gül baba ve tahta kılıcı - Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma ...

ÖZET
GÜL BABA VE TAHTA KILICI
İsmail Tosun SARAL
Gül Baba’nın elinde büyük bir tahta kılıçla muharebelere giren bir savaşçı olduğu
söylenmektedir. Gül Baba’nın tahta kılıcı hakkında yerli ve yabancı kaynaklar ilginç bilgiler
vermektedir. Bu makalenin amacı değişik bilgileri bir araya getirerek hem tahta kılıç
hakkındaki efsaneleri hem de Gül Baba’nın bilinmeyen bir yönünü okurlarla paylaşmaktır.
ABSTRACT
It is told that Gül Baba, a famous Turkish Bektashi Dervish buried in Budapest in
1541, was a warrior in Turkish army who joined several battles with his big wooden sword.
About this sword, interesting information could be found on several local and foreign
resources. Thus, by collecting those various information together, this essay aims not only to
introduce the legends about the famous wooden sword but also to shed light upon one of the
mysterious sides of Gül Baba.
Anahtar Kelimeler: Gül Baba, tahta kılıç, efsaneler
Key Words: Gül Baba, wooden sword, legends,
Tîgı resmin ehl-i dil mânend-i Zü‟l-fekâr
Hânkâh-ı „âlemün naks eylesün dîvârına
Gül Baba XV. yüzyıl sonunda ve XVI. yüzyıl başında yaşamış, Budapeşte‟nin Budin
bölgesinde türbesi bulunan ünlü bir Türk mücahidi ve Bektâşî dervişidir. Târihî kişiliği,
yaşadığı çağ ve çevre hakkında çeşitli söylentiler bulunan Gül Baba, Evliyâ Çelebi‟nin
merhum babasından naklettiği bilgiye göre, Merzifonlu bir Bektâşî dervişidir. Evliyâ Çelebiye
göre, Fatih Sultan Mehmet devrinden Kanuni Sultan Süleyman devrine kadar bir çok
gazâlarda bulunmuş, Budin fethine de katılmış, Fethiye Camiinde kılınan ilk cuma namazı
esnasında ruhunu teslim ederek Budin‟e gömülmüştür. Kimine göre Budin Kalası önündeki
savaşlarda şehit düşmüştür. Cenaze namazının Ebusuûd Efendi tarafından kıldırıldığını,
Kanuni Sultan Süleyman‟ın ve yüz bini aşkın bir cemaatin bu namazda bulunduğunu yazan
Evliyâ Çelebi, Gül Baba‟nın kavuğunda daima bir gül taşıdığı için bu lâkabı aldığını kayda
almakta ve hikâye etmektedir.
Fethi Tevetoğlu, Evliya Çelebi‟yi kaynak göstererek Gül Baba‟nın elinde büyük bir
kılıçla muharebelere giren bir savaşçı olduğu belirtilmektedir. Bu nedenle bir çok araştırmacı
yazılarında bu hususa yer vermiştir. Ancak, Gül Baba‟nın elinde büyük bir kılıçla savaşlara
girdiğine dair bir bilgi Seyahatname‟de yoktur; ayrıca, böyle bir bilgiye diğer
ansiklopedilerde de rastlanmamıştır. Buna karşılık Gül Baba‟nın tahta kılıcı hakkında yerli ve
yabancı kaynaklar ilginç bilgiler vermektedir.Bu kaynaklara girmeden önce tahta kılıç
hakkında özet bir bilgi sunmak yerinde olacaktır.
Bâkî

Bektaşî velîlerinin ortak bir yanları da, tahta bir kılıca sahip olmaları, bununla yerine
göre ejderha, yerine göre kâfirlerle savaşarak onları öldürmeleridir. Bu motif,
menâkıbnâmelerden başta Osmanlı Devleti‟nin kuruluş yıllarını anlatan ilk devir
vekayinâmelerinde bile vardır.
Şamanist gelenek ve uygulamalarla ilgili bilgilerimiz, Şamanların âyin yaparken
kullandıkları âletlerden birinin de tahta kılıç olduğunu gösteriyor. Şamanlar âyin yaparken
vecd hâine girebilmek için çaldıkları davuldan başka bir de tahta kılıç bulundurmaktadırlar.
Şamanlar bununla kötü ruhlara karşı savaşmaktadır. Yani tahta kılıç, şer kuvvetlerle mücadele
için bir savaş aracıdır.
Bektaşî menâkıbnâmelerinde tahta kılıcın bu fonksiyonu açıka görülmektedir.
Meselâ Menâkıb-ı Hacı Bektaş-ı Velî‟de anlatıldığına göre; Horasan halkından bir grup,
ülkelerini zapt ve yağma eden Bedahşan ahalisini şikayet için bir gün Ahmet Yesevîye gelip
yardım isterler. Şeyh, Nefesoğlu Kutburddîn Haydar‟ı Horasanlı Müslümanlara yardım için
gönderir. Fakat henüz on iki yaşında olan Haydar yenilerek esir düşer. Bunun üzerine şeyh,
hem onu kurtarmak, hem de Bedahşanlıları yenmek üzere Hacı Bektaş‟ı görevlendirir.
