This Place is the Paper Title (Microsoft Word 13-point bold type)

Gürer, Bayrak ,Gürer 

- 1 - 

Yer Elektrik | 2010 

FETHİYE BURDUR FAY KUŞAĞININ VLF GÖRÜNTÜLERİ VE AKIM 

TOPLANMASI OLGUSUNUN VLF CEVABININ OLUŞUMUNA KATKISI 

VLF IMAGES OF FEHIYE BURDUR FAULT ZONE AND CONTRIBUTION 

OF CURRENT GATHERING PHENOMENON TO FORMATION VLF 

RESPONSE 

Aysan GÜRER 1 , Murat BAYRAK 1 , Ö.Feyzi GÜRER 2 

Posta Adresi: 1 İ.Ü. Mühendislik Fakültesi, Jeofizik Müh. Böl, Avcılar Yerleşkesi İstanbul 

2 KOÜ Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Müh. Böl., Umuttepe Yerleşkesi 

E-Posta: agurer@istanbul.edu.tr 

ÖZ 

Fethiye Burdur Fay Kuşağının (FBFK), EM yöntemlerle sığ ve derin görüntüleri elde 

edilmesi amacıyla bölgede MT ve VLF yöntemleri uygulanmıştır. FBFK, Güney Batı Anadolu’da yer 

alan normal bileşene sahip sol yönlü doğrultu atımlı fayların aralı aşmalı olarak oluşturdukları bir 

fay kuşağıdır. Bu kuşaktaki faylar, bölgede tepeleri oluşturan kayaçlar üzerinde oluşturdukları fay 

aynaları ile izlenebilmekte, ancak üzerinde tarım yapılan geniş alüvyon havzalar, bu kayalık tepeleri 

aniden keserek fayların devamlılıklarını, bağlantılarını gözlenemez hale getirmektedir. Bu yazıda, 

havza tortulları altında aniden kaybolan fayların izlenmesinde VLF yönteminin kullanılması ve 

verdiği sonuçlar konu edilmektedir. Bu çalışmada bölgede istediğimiz araştırma derinliğini sağlayan 

ve kararlı sinyal yayan İngiltere’deki GBZ (19.6 kHz) istasyonunun verisi kullanılmıştır. Bölgedeki 

faylar; birbirine paralel, aralı aşmalı çizgisel süreksizlikler oluşturduklarından, VLF sinyallerine seri 

bağlanmış iletkenler gibi tepki göstererek, doğrusal akımların (galvanik akımlar) VLF tepkisinin 

oluşumuna beklenenden güçlü bir katkıda bulunmasına neden olmuşlardır. Yük yoğunluğunun her 

bir fayın yüzeyinde birikerek derişmesi, elektrik alanda da ardışık değişmelere neden olmaktadır. 

Bu durum, seçilen verici VLF anteni konumuna göre arazide ölçme doğrultusuna bağlı olan, Huçlaşması 

durumunda, hem beklendiği gibi VLF-R, hem de beklenenin dışında VLF-EM cevabının, 

güçlü olabilmesine neden olmuştur. Arazideki fayların bu özel yapısal durumu, hem VLF-EM 

(tipper, manyetik alan sapması) hem de VLF-R (özdirenç ve faz) belirtilerin her ikisinin de H ve E 

uçlaşması durumları için değişimini detaylı olarak gözden geçirmemize tartışabilmemize yardımcı 

olmuştur. Bilimsel yazında iki boyutlu bir tek iletken yapının (fay, dayk v.b.) yer aldığı arazi 

çalışmaları ya da bu türden yapılar üzerindeki model çalışmaları, VLF-R cevabının H-uçlaşması 

durumunda, VLF-EM cevabının ise E-uçlaşması durumunda yüksek genlikli belirtiler verdiğini 

göstermektedir. Ardışık iletkenlerin olduğu FBFK bölgesi için, H-uçlaşması durumunda güçlü olan 

VLF-R cevabı daha da güçlenirken, VLF-EM belirtilerinin de güçlenebileceği gözlenmiştir. Bu 

yazıda bunun nedenleri tartışılmış ve akım toplanması etkisinin VLF cevabının oluşumundaki rolü 

incelenmiştir. Ayrıca, VLF yöntemi ile FBFK da, havza içlerinde yitmiş olan fayların devamlılığı ve 

konumları oldukça başarılı bir biçimde görüntülenebilmiştir. 

