр дүнг төрийн албан хаагчид маань нэг мөр ойлгох чиглэлд онцгойлон<br />
анхаарсан.<br />
Иргэд, олон нийтийн зүгээс төрийн алба төлөвшиж, хууль нэг мөр хэрэгждэг<br />
болоосой гэсэн хүлээлт өндөр давтамжтай байна.<br />
Төрд ажиллаж байгаа хүмүүсийг сул дорой, авлигач, өөдгүй гэсэн нийгмийн<br />
санаа, хандлага хүчтэй байсаар байна.<br />
Сонин гарчиглаж, сайтуудын эхний нүүрийг харахад, social медиагаар<br />
өрнүүлж буй иргэдийн санал шүүмжлэлийг уншихад л үүнийг хангалттай батална.<br />
Төрд итгэх ард түмний итгэлийг яаж буцааж авах вэ? Бахархалт<br />
төрийнхөө нэр хүндийг яаж сэргээх вэ?<br />
Ёс зүй гэдэг байгууллага, интитуцэд гэхээсээ хувь хүн рүү, хувь хүний<br />
дотоод мөн чанар руу илүүтэй чиглэсэн ойлголт болохын хувьд эмзэг, нарийн<br />
асуудал мөнөөс мөн.<br />
Төрийн нэг ажилтан алдаа гаргавал, ааш араншингаа хянахгүй бол,<br />
бүтэлгүйтэж будилбал, мэдлэг чадвар нь сулхан байвал тэр нь шууд утгаараа<br />
төрийн алба гэдэг бүхэл бүтэн институцыг муухай харагдуулдаг.<br />
189
Энэ хэрээр төрийн явуулж буй бодлого саармагжих, олон түмний итгэл<br />
үнэмшил буурах жишээтэй. Ажил цалгардах, цаг алдахаас өгсүүлээд хор уршиг нь<br />
дэндүү их.<br />
Эргэх холбоо, учир шалтгаантай энэ асуудал төр, ард түмний хоорондын<br />
итгэлцэл, иргэд, олон түмнээс төрд өгсөн итгэлийг дааж явах төрийн албан<br />
хаагчийн нинжин сэтгэлийн учигт оршдог.<br />
Төрийн албан хаагч бүр өөр өөрсдийн хийх ажил, гүйцэтгэх үүрэг, дор<br />
бүрнээ гаргах үр дүнгээрээ ялгардаг хэдий ч тэдний ажил, амьдралдаа хандах<br />
хандлага “Ёс зүй” гэдэг ганцхан цэг дээр яг ижилхэн давхцдаг, бас төвлөрдөг<br />
онцлогтой.<br />
Та нарыг энэхүү маш чухал сэдвээр бусдыгаа сонсож, бусадтай харилцаж,<br />
хэлэлцэж, нягталж, эргэцүүлэх боломжийг олгохоор энэ зөвлөгөөний зохион<br />
байгуулахаар шийдсэн.<br />
Иймээс зөвлөгөөнд оролцогч та бүхэн өнөөдрөөс эхлэн Монгол төрийн<br />
албаны ёс зүйн элч болох юм.<br />
Ёс зүйтэй, итгэл даах хүнд л хүмүүс, найз нөхөд нь итгэдэг. Тэгвэл төрийн<br />
алба ямар байгаасай гэж иргэд хүсч бана вэ?<br />
Хамгийн энгийн жишээ хэлье. Сайн эмнэлэг, сайн эмч байгаа болохоор<br />
өвдөж зовох цагт эмчилгээ сувилгаа авчихна гэж бид итгэдэг.<br />
Онцгой байдлын шуурхай алба байгаа болохоор өмч хөрөнгө, амь насанд<br />
гал усны аюул тохиолдоход авран хамгаалагдана гэж бид боддог.<br />
Итгэл найдварын оч өвөртөлсөн иргэд, олон нийт та бидний л ахан дүүс,<br />
элэг нэгтнүүд.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
190
зүйл.<br />
Төр засагт итгэх итгэл гэдэг ийм нандин, хүний сэтгэлийн гүнд байдаг ариун<br />
Хүний сэтгэлд хүйтэн ус хийхгүй байна гэдэг тангараг өргөсөн төрийн албан<br />
хаагчийн байнга бодож, санаж сэрж байх эрхэм чанар.<br />
Иргэдээ алагчилдаггүй, ёс зүй, эрхэм чанарын<br />
үлгэр жишээ болсон төр, төрийн албан хаагчдад л<br />
хүмүүс итгэнэ, ойртоно, улмаар хүндэтгэнэ.<br />
Үүнийг би ёс зүйтэй төрийн албаны цагаан<br />
толгойн эхний үсэг гэж бодож байна. Үсэг ганцаараа үг<br />
болдоггүй, үг ганцаараа өгүүлбэр болдоггүйчлэн хүн<br />
ёсны эрхэм чанар, итгэл үнэмшлийг та өөрөө гээхгүй<br />
бол таны эргэн тойронд тийм сайн үйл дэлгэрч, саар<br />
муу багасна.<br />
Төрийн албан хаагчид ард түмний нэг хэсгийн хувьд өөрсдөө бас төрийн<br />
үйлчилгээ авагч иргэн. Иргэдэд төрийн үйлчилгээг хүргэхдээ тэр иргэний оронд<br />
өөрийгөө тавьж боддог халуун дулаан сэтгэлтэй байгаасай гэж би боддог.<br />
Төрийн албаны зөвлөл асуудал болгоны дэргэд зогсож, манаж байх<br />
боломжгүй нь ойлгомжтой. Харин төрийн албан хаагчийн ёс зүйн хэм хэмжээг<br />
сахиулахтай холбогдсон зөвлөгөө өгөх, арга зүй удирдлагаар хангах, эдгээрийн<br />
хэрэгжилт, зөрчил, авах арга хэмжээний саналыг хуулиар хүлээсэн чиг үүргийнхээ<br />
дагуу цаашид улам эрчимтэй авч хэрэгжүүлэх болно.<br />
Төр хэмээх үг ёс гэдэг утгаар хэрэглэгдэж байсан жишээ “Монголын нууц<br />
товчоо”-нд байдгийг эрдэмтэд нотолсон. Төр, ёс гэх хоёр үг эхэндээ ижил утгаар<br />
хэрэглэгдэж байгаад төрт ёсны хөгжлийн явцад утга салсан байх юм.<br />
Аливааг ёс журамтай, хүндэтгэлтэй эзний ёсоор хийхийг “ёс төртэй” гэж бид<br />
хэлдэг. Тогтсон ёс зарчимтай түшмэлийн алба төрт ёсны чухал бүрэлдэхүүн, төрт<br />
ёсыг тээгч, уламжлуулагч юм.<br />
Төрийн албан хаагчийн хувьд юуны өмнө шударга, нээлттэй өрсөлдөөний<br />
үндсэн дээр албан тушаалд томилогдсоноор шударга, үнэнч, аливаад бодитой<br />
хандах, үл алагчлах зэрэг төрийн албаны эрхэм нандин үнэт зүйлсийг орчин<br />
тойрондоо бий болгохын төлөө ажил үүргээ тууштай гүйцэтгэх итгэл үнэмшил<br />
төрнө.<br />
Ард иргэддээ хүндлэгдсэн төрийн алба ард түмний итгэлийг олсон төрийн<br />
албан хаагч хүн нэг бүрийн хичээл зүтгэлийн үрээр төлөвшин тогтдогийг олон улс<br />
орны жишээ бэлхнээ харуулж байна.<br />
Ёс зүйтэй, мэдлэг чадвартай төрийн түшмэд байж гэмээнэ төрт ёс бэхжинэ,<br />
төрийн үйл шударга явна.<br />
191
Чадахгүй, дааж давшгүй зүйлийг ярьж шаардаж байгаа хэрэг огтоос биш.<br />
Танд, надад, бид бүхэнд бэлэн байгаа хүн чанар, нинжин сэтгэлийн тухай л ярьж<br />
байна.<br />
Хөгжмөөр бол утсыг нь хөглөж, уянга эгшгийг нь сайхан гаргая гэсэн санаа.<br />
Бидэнд хөгжим нь, хөгжимчин нь байна, одоо хөгжмөө хөглөх л үлдсэн.<br />
Сайн санааны үзүүрт тос гэдэгчлэн зөв хүнээс зөв үйл гарч, зөв үйлийн үр<br />
дүнд улс орон хөгжин цэцэглэж, өөрсдийгөө, үр хойчоо нүүр бардам, аз жаргалтай<br />
байлгах эрх, бас үүрэг нь та бидэнд байна.<br />
Шударга үйлийн үр дүнд сайн засаглал тогтож, эдийн засаг сайжирна.<br />
Эдийн засаг сайжирч, иргэдийн амьдрал дээшлэх учиртай.<br />
Төрөө тогтвортой, засаглалаа сайн байлгаж өндөр ёс зүй, чанд сахилга<br />
хариуцлагын цаг хугацааг өнөөдрөөс, энэ танхимаас эхлүүлцгээе.<br />
Төрийн албаны ёс зүйн элч Та бүхэнд амжилт, сайн сайхныг хүсье!<br />
--о0о---<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
192
“Төрийн албаны шалгалтын сорил” цахим<br />
номын нээлт дээр хэлсэн үг<br />
МОНГОЛ <strong>ТӨРИЙН</strong> ИРЭЭДҮЙН ТҮШМЭЛ ЭРДЭНЭ ТАНАА<br />
2020.08.27<br />
Төрт ёсны өнө эртний уламжлал, түүх цадигтай Монгол төрийнхөө их үйл<br />
хэрэгт зүтгэхээр санаа зориг шулуудан, эрдэм боловсрол, мэдлэг чадвараа эх<br />
орны хөгжил, түмэн олныхоо сайн сайхан амьдралын төлөө хувь нэмрээ оруулах<br />
сэтгэл өвөрлөн буй Танд энэхүү цахим номыг өргөн барьж байна.<br />
Төр улсдаа хүчээ өгөхөөр шийдсэн хэн боловч эх орныхоо их түүх, эдийн<br />
засаг, хууль ёс, нийгэм, соёл, орчин үеийн техник технологийн мэдлэг, чадвар,<br />
яруу тансаг монгол хэл, бичгийнхээ өв уламжлалыг хэдийнээ эзэмшсэн байх<br />
учиртай. Чухамхүү ийм мэдлэг, чадвар, өндөр ёс суртахуунтай, аливаад чин<br />
шударга, чигч зөв хандлагатай, нийтийн тусын тулд бүхий л боломжоо дайчилж<br />
чадах сэтгэл, эрмэлзэлтэй шилдэг сэхээтнүүд төрийн албанд хэрэгтэй байна.<br />
Төрийн алба хашна гэдэг өнгөрсөн, одоо, ирээдүй гурван цагийн шинэ<br />
хөгжлийн эринд монголоо монголоор нь авч үлдэх, аливаа асуудалд гагцхүү<br />
хуулийн хүрээнд шинжлэх ухаанч, судалгаа нотолгоонд тулгуурлан ханддаг,<br />
эрдэм боловсролтой эх оронч хүмүүний үйл буюу.<br />
Нийгмийн амьдрал хурдацтай өөрчлөгдөж байна. Монгол Улсын Үндсэн<br />
хуульд 2020 онд оруулсан нэмэлт, өөрчлөлттэй уялдан эрх зүйн баримт бичгүүд<br />
мөн адил өөрчлөгдлөө. Дэлхий нийтийн хөгжлийг дагаад технологи, мэдлэгийн<br />
салбар ч хурдан шинэчлэгдэж байна. Үүнээс улбаалан төрийн албаны шалгалтын<br />
193
сорилын хувилбаруудыг өндөр түвшний мэргэжилтнүүдийн баг илүү боловсронгуй<br />
болгон засаж шинэчлэн, эрдэмтэн судлаачид хянан тохиолдуулав.<br />
Чадахуйн /мерит/ зарчим, шатлан<br />
дэвшүүлэх тогтолцоонд суурилсан төрийн<br />
албаны шинэтгэлийн нэгэн шинэ үед<br />
төрийн алба хаах итгэл, урам зориг<br />
өвөрлөн байгаа хэн хүний зайлшгүй<br />
эзэмшвэл зохих мэдлэг, чадварыг шалгах<br />
сорил, тайлбар бүхий энэ гарын авлагыг<br />
төрийн албаны шалгалтад ашиглана.<br />
Нөгөө талаас эдгээр нь шалгалт авах<br />
суурь сэдэв, чиглэлийг агуулж байгаа<br />
болохоос шалгалтын иж бүрэн материал,<br />
жагсаалт биш гэдгийг та бүхэн анхаарна<br />
буй за.<br />
Зөвхөн ерөнхий шалгалтад<br />
тэнцэхийн тулд бус төрд алба хаахын<br />
төлөө уг гарын авлагыг бүтээлчээр<br />
ашиглаж, үүгээр үл хязгаарлан холбогдох<br />
бусад эх сурвалжийг судлан өөрийгөө<br />
төрийн албанд бэлтгэхдээ тун хянуур,<br />
хариуцлагатай хандах нь зүйтэй. Төгс төгөлдөр зүйл гэж байдаггүйчлэн сорилын<br />
талаар авах гээхийн ухааныг уралдуулан, санал бодлоо илэрхийлж, эргэх<br />
холбоотой байхыг хүсье.<br />
Шалгалт өгөх, сорилын хариуг дүгнэх бүхий л үйл ажиллагаа хөндлөнгийн<br />
аливаа оролцоогүйгээр шударга, ил тод, бүрэн цахимжсан хэлбэрээр явагддаг тул<br />
шалгалтын дүнгийн хувьд зөвхөн өөртөө найдахаас өөр аргагүй. Төрийн албаны<br />
ерөнхий шалгалтаа амжилттай өгснөөр төрд ажиллах эхний алхам-төрийн<br />
жинхэнэ албаны нөөцөд бүртгэгдэж, монгол төрийн албанд ажиллах үүд хаалга<br />
нээгдэнэ. Улмаар төрийн албаны тусгай шалгалт өгч төр улсынхаа ажилд гар бие<br />
оролцох учиртай.<br />
“Эзэн хичээвэл заяа хичээхийн” эрхэм үгийг сайтар тунгааж, мэдлэг оюунаа<br />
дайчлан, бэлтгэлээ сайтар хангахыг хүсье.<br />
Хууль ёсыг чанд баримтлан, улс үндэснийхээ язгуур ашиг сонирхолд<br />
захирагдан ард түмэндээ нэгэн үзүүрт сэтгэлээр үйлчилж, төрдөө чин үнэнч зүтгэх<br />
зам мөр тань цагаан байхын ерөөл өргөе!<br />
---о0о---<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
194
Завхан, Хөвсгөл аймагт ажиллах үеэр<br />
төрийн албан хаагчидтай хийсэн<br />
уулзалтууд дээр хэлсэн үгнээс<br />
Орчин үеийн төрийн албаны онцлог, дэлхий нийтийн жишиг<br />
2020.05.29<br />
Удирдах ажилтан нь гүйцэтгэх албан тушаалын хүмүүстээ хяналт тавьж,<br />
ажлыг нь дүгнээд явдаг жишиг ард хоцорсон. Олон нийтийн хяналт, иргэдийн<br />
оролцоо маш өндөр түвшинд очсон, сошиал медиа хөгжихийн хэрээр хүн бүр<br />
“сэтгүүлч” болсон ийм цаг үе. Муу ажиллах, алдаагаа нуун далдлах гэдэг<br />
үндсэндээ байхгүй болж байна.<br />
Төрийн үйлчилгээнээс иргэдийн хүсэмжилж буй хүлээлт улам нэмэгдсээр<br />
байна. Хувийн хэвшлээс бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ авахдаа хүмүүс сайн чанартай,<br />
хямд өртөгтэйг чөлөөтэй сонгодог, яг тийм шаардлагыг төрийн ажил, үйлчилгээнд<br />
тавьдаг болсон. Зах зээлд олон сонголт байдаг бол төрийн үйлчилгээнд сонголт<br />
байхгүй болохоор төрийн нэг байгууллага, төрийн нэг албан хаагчийн ажил<br />
үйлчилгээнд доголдол гарахад иргэд шууд бухимдаж эхэлдэг.<br />
Тиймээс илүү цахимжсан, илүү уян хатан, хүртээмжтэй, ойлгомжтой,<br />
хялбар, ил тод, хүн рүү чиглэсэн төрийн үйлчилгээнд хамрагдахыг иргэд хүсдэг.<br />
Энэ шаардлагыг оновчтой бүтэц, чадварлаг төрийн албан хаагчид л хангана.<br />
Төрийн албаны шинэтгэл олон улсын хэмжээнд энэ чиглэл рүү эргэлт<br />
буцалтгүй орсон. Манай улсын төрийн албаны шинэтгэл ч энэ чиглэлд тууштай<br />
195
явж байгаа. Үүний тод илрэл нь өнгөрсөн оны эхнээс үйлчилж эхэлсэн Төрийн<br />
албаны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга гэж болно.<br />
Том зургаар нь авч үзвэл “төрийн албыг асуудал гэхээсээ илүүтэйгээр<br />
шийдэл” гэж би үздэг. Төрийн албаны онцлог нь өөрчлөлтийг жолоодоход туслан<br />
дэмжих, аливаа зүйлийг илүү сайн болгоход бэлэн байх явдал юм.<br />
Өөрчлөлт, шинэтгэл нь манай төрийн албаны хувьд шинэ үзэгдэл биш.<br />
Ажиллаж ирсэн туршлагаасаа харахад төрийн албан хаагчид ихэнхдээ үйл<br />
ажиллагааны сул, дутагдалтай талуудаа дотоод талаас нь өөрсдөө харж чаддаг,<br />
мөн шинэтгэлийг хамгийн хүчтэй дэмждэг хүмүүс байдаг.<br />
Өнөөгийн төрийн албаны чадавх, үр нөлөө урьд хожид байгаагүйгээр илүү<br />
хяналтын дор оршиж байна. Зүйрлэж хэлбэл аквариумд байгаа загас адил.<br />
Нийтээрээ хүлээн зөвшөөрдөгчлөн эдгээр/энэ бүх шинэ эрэлт хэрэгцээг<br />
хангаж, сорилт бэрхшээлийг даван туулахын тулд өргөн цар хүрээтэй тасралтгүй<br />
шинэтгэл төрийн албанд шаардагдах болсон орчин, нөхцөлд бид ажиллаж<br />
амьдарч байна.<br />
Энэ удаагийн Монгол Улсын төрийн албанд хийгдсэн шинэтгэлийн үндэс<br />
болох мерит чадахуйн зарчим, шатлан дэвших тогтолцоо зэрэг нь өндөр<br />
хөгжилтэй орнуудын орчин үеийн төрийн албанд мөрдөгдөж буй.<br />
Ийм зарчим, үйл явц нэг өдөр бий болчихоогүй. Урт удаан хугацааны<br />
уламжлалтай.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
196
• Монголын түүхэнд цэргийн зөвлөл, цэцдийн зөвлөл<br />
• Англи<br />
• АНУ-Пендлетон хууль<br />
Эртний түүх, соёлтой Итали улс 20-30 жилийн дараа өндөр хөгжилтэй<br />
орнуудын жагсаалтаас хасагдах өндөр магадлалтай гэж Канадын их сургуулийн<br />
итали профессор ярьж байсан. Англи хэлтэй италичуудын гадагшаа чиглэсэн их<br />
нүүдэл явагдаж байна гэж. Яагаад? Шударга бус байдал, авлигал, мафижсан<br />
эдийн засаг юм.<br />
Төрийн алба хэмээх нарийн нийлмэл интитуц цаг үеийн шаардлагаа дагаад<br />
улам бүр төлөвшин хөгжсөөр байгаа. Болж бүтэхгүйг нь засаж залруулж, амжилт<br />
ололттой хэсгээ дэмжин ажиллаж байна, үр дүнд нь тогтвортой, чадварлаг төрийн<br />
алба төлөвшин тогтох үйл явц тасралтгүй, бас хурдацтай өрнөж байгаа гэдэгт<br />
итгэлтэй байгаа.<br />
Үр дүнг нь үзэхийг нийгмээрээ яарч байгааг би мэдэрдэг, гэхдээ төрийн<br />
албаны төлөвшил, зан үйл, хандлагын өөрчлөлт гарахад цаг хугацааны хүчин зүйл<br />
шаардагдах нь зүйн хэрэг. 2019 он төрийн албаны шинэтгэлийн үйл явц дахь<br />
шилжилтийн, хариуцлагатай жил байсан, эрх зүйн шинэ орчин дахь хэрэгцээнд<br />
үндэслэсэн сургалтуудыг бүх түвшинд хийсэн. Энэ онд иргэд, олон нийт рүү<br />
чиглэсэн, төрийн үйлчилгээг хүргэгч-хэрэглэгчдийн хоорондын тасралтгүй, үр<br />
дүнтэй үйл ажиллагаа руу илүү төвлөрч ажиллаж байна.<br />
197
Үндсэн хууль, Алсын хараа-2050<br />
Төрийн алба гэдэг Үндсэн хуулиар тогтоогдсон шударга ёс, хууль дээдлэх<br />
зарчим, үндсэн үнэт зүйлсээ эрхэмлэж, төр улсын ой санамж, уламжлал, мэдлэг,<br />
чадварыг тасралтгүй тээж явдаг үйл ажиллагаа, бүтэц, зохион байгуулалт.<br />
Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийг УИХ-аас баталсан, Үндсэн хуулийн<br />
хүрээнд шинэтгэл явагдаж буй цаг үед бид ажиллаж байна.<br />
Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн бодлогын баримт бичиг “Алсын<br />
хараа-2050”-ийг УИХ баталлаа. Ирэх 30 жилд улс орны хөгжилд САЙН<br />
ЗАСАГЛАЛ-ыг бий болгох цогц зорилт дэвшүүлсэн.<br />
Бодит нөхцөл байдалд тулгуурлан төрийн бодлогыг тодорхойлох,<br />
хэрэгжүүлэх, үнэлж дүгнэх, үр нөлөөг нь тооцох үр дүнтэй, зохистой арга<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
198
хэлбэрийг Олон улсын байгууллагуудын хүрээнд “Сайн засаглал” гэж<br />
тодорхойлдог.<br />
Засаглал нь дан ганц Засгийн газар, төрийн байгууллагуудын удирдлагаар<br />
хэрэгждэг уламжлалт хандлага шинэчлэгдэн, засаглалын үйл явцад иргэд,<br />
иргэний нийгэм, хувийн хэвшлийн оролцоог хангахыг чухалчлах болсон.<br />
Өөрөөр хэлбэл, төр, засгийн газар дангаараа хөгжлийг удирдан чиглүүлж,<br />
