You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ROTTERDAMS ONDERWIJS MAGAZINE #4 OKTOBER <strong>2019</strong>, JAARGANG 42<br />
‘IN HET LEGER IS<br />
ER EEN ANDERE<br />
MENTALITEIT’<br />
VIKTOR VAN HARTEN,<br />
DE PASSIE<br />
Wereldburgers<br />
van de toekomst<br />
Hoe stimuleer je<br />
leesmotivatie?<br />
100% Hedendaags<br />
laat anders kijken<br />
naar kunst<br />
nderbouwd aan de slag met leerproblemen<br />
Tough Love: de aanpak van Jean Marie Molina
VAN DE REDACTIE<br />
Inhoud<br />
Leerlingen motiveren<br />
‘Als ze maar eens wat meer gemotiveerd waren.’ ‘Het lukt me niet<br />
ze te motiveren.’ Dit zijn uitspraken die iedereen die lesgeeft misschien<br />
wel eens gedaan heeft. En niet ten onrechte natuurlijk, want<br />
als leerlingen niet gemotiveerd zijn, kun je niet doen waar je voor<br />
aangenomen bent: kennis, vaardigheden en houdingen bijbrengen<br />
aan je leerlingen.<br />
In deze <strong>ROM</strong>-editie lees je twee artikelen waar motivatie van leerlingen<br />
centraal staat: in de rubriek Onderbouwd vertelt hoogleraar<br />
Roel van Steensel over hoe je leesmotivatie kunt stimuleren. En Jean<br />
Marie Molina, werkzaam op de Hogeschool Rotterdam, doet in een<br />
interview uit de doeken hoe zij studenten motiveert met haar methode<br />
Tough love.<br />
Wat je misschien verwacht is dat de twee pleiten voor bijzondere<br />
werkvormen, uitdagende experimenten, ontmoetingen met bekende<br />
Nederlanders of andere tot de verbeelding sprekende activiteiten<br />
in de klas. Maar daar ligt het motivatiegeheim volgens hen niet. Van<br />
groot belang is hoe de leerling zich voelt in de onderwijssituatie. Hij<br />
moet het gevoel hebben dat wat er op school van hem verwacht<br />
wordt, dat hij dat ook kan. Misschien met moeite, maar toch. In andere<br />
woorden: hij moet zich – en dat lezen we ook in de twee artikelen<br />
– competent voelen. Goed onderwijs is onderwijs dat daaraan<br />
bijdraagt en dat daardoor de leerling motiveert. Hoe weten we dat?<br />
Door wetenschappelijk onderzoek.<br />
Naast competentie zijn ook betrokkenheid – denk aan een goede<br />
verstandhouding tussen leraar en leerling – en autonomie belangrijke<br />
motivatiebevorderende factoren. Met het begrip autonomie<br />
komen we op het terrein van de leerling als eigenaar van zijn leren.<br />
Een term die weliswaar door columnisten soms belachelijk gemaakt<br />
wordt, maar toch heel bruikbaar is. Van de leerling als eigenaar komen<br />
we uit bij het begrip formatieve evaluatie, dat inmiddels al<br />
enige jaren opgeld doet. Belangrijk in formatieve evaluatie is onder<br />
andere het leerlingen inzicht geven in hun eigen leerproces. Feedback<br />
geven en krijgen is daarbij een essentieel onderdeel. Formatieve<br />
evaluatie is een veelbelovende ontwikkeling die ook sterk kan<br />
bijdragen aan het gemotiveerd houden van leerlingen. Het is om die<br />
reden dat ik in <strong>ROM</strong> graag een artikel wil wijden aan een school die<br />
veel doet met formatieve evaluatie. Dus scholen: meld je!<br />
PAUL DE MAAT, HOOFDREDACTEUR<br />
12 KRITISCH LUISTERENDE KLEUTERS<br />
De voorbereiding op begrijpend lezen<br />
Voor iedereen<br />
06 QUOTES<br />
Dagprogrammering: 10 uur extra les op Zuid<br />
08 ONDERBOUWD<br />
Roel van Steensel over leesmotivatie<br />
18 COLUMN ANNE-MARIE<br />
Mission completed<br />
19 4X<br />
Podcasts over onderwijs<br />
24 INFOGRAPHIC<br />
Motiveren tot lezen<br />
25 2 BOEKEN<br />
Woef woef en nu je bek houden!<br />
Juffen zijn toffer dan meesters<br />
30 COLUMN WILLEM<br />
Foutje? Bedankt!<br />
31 MEER <strong>ROM</strong><br />
Online verschenen en op de agenda<br />
04 INTERVIEW JEAN MARIE MOLINA<br />
Over falen en lessen halen
Jonge Kind<br />
14 MEER MENSKRACHT IN DE VVE<br />
Pedagogisch educatief professionals geven<br />
impuls aan kwaliteit<br />
26 PROEVEN VAN DE NEDERLANDSE TAAL<br />
Les voor moeders, opvang voor de kleintjes<br />
Basisonderwijs<br />
28 WERELDBURGERS<br />
Blijberg biedt internationaal curriculum<br />
32 DUBBELPORTRET<br />
Thom (11) is wedstrijdkorfballer en mantelzorger<br />
20 OPLEIDINGSSCHOOL BOSS PO<br />
Pabo en basisschool leiden samen op<br />
VO en MBO<br />
10 MIJN VAK<br />
Viktor van Harten: van de marine naar de klas<br />
16 DIT IS MIJN KLAS<br />
Jordy van Rossum van Lyceum Rotterdam<br />
WWW.<strong>ROM</strong>NIEUWS.NL<br />
Blijf op de hoogte van Rotterdams onderwijsnieuws en<br />
abonneer je op onze nieuwsbrief.<br />
22 KUNST BELEVEN<br />
100% Hedendaags leert anders kijken naar kunst<br />
Volg het <strong>ROM</strong>! N @romnieuws twitter.com/romnieuws M facebook.com/rotterdamsonderwijsmagazine<br />
COLOFON ROTTERDAMS ONDERWIJS MAGAZINE ONAFHANKELIJK VOORLICHTINGS- EN OPINIEBLAD VOOR ONDERWIJS, EDUCATIE EN OPLEIDING IN ROTTERDAM.<br />
GRATIS VOOR PERSONEEL VAN HET ROTTERDAMSE ONDERWIJS | 42E JAARGANG NR. 4 OKTOBER <strong>2019</strong> | ISSN 1386, VERSCHIJNT VIJF KEER PER JAAR, OPLAGE 7000 |<br />
UITGAVE CED-GROEP | Redactieraad Machiel de Jong, Irene van Kesteren, Els Maasdam, Tim van der Korput, Paul de Maat (hoofd- en eindredactie)|<br />
Tekst Ronald Buitelaar, Renate Mamber, Marijke Nijboer, Erik Ouwerkerk, Anne-Marie Plasschaert, Willem Sonneveld, Ineke Westbroek | Fotografie Petja<br />
Buitendijk, Jan van der Meijde | Illustratie Chris Versteeg – Project C | Bladmanagement Paul de Maat, Anne-Marie Smit, Tamara Wally, Saskia Rietdijk |<br />
Redactieadres Postbus 8639, 3009 AP Rotterdam, telefoon 010 4071469, rom@cedgroep.nl | Grafisch ontwerp en vormgeving Trichis, Rotterdam (Otto Mende) |<br />
Foto cover Petja Buitendijk | ©CED-Groep
STUDENTEN MOTIVEREN DOOR EEN ANDERE MINDSET<br />
Tough Love<br />
Hoe motiveer je kinderen, jongeren of jongvolwassenen om zich op<br />
een juiste manier in te zetten voor hun school of studie?<br />
Jean-Marie Molina, hoofddocent Studiesucces aan de Hogeschool<br />
Rotterdam, ontwikkelde daarvoor een methode Tough Love.<br />
TEKST RENATE MAMBER<br />
Jean-Marie: ‘De feedback van een docent kan het beeld<br />
dat de student van zichzelf heeft maken of breken.’<br />
Een aantal studenten heeft in de loop van hun<br />
studie moeite om aan de eisen te voldoen.<br />
Soms zelfs zo erg, dat ze studievertraging oplopen.<br />
Als hoofddocent Studiesucces begeleidt<br />
Jean-Marie Molina deze studenten, een functie<br />
die ze zelf mede heeft vormgegeven. Ook haar<br />
aanpak die ze Tough Love noemt, ontwikkelde<br />
ze zelf.<br />
‘Om iemand te kunnen helpen, moeten hij<br />
kunnen geloven dat hij kan veranderen’<br />
WAT HOUDT JOUW AANPAK IN?<br />
‘Het is een doceermodel. Als we kijken naar<br />
waarom studenten niet zo goed presteren,<br />
dan kijken we vaak naar de persoon en naar<br />
zijn achtergrond. Maar meestal kunnen we<br />
niets veranderen aan de achtergrond of situatie<br />
waarin een student zich bevindt. We kunnen<br />
er bijvoorbeeld niets aan doen als iemand<br />
uit een gebroken gezin komt. Maar je kunt<br />
iemand wel leren hoe met de situatie om te<br />
gaan. In mijn model richt de docent zich op het<br />
veranderen van de mindset van studenten. Je<br />
probeert hun interpretatie van falen en hun<br />
reactie op falen opnieuw te conditioneren. Je<br />
leert ze een copingstrategie.’<br />
KUN JE DAAR EEN VOORBEELD<br />
VAN GEVEN?<br />
‘Stel, een student heeft een toets gemaakt<br />
en vier keer niet gehaald. Afhankelijk van de<br />
feedback van de docent gaat de student daar<br />
iets over denken. Hij kan bijvoorbeeld denken:<br />
“Ik kan het niet of ik ben hier niet geschikt<br />
voor.” Maar een student kan ook denken: “Dat<br />
ik het vier keer niet heb gehaald, zegt niets<br />
over mij als persoon.” Als docent kun je bijvoorbeeld<br />
zeggen: “Je hebt het vier keer niet<br />
gehaald, maar elke keer heeft het je een les<br />
geleerd waarom je het niet hebt gehaald. Ga<br />
kijken wat die les is. Wat heb je nodig om het<br />
de volgende keer wel te halen?” De docent<br />
moet de interpretatie en de reactie op het<br />
falen bij studenten aanpassen. Om iemand te<br />
kunnen helpen, moeten iemand kunnen geloven<br />
dat hij of zij kan veranderen.’<br />
DUS DE FEEDBACK VAN DE<br />
DOCENT IS CRUCIAAL?<br />
‘De feedback van een docent kan het beeld<br />
dat de student van zichzelf heeft maken of<br />
breken. Je moet als docent op de juiste manier<br />
en op het juiste moment reageren. Dat kan<br />
alleen door te investeren in de relatie met je<br />
studenten, zodat je leert op welke manier je<br />
goed kunt reageren op die persoon. Je moet<br />
dat niet doen vanuit je eigen referentiekader,<br />
maar vanuit die van die bepaalde student.’<br />
4 <strong>ROM</strong> 4
Model: Tough Love - Teaching for Success<br />
Will to Succeed<br />
• Competency<br />
• Consequence<br />
• Choice<br />
• Community<br />
(Gellers 4 C’s)<br />
Success<br />
Expectations & Responsibility<br />
• Language<br />
• Feedback<br />
Expectations & Responsibility<br />
HI<br />
Will to succeed<br />
No/low<br />
Fixed<br />
mindset<br />
Relationship<br />
Relationship<br />
• High performance<br />
Growth mindset<br />
Self motivation<br />
HOE DOE JE DAT IN EEN GROEP?<br />
‘De kunst van het onderwijs zit in een goede<br />
organisatie en in de kleine momenten. Ik organiseer<br />
mijn lessen bijvoorbeeld zo dat ik<br />
steeds twintig minuten uitleg en daarna gaan<br />
de studenten tien minuten zelf aan de slag. In<br />
die tien minuten ben ik aan het kijken en luisteren<br />
en soms neem ik iemand apart. Je moet<br />
observeren. Je bent ook onderzoeker. Je observeert<br />
hoe iemand zich gedraagt, je bepaalt<br />
welk gedrag je graag zou willen zien en dan ga<br />
