Full text: (pdf) - Ekoloji

MERSİN BİTKİSİ (Myrtus Communis L.)
HAKKINDA BİR İNCELEME
Anahtar Kelimeler: Myrtus communis
L., Mersin, Murt, Myrtle, Kanser.
ÖZET
Bu inceleme diğer Akdeniz ülkelerinde olduğu
gibi bizim ülkemizde yaygın olarak bulunan
mersin bitkisi (Myrtus communis L.) hakkındadır
ve mersin bitkisi hakkında daha önce yayınlanan
çalışmaların bir özeti şeklindedir.
GİRİŞ
Akdeniz maki formasyonunun sık rastlanan,
önemli bir üyesi olan mersin bitkisi (Myrtus communis
L.) yurdumuzun hemen bütün kıyı bölgelerinde
yoğun kümeler halinde bulunur '. İçerdiği
uçucu yağlardan kaynaklanan hoş kokusuyla
halk arasında tanınan bir bitkidir.
Yıl boyunca yeşilliğini koruması çevresine
ayrı bir güzellik katmakta ve her zaman devam
eden bu tazeliği ve canlılığı ile adeta, kendisinden
yararlanmak isteyenlerin hizmetine yıl boyunca
hazır olduğunu ifade etmektedir.Afym3 , 'hambeles' 4 ve 'adi mersin' 5 adlarıyla bilindiği
yörelerimiz de vardır. Ayrıca bazı yerlerde
yaprağına 'bahar' adı verilmektedir.
TARİHÇESİ
Antik çağlardan beri bilinen mersin bitkisi
çeşitli toplumlar tarafından kullanılmış meşhur
bir bitkidir.
İbraniler'in "güzel kokulu bitki bahçeleri"
adını verdikleri çok miktarda baharat bitkisinin
doğal olarak yetiştiği verimli topraklara sahip vadilerinde
mersin bitkisi de bulunurdu. İbraniler
mersin ağacının yapraklarını çok kullanırlardı.
Antik Yunanistan'da mersin bitkisi mutfakta
veya tıpta kullanılmadan evvel Yunanlılar tarafından
mitolojik hikayelerini zenginleştirmede kullanılmıştır.
Yunanlılar mersini ;aşk, bereket ve güzellik
tanrıçası olarak kabul ettikleri afrodit'e
adamışlardır. Yunanlılar ağır yemeklerden sonra
OCAK-ŞUBAT-MART 1994 SAYI: 10
Int. Dr. Recai OGUR
G.A.T.A. Tıp Fakültesi,ANKARA
Çevre Dergisi
sindirimi kolaylaştırmak amacıyla baharatlı şaraplar
içerlerdi; mersin bitkisinden yapılan şarap zayıf
midelere salık verilirdi.
Galyalılar mersin bitkisini baştacı etmişlerdir.
Nane, defne ve mersin dallarından yaptıkları
küçük çelenkleri taç şeklinde başlarına takarlardı
6 .
İslâm kültüründe de mersin ağacının önemli
bir yeri vardır. Nuh peygamberin büyük tufan sona
erdikten sonra gemiden inince önce mersin
ağacı diktiği rivayet edilmiştir. Ayrıca Adem Peygamberin
de cennetten üç şeyi yanına alarak dünyaya
indiği ve bunlardan birisinin dünya çiçeklerinin
seyyidi (iyisi, güzeli) olan mersin ağacı
olduğu rivayet edilmektedir (diğerleri buğday ve
hurmadır) 7 . Belki de taşıdığı bu manevi değerden
kaynaklanan bir anlayışın ürünü olarak, bazı
yörelerimizde mersinin taze dalları kabir ziyaretinde
kullanılmakta 5 ayrıca yine bazı yerlerde vefat
eden kişinin yıkanacağı suya mersin yaprakları
atılmaktadır.
MORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ
Myrtus communis L. bitkisi Myrtaceae familyasından
olup genellikle kısa boylu bazen de
1-3 m. olabilen ağaççıklardır.
Myrtaceae familyası yaklaşık 100 cins ve
3000 türü kapsayan büyük bir familyadır. Çoğunluğu
Güney Amerika ve Avustralya'nın tropikal
ve subtropikal bölgelerinde yetişir 8 . Yalnızca
Myrtus communis Akdeniz çevresinde yayılmıştır.