ABSTRACT 

In this study, very low frequency electromagnetic (VLF) survey was carried out across 

(FBFZ) to locate subsurface faults covered by basin fills. VLF parameters such as the apparent 

resistivity, phase, real and imaginary parts of tipper were obtained using GBZ, a well known radio 

station in England at Oxford, which give a strong signal in our survey area with a suitable frequency 

(19.6 kHz) for our purposes. In this study, the direction of horizontal electric field is perpendicular to 

fault strike describing the H-polarization mode. Although this mode produces strong VLF-R 

(resistivity) response, we also obtained quite clear and characteristic VLF-EM anomalies along 

some of the survey profiles. The formation of VLF-R and VLF-EM responses with the contribution 

3. YER ELEKTRİK ÇALIŞTAYI 24-26 MAYIS 2010 

Ankara Üniversitesi ÖRSEM Tesisleri Ilgaz, Kastamonu


- 2 - 


of the vortex and gathered (direct) currents, in E and H-polarization modes, is reviewed and VLF 

anomalies observed in FBFZ are discussed from this point of view. In FBFZ, current gathering 

anomalies become stronger in the presence of high conductivity contrast and in the presence of 

parallel fault branches separating the medium into parallel resistors. In these conditions, changing 

electrical charge at the contacts of faults cause successive variations in E-field. As a result VLF-R 

response is strengthened and also secondary magnetic field which causes VLF-EM anomalies may 

be enhanced, in H-polarization mode. Interpretation of resistivity, phase and tipper data with 

current density pseudosections, over our survey lines, showed the location of buried faults of FBFZ 

beneath the sedimentary covers of the basins. 

Anahtar Kelimeler: doğrusal akımlar, girdap akımları, VLF-EM ve VLF-R cevapları, E-uçlaşması 

Ve H-uçlaşması 

Key Words: Galvanic currents, eddy (vortex) currents, VLF-EM and VLF-R responses, Epolarization 

an d H-polarization 

GİRİŞ 

Jeofizikte, deniz altı haberleşmeciliğinde kullanılan ve 15-30 kHz arasında elektromanyetik 

sinyaller yayan, VLF radyo vericileri kanyak olarak kullanılarak, elektromanyetik alan yöneyinin 

yatayla yaptığı eğim açısı ölçülür. VLF alıcıları ya yalnızca elektromanyetik alanın manyetik alanın 

düşey ve yatay bileşenlerini ölçen düzenekler olarak tasarlanır (bu durumda yöntem VLF-EM adını 

alır), ya da manyetik alan bileşenleri yanında elektrik alanın yatay bileşenini de ölçecek iki elektrik 

ucu da içeren düzenekler olarak üretilebilirler. Bu durumda elde edilen ölçmelerden yer özdirenci 

hesaplanabilir ve yöntem özdirenç (rezistivite) sözcüğünün ilk harfi ile anılarak VLF-R olarak anılır. 

Bütün diğer elektrik ve elektromanyetik yöntemler gibi VLF yöntemi de yeraltındaki 

yapıların elektriksel iletkenliğine hassastır. Fay kuşakları kestikleri kayaçlar civarında ufalanmış 

kırıklı çatlaklı bir bölge yaratırlar. Bu kuşağın içine dolan sular, fay civarında iletkenliğin artmasına 

neden olduğundan faylar, ve kırık sitemleri civarında VLF yönteminin başarılı sonuçlar verdiği 

bilinmektedir (Yamaguchi v.d., 2001 Jeng v.d., 2004, Sharma ve Baranwal, 2005, Gürer v.d., 

2008). 

Günümüzde, iki boyutlu yapıların görüntülenmesinde, vericiden yayınan elektromanyetik 

alanının elektrik (E) alan bileşeninin jeolojik yapının ana eksenine paralel olduğu (E-uçlaşması) ve 

dik olduğu (H-uçlaşması) durumları için hem manyetik alan, hem de elektrik alan ölçmeleri yapmak 

mümkündür (Şekil 1a ve 1b). VLF yönteminin başlangıç yıllarında, yöntem VLF-EM olarak 

başlamış (yalnızca manyetik alan bileşenlerini ölçmeye dayalı), bu ölçmelere iyi cevap veren Euçlaşması 

durumu ölçme doğrultusu olarak seçilmiştir. Bu durum için modellemeleri de 

kolaylaştırmak amacıyla VLF cevabının yalnızca Şekil 1b de verilen girdap (eddy, vortex ) akımları 

tarafından oluşturulduğu kabulü yapılmıştır. Klasik yazındaki bu kabule dayalı gösterimler 

günümüzde de, VLF yöntemini anlatan bütün kaynaklarda aktarım yoluyla yer bulmuştur. 