je na wat je moet doen of zeggen om dat te<br />
realiseren.’<br />
IS POSITIEF BEKRACHTIGEN EEN<br />
KWESTIE VAN MEER COMPLIMEN-<br />
TEN GEVEN?<br />
‘Meestal geven we complimenten als: dat heb<br />
je goed gedaan of wat ben je slim. Het gevaar<br />
daarvan is dat mensen het idee krijgen dat ze<br />
dus goed en slim zijn en niets meer hoeven te<br />
doen. Daarom moeten we inzetten op het prijzen<br />
van de strategie die iemand heeft ingezet<br />
om iets te bereiken. Niet op wat is bereikt, maar<br />
hoe ze het hebben bereikt, op het proces.’<br />
‘Je bent ook<br />
onderzoeker’<br />
ER ZIJN VEEL, WAT JE NOEMT<br />
‘APATHISCHE’ STUDENTEN. HOE<br />
MOTIVEER JE DIE?<br />
‘Bij motivatie gaat het vaak om positief bekrachtigen.<br />
Om mensen gemotiveerd te krijgen,<br />
moeten ze zich competent voelen. Je kunt<br />
studenten bijvoorbeeld vragen wat ze voor<br />
zichzelf willen bereiken en hoe ze dat denken<br />
te gaan doen. Te vaak zeggen mensen nog:<br />
“Als je dat niet doet, dan…” En dan volgt er<br />
een nare consequentie. Dat werkt vaak wel,<br />
vooral bij kleine kinderen. Tot het moment dat<br />
kinderen die nare consequentie niet meer erg<br />
vinden.’<br />
Jean-Marie Molina studeerde wijsbegeerte en pedagogiek<br />
aan Universiteit Leiden. Haar doceermodel Tough Love<br />
(de naam verwijst naar een zowel strenge als liefdevolle<br />
aanpak) ontwikkelde ze op basis van haar eigen ervaringen<br />
en het werk van psychologen als Carol Dweck en E. Scott<br />
Geller.<br />
MEER WETEN: J.M.MOLINA@HR.NL<br />
<strong>ROM</strong> 4 / 5
QUOTES<br />
Dagprogrammering op Zuid<br />
Dit schooljaar zijn alle 30 scholen in de Children’s Zone van start gegaan met Dagprogrammering.<br />
Leerlingen volgen per week tien uur extra activiteiten, gericht op brede ontwikkeling<br />
en vergroting van kansen. Iedere school bepaalt zelf de inhoud en vorm van de extra uren.<br />
Wat vinden de betrokkenen ervan?<br />
‘Die vier uur erbij is een hele puzzel.<br />
Scholen zijn daar niet blij mee. Dat snap ik’<br />
Renata Voss (BOOR) in AD<br />
‘Met die zes uur liep het wel soepel.<br />
Dus met die tien uur moet het ook wel goed komen’<br />
Tineke Visser (Sterrenschool de Globetrotter) op romnieuws.nl<br />
‘Het zijn geweldige kansen. Maar organisatorisch is het<br />
nog wel een dingetje’ Norine Meinster (OBS Nelson Mandela) op RTV Rijnmond<br />
‘We zien dat de zes extra uren helpen, want de<br />
Cito-scores stijgen’ Marco Pastors (NPRZ) in AD<br />
‘Kleinere klassen en meer begeleiding helpen ook.<br />
Daar heb je geen langere schooldagen voor nodig’<br />
Firdevs Durgut (OBS De Kameleon) in AD<br />
‘Ik vind het wel goed. Maar niet op woensdag!’<br />
Leerling (Sterrenschool de Globetrotter) op RTV Rijnmond<br />
MEER LEZEN<br />
Op romnieuws.nl lees je over de aftrap van de Dagprogrammering op Sterrenschool De Globetrotter.<br />
6 <strong>ROM</strong> 4
Adv-De Betere Basisschool_09-19.qxp_Opmaak 1 19-09-19 13:29 Pagina 1<br />
Als leren je lief is<br />
Ik wil de kwaliteit van mijn organisatie<br />
excellent en duurzaam verbeteren<br />
De Betere Basisschool<br />
Een enthousiast team, samen doelen halen, heldere planning, effectief vergaderen, een hoog rendement.<br />
Het zou best wel eens kunnen dat dit je aanspreekt.<br />
Samen met je team<br />
Met De Betere Basisschool ga je samen met je team enthousiast aan de slag op basis van een concrete<br />
bottum-up aanpak die de kwaliteit van de organisatie duurzaam verbetert. Zo krijg je een professionele,<br />
effectieve school met een hoog rendement. Ruim 250 scholen gingen je voor.<br />
Gratis e-book 'Hoe word je een nog betere basisschool?'<br />
De Betere Basisschool-aanpak bestaat uit vijf stappen die we in dit e-book<br />
toelichten en illustreren met ervaringen van scholen uit het hele land.<br />
‘De effectiviteit van de organisatie is toegenomen en de leerlingen krijgen veel meer<br />
onderwijs op maat. Dat heeft ook een positief effect op de leerlingresultaten.’<br />
Emile van Laar, directeur De Hoeksteen, Leersum<br />
www.cedgroep.nl
ONDERBOUWD<br />
Roel van Steensel is universitair<br />
docent aan de Sociale faculteit van<br />
de Erasmus Universiteit Rotterdam.<br />
Aan de Vrije Universiteit is hij, namens<br />
Stichting Lezen, bijzonder hoogleraar<br />
Leesgedrag.<br />
VERLEID KINDEREN TOT LEZEN<br />
Moeilijke lezers<br />
profiteren het meest<br />
Bied veel verschillende, aantrekkelijke<br />
boeken en help leerlingen om daar een<br />
passende keuze uit te maken. Zo verleid<br />
je hen tot lezen. Wie de leesmotivatie van<br />
kinderen eenmaal weet te stimuleren, ziet<br />
hun leesvaardigheid omhoog schieten.<br />
Het mooie is: dat werkt nog het beste bij de<br />
moeilijke lezers, zegt wetenschapper Roel<br />
van Steensel.<br />
Leesvaardigheid is belangrijk. Om informatie tot je te kunnen<br />
nemen, van papier of vanaf internet, moet je goed kunnen lezen.<br />
En om daar vaardig in te worden, moet je simpelweg veel<br />
lezen. Daarvoor is weer motivatie nodig. Het is een spiraal, zegt<br />
Roel van Steensel. ‘Als je gemotiveerd bent om te lezen, ga je<br />
vaker lezen en heb je meer gelegenheid om te oefenen. En als<br />
je vaardiger wordt, krijg je meer zelfvertrouwen.’<br />
Andersom werkt het ook: ‘Als je minder leesvaardig bent, ben<br />
je minder gemotiveerd om te lezen. Je gaat minder lezen en<br />
oefent je vaardigheid niet. Dat tast je zelfvertrouwen aan. En<br />
daardoor daalt weer de motivatie om te lezen. In het ergste<br />
geval leidt dat tot een gevoel van weerstand.’<br />
TEKST MARIJKE NIJBOER FOTO JAN VAN DER MEIJDE<br />
8 <strong>ROM</strong> 4
Autonomie bieden is belangrijk volgens Roel van Steensel:<br />
‘Daar zouden scholen nog meer in kunnen investeren.’<br />
5 TIPS VOOR LEERKRACHTEN:<br />
WE LEZEN STEEDS MINDER<br />
Volgens internationale vergelijkende onderzoeken als PISA en PIRLS<br />
bungelen Nederlandse vo-leerlingen onderaan op het punt van leesmotivatie.<br />
Dat is zorgwekkend, al plaatst Roel van Steensel wel een<br />
kanttekening: ‘Je kunt je afvragen hoe serieus en waarheidsgetrouw<br />
kinderen die vragenlijsten hebben ingevuld.’ In elk geval staat vast dat<br />
Nederlanders, en dan vooral jongeren, steeds minder lezen.<br />
Kinderen die minder goed zijn in lezen en schrijven hebben de bijzondere<br />
belangstelling van Van Steensel. Vaak zijn dat kinderen<br />
die thuis weinig of geen ‘leesopvoeding’ hebben gehad: ze zijn<br />
weinig voorgelezen, zien hun ouders weinig lezen en wonen niet<br />
in huizen waar boeken en tijdschriften rondslingeren. ‘Dat bepaalt<br />
allemaal je houding ten opzichte van lezen, je zin om te lezen<br />
en je beginnende leesvaardigheid.’ Maar er is goed nieuws, speciaal<br />
met betrekking tot deze kinderen: ‘Onderzoek wijst uit dat<br />
het stimuleren van de leesmotivatie de leesvaardigheid nog het<br />
meest versterkt bij de kinderen die dat het hardst nodig hebben.’<br />
‘Het is mooi als de zin<br />
om te lezen echt vanuit<br />
kinderen zelf komt’<br />
1. Zorg voor een rijk, actueel boekenaanbod waar<br />
leerlingen uit kunnen kiezen.<br />
2. Geef leerlingen gerichte boekentips. Help ze<br />
om boeken te vinden die passen bij hun<br />
interesses en niveau.<br />
3. Oefen geen dwang uit. Laat de boekenkeuze<br />
vanuit de kinderen zelf komen.<br />
4. Investeer ook in de bovenbouw van het<br />
po en op het vo in leesmotivatie. De leesmotivatie<br />
neemt namelijk af naarmate leerlingen<br />
ouder worden.<br />
5. Laat leerlingen ook langere teksten lezen.<br />
Daarvoor pleit de Onderwijsraad in haar rapport<br />
‘Lees! Een oproep tot een leesoffensief’. Langere<br />
verhalende teksten nodigen kinderen uit tot<br />
‘diep’ en geconcentreerd lezen.<br />
GELOVEN IN JEZELF<br />
Roel van Steensel heeft concrete tips voor leerkrachten die<br />
het lezen willen bevorderen. Maar eerst wil hij nog iets kwijt<br />
over leesmotivatie: ‘Het is mooi als kinderen intrinsiek gemotiveerd<br />
zijn; wanneer de zin om te lezen echt uit henzelf voortkomt.<br />
Volgens de bestaande theorie wordt intrinsieke motivatie<br />
bepaald door een gevoel van competentie: ik kan deze<br />
leestaak aan.’ Autonomie is ook belangrijk: ‘Als je zelf invloed<br />
kunt uitoefenen op wat je leest, en met anderen kunt praten<br />
over wat je leest, motiveert dat ook. Daar zouden scholen nog<br />
meer in kunnen investeren.’ Een derde factor is verbondenheid.<br />
‘Het motiveert ook als je met iemand praat over teksten die je<br />
aan het lezen bent.’<br />
VERWIJZINGEN<br />
De bronnen waarnaar wordt verwezen in deze tekst<br />
vind je op romnieuws.nl.<br />
CIJFERS EN FEITEN<br />
Meer cijfers en feiten vanuit onderzoek naar<br />
leesmotivatie vind je in de Infographic op pagina 24.<br />
<strong>ROM</strong> 4 / 9
DIT IS MIJN VAK<br />
Geloof, onderzeeërs en<br />
natuurwetenschappen<br />
Werkend als jonge laborant wil Viktor van Harten na een paar jaar<br />
zijn wereld vergroten. Hij monsterde aan bij de marine en voer vijf<br />
jaar op een onderzeeboot. Wanneer hij een relatie krijgt, zoekt hij<br />
werk aan de wal. ‘Ik had nul ervaring, maar blauw uit de marine<br />
stond ik al voor de klas.’<br />
TEKST ANNE-MARIE PLASSCHAERT FOTO’S PETJA BUITENDIJK<br />
Viktor van Harten: ‘Ze zien met eigen ogen wat er gebeurt als je het ene bij het andere stofje doet,<br />
het gaat borrelen, bruisen en soms zegt het boem. Daardoor wordt het concreet en leuk.’<br />
10 <strong>ROM</strong> 4
Met een nostalgische blik kijk ik rond:<br />
hoge werktafels, witte jassen, kraantjes,<br />
een vacuümpomp; dit is een echt<br />
practicumlokaal. Alles ziet er netjes uit.<br />
‘Ja, discipline, doen wat je zegt en opdrachten<br />