Akdeniz Havzasının tipik doğal bitkilerinden
olan mersin ülkemizde de Adana, Antalya, İçel,
Çanakkale, İstanbul, Zonguldak, Sinop, Ordu,
Trabzon, İzmir, Samsun, Muğla ve Hatay çevresinde
yaygındır 9 .
Geniş bir ekolojik değişkenlik gösteren mersin
bitkisi farklı habitat (yetişme yeri-ortamı) şartlarında
gelişebilmektedir. Makiliklerin daima dominant
bir üyesidir. Ayrıca büyük bir üreme
kapasitesine sahip olduğu da bilinmektedir 1 .
Yavaş büyür ama uzun ömürlüdür; gövde
çevresi 100 yılda ancak bir metre olabilir.
Kış aylarında da yapraklarını dökmeyen yaz-

Ekoloji
kış yeşil bir bitkidir.
Gövde ve dalları köşelidir. Kızıl renkli kabuğu
pul pul kalkar ve hoş bir kokuya sahiptir. Çok
sıkı ve ince dokulu olan odunu marangozculukta
ince işlerde kullanılır.
Gövde ve dalların üzerine çoğunlukla karşılıklı
nadiren de üçlü çevrel dizilmiş olan derimsi
sert yaprakları, tam kenarlı, kısa saplı, uzun oval
şekilli, uçları sivri, üzeri şeffaf noktacıklıdır. Bu
yapraklar aromatik bir kokuya sahiptir.
Meyvaları mavimtırak, morumsu siyah bir
renge sahip, az etli oval yalancı bir bakkadır.
Yaklaşık zeytin büyüklüğündedir. Tepesinde kaliks
bakiyesi (çanak yapraklan artığı) taşır. Meyvalarının
üzeri özellikle arıların bitkiyi tanımasını
sağlıyan (ve mersin bitkisine özel olmayıp bazı
diğer bitkilerde de olabilen) hafif bir mumsu tabaka
ile kaplıdır, bu da meyvaya mat bir görünüm
verir. Meyva çok tohumludur. Yenilebilen bu
meyvaların hoş, baharatlı bir tadı ve aromatik kokusu
vardır.
Güzel kokulu ve beyaz olan çiçekleri uzun
saplıdırlar. Yaprakların koltuklarında çiçekler tek
tek veya nadiren de iki tanesi birarada bulunur.
Bazen de şemsiyemsi salkım şeklindedirler. Çiçek
tablası, kadeh veya testi şeklindedir ve yumurtalığı
tamamen sarmıştır, bu da çiçeğe gösterişli
bir görüntü kazandırır. Çiçek beş parçalıdır
ve erkek organlar çoğunluktadır 8 ' 10>11 .
KİMYASI
Çok çeşitli alanlarda kendisine kullanım alanı
bulmuş olan mersin bitkisi bunu içeriğinin zenginliğine
borçludur.
Mersin bitkisi hakkında yapılan çalışmaların
çoğu yapısında bulunan bileşikleri saptamak amacım
gütmüş, ve bitkinin etkileri daha az oranda
incelenmiştir. Araştırmacıların en çok dikkatini
çeken konulardan birisi mersin bitkisinin meşhur
uçucu yağıdır (Mersin Esansı; Oleum Myrti).
Yapraklarının yanında daha az oranda mey va
ve çiçeklerinden de elde edilebilen uçucu yağlar
çok çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. Başlıcakullanım
alanları şöyle sıralanabilir: Parfümeride,
kolonya gibi şeylerde koku verici olarak, çeşitli
içeceklerde, şekerlemelerde, çeşni karışımlarında,
soslarda, dondurmada ve fırıncılık ürünlerinde
kullanılmaktadır 8 ' 10 ' 12 .
Yapraklan meyvalarma oranla daha çok uçucu
yağ taşır. Uçucu yağın bileşimi orijinine göre
farklılık göstermekteyse de Akdeniz çevresindeki
ülkelerden toplanan örneklerden elde edilen uçucu
yağların bileşimine giren başlıca maddeler:
Mirtenol, limonen, mirtenil asetat, alfa terpinol,
alfa pinen, 1,8-sineol (ökaliptol), linalol'dür.