Kendisini uğurlarken beline tahta kılıcını kuşatır. Bedahşan iline giden Hacı Bektaş, kâfirlerle
savaşarak onları yener ve Kutbıddîn Haydar‟ı kurtarır. Bedahşanlılar Hacı Bektaş‟tan
gördükleri bir takım kerâmetler sayesinde Müslümanlığı da kabul ederler.
Yine aynı eserde benzer bir olay da Sarı Saltık hakkında anlatılır. Basit bir çoban iken,
temiz yürekliliğini beğenen Hacı Bektaş‟ın lûtfuyla velîlik mertebesine yükselen bu zatı, şeyh
kendine halife yapar ve Rumeli‟nde Müslümanlığı yaymakla görevlendirir. Yola çıkarken Ulu
Abdal ve Kiçi Abdal adında iki dervişini yanına katıp Sarı Saltık‟ın beline de kılıç kuşatır.
Sonradan Sarı Saltık Rumeli‟ne geçip Kaligra denilen yerdeki ejderha ile mücadeleye
tutuştuğu zaman bu tahta kılıçla onun başını kesecektir.
Sarı Saltık‟ın bu tahta kılıcından Saltıknâme‟de de sık sık söz edilmektedir. Orada
belirtildiğine göre, Sarı Saltık‟ın kâfirleri “hıyar mânendi doğradığı” bu tahta kılıç, hurma
ağacından yapılmış olup, bizzat Hz. Muhammed tarafından kendisine verilmek üzere Hızır
Aleyhisselâm‟a teslim edilmişti. Dikkat edilirse, Hz. Muhammed ve Hızır Aleyhisselâm gibi
iki İslâmî motif, bu şamanist unsuru İslâmileştirmeye kâfi gelmiştir.
Hacı Bektaş‟ın tahta kılıç kuşattığı bir başka halifesi de, Hacım Sultan‟dır. Adı geçen,
Germiyan ilinde yerleşmek üzere icâzet alıp Sulucakaraöyük‟ten ayrıldığı zaman, Hacı
Bektaş, vaktiyle Ahmet Yesevî‟nin kendine kuşattığı tahta kılıcı kendi eliyle onun beline
kuşatmıştı. Hacım Sultan, kılıcın gerçekten kesip kesmeyeceğini denemek için, bir dervişin
tekkeye su getirdiği katıra çalmış; onu, iki parçaya bölmüştü. Aynı menkabe, Menâkıb-ı Hacı
Bektaş Velî‟de de mevcut olup burada kılıcın tahtadan olduğundan bahsedilmez. Hacım
Sultan‟a ait bu menkabe, Gelibolulu Mustafa Âlî‟nin tesbit ettiği Emir-i Çin Osman
Menkabesi‟nin bir bölümüne çok benzemektedir. Burada Hacı Bektaş yerine Ahmet Yesevî,
Hacım Sultan yerine Emir-i Çin Osman vardır ve olay Anadolu‟da değil, Türkistan‟da geçer.
Emir-i Çin Osman‟da bu kılıçla Çin‟de bir ejderha öldürmüş ve Müslümanları onun şerrinden
kurtarmıştır. Tahta kılıçla ilgili bir menkabe de Vilâyetnâme-i Abdal Musa‟da bulunmaktadır.
Abdal Musa‟nın kerâmetlerini gören Aydınoğlu Gazi I. Umur Beğ, ona mürid olur. Zaten
Gazi unvanını da kendisine o vermiştir. Abdal Musa kendisini Rumeli‟nde fetihlere yollar ve
yanına Kızıl Deli (Seyyid Ali) Sultan‟ı yoldaş eder. Gitmeden önce Kızıl Deli‟nin beline ağaç
bir kılıç kuşatır. Bu menkabe Kızıl Deli‟nin kendi menâkıbnâmesinde yoktur. Aslında Abdal

Musa ile Kızıl Deli arasında oldukça zaman farkı vardır. Bu sebeple ikisinin görüşebilmiş
olması zordur. Şeyh Bedreddîn‟in de tahta kılıç kuşanan bir müridi bulunduğu,
menâkıbnâmesinde geçmektedir.
Görüldüğü üzere; tahta kılıç, hemen hemen XIII. – XV. yüzyıllarda yaşamış ve bir
kısmı ilk Bektaşîler arasında kabul edilen adları geçen şahısların, velîlik yönlerinin yanında
bir de gazilik tarafları olduğunu, kâfirlerle mücadele ettiklerini gösteriyor. Hakikatte de
bunların çoğunun ilk devir Osmanlı fetihlerine katılmış kişiler olduğunu bugün artık
biliyoruz. Bunun gibi, ilk devre ait bazı anonim Osmanlı tarihlerinde, hudut boylarında
savaşan derviş-gazilerin de tahta kılıçlı oldukları zikredilmektedir. Böyle anonim bir Tevarih-i
Âl-i Osman‟da anlatıldığına göre, Menteşe taraflarında bir uryan derviş bütün o havaliyi
elindeki tahta kılıçla fethetmiş, halkın bir kısmını öldürüp bir kısmını da Müslüman yapmıştı.