uitvoeren… dat heb ik meegenomen<br />
uit de tijd dat ik bij de marine<br />
was’, vertelt Viktor van Harten (32).<br />
Klassenmanagement ziet hij dan ook<br />
niet als een probleem: ‘Regels en afspraken,<br />
daar houd je je aan, het geeft<br />
de leerlingen structuur en dat is wat ze<br />
willen.’<br />
DE PASSIE<br />
Terwijl Viktor verhaalt van zijn vele ervaringen<br />
op zijn leeftijd, komen leerlingen<br />
hun opdrachten inleveren. Ze kloppen<br />
netjes aan en vragen of ze binnen<br />
kunnen komen. Hier, op evangelische<br />
school De Passie, is respect niet alleen<br />
een woord. Die passie heeft ook niet<br />
alleen met geloof te maken; op de site<br />
van de school wordt met passie gesproken<br />
over de leerlingen, over het<br />
onderwijs en over tal van schoolactiviteiten.<br />
Hier voelt Viktor zich thuis.<br />
Hij volgt de lerarenopleiding om zijn<br />
bevoegdheid te halen voor de vakken<br />
natuurkunde en scheikunde. Volgend<br />
jaar verwacht hij de studies af te ronden.<br />
‘Afgelopen schooljaar deed ik die<br />
dubbele studie naast mijn fulltime<br />
werkweek. Dat bleek wat te veel, ik<br />
kreeg allerlei problemen. Maar je gaat<br />
door, net als in dienst. Als je aan boord<br />
ziek was, pakte je een vuilniszak, kotste<br />
daarin, kneep hem dicht en liep weer<br />
verder.’<br />
MILITAIR GEZIN<br />
Natuur- en scheikunde boeiden Viktor<br />
al op jonge leeftijd. Hij volgde de mbolaboratoriumopleiding<br />
en werkte anderhalf<br />
jaar bij verschillende laboratoria.<br />
‘Ik was 22 en dacht: is dit het nu? Ik<br />
wilde meer van de wereld zien. Als kind<br />
uit een militair gezin, meldde ik mij dus<br />
bij de marine om al varend de wereld<br />
te verkennen.’ Hier volgt hij de mboopleiding<br />
elektrotechniek en hij vaart<br />
vijf jaar op een onderzeeër. ‘Ik heb veel<br />
gezien en meegemaakt. Ik was bijvoorbeeld<br />
ook op missie naar Somalië.’<br />
Wanneer Viktor een relatie krijgt, wil<br />
hij aan de wal. Met veel plezier is hij als<br />
vrijwilliger jeugdleider bij de kerk en<br />
wordt daar op het spoor van onderwijs<br />
gezet. Dat Viktor onbevoegd is, is geen<br />
belemmering; er is een tekort aan natuur-<br />
en scheikundedocenten. ‘Ik solliciteerde<br />
en ook al had ik geen enkele<br />
ervaring in het onderwijs: ik was net uit<br />
de marine en ik stond al voor de klas.’<br />
Het eerste jaar als docent is pittig, maar<br />
met de discipline vanuit de marine en<br />
met militair doorzettingsvermogen<br />
slaat hij zich er doorheen. Na drie onderwijservaringsjaren<br />
en uitzicht op<br />
zijn onderwijsbevoegdheid, weet Viktor:<br />
‘Ik wil dit, ik wil er zijn voor mijn<br />
leerlingen, zeker ook in één-op-één-gesprekjes.<br />
Die zijn zo waardevol. Je moet<br />
een band met ze opbouwen, alleen<br />
dan krijg je een leerling aan het leren.<br />
Je merkt het ook meteen wanneer dat<br />
erbij inschiet.’<br />
IN DEBAT<br />
Als docent natuur- en scheikunde,<br />
vakken die veel leerlingen als moeilijk<br />
beschouwen, probeert Viktor zijn onderwijs<br />
zo concreet mogelijk te maken.<br />
‘Door theorie, demonstraties en proefjes<br />
af te wisselen, gaan de leerlingen<br />
ontdekken. Ze zien met eigen ogen wat<br />
er gebeurt als je het ene bij het andere<br />
stofje doet: het gaat borrelen, bruisen<br />
en soms zegt het boem. Daardoor<br />
wordt het concreet en leuk.’<br />
Ook de grote vragen over geloof en wetenschap<br />
gaat Viktor niet uit de weg. ‘Ik<br />
studeer natuurkunde juist om te kijken<br />
hoe God via wetmatigheden de wereld<br />
en de natuur heeft geschapen. Vanuit<br />
die visie geef ik mijn vak. Ik geloof dat<br />
de natuur en het universum te complex<br />
zijn en volgens te veel wetmatigheden<br />
tot stand zijn gekomen, om “toeval” te<br />
worden genoemd,’ geeft de bevlogen<br />
docent aan. ‘Er moet dus wel een intelligente<br />
ontwerper zijn. Als je die God<br />
noemt, heeft dat consequenties voor je<br />
persoonlijk leven. Door te spreken over<br />
een intelligente ontwerper, blijft het<br />
wetenschap.’ Dat is wat Viktor de leerlingen<br />
van vwo en atheneum wil bijbrengen.<br />
‘Volgend jaar wil ik een soort<br />
lagerhuis gaan organiseren, waarin<br />
onze leerlingen over dit soort zaken<br />
met elkaar in debat gaan. Zij stromen<br />
door naar de universiteit, daar vinden<br />
dit soort discussies plaats. Onze leerlingen<br />
moeten dan met goede argumenten<br />
daaraan kunnen deelnemen.’<br />
LEGERMENTALITEIT<br />
IN DE KLAS<br />
Als kind van een militair woont<br />
Viktor de eerste jaren van zijn leven<br />
onder de dreiging van de Sovjets:<br />
‘Ik weet dat wij als gezin soms<br />
picknickten bij die grens.’ Dan valt<br />
de muur en het IJzeren Gordijn, het<br />
Sovjet-regime brokkelt af, de Koude<br />
Oorlog is voorbij. Viktor trekt<br />
met zijn familie naar Nederland,<br />
maar zijn vader blijft in het leger.<br />
Het militaire leven en het plichtsbesef<br />
heeft Viktor van huis uit meegekregen.<br />
Ook in het onderwijs maakt hij<br />
gebruik van dat wat hij in het leger<br />
heeft geleerd. ‘Wij zijn hier op<br />
school met vier oud-militairen en<br />
wij maken alle vier gebruik van<br />
groepsdruk bij ons klassenmanagement,<br />
we houden van orde, van discipline.<br />
Ik zeg bijvoorbeeld: “Als er<br />
het eerste half jaar niks vervelends<br />
gebeurt, trakteer ik.” Dan spreken<br />
ze elkaar aan op hun gedrag en dat<br />
werkt. Maar er zijn ook collega’s die<br />
vinden dat je dat niet mag doen. In<br />
het leger is er een andere mentaliteit.’<br />
VIKTOR VAN HARTEN<br />
DE PASSIE ROTTERDAM<br />
088 337 27 30<br />
<strong>ROM</strong> 4 / 11
BEGRIJPEND LUISTEREN IN DE KLEUTERGROEP<br />
Leren lezen begint<br />
met luisteren<br />
TEKST MARIJKE NIJBOER FOTO JAN VAN DER MEIJDE<br />
Leesvaardigheid is essentieel voor het schoolsucces van kinderen. Daar kan<br />
je niet vroeg genoeg mee beginnen, vindt de Koningin Wilhelminaschool in<br />
Crooswijk. Sinds kort leren de kleuters begrijpend luisteren. Ook groep nul is<br />
hier op peuterniveau al mee bezig. Zo wordt al jong een mooie basis gelegd voor<br />
begrijpend lezen en ontstaat er een doorgaande lijn.<br />
boek ‘Hennie de heks en de piraten’. De kinderen<br />
in de kring zien ondertussen op het<br />
digibord achter haar rug de betreffende pagina’s<br />
met kleurige illustraties. Petra: ‘Ah, hier<br />
komt een woord dat we nog niet kennen: enthousiast.<br />
Dat betekent dat Hennie heel blij<br />
is.’ Even later komt het woord ‘jaloers’ aan<br />
de orde. En de verleden tijd van ‘graven’: ‘Ze<br />
groeven de schat op. Ze zijn aan het graven.<br />
En daar komt dat woord weer: ze groeven en<br />
groeven.’ De groep bespreekt het verhaal en<br />
doet op een later moment spelletjes rond het<br />
thema ‘piraten’. De oudere kleuters hebben<br />
‘Voorheen konden er<br />
ongeveer drie kinderen<br />
lezen bij de overgang<br />
naar groep 3.<br />
Nu zijn dat er zeven’<br />
Er is een schatkaart bezorgd! Juf Petra Westerink<br />
houdt het gehavende stuk papier omhoog.<br />
Er staan allemaal kruisjes op. Die leiden<br />
de kleuters naar de gang, waar ze de schat<br />
vinden: een met goudpapier beklede kist met<br />
kettingen, munten en een feestelijk verpakt<br />
voorleesboek. Opgewonden dragen de kinderen<br />
de schat naar hun lokaal. ‘Omdat wij de<br />
schat hebben gevonden, geeft de piraat ons<br />
een cadeautje’, zegt een meisje. ‘Is dit dan<br />
een cadeautje?’, vraagt Petra. ‘Nee, het is een<br />
…’ ‘Een schat!’ roepen de kinderen.<br />
Petra begint voor te lezen uit het prentengesprekjes<br />
aan de hand van pictogrammen.<br />
Daarbij worden woorden betrokken uit Logo<br />
3000 (een methode voor woordenschatonderwijs)<br />
die aansluiten bij het thema.<br />
EÉN BOEK CENTRAAL<br />
Petra, leerkracht groep 1-2 en coördinator<br />
onderbouw: ‘We stellen één boek centraal en<br />
gebruiken dat vijf keer tijdens de dagplanning.<br />
Begrijpend luisteren komt de hele dag<br />
aan de orde, bij alle vakken. We gebruiken<br />
daarbij de strategieën van Nieuwsbegrip:<br />
voorspellen, samenvatten, vragen stellen<br />
over de verhaalstructuur, woordenschat.<br />
Wanneer kinderen in de bovenbouw gaan<br />
werken met Nieuwsbegrip, zijn ze daarmee<br />
dus al bekend.’<br />
Bij de schat in de klas zit ook een toverstaf.<br />
Waar zou die voor zijn? ‘Om de schat open<br />
te maken’, denkt een meisje. ‘Nee!’ roept een<br />
klasgenoot. Petra: ‘Dat mag Angel toch vinden?<br />
Dit is háár voorspelling. Wat denk jij zelf?’<br />
LUISTEREN ALS BASIS<br />
‘Het gaat ons om het bieden van goed onderwijs<br />
en gelijke kansen’, zegt directeur Sibel<br />
Taslicukur. ‘Begrijpend lezen is heel belangrijk<br />
voor de verdere schoolcarrière. Dat doen we<br />
in groep 4 tot en met 8. Met begrijpend luis-<br />
12 <strong>ROM</strong> 4
Na het voorlezen praten de kinderen over het verhaal. Op een later moment doen ze spelletjes rondom het thema.<br />
teren bereiden we de jonge kinderen daar al<br />
op voor.’ Petra: ‘De kleuters leren om kritisch<br />
te luisteren. Dat is de basis voor lezen en het<br />
motiveert hen ook om te leren lezen.’ Het<br />
boek dat in de klas wordt behandeld, ligt ook<br />
in de leeshoek.<br />
COACHEN OP MODELEN<br />
Adviseur Anke Oomens van de CED-Groep<br />
begeleidt de school bij begrijpend luisteren.<br />
Daarbij gaat er veel aandacht naar de<br />
didactische vaardigheden, vertelt zij. ‘Inter-<br />
actief voorlezen en hardop denkend meedoen:<br />
modelen. Ik bezoek de groepen en<br />
coach leerkrachten hier op. Dit team is hier<br />
al heel vaardig in. Ze deden al veel aan interactief<br />