Yurdumuzdaki mersinden elde edilen uçucu yağın
bileşenleri ise başlıca limonen, alfa pinen, linalol
ve linalil asetat'dır. Ülkemizdeki mersin bitkileri
incelendiğinde güney sahillerimizden
toplanan örneklerin uçucu yağ veriminin daha
yüksek olduğu görülmüştür I2>
Mersin bitki sinin çeşitli ekstraktlarının bileşimini
saptamak amacıylayapılan çalışmalar göstermiştir
ki materyalin toplanma zamanı, orijini ve
ekstraktın çıkarılma metoduyla ekstraktın tipi bitkinin
içeriğini önemli derecede etkilemekte bazı
yerlerde vazgeçilmez bir bileşik olarak kabul edilen
maddeler diğer araştırmacılarca saptanama-
maktadır 12
.
Bugüne dek gerçekleştirilen fitokimyasal çalışmalarda
mersin bitkisinin çeşitli kısımlarından
elde edilen bileşikler şunlardır:
1,8-sineol (ökaliptol), mirtenol, alfa pinen,
jeraniol, nerol, kamfen, beta pinen, mirsen, limonen,
gama terpinen, p-simen, terpinolen, linalol,
linalil asetat, kafur, bornil asetat, karyofilen, alfa
terpineol, alfa terpinil asetat, mirtenil asetat, neril
asetat, jeranil asetat ve metil öjenol uçucu yağda
bulunmaktadır 8 - 12 ' 13 .
Pentasiklik triterpen asitleri (kloroform ekstresindeki);
oleanolik asit, krataegolik asit ve terminolikasit
15 .
Gövdesinin petrol eteri ekstresinde bulunan
bileşikler; hekzakosanoat, oktakosanol ve betasitositerol
16 .
Mısır'da yapılan bir çalışmada saptanan bileşikler;
(sadece farklı olanlar) terpin-4-ol formil
ester, timol format, 4-terpinol ve beta-elemen.
Flavonoid bileşikler; galaktozil 3-mirisetin,
ramnozil mirisetin, galaktozil 3-kuersetin, glukozil
3-kuersetin, patuletin, kamferol, kaffeik asit,
mirisetin-3-ramnoglikozid, mirisetin 3,3'digalaktozid,
mirisetin 3'-glukozid, eskulin, eskuletin,
kuersetin-3-beta (6'-0-galloilgalaktozid),
gallik asit, ellajik asit, ellagitanninler, proantosiyanidinler
17 ' 18 .
Antosiyanidinpigmentleri;delfinidin,petunidin,
malvidin, peonidin, siyanidin-3-monoglukozid
ve siyanidin-3,5-diglukozid (meyvalannda).
Tanenler en yüksek oranda yapraklarda bulunurlar;
yapraklarda %14-19 civarında olan tanen
miktarı köklerde %6.64,-6.8'e düşmektedir 14 ' 19 .
Açilfloroglukinoller; mirtukommulon-A,B ,C
ve mirtukommulon-D 20 .
Ayrıca alkanlar, reçine, çeşitli vitaminler
(A,B ve C vitaminleri), bol şeker ile malik ve sitrik
asit te saptanmıştır.
.
OCAK-ŞUBAT-MART 1994 SAYI: 10

Resim : Mersin bitkisi (Myrtus Communis L.)
FARMOKOLOJİK ETKİLERİ
Antimikrobiyal Aktivite:
Çeşitli mersin ekstraktlarının bazı bakteri ve
mantarlara karşı etkili olduğu bilinmektedir. Betatriketon
türevlerinin antibakteriyel etkisi saptanmıştır
20 . Tanen, mirisetin, gallik asit türevleri ve
ellajik asit türevlerinin hem gram (-) hem de gram
(+) bakterilere karşı etkili olduğu bulunmuştur.
Başka bir çalışmada da uçucu yağının E. Coli,
P. aeruginosa ve Candida lipolytica'ya karşı
belirgin bir antibakteriyel aktivite gösterdiği gözlenmiştir.
Alkolik ekstraktında da antimikrobik
aktivite saptanmıştır. Ayrıca mersin yağının antifungal
etkisinin de olduğu bulunmuştur 21 ' 22 .
Antiseptik etkisi vardır.
Bu etkileri için solunum sistemi ve idrar yolları
hastalıklarında kapsül içinde verilir. Yağlı solüsyonları
İM kullanılır.