хэрэгжүүлэх бус төр, иргэн, иргэний нийгэм, хувийн хэвшлийн оролцоотой хамтын<br />
үйл ажиллагаа гэж ойлгох болсон.<br />
• Ухаалаг засаглал<br />
• Ухаалаг бүтэц<br />
• Цахим Монгол (иргэн, төр, хувийн хэвшлийн нэгдсэн систем)<br />
• Чадварлаг, ёс зүйтэй төрийн алба<br />
• Хүний эрхийг дээдэлсэн нийгэм<br />
• Авлигагүй засаглал<br />
Энэ үйл ажиллагаа, бүтэц, зохион байгуулалтын хөдөлгөгч хүч, амжилт<br />
ололтыг бүтээгч нь төрийн албан хаагч та бүхэн. Та бидэнд хуулиар олгогдсон эрх,<br />
ажиллах нөхцөл, баталгаа гээд олон давуу тал бий. Нөгөө талаас хүлээсэн үүрэг,<br />
ёс зүйн хэмжээ, хориглосон зүйлс ч байдаг. Энэ бүх нөхцөлийг хүлээн зөвшөөрч<br />
ажиллаж байгаа хүмүүс, та бид.<br />
Бидний уулзаж буй энэ цаг мөчид 4 жил тутамд явагддаг УИХ-ын ээлжит<br />
сонгуулийн үйл ажиллагаа (бэлтгэл ажил/сурталчилгаа) хуулийн дагуу явагдаж<br />
байна. Удахгүй орон нутгийн сонгууль болно.<br />
Төрийн албан хаагч улс төрийн сонгуульд оролцохдоо зарчмын сонголт<br />
хийдэг хуулийн зохицуулалттай. Ажил, албан тушаалаасаа чөлөөлөгдөж, төрийн<br />
199
жинхэнэ албан хаагчийн нөөцөөс хасагддаг. Эрсдэлээ тооцож сонголтоо хийдэг<br />
системд бид орсон.<br />
Нөгөө талаас төрийн алба аливаа сонгуулийн үр дүнгээс үл хамааран<br />
төрийн бодлогын залгамж халаа, уламжлал, ой санамжийг тээж явдаг, тасралтгүй<br />
үйл ажиллагаа.<br />
Төрийн албан хаагчид сонгуулийн үр дүнгээс хамаарсан айдасгүй байх<br />
баталгааг шинэ хууль маань олгосон, үүний нөгөө талд төрийн алба хэзээ ч<br />
улстөржиж болохгүй гэсэн зарчим явж байгаа.<br />
Томилгоотой холбоотой хуулийн зохицуулалтуудыг чанд дагаж мөрдвөл улс<br />
төржих эрсдэл нэмэгдэхгүй гэдэгт итгэлтэй байна. Ингэж байж илүү<br />
хариуцлагатай, илүү үр дүнтэй төрийн албыг бий болгох зорилт маань хэрэгжинэ.<br />
-оОо-<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
200
Хүний нөөцийн удирдлага, аудитын газрын албан<br />
хаагчидтай хийсэн уулзалт дээр хэлсэн үгнээс<br />
2020.01.19<br />
Төрийн албаны тухай хууль, энэ дүрэм, байгууллагын стратеги төлөвлөгөөний<br />
холбогдох зүйл, заалт бүрийг та бүхэн мэдэж байгаа гэдэгт итгэж байна.<br />
Хүний нөөцийн аудит гэдэг “үр”-ийг бид Монгол хөрсөндөө хуулиар “тарьсан”.<br />
Хоёрхон жилийн өмнө хүний нөөцийн аудит гэдэг ойлголт ихэнх төрийн албан<br />
хаагчдад, түүний дотор бидэнд ч шинэ ойлголт, шинэ үг байсан үе бий.<br />
Хэрэгтэй гэдэг нь тодорхой, хэрхэн хийх вэ гэдэг нь тодорхойгүй тийм ойлголтыг<br />
төрийн албанд нутагшуулах суурь хөрсөө бид үндсэнд нь тавьж чадлаа. Хоёр жил<br />
дараалан Хүний нөөцийн аудит “ургуулах” газраа боловсруулж, хөрсөө бордож, үрээ<br />
тарилаа.<br />
Одоо бид 2021 онд “тарьсан үр”-нээсээ “ургац” хураах ажлаа хийхгүй бол болц<br />
нь хэтрээд, бусдын хоол болох байх. Хураахдаа өрөөлөөр биш ӨӨРСДӨӨ хураах<br />
хэрэгтэй байна.<br />
Зөөлөн үг санагдаж байж магадгүй, гэхдээ минийхээр бол “ажлаа хурдавчлах, үйл<br />
ажиллагаагаа” бодитоор эхлэх цаг болсныг сануулж, бас шаардаж байгаа хэрэг юм.<br />
Аливаа “аудит” тухайн байгууллагын нэр хүнд, үйл ажиллагааны хуульд нийцсэн<br />
байдлын толь маягаар явдаг нийтлэг ойлголт байдаг гэдэг.<br />
Нэр хүндээ өсгөх, хууль журам зөрчдөггүй гэдгээ харуулахын тулд хувьцаат<br />
компаниудаас авхуулаад маш олон байгууллага өч төчнөөн мөнгө төлж санхүүгийн ч,<br />
хүний нөөцийн ч аудит хийлгэдэг. Тэгвэл бид “мөнгө нэхэхгүйгээр” энэ ажлыг хийх гэж<br />
байна.<br />
Өөрсдийнхөө давуу талыг хөндлөнгийн, хараат бус, мэргэжлийн шинжээчдээр<br />
тодорхойлуулж, дутуу талаа ужигруулахгүй, цаг алдахгүй арилгах тийм боломжийг олж<br />
авдаг учир “аудит”-ын ажил уг нь их буянтай, бусдад дэм тустай ажил гэж хамгийн энгийн<br />
үгээр ойлгогддог юм билээ.<br />
Төрийн албаны хүний нөөцийн “эмгэг хууч”, санаатай болоод санамсаргүй “алдаа”-<br />
г олж харж, алдаа зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх боломж олгох хүний нөөцийн аудитор<br />
гэдэг боловсон хүчний эмч гэхүйц хүчтэй, бас хүндтэй ажил гэж бүгдээрээ ойлгон<br />
ажиллацгаая.<br />
Мөнгө хөрөнгөний зарцуулалтад л хамаарах мэт нийгэмд байсан энэ ойлголт<br />
“хүний нөөцийн аудит” гэдэг утгаараа хувийн хэвшилд тодорхой байр суурь эзэлчихсэн<br />
байгааг бид мэднэ.<br />
201
Өнгөрсөн онд Та бүхнийг хувийн болон төрийн бус байгууллагын судлаач,<br />
шинжээчидтэй уулзах хүсэлт тавьж байсан санагдана, маргааш нь ажил хэрэг болсонд би<br />
талархалтай байгаа. Туршлага мэдлэг олж авах, хуваалцах ажлыг энэ мэтчилэн<br />
чамлахааргүй хийсэн.<br />
Хүний нөөцийн аудит гэдэг “Аймшгийн мангас” биш гэдэг нийгмийн сэтгэл зүйг<br />
анхнаас нь бий болгоосой, бэлтгээсэй гэж хүсэж байна. Бэлтгэл ажил үр дүнгийн урьдач<br />
нөхцөл гэдгийг та нар надаар хэлүүлэлтгүй мэднэ.<br />
Хүний нөөцийн аудиторуудыг урьдаг, энэ үйлчилгээг авах гэж “хөөцөлддөг”,<br />
Хүний нөөцийн аудиторууд очих гэж байгаад баярладаг тийм төрийн албан хаагч,<br />
удирдах ажилтнуудыг бий болгосноор энэ ажил хэмжигдэнэ.<br />
Хүний нөөцийн аудиторууд тухайн байгууллагыг “дарамталж шалгадаг” хадны<br />
мангаа биш, харин ч туслагч нь, зөвлөгч нь, итгэлт түнш нь гэдгийг энд хэлж байна.<br />
Дайн байлдаантай, гамшиг зовлон тохиолдсон газруудад Улаан загалмайн<br />
нийгэмлэг хүрч ажилладаг ямар нарийн системтэй байдгийг та нар мэднэ. “Хэрэгтэй<br />
газар нь хэрэгтэй дэмжлэгийг хэрэгтэй цагт” нь аваачдаг гэж би хувьдаа ойлгодог.<br />
Хүний нөөцийн аудит ч ийм л зорилготой гэж ойлгож болно.<br />
Шинэ ойлголтыг төлөвшүүлж, шинэ ажлыг гардан хийх гэж байгаагаараа манай<br />
Хүний нөөцийн удирдлага, аудитын газрынхан баярлах хэрэгтэй, бахархах хэрэгтэй. Үр<br />
дүн гарна гэдэгт эргэлзэхгүй байна.<br />
Үл мэдэгдэх сорилт,<br />
төлөвлөх боломжгүй<br />
нөхцөл байдал<br />
Гамшгаас хамгаалах өндөржүүлсэн бэлэн байдлын зэрэгт шилжүүлсэн хугацаанд<br />
төрийн албаны тасралтгүй, хэвийн үйл ажиллагааг найдвартай хангаж, төрийн үйлчилгээг<br />
иргэдэд шуурхай хүргэх, оновчтой, зөв зохион байгуулахад дэмжлэг үзүүлэх<br />
үүднээс “Зохион байгуулалтын зарим арга хэмжээний тухай” Төрийн албаны зөвлөлийн<br />
зөвлөмжийг 238-р нүүрэнд бүрэн эхээр нь толилууллаа.<br />
Энэхүү зөвлөмж нь гадаад орнуудын төрийн албаны төв байгууллагуудаас улс<br />
орондоо үүссэн онцгой нөхцөл байдалд явуулж байгаа бодлого, үйл ажиллагааг<br />
анхааралтай судалж, өөрийн орны хууль, эрх зүйн орчинд нийцүүлэн боловсруулсан<br />
энэхүү зөвлөмжид онцгой нөхцөл байдалд төрийн байгууллагууд үйл ажиллагаагаа<br />
хэрхэн уялдуулах, харилцан дэмжлэг үзүүлэх, хүний нөөцийн үйл ажиллагаа, ажлын<br />
байрны эрүүл ахуй, аюулгүй байдал, албан хаагчдын ажиллах нөхцөлийг хэрхэн зөв<br />
зохион байгуулах талаар арга зүйн зөвлөгөөг багтаасан болно.<br />
---о0о---<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
202
Өвөрхангай аймгийн Хархорин суманд болсон “Шинэ<br />
хандлага” уулзалт дээр хэлсэн үгнээс...<br />
203
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
204
205
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
206
ШИНЭЧЛЭЛ<br />
---о0о---<br />
207
2020 ОНЫГ ХУУЛИА ДЭЭДЭЛСЭН, ИРГЭДЭЭ ЭРХЭМЛЭСЭН<br />
ЖИЛ БОЛГОНО<br />
Яамдын Төрийн нарийн бичгийн дарга,<br />
агентлагийн дарга нарын оролцсон “Шинэ он –<br />
шинэ хандлага” сэдэвт зөвлөлдөх уулзалтад<br />
тавьсан илтгэлээс ...<br />
БАГА ЗАРДЛААР ИХИЙГ ХИЙХИЙГ ШААРДАЖ БУЙ ЦАГ<br />
“Бага зардлаар ихийг хийх”-ийг шаардаж буй цаг үед бид төрийн албанд<br />
ажиллаж байна. Шинэтгэлийн стратегийн зорилтуудаа Төрийн албаны зөвлөл<br />
2020 онд дараах байдлаар эрэмбэлэн ТЭРГҮҮЛЭХ ЗОРИЛТУУДАА тодорхойллоо.<br />
Эдгээр зорилтуудыг цаг тутам, өдөр тутам, сар тутам ажилдаа тусган авч<br />
хэрэгжүүлэн шударга ажиллаж, төрийн үйлчилгээг иргэдэд чанартай хүргэ!<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
208
1. Төрийн албаны шинэтгэлийн стратегийг шинэчлэн боловсруулж<br />
батлуулан, үйл ажиллагаанд мөрдөнө<br />
Шигтгээ<br />
Төрийн албаны бодлогын зөвлөгөө, зөвлөмж өгөх чадавхыг сайжруулж,<br />
судалгаа, нотолгоонд суурилсан бодлогын зөвлөмжийг тэнцвэртэй, бодитой өгөх.<br />
209
2. Төрийн албаны тухай хуулийг бүрэн хүчин чадлаар нь<br />
хэрэгжүүлнэ, үргэлжлүүлнэ<br />
Та бид шинэтгэлийн эрчийг, иргэдийн итгэлийг хөсөрдүүлэхгүйн тулд<br />
хэрэгжилтийн явцад батлагдсан дүрэм, журмуудыг боловсронгуй болгох,<br />
сайжруулах, өөрчлөх ажил үргэлжилнэ.<br />
Нийгэм, соёл, сэтгэхүй, эдийн засгийн өөрчлөлтийг үл тоомсорлож болохгүй.<br />
Эрх зүйн хүрээний шинэтгэлийн процесс тасралтгүй үргэлжлэх ёстой.<br />
3. Томилгооны зөрчилгүй жил болгоно<br />
Төрийн албаны тухай хууль тогтоомжийг нийт төрийн албаны хэмжээнд даган<br />
мөрдөж байгаа нөхцөл байдалд дүн шинжилгээ хийж, байгууллага бүрийг<br />
зөрчилгүй ажиллах дархлаатай болгоно. Томилгооны зөрчилгүй жил болгоно.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
210
4. Хүний нөөцийн аудит<br />
Төрийн албаны хүний нөөцийн аудитыг агуулга зорилтын дагуу хэрэгжүүлж, үр<br />
нөлөөг нь байгууллагын хөгжилд ашиглах боломжоор хангана.<br />
5. Төрийн албан хаагчийн ёс зүй<br />
Төрийн албан хаагчийн ёс зүйн талаар төрийн албан хаагчдыг соён<br />
гэгээрүүлэх, болзошгүй зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, хяналт тавих, гарсан<br />
зөрчлийг таслан зогсоох, цаг тухайд нь шийдвэрлэх, холбогдох албан хаагчдад<br />
хариуцлага хүлээлгэх үйл ажиллагааг байгууллага нэг бүрд хэвшүүлнэ.<br />
Хэчнээн чадвартай ажилтан байлаа ч иргэдийн итгэлийг алдаж<br />
байгууллагын дотоод уур амьсгалыг эвдэж байгаа бол чөлөөлөх хүртэл арга<br />
хэмжээ авах.<br />
211
Төрийн алба бол итгэлийн алба. Төрийн алба хариуцлагатай, төрийн албан<br />
хаагч ёс зүй, дэг журамтай байж иргэдийн төрд итгэх итгэл сэргэнэ.<br />
6. Сургалт, хөгжил<br />
Төрийн албаны сургалт анх удаа хуульчлагдсан.<br />
Төрийн албаны тухай хуулиас:<br />
29 дүгээр зүйл.Албан тушаалын ажлын байрны сургалт<br />
29.1.Иргэнийг төрийн албан тушаалд томилсны дараа богино болон дунд<br />
хугацааны сургалтад хамруулна.<br />
29.2.Энэ хуулийн 29.1-д заасан сургалтыг Засгийн газрын харьяа төрийн<br />
албаны сургалтын байгууллага хариуцан зохион байгуулна.<br />
29.3.Энэ хуулийн 29.1-д заасан сургалтын агуулга, хөтөлбөрийг төрийн албаны<br />
төв байгууллагын саналыг үндэслэн Засгийн газар тодорхойлно.<br />
Төрийн албан хаагчийн сургалт, хөгжилтэй холбоотой асуудлыг Төрийн<br />
албаны тухай хууль тогтоомжид заасан агуулга, хэлбэрээр нь шинэчлэн зохион<br />
байгуулж түнш, хамтрагч байгууллагуудын хооронд зохистой хамтын<br />
ажиллагааны горим тогтооно.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
212
Шатлан дэвших<br />
Төрийн албанд мерит зарчмаар шатлан дэвших нөөцөд хамрагдах төрийн<br />
албан хаагчдын судалгааг бүрэн гаргаж, шатлан дэвшүүлэх болзол, шаардлагыг<br />
хангуулах арга хэмжээг төлөвлөн хэрэгжүүлнэ.<br />
7. Шалгалт<br />
Төрийн албанд орохыг хүссэн иргэдэд зориулсан ерөнхий шалгалт, сул<br />
орон тоонд томилохтой холбоотой тусгай шалгалтыг технологийн дэвшил,<br />
инновацад тулгуурлан шударга явуулах бүх талын нөхцөлийг бүрдүүлнэ.<br />
213
8. Нэгдсэн систем<br />
Төрийн албан хаагчийн цалингийн нэгдсэн систем, бүртгэлийг шинжлэх<br />
ухааны судалгааны хэрэгцээ, төрийн албаны шаардлага, хууль, стандартад<br />
нийцүүлэн өргөтгөж, технологийн дэвшилд үндэслэн, программын хэмжээнд<br />
шийдвэрлэж, мэдээллийн ил тод, үр нөлөөтэй байдлыг хангана. Цалингийн<br />
нэгдсэн системээр дамжуулж томилгооны зөрчлийг арилгах эдийн засгийн арга<br />
механизмыг нэвтрүүлнэ.<br />
Эрх тэгш байдал<br />
Төрийн захиргааны албан дахь эмэгтэйчүүдийн тэгш байдлыг бодитоор<br />
дээшлүүлнэ. Судалгаанаас дүгнэж үзвэл төрийн захиргааны албан тушаалын<br />
ахлах түшмэлийн ангилалд эмэгтэйчүүдийн эзлэх хувь 50 хувь байгаа нь шатлан<br />
дэвшүүлэх боломжийг нээж байна.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
214
9. Иргэдийн сэтгэл ханамж<br />
Төрийн албаны үйл ажиллагааны чанар, хүртээмж, үр нөлөөнд олон<br />
нийтийн хяналтыг өргөжүүлж, үнэлгээ, зөвлөмж өгөх нөхцөлийг бүрдүүлэн ажлын<br />
үр дүнг иргэдийн сэтгэл ханамжаар тодорхойлно.<br />
Төрийн ажлыг төрийн байгууллага, албан хаагч өөрөө үнэлж дүгнэдэг<br />
байдлыг арилгаж, төрийн албаны тухай шинэ хуулиар төрийн үйлчилгээний чанар,<br />
хүртээмж, үр нөлөөг олон нийт буюу үйлчлүүлэгчид тодорхойлдог механизмыг<br />
бүрдүүлж энэхүү үйл явц дахь иргэдийн оролцоог нэмэгдүүлнэ.<br />
215
10. Чадахуйн зарчим<br />
Төрийн албаны хариуцлагыг хууль тогтоомжийн дагуу цаг тухайд нь<br />
хэрэглэх, сонгон шалгаруулалтыг чанартай явуулах, албан тушаалын<br />
тодорхойлолтын шалгуурыг бүрэн хангуулах замаар зөвхөн чадахуйн зарчимд<br />
бүрэн нийцэх албан хаагчаар төрийн алба бүрдэх болно.<br />
Төрийн албаны тухай хуулиас:<br />
3.1.3.“чадахуйн зарчим /мерит/” гэж<br />
иргэнийг төрийн албанд сонгон<br />
шалгаруулж томилох, чөлөөлөх, ажлын<br />
гүйцэтгэлийг нь үнэлэх, дэвшүүлэх,<br />
шагнаж урамшуулах асуудлыг<br />
шийдвэрлэхдээ хувь хүний мэдлэг,<br />
боловсрол, мэргэжил, мэргэшил, ур<br />
чадвар, туршлага, ажлын үр дүнд<br />
тулгуурлахыг;<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
216
Тогтвортой, урьдчилан төсөөлөх боломжтой, үр ашигтай үйлчилгээг<br />
иргэдэд үзүүлэх жил болгоно<br />
Төрийн алба 21 дүгээр зуунд ямар байх вэ, төрийн албаны 21 дүгээр зууны<br />
менежер ямар байх вэ гэдэг асуулт дэлхийн улс орнуудын өмнө тавигдаж,<br />
эрдэмтэн судлаачдын анхаарлыг татаж байна.<br />
Засаглалын шинэ хэв маягийн тухай дэлхийн эрдэмтэн судлаачид олон<br />
санал дэвшүүлж байгаагийн хамгийн чухал нь меритээр дамжуулж засаглахуй,<br />
мерит зарчмыг хамгаалах явдал байна. Манай улс мерит зарчмыг шинэ хуулиар<br />
тов тодорхой тогтоосон. Энэ жилийг тогтвортой, урьдчилан төсөөлөх боломжтой,<br />
үр ашигтай үйлчилгээг иргэдэд үзүүлэх жил болгоно.<br />
“Мэдэгдэж байгаа” бас “үл мэдэгдэх” сорилуудыг давна<br />
217
Гараа сайн бол бариа сайн гэдэг. Шинэ ажлын гарааны нөхцөлөө бодитой<br />
тодорхойлж, мэдээллийн хүртээмж, ойлголтоо нэгтгэж чадвал шинэтгэлийн үр дүн<br />
гарна.<br />
Мэдлэгтэй, ур чадвартай, мэдээлэл боловсруулж чаддаг, эрдэм илүү<br />
төрийн албан хаагч үүнийг хийж чадна. Төрийн албыг АЧАА гэж зүйрлэвэл<br />
Алдаагүй бодлогыг Чадварлаг ажилтан хэрэгжүүлсний үр дүнд, иргэдийн Айдас<br />
арилж, Амьдралын баталгаа нь бий болох учиртай гэдгийг дахин сануулъя.<br />
HEADHUNTING буюу “толгой ангуучлах”<br />
Хувийн хэвшил хүнээ бэлдээд, чадварлаг боловсон хүчнийг татаж байхад<br />
төрийн алба хүн ирж ажиллахыг хүлээгээд сууж таарахгүй. Өсөн дэвжих төрийн<br />
үйлийг өрсөлдөх чадвартай, өндөр боловсролтой, ёс зүйтэй хүмүүс залгуулах<br />
учиртай.<br />
Бизнесийн үйл ажиллагаа нь амжилттай яваа хувийн хэвшлийн арга<br />
туршлагыг төрд нутагшуулах “headhunting” буюу “толгой ангуучлах”нь утгачилбал<br />
оюуны өндөр чадамжтай хүний сэтгэлгээг ашиглах тухай асуудал юм.<br />
“Зөв хүнийг зөв ажилд нь томилж зөв үр дүнд хүргэх” зорилтыг дэвшүүлж<br />