Bu örneklere bakarak o devirde bu şekilde hudutlarda savaşan ve isimleri yazıya geçmemiş
daha pek çok derviş bulunduğunu düşünebiliriz. İşte tahta kılıç bunların âdeta sembolü gibi
olmuştur.
Kırıkkale yakınlarındaki Hasandede köyüne adını veren zatın şöyle bir menkabesi
anlatılır: Bir gün Hacı Bektaş‟a kendinden sonra büyük bir mürşidin gelip gelmeyeceği
sorulur ve geleceği cevabı alınır. Bu mürşidin alâmeti söz konusu olduğunda Hacı Bektaş,
önünde duran tahta kılıcı göstererek “Gelip bunu alacaktır.” şeklinde konuşur. Balım Sultan
zamanında Hacı Bektaş tekkesine günün birinde bir zat gelir ve doğruca kılıca yönelir. Bu
gelenin haber verilen mürşid olduğunu anlayan Balım Sultan, tahta kılıcı ona verir. Bu zat
meşhur Hasan Dede‟dir. Bu menkabeden tahta kılıcın aynı zamanda mürşidlik alâmeti
sayıldığı ve ancak, bu mertebede bulunanların tahta kılıç taşıyabilecekleri anlaşılıyor ki,
yukarıda anılan menkabeler de bunu göstermektedir. Bunlarda bütün dervişlerin tahta kılıçlı
olduklarına dair bir işaret yoktur. Bu hak, Ahmet Yesevî, Hacı Bektaş, Hacım Sultan ve Kızıl
Deli gibi büyük şeyhlere has görülüyor.
XVII. yüzyıl Kızılbaş şairlerden Gedâ Muslu‟nun şu dörtlüğü, bu geleneğin Hz.
Ali‟ye bağlandığını açıklıyor:
Erenler serveri ol sırrım Ali
Serçeşme olmuştur Urumeli‟ne
Ağaçtan Zülfikâr ol gerçek velî
Evvel tekbir aldık pîrin beline.
Koluaçık Hacim Sultan Hazreti Pir‟in üçüncü ulu halifesidir. Birlikte Horasan‟dan
Anadolu‟ya geldikleri söylenir. Uşak ilinde, Susuz‟da gömülü olduğu bilinir. Hz. Pir‟in
verdiği batın kılıç=tahta kılıç ile terbiye edici olarak görevlendirilmiştir. Doğru yolda
gitmeyenlerin terbiyecisi olmuş. Çok kuvvetli er, gerçek sever, can gözü açık, manevî
basamakları atlayıp yükselmiş ünlü bir derviş payesine erişmiş. Kolu Açık Hacim Sultan,
Pir‟in kendisine sunduğu tahta kılıcın kesip kesmediğini denemek için, huzurdan çıkınca, o
sırada sakanın mutfağa su taşıdığı katırın sırtına indirir. Katır iki parçaya bölünür. Olayı
Hünkâr‟a duyururlar. Hemen etkisini gösterir ve Hacim Sultan‟ın kolları tutulur. Yaptığı işi
anlar ama iş işten geçmiştir. Öteki halifeler Hz. Pir‟den himmet dilerler. “Onun kusuruna
kalmayın.” diye yalvarırlar. Pir bağışlayıcıdır, dileği kabul eder. “Kolu açık olsun.” buyurur
ve kolları açılır. Bu olaydan sonra da Hacim Sultan‟a Kolu Açık Hacim Sultan adı verilir.

Baki Öz tahta kılıcın türbede değil tekkede olduğunu ve dinsel törenin vazgeçilmez
kullanım aracı olduğunu yazmaktadır.
Tahta kılıçla ilgili ilginç bir Rum efsanesine 1894 yılında yazılmış Constantinopolis
Folkloru isimli bir kitapta rastlıyoruz :
“Constantinopolis şehri Türkler tarafından kuşatıldığı zaman Tanrı, Bizans‟ın son
kayser‟i Constantine Palaiologos‟a bir tahta kılıç vermesi için bir meleği
görevlendirdi. Meleğin aracısı Agagios isimli bir ermişti. Agapios derhal saraya koştu.
“İmparatorum, Tanrı Türkleri yenmen için bu kılıcı gönderdi.” dedi. Constantine kılıcın
tahtadan yapılmış olduğunu görünce çok kızdı ve hiddetle “Bende Süleyman‟ın babası
muzaffer Davut‟un 40 cubit uzunluğunda eşsiz kılıcı var. Bu tahta kılıçla nasıl savaşayım?”
dedi ve Agapiosu huzurundan kovdu. Agapios büyük bir üzüntü ile Sultan Mehmed‟e koştu.