Hipoglisemik Aktivite:
Eskiden beri halk arasında şeker hastalığında
kullanılan mersin bitkisinin bu etkisi deneysel
olarak ta ispatlanmıştır.
Ivorra ve arkadaşları tarafından 1989 yılında
gerçekleştirilen bir çalışmada mersinin hidroalkolik
ekstraktının, streptozotosinle farede oluşturulan
hipergliseminin akut fazını önlediği gösterilmiştir.
Burada ekstrat streptozotosinden 30
dakika önce 2 mg/kg dozda ve karın içine uygu-
OCAK-ŞUBAT-MART 1994 SAYI: 10
Çevre Dergisi
lanmıştır. Ayrıca streptozotosinden
48 saat
sonra uygulandığında
hiperglisemiye azaltmış
ve bu etkisi doz
tekrarlandığı sürece devam
etmiştir. İlginç
olarak kan şeker düzeyi
normal olan deney
hayvanlarına karşı herhangi
bir etki gösterme-miştir.
Bununla birlikte
başka bir çalışmada
mersinin alkolik ekstraktının
0.5 mg/kg
~
dozda ağızdan alınması
farelerde hiperglisemiye
yol açmıştır (burada
dozun düşük olması ve
ağızdan alınması etkili
olmuş olabilir).
Hipoglisemik etkisi
için mersin yağı Diabetes Mellitus'ta günde 10
damlakullamlır. 10
Antihipertansif Etki:
I.V. olarak verildiğinde hipotansiyona neden
olmaktadır. Ayrıca kalpteki atriumun kasılmasını
yavaşlatmaktadır. Her iki etki de önceden atropin-sülfatverildiğindeoluşmamaktadır.
Antihipertansif etkinlik yapraklarında daha
fazladır.
G.İ.S.: Yaprakları midevidir, mideyi kuvvetlendirir.
İçerdiği mirtol maddesinin bu etkiye sahip
olduğu sanılmaktadır 8 .
Diareyi de keser (meyvaları kullanılır).
Hemostatik (Kan Durducu)
Aktivite:
Özellikle yapraklarında bulunan ellajik asitin
(benzoarik asit) hemostatik etkisi saptanmıştır.
M.S.S.: Mersinin santral depresant ve antikovülsant
etkileri de incelenmiştir 23 . Meyvaları
uyarıcı etkinlik gösterir ve çok yendiğinde uykusuzluğa
neden olur.
Diğerleri:
Uçucu yağı yüksek dozda alındığında uterin
kasılmalara yol açarak gebe hanımlarda düşüklere
y ol açabilir.
Ayrıca damar içine verilen mersin ekstraktı-

Ekoloji
nın ileumda geçici ve ani bir kontraksiyona neden
olduğu gözlenmiştir.
Antikanserojen Aktivite:
Mersin bitkisinin en belirgin özelliklerinden
birisinin antikanserojen aktivite olmasına rağmen
gerek folklorik tıpta gerekse laboratuvar çalışmalarında
üzerinde fazlaca durulmayan bir konu olması,
mersin bitkisinin hem halk tarafından hem
de bilim çevrelerinde fazla tanınmadığının açık
bir göstergesidir.
Bilindiği gibi günümüzde kullandığımız ilaçların
çoğu, genellikle doğal olarak bulunan prototip
maddelerin birtakım sentetik işlemlerle daha
uygun ve etkili hale getirilmesiyle elde edilmektedir.
24 ' 25 Halen kullanılmakta olan sentetik işlemlerin
fonksiyonu bilindiğine göre yeni kemoterapötik
ajanların oluşturulmasında karşılaşılabilecek
en büyük sorun yeni prototip maddelerin bulunmasıdır.
Bu yeni prototip maddelerin de en
önemli kaynağı günümüzde 1.000.000'a yakın
türe sahip olan ve gün geçtikçe genişleyen bitkiler
alemidir.
Kanser ilaçlarındaki durum da bundan farklı
değildir ve yeni prototiplere şiddetle ihtiyaç vardır.
Bu yüzden mersin bitkisinin sahip olduğu
güçlü antikanserojen aktivite ile bu konuda yeni
bir ümit kaynağı olması muhtemeldir.