бодит ажил хэрэг болгох зөв ажлын эхлэлийг тавьж байна.<br />
Меритийн зарчмын мөн чанар ч ийм юм аа.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
218
Чадварлаг ажилтныг дэмжинэ<br />
Шударга, ёс зүйтэй, авлигагүй нийгмийг<br />
хүссэн, гадаад хэлтэй, боломжийн мэдлэг<br />
боловсрол эзэмшсэн иргэдийн орчин үеийн их<br />
нүүдэл дэлхий дахинаа явагдаж байна. Бид<br />
гадаадад ажиллаж сурахаар явж байгаа хүмүүсээ<br />
дан ганц эдийн засаг, илүү орлогын талаас нь<br />
төдийгүй шударга ёсны хүсэмжлэлдээ хөтлөгдөн<br />
яваа эсэхийг ч бодолцох ёстой болжээ. Сурч<br />
ирсэн хүмүүсийг ч, чадвартай ажилтныг ч хэн<br />
хэнийг нь дэмжинэ.<br />
Хууль дээдлэн ажиллана гэдэг хамгийн товчоор үүрэг, хариуцлагаа<br />
ухамсарлана, бас эрхээ зөв эдэлнэ гэсэн үг. Хуулиас ангид, хуулиас гадуур<br />
амьдрах боломжгүй болсон нийгэм, цаг үед бид ажиллаж байна. Шинэ үзэл санааг<br />
тээгч, нийгэмд түгээн дэлгэрүүлэгч байх эрх, бас үүрэг нь төрийн захиргааны<br />
тэргүүн түшмэд Та нарт ногдож байна.<br />
Шилжилтийн VUCA эрин үе<br />
Төрийн албаны үйл ажиллагааг блокчэйн<br />
технологи нэгдмэл цахим мэдээллийн сан/-д<br />
шилжүүлэх том алхам бидний урд байна. Хувьсамтгай,<br />
тодорхойгүй, төвөгтэй, эргэлзээтэй байдал буюу VUCA<br />
эрин үед төрийн албыг хэрхэн үр ашигтай зохион<br />
байгуулахаас бидний шинэтгэлийн үр дүн хамаарна.<br />
Эстони улс үндсэндээ дижитал орон болж,<br />
төрийн үйлчилгээ нь блокчэйн технологид суурилан 24<br />
цаг 7 хоногийн тасралтгүй системд шилжиж чаджээ. Төрийн бүх үйлчилгээ өдөр<br />
шөнө, амралт баяр ёслолын өдрүүдээс үл хамааран онлайнаар явагдаж байна.<br />
Хүлээлт, хүнд суртал, чирэгдэл алга болжээ.<br />
Аргентин энэ оны эхний өдрөөс цаасгүй Засгийн газартай болж, технологийг<br />
авлигатай тэмцэх гол түншээ болгож байна.<br />
Хятад “нийгмийн оноо”-ны системийг туршиж эхэлжээ. Архи авдаг, уудаг,<br />
гарцгүй газраар гардаг, гудамжинд зүй бус авирладаг, хэв журам зөрчдөг хүнийг<br />
царайгаар нь таниад хиймэл оюун ухааны оролцоотойгоор зээлжих зэрэглэлийг<br />
нь бууруулж, нийгмийн хариуцлага хүлээлгэж байна. Хүнд суртал цагийн дайсан<br />
байдаг бол дижитал шилжилт цаг хугацааны найз нөхөр болж байна.<br />
--oOo—<br />
219
Монгол Улсын Их Хурлын гишүүний ёс зүйн дүрэм,<br />
төрийн албаны ёс зүй, сахилга, хариуцлагын тухай<br />
хуулийн төслүүдийн хэлэлцүүлгийг нээж, хэлсэн<br />
үгнээс<br />
2019.12.16<br />
...Төрийн албан хаагчийн ёс зүйн хэм хэмжээг шинэчлэгдэн батлагдсан<br />
Төрийн албаны тухай хуулийн тодорхой зүйл, заалтуудаар зохицуулдаг болсныг<br />
Та бүхэн мэдэж байгаа.<br />
Төрийн албан хаагчийн нийтлэг үүрэг, эрх, хориглох зүйлд хуулийг дээдлэн<br />
хүндэтгэж, сахин биелүүлэх, өргөсөн тангарагтаа үнэнч байж, шударга бус<br />
явдалтай эвлэрэхгүй байх, ёс зүйн хэм хэмжээ, байгууллагын соёл, дэг журмыг<br />
сахиж, төрийн албаны нэр хүндийг эрхэмлэн дээдлэх талаар холбогдох<br />
зохицуулалт орсон.<br />
Төрийн жинхэнэ албан хаагчийн тангаргийн нийт 33 үгийн 6 нь буюу 18 хувь<br />
нь ёс зүйтэй холбоотой байгаа нь энэ хэм хэмжээ ямар их ач холбогдолтойг<br />
төвөггүй хэлээд өгнө.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн бүрэн эрхийн нэг хэсэг нь төрийн албаны<br />
удирдах болон гүйцэтгэх албан хаагчид төрийн албан хаагчийн ёс зүйн хэм<br />
хэмжээг сахиулахтай холбогдсон зөвлөгөө өгөх, арга зүйн удирдлагаар хангах<br />
явдал.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
220
Төрийн захиргааны болон үйлчилгээний албан хаагчийн албаны үйл<br />
ажиллагаанд баримтлах ёс зүйн нийтлэг хэм хэмжээг тогтоон хэвшүүлэх, төрийн<br />
албан хаагчийн ёс зүйн хэм хэмжээг зөрчсөн тухай иргэн, хуулийн этгээдийн<br />
гомдол, мэдээллийг хянан шийдвэрлэхтэй холбогдсон харилцааг зохицуулсан<br />
төрийн захиргааны болон үйлчилгээний албан хаагчийн ёс зүйн дүрмийг Засгийн<br />
газрын 2019 оны 1 дүгээр сарын 23-ны өдрийн 33 дугаар тогтоолоор батлуулан<br />
мөрдөж байна.<br />
Үйл явц хурдацтай өрнөж, төрийн албан хаагчийн болон төрийн өндөр<br />
албан тушаалтны ёс зүйн асуудлыг хуулийн хүрээнд зохицуулах шаардлагын<br />
үүднээс УИХ-ын Тамгын газар, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газраас Улсын Их<br />
Хурлын гишүүний ёс зүйн дүрэм, Төрийн албаны ёс зүй, сахилга хариуцлагын<br />
тухай хуулийн төслүүд боловсруулаад байна.<br />
Эдгээр баримт бичгийн төслүүдийн талаар тал бүрээс нь хэлэлцэж, нэгдсэн<br />
санал дүгнэлт гаргах үүднээс Та бүхнийг урьсан.<br />
Улсын Их Хурлын дарга Г.Занданшатарын Төрийн албаны зөвлөлд<br />
ажиллаж буй өдөртэй энэхүү хэлэлцүүлэг давхцаж байгааг бас бэлгэшээж байна.<br />
Таны цохон тэмдэглэж байсанчлан ТӨР ЦЭГЦРЭХ ИХ ӨӨРЧЛӨЛТИЙГ авч<br />
ирэх Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн төсөл<br />
батлагдсанаас хойш яг нэг сарын дараа (2019-11-14) төрийн албаны төв<br />
байгууллага Төрийн албаны зөвлөлд ажиллахаар хүрэлцэн ирсэн Танд Төрийн<br />
албаны зөвлөлийн гишүүд, Ажлын албаны ажилтнуудынхаа өмнөөс гүн талархал<br />
илэрхийлье.<br />
Төрийн өндөр албан тушаалтан аливаа байгууллагад зочилно гэдэг тухайн<br />
байгууллагын үндсэн үйл ажиллагаатай танилцахын зэрэгцээ алдаа оноог нь<br />
дэнсэлж, урам зориг, эрч хүч өгдөг, цаашдын зорилго, чиглэлийг нь тодорхойлоход<br />
ихээхэн дэм үзүүлдэг. Таны манай байгууллагад ажиллаж байгаа нь ч бидний<br />
ажил үйлсэд эерэг үр дүн авч ирнэ гэдэгт итгэлтэй байна.<br />
Г.Занданшатар дарга Монгол Улсын сайд, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх<br />
газрын даргаар ажиллаж байсан, төрийн албаны боловсон хүчний бодлого,<br />
тулгамдсан асуудал, шийдвэрлэх арга замын талаар өөрийн итгэл үнэмшилтэй<br />
хүн. Бас бидний ажлыг яаж дэмжих вэ, бидэнд яаралтай шийдвэрлэх ямар асуудал<br />
байна вэ гэж асуудаг, бидний ажлыг сайн мэддэг хүн.<br />
Таны санаачлан Засгийн газрын тогтоолоор батлуулсан “Гурван тулгуурт<br />
хөгжлийн бодлого” баримт бичигт “Шударга ёсыг дээдэлсэн, сахилга,<br />
хариуцлагатай тогтвортой засаглал” нь Монгол Улсын “хөгжлийн гурван<br />
тулгуурын нэг” хэмээгээд “сайн төр, монгол хүн, монголын баялаг” Монгол<br />
Улсын хөгжлийн үндэс гэж тодорхойлсон.<br />
221
“Хариуцлагагүй, бүтээмжгүй, шударга бус, тогтворгүй засаглал<br />
хөгжилд саад болж, төрд итгэх итгэл буурсан нь үүний илрэл” гэдгийг<br />
өнгөрсөн оны 5 дугаар сард болсон “Төрийн байгууллагын бүтээмж-чадавхыг<br />
бэхжүүлэх асуудал” чуулганд онцолж байсныг тань санаж байна.<br />
Энэ бүхэн төрийн албаны шинэтгэлийн баримт бичгүүдэд тусгалаа олж<br />
явааг тэмдэглэхэд таатай байна.<br />
Төрийн албанд шинэчлэл хийгдэнэ гэсэн иргэдийн дунд байгаа өндөр<br />
давтамжтай хүлээлтэд хариу өгөх зөв ажлыг, зөв хүнээр, зөв үр дүнд хүргэх<br />
зорилт тавин ажиллаж байгаа үед Төрийн албаны Зөвлөлийн үйл ажиллагаатай<br />
Та танилцаж байна.<br />
Энэ оны 5 дугаар сард УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хороонд 2018<br />
оны ажлаа тайлагнахад хийж буй ажилд маань урам дэм өгсөн, бас тодорхой үүрэг<br />
чиглэл өгсөн. Хийх ажлын төлөвлөгөө гарган, эзэнжүүлэн ажиллаж байгаа.<br />
Төрийн албаны шинэ хууль хэрэгжиж эхлээд 348 хоног боллоо. Зөвлөлийн<br />
шинэ бүрэлдэхүүн шинэ хуулийг шинэ хандлага, шинэ соёл, шинэ арга барилаар<br />
хэрэгжүүлэх зорилт тавин шахуу төлөвлөгөөтэй ажиллаж эхлээд 317 хоног<br />
боллоо.<br />
1. 47 журам батлагдахаас 94 хувь нь батлагдаад байна.<br />
2. Хууль бусаар ажлаас халагдсан албан хаагчийг эгүүлэн томилох шүүхийн<br />
шийдвэрийг хэрэгжүүлж, ирүүлсэн өргөдөл, гомдлын дагуу маргаан үүсгэн<br />
шалгаж, хууль бус шийдвэрийг хүчингүй болгон шийдвэрлэж байна.<br />
3. Төрд учруулсан хохирлыг буруутай албан тушаалтнаар нөхөн төлүүлэх<br />
шаардлага тавьж, холбогдох арга хэмжээг хууль хяналтын байгууллагуудтай<br />
хамтран авч хэрэгжүүлж эхэллээ.<br />
4. Төрийн захиргааны албаны албан тушаалын тодорхойлолтыг хянаж, эрх<br />
бүхий этгээдэд батлах зөвшөөрлийг олгож байна. Албан тушаалын тодорхойлолт<br />
нь “хүнд тааруулах” байдлаар биш, шинжилгээ судалгааны үндсэн дээр тухайн<br />
албан тушаалыг гүйцэтгэхэд тавигдах шаардлагыг харуулах ёстой гэсэн зарчмыг<br />
баримтлан ажиллаж байна.<br />
5. Төрийн албаны ерөнхий шалгалтыг шинэ хуулийн хүрээнд 11 дүгээр сард<br />
анх удаа орон даяар зохион байгуулав. Цахим систем ашиглан очер дугаар<br />
үүсгэлгүй, төлбөр хураамжийг хялбаршуулж, хуваарилалтыг автоматаар хийсэн<br />
тул нэг нь нөгөөгөө дагаж орохгүй байх, хяналтын оператор программ оноог шууд<br />
шалгаж, дүнг нь хэдхэн секундийн дотор хүний оролцоогүйгээр гаргаж чадлаа.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
222
Бид зохион байгуулалт, техник, программ хангамж, тестийн агуулгын хувьд<br />
цоо шинэ зарчмаар ажиллаж чадсан.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн Ажлын албаны даргын сонгон шалгаруулалтаар<br />
эхлүүлсэн тусгай шалгалтын сонгон шалгаруулалтууд үргэлжлэн явагдана.<br />
6. 2019 онд явуулсан шинэтгэлийн гол зорилт төрийн албыг нийгмийн том<br />
системийнх нь хувьд өөрчлөн сайжруулах, энэ системд ажиллаж байгаа хүмүүсээ<br />
чадавхжуулж, ийшээ орж ирдэг шууд урсгалыг зогсоох явдал байлаа. Системийн<br />
цэгцрэлтийн эхлэл тавигдсан гэж болно.<br />
Ирэх онд байгаа системээсээ давж сэтгэх, үр нөлөөтэй бодлого<br />
боловсруулж хэрэгжүүлэх явдал чухал байгаа. Энэ зорилтыг хэрэгжүүлэх<br />
боловсон хүчний асуудал сэтгэл зовоож байгааг нуух шаардлагагүй.<br />
Өөрөө ирж, шалгалт өгч тэнцэж байгаа хүмүүсээр төрийн албаны хүний<br />
нөөц бүрдүүлдэг аргатай зэрэгцүүлэн мерит зарчмынхаа хүрээнд тухайн ажил<br />
үйлсийг хийж чадах оюуны өндөр чадавх (потенциаль)-тай хүмүүсийг төрийн<br />
албанд урин ажиллуулах шаардлага тавигдах төлөвтэй.<br />
Headhunting (Хиэдхантинг)-ийн<br />
зарчмыг төрийн албанд нэвтрүүлэх нь<br />
үгийнхээ эхэнд дурдсан “ЗӨВ ХҮН”-ийг<br />
олж ажиллуулахад цаашид бидэнд хэрэг<br />
болох санаа гэж ойлгож байгаа.<br />
Ухаалаг, чадварлаг залуусыг<br />
төлбөрийн чадварыг нь үл харгалзан<br />
төрийн албаны ирээдүй болгон бэлддэг<br />
механизм бий болгох талаар санал<br />
дэвшүүлснийг маань судлаачид, их, дээд сургуулиудын багш нар дэмжсэн.<br />
7. Төрийн албаны тэргүүн болон эрхэлсэн түшмэл, төрийн өмчийн болон<br />
төрийн өмчийн оролцоотой компани, үйлдвэрийн газрын захирлууд зэрэг топ<br />
менежерүүдийн сургалтыг үе шаттайгаар хийж ирлээ.<br />
Сургалтад оролцсон удирдах ажилтнууд шинэтгэлийн үзэл санааг<br />
байгууллага, нутаг орондоо түгээн дэлгэрүүлж ажиллаж байгаа. Зөвлөлийн<br />
гишүүдийн ахалсан багийнхан нийт аймаг, нэлээд олон сумдад очиж ажиллахад<br />
ийм сэтгэгдэл төрсөн. Хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэх талаар ойлголтоо нэгтгэх,<br />
баримталж буй бодлого, барьж буй зарчмаа тодорхойлоход дээрх ажлууд<br />
мэдэгдэхүйц дэм үзүүлсэн.<br />
8. НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн тогтоолоор 2003 оноос явуулж эхэлсэн<br />
НҮБ-ын Төрийн албаны интеграцид нэгдэн, төрийн албаны шинэтгэлийг<br />
223
эрчимжүүлэхэд НҮБ-ын холбогдох нэгжүүдтэй хамтран ажиллах, бусад орны<br />
туршлагыг судлах, олон улсын тавцанд болон үндэсний хэмжээнд Монгол Улсын<br />
төрийн албаны нэр хүндийг өргөх, цогц үйл ажиллагаа явуулж эхэллээ.<br />
Олон улсын хамтын нийгэмлэг, гадаад орнуудаас төрийн албаны<br />
шинэчлэлтийг маань талархан хүлээн авч, дэмжин ажиллаж байна.<br />
Канад, БНСУ, Энэтхэг, Сингапур зэрэг орнуудтай төрийн албаны<br />
шинэтгэлийг үр дүнд хүргэх мэдээлэл, туршлагаа харилцан хуваалцах хамтын<br />
ажиллагааг амжилттай хөгжүүлж байна.<br />
9. Хийж буй ажил, гарч буй үр дүн багагүй бий ч цөөн гэлтгүй болох бүтэхгүй<br />
зүйл тэр бүхнийг маань харлуулах явдал гарсаар. Саяхан албан ажлын<br />
автомашинаа хувийн хэрэгцээнд хэрэглэж байгаа эсэхэд тандалт, шалгалт<br />
хийсэн, зөрчил ч багагүй илэрсэн.<br />
Болж бүтэхгүй зүйлсээс урьдчилан сэргийлж чадахгүй бол нэгэнт эхэлсэн<br />
хар бараан зүйл гинжин урвал адил цааш үргэлжлэх магадлалыг тодорхойлсон<br />
“Хагархай цонхны онол” гэж байдаг.<br />
Энэ нь гэм буруутай, ёс зүйгүй үйлдлийг гаргуулахгүй байх нь хамгийн<br />
зохистой гэсэн үг. Энэ бодлогыг төрийн албанд цаашид тууштай баримталж, ёс<br />
зүйн асуудалд онцгой анхаарал хандуулна.<br />
Яг одоо Төрийн албаны зөвлөл дээр Улсын Их Хурлын гишүүний ёс зүйн<br />
дүрэм, Төрийн албаны ёс зүй, сахилга хариуцлагын тухай хуулийн төслүүдээр<br />
төрийн захиргааны төв байгууллагуудын холбогдох ажилтнуудыг хамруулан<br />
хэлэлцүүлэг зохион байгуулж байна.<br />
10. Дижитал шилжилтийн эринд төрийн албыг хэрхэн үр ашигтай зохион<br />
байгуулахаас бидний шинэтгэлийн үр дүн ихээхэн хамаарах нь тодорхой байна.<br />
Технологийн асар их хурд, өсөн нэмэгдэж буй хэрэгцээ, хэрэглээний орчинд бид<br />
хоцорч чирэгдэхгүй, манлайлж, хөтөлж явах ёстой болж байна.<br />
Ил тод байдал, цаг хугацаа, зардал мөнгө, итгэлцэл, автоматжуулалт, хүний<br />
үл оролцоо-энэ бүхэн шударга ёс, хууль дээдлэх зарчим, авлигын эсрэг, иргэдийн<br />
сэтгэл ханамжийн баталгаа хэмээн үзэж байна.<br />
11. Төрийн албаны шинэтгэлийг эрчимжүүлэх талаар Ерөнхийлөгч, Улсын<br />
Их Хурал, Засгийн газар, Төрийн албаны зөвлөл нэгдмэл итгэл үнэмшил, байр<br />
суурьтай ажиллаж байгааг онцгойлон тэмдэглэе.<br />
Улсын Их Хурлаас төрийн албаны шинэтгэлийг гүнзгийрүүлэх, төрийн<br />
албаны зөвлөлийн хэвийн үйл ажиллагааг хангах бодлогын төдийгүй<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
224
санхүүжилтийн асуудлыг шийдвэрлэхэд Таны оруулсан хувь нэмрийг тэмдэглэхэд<br />
таатай байна.<br />
2020 оны ажлаа “Хуулиа дээдэлсэн иргэдээ эрхэмлэсэн” зорилтын дор<br />
эрчимтэй зохион байгуулна.<br />
Төрийн албаны шинэтгэлийн алсын харааг “Чадахуйн зарчимд<br />
суурилсан, шатлан дэвших тогтолцоо бүхий, улс төрөөс хараат бус, иргэн<br />
төвтэй, жендэрийн мэдрэмжтэй, тогтвортой, мэргэшсэн төрийн албаны<br />
соёлыг төлөвшүүлнэ” гэж тодорхойлж байна.<br />
Ирэх онд:<br />
1) Төрийн албаны шинэтгэлийн стратегийн баримт бичгийг шинэчлэн<br />
боловсруулж, батлуулан хэрэгжүүлнэ;<br />
2) Төрийн албаны тухай хуулийн үзэл баримтлал, зарчимд бусад хууль<br />
тогтоомжийг нийцүүлнэ;<br />
3) Нийт төрийн албаны хэмжээнд нэгэнт батлагдсан хууль тогтоомжийг<br />
хэрэгжүүлэн дагаж мөрдөж байгаа нөхцөл байдалд хяналт шинжилгээ хийж,<br />
байгууллага бүрийг төрийн албаны хууль тогтоомжийн зөрчилгүй ажиллах<br />
дархлаатай болгоно;<br />
4) Төрийн албаны хүний нөөцийн аудитыг агуулга, зорилтын дагуу<br />
хэрэгжүүлж, үр нөлөөг нь байгууллагын хөгжилд ашиглах ажлыг эхлүүлнэ;<br />
5) Төрийн албан хаагчийн ёс зүйн талаар соён гэгээрүүлэх, зөрчлөөс<br />
урьдчилан сэргийлэх, хяналт тавих, таслан зогсоох, зөрчлийг цаг тухайд нь<br />
шийдвэрлэж, хариуцлага хүлээлгэх үйл ажиллагааг байгууллага нэг бүр<br />
хэвшүүлнэ;<br />
6) Төрийн албан хаагчийн сургалт, хөгжилтэй холбоотой асуудлыг хууль<br />
тогтоомжид заасан агуулга, хэлбэрээр шинэчлэн зохион байгуулж,<br />