Dolayısıyla VLF-EM için E-uçlaşmasında ölçü ve belirti durumu genel bir durum algısının 

oluşmasına neden olmuştur. Oysa, VLF belirtileri H-uçlaşması durumu için tamamen galvanik 

akımlarla, E-uçlaşması durumu içinde çok önemli ölçüde galvanik akımlarla ve daha az bir ölçüde 

de girdap akımları ile yaratılmaktadır (Mc Neil ve Labson 1991). VLF yazınında var olan bu bilgi, 

yukarıdaki nedenle gölgede kalmıştır. Aslında, iki boyutlu (2-B) iletken yapılar için en güçlü 

özdirenç ve faz cevabı (VLF-R için) H-uçlaşması durumunda elde edilirken, hem VLF-EM hem de 

VLF-R ile elde edilebilen manyetik alan sapması (tipper/eğim açısı ve eliptiklik) parametresi, Euçlaşması 

durumu için güçlüdür. Klasik VLF yazınında eğim açısı ve eliptiklik olarak bilinen ve 

burada alan sapması olarak anacağımız VLF-EM cevabı tipper, yalnızca düşey bileşende oluşan 

ikincil manyetik alanın (Hz S ), toplam manyetik alanın yatay (Hy) bileşenine oranı olarak tanımlanır 

ki bu toplam alan içinde birincil alan ikincil alana baskındır. Dolayısıyla zaman zaman, VLF 

yazınında, yatay manyetik alan, birincil alanı ifade eden (P) harfiyle işaretlenerek Hy P olarak verilir. 

VLF yazınında çoğu durumda da Schilingram v.b. yöntemlerindeki açıklık kullanılmaz ve çoğu kez 




- 3 - 


ikincil ve birincil alan belirtilmeden, yalnızca yatay ve düşey alanlardan söz edilir. Biz burada, VLF 

için bir iletken civarında yatay manyetik alanın birincil alan baskın toplam alan bileşenini ifade 

ettiğini göstermek, yatay bileşeni Hy PT olarak adlandıracağız ve manyetik alan sapması olarak 

adlanan Hz S /Hy PT fonksiyonunun, VLF cevabını (hem VLF-EM hem de VLF-R için) oluşturduğunu 

ifade edeceğiz. VLF-R yöntemi için ise ek olarak özdirenç ve faz cevapları, VLF cevabı olarak elde 

edilmektedir. 

FBFK Fethiye’den Burdur’a kadar kesiksiz devam etmeyen, havzalar altında yiten aralı 

aşmalı ve oblik faylardan oluşur. Bu fay kuşağının derin ve sığ elektromanyetik görüntüleri 

manyetotelürik ve VLF yöntemleri ile elde edilmiştir (Gürer v.d., 2004a; b ve Gürer v.d., 2009). Bu 

yazının ana konusu Gürer v.d. (2009) tarafından belirlenen VLF bulgularını tartışmaktır. FBFK’nın 

sığ yapısının araştırılması amacıyla Oxford’da yer alan ve 19.6 kHz frekansında yayın yapan GBR 

anteni seçilmiştir. Bu antenin yaydığı EM alanın dalga cepheleri FBFK’na paraleldir, yani E alanın 

yayınım yönü fay kuşağına diktir, dolayısıyla ölçüler H-uçlaşması durumunda yapılmıştır. Huçlaşması 

durumunda manyetik alan değişimlerinin yarattığı elektromanyetik irkilmenin ihmal 

edilebilir düzeyde olması beklendiği için, H-uçlaşması durumunda VLF-R belirtileri güçlü olacağı 

halde, zayıf VLF-EM belirtilerinin oluşacağı düşünülür. Ancak, FBFK üzerinde yapılan çalışmalarda 

kimi koşulları gösteren alanlarda H-uçlaşması için de önemli VLF-EM belirtileri gözlemiş 

bulunuyoruz. Bu çalışmada havzaları örten tarım toprağı altında kalan fay kollarının yerlerini 

saptadık ve bunların hangi koşullar altında H-uçlaşması durumunda hem VLF-R hem de VLF-EM 

için güçlü cevaplar üretebileceğini tartıştık. 