Bu konudaki çalışmalardan birinde, çeşitli
bitkilerin değişik ekstraktlarının AHH (Aril Hidrokarbon
Hidroksilaz) enzim aktivitesi ve 3H-
Benzo (a) piren'in DNA'ya bağlanması üzerine
olan etkileri incelenmiş ve bu çalışmada mersin
bitkisine de yer verilmiştir. Deneyde yer alan 10
adet bitkinin distile su ile elde edilen ekstraktlarından
hiçbirisi etkili olamamıştır. Bunun yanında
organik solventlerle elde edilen ekstraktların
bir kısmı her iki aktiviteyi de belirli oranlarda inhibe
etmişlerdir. Mersin bitkisinin de butanolik
ekstraktı 2 mg'lık konsantrasyonda AHH aktivitesini
inhibe ederek saptanamayacak düzeye indirmiştir,
ayrıca 3H-B (a) P'nin inek timus
DNA' sına bağlanmasını da aynı dozlarda engellemiştir.
Bu çalışmada antikanserojen aktiviteye sahip
maddelerin suda çözünmediği ayrıca organik
solventlerle elde edilen ekstraktların etki güçlerinin
sırasıyla butanol, kloroform ve petrol eteri
ekstraktı şeklinde olduğu gözlenmiştir. Bu nbutanol'ün
diğer solventlerden daha polar olmasına
bağlı olabilir 26
.
Yine aynı araştırma gurubunca yapılan bir
başka araştırmada da mersin bitkisinin de içlerinde
olduğu 10 adet bitkinin etanolik ekstraktlarının
AHH enzim aktivitesine ve 3H-B (a) P'nin fare
karaciğer mikrozomal proteinine bağlanmasına
olan etkileri incelenmiştir. Bu çalışmada mersin
bitkisinin diğer bitkilerden daha yüksek bir aktiviteye
sahip olduğu gözlenmiştir.
Mersin bitkisinin bu etkisi muhtemelen bol
miktarda flavonoid içermesine bağlı olabilir. Bunun
yanında antikanserojen aktiviteye sahip başka
maddeler de bu olayda söz sahibi olabilir 21 .
ENDÜSTRİYEL KULLANIM
Endüstride mersin bitkisi esas olarak gıda,
eczacılık, parfümeri ve kozmetik alanında kullanılmaktadır.
Ayrıca yüksek oranda içerdiği tanen dolayısıyla
tanenin kullanıldığı tüm alanlarda kullanılabilmektedir.
Bilindiği gibi tanenli bileşikler tıpta
astrenjan, antidiyareik, antibakteriyel, antienflamatuar
olarak, dericilikte tabaklama işlemi için,
fotoğrafçılıkta ve lastik endüstrisinde kullanılmaktadır
14 .
HALK TABABETİ
Mersin bitkisi yetiştiği yörelerde halk arasında
bir çok hastalıkta kullanılmaktadır.
Kan Durdurucu: Taze meyvesi kan tükürmeyi
keser. Sirke ile yaprağı karıştırılıp başa sürülse
burun kanamasını keser. Mide kanaması için suyu
şekerle karıştırılıp içilir.
Mide: Mideyi kuvvetlendirir. İshale karşı
mey vasi kullanılır. (Yaprakları kabızlık yapar).
Bulantı kusmaya da iyi gelir. Gaz şikayetini giderir.
Karın ağrılarında kullanılır. Yaprakları iştah
açıcıdır.
Kalp: Kalp çarpıntısında yaprakları kullanılır,
kalbi kuvvetlendirir. Hipertansiyonda yapraklarından
demlenen çayı kullanılır.
Şeker Hastalığı: Yaprakları suda bekletilip
hazırlanan sıvı kullanılır. Meyvaları ve yağı da
kullanılır.
Solunum Sistemi: Öksürük ve boğmacada
meyvaları yenilir. Yaprağının suyu üzüm suyu ile
birlikte içilirse balgam söktürücü etki gösterir.
Bronşitte kullanılır. Fazlaca alındığında solunum
sistemini tahriş eder.
Enfeksiyonlarda: Solunum sistemi enfeksiyonlarında,
idrar yolu enfeksiyonlarında, dizanteride,
dişeti iltipahlarında, çocuklardaki pamukçuk,
ağız iltihapları ve anjinde, farenjitte ve bel
soğukluğunda çeşitli şekillerde kullanılır.
Diş: Kuru yaprağı dövülüp diş diplerine sürülse
dişleri kuvvetlendirir.