хамтрагч байгууллагуудын (ТАЗ, ЗГХЭГ, Удирдлагын академи) хооронд<br />
зохистой хамтын ажиллагааны горим тогтооно;<br />
7) Төрийн албаны шатлан дэвших нөөцөд хамрагдах төрийн албан хаагчдын<br />
судалгааг бүрэн гаргаж, шатлан дэвшүүлэх болзол шаардлагыг хангуулах<br />
арга хэмжээг төлөвлөн хэрэгжүүлнэ;<br />
8) Төрийн албаны ерөнхий болон тусгай шалгалтыг технологийн дэвшилд<br />
тулгуурлан шударга, бодитой явуулах бүх талын нөхцөлийг бүрдүүлнэ;<br />
225
9) Төрийн албан хаагчийн нэгдсэн тоо бүртгэлийг шинжлэх ухааны судалгаа,<br />
төрийн албаны шаардлага, хууль, стандартад нийцүүлэн өргөтгөж, төрийн<br />
алба, төрийн албан хаагчийн талаарх мэдээллийг иж бүрдлээр хангасан<br />
бүртгэл мэдээллийг технологийн дэвшилд тулгуурлан гүйцэтгэнэ;<br />
10) Жендерийн хууль тогтоомжийг төрийн албанд хэрэгжүүлж, жендерийн<br />
мэдрэмжтэй төрийн албыг төлөвшүүлэхэд ахиц дэвшил гаргасан жил<br />
болгоно.<br />
Төрийн албаны шинэтгэл төрийн албан хаагчдын зан үйлийн<br />
өөрчлөлт, эдийн засгийн өсөлтөөр хэмжигдсэн, шинийг эрэлхийлсэн,<br />
бүтээлч, инновацлаг шинжийг агуулсан, дижитал шилжилтэд шилжсэн<br />
байхын төлөө үргэлжлэн явагдах болно.<br />
---о0о---<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
226
Төрийн албаны зөвлөлийн нэгдсэн<br />
сургалтыг нээж хэлсэн үг 26<br />
2019.12.09<br />
Монгол төрийн шинэхэн түүхийг бичилцэж, төрийн үйл хэргийг энэ цагт<br />
буухиалан авч яваа, эх орныхоо өнцөг булан бүрээс хуран цугласан Та бүхэнтэй<br />
дахин уулзаж байгаадаа баяртай байна.<br />
Өвлийн жавартай, жиндүү өглөө ч амар мэндтэй дотно яриа,<br />
инээмсэглэлийг тань хараад сэтгэл дулаацаж байна.<br />
Та бүхнийг дараах 5 сэдэвт анхаарлаа хандуулахыг хүсье.<br />
1. Гарааны жил-хамтын ажиллагаа<br />
2. АЧАА үүрэх чадварлаг ажилтан<br />
3. Шинэтгэлийг шинэ үзэл санаагаар<br />
4. Хууль дээдлэх ёс-хариуцлага.<br />
5. Технологийн шинэчлэл – бүтээлч сэтгэлгээ<br />
Нэг. Гарааны жил-хамтын ажиллагаа<br />
26<br />
Энэ үгийг 2020 оны 1-р сарын 16 өдөр болсон яамдын Төрийн нарийн бичгийн дарга,<br />
агентлагийн дарга нарын “Шинэ он-шинэ хандлага” сэдэвт уулзалт дээр хэлсэн.<br />
227
21 дүгээр зууны төрийн алба ямар байх вэ? 21 дүгээр зууны төрийн албаны<br />
менежер ямар байх вэ гэдэг асуулт дэлхийн бүх улс орны өмнө тавигдаж,<br />
эрдэмтэн судлаачдын анхаарлыг татах болж.<br />
21 ДҮГЭЭР ЗУУНД <strong>ТӨРИЙН</strong> АЛБА ЯМАР БАЙХ ВЭ?<br />
Энэ асуултад Монгол Улсын төрийн албаны тогтолцоо, бүтэц, харилцааг<br />
зохицуулах шаардлагын дагуу Төрийн албаны тухай /шинэчилсэн найруулга/<br />
хууль нэг жилийн өмнө батлагдаж хариулсан.<br />
Хуулийн заалт бүрийг хэрэгжүүлэх зорилгоор 47 журам, дүрэм батлагдсан,<br />
цаашид ч боловсронгуй болно. Үүнийг Та бид хамтран зохион байгуулж байна.<br />
Өнөөдрийн нэгдсэн сургалтаар шинэ хуулийн хэрэгжилтийн гарааны<br />
жилийн явц, хэрэгжилтийн байдал, тулгамдсан асуудал, сургамж цаашид<br />
хамтран шийдвэрлэх, хэрэгжүүлэх ажлын талаар ярилцах юм.<br />
Засаглалын шинэ хэв маягийн тухай дэлхийн эрдэмтэн судлаачид олон<br />
санал дэвшүүлж байгаагийн хамгийн чухал нь меритээр дамжуулж засаглахуй,<br />
мерит зарчмыг хамгаалах. Манай улс мерит зарчмыг шинэ хуулиар тов тодорхой<br />
тогтоосон эхний алхам.<br />
Монгол Улсын 2020 оны Төсвийн тухай хуулиар төрийн албан хаагчдын<br />
цалин хөлсийг инфляцтай уялдуулж нэмэгдүүлэх, төрийн үйлчилгээний албан<br />
хаагчдад төрийн алба хаасан хугацааны нэмэгдлийг шинээр олгох, төрийн<br />
үйлчилгээний албан хаагчдыг гавьяаны амралтаа тогтоолгоход 36 сарын тэтгэмж<br />
олгох болсон бөгөөд уг хуульд төрийн албаны шинэтгэлийн талаар онцгой<br />
анхаарсан Сангийн яаманд талархал илэрхийлье.<br />
Олон улсын хамтын нийгэмлэг, гадаадын зарим орнуудаас төрийн албаны<br />
шинэчлэлтийг талархан хүлээн авч, дэмжин ажиллаж байгаа. Энэ шинэтгэлийн<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
228
төслийг хамтран хэрэгжүүлж буй НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн Суурин<br />
төлөөлөгчийн нэр хүндтэй албанд саяхан томилогдсон, сайн засаглал, хүний эрх,<br />
жендер, сөргөлдөөнийг зохицуулах талаар мэргэшсэн, олон оронд ажиллаж<br />
байсан туршлагатай Хатагтай Илейн Конкиевич Таны ажил үйлсэд амжилт хүсье.<br />
Хатагтай Илейн Конкиевич, Суурин төлөөлөгчийн орлогч Хатагтай<br />
Нашида Саттар нартай 3 хоногийн өмнө уулзаж, шинэтгэлийг хэрэгжүүлэх талаар<br />
санаа бодлоо нэгтгэж чадсандаа баяртай байгаагаа энэ танхимд илэрхийлье.<br />
Өнөөдрийн сургалтыг НҮБ-ийн дэмжлэгтэй, Канадын санхүүжилттэй<br />
хэрэгжиж байгаа “Мэргэжлийн, иргэн төвтэй Төрийн албыг төлөвшүүлэх төсөл”-<br />
тэй хамтран зохион байгуулж байна.<br />
Канад, Сингапур, Солонгос, Энэтхэг зэрэг орнуудтай төрийн албаны хамтын<br />
ажиллагааг амжилттай хөгжүүлж байна. Өнгөрсөн 5 дахь өдөр БНСУ-ын Хүний<br />
нөөц, боловсон хүчний яамны сайд манай улсад ажиллаж, хөгжлийн үйл явцад<br />
төрийн албаны гүйцэтгэх үүргийн талаар мэдлэг онцлог, арга туршлагын<br />
онцлогоосоо харамгүй хуваалцлаа.<br />
НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблей 2003 оноос жил бүрийн 6 дугаар сарын 23-ныг<br />
“Төрийн албаны өдөр” болгон товлон тогтсон. Энэ жилээс манай Зөвлөл жил бүр<br />
зохион байгуулагддаг харилцан туршлага солилцох үйл явцад онцгой анхаарал<br />
хандуулж, улс орнуудын мэдээлэл, харилцааны технологи ашиглах чадамжийг<br />
нэмэгдүүлэх, өргөн хүрээтэй хэлэлцүүлэг өрнүүлдэг Төрийн албаны олон улсын<br />
форумд оролцож эхэллээ.<br />
НҮБ-аас жил бүр олгодог төрийн албаны нэр хүндтэй шагналд Монгол<br />
Улсын төрийн байгууллагуудаас нэр дэвшүүлэх урилга хүлээн авлаа.<br />
Цаашид олон улсын энэхүү арга хэмжээнд та бүхний төлөөллийг<br />
оролцуулах, хийж бүтээсэн онцлог ажлаа нэр дэвшүүлж, олон улсын тавцанд<br />
үнэлүүлэх, үндэсний хэмжээнд төрийн албаны нэр хүндийг, эергээр өөрчлөх<br />
ажлыг тасралтгүй зохион байгуулна.<br />
Германы Олон Улсын Хамтын Ажиллагааны Нийгэмлэг төрийн албаны ил<br />
тод байдлыг хангах, сайн засаглал, шилдэг туршлагыг шалгаруулж түгээн<br />
дэлгэрүүлэх, төрийн албаны инновац хөгжлийг нэмэгдүүлэх замаар төр, иргэн,<br />
хувийн хэвшил хоорондын итгэлцлийг сайжруулах зорилго бүхий “Төрийн албаны<br />
менежментийн хөгжлийн асуудал” форумыг Орхон аймагт өнгөрсөн сард зохион<br />
байгуулсан.<br />
Салбар зөвлөлүүд идэвхтэй оролцож сайн туршлага, ололт, амжилтаа<br />
түгээн дэлгэрүүлсэн хэлэлцүүлгийн явцад НҮБ-ын төрийн албаны шагналд энэ<br />
жилийн хувьд Орхон аймгийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн ухаалаг, цахим<br />
засаглалын ололт амжилтыг нэр дэвшүүлэхээр санал нэгдсэн.<br />
229
Тогтвортой, урьдчилан төсөөлөх боломжтой, үр ашигтай үйлчилгээг иргэдэд<br />
үзүүлэх жил болгоно.<br />
Хоёр. АЧАА үүрэх чадварлаг ажилтан<br />
Бүгдээрээ ойр ойрхон нүүр тулан уулзаж, санаа бодлоо илэн далангүй<br />
солилцож, өдөр шөнийг үл ажран их ажлын эхлэлийг тавьсаар энэ оныг үдэж<br />
байна.<br />
Гараа сайн бол бариа сайн гэдэг. Шинэтгэлийг шинэ ажлын гарааны<br />
нөхцөлөө бодитой тодорхойлж, мэдээллийн хүртээмж, ойлголтоо нэгтгэж чадвал<br />
үр дүн гарна гэж үзсэн.<br />
Яамдын Төрийн нарийн бичгийн дарга, агентлагийн дарга, аймаг,<br />
нийслэлийн ЗДТГ-ын дарга, ИТХ-ын нарийн бичгийн дарга зэрэг тэргүүн болон<br />
эрхэлсэн түшмэл, төрийн өмчийн болон төрийн өмчийн оролцоотой компани,<br />
үйлдвэрийн газрын захирлууд зэрэг топ менежерүүдийн сургалтыг үе шаттайгаар<br />
зохион байгууллаа. Бүх аймагт ажиллалаа.<br />
Сургалтын үзэл санааг ажилдаа тусган авч хэрэгжүүлсэн гэдэгт итгэлтэй<br />
байна.<br />
Ирэх жил сурснаа хэрэгжүүлэх, үр дүн гаргах, иргэдэд хүргэх төрийн<br />
үйлчилгээг чанаржуулах жил болгоно. Цаад утгаараа 21 дүгээр зууны төрийн<br />
албаны удирдах ажилтанд “мэдэгдэж байгаа”, бас “үл мэдэгдэх” олон сорилуудад<br />
өөрсдийгөө бэлтгэхийг хичээж буй хэрэг. Бэлтгэгдэж чадсан хүн сорилуудыг<br />
бэрхшээл, хохирол багатай даван туулна.<br />
Мэдлэгтэй, ур чадвартай, мэдээлэл боловсруулж чаддаг эрдэм илүү төрийн<br />
албан хаагч үүнийг чадна. Тиймээс төрийн албыг АЧАА гэж зүйрлэвэл алдаагүй<br />
бодлогыг чадварлаг ажилтан хэрэгжүүлсний үр дүнд айдасгүй иргэдийн<br />
амьдралын баталгаа бий болно гэж томьёолдогоо дахин хэлье.<br />
Гурав. Шинэчлэлийг шинэ үзэл санаагаар<br />
Саяхан манай улсын эрдмийн уурхай болсон МУИС-ийн дугуй танхимд<br />
зохион байгуулагдсан эрдэмтэд, судлаачид оролцсон “Тэсрэлтэт технологийн<br />
эрэн ба бодлого” хэлэлцүүлэгт миний бие ухаалаг, чадварлаг залуусыг төлбөрийн<br />
чадварыг нь үл харгалзан бэлддэг тогтолцоо бий болгох талаар санал дэвшүүлж,<br />
үзэл бодлоо илэрхийлсэн.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
230
Төлбөрийн чадвар нь хязгаарлагдмал боловч оюуны чадавхтай<br />
залуучуудыг тэтгэлэгт хөтөлбөрт хамруулах санал дэвшүүлсэн. Дэвшүүлсэн<br />
саналыг их, дээд сургуулийн төлөөллүүд таатай хүлээн авч хэрэгжүүлэхээ<br />
илэрхийлсэн.<br />
Хувийн хэвшил хүнээ бэлдээд, чадварлаг боловсон хүчнийг татаж байхад<br />
төрийн алба хүн ирж ажиллахыг хүлээгээд сууж таарахгүй. Өсөн дэвжих төрийн<br />
үйлийг өрсөлдөх чадвартай, өндөр боловсролтой, ёс зүйтэй хүмүүс залгуулах<br />
учиртай.<br />
Дэлхийн улс орнуудад хувийн хэвшлийн хийж ирсэн “хээд хантинг” буюу<br />
мэргэжлийн топ экспертүүдийг байгууллагадаа урин ажиллуулдаг туршлагыг<br />
Мерит зарчмын хүрээнд төрийн албанд нэвтрүүлнэ.<br />
Хээд хантинг нь”Шууд”, ”Шууд бус”, “Гуравдагч тал” гэсэн 3 төрөлтэй байдаг<br />
байна. Судлаад үзнэ биз ээ.<br />
231
Чадахуйн зарчмын мөн чанар ч ийм юм аа.<br />
Дөрөв. Хууль дээдлэх ёс-хариуцлага.<br />
Төрийн албаны шинэтгэл, төлөвшлийн үндэс суурь нь төрийн албан хаагч<br />
Та бид өөрсдөө шударга ёсны туйл байж, хуулиа чандлан мөрдөх учиртай юм аа.<br />
Та бид өргөсөн тангарагтаа үнэнч байж гэмээнэ төрийн ажил үйл урагштай,<br />
төр түвшин байх хийгээд тангаргаа биелүүлж чадаж байвал түмэн олны төрдөө<br />
итгэх итгэл дээшилнэ.<br />
Шударга, ёс зүйтэй, авлигагүй нийгмийг хүссэн гадаад хэлтэй, боломжийн<br />
мэдлэг боловсрол эзэмшсэн иргэдийн орчин үеийн их нүүдэл дэлхий дахинаа<br />
явагдаж байна. Бид гадаад руу ажиллахаар явж байгаа хүмүүсээ дан ганц эдийн<br />
засаг, илүү орлогын талаас нь төдийгүй шударга ёсны хүсэмжлэлдээ хөтлөгдөн<br />
яваа эсэхийг ч бодолцох ёстой болжээ.<br />
Өндөр хөгжилтэй оронд боловсрол эзэмшсэн Төрийн албан хаагчдыг<br />
дэмжинэ.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
232
Хууль дээдлэн ажиллана гэдэг хамгийн товчоор үүрэг, хариуцлагаа<br />
ухамсарлана, бас эрхээ зөв эдэлнэ гэсэн үг. Хуулиас ангид, хуулиас гадуур<br />
амьдрах боломжгүй болсон нийгэм, цаг үед бид ажиллаж байна.<br />
Эрх эдлэхээс гадна эрдэм илүү байх нь чухлыг дахин хэлье.<br />
Хууль дээдлэх төрийн албаны амин чухал зарчмыг хэрэгжүүлэгч, зохион<br />
байгуулагч, үлгэрлэгч, манлайлагч, харилцагч нь төрийн албан хаагч та бид нар<br />
юм.<br />
Хүний эрх, шударга ёс, хуулийг дээдэлж хууль сахиулдаг салбарын сургалт,<br />
эрдэм шинжилгээний гол түшиц байгууллага болсон Дотоод Хэргийн Их<br />
сургуулийн саруул танхимыг сонгон өнөөдрийн сургалтаа явуулж буй нь ч<br />
санамсаргүй тохиолдол биш юм.<br />
2020 он хуулиа дээдэлсэн, ёс зүйн дээд эрэмбийг төрийн албанд<br />
нутагшуулсан жил байна.<br />
Тав. Технологийн шинэчлэл – бүтээлч сэтгэлгээ<br />
“Сөрөг үйл явдлыг сөрөн зогсож болдог, харин цаг нь ирсэн үзэл санааг<br />
зогсоох боломжгүй” гэсэн ухаантны үг буй. Шинэ хуулиар баталгаажсан төрийн<br />
албаны шинэчлэлт, дэлхийн улс орнуудын хэрэгжүүлж буй НҮБ-ын Тогтвортой<br />
хөгжлийн зорилтууд бол нийгэм, иргэдийн хүсэн хүлээж байгаа “шинэ үзэл<br />
санаа”. Үүнийг зогсоох боломжгүй юм.<br />
Шинэ үзэл санааг тээгч, нийгэмд түгээн дэлгэрүүлэгч байх эрх, бас үүрэг<br />
нь төрийн захиргааны тэргүүн түшмэд, Та нараар манлайлуулсан Төрийн албаны<br />
салбар зөвлөлийн гишүүд, нарийн бичгийн дарга нарт ногдож байна.<br />
Улс орны хэмжээнд хийж буй ажил, гарч буй үр дүн багагүй бий ч цөөн<br />
гэлтгүй болох бүтэхгүй зүйл тэр бүхнийг маань харлуулах явдал гардаг. Болж<br />
бүтэхгүй зүйлсээс урьдчилан сэргийлж чадахгүй бол нэгэнт эхэлсэн хар бараан<br />
зүйл гинжин урвал адил цааш үргэлжлэх магадлалыг тодорхойлсон “Хагархай<br />
цонхны онол” гэж байдаг.<br />
233
Товчхондоо гэм буруутай, ёс зүйгүй үйлдлийг гаргуулахгүй байх нь хамгийн<br />
зохистой гэсэн үг. Буруу үйлдлийг давтан үйлддэг. Энэ байдалтай эвлэрч болохгүй.<br />
Тиймээс ч иргэд, олон нийтийн дунд төрийн албаны шинэчлэлтийн хүлээлт өндөр<br />
давтамжтай, шударга ёсны хүсэмжлэл их байгаа нь тодорхой.<br />
Дижитал шилжилтийн эринд төрийн албыг хэрхэн үр ашигтай зохион<br />
байгуулахаас бидний шинэтгэлийн үр дүн ихээхэн хамаарах нь тодорхой байна.<br />
Технологийн асар их хурд, өсөн нэмэгдэж буй хэрэгцээ, хэрэглээний орчинд бид<br />
хоцорч чирэгдэхгүй, бүдэрч унахгүй, харин ч манлайлж явах учиртай.<br />
Манай улсын хувьд интернэтэд гар утаснаасаа ордог хүн давхардсан<br />
тоогоор 3.9 сая, суурин интернэт хэрэглэгчид 300 мянга байгаа бол фэйсбүүкийг<br />
2.2 сая хүн хүн хэрэглэдэг болж, интернэтийн суурь дэд бүтэц болон<br />
хэрэглээгээрээ цахим шилжилтэд үндсэндээ бэлэн болчихсон ийм цаг үед бид<br />
амьдарч байна.<br />
Цаашид төрийн албаны үйл ажиллагааг блокчэйн технологи (нэгдмэл цахим<br />
мэдээллийн сан)-д шилжүүлэх том алхам бидний урд байна.<br />
Саяхан электрон засаглалын асуудлаар өргөн хүрээтэй хэлэлцүүлэг<br />
хийгдэж, Эстони улстай хамтран ажиллахаар боллоо. Эстони улс үндсэндээ<br />
дижитал орон болж, төрийн байгууллагуудынх нь ихэнх үйлчилгээ блокчэйн<br />
технологид суурилан 24/7-ийн (24 цаг 7 хоног) тасралтгүй системд шилжиж чаджээ.<br />
Төрийн бүх үйлчилгээ өдөр шөнө, амралт баяр ёслолын өдрүүдээс үл хамааран<br />
онлайнаар явагдаж байна. Мэдээллийн аюулгүй байдлаа хангах үүднээс дэлхийн<br />
анхны дата Элчин сайдын яамыг Люксембург улсад нээжээ.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
234
Аргентин энэ оны эхний өдрөөс цаасгүй Засгийн газартай болж, технологийг<br />
авлигатай тэмцэх гол түншээ болгож байна.<br />
Хятадад “нийгмийн оноо”-ны системийг туршиж эхэлж. Архи их авдаг,<br />
уудаг, гарцгүй газраар гардаг, гудамжинд зүй бус авирладаг хүнийг царайгаар нь<br />
таниад хиймэл оюун ухааны оролцоотойгоор зээлжих зэрэглэлийг нь бууруулж,<br />
нийгмийн хариуцлага хүлээлгэж байна.<br />
Хүнд суртал цагийн дайсан байдаг бол дижитал шилжилт цаг хугацааны<br />
найз нөхөр болж байна.<br />
Хүн төрөлхтний түүхэнд хамгийн амь бөхтэй дагалдаж ирсэн худлаагийн<br />
асуудал дижитал эринд байхгүй болох нь. Энэхүү зайлшгүй үзэгдлийг сөрөх ч юм<br />
уу, устгах, тойрох боломжгүй. Харин үүнийг яаж нийлэмжтэй, хүртээмжтэй<br />
ашиглаж маш хурдан нэвтрүүлэх вэ гэдгийг бодох хэрэгтэй болж байна. Технологи,<br />
хууль 2 бүх секторт нэвтрэх нь. Бид үүнд бэлэн байж, зөв ашиглах хэрэгтэй байна.<br />
Оксфордын их сургуулиас төрийн албаны үр ашгийн индексийг 12<br />