YÖNTEM 

Yüksek frekansta (15-30 kHz) yayın yapan çok güçlü askeri radyo vericilerinin sinyalleri 

deniz altına nüfuz edebildiğinden, askeri amaçlarla deniz altı haberleşmeleri için işletilmektedir. Bu 

sinyaller amaca uygun alıcılar üretilerek yer altı yapılarının saptanması ve görüntülenmesi için 

jeofizikçiler tarafından da kullanılır. 

VLF vericisi güçlü sinyaller yayan düşey bir antenden oluşur (Şekil 1a,b) ve EM dalga 

cepheleri buradan küresel olarak yayınarak binlerce km öteye ulaşırlar. Jeofizikte VLF ölçmeleri 

vericiden çok uzakta yapıldığından bu küresel dalga, gözlem aralığında düzlem dalga olarak 

algılanır. Dolayısıyla VLF yönteminde de nüfuz derinliği tüm uzak alan yöntemlerinde olduğu gibi 

alıcı verici aralamasından bağımsız olan nüfuz derinliği bağıntısıyla denetlenir. VLF için geliştirilen 

bütün cihazlar manyetik alanın yatay Hx ve/veya Hy, ve düşey Hz bileşenlerini ölçebilirler. Buna ek 

olarak bazı VLF cihazları elektrik alanın genlikle bir bileşenini (Ex veya Ey) ölçerler (bazı çok 

modern cihazlar ile iki yönde de E alan ölçülebilmektedir). Bu ölçmelerden manyetik alan sapması, 

özdirenç ve faz gibi değerlendirme ve yorumlamada daha kullanışlı parametreler hesaplanır. Bazı 

üretici firmaların VLF cihazları elektrik ve manyetik alan ölçmeleri ile birlikte (ya da sadece) 

ölçmelerden türetilen bu parametreleri sunar. Yerin VLF belirtisi oluşturması başlıca iki olguya 

dayanır. Bunlardan ilki, manyetik alanın yer iletkeni içinde serbest elektron ve iyonları irkilterek 

girdap akımları oluşturması, ikincisi de bazı durumlarda yatay elektrik alanın güçlenmesinden 

kaynaklı ohmik akımların iletkenler civarında toplanması sürecinin yarattığı manyetik alanlardır. Bu 

iki durum Şekil 1 de tanımlanmaktadır. 

Elektromanyetik dalgalar, alan yöneyleri yayınım yönlerine dik bir düzlemde, genellikle elips 

alanı süpürerek, dönerge hareketi ile yayınırlar. Alan yöneyinin ucunun dönerge hareketi yaparken 

süpürdüğü elipse uçlaşma elipsi denir. Ortamın iletkenliğine göre eliptikliği ve yayınım yönü 

üzerindeki iletkenin konumuna göre de uzun ekseninin doğrultusu değişir. Elektromanyetik 

dalganın manyetik alan bileşeni yöneyinin doğrultusunun değişimine manyetik alan sapması denir. 

Uçlaşma elipsinin uzun ekseninin yatayla yaptığı açı da eğim açısı olarak adlandırılır. Aşağıda 

görülebileceği gibi, alan sapması ve eğim açısı aynı olgunun farklı ifadeleridir. 

Manyetik alan sapması (tipper), düşey ve yatay manyetik alan bileşenleri (HZ, HX and HY) 

arasında aşağıdaki doğrusal bir ilişki tanımlar. 

H = T H + T H 

(1) 

Z 

X 

X 

Y 

Y 




- 4 - 


Pek çok ticari VLF cihazı yatay manyetik alanı yalnızca bir yönde ölçmektedir. Bu durumda 

manyetik alan sapması (T) sayıl (skaler) olarak hesaplanır ve aşağıdaki bağıntıyla verilir. 

H 

S 

Z 

Ysca PT 

H Y 

T = 

Burada Hz tamamen ikincil manyetik alandan kaynaklanmakta iken Hy birincil ve ikincil alanların 

yatay bileşenlerinin toplamından oluşur (Pedersen 2002). Ancak ikincil alanın göreceli olarak küçük 

olması nedeniyle toplam alan üzerinde birincil alan katkısı çok daha büyüktür. 