Kılıcı ona takdim etti. Sultan Mehmed memnuniyetle kabul etti. Bu tahta kılıç sayesinde
Sultan Mehmet Constantinopolis‟i fetheyledi. Ermiş Agapios ise İslâmiyeti kabul ederek
Müslüman oldu ve
Gül Baba‟nın tahta kılıcından ilk bahseden Danimarkalı meşhur masalcı Hans Cristian
Andersen olmuştur. Atina üzerinden İstanbul-Budapeşte-Almanya ve oradan da yurduna
yaptığı seyahatleri anlatan kitabında:
“1.6.1841 günü Tekrar yelken açmadan önce Buda‟nın öte yakasındaki Gül Baba
Türbesine küçük bir gezi yapacağız ve bu kutsal Türk‟e Doğu‟dan, eski İstanbul‟dan selâm
getireceğiz. Orada türbede yüz üstü yatan, başının üstünde kenarlıksız keçe bir külâh olan
kim? Onu dönen dervişlerde görmemiş miydim? O bir derviştir. O buraya yabancı insanlar
arasına, Hristiyan şehrine dağları, çölleri yürüyerek aşıp geldi. Hac yürüyüşü sona erdi: Bu
yolculuğun hatırası olarak türbesinin duvarına boyanarak renklendirilmiş tahta bir kılıç astı.
Sonra yere kapanarak „Allah‟tan başka ilâh yoktur ve Muhammed O‟nun peygamberidir.‟
diye dua etti.” diye yazmıştır.
Anton Karl Fisher 1898 yılında yayımladığı uzun araştırmasında Gül Baba‟nın
kılıcından bahsetmekte ve bir karakalem tavsirini vermektedir:
“Yapının kireçle badana edilmiş iç duvarlarında bazı Arap harfleri ile
yazılmış çerçeveli hatlar asılıdır. Bunlardan güzelliği nedeniyle özellikle göze çarpanı
kapıdan girer girmez tam karşımızda gördük. Bu iki uçlu bir kılıç olan Zülfikâr‟dı. Söylentiye
göre Allah tarafından peygamberin damadı Ali‟ye bir melek aracılığı ile gönderilmişti. Kılıcın
üzerinde (Bu kılıcı ben [Allah] sadece Ali‟ye verdim.) manasına gelen „Lâ uftah el alali el
sseif el sülfikâr‟ yazısı vardı.”

Restore edilip yeniden ziyarete açılan Gül Baba Türbesi içinde Karl Anton Fisher‟in
karakalem bir tasvirini verdiği Zülfikâr yoktur. Bir örneği yaptırılarak türbe içine asılması
gerektiği düşüncesindeyim.
Macarlar her yerde ve her fırsatta Gül Baba hakkında gayet olumlu yazılar yazmakla
beraber Macaristan Katolik Kilisesi‟nin internet resmî sayfasında da Gül Baba‟nın elinde kan
damlayan büyük kılıcı ile savaşan bir savaşçı olduğu yazmaktadır.
Gül Baba‟nın kılıcından bahseden ilk Türk Pîr Gaib Abdal olmuştur. Millî
Kütüphane‟de yazmalar arasında 37 numaralı cönkte bir dörtlük Gül Baba ve kılıcından
bahsetmektedir:
Gördüm kılıcını tutar elinde
Keskin eserleri vardır yanında
Yardımcımız olsun mahşer gününde
Gel dinim, imânım, nûrum Gül Baba
Müftüoğlu Ahmet Hikmet 13 Mayıs 1910 tarihli hatıratında Gül Baba‟ya yaptığı ilk
ziyareti şöyle anlatmaktadır: “13 Mayıs 1910 “ ... Afganistan‟dan burasını ziyaret etmek için
gelen Muhammed Ibni Muhammed isminde biri de üzerinde kılıç-kalkan şeklinde yazılar
bulunan bir kâğıdı duvara yapıştırmıştır.”
Fuat Bozkurt ise ; “1855 yılında Türbe içinde bir halı, bir tahta kılıç ve üzeri
motifli iki taş bulunmakta idi. Tahta kılıç dinsel törenin vazgeçilmez kullanım aracıdır. Silah
zoruyla alınan kalelerde, Cuma günleri dinsel söylevi din adamı, çıplak tahta kılıca dayanarak
okurdu. Bu eski Türk töresel inancını yerine getirmek için Türbe de tahta kılıç asılı dururdu.”
diye yazmıştır.
Diplomat, şair, yazar, ressam Monad Balkan, “Gül Baba” isimli uzun makalesinde Gül
Baba ve tahta kılıcına başka bir felsefe ile yaklaşmaktadır:
“Hz. İsa haça gerilmemişti. Onun yerine bir başkası, adi suçlu biri, gerilmişti. İsa da
Anadolu üzerinden, yanında bazı müritleri ve annesi Meryem ile karısı (inanılanın aksine
evliydi) ve çocuklarıyla Avrupa‟ya geçmişti. Dünyanın doğal ve tanrısal, dolayısıyla meşru
tek hükümdarı olması hasebiyle dünyanın başına geçmek için savaşına devam etmişti.