үзүүлэлтээр жил бүр гаргадаг. Энэ судалгаанд манай улс хамрагддаггүй ч<br />
үндэсний хэмжээнд адил төстэй шалгуураар индекс тогтоож болно гэж бодож<br />
235
байна. Ямар үзүүлэлт дээр аль улс ямар үзүүлэлтээр явж байгааг хялбархан харж<br />
болдог.<br />
Та бид өнөөдөр шинэтгэлийн олон чухал асуудлыг хэлэлцэж, улс орондоо<br />
мэргэшсэн, тогтвортой, хариуцлагатай, чадварлаг төрийн албыг төлөвшүүлэх<br />
зорилтыг хэрэгжүүлэх арга замын талаар зөвшилцөж санал бодлоо солилцон, ирж<br />
буй 2020 онд дэвшүүлэх зорилт, хийх ажлынхаа талаар өнөөдөр ярилцана.<br />
Ирэх он жилүүдэд Төрийн албаны зөвлөл, төрийн бүх шатны<br />
байгууллага, төрийн албан хаагчдыг их сорилт хүлээж байна.<br />
Төрийн албаны зөвлөл өөрөө төрийн ажил, төрийн албаны толь байх ёстой<br />
гэдгийг бид ойлгож, ухамсарлаж байгаа.<br />
Шинэтгэлийг бүрэн дүүрэн гүйцэтгэхэд төрийн албан хаагчид төдийгүй<br />
улстөрчдийн сэтгэлгээ, зан үйлийн өөрчлөлт маш чухал байна.<br />
“21 дүгээр зууны “бичиг үсэггүй хүн” гэдэг уншиж, бичиж чаддаггүй хүнийг<br />
хэлэхгүй, харин суралцдаггүй, бас юуг хаяж, юуг шинээр сурах ёстой вэ? Юунд ач<br />
холбогдол өгч, эрэмбэ тогтоох вэ гэдгээ мэддэггүй хүнийг хэлнэ”. Энэ хатуу үгийг<br />
дижитал болон харилцааны хувьсгалыг соёлын талаас нь судалсан, “Фортюнь”<br />
сэтгүүлийн редактор, футурист Алвин Тоффлер хэлснийг бид санахад илүүдэхгүй<br />
ээ.<br />
Хуулийн хэрэгжилтийн хүрсэн түвшинг дүгнэж, ирэх жилийн хүрэх<br />
өндөрлөгөө тогтоох Төрийн албаны зөвлөлийн нэгдсэн сургалтад амжилт хүсье.<br />
---о0о---<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
236
Өмнөговь аймгийн төрийн албан хаагчдад<br />
зориулсан сургалтыг нээж хэлсэн үгнээс<br />
Даланзадгад хот 2019.06.13<br />
Эртний уламжлалт монгол төрийнхөө шинэ түүхийн хуудсыг бичилцэж,<br />
төрийн үйл хэргийг энэ цаг үед буухиалан авч яваа Та бүхэнд энэ өглөөний мэнд<br />
хүргэе!<br />
Говьд зуншлага сайхан болох төлөвтэй байна. Уулзсан хүмүүсийн нүүр<br />
царайнд баяр баясгалан, үг ярианд нь өөдрөг үзэл мэдрэгдэж байна.<br />
Төрийн албаны үзэл санаа, зарчмыг цоо шинээр зохицуулсан Төрийн<br />
албаны тухай шинэ хууль хүчин төгөлдөр мөрдөгдөөд хуанлийн хуудас 164 дэх<br />
удаагаа эргэж байгаа энэ өдөр бүгдээрээ уулзалдаж байна. Бидний хийх ёстой<br />
ажил хором мөчөөр хэмжигдэж байгаа учраас цаг хугацааны мэдрэмжтэй байх<br />
үүднээс энэ хугацааг байнга хэлж, сануулж явна.<br />
Төрийн албаны шинэтгэлийг ажил хэрэг болгох, гардан хэрэгжүүлэх үүрэг<br />
хариуцлагыг хүлээсэн та бид энэ шинэтгэлд бэлэн болох нь юу юунаас чухал.<br />
Шинэ ажлын гарааны нөхцөлөө бодитойгоор тодорхойлж, мэдээллийн хүртээмж,<br />
ойлголтоо нэгтгэж чадвал үр дүн гарна.<br />
Шинэчлэлтийг бүх салбарт үр дүнтэй хүргэх зорилтыг Төрийн албаны<br />
зөвлөлийн шинэ бүрэлдэхүүн тавьж байна.<br />
237
Яамдын Төрийн нарийн бичгийн дарга, агентлагийн захирал, аймаг,<br />
нийслэлийн ЗДТГ-ын дарга, ИТХ-ын нарийн бичгийн дарга зэрэг тэргүүн, эрхэлсэн<br />
түшмэл, төрийн өмчийн болон төрийн өмчийн оролцоотой компани, үйлдвэрийн<br />
газрын захирлууд зэрэг топ менежерүүдийн сургалтыг үе шаттайгаар хийж байна.<br />
Энэ сургалтад оролцсон аймгийн удирдах ажилтнууд шинэтгэлийн үзэл<br />
санааг нутаг орондоо түгээн дэлгэрүүлж ажиллаж байгаа гэдэгт эргэлзэхгүй байна.<br />
Эдийн засгийн бодлого, өрсөлдөх чадварын судалгааны төвөөс жил бүр<br />
гаргадаг аймгуудын өрсөлдөх чадварын тайлан судалгаагаар Өмнөговь аймаг<br />
2018 онд улсдаа өндөрт эрэмбэлэгдсэн. Эдийн засгийн хөгжил, хүн амын<br />
амьжиргааны түвшин, үндсэн дэд бүтэц, төсөв санхүү, институтийн тогтолцоо<br />
зэрэг үзүүлэлтээр тэргүүлсэн төдийгүй засаглалын үр ашгийн үзүүлэлт өмнөх<br />
жилээс илүүтэй ахисан.<br />
Аймгийн удирдлагын бодлого шийдвэр, төсвийн удирдлага, захиргааны<br />
зохицуулалт, төрийн үйлчилгээний үр ашгаараа нэгд эрэмбэлэгдсэн.<br />
АЖИЛ-ыг Алдаагүй бодлого, Жинхэнэ албан хаагч, Иргэн төвтэй<br />
үйлчилгээ, Лидер-манлайлагч гэж ойлгож болно.<br />
Хүн ам, өрхийн тооноос эхлээд улс орныхоо эдийн засагт оруулж буй хувь<br />
нэмэр гээд олон эерэг үзүүлэлтүүд жил ирэх тутам өсөж байгаа нь Өмнөговийн<br />
хөгжлийн толь, хүн ардынх нь өөдрөг ирээдүйн баталгаа. Хөгжлийн хурд их байх<br />
тусам сорил бэрхшээл, шийдвэрлэх ёстой асуудлууд мөн адил өсөж байдаг жам<br />
энд бас байгаа.<br />
Багийн ажил сайн байж сумын ажил сайн байна, сумын ажил сайн байж<br />
аймгийн ажил сайн байх нь ойлгомжтой. Баг, сумын ажил сайн байх эсэх нь<br />
байгууллага, агентлаг, газруудын ажил үйлс, тэнд ажиллаж байгаа хүмүүсийн үйл<br />
ажиллагаанаас хамаарна.<br />
Улс орны хэмжээнд хийж буй ажил, гарч буй үр дүн багагүй бий ч цөөн<br />
гэлтгүй болох бүтэхгүй зүйл тэр бүхнийг маань харлуулах явдал гарах юм. Саяхан<br />
дипломат албанд ажилладаг хүн хар тамхины хэрэгт холбогдсон нь “нэг үхрийн<br />
эвэр доргивол мянган үхрийнх доргидог” гэдгийн нэг жишээ, буруу хүнийг<br />
томилсны хар гай юм.<br />
Тиймээс ч иргэд, олон нийтийн дунд төрийн албаны шинэчлэлтийн хүлээлт<br />
өндөр давтамжтай, шударга ёсны хүсэмжлэл их байна. Бүгдийг нэг дор, нэг зэрэг<br />
хийх боломжгүй ч сайтар төлөвлөсөн эрэмбэ дарааллын дагуу ажиллаж чадвал<br />
иргэдийн төрд итгэх итгэлийг нэмэгдүүлэх боломжтой.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
238
....Шинэтгэлийн үйл явц иргэд, олон нийтийн төдийгүй олон улсын<br />
байгууллагын дэмжлэгийг хүлээх болсон нь бодит ахиц дэвшил. НҮБ-ын Хөгжлийн<br />
хөтөлбөртэй хамтран “Мэргэжлийн, иргэн төвтэй төрийн албыг бэхжүүлэх нь”<br />
төслийг хэрэгжүүлж байна. Энэ ажлын явцад төрийн албаны тогтвортой байдал,<br />
төрийн албан хаагчдын хөдөлгөөн, жендерийн асуудал, мэргэшүүлэх болон<br />
онлайн сургалтын агуулга, хөтөлбөр, мэргэшлийн шалгалтыг шинэчилнэ.<br />
Одоо ингээд ярианыхаа дараагийн хэсэгт оръё. Энэ хэсэгт би төрийн<br />
албаны орчин үеийн чиг хандлагатай уялдуулаад та бүхэнд хэрэгтэй зарим<br />
мэдээллийг хуваалцана.<br />
Технологийн асар их хурд, өсөн нэмэгдэж буй хэрэгцээ, хэрэглээний орчинд<br />
бид хоцорч чирэгдэхгүй, бүдэрч унахгүй, харин ч манлайлж, хөтөлж явах ёстой<br />
болж байна.<br />
Мэдлэгтэй, ур чадвартай, мэдээлэл боловсруулж чаддаг төрийн албан<br />
хаагч үүнийг чадна. Тиймээс төрийн албыг АЧАА гэж зүйрлэвэл Алдаагүй<br />
бодлогыг Чадварлаг ажилтан хэрэгжүүлсний үр дүнд Айдасгүй иргэдийн<br />
Амьдралын баталгаа бий болно гэж томьёолмоор байна.<br />
239
Зөвхөн интернэтийн орчны нэг минутыг харъя. 1 сая орчим доллараар<br />
бараа бүтээгдэхүүн авч, 188 сая и-мэйл, 18 сая мессеж, 87,500 жиргээ бичигдэж,<br />
нийгмийн сүлжээнд 1 сая хүн орж, 390.000 аппликэйшн таталт хийгдэж байх<br />
жишээтэй.<br />
Улс орны хөгжил дэвшилд биднээс үндсэндээ үл хамаарах, эсвэл маш<br />
бага хамааралтай олон хүчин зүйл бий. Соёл, зан заншил, уур амьсгалын<br />
өөрчлөлт, дэлхийн зах зээл дээрх алт, зэсийн үнэ гээд.<br />
Харин бидний хийж, сайжруулж чадах зүйл бол төрийн үйлчилгээ. Төрийн<br />
үйлчилгээг сайжруулж, үр дүнд нь маш олон эерэг өөрчлөлт гаргаж чаддаг жишиг<br />
өндөр хөгжилтэй улс орнуудад байна. Монгол маань өөдлөн дэгжиж, хүчирхэг, нэр<br />
хүндтэй явсан түүх бидэнд бий. Улс орноо хөгжүүлж, хүн ард нь аз жаргалтай байх<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
240
тийм орчин, нөхцөлийг буй болгоход төрийн албаа төгөлдөржүүлэх төрийн албан<br />
хаагч та бидний хүчин чармайлт юу юунаас чухал байна.<br />
Засгийн газраас 2019 оныг “Иргэн төвтэй төрийн үйлчилгээний жил”<br />
болгон зарласан. Иргэдийн хэрэгцээнд суурилсан, ил тод төрийн үйлчилгээний үр<br />
дүнд суурилсан удирдлагыг бий болгох Засгийн газрын зорилт төрийн албаны эрх<br />
зүйн шинэ орчин, шинэтгэлийн үйл явцтай нягт уялдаж байгаа.<br />
Төрийн албаны шинэ хуулиар төрийн албанд ажиллах босго өндөр болж,<br />
тохиолдлын хүн томилогдохгүй байх эрх зүйн үндэс тавигдсан.<br />
Энэ бүхний ард өөрийн итгэл үнэмшил, байр суурьтай, ирээдүйдээ итгэлтэй<br />
төрийн жинхэнэ албан хаагч төлөвшиж, үр дүнд нь төрийн алба, улс орны нэр хүнд<br />
өндөрсөнө гэдэгт би хувьдаа эргэлздэггүй.<br />
Төрд бэлтгэгдсэн, мэргэшиж төлөвшсөн хүмүүс ямар ч байдалд барьц<br />
алдахгүй байх сэтгэлийн хат, маневр (хөрвөх чадвар)-тай байдгийн ганц хоёр<br />
жишээг сонирхуулъя гэж бодлоо. Наанаа хөгжилтэй мэт харагдавч цаад утга<br />
агуулгаар нь ойлгох гээд үзвэл нэгийг бодогдуулж хоёрыг ухааруулна байх.<br />
Ирэх он жилүүдэд Төрийн албаны зөвлөл, төрийн бүх шатны<br />
байгууллага, төрийн албан хаагчдыг их сорилт хүлээж байна.<br />
Төрийн албаны зөвлөл өөрөө төрийн ажил, төрийн албаны толь байх ёстой<br />
гэдгийг бид ойлгож, ухамсарлаж байгаа.<br />
Шинэтгэлийг бүрэн дүүрэн гүйцэтгэхэд төрийн албан хаагчид төдийгүй улс<br />
төрчдийн сэтгэлгээ, зан үйлийн өөрчлөлт маш чухал.<br />
Ажилдаа чин сэтгэлээсээ ханддаг албан хаагчидтай төрийн албыг<br />
төлөвшүүлэхийг зорьж байна. Хийх ажлаа илүү үр нөлөөтэйгөөс нь эхлүүлэх,<br />
шинэчлэлийнхээ үзэл баримтлалыг иргэдэд ойлгуулан таниулж, иргэдийн зүрх<br />
сэтгэлд хүрэхийг чухалчилж байна.<br />
...Энэ шинэчлэлийг эрчимжүүлж манлайлахад төрийн албан хаагч та<br />
бүхний чин сэтгэл, шаргуу үйл ажиллагаа чухал байна....<br />
-o0o-<br />
241
“21 ДҮГЭЭР ЗУУНЫ <strong>ТӨРИЙН</strong> <strong>АЛБАНЫ</strong> МЕНЕЖЕР”<br />
номын нээлтийн ёслолын үйл ажиллагаа дээр<br />
хэлсэн үг<br />
2019.08.30<br />
Улсын Их Хурлын эрхэм гишүүн, Монгол Улсын сайд, Засгийн газрын Хэрэг<br />
эрхлэх газрын дарга Л.Оюун-Эрдэнэ, Эрхэм хүндэт зочид оо!<br />
Эрдэм номын их үйлс дэлгэрэх хичээлийн шинэ жилийн босгон дээр Та<br />
бүхнийг урьсан маань учиртай. Яагаад гэвэл бид “21 дүгээр<br />
зууны төрийн албаны менежер” номыг төрийн албан ёсны<br />
хэл дээр унших боломж бүрдэж байгаа баярт мөчийг хамтдаа<br />
хуваалцах гэж байна.<br />
“21 дүгээр зууны төрийн албаны менежер” ном төрийн<br />
албаны удирдах, гүйцэтгэх албан тушаалтнууд, монгол<br />
төрийн ирээдүйн залуу халаа, оюутан сурагчид, судлаач<br />
шинжээчдийн ширээний төдийгүй сэтгэлгээний ном болно<br />
гэдэгт итгэлтэй байна.<br />
Орчуулах, хянан тохиолдуулах эрдэм нь үг найруулгыг механикаар<br />
хуулбарлан буулгах төдийхөн хэрэг биш, нэг үндэстний соёлын үнэ цэнтэй<br />
бүтээлийг нөгөө үндэстний сэтгэхүйд дүйцүүлэн хувиргах бүтээлч үйл ажиллагаа<br />
юм.<br />
Тийм ч учраас нэгэн гүн ухаантан "... ямар улс хамгийн түрүүнд орчуулга<br />
түлхүү хийж эхэлсэн байна, тэр улс түрүүлэн хөгжиж байсан зүй тогтлыг олж<br />
харахад төвөггүй" гэснийг анхаарахгүй байх аргагүй.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
242
Дээрх үг сэргэн мандалтын үеийн философич Макиавеллийн хэлсэнчлэн<br />
“Ард түмний гарт эд агуурс, материал баялаг өгөхөөс илүүтэйгээр түүнтэй тэнцэх<br />
ном өгвөөс тэд өөрсдөө баялгийг бий болгож чаддаг” гэдгийг бэлхнээ нотолж<br />
байгаа хэрэг.<br />
Төрийн албаны тухай шинэ хуулийн гол үзэл баримтлал болсон чадахуйн<br />
зарчмын үндсэн суурь нь төрийн албан хаагчдыг мэргэшүүлэх, ажил хэргээ<br />
явуулахад нь шаардлагатай мэдлэг, ур чадварыг олгоход дэмжлэг үзүүлэх явдал.<br />
Энэ асуудлыг Төрийн албаны зөвлөл, ЗГХЭГ-аас онцгойлон анхаарч төрийн<br />
албан хаагчийн “Мэргэшүүлэх багц сургалтын агуулга, хөтөлбөр”-ийг шинэчлэн<br />
баталсан.<br />
Шинэ агуулга, хөтөлбөрийн дагуу төрийн албаны тэргүүн болон эрхэлсэн<br />
түшмэлийн сургалтыг үе шаттайгаар зохион байгуулж байна.<br />
9 дүгээр сараас ээлжит сургалтууд үргэлжилж энэ ондоо багтаан тэргүүн,<br />
эрхэлсэн, ахлах түшмэлийн ангилалд 3000 гаруй төрийн албан хаагчдын<br />
сургалтыг зохион байгуулна.<br />
Энэ ажилд НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөр, Канад Улсын Засгийн газраас<br />
хамтран хэрэгжүүлж байгаа “Монгол Улсад мэргэжлийн, иргэн төвтэй төрийн<br />
албыг төлөвшүүлэх нь” болон “MERIT” төслөөс мэргэжил, арга зүй, санхүүгийн<br />
дэмжлэг үзүүлэн ажиллаж байна.<br />
243
Удирдлагын академид сургалтын агуулга, хөтөлбөр шинэчлэх ажил<br />
үргэлжлэн хийгдэж байгаа. Үүний зэрэгцээ Төрийн албаны зөвлөлөөс топ<br />
менежерүүдийн мэргэшүүлэх сургалтад гадаадын нэр хүндтэй их сургуулийн<br />
болон өөрийн орны эрдэмтэн, багш нарыг урьж оролцуулж байна.<br />
Төрийн албаны зөвлөлөөс хамгийн сүүлийн үеийн гэгдэх, олон улсын<br />
практик шалгуурыг давж, судлаач, шүүмжлэгчдээс өндөр үнэлгээ авсан сурах<br />
бичиг, зохиол бүтээлийг сонгож, энэ чиглэлийн таван ч номын зохиогчийн эрхийг<br />
авах гэрээ байгуулаад байгаа.<br />
Эдгээрийн нэг нь өнөөдөр Та бүгдэд эх хэл дээр хөрвүүлэгдэн очиж байгаа<br />
төрийн албаны удирдах ажилтны ур чадварын тухай профессор Зегер ван дэр<br />
Валын “21 дүгээр зууны төрийн албаны менежер” ном юм.<br />
Би өөрөө профессор Зегерийн хичээлд топ менежерүүдтэйгээ хамт<br />
сууж, бас энэ номыг уншсан. Төрсөн сэтгэгдлээсээ товч хуваалцъя.<br />
Иргэдэд үйлчлэх зорилго, үүргээ улам сайн гүйцэтгэхийн зэрэгцээ<br />
хувьсамтгай, тодорхойгүй, төвөгтэй, эргэлзээтэй болсон VUCA орчинд ажиллахад<br />
хэрэг болох олон шинэ ур чадварыг эзэмших нь чухлыг номд өгүүлжээ.<br />
Эдгээр ур чадваргүйгээр төрийн алба, төрийн албан хаагчид нийгмээ урагш<br />
хөгжүүлэх хөдөлгүүр байж чадахгүй, харин ч арагш чангаасан тоормос болох цаг<br />
үед амьдарч байгааг нотлон өгүүлсэн байна лээ.<br />
Бид дэлхий ертөнц, нийгмийн маш хурдацтай өөрчлөлтийн энэ цаг үед<br />
“болж байсан юм, болох байлгүй дээ” гэсэн байдлаар ажиллаад явахгүй нь ээ.<br />
“Бүргэд өндөрт нисэх тусам алсыг хардаг”. Энэхүү номыг унших, судлах<br />
тусам төрийн албан хаагчид алсыг харна гэдэгт эргэлзэхгүй байна.<br />
Хандлага, сэтгэлгээний олон чухал шинэ санаа дэвшүүлэн тавьж,<br />
холбогдох арга хэрэгслүүд, олон улсын амжилт болон бүтэлгүйтлийн жишээ,<br />
кэйсийг толилуулсан нь уншигчдад ач тусаа өгнө гэдэгт итгэлтэй байна.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
244
90-ээд оны дунд үеэс хойш төрсөн “унаган дижитал-Z” (зэт) үеийнхэн<br />
нийгмийн идэвхтэй амьдралд орж байгаа энэ үед тэдний сэтгэл зүйн онцлог<br />
байдлыг таньж мэдэх, зөв удирдах талаар сонирхолтой санаануудыг ч уг номоос<br />
Та бүхэн олж мэдэх болно.<br />
Номд дурдагдаж байгаа дэлхий хөгжлийн 21 дүгээр зууны чиг хандлага,<br />
сорилт, бэрхшээл манай орны хувьд ч ихээхэн төстэй. Иймд бид ялангуяа төрийн<br />
албан хаагчдыг 21 дүгээр зуунд хэрхэн бэлдэх вэ гэдэгт уг номоос авах туршлага,<br />
санаа маш их.<br />
Улсын Их Хурлын ТББХ энэ хавар Төрийн албаны зөвлөлийн үйл<br />
ажиллагааны тайланг хэлэлцээд 2030 он хүртэл төрийн албаны шинэтгэлийг<br />
хэрэгжүүлэх үзэл баримтлал, стратегийн баримт бичиг боловсруулахыг бидэнд<br />
даалгасан.<br />
Үүний зэрэгцээ Л.Оюун-Эрдэнэ сайдын санаачилгаар Монгол Улсын урт<br />
хугацааны хэтийн төлөвийг тодорхойлох ажил Засгийн газрын бүхий л түвшинд<br />
хийгдэж байгаа.<br />
Дээр дурдсан бодлогын баримт бичгүүд, стратеги, мөн хүний нөөцийн<br />
удирдлагатай холбоотой журмууд, ялангуяа албан тушаалд тавигдах тусгай<br />