Yer altında bir iletkenin olması halinde, serbest elektronların irkilmesi ile akan akımlar 

tarafından yaratılan ikincil alan birincil alanın üstüne bir faz açısıyla eklenir ve toplam VLF alanı 

eliptik uçlaşma gösterir. Uçlaşma elipsinin uzun ekseninin yatayla yaptığı açı eğim açısı α ve 

uçlaşma elipsinin kısa ekseninin uzun eksenine yüzde oranı eliptiklik olarak adlanır ve aşağıdaki 

gibi hesaplanır (Smith and Ward, 1974), 

( ) 

( ) ⎥ ⎥ 

S PT 

H / H cos Δφ 

⎤ 

Z Y 

S PT 2 

1− 

H / H 

1 

⎡2 

−1 

α = ± tan ⎢ 

(3) 

2 ⎢ 

⎣ 

Z Y ⎦ 

ve 

ve faz farkı 

S PT 

H H sin Δφ 

Z Y ε = x100 

( yüzde) 

(4) 

2 

H 

1 

S PT 

Δφ = φZ - φY 

S 

Burada H1=|HZ e iΔφ PT S PT S PT 

sinα + HY cosα|, φZ ve φY sırasıyla HZ ve HY nin fazlarıdır. 

S 

İkincil manyetik alanın bileşenleri birincil alandan daha küçük olduğundan gerçel (HZr ) ve sanal 

S 

) cevapları eğim açısı (α) ve eliptiklikle (ε) ilişkilendirilebilir (Paterson and Ronka, 1971). 

(HZi 

ve 

S PT 

Re (HZ / HY )=tan α x100 (yüzde) (5) 

Qu(HZ S / HY PT )=ε x100 (yüzde) (6) 

Gerçel ve sanal bileşenler toplam VLF verici birincil alanının yüzdesi olarak ifade edilir. 

Bir meyil açısı yöntemi olarak VLF yönteminde uygulama; Birincil EM alan ve yeraltının 

tepkisi olarak oluşan ikincil EM alanın toplamının (toplam alanın) süpürdüğü uçlaşma elipsinin 

yatayla yaptığı açıyı ölçmektir. 

VLF yönteminde en az bir yönde ölçülen yatay manyetik alana (ya da alanlardan birine) dik 

olmak üzere bir elektrik alan da ölçülürse, birbirine dik yöndeki elektrik ve manyetik alanlar 

yardımıyla görünür özdirenç ρa ve yatay elektrik ve manyetik alanlar arasındaki faz açısı φ 

frekansın bir işlevi olarak aşağıdaki gibi tanımlanabilir. 

(2) 



1 

E 

2 


- 5 - 


X 

ρ a = 

(ohm m) Cagniard (1953) (7) 

ωμ 0 H Y 

ve 

− ⎡Im( 

/ ) ⎤ 

= tan ⎢ 

⎥ 

⎣Re( 

/ ) ⎦ 

1 E X H Y 

φ (derece), (8) 

E X H Y 

burada ω açısal frekans ve μ0 serbest havanın manyetik geçirgenliğidir. 

Akım Yoğunluğu 

VLF meyil açısı verisi genelde nitel olarak yorumlanır. Meyil açısının pozitiften negatife 

geçtiği dönüm noktasının kütlenin yerini belirttiği yorumu yapılır. Veri sunumu grafik olarak 

yapıldığında belirgin olan bu sıfır dönüm noktası, sunum harita olarak yapıldığında çoğu kez 

belirgin olarak izlenememektedir. Bu sorunun çözümünde süzgeçleme yöntemi kullanılır. Aslında 

VLF de kullanılan süzgeçler eğim açısı verisini 90 0 kaydıracak biçimde düzenlenmiştir. Yani o 

dönüm noktaları 90 0 lik eğim açısına dönüşür ve en büyük tepe noktaları oluşur. Bu amaçla VLF 

verisine uygulanan süzgeçlerden en yaygın kullanılanlarından biri Karous ve Hjelt (1983) tarafından 

önerilen aşağıdaki doğrusal süzgeçtir. 

0 = 0. 102 H − 3 − 0. 

059 H −2 

+ 0. 

56 H −1 

− 0. 

56 H1 

+ 0. 