Kulak Akıntısı: Suyu kulağa damlatılır.
Dermatolojik: Sıcak etkisiyle oluşan pişiklere
OCAK-ŞUBAT-MART 1994 SAYI: 10

kuru yaprağı dövülüp ekilir. Cüzzam yarası suyu
ile yıkansa iyi gelir. Bakla suyu ile yoğurulan
yaprakları yüzdeki lekeleri giderir. Yaprağının
usaresi zeytinyağı veya gülyağı ile karıştırılarak
basura (hemoroid) sürülse iyi gelir.
Kozmetik: Vücuttan kaynaklanan kötü kokuları
gidermek için yaprakları yakılarak külü vücuda
sürülür. Dövülmüş yaprağı koltukaltındaki kötü
kokuyu giderir. Meyva suyu veya yaprağının
suyu içilirse çok terlemeyi engeller.
Saçları dökülenler mersinin yaprak ve meyvalarını
haşlayıp, balla karıştırarak başlarına sürseler
saçları yeniden çıkar. Saç ve sakalı çabuk
çıkarır. Yağı saça sürülse saçı siyahlaştırır. Saçlı
derideki kepek, sivilce ve çıbanları iyileştirir.
Meyvası baş bitini giderir. Meyvalarının ham olanı
saç dökülmesini önler.
Böbrekler: İdrar söktürücü olarak kullanılır.
Göz: Usaresi göze sürülse gözleri kuvvetlendirir
ve gözyaşını keser. Gözdeki şişliklerde yakı
olarak kullanılır. Kadınlar ince budaklan yakıp
rastık çekmek için kullanırlar. Yaprağının suyu
gözdeki beyaz ve sert fazlalığı (pterijium) giderir.
Özellikle karanlıkta görmeyi artınrır. (Fransa'da
Hava Harp Okulu'nda öğrencilerin tatlı ve reçellerine
mersin karıştırılır).
Kadınlardaki jinekolojik akıntılarda mersin
suyu bir küvete doldurulup içine oturulsa akıntıyı
giderir 'o. 8 ' 5 - 28 - 29 .
SONUÇ
Yurdumuzun birçok kıyısında kendiliğinden
ve bol miktarda yetişen mersin bitkisi çok çeşitli
şekillerde insanların hizmetine sunulmuş faydalı
bir bitkidir. Hem de yeşil olması ve etkili maddelerinin
çoğunluğunun bu yapraklarda yoğunlaşmış
olması ayrı bir kullanım kolaylığı sağlamaktadır.
Mersin bitkisi üzerinde yapılacak yeni fitokimyasal
ve farmakodinamik çalışmalarla tıbba
kemoterapötik prototipler kazandırmak mümkün
olabilir. Ayrıca mey vaları da yetiştiği bölgeler dışında
da tanıtılmalı ve halkın tüketimine sunulmalıdır.
A REVIEW ABOUT MYRTLE
(Myrtus Communis L.)
SUMMARY
This review is about myrtle (Myrtus communis
L.) which is widespread in our Country as in
the other Mediterranean countries. And this writing
is in the form of a summary of the previous
studies about myrtle.
OCAK-ŞUBAT-MART 1994 SAYI: 10
KAYNAKLAR
Çevre Dergisi
1. ÖZTÜRK, M. İzmir Yöresindeki Myrtus Communis,
L.'in Eko-fizyolojisi Hakkında Bir İnceleme, Doktora Tezi, E.Ü.
Fen Fakültesi, İzmir, 2,1970
2. TOPALOĞLU, M., Antakya Yöresinin Yerli Bitki Adları,
istanbul Ecz. Fak. Meç., 1987;23:97-98
3. BAYTOP, A., Bitkilerimizin Yerli Adları, İstanbul Ecz.
Fak. Meç. 1968; 4:55-57
4. BAYTOP, A., Bitkilerimizin Yerli Adları III, istanbul Ecz.
Fak. Meç. 1989; 25:23-27
5. ÖZÇELİK, H., Akseki Yöresinde Doğal Olarak Yetişen
Bazı Faydalı Bitkilerin Yerel Adları ve Kullanılışları, DOĞA TU
Botanik D. 1987; 11(3): 316-321
6. İZER^M., Baharatın izleri, İstanbul, 1988
7. EROGLU, A.. Şifali Bitkiler ve Tıbb-ı Nebevi, istanbul,
1980
8. KARAMANOĞLU, K. Farmasötik Botanik, A. Ü. Ecz.
Fak. Yayınları, 1972
9. DAVIS, P.H., Flora of Turkey and the East Aegean Islands,
4, Edinburgh, Edinburgh University Press, 1972
10. BAYTOP, T., Türkiye'de Bitkiler İle Tedavi, İstanbul,
İstanbul Univ. Ecz. Fak. Yayınları No: 3255 40, 1984.