voorlezen en zijn daar nu nog veel<br />
doelgerichter mee bezig. Zo sluit begrijpend<br />
luisteren naadloos aan op begrijpend lezen.’<br />
Petra heeft de groepsbezoeken samen met<br />
Anke gedaan en neemt de coaching van<br />
haar over. Met behulp van de Kijkwijzer Begrijpend<br />
Luisteren kan zij checken of alle<br />
onderdelen in de klas aan de orde komen.<br />
Samen met Anke heeft de school een eigen<br />
kwaliteitskaart gemaakt, die leerkrachten<br />
helpt om het begrijpend luisteren goed in<br />
de vingers te krijgen en te houden. Op deze<br />
kaart staan de leesdoelen, de lesfasen en manieren<br />
van verwerking samengevat. ‘De kwaliteitskaart<br />
stimuleert ons om op dezelfde<br />
manier toe te werken naar dezelfde doelen’,<br />
legt Petra uit. Volgens haar werkt deze talige<br />
aanpak. ‘Voorheen konden er ongeveer drie<br />
kinderen al lezen bij de overgang naar groep<br />
3; nu zijn dat er zeven.’<br />
<strong>ROM</strong> 4 / 13
Staand: Karin en Iris<br />
Zittend: Ninuska en Petra<br />
De overheid wil kansengelijkheid<br />
voor alle kinderen.<br />
Daarom wordt er al jarenlang<br />
veel geïnvesteerd in voor- en<br />
vroegschoolse educatie (vve).<br />
Onderzoeken wezen echter uit<br />
dat kinderen die de vve bezochten,<br />
minder extra ontwikkeling<br />
doormaakten dan gehoopt.<br />
De kwaliteit van pedagogisch<br />
medewerkers bleek hierbij doorslaggevend.<br />
De AD-opleiding<br />
Pedagogisch educatief professional<br />
moet zorgen voor een<br />
kwaliteitsimpuls.<br />
TEKST MARIJKE NIJBOER<br />
FOTO JAN VAN DER MEIJDE<br />
PEDAGOGISCH EDUCATIEF PROFESSIONAL<br />
Meer effect en<br />
werkplezier<br />
Iris van der Hulle en Petra van Loon werken<br />
al jaren in de kinderopvang. Leuk werk, waar<br />
ze sinds ze aan hun nieuwe opleiding zijn<br />
begonnen, meer in kwijt kunnen en meer<br />
voldoening aan beleven. Ze zijn eerstejaars<br />
studenten aan de AD-opleiding Pedagogisch<br />
educatief professional: een tweejarige opleiding<br />
waarmee ze vve-begeleider of -specialist,<br />
pedagogisch beleidsmedewerker of<br />
coach in de kinderopvang kunnen worden.<br />
Ze begeleiden straks hun collega’s met een<br />
mbo-diploma.<br />
Iris: ‘Ik heb via mijn werk wel cursussen gevolgd,<br />
maar deze opleiding is veel breder en<br />
dieper.’ Petra wilde al heel lang naar het hbo.<br />
‘Toen bekend werd dat er meer hbo’ers in de<br />
vve-groepen moeten gaan werken, vroeg<br />
mijn werkgever wie de opleiding wilde gaan<br />
14 <strong>ROM</strong> 4
ASSOCIATE DEGREE PEDAGOGISCH<br />
EDUCATIEF PROFESSIONAL<br />
De overheid wil dat er meer hbo’ers in de vve gaan werken.<br />
Deze opleiding komt daaraan tegemoet. Voltijdstudenten<br />
volgen het eerste jaar drie dagen per week les<br />
en lopen twee dagen stage; het tweede jaar hebben zij<br />
twee dagen les en drie dagen stage. De deeltijdopleiding<br />
biedt twee lesavonden per week. Inclusief lessen, het maken<br />
van verslagen en doen van praktijkonderzoek kost<br />
de opleiding de deeltijders zo’n twintig uur per week.<br />
De CED-Groep ontwikkelde samen met de Hogeschool<br />
Rotterdam het curriculum voor de vakken Vve 1 en 2 en<br />
Opbrengstgericht werken spelend leren. CED-adviseur<br />
Karin van der Meulen geeft deze vakken sinds zes jaar.<br />
zaalgroep, maar zal op termijn groepsoverstijgend<br />
gaan werken. ‘Met behulp van ons<br />
observatiesysteem kunnen we gericht kijken<br />
en een educatief aanbod doen op het niveau<br />
van het kind.’ Zo legde zij in de aanloop naar<br />
Sinterklaas speelgoed en pepernoten bij elkaar.<br />
‘Ik vroeg een paar kinderen die moeite<br />
hebben met sorteren, om het speelgoed in de<br />
ene bak te leggen, en de pepernoten in de<br />
andere. Eén van de kinderen ging toen ook<br />
voor het eerst hardop tellen.’ Karin knikt tevreden:<br />
‘De kunst is dat de kinderen lekker<br />
spelen en jij als professional hun ontwikkeling<br />
herkent en stimuleert.’ Ninuska begeleidt<br />
‘haar’ pedagogisch medewerkers. ‘Ik<br />
geef aan op welk ontwikkeldomein we gaan<br />
observeren en kijk wat hun hulpvraag is.’<br />
doen. Ik stak meteen mijn hand op. Het is<br />
een druk leven met een parttime baan, parttime<br />
opleiding en een gezin, maar ik vind de<br />
nieuwe kennis en vaardigheden die ik opdoe<br />
heel waardevol.’<br />
ONTWIKKELINGSPORTFOLIO<br />
De studenten krijgen onder andere de vakken<br />
Ontwikkeling en opvoeding van het kind,<br />
Taalontwikkeling van meertalige kinderen,<br />
Opbrengstgericht werken door spelend leren,<br />
Coachingsvaardigheden, Gespreksvaardigheden<br />
en Ouderbetrokkenheid. Docent Karin<br />
van der Meulen: ‘Ik hoop dat ze ook op de<br />
werkvloer blijven, zodat ze voor hun collega’s<br />
kunnen modelen.’<br />
Alle beginnende studenten leggen een toets<br />
Nederlands af. Wie nog niet niveau 3F heeft,<br />
moet dat tijdens deze opleiding halen. Alle<br />
studenten houden in hun ontwikkelingsportfolio<br />
bij hoe ver ze zijn met het bereiken van<br />
hun verschillende leerdoelen.<br />
OBSERVEREN OP DOMEINEN<br />
Ninuska Maat heeft haar diploma al op zak.<br />
Zij werkt nu nog met een eigen peuterspeel-<br />
‘We deden al<br />
veel goed, maar<br />
konden dat<br />
niet benoemen’<br />
OOK VOOR KIND ZONDER<br />
ACHTERSTAND<br />
Petra: ‘Mijn leidinggevende vond de vve veel<br />
te sturend en zo gericht op kinderen met<br />
achterstand. Door het vak Opbrengst gericht<br />
werken door spelend leren zie ik dat<br />
vve niet alleen maar sturend is en dat je ook<br />
kinderen zonder achterstand verder helpt.<br />
Mijn leidinggevende ziet nu ook de positieve<br />
kanten. Je hebt bovendien een beter verhaal<br />
naar de ouders.’ Iris: ‘Wij hebben kinderen die<br />
thuis al veel meekrijgen, óók wat te bieden.<br />
Bij ons kunnen zij in alle rust spelen met andere<br />
kinderen. En daarbij begeleiden wij hun<br />
verdere ontwikkeling.’<br />
De drie studenten voelen zich verrijkt door<br />
de opleiding. Petra: ‘We deden al veel goed,<br />
maar konden dat niet benoemen. Je maakt<br />
nu veel bewustere keuzes.’ Iris: ‘Het is heel<br />
leuk om de meerwaarde van je vak te ontdekken.’<br />
Ninuska heeft na haar AD-opleiding ook al<br />
een opleiding tot intern begeleider voor peuters<br />
afgerond en gaat beginnen met een cursus<br />
in video-interactie. Dat kan ze, zegt ze,<br />
goed gebruiken bij het coachen van pedagogisch<br />
medewerkers.<br />
<strong>ROM</strong> 4 / 15
DIT IS MIJN KLAS<br />
Black-outs voorkomen<br />
in de brugklas<br />
TEKST RONALD BUITELAAR FOTO JAN VAN DER MEIJDE<br />
Jordy van Rossum is leerkracht lichamelijke oefening<br />
en wiskunde. Hij is mentor van brugklas 1B havo/vwo<br />
op het Lyceum Rotterdam<br />
‘Ik ben in 2006 afgestudeerd aan de HALO (Haagse Academie<br />
voor Lichamelijke Opvoeding). Daarnaast heb ik in 2018 mijn<br />
bevoegdheid voor wiskunde behaald. Ik vind wiskunde leuk en<br />
het leek me met het oog op het lerarentekort ook verstandig.<br />
Naast leraar lichamelijke oefening en wiskunde ben ik ook mentor<br />
van een brugklas, leerjaar ondersteunend van klas 1, sectieleider<br />
lichamelijke oefening en coach van een nieuwe collega.<br />
Als mijn leerlingen na de zomervakantie de klas binnenstappen<br />
zijn de meesten nog erg stil. Het is nogal een verandering die<br />
ze doormaken. Lange dagen, van klas moeten wisselen, weer de<br />
jongste leerlingen zijn. Omdat er in die periode heel veel op hen<br />
en hun ouders afkomt organiseer ik na een week of twee een ouderavond.<br />
Zo probeer ik al direct vorm te geven aan de driehoek<br />
leerling, ouders, mentor. Door het jaar heen zijn er natuurlijk de<br />
rapportgesprekken, maar als het nodig is wacht ik die niet af en<br />
is er al contact geweest tussen mij en de ouders. Ook help ik mijn<br />
leerlingen bij het leren leren. Misschien dat twee of drie leerlingen<br />
het zelfstandig afkunnen, maar het merendeel heeft er echt<br />
hulp bij nodig. Vooral als ze opdrachten krijgen waarbij de inleverdatum<br />
over een aantal weken ligt of als ze veel tegelijk moeten<br />
leren, zoals in een toetsweek. Ik laat zien hoe ze de stof kunnen<br />
opdelen en leg uit hoe ze het geleerde kunnen verwerken. Ik gebruik<br />
daar schema’s voor en voorkom op die manier dat ze een<br />
black-out krijgen. Dat komt zeker in de brugklas geregeld voor als<br />
ze niet meer overzien wat ze moeten doen. Daarbij is echt maatwerk<br />
nodig om te zorgen dat je ze allemaal op het goede spoor<br />
houdt. Gedurende het jaar zie je zo’n stille klas veranderen in een<br />
klas waar binnen en buiten de klas vriendschappen ontstaan en<br />
kinderen zich ontwikkelen. Ik denk dat we daar als school een<br />
goede bijdrage aan leveren omdat we er veel belang aan hechten<br />
dat kinderen hier zichzelf mogen zijn.’<br />
16 <strong>ROM</strong> 4
Jet (13)<br />
‘Ik vind dat Jordy erg zijn<br />
best doet en er echt voor<br />
ons is. Hij overlegt wat je<br />
wilt en hoe hij kan helpen.’<br />
Finn (13)<br />
‘Jordy is een fijne leraar. Hij legt<br />
prettig uit. En als je vragen stelt,<br />
zegt hij niet dat hij het net heeft<br />
uitgelegd, maar hij legt het gewoon<br />
nog een keer uit. Net zo lang<br />
tot je het snapt.’<br />
Maaske (13)<br />
‘Jordy is erg aardig en niet<br />
te serieus. Hij helpt bij probleempjes,<br />
maakt grapjes<br />
en is gezellig. Bij wiskunde<br />
doet hij iets strenger dan bij<br />
gym. Als je vragen hebt dan<br />
krijg je extra uitleg.’<br />
Eva (13)<br />
‘Ik vind het knap dat hij<br />
gym én wiskunde geeft.<br />
Het zijn zulke verschillende<br />
vakken! Soms merk je dat<br />
hij meer gym dan wiskunde<br />