059 H 2 0. 

102 H 3 (9) 

F − 

Karous Hjelt (1983) yöntemi kullanılarak yeraltında 2-B akım dağılımından kaynaklanan manyetik 

alanları tanımlamak da mümkün olur. Bu durumda VLF verileri akım yoğunluğu cinsinden derinlik 

kesiti olarak görüntülenebilir. Karous Hjelt (1983) yöntemi ile akım yoğunluğu hesabı için Biot- 

Savart kanunundan yola çıkılır. Bu araştırmacılar yer altı akım dağılımı için integral denklemini 

çözmek amacıyla doğrusal süzgeç kuramını kullanırlar. Yer altı akım dağılımının, akım 

yoğunluğunun değiştiği ince yatay levhalar içinde oluştuğunu varsayarak, ölçme istasyonlarının 

aralığına eşit derinliklerde bu dağılımı hesaplarlar. Akım yoğunluğunun yeraltındaki dağılımı 

yukarıda verilen altı noktalı filtre kullanılarak aşağıdaki gibi hesaplanır. 

Δz 

Ia 

( Δx 

/ 2) 

= 0.102H 

2π 

-3 

- 0.059H 

-2 

+ 0.561H 

-1 

- 0.561H 

1 

+ 0.059H 

2 

- 0.102H 

Burada Δz akım levhasının kalınlığı, Δx veri noktaları arası uzaklık ve aynı zamanda akım 

levhasının H değerleri normalleştirilmiş düşey manyetik alandır. Farklı kalınlıktaki (yüzeyden 

itibaren farklı derinlikteki) akım yoğunluğu dağılımları VLF ölçme hattı boyunca hesaplanarak, veri 

bir kesit olarak sunulabilir. 

VLF Akım toplanması 

Akım, iletkenliği farklı olan iki bölgeden birini terk edip diğerine girerken (örneğin düşey 

sınırları olan fay v.b iki bölge) akım yoğunluğu çizgilerinin, bir yoğunluktan diğerine doğru yeniden 

düzenlenmesi olayına akım toplanması denir (Jones, 1983). H-uçlaşması durumu için, birincil 

alanın dalga cephelerine paralel ve alanın ışınsal yayınım doğrultusuna dik olan iletkenlerin VLF-R 

cevabı, akım toplanması olayı tarafından oluşturulur. Ohm kanuna göre ışınsal alanlar, iletken 

ortamlarda kuvvetlenen ancak başka her yerde zayıf olan ışınsal galvanik (doğrusal) akımlar üretir. 


Ankara Üniversitesi ÖRSEM Tesisleri Ilgaz, Kastamonu 

3 

(10)


- 6 - 


H-uçlaşması durumunda, ardışık dizilmiş iletkenlerin VLF-R cevabı galvanik akımları güçlendiren 

seri bağlanmış dirençler gibi davranır. Bu durumda, yayınan dalganın I sabit şiddetine sahip bir 

kaynak gibi davrandığı düşünülürse, değişken dirençler gibi davranan yerdeki kayıplar IR gerilim 

azalması ile tanımlanabilir. Mademki R direnci küçük de olsa, büyük de olsa I akımının genliği 

üzerinde etkisi yoktur, o halde gerilimin genliği (yani bu yüzey yükleri) Ey alanı, farklı özdirence 

sahip bölgelerde, yerel güç akışını dengeleyebilmek için kendini yeniden ayarlar (McNeill ve 

Labson, 1991). 

Şekil 1a da görüldüğü gibi, bir EM dalga yer yüzeyinde yayınırken, toplam elektik alanın Ey 

bileşeninin genliği dirençli bölgelerde artar, iletken bölgelerde azalır. Buna bağlı olarak akım 

yoğunluğu alan çizgilerinin yeniden düzenlenmesi, iki bölgeyi ayıran düşey süreksizliklerin 

yüzeyinde yük birikmesine neden olur. Bu yüzey yükleri yer değiştirme alanının normal bileşeninde 

bir saçılma oluşturur ve komşu bölgelerdeki elektrostatik alanlarla ilişkilidir (iletkenlikleri σ1, σ2, σ3 

olan, 1.,2., ve 3. bölgeler). Böylece y doğrultusunda uygulanan bir E0 elektrik alanı, sırasıyla σ1, σ2 

bölgelerindeki, E1y tarafından azaltılır ve E2y tarafından artırılır (Price 1973, Jones 1983). İki bölge 

arasında değişen karşıt yönlü elektrostatik alan ikincil elektromanyetik alanları oluşturur. 