Ölümünden sonra da aynı davayı çocukları ve yakınları kurdukları gizli örgüt aracılığıyla
sürdüre gelmişlerdir. Dünyanın tek yasal lideri İsa hanedanıdır! Bu örgüt zamanla diğer çeşitli
örgütler içerisinde varlığını devam ettirmiştir. Bunlara Gül Haçlar da dahildir. Başta Gül
Haçların şövalyeleri olmak üzere bunların mirasçıları Girit, Rodos ve Malta şövalyeleri aynı
davaya hizmet eden savaşçılardı. Bu savaşçılar gizli bilgiyi bir görüşe göre de iksir-i azamı
koruya gelmişlerdir. Bu sözü geçen iksir-i azam (Holy Grail/Kutsal Kan) nedir? Bir görüşe
göre Hz. İsa haça gerildiği zaman kaburgalarının arasına sokulan kargıdan akan kanı bir
kupada toplayan bir müridi bu kupayı saklamıştır. Kupa nesilden nesile şövalyelerin koruması
altında intikal edegelmektedir. Bir görüşe göre de Haçlı Seferleri şövalyeler tarafından kutsal
topraklara iksir-i azamı ya da gizli bilgiyi elde etmek için yapılmıştı. Bir görüşe göre de
Müslüman kaynaklardan ele geçirilmişti. Ya da şövalyelerle paylaşılmıştı.

Umberto Eco, Fuko’nun Sarkacı adlı romanında anımsayabildiğim kadarıyla, şu
mealde bir kurgu yapmıştır. İksir-i Azam ya da gizli bilginin yarısı batıda (şövalyeler
nezdinde) yarısı da doğudaki kutsal emanetçi savaşçıların elindedir. Her yüzyılda bir, doğu ve
batıdaki kutsal savaşçılar önceden saptadıkları ve doğu ile batının orta bir yerinde seçtikleri
bir ülkede bir araya gelerek ellerindeki yarımşar bilgiyi birleştirir ve doğruluğunu teyit
ettikten sonra dönerlermiş. Böylece her yüzyılda bir, tam bilginin mutad kontrolü yapılmış
olurmuş. Bu bilgi insanlığın henüz bunu hazmedecek düzeye gelmemiş olması nedeniyle
birleştirilmiş bir hâlde insanlığa açıklanamamaktadır. Bilgi açıklanacak
olursa kıyamet kopacaktır!
İmdi bütün bu bilgilerden sonra Anadolulu Bektaşi dervişi Gül Baba‟nın elinde
kılıcıyla, Kanunî seferlerine katılışı manidar bir hava kazanmıyor mu?
Gül Baba gizli bilgiye sahip bir Müslüman doğu emanetçisi miydi? Batıya kaptırılan
yarı bilgiyi eline geçirmeye mi kalkmıştı? Yoksa o yukarıda sözünü ettiğimiz kontrol işlemi
için malum yüzyıllardan birinin zamanı gelmiş çatmış da diğer gizli Müslüman savaşçılarla
batıya o muhteşem randevuya mı koşmuştu? Misyonu bittikten sonra da Buda tepelerinde
oyalanmış, öğretisinin bir kısmını buralarda yaymaya mı kalkmıştı? Bir elinde kılıç, diğerinde
gül olunca yorum da ister istemez bu yöne kayıyor. Kanuni gibi bir padişah dahi cenaze
namazını kıldığına göre çok önemli biri olduğu kesin. İşte bir kurgu da böylece benden. Gül
Baba üstüne gizemli bir roman mı yazsam acaba? Umberto Eco‟nun „Gülün Adı‟ (bakın
burada da gül var) ve Fuko‟nun Sarkacı romanlarındaki kurgular gibi.
Kurgu ne olursa olsun Gül Baba‟nın bir varoluş savaşçısı olduğuna kesin gözüyle
bakıyorum. Elindeki kılıcın da gül gibi bir simge olmadığı ne malum! Kılıç, fikrî veya fizikî
savaşı çağrıştırır. Şövalyelerin de aslında fikrî savaşçılar olduğu söylenir. Batıda bazı
bilginlere ya da çok yararlı işler yapmış kişilere şövalye unvanları verilişinin arkasında böyle
bir eski dürtü mü var acaba?
Gül Baba dünyaya başka gözle bakmış, hakikati sezmiş, varoluşa ulaşmış, bir
yönüyle -bir elinde kılıç bir elinde gül- insanlara dönük, diğer bir yönüyle de kendi içine
dönük mücadelesinde bir savaşçıydı kuşkusuz.”
Üstad Monat Balkan, güzel bir şiirle Gül Baba‟yı anıyor:
Gülbaba güldüm baba
Gülbabamla elele
Vardık Macar iline
Gözlerimiz ileride
Bakakaldık yeşillere
Dedi Gülbabam
Yâ Ressam! resimle şu diyarları

Alları morları yeşilleri
Aldım elime tuvalimi
Vurdum fırçamı fırçamı
Ovalar asmalar bağlar bahçeler hep aktı geçti
Bir bir tuvalimde
Dedi Gülbaba
İşte ben bu Macar diyarında
Bir elimde kılıç
Bir elimde gül
Böyle gezdim
Kaç asır oldu bilmiyorum
Kanuni Sultan Süleyman Han‟ım
Benim padişahım
Aktık sel gibi
Macar‟ın evine
Dedim Gülbaba Gülbaba
Neden kalakaldın sen
Bu Macar ilinde söyle?