geeft. Dan staat hij<br />
wiskunde te geven met zijn<br />
gymkleren aan!’<br />
Evelien (12)<br />
‘Jordy is rustig en chill. Hij<br />
wordt alleen boos als het<br />
echt nodig is. Ik merk dat<br />
hij zijn best doet om er iets<br />
leuks van te maken met de<br />
klas en goede hulp<br />
te bieden.’<br />
<strong>ROM</strong> 4 / 17
4X<br />
4x Podcasts<br />
over onderwijs<br />
Welke podcasts over onderwijs<br />
moet je zeker geluisterd hebben?<br />
<strong>ROM</strong> licht er vier uit:<br />
Is onderwijs weggegooid geld?<br />
16 minuten<br />
De Correspondent<br />
Econoom Bryan Caplan stelt dat onderwijs een verspilling is<br />
van tijd en geld. Een extreme stelling misschien. Maar wel<br />
eentje die aan het denken zet over de 43 miljard euro<br />
die in Nederland jaarlijks naar onderwijs gaat.<br />
Easycratie in het onderwijs<br />
34 minuten<br />
Meesterwerk<br />
Voortdurend ontwikkelen met tijdelijke oplossingen, het<br />
onderwijs is immers nooit af. Een interview met Annette Dölle<br />
over haar manier om anders te kijken naar regel- en wetgeving<br />
binnen het onderwijs.<br />
Het Walhalla<br />
68 minuten<br />
Opgejaagd<br />
De van oorsprong Zweedse Jennifer volgde twee jaar lang<br />
haar eigen gezin en reisde door Nederland en Zweden.<br />
Een zoektocht naar oorzaken, gevolgen en oplossingen voor<br />
systeemfouten in het Nederlandse onderwijs. Is het werkelijk<br />
zoveel beter in Zweden?<br />
Digitale geletterdheid<br />
in het nieuwe curriculum<br />
23 minuten<br />
Kennisnet<br />
Dit najaar besluit de Tweede Kamer over de vraag of digitale<br />
geletterdheid terugkomt in de vorm van kerndoelen.<br />
Waarom is het nodig dit een vaste plek in het onderwijs te<br />
geven? En waarom nu?<br />
18 <strong>ROM</strong> 4
COLUMN<br />
<strong>ROM</strong>NIEUWS.NL<br />
Nu lees je ons magazine, maar het <strong>ROM</strong> biedt meer!<br />
Kijk op de site voor actueel nieuws uit het Rotterdams<br />
onderwijsveld, artikelen, verslagen van onderwijsbijeenkomsten<br />
en de agenda.<br />
c<br />
d<br />
Like!<br />
facebook.com/rotterdamsonderwijsmagazine<br />
Volg!<br />
@romnieuws twitter.com/romnieuws<br />
ABONNEER<br />
JE OP DE<br />
NIEUWSBRIEF<br />
Elke maand een link naar de laatste aanvullingen<br />
op de site, extra nieuws en meer. Meld je aan op<br />
romnieuws.nl/nieuwsbrieven.<br />
ANNE-MARIE PLASSCHAERT<br />
Mission completed<br />
ANNE-MARIE PLASSCHAERT SCHRIJFT VOOR HET <strong>ROM</strong> OVER HAAR BE-<br />
LEVENISSEN ALS DOCENT JOURNALISTIEK OP HET GRAFISCH LYCEUM<br />
Het was weer mooi en lastig tegelijk: het afscheid van ‘mijn afstudeerders’<br />
afgelopen zomer. In de drie jaar dat deze inmiddels oudstudenten<br />
in onze opleiding rondliepen, zagen we ze veranderen<br />
van de onzekere tiener naar de licht-opstandige-student-met-eenmening<br />
in het tweede jaar. Een uitdagende fase voor ons als docenten…<br />
Tot ze in het laatste studiejaar uitgroeien tot de volwassen<br />
geworden professionals, die hun diploma meer dan waard zijn. Voor<br />
ons een moment van trots en de verzuchting: het is weer gelukt.<br />
Dat is dan wat betreft het vakgebied.<br />
Ik heb, net als veel vakbroeders- en zusters, met mijn mentorstudenten<br />
ook nog een andere band. Zij waarderen mij omdat ik niet<br />
alleen een oude rot ben in dit beroep die ze de fijne kneepjes van<br />
het vak aanleert. Ze erkennen dat ik ze iets wil meegeven als mens<br />
voor de rest van hun leven. Ik doe mijn best om jonge mensen op te<br />
leiden tot zelfstandig-denkende volwassenen. Mensen die nadenken<br />
over regels, afspraken, normen, niet vanwege een mogelijke<br />
pakkans of straf, maar omdat zij er zelf de waarde van inzien, de<br />
discussie over zin of onzin graag met je willen voeren. Jonge mensen<br />
die de verantwoordelijkheid willen nemen voor wat zij denken<br />
en doen; daar argumenten voor hebben en zich niet snel als een<br />
mak schaap laten leiden en voortdrijven.<br />
Zeker zit ik ze op hun huid in de eerste leerjaren wanneer ze op<br />
zoek zijn naar hun en onze grenzen. Zeker zet ik ze aan om boven<br />
zichzelf uit te stijgen. Als ik dan zie dat ze gaandeweg hun eigen<br />
pad weten te vinden, hun talenten en kwaliteiten ontdekken, hun<br />
kracht en motivaties… dan heb ik mijn doel bereikt.<br />
Dit jaar was er gelukkig weer een hele speciale mentorgroep die<br />
afscheid nam. Daar stonden ze, klaar voor de toekomst, zeker van<br />
hun zaak in alle onzekerheid die hoort bij nadenkende mensen. Omhelzingen,<br />
dankbare ouders, ontroering en blijdschap. ‘You hate her,<br />
you love her, als je wat wil leren, moet je bij haar zijn’, zei een oudstudent<br />
over mij tegen de nog-onwetende eerstejaars tijdens een<br />
voorlichting over het beroep. Ik hoorde dat van mijn collega’s en<br />
glimlachte voor mijzelf: mission completed!<br />
<strong>ROM</strong> 4/19
PABO EN BASISSCHOLEN LEIDEN SAMEN OP<br />
Samenhang<br />
en synergie<br />
SENATVS·POPVLVSQVE·<strong>ROM</strong>ANVS<br />
Romeinse Rijk 60 - 400 n.Chr.<br />
S.P.Q.R.<br />
TEKST RONALD BUITELAAR ILLUSTRATIE CHRIS VERSTEEG, PROJEKT C<br />
20 <strong>ROM</strong> 4
Achttien basisscholen van drie besturen in de regio Rotterdam<br />
ontwikkelden de afgelopen vier jaar samen met Pabo - Hogeschool<br />
Rotterdam en het Kenniscentrum Talentontwikkeling, de<br />
Opleidingsschool Boss po (Beter Opleiden in Samenhang en<br />
Synergie primair onderwijs). Instituutsopleiders van de pabo en<br />
schoolopleiders van de aangesloten scholen begeleiden samen<br />
studenten en zorgen voor afstemming tussen theorie en praktijk.<br />
Hoofddoel: studenten beter voorbereiden op en vertrouwder maken<br />
met hun toekomstige werkomgeving en stroomlijning van hun<br />
professionele ontwikkeling. Boss po is vanaf dit schooljaar een NVAO<br />
geaccrediteerde opleiding.<br />
Het fundament voor opleidingsschool Boss<br />
po werd gelegd tijdens een eerder traject dat<br />
de besturen BOOR, OZHW, Wijzer in Opvang<br />
en Onderwijs en achttien van hun scholen<br />
gezamenlijk met Pabo – Hogeschool Rotterdam<br />
en het kenniscentrum talentonwikkeling<br />
uitvoerden. Denise van Schelven, coördinator<br />
Werkplekleren bij Opleidingsschool Boss po,<br />
legt uit: ‘In het kader van het project Versterking<br />
Samenwerking Lerarenopleidingen en<br />
Scholen (wsls) werkten we gezamenlijk aan<br />
een aantal vaststaande thema’s; opbrengstgericht<br />
werken, ouderbetrokkenheid, pesten<br />
en begeleiding van beginnende leraren.<br />
Wij voegden daar toen samen opleiden aan<br />
toe als overkoepelend thema. Aanvankelijk<br />
moesten we best over drempels heen, maar<br />
uiteindelijk beviel de samenwerking zo goed<br />
dat we subsidie aanvroegen voor het opzetten<br />
van een gezamenlijke opleidingsschool.’<br />
HÉT AANSPREEKPUNT<br />
De subsidie maakte het mogelijk om een<br />
overkoepelend curriculum te maken waarin<br />
het leren bij de pabo nadrukkelijk verbonden<br />
wordt met het leren in de praktijk. Denise: ‘De<br />
afstemming binnen het curriculum verloopt<br />
soepel, omdat we gebruik maken van een<br />
instituutsopleider en een schoolopleider. De<br />
eerste is bij de pabo hét aanspreekpunt voor<br />
docenten en studenten. De schoolopleider<br />
onderhoudt contact met studenten en de leraren<br />
van het eigen schoolteam, de door ons<br />
in coachingsvaardigheden getrainde werkplekbegeleiders.<br />
Instituutsopleider en schoolopleider<br />
zorgen samen voor continuïteit.’<br />
LID SCHOOLTEAM<br />
Ook inhoudelijk verschilt de aanpak van Boss<br />
po met de meer traditionele wijze van stage<br />
lopen. Denise: ‘De Boss school brengt in beeld<br />
wat er naast het reguliere nog meer geleerd<br />
kan worden. Zo leer je als student niet alleen<br />
lesgeven, maar doe je ook kennis op over<br />
bijvoorbeeld werken in een schakelklas of<br />
ontwikkelingsgericht leren en draai je mee in<br />
activiteiten als oudergesprekken. We willen<br />
studenten meer dan voorheen kennis laten<br />
maken met wat het vak van leerkracht in de<br />
breedte inhoudt. Dat kan vooral als er niet alleen<br />
in de klas wordt geleerd, maar juist ook<br />
daarbuiten als lid van een schoolteam.’<br />
‘Je kent elkaar<br />
en weet wat de<br />
ander doet’<br />
KORTE LIJNTJES<br />
Lenneke Löbker is docent en instituutsopleider<br />
bij Pabo – Hogeschool Rotterdam. Samen<br />
met onderbouwcoördinator en schoolopleider<br />
Franca Tchang is zij verantwoordelijk voor de<br />
begeleiding van studenten bij obs De Reijer in<br />
Ridderkerk. Lenneke heeft naast de Reijer nog<br />
twee basisscholen in haar ‘portefeuille’. Zij<br />
legt uit hoe de samenwerking met Franca en<br />
andere schoolopleiders er in de praktijk uitziet:<br />
‘Een paar keer per jaar bespreken we hoe<br />
het ervoor staat. Welke studenten hebben<br />
we in huis, hoe loopt het, wat is er nog nodig,<br />
naar welke bouw en groep moeten studenten<br />
na een half jaar? Dat soort kwesties. Daarnaast<br />
hebben we zeer regelmatig contact<br />
via app, mail of live, waardoor ik steeds beter<br />
zicht krijg op de schoolontwikkeling en de<br />
kwaliteiten van de afzonderlijke leraren. Van<br />
de studenten hoor ik dat ze dit systeem erg<br />
op prijs stellen en zich echt welkom op school<br />
voelen. Een belangrijke voorwaarde om je te<br />
kunnen ontwikkelen.’ Ook Franca merkt dat<br />
studenten graag op een Boss-school stage<br />
lopen: ‘De lijntjes zijn korter en ze weten dat<br />
er naast de werkplekbegeleider ook nog een<br />
schoolopleider is waar ze met vragen of problemen<br />
terecht kunnen.<br />
VOLWAARDIG LID<br />
Een ander pluspunt is de inhoudelijke afstemming.<br />