11. BAYTOP, A., Farmasötik Botanik, İst. Univ. Yayınları,
3158, 1983
12. AKGÜL, A. ve BAYRAK, A., Mersin Bitkisi (Myrtus
Communis L.) Yapraklarının Uçucu Yağ Verimi ve Yağların Bileşimi,
DOĞA TU Tar. ve Ör. 1989. 13(2): 143-147
13. DOĞAN A., Mersin Bitkisinin (Myrtus Communis L.)
Uçucu Yağ Verimi, Yağın Fiziksel, Kimyasal Özellikleri ve Bileşimi
Üzerinde Araştırmalar, Ankara, A.Ü. Ziraat Fak. Yay., 678, 1978
14. ERLAÇİN, S. ve ERCİYAS, E., Myrtus Communis L.
(Mersin Bitkisi) Yapraklarının Tanen Yönünden İncelenmesi, DO-
ĞA II, 1978: 75-79
15. ERLAÇİN, S. ve ERCİYAS, E., Myrtus Communis L.
Yapraklarının Pentasiklik Triterpen Asitleri, Doğa Bilim Dergisi
1984, C;8(l): 31-35
16. ERCİYAS, E. Myrtus Communis L. Gövdesinin Petrol
Eteri Ekstreleri Üzerinde Fitokimyasal Araştırmalar, Doğa Bilim
Dergisi, C, 1984; 8 (3): 337-339
17. HINOU, J. et al, Polyphenolic Compounds of Myrtus
Communis L., Fitoterapia 1989; 60 (1): 94
18. EL SİSSİ, H.I., EL ANSARY, M.A.I., Tannins and
Polyphenolics of the Leaves of Myrtus Communis, Planla Medica
1967; 15:41-51
19. DIAZ, A.M. and ABEGER, A., Quantative Determination
of the Tannin Content of Myrtus Communis L. Seeds, Ann. R.
Acad. Farm. 1986; 52(1): 117-122
20. KASHMAN, Y., ROTSTEIN, A., LIFSHITZ, A. Isolation
and Antibacterial Activity of Acylphloroglucinols from Myrtus
Communis, Antimicrobial Agents and Chemotherapy, 1974; 6: 539-
542
21. GARG, S. C. and DENGRE, S. I., Antifungal Activity
of ten Essential Oil of Myrtus Communis var. Microphylla, Herba
Hungarica. 1988; 27 (2-3): 123-125
22. Garg, S.C. and DENGRE, S.I., Antifungal Efficacy of
Some Essential Oils, Pharmazie. 1988; 43(2): 141-142
23. ELISHAN, E.E. et al, Effects of the Leaves of Myrtus
Communis on the CNS I: The Central Depressant and Anticonvulsant
Actions, J Biol. Sci. Res. 1988; 19 (3): 545-560
24. SUFFNESS, M. and DOUROS, J.D. (eds.) Anticancer
Agents Based on Natural Product Models, New York: Academic
Press, 1980
26. AL W AN, A.H. et al., Effects of Plant Extracts on Aryl
Hydrocarbon Hydroxylase Activity and 3H-Benzo (a) pyrene Binding
to DNA, J Food Saf, 1990; 10 (3): 209-218
27. ALVVAN, A.H. et., Inhibition of the Binding of 3H-
Benzo (a) pyrene to Rat Liver Microsomal Protein by Plant Extracts,
Int. J. Crude Drug Res., 1989; 27 (1): 33-37
28. HAYATİZADE MUSTAFA FEYZİ EFENDİ (1641-
1693), Haza Fihristi Risale-i Feyziye Fi Lugat-ı Müfredat-ı Et-
Tıbbiye (Çev.: H. TUNCER)
29. MESSEGUE, M., C'est La Nature Qui a Raison, Paris,
1972 (Çev:S.M.YURDANUR, 1974)