Dedi Gülbaba
Oğlumsan eğer
Beni beni unutma
Ben bu diyarlarda
Gül ektim
Gül biçtim
Serdengeçtim

Huzurlara vardım
Macar diyarında gayrî miraçtayım
Kırmızı güller gönderirim
Sizlere o güzelim mavilerden
Koklayın.
Bozmayın türbemi Güller Tepesinde
Ben size oradan
Gözlerimi kırparım
Işıldayın.
Bilindiği gibi adalet bir elinde kılıç, bir elinde terazi olan gözü kapalı bir kadın
şeklinde tasvir edilir. Gül Baba bir elinde tahta kılıç yani Zülfikâr diğer elinde bir gül ile
Budin‟in koruyucusu, gözcüsüdür. Adaleti temsil eder. Gül güzelliktir. İyi işlerdir. Gül ve
kılıç sembolleri özgürlüğün ve yapılan iyi işlerin savunulması gereğine işaret eder. Gül Baba
sağ elinde gül, sol elinde kılıç ile kızıl elmaya açılmış olan yeni ufukta yılmadan adaletle,
doğrulukla yürünmesi gerektiğini ifade eder. Gül Baba; hürriyet ve insanlık
düşmanlarıyla savaşmak ve zafere ulaşmak için bir elinde, mücadele ve savaşın sembolü
olarak kılıç; diğerinde bütün insanlığın iyiliği, güzelliği için çalışmanın sembolü olarak gül
taşımaktadır. Bu nedenle Gül Baba Budin‟i kılıçla değil gülle fethetmiştir.
Zaten Fütüvvet anlayışında Hz. Ali‟nin kılıcı Zülfikar; doğruluğun, adaletin ve hakkın
simgesidir. Bektaşi inancına göre; Allah‟ın aslanı Hz. Ali‟ye Hz. Peygamber tarafından
adaleti temsil etmesi için verilmiştir.
Tahta kılıç, terbiye edicidir, doğru yolda gitmeyenleri terbiye eder, yol göstericidir,
mürşittir. hoşgörünün inşasında önemli bir işlev yüklenir. Adaleti temsil eden tahta kılıç, aynı
zamanda anlaşmazlıkları karşı tarafa zarar vermeden, barış yoluyla çözmenin, gerçekçiliğin,
yiğitliğin, şer güçlerle mücadelenin simgesidir.
Nitekim Kanuni Sultan Süleyman Bağdad veziri olan Uzun Süleyman Paşa‟yı
huzuruna çağırıp “Paşam, dikkatli olup, reâyâyı koruyasın. Herkesle iyi geçinesin.
Gaazilerime nimet ve ihsanın bol olsun. Budin kalesinde oturanlar uzun ömürlü olsun.” diye
tam bir saat hayır dua ve nasihatlar edip, fermanını ve tuğrasını Süleyman Paşa‟nın eline
verip: “Hıfz ve emânette ola, Gülbaba Budin gözcüsü olup, himmetleri hâzır ve nâzır ola.”
diye nasihat etmiştir.
Budapeşte bugün bile bir eli kılıçlı diğer eli güllü Gül Baba tarafından korunmaktadır.
Büyük Türk düşünürü ve şairi Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig (Mutluluk Veren Kitap) adlı
manzum eserinde bir devletin ideal bir devlet hâline gelebilmesi için gerekli olan özellikleri
akıl, adalet ve doğru yasa şeklinde sıralamıştır. Devlet her şeyden önce akla, adalete ve doğru
yasalara dayanarak yönetilmeli, böylelikle bireyi mutlu kılmayı amaçlamalıdır. Gül Baba bu
özelliklerin hepsine sahiptir. Bu nedenle Gül Baba Budin‟e gözcü olarak atanmıştır.

Ancak, şunu da unutmamalıyız ki herhangi bir kişinin elindeki kılıç, yerinde
kullanılmış olsa bile hiç bir zaman adâletin ve hakikatin yerini tutamaz.
Gül Baba‟nın kılıcı aşağıdaki Hadis-i Şerifte istenen gibi bir kılıçtır.
“Hak bu kim lütf-i Hakdürür sultan
Zıll-i Yezdan, niyaz-ı emn-ü eman
Nass-ı kat-i eğerçe Kur‟an‟dır:
Kat‟eden zullmü tiğ-i sultandır.
Gül Baba‟nın görevi sadece Budapeşte‟deki topluluğun değil bütün
serhadlerin korunmasını sağlamaktır. Gül Baba‟nın esas görevi önce
Budapeşte‟deki ailelerin, sonra serhad kullarının, gazilerin, Macarların,
gayrimüslimlerin, sonunda bütün insanlığın korunmasını sağlamaktır. Hatta tabiatı, canlı ve
cansız varlıkları, kültürü, sanatı korumaktır.
Gül Baba bu görevini bugün dahi yerine getirmektedir.