Franca: ‘Vroeger kwam het voor dat je<br />
in de groep bezig was met de Romeinen en<br />
dat de stagiaire voor beeldende vorming een<br />
pinguin met de klas moest maken. Dat was<br />
knap lastig.’ Lenneke: ‘Voorheen zat de student<br />
klem tussen de eisen van de opleiding<br />
en de mogelijkheden van de stageschool. Nu<br />
weten we beter van elkaar wat er verlangd<br />
wordt en helpen we de student samen verder.’<br />
Franca: ‘Je kent elkaar en weet wat de<br />
ander doet.’ Zij ziet nog een ander groot<br />
pluspunt: ‘Omdat studenten als volwaardig<br />
lid in het team meedraaien kunnen we beter<br />
beoordelen of we een student na afstuderen<br />
aan boord willen hebben. Ik kijk daarbij breder<br />
dan mijn eigen school. Het kan best zijn<br />
dat de student niet bij ons past, maar wel<br />
bij een andere school van ons bestuur.’ Het<br />
aantal deelnemende scholen is inmiddels uitgebreid<br />
naar tweeëntwintig. Het doel is om<br />
op termijn alle met Pabo – Hogeschool Rotterdam<br />
samenwerkende basisscholen aan te<br />
laten sluiten.<br />
<strong>ROM</strong> 4 / 21
Tijdens een workshop maken leerlingen een kunstwerk dat past bij hun eigen kunstenaarstype.<br />
Als je kunst beleeft,<br />
komt het dichterbij<br />
Met het programma 100% Hedendaags brengen<br />
drie Rotterdamse kunstinstellingen hedendaagse<br />
kunst dichter bij jongeren. Een leerling: ‘Ik vond<br />
het eerst best wel vaag, maar het is leuk om er<br />
met klasgenoten over te praten en te horen<br />
wat zij erin zien.’<br />
TEKST RENATE MAMBER FOTO JAN VAN DER MEIJDE<br />
quiz ontdekken ze welk type kunstenaar er in hen schuilt: een pionier,<br />
een fantast, een rebel of een sampler. Tijdens de workshop maken de<br />
jongeren een kunstwerk dat past binnen hun kunstenaarstype.<br />
Het Wolfert College heeft het programma 100% Hedendaags ingepast<br />
in een dag waarin de leerlingen kennis kunnen maken met alle vormen<br />
van kunst en cultuur. ‘Wij doen dit om verschillende redenen’, vertelt<br />
Nadine van Hulst, docent CKV. ‘Om saamhorigheid te kweken, om ze<br />
kennis te laten maken met diverse Rotterdamse kunstinstellingen en<br />
om ze in aanraking te laten komen met kunst waar ze zelf niet direct<br />
naartoe zouden gaan.’<br />
Jaarlijks doen alle leerlingen uit de vierde klas havo en vwo van Wolfert<br />
Tweetalig mee aan 100% Hedendaags. Het programma bestaat<br />
uit een tentoonstellingsbezoek, een quiz en een workshop. Een aantal<br />
klassen bezocht een tentoonstelling in TENT. In de daaropvolgende<br />
‘We willen dat ze kunst ook echt kunnen beleven, want daardoor<br />
krijgen ze meer inzicht’, vult haar collega Jan Varossieau aan. ‘Deze<br />
aanpak met de verschillende kunstenaarstypes slaat goed aan bij de<br />
jongeren.’<br />
22 <strong>ROM</strong> 4
Welk kunstenaarstype ben jij?<br />
DE PIONIER<br />
Een kunstenaar die experimenteert met nieuwe<br />
technieken en materialen.<br />
‘Ik had er eerst niet zo’n zin in, maar het is toch wel leuk.<br />
Vooral omdat je zelf ook iets mag doen. Ik vind de kunst<br />
hier een beetje zweverig. Maar het is wel leuk om het samen<br />
te bespreken en te horen wat anderen ervan vinden. Ik zie<br />
dan meer dan ik zou zien als ik alleen was. De kunst van de<br />
eerste kunstenares die we zagen stond best ver van me af.<br />
Die laatste staat wel dichterbij mij, die probeert echt iets te<br />
vertellen met haar kunst.<br />
De pionier past wel bij me. Vroeger ging ik altijd aan de slag<br />
met papier zonder dat ik een plan had. Nu denk ik alles iets<br />
meer uit van tevoren.’<br />
DE REBEL<br />
Een kunstenaar die in zijn werk kritiek geeft op de<br />
maatschappij.<br />
‘Eerst was ik een beetje sceptisch over moderne kunst. Het<br />
lijkt soms alsof ze gewoon maar iets doen, daar een verhaal<br />
omheen verzinnen en er dan veel geld mee verdienen. Terwijl<br />
je geen verschil ziet met het werk van andere kunstenaars<br />
die er niets mee verdienen. Maar toen ik hier een tijdje door<br />
de tentoonstelling liep, vond ik het opeens geweldig. Ik geloof<br />
dat dat gebeurde op het moment dat ik een beetje door<br />
kreeg wat erachter zat en dat je er met de klas over praat.<br />
Eigenlijk vind ik die kunstwerken toch best dicht bij me staan.<br />
Ik denk er minder negatief over.<br />
De term rebel past helemaal bij mij! Ik geef graag mijn mening<br />
over dingen.’<br />
DE FANTAST<br />
Een kunstenaar die werelden kan bedenken die nog niet<br />
bestaan.<br />
‘Ik vond het wel leuk om hier naartoe te gaan, want ik hou<br />
veel van kunst. Zelf teken ik ook veel en ik wil naar de<br />
kunstacademie. Deze kunst vind ik soms wel vaag. Maar door<br />
de rondleiding met de klas praat je erover en zoek je samen<br />
naar het verhaal erachter. Het is best leuk om dat zelf te<br />
bedenken. Het is ook leuk om echt in de belevingswereld van<br />
de kunstenaar te komen!<br />
De fantast past goed bij mij, want ik ben van mezelf ook heel<br />
dromerig.’<br />
DE SAMPLER<br />
Een kunstenaar die bekende beelden mixt tot<br />
verrassende combinaties.<br />
100% Hedendaags is een samenwerking van de<br />
Rotterdamse kunstinstellingen Witte de With<br />
Center for Contemporary art, TENT en MAMA.<br />
Jaarlijks doen zo’n drieduizend jongeren uit<br />
voortgezet onderwijs en mbo uit Nederland en<br />
België mee aan het programma.<br />
Meer weten? Kijk op 100procenthedendaags.nl.<br />
‘Van tevoren had ik geen idee wat ik kon verwachten, maar<br />
ik had er wel zin in. Als het gaat om muziek en dans staat<br />
kunst voor mij niet zo ver weg, maar schilderkunst wel. Ik<br />
vind wat ik hier zie allemaal wel mooi. Er zit een gevoel in. De<br />
kunstenaars proberen hun ideeën over te brengen en het is<br />
fijn om het daarover te hebben.<br />
Niet alles van de sampler past bij mij, maar in de beschrijving<br />
staat ook de zin “De hele wereld is jouw speeltuin”. En dat<br />
past wel bij me. Zo voel ik dat ook.’<br />
<strong>ROM</strong> 4 / 23
INFOGRAPHIC<br />
Motiveren<br />
tot lezen<br />
In de rubriek Onderbouwd (p. 8-9) vertelt<br />
wetenschapper Roel van Steensel wat je<br />
kunt doen om kinderen aan te zetten tot<br />
lezen. Maar wat is er uit onderzoek eigenlijk<br />
bekend over leesmotivatie?<br />
MEISJES LEZEN LIEVER DAN JONGENS<br />
DE LEESMOTIVATIE NEEMT AF NAAR-<br />
MATE JONGEREN OUDER WORDEN<br />
HAVO- EN VWO/GYMNASIUM-<br />
LEERLINGEN LEZEN LIEVER DAN<br />
VMBO-LEERLINGEN<br />
LEES PLEZIER<br />
VWO/GYMNASIUM<br />
HAVO<br />
VMBO<br />
LEES PLEZIER<br />
1 JAAR 8 JAAR 16 JAAR<br />
SLECHTS EEN KLEINE GROEP KINDEREN<br />
LEEST VANUIT EXTRINSIEKE MOTIVATIE.<br />
Ze willen het beter doen op school of willen<br />
bevestiging krijgen van anderen.<br />
LEERLINGEN<br />
De gegevens van deze infographic zijn afkomstig<br />
uit het onderzoek De leesmotivatie van Nederlandse<br />
kinderen en jongeren (DUO Onderwijsonderzoek,<br />
december 2017). Voor dit onderzoek werden<br />
bijna 6000 leerlingen tussen 8 en 18 jaar bevraagd.<br />
DE MEESTE KINDEREN LEZEN VANUIT<br />
INTRINSIEKE MOTIVATIE.<br />
Ze zijn nieuwsgierig naar onderwerpen of gaan<br />
op in een verhaal.<br />
24 <strong>ROM</strong> 4
RECENSIE<br />
RECENSIES VOOR EN DOOR COLLEGA’S<br />
2 Boeken<br />
1<br />
WOEF WOEF EN NU JE BEK HOUDEN<br />
AD DE JONG<br />
Een veelgehoord verwijt aan het huidige onderwijs is dat<br />
het een starre systeemwereld is die weinig meegaat in de<br />
echte leefwereld van jongeren. De titel van dit boek prikkelt<br />
dan ook direct. Het wekt de indruk dat de auteur andere<br />
professionele culturen uitgebreid heeft bestudeerd en<br />
vooraanstaande trainers uit die werelden heeft gesproken.<br />
Helaas. De getrokken parallellen met de wereld van dieren<br />
en sport zijn erg oppervlakkig. De bestudering van de<br />
paardenwereld is gebaseerd op gesprekken met zijn<br />
dochtertje die op paardrijles zit. Aandoenlijk om te lezen,<br />
maar weinig diepgaand en het ontstijgt het cliché over het<br />
belang van non-verbaal leiderschap dan ook niet. De analogie<br />
van docenten die een ‘Cruijff’ of ‘van Gaal’ zijn is leuk, maar<br />
wederom erg makkelijk gevonden.<br />
De auteur Ad de Jong heeft jarenlang in Rotterdam gewerkt<br />
als docent aan onder andere Codarts en de Pop-academie. Dit<br />
boek is eigenlijk een onsamenhangend geheel van memoires<br />
over zijn belevenissen en leermomenten. Erg leuk om te<br />
lezen voor insiders uit die tijd. Voor de buitenstaander is het<br />
boek weinig prikkelend en bovendien erg langdradig wegens<br />
slepende anekdotes, volledig uitgeschreven dialogen en een<br />
ondoorgrondelijke verhaalopbouw.<br />
Koen Istha is docent in het voortgezet speciaal onderwijs<br />
in Rotterdam.<br />
2<br />
JUFFEN ZIJN TOFFER DAN MEESTERS<br />
PEDRO DE BRUYCKERE<br />
Met veel plezier las ik dit boek. De schrijvers nemen, net als<br />
in het eerste boek Jongens zijn slimmer dan meisjes, een<br />
aantal onderwijsmythes onder de loep. Ze geven duidelijk<br />
aan hun meningen opzij te zetten en gaan uit van de<br />
wetenschappelijke informatie die ze vonden. En dat lukt ze!<br />
Er wordt uitvoerig gekeken naar de beschikbare informatie<br />
die er over bepaalde mythes te vinden is en dit alles wordt op<br />
een luchtige en prettig leesbare manier weergegeven.<br />
Geen tijd om het hele boek door te spitten? Aan het eind van<br />
elke mythe vind je een conclusie, zodat je in één oogopslag<br />
kunt zien of een mythe waar is of niet. Persoonlijk zou ik<br />
aanraden om er toch even voor te gaan zitten, want het lezen<br />
van het boek is de moeite meer dan waard. Het staat vol<br />
informatie die je meteen in de praktijk kunt gebruiken om de<br />