шаардлагад эдгээр үзэл санааг тусган, Монголын хөрсөнд буулгаж болохоор шинэ<br />
санаа дэвшүүлснийг эх хэлнээ хөрвүүлсэн нь цагаа олсон ажил боллоо.<br />
“21 дүгээр зууны төрийн албаны менежер” номыг зохиогч Сингапурын Их<br />
сургуулийн профессор Зегер ван дэр Вал, орчуулсан төслийн техникийн зөвлөх<br />
Ц.Даваадулам, редакторласан УИХ-ын даргын зөвлөх Ж.Сүхбаатар нарт<br />
хүрэлцэн ирсэн Та бүхний болон Төрийн албаны зөвлөлийн өмнөөс талархал<br />
илэрхийлье.<br />
Бид шинэ зууныхаа ажил үйлсийг бодож төлөвлөхдөө, НҮБ-аас дэвшүүлсэн<br />
тогтвортой хөгжлийн зорилтуудыг үндэснийхээ хэмжээнд хэрэгжүүлэхдээ шинэ<br />
зууны төрийн албаны өнгө төрхийг тодорхойлсон энэ номын авлага болгоё гэж<br />
зорьсон юм.<br />
“Ном надад хаан ширээнээс илүү үнэтэй” гэсэн их зохиолч Шекспирийн<br />
үгээр номын цагаан буян ашид дэлгэрэхийг билэгдэн энэхүү ёслолын үйл<br />
ажиллагааг нээснийг мэдэгдье.<br />
---о0о---<br />
245
Яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга, Агентлагийн<br />
дарга нарын төрийн жинхэнэ албан хаагчийн<br />
тангараг өргөх ёслолын үйл ажиллагааг нээж<br />
хэлсэн үг<br />
Төрийн ёслол хүндэтгэлийн өргөө<br />
2019.05.31<br />
Өнө эртний уламжлалт монгол төрийн нэн шинэ түүхийн хуудсыг бичилцэж,<br />
төрийн үйл хэргийг энэ цаг үед буухиалан авч яваа Та бүхэнд төрийн жинхэнэ<br />
албан хаагчийн тангараг өргөх билэгт сайн өдрийн мэнд хүргэе!<br />
Төрийн албаны үзэл санаа, зарчмыг цоо шинээр зохицуулсан Төрийн<br />
албаны тухай шинэ хууль хүчин төгөлдөр мөрдөгдөөд хуанлийн хуудас 150 дахь<br />
удаагаа эргэж байгаа энэ өдөр хуулийн дагуу төрийн жинхэнэ албан хаагчийн<br />
тангараг өргөхөөр Та бүхэн хүрэлцэн ирээд байна.<br />
Гарал үүслээс нь хөөвөл “Тангараг” нь үнэнч шударга, бат нотыг амласан<br />
андгайлал, ариун нандин үг, бичиглэл.<br />
Тангаргаасаа няцна гэдэг аль ч үед, ямар ч соёлт улс оронд хамгийн<br />
шившигтэй явдал байж ирснийг түүх шастираас мэднэ.<br />
Авьяас билигт их бичгийн хүн Данзанравжаа хоосон тангарагладаг,<br />
тангарагтаа хүрдэггүй хүнийг “тангаргийн буг”-тай адилтгаж байжээ. Иймээс<br />
өргөсөн тангараг гэдэг ам ажил нь нэгдэлтэй байхын утга учир юм.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
246
Төрийн жинхэнэ албан хаагчийн тангараг гурван гурвыг билэгдсэн 33 үгтэй.<br />
Үг цөөн байх тусмаа хүчтэй гэдэг.<br />
Хуулийн бүхэл бүтэн зүйл заалт бүрийг агшааж хэдхэн үгэнд багтаасан нь<br />
монголчуудын “Үхрийн мах давсагтаа багтдаг” гэж ярьдагтай адил.<br />
Тангараг бол амлалт, бас хариуцлага. Өргөсөн тангарагтаа үнэнч байж,<br />
нийтийн тусын тулд хууль бус, шударга бус явдалтай эвлэрэхгүй байх нь<br />
тангаргийн амин сүнс юм.<br />
Төрийн албаны шинэчлэл, төлөвшлийн үндэс суурь нь хамгийн товчоор<br />
хэлбэл хуулиа чандлан мөрдөж, Та өөрөө шударга ёсны туйл байх амлалт юм.<br />
Тангарагтаа үнэнч байж гэмээнэ төр түвшин байна, таны сэтгэл амгалан байна,<br />
түмэн олны Монгол төрдөө итгэх итгэл дээшилнэ. Бид зөв ажлыг зөв хүнээр<br />
хийлгэж, зөв үр дүнд хүрэх өнөөдрийн биш өнө холын зорилготой ажиллаж байна.<br />
“Сөрөг үйл явдлыг сөрөн зогсож болдог, харин цаг нь ирсэн үзэл санааг<br />
зогсоох боломжгүй” гэсэн ухаантны үг буй. Шинэ хуулиар баталгаажсан төрийн<br />
албаны шинэчлэл, Тогтвортой хөгжлийн зорилтууд бол нийгэм, иргэдийн хүсэн<br />
хүлээж байгаа “шинэ үзэл санаа” юм. Үүнийг зогсоох боломжгүй.<br />
Энэ үзэл санааг тээгч, нийгэмд түгээн дэлгэрүүлэгч байх эрх нь, бас үүрэг<br />
нь төрийн захиргааны тэргүүн түшмэл-яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга,<br />
агентлагийн дарга Та бүхэнд бий.<br />
Төрдөө үнэнч зүтгэж, түмэн олондоо хоёргүй сэтгэлээр үйлчилж эх орныхоо<br />
хөгжил дэвшлийн гэрч байх хувь заяа, түүхэн боломж Та бидэнд ногдсон.<br />
Монгол төрийн түүхэнд сайныг бичих, эс бичихийн түүхэн хариуцлага<br />
бидэнд бий. Тангараг өргөсөн төрийн хүний үүрэг хариуцлага, хандлага төлөвшил,<br />
хичээл зүтгэл, хүсэл зорилгыг үлгэрлэж, алхам тутамдаа санаж яваарай.<br />
Төрийн ёслол хүндэтгэлийн өргөөнд төрийн далбаандаа адислан тангараг<br />
өргөх Та бүхний Монгол Улсынхаа төрийг түвшитгэх шударга үйл хэргийн их<br />
үйлсэд амжилт хүсье!<br />
Төрийн сүлд ивээх болтугай.<br />
-оОо-<br />
247
УИХ-д үйл ажиллагаагаа тайлагнадаг байгууллагын<br />
Тэргүүн түшмэлүүдэд зориулсан Төрийн албаны<br />
мэргэшүүлэх сургалтыг нээж хэлсэн үгнээс<br />
2019.06.08<br />
....Нийгмийн анхаарлын төвд ямагт байдаг төрийн байгууллагуудын топ<br />
менежер, дарга нар та бүхэнд энэ өглөөний мэнд хүргэе!<br />
Гараа сайн бол бариа сайн гэдэг. Төрийн албаны шинэ хууль тогтоомжийн<br />
хэрэгжилтийн гарааны саруудад сургалт ойр ойрхон зохион байгуулж байгаа.<br />
Энэ хугацаанд яамдын Төрийн нарийн бичгийн дарга, агентлагийн дарга,<br />
аймаг нийслэлийн ЗДТГ-ын дарга, иргэдийн Хурлын нарийн бичгийн дарга нарын<br />
удаа дараагийн багц сургалтууд элэгсэг дотно, ажил хэрэгч, ажил хийх<br />
тэмүүлэлтэй, харилцан бие биеэ дэмжсэн, энгийн үгээр хэлбэл танхим хүртэл<br />
бүлээн дулаан уур амьсгалтай зохион байгуулагдаж ирсэн.<br />
Төрийн албаны зөвлөлөөс анх удаа зохион байгуулсан төрийн өмчит<br />
үйлдвэрийн газрын 150 захирал оролцсон сургалт ч амжилттай болсон.<br />
Та бүхэн ч гэсэн өнөөдрийн сургалтыг албадлага хэлбэртэй бус, ач<br />
холбогдол өгч бүгдээрээ суралцагч байж чадна гэдэгт итгэлтэй байна.<br />
Төрийн албаны зөвлөлөөс ирэх долоо хоногт орон нутагт зөвлөн туслах,<br />
мэргэжил, арга зүйн зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа өргөн хүрээтэй эхэлнэ.<br />
Төрийн албаны шинэчлэлт зөвхөн төрийн жинхэнэ албан хаагчдын<br />
хүрээгээр хязгаарлагдахгүй. Шинэчлэлтийг бүх салбарт үр дүнтэй хүргэх зорилтыг<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн шинэ бүрэлдэхүүн тавьж байна.<br />
Иргэд, олон нийтийн дунд төрийн албаны шинэчлэлтийн хүлээлт өндөр<br />
давтамжтай, шударга ёсны хүсэмжлэл их байна.<br />
Төрийн албаны шинэ хуулиар төрийн албанд ажиллах босго өндөр болж,<br />
тухайн албан тушаалын багц сургалтад зайлшгүй хамрагдаж, төгссөн байх тусгай<br />
шаардлага тавигдсан.<br />
Ажлын замналаа үргэлжлүүлэх, ажил хийх сэтгэлтэй хүмүүс энэ сургалтыг<br />
хүлээдэг болж.<br />
Албан тушаалын тусгай шаардлагыг бид өөрсдөө хангаж үлгэр дуурайл<br />
үзүүлэх хэрэгтэй юм.<br />
Төрийн албаны тухай хуулийг хэрэгжүүлэх ажил, шинэчлэлийг<br />
эрчимжүүлэх, технологийн шинэчлэл, мэдээллийн эрин үе, ВУКА (VUCA) буюу<br />
улам бүр хувьсамтгай, тогтворгүй, нарийн төвөгтэй, эргэлзээтэй болж байгаа<br />
дэлхий ертөнцөд төрийн албаны удирдах ажилтан ямар ур чадвартай байх зэрэг<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
248
олон асуудлыг хамтдаа тал талаас нь нухацтай ярилцаж, мэдлэг, мэдээллээ<br />
хуваалцах сургалтуудыг үе шаттай явуулж байгаа.<br />
Сургалт сонирхолтой болох эсэх нь та бидний оролцооноос шууд<br />
шалтгаална.<br />
Өнөөдрийн сургалтдаа 2 эрхмийг урьсан.<br />
Бүгд Найрамдах Солонгос Улсын Ионсей Их сургуулийн профессор, доктор<br />
Пан Сук Ким үндэсний төдийгүй, гадаад орон, олон улсын нэр хүндтэй<br />
байгууллагын хэмжээнд үнэлэгдсэн эрдэмтэн хүн, Солонгосын Төрийн албаны<br />
комиссын дарга, Хүний нөөцийн яамны сайд байсан хүн.<br />
Раэйн Оорэнж гуай бол “Монгол Улсад мэргэжлийн, иргэн төвтэй төрийн<br />
албыг төлөвшүүлэх нь” төслийн бодлогын зөвлөхөөр ажилладаг, төрийн албаны<br />
шинэтгэлийн ажилд экспертийн зөвлөгөө өгөх чиглэлээр өндөр түвшинд<br />
мэргэшсэн, Шинэ Зеландын төрийн албаны “Төрийн албаны шинэ тэмүүлэл” гэдэг<br />
үзэл баримтлалыг үндэслэгчдийн нэг.<br />
Иргэдийн төрд итгэх итгэлийг сэргээхэд төрийн албаны менежерийн ур<br />
чадвар шууд хамаарна.<br />
Та бидний ёс зүйтэй, улс төрийн хувьд төвийг сахисан үйл ажиллагаа,<br />
шударга, хүндэтгэлтэй хандлага туйлын чухал.<br />
Төрийн албан хаагчид хуулийг чанд мөрдөж, хуулийн үзэл санаанд<br />
захирагдах, үндэсний эрх ашгийг хувийн ашиг сонирхлоос дээгүүр тавих үүрэгтэй.<br />
Ёс зүйн алдаа гаргавал хариуцлага хүлээх нь ойлгомжтой.<br />
.... Та бидний өнөөдрийн багц сургалт бол шинэчлэлтийн хүрээнд зохион<br />
байгуулагдаж буй сургалтын бүрэлдэхүүн хэсэг юм.<br />
Энэ сургалтад хамрагдсанаар та 21 дүгээр зууны төрийн албаны удирдах<br />
ажилтанд “мэдэгдэж байгаа”, бас “үл мэдэгдэх” олон олон сорилуудад<br />
бэлтгэгдэнэ.<br />
249
Бэлтгэгдэж чадсан хүн сорилуудыг бэрхшээл, хохирол багатай даван<br />
туулна.<br />
Сургалтыг хамтран зохион байгуулж буй Төрийн албаны зөвлөл, ЗГХЭГ,<br />
Удирдлагын академийнхандаа талархал илэрхийлье.<br />
Сургалтын үйл ажиллагаанд амжилт хүсье!<br />
-o0o-<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн салбар зөвлөл,<br />
орон нутгийн төрийн албаны зарим удирдах<br />
ажилтнуудтай хийсэн видео хурлыг хааж<br />
хэлсэн үг<br />
2019.05.15<br />
Өнөөдрийн хуралд санаа бодлоо илэрхийлж, ажил хэрэгч хандсан та<br />
бүхэнд баярлалаа.<br />
... Асуулт асууж, тэр бүгдэд хариулт сонсож, тэр хэмжээгээр бидний ойлголт<br />
нэг цэгт төвлөрөх, хийх ажлын зүг чигээ тодорхой болгоход тус дөхөм үзүүллээ гэж<br />
бодож байна.<br />
Видео хурлыг цаашид тодорхой давтамжтай, байнгын болгон үргэлжлүүлнэ.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
250
Өнөөдөр яригдсан асуудлууд протокольд бүрэн бичигдэж, хугацаандаа<br />
шийдвэрлэгдэх болно. Шаардлагатай асуудлаар манай ажилтнууд та бүхэнтэй<br />
эргэн холбогдож тодруулна.<br />
Хүн болгон, та бид ч мөн адил бүгдийг мэддэггүй, бас мэддэг байх албагүй,<br />
тийм ч шаардлагагүй биз. Гэхдээ яг хариуцсан ажил албандаа хэрэглэх хууль<br />
тогтоомж, дүрэм журмыг мэдэж байх, хамгийн гол нь нэг мөр ойлголттой байх нь<br />
бид үйл ажиллагаагаа шуурхай, алдаагүй явуулах суурь нөхцөл болно.<br />
Төрийн ажил, явцуу утгаар нь хэлбэл, та бидний ажлын үр дүн хууль<br />
тогтоомжид нийцэж, төрийн үйлчилгээ авч буй иргэд ч сэтгэл ханамжтай үлдэх<br />
тийм таатай орчин бүрдэж чадвал төрийн албаны шинэчлэл, бид бүхний зорьж<br />
байгаа тэр үр дүн гарна, би хувьдаа ингэж чадна гэдэгт итгэлтэй байгаа.<br />
Дээр нь нэмээд хэлэхэд хийж байгаа ажилдаа чин сэтгэлээсээ хандаж,<br />
хийсэн ажлынхаа үр дүнгээс баяр баясгалан, таашаал, урам зориг авдаг, түүнийг<br />
нь удирдлагууд ойлгож, хэр хэмжээнд нь таарсан урамшил олгодог байж төрийн<br />
алба өөрөө “амьд” байх учиртай.<br />
Хэвшмэл, царцмал байдлаар явж ирсэн бидний зарим “туршлага” шинэ<br />
орчин, шинэ цаг үед яагаад ч таарахаа больсныг бүгдээрээ хүлээн зөвшөөрөхөөс<br />
өөр аргагүй.<br />
Ирэх он жилүүдэд Төрийн албаны зөвлөл, төрийн бүх шатны<br />
байгууллага, төрийн албан хаагчдыг олон сорилт хүлээж байгаа.<br />
Төрийн албаны зөвлөл төдийгүй салбар зөвлөлүүд, тэдгээрийг ахалж яваа,<br />
гишүүнээр ажиллаж байгаа хүн бүр төрийн ажил, төрийн албаны толь байх ёстой<br />
гэдгийг та бид ойлгож, ухамсарлах хэрэгтэй.<br />
Шинэтгэлийг бүрэн дүүрэн гүйцэтгэхэд төрийн албан хаагчид, ялангуяа та<br />
бүхний сэтгэлгээ, зан үйлийн өөрчлөлт маш чухал.<br />
Ажилдаа чин сэтгэлээсээ ханддаг албан хаагчидтай төрийн албыг<br />
төлөвшүүлье. Хийх ажлаа илүү үр нөлөөтэйгөөс нь эхлүүлж,<br />
шинэчлэлийнхээ үзэл баримтлалыг иргэдэд ойлгуулан таниулж, иргэдийн<br />
зүрх сэтгэлд хүрэхийг чухалчилъя.<br />
Бүх шатны төрийн захиргааны байгууллагын томилох эрх бүхий албан<br />
тушаалтнуудад хүний нөөцийн хууль бус томилгооны зөрчлөө өөрсдөө<br />
арилгах, шүүхийн шийдвэрийг биелүүлэх, зэрэг дэв олгохдоо батлагдсан журмыг<br />
мөрдөж ажиллах хугацаатай албан даалгавар өгсөн. Хууль бусаар гаргасан<br />
шийдвэрээ албан тушаалтнууд та нар өөрсдөө залруулахгүй бол бид түүнийг нь<br />
251
хуульд нийцүүлж залруулах арга хэмжээ авна. Үүнээс үүдэн гарах үр дагаврыг<br />
хэн хариуцахыг та нар сайн мэднэ.<br />
Монгол орон, монголчуудынхаа өөдрөг ирээдүйн төлөө төрийн албан<br />
хаагчид маань шаргуу ажиллаж байгаа. Гэхдээ оочин цоочин ажиллаж, ачааллыг<br />
цөөн хүн үүрэх явдал амь бөхтэй оршсоор байна.<br />
Хийж чаддаг, ажлын ард гарч чаддаг хэдхэн хүний нуруун дээр бүхэл бүтэн<br />
баг, хамт олны ажил яваад байдаг жишгийг арилгах цаг болсон. Албан хаагч<br />
бүрийн ажлын ачаалал жигд, авч буй цалин урамшуулалтайгаа дүйж байх ёстой.<br />
Үүнийг ажил дүгнэх, үнэлэлт өгөхдөө харгалзах болно.<br />
Төрийн албан хаагчид бүгдээрээ ар гэртэй, хань ижилтэй, үр хүүхэдтэй<br />
хүмүүс. Тэд нар бусдын адил гэр бүлдээ аз жаргалтай байж, гэр бүлийнхэнтэйгээ<br />
цагаа өнгөрүүлэх, чөлөөт цагтай байх эрхтэй хүмүүс.<br />
Яаруу сандруу, онцгой цаг мөчид төрийн албаныхан бид цаг наргүй<br />
ажиллаж сурсан, тэгэх ч үүрэгтэй. Гагцхүү ажлын ачааллыг нь жигд байлгаж,<br />
цагийн ажлыг цагт нь дуусгадаг ажлын цагийн менежментийг та бүхэн хатуу<br />
мөрдөх хэрэгтэй. Хэрэв илүү цаг ажиллуулсан бол цалин хөлсийг нь нэмж бодох<br />
хэрэгтэй, амралтын цагийг нь сунгах хэрэгтэй. Цагтаа эхэлж, цагтаа дуусдаг<br />
төрийн албаны цагийн менежментийг өнөөдрөөс эхлээд хэрэгжүүл.<br />
Төрийн албаны шинэчлэлийн шинэ үе шатны гарааны жил 2019 он<br />
болох учиртай.<br />
2019 он шинэчлэлээ бодит ажил хэрэг болгох, үр дүнгээс нь төрийн албан<br />
хаагчид ч, иргэд, олон нийт ч мэдэрч, хүртэж эхлэх жил болно. Үүний төлөө та бид<br />
хичээн зүтгэх хэрэгтэй.<br />
2019 онд хууль бус томилгоотой эвлэрэхгүй. 2019 оныг тохиолдлын хүн<br />
төрийн албан хаагч болж томилогдох байдлыг эцэслэх жил болгоно.<br />
2019 он ажил, албан тушаалын шаардлага хангахгүй төрийн албан хаагчийг<br />
ажиллуулах боломжийг олгохгүй жил байна.<br />
2019 он төрийн албанд зөвд зөөлөн, бурууд хатуу жил байх болно.<br />
2019 он бүхэлдээ төрийн үйлчилгээ иргэдэд чанартай хүрдэг болох,<br />
шинэчлэл иргэдэд өгөөжөө өгч, улмаар төрд итгэх олон түмний итгэлийг<br />
нэмэгдүүлэх жил байх болно.<br />
Энд хэлж ярьсан, онцлон дурдсан зүйлсийг аймагтаа хэрхэн хэрэгжүүлэх<br />
арга замыг та бүхэн мэдэж байгаа, хэрэгжилтэд нь бид хяналт тавина.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
252
Түмний төлөө зүтгэсэн төрийн ажлын шинэчлэлийг эрчимжүүлж<br />
манлайлахад Та бүхний үүрэг хариуцлага, зөв ойлголт, зүтгэл чармайлт юу<br />
юунаас чухал байна. Бүгдээрээ зөв ойлголттой байж, радиогоор бол нэг долгион<br />
дээр нэвтрүүлэг сонсож, түүнийгээ нэгэн жигд хэрэгжүүлдэг болох зорилгоор энэ<br />
удаагийн видео хурлыг хийлээ.<br />
Дараа дараагийн хурлуудад шинэ санаа, урам зориг улам илүү тээсэн,<br />
асуудлыг “яах вэ” гэж биш “ингэж шийдвэл ямар байна” гэсэн бүтээлч хандлагаар<br />
оролцоосой гэж та нараас хүсэж байна.<br />
-o0o-<br />
Аймаг, нийслэлийн ИТХ-ын нарийн бичгийн дарга,<br />
ЗДТГ-ын дарга нарт зориулсан Төрийн албаны<br />
мэргэшүүлэх сургалтыг нээж хэлсэн үг<br />
2019.05.05<br />
Монгол Улсын Төрийн албаны тухай шинэ хууль энэ оноос хэрэгжиж<br />
эхэлсэн. Төрийн албан хаагчийг сонгон шалгаруулах, томилох, албан тушаалд<br />
дэвшүүлэхэд чадахуйн болон шатлан дэвших зарчмыг мөрдүүлэх нь Монгол<br />
Улсын төрийн албаны шинэчлэлийн хамгийн том тэргүүлэх чиглэлийн зорилт<br />