Yazımızın sonuna konuyla ilgili olması sebebiyle, Macaristan‟daki Gül Baba
Türbesinde uzun yıllar çalışmış Marga Hanımla yapılan kısa bir röportajı da ekliyoruz. Bu
röportaj, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezinin 1998
yılında tamamladığı, Kazakistan’dan Macaristan’a Ederlerin İzinde adlı belgeselin arşivinden
alınmıştır:
- Uzun yıllardır burada, Gül Baba Türbesinde çalışıyorsunuz. Bunun nedenini bize
anlatır mısınız, bu konuda biraz bilgi verir misiniz?
- Çok uzun yıllardan beri buradayım ve son derece özel bir duygu oluştu içimde ona
karşı... Büyük bir sevgi ve saygı besliyorum yüreğimde Gül Baba‟ya karşı. Bunun nedenini
tam olarak açıklayamıyorum... Öylesine oluştu işte... Kendiliğinden oluştu. Çok büyük bir
sevgi ve gerçekten de değişik, içten gelen bir duygu bu.
- Sizce Gül Baba’daki mesaj nedir? Sizin için ne ifade ediyor ve onun hakkında
bildiklerinizi anlatır mısınız?
- Oldukça ilginç bir durum bu durum; çünkü, Gül Baba buraya gelen ilk
Türklerdenmiş ve bildiğimiz kadarıyla da burasının fethinin ilk günlerinde dua ederken,
camideyken ve üstelik Cuma namazı sırasında ölmüştür. Olağandışı bir olay, çok özel bir
durum ve... Sonra da buraya, bu küçük tepeye gömülmüş.
O dönemde türbesi kutsal bir yer olarak kabul edilmiş ve ziyaret edilmiştir.
Macaristan‟daki 146 yıllık Osmanlı hakimiyeti boyunca bu sevgi ve saygı devam etmiştir Gül
Baba‟ya karşı. Ama sonraki yıllarda sadece Türkler değil aynı zamanda diğer Müslümanlar da
burasını kutsal bir mekân olarak benimsemişler ve her zaman ziyaret etmişlerdir. Gül
Baba‟nın Müslüman aleminde de yeri büyüktür. Dahası var; öyle ki Macaristan‟ı Türkler‟in
elinden kurtarmak için savaşan yabancı ordular bile ona saygı göstermişlerdir. Çünkü bu

ordular Macaristan‟da Türklere ait ne varsa yakıp yıkmışlar ama Gül Baba Türbesi‟ne bir
zarar vermemişlerdir. Onların bile sevgi ve saygısını kazanmış birisidir o. Bütün dünyada
tanınan, bilinen ve saygı gören birisi.
- Gül Baba Türbesini başka inançlara mensup olanlar da ziyaret ediyorlar. Size göre
yabancılar buraya hangi nedenle geliyorlar?
- Burası sadece sıradan veya güzel bir türbe değil. Burası aynı zamanda onu ziyaret
edenlere farklı güç veren bir yerdir. Gelenlere, değişik, manevî bir güç veriyor. Buraya
gelenler genelde en başta Hristiyan ülkelerden kişiler. Macaristan da bir Hıristiyan ülkesi ve
çok sayıda Macar da burayı ziyaret ediyor. Türbeyi merak ediyorlar ve ilginç buluyorlar
burasını... Nasıl anlatayım... Daha iyi bir ifade bulamıyorum ama buranın çok değişik bir
etkisi oluyor gelen insanlar üzerinde.
- Öğrendiğimize göre siz bundan on yıl önce bir rüya görmüşsünüz? Bunu anlatır
mısınız?
- Çok ilginç bir şey; hastalanmıştım, elim eklem iltihabı oluşmuştu. Bir bileti bile
veremeyecek durumdaydım... Bunun bir önemi yok ama; yani hiçbir iş yapamaz hâle
gelmiştim. Elim felç olmuştu. Kendime bile hayrım kalmamıştı. Gelen giden oluyordu ve ben
çalışamıyordum artık, oysa burasının düzenli olması, bakımlı olması gerekiyordu. Çünkü her
zaman ziyaretçisi vardır ve ben de artık işimi doğru dürüst yapamıyordum. Onun içinde çok
üzülüyordum...
Sonra birgün Mehmet Özel çıkageldi. Kapıda göründü ve içeri girip selâm verdi.
Sonra da bana “Duyduğuma göre Gül Baba‟yı rüyanızda görmüşsünüz. Burayı yeniden
düzenlemek için bana yardım eder misiniz? Gelip benimle birlikte çalışır mısınız?” dedi.
Ondan sonra da burada çok güzel şeyler yapıldı. O zamandan beri de ben hâlâ buradayım...
Bir iki kişiyle konuştum inancı olan insanlar diyorlar ki böyle bir rüyayı gören kişi çok
temiz kalpli olmalı, herkes göremez diyorlar. Bu benim için son derece değişik, farklı bir
duygu.
DİPNOTLAR
Gönül dilinden anlayanlar, onun kılıcının resmini Zülfikâr‟ın şekli gibi, dünya tekkesinin duvarına nakşetsinler.