effectiviteit van je onderwijs te vergroten. Bijvoorbeeld dat<br />
met de hand leren schrijven nog altijd heel belangrijk is. Het is<br />
namelijk een middel om te leren lezen. En het opschrijven van<br />
aantekeningen zorgt er bovendien voor dat we de informatie<br />
beter onthouden, dan wanneer we typen.<br />
Suzanne Meijer werkt als schoolpsycholoog bij<br />
Primair Passend onderwijs Rotterdam. Ze helpt scholen<br />
passende begeleiding te bieden aan alle leerlingen.<br />
OOK EEN BOEK RECENSEREN?<br />
Kijk op romnieuws.nl om te zien welke onderwijsboeken<br />
we hebben liggen.<br />
<strong>ROM</strong> 4 / 25
TAALLES VOOR OUDERS MET KINDEROPVANG<br />
De Letterproeverij<br />
Bij de Letterproeverij leren ouders de Nederlandse taal, terwijl hun<br />
kinderen worden opgevangen. Gratis. Zo raken ze meer betrokken<br />
bij de ontwikkeling van hun kind en hebben ze ook voor zichzelf de<br />
sleutel in handen tot participatie in de samenleving.<br />
TEKST ERIK OUWERKERK FOTO PETJA BUITENDIJK<br />
‘Hoofd, schouders, knie en teen, knie en teen,’<br />
klinkt het in Peuteropvang Robijn in het Oude<br />
Westen, een van de vier locaties in Rotterdam<br />
waar de Letterproeverij in <strong>2019</strong> actief<br />
is. Pedagogisch medewerker peuteropvang<br />
Elke Ronteltap zingt. Moeder Rika uit Japan<br />
volgt en beeldt de klassieker uit voor haar<br />
zoontje, die verlegen houvast zoekt aan haar<br />
broekspijp. Het is een vast ritueel voordat de<br />
taalcursus begint: de ouders zingen en spelen<br />
samen met hun peuters, die ze daarna met<br />
een gerust hart toevertrouwen aan de peuterleidsters.<br />
Op dat moment komt Jaja binnen. ‘Jij kent Jaja<br />
toch al?’ vraagt Elke aan Rika. Het duurt even<br />
voordat de woorden op hun plek vallen, maar<br />
dan zegt Rika: ‘Jaja vertelde mij van de Letterproeverij.<br />
Daarom heb ik nu ook les.’<br />
ONTWIKKELING IN GANG<br />
Jaja was een van de eerste deelnemers en<br />
heeft haar tien taalbijeenkomsten al achter de<br />
rug. Vandaag is ze echter terug op de opvang:<br />
samen met haar oude taaldocent Selma Klijn<br />
en vier oud-klasgenoten zal ze de Leeszaal in<br />
de buurt bezoeken om daar mee te doen aan<br />
de wekelijkse conversatielessen. Haar zoontje<br />
Sean kan in die tijd bij Elke terecht: ‘Jaja komt<br />
terug, omdat ze haar Nederlands nog verder<br />
wil ontwikkelen. Dat is een signaal dat er een<br />
ontwikkeling in gang is gezet. Dat willen we<br />
vooral stimuleren.’<br />
KWETSBAARSTE GROEP<br />
Ook Shamim verschijnt met haar peuter, net<br />
als Abrihet die haar zoon en dochter heeft<br />
meegebracht. De ouders en kinderen gaan<br />
samen met Elke in de kring zitten en zingen<br />
‘Eén, twee, drie, vier. Hoedje van, hoedje van…<br />
Eén, twee, drie, vier, hoedje van papier...’ De<br />
dochter van Abrihet heeft een tamboerijn in<br />
handen en doet vrolijk mee.<br />
De Letterproeverij wil ouders van jonge kinderen<br />
die de taal niet spreken en vaak thuiszitten<br />
emanciperen in de maatschappij. Maar<br />
hoe bereik je juist die kwetsbare groep die<br />
verdwaalt in de kluwen van ambtelijke regels<br />
van de kinderopvang en voor wie de drempel<br />
tot buurthuis of bibliotheek nog te hoog gegrepen<br />
is? Dat doe je samen: Buurtwerk helpt<br />
onder andere met de werving van de ouders,<br />
Stichting Groeibriljant en Kinderopvang Bijdehand<br />
zorgen voor opvang voor de kinderen en<br />
denken mee. En Stichting Hoedje van Papier<br />
verzorgt het taalgedeelte.<br />
OVERAL EEN MOUW AAN PASSEN<br />
‘Of zoveel betrokken organisaties een bureaucratische<br />
organisatie niet in de hand werken?<br />
Dat valt reuze mee. We hebben in het begin<br />
veel heen en weer gemaild en nu appen we<br />
vooral. We zijn allemaal erg betrokken, dat is<br />
het belangrijkste. Vanuit die betrokkenheid<br />
26 <strong>ROM</strong> 4
Eerst zingen en spelen de ouders samen met hun peuters. Daarna vertrouwen ze hen met een gerust hart toe aan de peuterleidsters, terwijl ze zelf taalles volgen.<br />
passen we overal een mouw aan als het nodig<br />
is,’ aldus Elke. Dat wordt direct geïllustreerd<br />
door Linda en Mireille van Stichting Hoedje<br />
van Papier. Zij zijn in het aangrenzende klaslokaal<br />
alvast met drie vrouwen van start gegaan<br />
met de les. Hoewel de kinderen van deze<br />
vrouwen eigenlijk al op de kleuterschool zitten,<br />
zijn ze toch van harte welkom. Elke: ‘Iedere<br />
moeder die meedoet is een aanwinst. Het<br />
project is er voor de ouders en niet voor ons.<br />
Dus als het gewenst is en kan, dan passen wij<br />
ons aan.’<br />
‘Iedere moeder is<br />
een aanwinst’<br />
DEFINITIE VAN KOORTS<br />
De kleine van Rika heeft de broek van zijn<br />
moeder inmiddels losgelaten en is bij Elke in<br />
goede handen. Dat geeft Rika net als de andere<br />
ouders de gelegenheid aan te schuiven<br />
bij de taalles. Al snel doen ze in tweetallen<br />
een rollenspel. Rika vraagt: ‘Hoe gaat het<br />
jouw zoon?’ ‘Hij heeft koorts. 38 graden,’<br />
antwoordt Abrihet. ‘Dat is geen koorts, dat is<br />
verhoging,’ merkt de Japanse op.<br />
Interessant. En niet alleen door Rika’s uitgebreide<br />
woordenschat: in de groep ontspint<br />
zich in het Nederlands een discussie over de<br />
definitie van koorts en wanneer je je daar zorgen<br />
over moet maken.<br />
Lerares Linda ziet het met genoegen aan:<br />
‘We starten met woorden en zinnen. En we<br />
hopen dat het leidt tot veel meer dan dat: een<br />
gesprekje kunnen voeren en dat ze met hun<br />
kinderen thuis ook Nederlandse liedjes gaan<br />
zingen en taalpuzzels maken. Dat ze hun kinderen<br />
bij de hand nemen, naar de voorzieningen<br />
in de wijk, het park, de samenleving in.<br />
Het begint allemaal met taal.’<br />
INTERESSE?<br />
Aanmelden is nog mogelijk.<br />
Neem contact op via<br />
010 – 422 25 06 of stuur een<br />
e-mail naar Hoedje van papier:<br />
taal@stichtinghoedjevanpapier.nl<br />
De namen van de deelnemers zijn in dit artikel op verzoek gefingeerd. (Behalve die van Rika.)<br />
<strong>ROM</strong> 4 / 27
Lorraine Boyle: ‘We hebben hier 45 verschillende nationaliteiten<br />
op 260 leerlingen.’ze zelf taalles volgen.<br />
BLIJBERG BIEDT INTERNATIONAAL CURRICULUM<br />
Wereldburgers<br />
van de toekomst<br />
Internationalisering in het onderwijs wordt steeds<br />
belangrijker. Het maakt leerlingen ruimdenkend<br />
en het vergroot hun blik op de wereld, zodat<br />
ze zich kunnen ontwikkelen tot wereldburger.<br />
‘Wereldstad’ Rotterdam kan uiteraard niet achter<br />
blijven. Met OBS de Blijberg als boegbeeld.<br />
‘Welcome, wilkommen, laskavo prosymo, fáilte, bienvenue’. Wie het<br />
trappenhuis van OBS De Blijberg Internationaal betreedt, ziet het meteen.<br />
De muren hangen vol met welkomstboodschappen in een heleboel<br />
verschillende talen. En zo is het ook. Iedereen is welkom. ‘Voor ons is<br />
dat heel normaal’, vertelt directeur Lorraine Boyle. ‘We hebben hier 45<br />
verschillende nationaliteiten op 260 leerlingen. Veel van onze leerlingen<br />
zijn expatkinderen. Die moeten telkens nieuwe vrienden maken.<br />
Dan is het natuurlijk heel fijn als je wordt ontvangen door vriendjes die<br />
weten hoe dat voelt, die oprechte interesse in je hebben en die het heel<br />
normaal vinden dat iedereen verschillend is.’<br />
TEKST EN FOTO’S SANNE VAN DER MOST<br />
28 <strong>ROM</strong> 4
BEHOORLIJKE UITDAGING<br />
Het zijn allemaal eigenschappen en vaardigheden die De Blijberg Internationaal<br />
hoog in het vaandel heeft staan en die volgens Boyle ook<br />
perfect passen bij een wereldburger. ‘Want dat is waar wij onze leerlingen<br />
toe opleiden.’ Een gedachte die niet alleen is terug te vinden in<br />
de samenstelling van de leerlingenpopulatie, maar zeker ook in het<br />
onderwijsprogramma. Boyle: ‘We werken met een internationaal curriculum<br />
dat als rode draad door alle vakken en onderdelen heen loopt.<br />
Of het nu gaat over muziek, schilderen, koken of sport: we verdiepen<br />
ons altijd in elkaars achtergrond.’ Ieder kind krijgt twee uur per week<br />
Nederlandse taal- en cultuurles maar verder is alles in het Engels. Ondanks<br />
het feit dat 85 procent van de leerlingen een andere moedertaal<br />
heeft en sommigen het zelfs helemaal niet spreken. ‘Dat is een<br />
behoorlijke uitdaging’, vervolgt Boyle. ‘Maar samen komen we er altijd<br />
uit. Eigenlijk zijn wij een soort Verenigde Naties op microniveau.’<br />
ONDERGEDOMPELDE KLEUTERS<br />
Blijberg Internationaal is een openbare Internationale school. Dat is<br />
best bijzonder. ‘De overheid subsidieert het onderwijs aan expatkinderen’,<br />
legt Boyle uit. ‘Heel wat anders dan een dure private school<br />
die alleen voor de elite bereikbaar is.’ Toch kan niet iedereen op de<br />
internationale afdeling terecht. Blijberg Internationaal richt zich namelijk<br />
echt op leerlingen die tijdelijk in Nederland zijn. Bijvoorbeeld doordat<br />
hun ouders expat zijn of voor de ambassade werken. Ouders die<br />
daar niet aan voldoen, maar internationalisering wél belangrijk vinden,<br />
kunnen terecht bij de Blijberg Tweetalig. ‘In een multiculturele stad<br />
als Rotterdam is het natuurlijk hartstikke goed om je te verdiepen in<br />
elkaars achtergrond’, zegt directeur Barbara Everaars. ‘Tweetalig onderwijs<br />
hoort daarbij. Als je daar vroeg mee begint, werkt dat het best.<br />
Pubers zijn soms te zelfbewust en schamen zich voor hun uitspraak.<br />
Kinderen van vier hebben daar geen last van. Bovendien, hoe eerder je<br />
begint, hoe sneller ze het oppakken. Doordat behalve Nederlandse taal<br />
alles van groep 1 in het Engels is, worden ze meteen ondergedompeld<br />