253
билээ. Чадахуйн зарчмын үндсэн суурь нь төрийн албан хаагчдыг мэргэшүүлэх,<br />
ажил хэргээ явуулахад нь шаардлагатай мэдлэг, ур чадварыг олгох юм.<br />
Энэ чиглэлээр дараах ажлууд хийгдэж байна:<br />
1. Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга, Төрийн албаны зөвлөлийн<br />
даргын хамтарсан тушаалаар “Мэргэшүүлэх багц сургалтын агуулга, хөтөлбөр”-<br />
ийг өнгөрсөн сард баталсан. Энэ хөтөлбөрийн дагуу төрийн албаны тэргүүн,<br />
эрхэлсэн, ахлах түшмэлийн ангиллын албан тушаалд томилогдох албан хаагчдад<br />
“Бодлого, стратеги”; “Захиргаа, удирдлага”; “Мэдээллийн технологи”; “Ёс зүй,<br />
хүний эрх” гэсэн дөрвөн багц сэдвийн хүрээнд хамрагдах сургалтын сэдвүүдийг<br />
тодорхойлсон.<br />
2. Дээрх шийдвэрийн дагуу төрийн албаны сургалтын байгууллага болох<br />
Удирдлагын академийн хувьд хичээлийн хөтөлбөр, агуулга, заах арга зүйн хувьд<br />
томоохон шинэчлэл хийх шаардлагатай болж байгаа. Үндсэндээ одоо зааж буй<br />
хичээлийн 90 хувь нь шинэчлэгдэж, 30 орчим хичээлийн агуулгыг цоо шинээр<br />
боловсруулах ажил хийгдэнэ. Энэ ажилд ЗГХЭГ, ТАЗ, НҮБХХ-ийн “Монгол Улсад<br />
мэргэжлийн, иргэн төвтэй төрийн албыг төлөвшүүлэх нь” төслийн зүгээс мэргэжил,<br />
арга зүй, санхүүгийн дэмжлэг үзүүлнэ.<br />
3. Энэ шинэчлэгдсэн хөтөлбөр, агуулгын дагуу тэргүүн, эрхэлсэн, ахлах<br />
түшмэлийн ангилалд хамаарах албан тушаалд одоо ажиллаж байгаа 3000 гаруй<br />
ажилтны мэргэшүүлэх сургалтыг 2019 онд багтаан зохион байгуулах<br />
төлөвлөгөөтэй ажиллаж байна.<br />
Эхний ээлжид яамдын Төрийн нарийн бичгийн дарга, Засгийн газрын<br />
агентлагийн дарга нар хамрагдаж, нийт 48 хүн сургалтын анхны гэрчилгээгээ<br />
өчигдөр хүлээн авлаа.<br />
4. Аймаг, нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газар, иргэдийн Төлөөлөгчдийн<br />
Хурлын нарийн бичгийн дарга нарын сургалтын эхний хэсэг өнөөдөр эхэлж байна.<br />
Өнөөдрийн сургалтын сэдэвтэй холбоотойгоор хоёр асуудлыг онцлон<br />
хөндмөөр байна.<br />
1. Төрийн захиргааны үндсэн чиг үүргүүдийн нэг бол төрийн бодлого<br />
боловсруулах, хэрэгжүүлэх байдаг. Өнөөдөр Монгол Улсад хүчин төгөлдөр 600<br />
гаруй бодлогын баримт бичиг байгаа гэсэн статистик тооцоо бий.<br />
Гэхдээ эдгээр баримт бичиг хоорондын уялдаа муу, хэрэгжих санхүүгийн<br />
болон хүний нөөцийн боломжгүй, хэрэгжилтийг нь дүгнэдэггүй, үр дүнгийнх нь<br />
талаар хариуцлага тооцдоггүй, бодлогын баримт бичгийн чанар хангалтгүй байгаа<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
254
талаар өргөн шүүмжлэл гардаг. Үүнийг цэгцлэх ажил Засгийн газрын түвшинд<br />
хийгдэж эхлээд байгаа.<br />
Цаашид Монгол Улсын төрийн албаны шинэчлэлийн нэг тэргүүлэх<br />
чиглэл нь төрийн албан хаагчдын бодлого боловсруулах, Засгийн газарт<br />
бодлогын зөвлөгөө өгөх чадавхыг сайжруулах явдал байх болно.<br />
Нийгэм, эдийн засгийн асуудлууд улам бүр нарийн төвөгтэй, харилцан<br />
хамааралтай болж байгаа нөхцөлд бодлогын үйл явц ч өөрөө олон талын<br />
оролцоо, санаа бодлыг тусгах нээлттэй байдал, салбар дундын хамтын<br />
ажиллагааг шаардсан шинжтэй болж байна.<br />
Төрийн албан хаагчдад ажлаа хийхэд шинэ ур чадвар, арга хэрэгсэл<br />
шаардлагатай болох нь илэрхий харагдаж байна. Мөн бодлого боловсруулахад ул<br />
суурьтай судалгаа, нотолгоо шаардлагатай байдаг. Үүний зэрэгцээ шинжлэх ухаан<br />
асар хурдацтай хөгжиж, шинэ мэдлэг, шинэ хандлага, шинэ арга зүй бий байнга<br />
бий болж байна. Эдгээр шинэ зүйлийг сонирхон судалж, дэлхий нийтийн чиг<br />
хандлагатай хөл нийлүүлэх хэрэгцээ ч бидэнд гарч байна.<br />
Энэ зорилгоор бид өнөөдрийн сургалтдаа Сингапурын Үндэсний их<br />
сургуулийн Ли Куан Юугийн нэрэмжит Төрийн бодлогын сургуулийн профессор<br />
Др.Рубенийг зочин багшаар урьж авчраад байна. Бидний урилгыг хүлээн авсан<br />
Др.Рубен Танд сургалтад оролцогчдынхоо өмнөөс гүн талархал илэрхийлье.<br />
2. Ар араасаа гарч байгаа авлигын дуулиант хэргүүд, төрийн албан<br />
тушаалтны ёс зүйгүй үйлдлээс болж төр засагт итгэх иргэдийн итгэл маш доогуур<br />
байна. Цаашлаад энэ нь төр засгийн легитим 27 байдал буурахад нөлөөлж байгаа<br />
нь манай орны хувьд түгшүүрийн харанга дэлдсэн асуудал болоод байна.<br />
Төр засаг нь тогтворгүй, легитим шинж нь алдагдсан орнуудад ард нийтийн<br />
бослого, үймээн гарч, нэг хүний захиргаадлын дэглэм тогтдогийг Арабын орнуудад<br />
өрнөсөн хувьсгалт үйл явц харуулсныг бид санахад илүүдэхгүй.<br />
Төрийн албаны тухай хуулиар тунхагласан меритэд үндэслэх зарчмын<br />
үндсэн үзэл санаа нь төрийн албан хаагчдын шударга, ёс зүйтэй ажиллагаа юм.<br />
Төр засагт итгэх итгэлийг сэргээхэд төрийн албан хаагчид бидний ёс зүйтэй, улс<br />
төрийн хувьд төвийг сахисан үйл ажиллагаа, шударга, хүндэтгэлтэй хандлага<br />
туйлын чухал.<br />
27<br />
М.Вебер: “Улс төрийн ноёрхол, ноёрхол бол тодорхой тушаал шийдвэрт захирагдаж даган<br />
биелүүлэх боломж юм” гэж хэлж байжээ. Франц хэлний “Хууль ёсны, хуульчлагдсан” гэсэн үг<br />
бөгөөд засаглалын шинжтэй легитимийг уламжлалт, харизматик, рациональ гэж ангилдаг.<br />
255
Төрийн албан хаагчид хуулийг чанд мөрдөж, хуулийн үзэл санаанд<br />
захирагдах, үндэсний эрх ашгийг хувийн ашиг сонирхлоос дээгүүр тавих үүрэгтэй.<br />
Ёс зүйн алдаа гаргасны төлөө хариуцлага хүлээлгэхийн зэрэгцээ тухайн төрийн<br />
албан хаагчийн ёс зүйн зөрчил, холбогдох шийдвэрийг бүртгэх нь албан тушаал<br />
дэвшүүлэхэд харгалзах чухал үзүүлэлтийн нэг болж байна. Засгийн газраас оны<br />
эхэнд “Төрийн захиргааны болон үйлчилгээний албан хаагчийн ёс зүйн дүрэм”-ийг<br />
баталсан.<br />
Төрийн албаны тухай хуульд зааснаар төрийн албаны удирдах болон<br />
гүйцэтгэх албан хаагчид төрийн албан хаагчийн ёс зүйн хэм хэмжээг сахиулахтай<br />
холбогдсон зөвлөгөө өгөх, арга зүйн удирдлагаар хангах үүргийг Төрийн албаны<br />
зөвлөл хүлээсэн. Төрийн албаны зөвлөлийн энэ чиг үүргийг идэвхжүүлэх талаар<br />
ойрын үед дорвитой ажлуудыг эхлүүлнэ гэж миний хувьд төлөвлөж байгаа.<br />
-o0o-<br />
“Монгол Улсад мэргэжлийн, иргэн төвтэй төрийн<br />
албыг төлөвшүүлэх нь” (МОН/18/101) төслийн<br />
Удирдах зөвлөлийн хурал дээр хэлсэн үг<br />
2019.05.22<br />
Улсын Их Хурлын эрхэм гишүүн, төслийн Удирдах зөвлөлийн дарга<br />
Д.Тогтохсүрэн, НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн суурин төлөөлөгч хатагтай Биата<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
256
Транкманн, “Монгол Улсад мэргэжлийн, иргэн төвтэй төрийн<br />
албыг төлөвшүүлэх нь” төслийн Удирдах зөвлөлийн хуралд хүрэлцэн ирсэн Та<br />
бүхний энэ өдрийн амгаланг айлтгая.<br />
Монгол Улсад сүүлийн 20 гаруй жилийн турш үргэлжилж буй төрийн албаны<br />
шинэтгэлийн түүхэнд нэгэн томоохон хуудас болж, зарчмын цоо шинэ утга,<br />
агуулгыг зүйл, заалт бүрдээ шингээсэн Төрийн албаны тухай хууль энэ оны эхний<br />
өдрөөс хэрэгжиж байна.<br />
https://exam.csc.gov.mn/Хууль хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд төрийн албаны<br />
шинэчлэлийг эрчимжүүлэх, мэргэшсэн, тогтвортой, ёс зүйтэй, улс төрийн<br />
нөлөөллөөс ангид, хариуцлагатай, шинэчлэгдсэн төрийн албыг төлөвшүүлэх<br />
талаар Улсын Их Хурал, Засгийн газар, Төрийн албаны зөвлөл нэгдмэл итгэл<br />
үнэмшил, байр суурьтай боллоо.<br />
Энэ үйл явц иргэд, олон нийтийн төдийгүй олон улсын байгууллагын<br />
дэмжлэг, итгэлийг хүлээх болсны нэгэн тод томруун илрэл нь НҮБ-ын хөгжлийн<br />
хөтөлбөрийн шууд оролцоотойгоор хэрэгжиж буй энэхүү төсөл билээ.<br />
Үйл ажиллагааны өргөн цар хүрээг хамарсан бодлого, санхүүжилт, сургалт,<br />
зохион байгуулалтын томоохон дэмжлэг үзүүлэн ажиллаж буй хатагтай Биата<br />
Транкманнд Төрийн албаны зөвлөлийн нэрийн өмнөөс болон хувиасаа талархал<br />
илэрхийлье.<br />
Долоо хоногийн өмнө УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хороонд 2018<br />
оны ажлаа тайлагналаа. Байнгын хорооноос Төрийн албаны зөвлөлийн үйл<br />
ажиллагаанд эерэг үнэлэлт, урам дэм өгсөн. Төрийн албаны шинэтгэлийн үйл<br />
257
явцад цаг зав, оюун бодлоо зориулж яваа эрхэм гишүүн Д.Тогтохсүрэнд хамт<br />
олныхоо өмнөөс талархал илэрхийлье.<br />
Төрийн албаны шинэ хууль хэрэгжиж эхлээд 142 хоног боллоо. Шинэ<br />
хуулийг хуучин хандлага, хуучин арга барилаар хэрэгжүүлэх боломжгүй, шинэ<br />
хандлага, шинэ соёл, шинэ арга барилаар хэрэгжүүлэх зорилгоор Төрийн албаны<br />
зөвлөлийн шинэ бүрэлдэхүүн ажлын шахуу төлөвлөгөөтэй ажиллаж эхлээд 108<br />
хонож байна.<br />
1. 47 журам батлагдахаас 90 хувь нь батлагдаад байна. Одоогоор Төрийн<br />
албаны зөвлөлөөс “Салбар зөвлөлийн ажиллах журам”, “Олон нийтийн хяналтын<br />
зөвлөлийн дүрэм”-ийн төслийг тус тус боловсруулж, санал авахаар холбогдох<br />
байгууллагуудад хүргүүлээд байна.<br />
Төрийн албаны зөвлөл өнгөрсөн 7 хоногт “Төрийн үйлчилгээний<br />
байгууллагын төсвийн шууд захирагчийн сонгон шалгаруулах журам”-ыг хэлэлцэн<br />
баталлаа.<br />
2. Хууль бусаар ажлаас халагдсан албан хаагчийг урьд эрхэлж байсан<br />
албан тушаалд эгүүлэн томилох шүүхийн шийдвэрийг хэрэгжүүлэхийг Төрийн<br />
албаны зөвлөлөөс томилох эрх бүхий этгээдэд даалгаснаар албан хаагчид өмнөх<br />
албан тушаалдаа томилогдож байна.<br />
Түүнчлэн төрийн жинхэнэ албан хаагчдаас ирүүлсэн 288 өргөдөл, гомдлын<br />
дагуу маргаан үүсгэн шалгаж, хууль бус шийдвэрийг Төрийн албаны зөвлөлөөс<br />
хүчингүй болгон шийдвэрлэж байна.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
258
3. Төрд учруулсан хохирлыг буруутай албан тушаалтнаар нөхөн төлүүлэх<br />
шаардлагыг холбогдох этгээдэд тавьж байна. Хэрвээ тогтоосон хугацаанд төрд<br />
учирсан хохирлыг бүрэн төлөөгүй бол дараагийн шатны арга хэмжээг Төрийн<br />
албаны зөвлөл, хууль хяналтын холбогдох байгууллагатай хамтран авч<br />
хэрэгжүүлнэ.<br />
4. Төрийн захиргааны албаны албан тушаалын тодорхойлолтыг хянаж, эрх<br />
бүхий этгээдэд батлах зөвшөөрлийг олгож байна. Албан тушаалын тодорхойлолт<br />
нь “хүнд” тааруулах байдлаар биш шинжилгээ судалгааны үндсэн дээр тухайн<br />
албан тушаалыг гүйцэтгэхэд тавигдах шаардлагыг харуулах ёстой гэсэн зарчмыг<br />
баримталж байна.<br />
Мөн аймгийн төвөөс бусад сумын Засаг даргын Тамгын газрын дарга,<br />
ажилтнуудын ажлын байрны тодорхойлолтын талаар хэлэлцсэн. Энэ ажлын үр<br />
дүнд 2400 ажлын байрны тодорхойлолт бэлэн болох ёстой.<br />
5. Төрийн албаны шалгалтыг хүний оролцоогүй, хөндлөнгийн нөлөөгүй<br />
авдаг системийг боловсронгуй болгож байна. Төрийн албаны тухай хуульд заасан<br />
7 багц ур чадварыг бодитой шалгахад анхаарал тавьж, шалгалтын санг шинэчлэн<br />
баяжуулж байна.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн Ажлын албаны даргын албан тушаалын сонгон<br />
шалгаруулалтыг зохион байгууллаа. Цаашид сонгон шалгаруулалтууд үргэлжлэн<br />
явагдана.<br />
Өнгөрсөн 5 дахь өдөр нийт аймгуудын Төрийн албаны зөвлөлийн Салбар<br />
зөвлөлийн гишүүд, төрийн байгууллагын зарим удирдах албан тушаалтнуудыг<br />
оролцуулан Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газартай хамтарч цахим хурал зохион<br />
байгууллаа. Энэ нь хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэх талаар ойлголтоо нэгтгэх,<br />
баримталж буй бодлого, зарчмаа тодорхойлоход ихээхэн дэм үзүүлсэн гэж бодож<br />
байна.<br />
НҮБ-ын төрийн албаны өдрийг эх орондоо тэмдэглэж, шинэ хуулиа<br />
хэрэгжүүлэх, төрийн албаны шинэтгэлийг эрчимжүүлэхэд НҮБ-ын холбогдох<br />
нэгжүүдтэй хамтран ажиллах, бусад орны туршлагыг судлах, олон улсын тавцанд<br />
болон үндэсний хэмжээнд Монгол Улсын төрийн албаны нэр хүндийг өргөх,<br />
иргэдийн төрд итгэх итгэлийг нэмэгдүүлэх цогц үйл ажиллагаа явуулдаг байя гэж<br />
Төрийн албаны зөвлөл саяхан шийдвэрлэсэн.<br />
Засгийн газар энэ саналыг маань дэмжинэ гэдэгт итгэж байна.<br />
Төрийн албаны зөвлөл өөрөө төрийн ажил, төрийн албаны толь байх ёстой<br />
гэдгийг бид ойлгож, ухамсарлаж байгаа.<br />
259
Монголын төрийн албаны босго өндөр болж байгаа ч манай байгууллагын<br />
босго улам намхан байж, иргэд, төрийн албан хаагчид, төрийн албанд зүтгэхийг<br />
хүсэж буй мэдлэг, чадвартай хүмүүст бодит болон цахим орчинд улам бүр<br />
нээлттэй байхыг зорин ажиллаж байна.<br />
Мэргэжлийн, иргэн төвтэй төрийн албыг төлөвшүүлэх ажлын бодит үр дүн<br />
гарна гэдэгт эргэлзэхгүй байна.<br />
-o0o-<br />
Төрийн албаны шинэчлэлийн шинэ үе шатны гарааны жил буюу<br />
2019 он<br />
Төрийн албаны олон талт харилцааг зарчмын шинэ агуулгаар зохицуулсан<br />
эрх зүйн орчин дахь шинэтгэлийн гараа, эрх зүйт төрийн албаны орчин үеийн<br />
хөгжлийн шинэ хандлага, соёлыг төлөвшүүлэх үйл явцыг эхлүүлсэн шилжилтийн<br />
жил бол 2019 он байлаа.<br />
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Улсын Их Хурал, Засгийн газар, төрийн төв<br />
болон орон нутгийн байгууллагуудаас төрийн албаны хууль тогтоомжийг<br />
хэрэгжүүлэхэд бүхий л талын дэмжлэг үзүүлж, төрийн албаны шинэтгэлийг<br />
эрчимжүүлэхэд нэгдмэл байр суурь, зорилго, чиглэлтэй ажилласан нь үйл<br />
ажиллагаагаа амжилттай явуулах чухал хүчин зүйл болсон төдийгүй гадаад улс,<br />
олон улсын байгууллагын дэмжлэг, итгэлийг хүлээх болсон юм.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
260
Үүний тод илрэл бол Төрийн албаны зөвлөл Канад Улсын Засгийн газрын<br />
санхүүжилтээр Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Хөгжлийн Хөтөлбөртэй 2018<br />
оноос хамтран хэрэгжүүлж байгаа “Монгол Улсад мэргэжлийн, иргэн төвтэй<br />
төрийн албыг бэхжүүлэх нь” төслөөс үзүүлж буй санхүү, ажил, үйлчилгээний<br />
дэмжлэг, туслалцаа нь төрийн албаны шинэтгэлийг үр өгөөж, үр нөлөөтэй<br />
хэрэгжүүлэхэд чухал хөшүүрэг болж байгааг тэмдэглэе.<br />
-o0o-<br />
Төрийн ордонд 2019 оны 2 дугаар сард болсон орон<br />
нутгийн удирдах ажилтны улсын зөвлөгөөн дээр<br />
тавьсан “Төрийн албаны шинэтгэлийн зарим<br />
асуудал” илтгэлээс...<br />
... Шинэчлэл эрчээ авч байна. Шинэ хууль үйлчилж эхэлсэн. Одоо Та<br />
бид юу хийх ёстой вэ?<br />
1. Та бүхэн өөр өөрийн засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгждээ хуулийн<br />
хэрэгжилтийг зохион байгуулах онцгой үүргийг төрийн өмнө хүлээсэн гүйцэтгэх<br />
засаглалын бие төлөөлөгчид.<br />
• Төрийн албаны хуулийн хэрэгжилтийн явц, түүнд тавих хяналт Та бүхний<br />
ажлын гүйцэтгэлийг дүгнэх нэг гол үзүүлэлт байх болно.<br />
261
• Иймд энэ хуулийг хэрэгжүүлэхэд улс төрийн ашиг сонирхлоор бус, төрийн<br />
хүний ухаанаар хандахыг зөвлөе.<br />
2. Хүний нөөцийн томилгоо, сонгон шалгаруулалт, шатлан дэвшүүлэх болон<br />
ажлын гүйцэтгэлийг үнэлэх, дүгнэх, төрийн захиргааны харилцаанд хөндлөнгөөс<br />
нөлөөлөх, шахалт, дарамт үзүүлэх зүй бус, хууль бус оролцоог таслан зогсоох.<br />
- Ийм хандлага, сэтгэлгээг өнөөдрөөс хойш тэвчих нь шинэчлэлийг хүлээн<br />
авч буй бодит үйлдэл байх болно.<br />
- Хол ойрын хамаатан садан, ашиг сонирхол нэгтэн, аль эсвэл цүнх баригч,<br />
тал засагч, нам бүлгийн төлөөллөө төрийн албанд шахах зүтгүүлэхийг иргэд<br />
тэвчихгүйгээр барахгүй үзэж чадахгүй болсон шүү.<br />