Türk Ansiklopedisi, MEB, Devlet Kitapları, İst., 1970, s.137
Türk Ansiklopedisi, MEB, Devlet Kitapları, İst., 1970, s.137
Orhan Köprülü, “Gül Baba” İslâm Ansiklopedisi, MEB Yay. İstanbul, C. 4; Mustafa S. Kaçalin, “Gül Baba”
Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, Ali Rıza Baskın Güzel Sanatlar Matbaası,
Ahmet Yaşar Ocak, Bektaşî Menâkıbnâmelerinde İslâm Öncesi İnanç Motifleri, Enderun Yayınevi, İstanbul,
1983, s.129-132.
Ahmet Yaşar Ocak, Bektaşî Menâkıbnâmelerinde İslâm Öncesi İnanç Motifleri, Enderun Yayınevi, İstanbul,
1983, s.129-132.
Ahmet Yaşar Ocak, Bektaşî Menâkıbnâmelerinde İslâm Öncesi İnanç Motifleri, Enderun Yayınevi, İstanbul,
1983, s.129-132. s

Ahmet Yaşar Ocak, Bektaşî Menâkıbnâmelerinde İslâm Öncesi İnanç Motifleri, Enderun Yayınevi, İstanbul,
1983, s.129-132.
Ahmet Yaşar Ocak, Bektaşî Menâkıbnâmelerinde İslâm Öncesi İnanç Motifleri, Enderun Yayınevi, İstanbul,
1983, s.129-132.
Ahmet Yaşar Ocak, Bektaşî Menâkıbnâmelerinde İslâm Öncesi İnanç Motifleri, Enderun Yayınevi, İstanbul,
1983, s.129-132.
Ahmet Yaşar Ocak, Bektaşî Menâkıbnâmelerinde İslâm Öncesi İnanç Motifleri, Enderun Yayınevi, İstanbul,
1983, s.129-132.
Ahmet Yaşar Ocak, Bektaşî Menâkıbnâmelerinde İslâm Öncesi İnanç Motifleri, Enderun Yayınevi, İstanbul,
1983, s.129-132.
Ahmet Yaşar Ocak, Bektaşî Menâkıbnâmelerinde İslâm Öncesi İnanç Motifleri, Enderun Yayınevi, İstanbul,
1983, s.129-132.
www.cemvakfi.org.com.
Baki Öz, Dünyada ve Türkiye’de Alevi-Bektaşi Dergahları Can Yayınları, İstanbul, 2001, Nu:128, s.326
İstanbul, Şehre Osmanlı Türkleri Kostantiniyye derlerdi.
H. Carnoy and J. Nicolaides,” Folklore de Constantinople” Paris, 1894, pp. 74-5.
Hans Cristian Andersen , A Poet’s Bazaar (Bir Şairin Pazarı), s.188
Anton Karl Fisher, Gül Baba Die Muhammedanische Wallfahrtstaette in Budapest, 1898 (Budapeşte‟deki İslâm
Ziyâretgahı) s. 7, 8 Budapest, 1898
Bu sözün doğru okunuşu ve anlamı resmin altında Lâtin harflerinde de olduğu gibi: “Lâ feta illa Ali lâ seyfe illâ
Zülfikar” (Ali‟den başka yiğit, Zülfikar‟dan başka kılıç yoktur.) şeklindedir.
In 1541 the Turks took possession of the castle, transforming the church into a mosque (accorded the names
of Mosque of Eski, Büjük, or Suleiman, variously). On September 2, 1541, when Sultan Suleiman
entered the church, Baba Gül of a peculiar order of dervish, called "father of the roses" after his penchant
for the roses carved with his sword from the blood of Christians, died here. Soon after the walls of the
building were painted over and inscribed with citations from the Koran. In the sanctuary the Turks built a
repository for the Mihrab, while in 1571 they covered the entire roof with lead plates. The remains of its
trappings of old were transported in 36 separate loads in 1626 to the chapel in Pozsony (Bratislava)
Prof. Dr. Şükrü Elçin, Türk Dili Dergisi, Ağustos 2003, S. 620
M.Kayahan Özgül, Bîgâne Durmayın Âşinânıza, Müftüoğlu Ahmet Hikmet’in Mektup, Şiir ve
Günlükleri MEB Türk Edebiyatı Dizisi, 1996. “Avrupa Seyahati” başlıklı bölümden “Gül Baba‟yı ziyaret” ve
“II. Almanya Seyahati” başlıklı bölüm.
Fuat Bozkurt, Çağdaşlaşma Sürecinde Alevîlik, Doğan Kitaçılık, İstanbul, 2000, s. 211
Monad Balkan, “Gül Baba “ Çağrı Dergisi, S. 457-458.
Gül Baba hakkında hazırlamakta olduğum kitap için bir şiir rica ettiğimde özel olarak yazılmıştır.

Gazi Üniversitesi, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi, “Erenlerin İzinden”
Belgeseli, 9. bölüm.
Gerçek olan şu ki, Sultan, Tanrı‟nın lütfudur, gölgesidir. Güvenlik ve aman isteyenlerin muhtaç olduğu kimsedir.
Kesin dogma Kur‟an‟dır. Ama zulmü kesen de sultanın kılıcıdır.”