in die taal.’<br />
NIEUWSGIERIGHEID<br />
Net als op de Internationale afdeling werkt de Blijberg Tweetalig met<br />
het International Primary Curriculum. ‘Dat is ooit ontwikkeld door<br />
Shell’, legt Everaars uit, ‘En bedoeld voor internationale scholen over<br />
de hele wereld waar Nederlands wordt gegeven. De kern van dit programma<br />
draait om het aanwakkeren van nieuwgierigheid naar de ander<br />
zonder er een stempel op te plakken. ‘Dwars door de vakken heen<br />
en aan de hand van verschillende thema’s als ziek zijn en beter worden,<br />
planten en dieren, verschillende beroepen, gaan we aan de slag.<br />
Hoe werkt dat in andere landen? De kinderen gaan zelf op onderzoek<br />
uit, stellen vragen en zoeken informatie.’<br />
‘Eigenlijk zijn wij een<br />
soort Verenigde Naties<br />
op microniveau’<br />
VRIENDSCHAP DOOR CULTUREN HEEN<br />
Wat de Blijberg Tweetalig daar uiteindelijk mee hoopt te bereiken?<br />
Oprechte nieuwsgierigheid naar de ander, inzien dat wat jij gewend<br />
bent niet altijd per se het enige juiste is en dat vriendschap door alle<br />
culturen heen gaat. En dat lukt aardig, vindt Everaars. ‘Onze leerlingen<br />
nemen nieuwe kinderen heel makkelijk op in de groep ook al komen ze<br />
uit een heel ander land. Ze snappen ook dat emigreren - wat nog wel<br />
eens gebeurt – niet het eind van een vriendschap betekent.<br />
JENAPLAN<br />
En dan is er nog de Blijberg Jenaplanschool. Hoewel daar geen expliciet<br />
internationaal curriculum is, zijn de normen en waarden wel dezelfde<br />
als op de twee andere afdelingen. ‘De focus op de Jenaplanafdeling ligt<br />
heel sterk op iedereen is anders en dat mag’,<br />
vertelt Everaars die ook hier directeur is. ‘Door<br />
vragen te stellen leer je meer over de ander en<br />
dat verrijkt de groep en het individu.’ Onderling<br />
samenwerken proberen de drie afdelingen<br />
zo veel mogelijk te doen. ‘Door onze enorme<br />
groei zitten we nu helaas niet meer op dezelfde<br />
locatie als de Internationale afdeling maar in<br />
verschillende gebouwen’, zegt Everaars. ‘Dat<br />
maakt het praktisch soms wat lastig uitvoerbaar.’<br />
Net zo belangrijk, zeker voor de Blijberg<br />
Tweetalig, is de aansluiting op het voortgezet<br />
onderwijs. Everaars: ‘Onze leerlingen zijn natuurlijk<br />
verder met Engels dan de gemiddelde<br />
brugklasser. Om te voorkomen dat ze worden<br />
afgeremd of zich gaan vervelen, is een goede<br />
afstemming noodzakelijk. Met het Wolfert<br />
Tweetalig werken we al samen aan een aansluitende<br />
en doorgaande leerlijn.’<br />
Van poëzie tot schilderen, van koken tot sport; de leerlingen verdiepen zich altijd in elkaars achtergrond.<br />
<strong>ROM</strong> 4 / 29
COLUMN<br />
WHAT'S MORE?<br />
ONLANGS<br />
ONLINE<br />
WILLEM SONNEVELD<br />
Welke artikelen verschenen er de<br />
afgelopen tijd op romnieuws.nl?<br />
Foutje?<br />
Bedankt!<br />
WILLEM SONNEVELD IS SOCIOLOOG EN DOCENT MAATSCHAPPIJLEER BIJ<br />
DE GSR. HIJ NAM DEEL AAN BROEDPLAATS010. VOOR <strong>ROM</strong> ZET HIJ ZIJN<br />
GEDACHTEN OVER HET ROTTERDAMSE ONDERWIJS OP PAPIER.<br />
BREDE ROUTE: BEGELEIDEN VANUIT DIVERSE<br />
DISCIPLINES<br />
IKC’s hebben grote behoefte<br />
aan een nieuwe generatie professionals<br />
die nauw met elkaar<br />
samenwerken. Hbo en mbo<br />
starten daarom een pilot onder<br />
de naam Brede Route.<br />
Ik sta inmiddels negen jaar voor de klas en met terugwerkende<br />
kracht kan ik wel zeggen dat de eerste zes jaar nergens op sloegen.<br />
De sfeer was goed en ik werd als mens ook best gepruimd. Ik legde<br />
echter veel te lang én te veel uit en verschafte daarna vooral werk.<br />
Al dat huiswerk keek ik vervolgens niet na. Ik startte de volgende les<br />
liever vrolijk met een verse en schitterende PowerPoint.<br />
En de leerling? De leerling had te weinig kennis omdat hij weinig<br />
opstak van de klassikale uitleg. Als hij vragen moest beantwoorden<br />
in zijn werkboek dan zocht hij het antwoord snel op in de tekst die<br />
hij verder geen aandacht gaf. Als het even kan, loop je er als leerling<br />
de kantjes vanaf. Ik geef ze geen ongelijk meer.<br />
Met leren had het weinig te maken.<br />
Kennis is opgeslagen in schema’s in het langetermijngeheugen. Een<br />
eenvoudige definitie van ‘leren’ is het veranderen van die schema’s<br />
in het geheugen. Daarvoor is heel veel oefening, herhaling en voordoen<br />
nodig. Sindsdien maak ik veel minder mooie sheets en zijn de<br />
lessen ook wat ‘saaier’. De grootste verandering zit hem er echter in<br />
dat ik fouten van leerlingen ben gaan waarderen om wat ze zijn: een<br />
signaal dat kennis en vaardigheden nog niet zijn geautomatiseerd.<br />
De pijnlijke confrontatie met fouten willen leerlingen het liefst vermijden.<br />
Het zijn net mensen. Vooral ook omdat we ze van jongs af<br />
aan leren dat als je het goed doet de beloning bestaat uit de krul of<br />
de sticker. Een fout wordt beloond met een rode streep. Te veel van<br />
die strepen moet je vermijden want dan ben je dom of niet zo ‘slim’.<br />
Bedank je leerlingen liever voor het maken van fouten. Moedig het<br />
zelfs aan. Ook jou wens ik het toe. Maak dit schooljaar veel fouten,<br />
want alleen dan leer je iets.<br />
SBO-SCHOLEN DOEN MEE AAN FATIMA MOREIRA<br />
DE MELO CUP<br />
Bijna vijftig hockeyteams namen<br />
op een zonnige zondag in september<br />
deel aan dit hockey evenement,<br />
mogelijk gemaakt door de Stichting<br />
Rotterdamse Sporticonen.<br />
10 UUR EXTRA LESTIJD VOOR KINDEREN OP ZUID<br />
Dit schooljaar starten 31 basisscholen in de Children’s Zone op<br />
Zuid met de Dagprogrammering. Lees meer over de aftrap op<br />
Sterrenschool de Globetrotter.<br />
30 <strong>ROM</strong> 4
MIDDEN IN DE<br />
MAATSCHAPPIJ<br />
MET<br />
CULTUUREDUCATIE<br />
Van burgerschapsvorming<br />
tot ontwikkelen van<br />
een professionele<br />
beroepshouding. Workshops<br />
inzetbaar voor alle MBO<br />
kwalificaties. Ontdek de<br />
mogelijkheden op:<br />
skvr.nl/MBO<br />
WAT LEES JE IN<br />
<strong>ROM</strong> #5 DECEMBER?<br />
Het volgende <strong>ROM</strong> is een themanummer.<br />
Een groot deel van de artikelen staat<br />
in het teken van werkdruk.<br />
Burn-out<br />
in het onderwijs<br />
Waar lopen leraren op stuk? Een loopbaancoach vertelt.<br />
WERKDRUK VERMINDEREN<br />
Wat kun je zelf doen?<br />
BIEDT DE EVENT-<br />
MANAGER VERLICHTING?<br />
OBS Charlois weet het<br />
ABONNEER<br />
JE OP DE<br />
NIEUWSBRIEF<br />
Elke maand een link naar de laatste aanvullingen<br />
op de site, extra nieuws en meer. Meld je aan op<br />
romnieuws.nl/nieuwsbrieven.<br />
Tekort aan leerkrachten en<br />
pedagogisch medewerkers<br />
Wat te doen?<br />
WAT IS JOUW OPLOSSING OM<br />
WERKDRUK TE VERMINDEREN?<br />
Mail jouw idee naar rom@cedgroep.nl<br />
Of deel het op twitter: @romnieuws<br />
N @romnieuws twitter.com/romnieuws<br />
<strong>ROM</strong> 4 / 31
DUBBELPORTRET<br />
TEKST RONALD BUITELAAR<br />
FOTO JAN VAN DER MEIJDE<br />
Cathy en<br />
Thom Nijssen<br />
Cathy en Thom (11) wonen met man/vader<br />
Rob en zoons/broers Jordy (22) en Brett (18)<br />
in een eengezinswoning in Pernis. Cathy<br />
is vier ochtenden in de week actief als<br />
vrijwillige conciërge bij Het Waterschip,<br />
de basisschool van Thom. Daarnaast<br />
maakt ze deel uit van de regiegroep<br />
ouderbetrokkenheid. Cathy combineert<br />
haar inzet op school met de zorg voor haar<br />
gezin. In haar vrije tijd is ze graag creatief<br />
bezig. Thom zit in groep 8 van juf Evelien<br />
en juf Elize. In zijn vrije tijd is hij onder<br />
meer actief als fanatiek wedstrijdkorfballer.<br />
Thuis draagt hij als jonge mantelzorger<br />
een deel van de zorg voor zijn autistische<br />
broer en zijn vader met diabetes.<br />
WAA<strong>ROM</strong> HEBBEN JULLIE VOOR HET<br />
WATERSCHIP GEKOZEN?<br />
Cathy: ‘Eigenlijk wilden we niet dat Thom naar Het Waterschip<br />
ging, want met de andere twee ging het in die tijd niet<br />
lekker op school. Omdat Thom toch naar Het Waterschip<br />
wilde, hebben we ons gevoel uitgeschakeld en zijn wens<br />
gerespecteerd. Daar hebben we nooit spijt van gehad.’<br />
Thom: ‘Ik wilde niet naar de Plataan (de andere<br />
basisschool in Pernis) omdat ik hoorde dat daar gepest en<br />
gevochten werd.’<br />
WAT VIND JE LEUK AAN SCHOOL?<br />
Thom: ‘Gymnastiek en geschiedenis. En dat er juffen zijn met<br />
Netflix is ook wel fijn.’<br />
Cathy: ‘Er staat een team op school dat voor elkaar werkt en<br />
de school ademt een sfeer van gezelligheid en geborgenheid<br />
uit. Niets voor niets dat het schoollied zegt: Kom aan boord!’<br />
WAT MIS JE?<br />
Thom: ‘Ik mis eigenlijk les in dingen die je als volwassene<br />
nodig kunt hebben, zoals een reanimatiecursus of leren<br />
hoe je voor jezelf moet zorgen.’<br />
Cathy: ‘Ik mis eigenlijk niets, maar ik weet vanuit de<br />
regiegroep dat er nog ontwikkelpunten zijn waarover<br />
gedacht wordt.’<br />
DENK JE AL NA OVER WAT JE NA DEZE<br />
SCHOOL WILT GAAN DOEN?<br />
Thom: ‘Ik wil eerst naar het Einstein (scholengemeenschap<br />
voor vmbo tl, havo en vwo) en daarna naar de Pabo. Ik wil<br />
met kinderen omgaan, het onderwijs beter maken en op een<br />
leuke manier lesgeven.’<br />
Cathy: ‘Het past goed bij hem en eigenlijk wilde ik ook juf<br />
worden. Eerlijk gezegd overweeg ik momenteel een studie<br />
om klassen-assistent of leraar te worden.’<br />
WAT ZIJN JE D<strong>ROM</strong>EN VOOR LATER?<br />
Thom: ‘Ik zou later graag genoeg geld hebben om met<br />
z’n allen naar Disney of Ibiza te kunnen.’<br />
Cathy: ‘Mijn wens is eigenlijk heel simpel: dat Thom<br />
gelukkig is.’
Change language