3. Улс төрийн болон захиргааны ажил, албан тушаал тус тусдаа байхыг шинэ<br />
хуулиар тодорхой зохицуулсан. Үүнтэй холбоотойгоор төрийн захиргааны албан<br />
тушаал давхар хашиж буй орон нутгийн Иргэдийн хурлын төлөөлөгчдийг<br />
сонголтоо хийх шаардлагыг Төрийн албаны зөвлөл тавьж байна.<br />
- Мэдээж цаг хугацааны боломж олгоно.<br />
- Засаг дарга Та бүгд төлөөлөгчид болон иргэдийн төлөөллийн<br />
байгууллагатайгаа ухаалгаар ярилцаж, зөвшилцөж энэ асуудлыг үе шаттай<br />
нэг тийш болгох хэрэгтэй.<br />
4. Аймаг, нийслэл, сум бүрийн түвшинд Засаг дарга нар харьяа агентлагийн<br />
төсвийн шууд захирагч болон төрийн захиргааны албан хаагчидтай үр дүнгийн<br />
гэрээ байгуулахгүй, үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг нь баталж өгөхгүй, ажлыг нь<br />
дүгнэхгүй байх тохиолдол цөөнгүй байна.<br />
- Хийх ёстой үнэлгээ хийхгүй байна гэдэг хууль зөрчиж буй хэрэг.<br />
- Санаатайгаар төрийн ажлыг саатуулж буй хэлбэр. Төрийн албан хаагчид<br />
үзүүлж буй улс төрийн дарамт гэж үзнэ.<br />
- Төрийн албаны зөвлөл энэ бүхэнд хяналт тавих, хариуцлага тооцох үүргийг<br />
хуулиар хүлээсэн.<br />
5. Засаг дарга нар Ажлын алба буюу Тамгын газрынхаа үйл ажиллагаанд улс<br />
төрийн дэмжлэг үзүүлж хамтран ажиллах нь нэн чухал.<br />
- Тийм газар ажил нь сайн явдаг. Иргэд нь талцалгүй байдаг. Нөгөө талаар<br />
Тамгын газраа шахааны буюу таалсан, тал зассан хүмүүсээр биш чадварлаг<br />
мэргэжилтнээр бэхжүүлэх, шаардлага тавьж бай.<br />
- Ийм мэргэшсэн, туршлагажсан төрийн жинхэнэ албан хаагчдын баг Та<br />
бүхний мөрийн хөтөлбөрийн зорилтуудыг хэрэгжүүлэх хүчирхэг ар тал<br />
болж чадна.<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Б.Баатарзоригийн хэлсэн үг, илтгэлээс...<br />
262
Ингэж чадвал бүгд хожно. Та хөтөлбөрөө хэрэгжүүлсэн байна. Иргэд ам<br />
сайтай байна. Албан хаагчид ажилдаа урамшина. Таны улс төрийн замнал<br />
уртсах болно.<br />
6. Улс төрийн удирдах албан тушаалтан бүр мэргэшлийн сонгон шалгаруулалтаар<br />
бус ард түмний итгэл хүлээсэн аль нэг улс төрийн хүчний дэмжлэгээр олон түмний<br />
сонголтоор сонгогдож байгаа.<br />
- Тийм учраас Та бүхэн иргэдийг, төрийн албан хаагчдыг алагчилж<br />
ялгаварлахгүй, талцуулж хагаралдуулахгүй, адил тэгш, шударга зарчимч<br />
хандаж, ард иргэдийн амьдрал, албан хаагчдын ажлын нөхцөл, нийгмийн<br />
баталгааг хангахад эн тэгш хандах учиртай.<br />
- Эс тэгж чадваас Та хувийн нэр төр, өөрийн албан тушаалаа эрсдэлд<br />
оруулаад зогсохгүй улс төрийн дэмжлэг, ард түмний итгэлийг алдах<br />
болдог.<br />
- Энэ нь эцэстээ төрийн эмгэнэл түүнд итгэж сонгосон иргэдийн харуусал,<br />
зэвүүцэл болон хувирдаг. Энэ бүхнийг ухаарч, ухамсарлаж зөв зүг рүү, зөв<br />
алхам хийх эрх зүйн хөтөч нь төрийн албаны шинэ хууль юм.<br />
- Иймээс төрийн албаны шинэчлэл бодитоор хэрэгжиж, ард иргэдийн төрд<br />
итгэх итгэл сэргэх нь Та бүхний улс төрийн ухаарал мэдрэмж, сэтгэлийн<br />
чинь зоригоос хамаарна.<br />
Төр түвшин, Түмэн олон амгалан байг<br />
-o0o-<br />
263
Төрийн албаны зөвлөлийн <strong>2022</strong> оны Зорилт:<br />
Төрийн албанд ёс зүй сахилга хариуцлагыг дээшлүүлж,<br />
цахим мэдээллийн санд суурилсан хүний нөөцийн<br />
удирдлагыг хэрэгжүүлнэ.<br />
✴ ✴ ✴<br />
Төрийн албаны зөвлөлийн <strong>2022</strong> оны Уриа:<br />
Ёс зүйт төрийн алба<br />
Бүтээмжтэй албан хаагч<br />
✴ ✴ ✴<br />
264
<strong>ТӨРИЙН</strong> <strong>АЛБАНЫ</strong> <strong>ШИНЭТГЭЛ</strong>ИЙН 21 ОНЦЛОГ АЖИЛ:<br />
ОНЦЛОГ АЖИЛ<br />
ХЭРЭГЖҮҮЛСЭН АЖИЛ<br />
I<br />
II<br />
III<br />
1.<br />
2.<br />
3.<br />
4.<br />
5.<br />
6.<br />
7.<br />
8.<br />
9.<br />
10.<br />
11.<br />
12.<br />
13.<br />
Төрийн албаны зөвлөл E-Mongolia-д<br />
нэгдлээ<br />
Төрийн албаны “Их өгөгдлийн сан”-г<br />
баяжууллаа<br />
E-TAZ гар утасны аппликейшн<br />
нэвтрүүллээ<br />
Төрийн албаны шалгалтыг бүрэн<br />
цахимжууллаа<br />
7:4:10 вебинар сургалтыг<br />
тогтмолжууллаа<br />
Албан тушаалын тодорхойлолтыг<br />
цахимжуулж эхэллээ<br />
Төрийн албаны цахим мэдээллийн санг<br />
"ХУР” системд холболоо<br />
Төрийн албаны нөөцийн бүрдүүлэлт,<br />
нөхөн хангалтыг цар тахлын үед<br />
амжилттай зохион байгууллаа<br />
Төрийн албанд хүний нөөцийн аудитыг<br />
эхлүүллээ<br />
НҮБ-ын “Төрийн албаны өдөр”-ийг<br />
уламжлал болгов<br />
Эрэлт хэрэгцээтэй, ховор мэргэжлээр<br />
төгсөгчдийн чуулганыг зохион<br />
байгууллаа<br />
Төрийн албаны шинэтгэлийн замын<br />
зураглалыг гаргалаа<br />
Төрийн албан хаагчдыг гадаадын шилдэг<br />
их, дээд сургуулийн чадавхжуулах<br />
сургалтад хамрууллаа<br />
14.<br />
Эрсдэл /ковид/–ийн үеийн удирдлагыг<br />
хэрэгжүүлж ажиллалаа<br />
265
15.<br />
Ёс зүйн харилцааны шинэ соёлыг<br />
төлөвшүүлэх эхлэл тавигдлаа<br />
IV<br />
16.<br />
17.<br />
18.<br />
Жендерийн тэгш эрхийн зарчмыг төрийн<br />
албанд хэрэгжүүлж эхэллээ<br />
“Иргэдээ АНХААРЧ СОНСЪЁ<br />
Үг, үйлдлээ АНЗААРЧ ӨӨРЧИЛЬЕ”<br />
хандлага, соёлын өөрчлөлтийг<br />
эхлүүллээ<br />
Сонгон шалгаруулж томилох үйл<br />
ажиллагааг хуульд нийцүүлэх хяналт,<br />
шалгалтыг 375 байгууллагад хийлээ<br />
V<br />
19.<br />
20.<br />
Төрд учирсан хохирлыг нөхөн төлүүлэх<br />
ажлыг эрчимжүүллээ<br />
Төрийн албан хаагчийн зөрчигдсөн эрх<br />
ашгийг хамгааллаа<br />
21.<br />
Төрийн үйлчилгээнд олон нийтийн<br />
хяналтыг нэвтрүүлж эхэллээ<br />
266
267
<strong>ТӨРИЙН</strong> <strong>АЛБАНЫ</strong> ЗӨВЛӨЛИЙН ЗӨВЛӨМЖ<br />
268
<strong>ТӨРИЙН</strong> <strong>АЛБАНЫ</strong> ЗӨВЛӨЛИЙН ЗӨВЛӨМЖ<br />
2020 оны 10 дугаар сарын 28-ны өдөр Дугаар ... Улаанбаатар хот<br />
Монгол Улс төрийн байгууламжийн хувьд нэгдмэл байна, хууль дээдлэх нь төрийн үйл<br />
ажиллагааны үндсэн зарчим мөн хэмээсэн Үндсэн хуулийн заалт;<br />
Төрийн албаны эрхэм зорилго нь хуулийг чандлан баримталж, үндэсний язгуур ашиг<br />
сонирхолд захирагдан ард түмэндээ үйлчилж, төрд чин үнэнчээр зүтгэхэд оршино гэсэн Төрийн<br />
албаны тухай хуулийн заалтыг иш үндэс болгон;<br />
Аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын сонгуулийн дүнгээр<br />
нутгийн өөрөө удирдах байгууллагуудыг байгуулж, засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн<br />
удирдлагыг сонгох, нэр дэвшүүлэх, томилох үйл ажиллагаатай холбогдуулан Төрийн албаны тухай<br />
хуулиар олгосон бүрэн эрхийнхээ хүрээнд ЗӨВЛӨМЖ болгох нь:<br />
Нэг. Бүх шатны Засаг даргад нэр дэвшүүлэхдээ Төрийн албаны тухай хууль болон Монгол<br />
Улсын Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуульд заасан болзол,<br />
шаардлагыг бүрэн хангасан иргэнийг санал болгохыг бүх шатны иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хуралд;<br />
Хоёр. Сонгуулийн дүнгээр аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал,<br />
Засаг даргын бүрэн эрх дуусгавар болох, төрийн байгууллагын төсвийн ерөнхийлөн захирагч<br />
болон шууд захирагч өөрчлөгдөх нь төрийн албан хаагчийг өөрчлөх үндэслэл болохгүй хэмээн<br />
заасан Төрийн албаны тухай хуулийн хэм хэмжээг чанд хэрэгжүүлж ажиллахыг шинээр томилогдох<br />
бүх шатны Засаг дарга, төсвийн шууд захирагч нарт;<br />
Гурав. Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн төрийн байгууллагуудын хүний нөөцийн<br />
томилгоонд шууд болон шууд бус аливаа хэлбэрээр оролцох, нөлөөлөх, дарамт, шахалт<br />
үзүүлэхийг хориглосон Төрийн албаны тухай хуулийн заалтыг хэлбэрэлтгүй баримтлахыг улс<br />
төрийн бүх албан тушаалтнуудад тус тус зөвлөж байна.<br />
Зөвлөмж болгож буй эдгээр асуудлаар төрийн албаны хууль тогтоомжийг зөрчвөл тухайн<br />
албан тушаалтныг үүрэгт ажлаас нь чөлөөлөх, эсхүл огцруулах үндэслэл болохыг онцгойлон<br />
анхааруулъя.<br />
Мэргэшиж туршлагажсан, ёс зүй, сахилга хариуцлагатай, ашиг сонирхолын зөрчлөөс ангид<br />
төрийн жинхэнэ албан хаагчид бол төрийн үйл ажиллагааны ой санамж, уламжлал, залгамж<br />
чанарыг тээгчид учир төрийн бодлогыг орон нутагт амжилттай хэрэгжүүлэх чухал нөөц хүч болно.<br />
Төрийн албаны шинэтгэлийн бодлогыг бүх шатанд дэмжиж, хуулиа дээдэлсэн, итгэл даах<br />
төрийн албыг төлөвшүүлэхийн төлөө хамтран ажиллахыг Та бүхэнд уриалж байна.<br />
МОНГОЛ УЛСЫН <strong>ТӨРИЙН</strong> <strong>АЛБАНЫ</strong> ЗӨВЛӨЛ<br />
---о0о---<br />
269
<strong>ТӨРИЙН</strong> <strong>АЛБАНЫ</strong> ЗӨВЛӨЛӨӨС <strong>ТӨРИЙН</strong> НИЙТ<br />
БАЙГУУЛЛАГАД ИЛГЭЭСЭН АЛБАН БИЧИГ<br />
2021 оны 1 дүгээр сарын 29-ний өдөр Дугаар ... Улаанбаатар хот<br />
Хамтран ажиллах тухай<br />
Төрийн албаны шинэтгэлийн хүрээнд төрийн албанд шинэ соёл төлөвшүүлэх, төрийн<br />
албан хаагчдын хандлага, зан төлөвт эерэг өөрчлөлт гаргаж орчин үеийн төрийн албаны хөгжлийн<br />
нийтлэг үнэт зүйлийг нутагшуулах бодлого, үйл ажиллагаа, сургалт, соён гэгээрэл, танин мэдэхүйн<br />
үйл явц олон талын оролцоотойгоор явагдаж байгаа билээ.<br />
Аливаа ажлын учир холбогдол, ялангуяа шинэтгэлийн үзэл санааг олон нийтэд<br />
ойлгуулахгүйгээр хэрэгжүүлэх, хэрэгжүүлэхгүйгээр үр дүнд хүрэх боломжгүй нь тодорхой. Төрийн<br />
албаны шинэтгэлийг хэрэгжүүлэгч институц, уг шинэтгэлийн үр өгөөжийг хүлээн авагч иргэд<br />
хоорондын харилцааны идэвхтэй арга, хэлбэрийг тогтоох нэгэн гол урьдач нөхцөл нь төрийн<br />
байгууллагуудын үйл ажиллагааны уялдаа холбоо, нэгдмэл байдал, мэдээллийн оновчтой урсгал<br />
болохыг Та бүхэн мэднэ.<br />
Төрийн албаны зөвлөлөөс шинэтгэлийн чиглэлээр баримталж буй бодлого, хийж буй ажил,<br />
хүрсэн болон хүлээгдэж буй үр дүнг төрийн албан хаагчид, олон нийтэд цаг алдалгүй танилцуулах,<br />
төрийн албаны тухай хууль тогтоомжийг сурталчлах, хуулийн зөв хэрэглээг төлөвшүүлэх зэрэг<br />
зайлшгүй хэрэгцээт бодит мэдээллийг иргэдэд хүргэхэд чиглэсэн контентуудыг бэлтгэн цахим<br />
орчин, олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслээр шуурхай түгээхэд анхааран ажиллаж ирлээ.<br />
Төрийн алба, төрийн үйлчилгээний талаарх мэдээ, мэдээллийг иргэд, олон нийтэд<br />
тэнцвэртэй, хүртээмжтэй хүргэхэд төрийн байгууллагуудын оролцоо, идэвх санаачилга нэн чухал.<br />
Иймд Төрийн албаны зөвлөлөөс бэлтгэсэн мэдээ, мэдээлэл, контентыг хариуцсан салбар, орон<br />
нутгийнхаа хэмжээнд хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, цахим орчинд түгээн дэлгэрүүлэх ажлыг<br />
тогтмол зохион байгуулж ажиллахыг зөвлөе.<br />
Байгууллагынхаа цахим сайтад төрийн албаны шинэтгэлийн чиглэлээр тогтмол булан<br />
ажиллуулах, төрийн байгууллагуудаас явуулж буй шинэлэг, үр нөлөөтэй ажлыг харилцан<br />
мэдээлэх, албан ёсны баталгаатай эх сурвалжаас мэдээлэл түгээх ажлыг дэмжиж, иргэн төвтэй,<br />
мэргэшсэн, чадварлаг, ил тод, хариуцлагатай төрийн албыг бэхжүүлэх шинэтгэлийн үйлсэд үйл<br />
ажиллагаагаараа манлайлж хамтран ажиллахыг Танаас хүсье.<br />
Нөгөө талаас төрийн албаны шинэтгэлийн хүрээнд гаргаж буй Та бүхний ололт амжилт,<br />
сайн туршлагыг олон нийтэд хүргэхэд Төрийн албаны зөвлөлийн зүгээс хамтран ажиллах болно.<br />
Хүндэтгэсэн,<br />
ДАРГА<br />
Б.БААТАРЗОРИГ<br />
270
<strong>ТӨРИЙН</strong> <strong>АЛБАНЫ</strong> ЗӨВЛӨЛИЙН ЗӨВЛӨМЖ<br />
<strong>2022</strong> оны 3 дугаар сарын 23-ны өдөр Дугаар ... Улаанбаатар хот<br />
Шилжүүлэх, сэлгэн ажиллуулах тухай<br />
Төрийн албаны тухай хуулийн 44 дүгээр зүйл, “Төрийн жинхэнэ албан<br />
хаагчийг өөр албан тушаалд шилжүүлэх, сэлгэн ажиллуулах журам”-ыг нэг мөр<br />
ойлгох, зөв хэрэглэх хүрээнд зөвлөмжийг өгч байна.<br />
1.Төрийн албаны тухай хууль, албан тушаалын тодорхойлолтод заасан<br />
тусгай шаардлагыг бүрэн хангасан төрийн жинхэнэ албан хаагчийг Төрийн албаны<br />
тухай хуулийн 44 дүгээр зүйлийн 44.1 дэх хэсэгт зааснаар “шилжүүлэн томилж”<br />
албан тушаалын сул орон тоог нөхөж болно.<br />
2.Төрийн албаны тухай хуулийн 44 дүгээр зүйлийн 44.1 дэх хэсгийн<br />
“...удирдлагын хооронд харилцан тохиролцсон” гэдэгт төрийн жинхэнэ албан<br />
хаагчийн зөвшөөрлийг үндэслэн шилжүүлэн авах тухай хүсэлтэд шилжүүлж буй<br />
байгууллага, томилох эрх бүхий албан тушаалтны бичгээр өгсөн зөвшөөрлийг<br />
ойлгоно. Зөвшөөрсөн бичигт төрийн албан хаагчийн эцэг, эхийн болон өөрийн нэр,<br />
тухайн албан хаагчийг шилжүүлэн ажиллуулах зайлшгүй шаардлага, хугацаа,<br />
албан тушаалыг дурдсан байна.<br />
3.Төрийн жинхэнэ албан хаагчийг байгууллага, байгууллагын нэгж хооронд<br />
албан тушаалд шилжүүлэх, шилжүүлэн авч ажиллуулах шийдвэрийг Төрийн<br />
албаны тухай хуулийн 44 дүгээр зүйлийн 44.1 дэх хэсэгт зааснаар томилох эрх<br />
бүхий албан тушаалтан гаргана.<br />
Албан хаагчийг байгууллага хооронд шилжүүлж байгаа тохиолдолд<br />
томилсон шийдвэр гаргасан өдөрт багтааж шилжүүлэн авч байгаа байгууллага<br />
шийдвэр гаргана.<br />
4.“Төрийн албаны тусгай шалгалт өгөх болзол журам”-ын 1.3.1 -т зааснаас<br />
бусад тэргүүн, эрхэлсэн, ахлах, дэс, туслах түшмэлийн ангиллын албан тушаалд<br />
албан хаагчийн боловсрол, туршлага, мэргэшлийн түвшингийн үнэлгээ, ёс зүй,<br />
сахилга хариуцлага, ур чадварын байдлыг харгалзан албан тушаалын<br />
тодорхойлолтод заасан тусгай шаардлагыг бүрэн хангаж буй тохиолдолд адил<br />
төрлийн албан тушаалын адил ангилалд шилжүүлэн ажиллуулж болно.<br />
5.Төрийн захиргааны байгууллагын төсвийн шууд захирагчийг адил<br />
ангилал, зэрэглэлийн төсвийн шууд захирагчийн албан тушаалын<br />
тодорхойлолтод заасан тусгай шаардлагыг хангаж, сонгон шалгаруулалтын дагуу<br />
271
томилогдсон тохиолдолд шилжүүлэх, сэлгэн ажиллуулж болно. (Тухайлбал: ТЗ-<br />
15-аас ТЗ-15, ТЗ-14-өөс ТЗ-14, ТЗ-11-ээс ТЗ-11, ТЗ-9-өөс ТЗ-9 гэх мэт.)<br />
6.Сэлгэн ажиллуулах гэдэгт албан тушаалын ангилал, зэрэглэл, цалингийн<br />
хэмжээг бууруулахгүйгээр адил төрлийн албан тушаалын ангилал дотор өөр<br />
албан тушаалд хууль, журамд заасан хугацаагаар хоёр албан хаагчийг хооронд<br />
нь сэлгэн томилохыг ойлгоно.<br />
7.Төрийн жинхэнэ албан хаагчийг албан ажлын зайлшгүй шаардлагаар<br />
Төрийн албаны тухай хуулийн 44 дүгээр зүйлийн 44.2 дахь хэсэгт заасны дагуу нэг<br />
байгууллагаас нөгөө байгууллагад сэлгэн ажиллуулж болно. Энэ тохиолдолд<br />
албан хаагчтай гэрээ байгуулах бөгөөд албан тушаалын орон тоог хадгална.<br />
8.Байгууллага дотор нэгжийн өөр албан тушаалд сэлгэн ажиллуулахад<br />
“Төрийн жинхэнэ албан хаагчийг өөр албан тушаалд шилжүүлэх, сэлгэн<br />
ажиллуулах журам”-ын 3.5-д зааснаар гэрээ байгуулна.<br />
9.Байгууллагын бүтэц, зохион байгуулалт өөрчлөгдсөн, удирдлага<br />
солигдсон нь сэлгэн ажиллуулах шийдвэрийг хугацаанаас өмнө цуцлах үндэслэл<br />
болохгүй.<br />
Сэлгэн ажиллуулсан албан хаагчийг үндсэн орон тоонд үргэлжлүүлэн<br />
ажиллуулах тохиолдолд гэрээний хугацааг дуусгавар болгон тухайн албан<br />
тушаалд томилно.<br />
10.Сэлгэн ажиллаж буй төрийн жинхэнэ албан хаагч тусгай шалгалтын үр<br />
дүнгээр албан тушаалд томилогдсон тохиолдолд гэрээний хугацаа дуусгавар<br />
болно.<br />
11.Төрийн албан хаагчийг шилжүүлэх, сэлгэн ажиллуулах шаардлага,<br />
ажлын байрны мэдээллийг журмын дагуу “Хүний нөөцийн удирдлагын мэдээллийн<br />
тогтолцоо” цахим системд бүртгүүлсэн байна.<br />
ДАРГА<br />
Б.БААТАРЗОРИГ<br />
-оОо-<br />
272
273
Change language