Derinliği sonlu, düşey iletken bir dayk için akım toplanması etkisi, E-uçlaşmasına eşdeğer 

bir yapay kaynak durumu için akım kanallanması sayısı adı ile Edwards ve Nabighian (1981) 

tarafından verilmiştir. Jones (1983) bu yararlı kavramı uygulamalı EM kuramına alarak uzak alan 

kaynaklı yöntemler için uyarlamıştır. Belli bir frekansta irkilim etkin alanı, çevre kayaç içindeki nüfuz 

derinliği (δh) ile ilişkilidir. 2-B bir daykın akım toplanma sayısı aşağıdaki gibi verilmektedir. 

wh ⎛σ 

2 ⎞ 

α = ⎜ 

⎟ 

2 

. (11) 

2 

δ h ⎝ σ 1 ⎠ 

Burada daykın iletkenliği σ2, genişliği w, kalınlığı h, çevre kayacın iletkenliği σl olarak 

verilmektedir. Bu bağıntı, çevresindeki w genişliğine sahip ufalanma ve ezilme alanı ile iki boyutlu 

bir iletken yapı oluşturan fay kuşakları için akım toplanması etkisinin doğasını anlamakta da 

kullanılabilir. Görüldüğü gibi, iki boyutlu iletken yapı ve çevre kayaç arasındaki iletkenlik karşıtlığı, 

akım toplanması etkisini arttırmaktadır. 

Akım toplanması olgusunun doğurduğu doğrusal (ohmik, galvanik) akımlar ile girdap 

akımlarının, farklı uçlaşma konumları için, VLF tepkilerinin oluşumundaki katkısı farklıdır. VLF-EM 

uygulamalarının ilk yıllarında kolaylık olması için hedef iletkenin boşlukta durduğu ve tekdüze yatay 

bir manyetik alana maruz kaldığı kabul edilirdi. Bu durumda girdap akımları VLF-EM belirtilerinin 

ana kaynağı olarak ele alınır ve cevabın yalnızca irkilim sayısı ile denetlendiği kabulü yapılırdı (Mc 

Neil ve Labson 1991). Bununla beraber yer sınırlı iletkenlik değerine sahip olduğundan, birincil 

ışınsal elektrik alanın da küçük bir bileşeni oluşur. İyi iletken kütle sonlu iletkenlik değerine sahip bir 

ortam tarafından çevreleniyorsa, eddy (girdap) akımları VLF cevabının oluşmasında aslında küçük 

bir role sahiptir (Mc Neil ve Labson 1991). Bu durumda, birincil elektrik alan yarı sonsuz ortam 

içinde akım akışı oluşmasına neden olur. Bu akımlar iletken hedef kütle civarında toplanırlar. 

Toplanarak iletken kütle içersiden, kütle boyunca akan doğrusal (galvanik) akımların ve kütle 

içersinde kapalı yollar çizerek akan girdap akımlarının cevabı, ikincil manyetik alanda önemli 

farklara neden olur (Şekil 1b). Ana kayanın çok dirençli olması hali dışında, girdap akımlarının 

akışı ihmal edilebilir. Bu durumda E-uçlaşması hali için ölçülen VLF cevabının (ikincil manyetik 

alanın) tamamı galvanik (doğrusal) akım bileşeninden kaynaklanır. 

E-uçlaşması durumunda manyetik alan değişimleri VLF-EM cevabını oluşturur. Huçlaşması 

durumunda ise elektrik alan değişimleri VLF-R belirtilerini oluşturur. Düşey bir iletken 

dayk civarındaki manyetik alan değişimleri ve elektrik alan değişimlerinin ana sebebi akım 

toplanması mekanizmasıdır. Fisher v.d. (1983) tarafından yapılan bir model çalışması, iletken bir 

daykın üzerinde görünür özdirenç değerinin, E-uçlaşması durumu için H-uçlaşması durumu için 

elde edilenden daha büyük olduğunu göstermiştir. Tam tersine E-uçlaşması için fazın daha düşük 

olduğu gözlenir. H-uçlaşması durumunda daykın tam üstündeki özdirenç düşüşü çok daha belirgin 

ve büyük genliklidir (Şekil 2). Dolayısıyla, VLF-R cevabında kuvvetli özdirenç belirtilerinin Huçlaşması 

durumunda oluşması beklenir. 



TARTIŞMA 


- 7 - 


Veriler Scinrex EDA-OMNI cihazı ile İngiltere’deki GBZ (19.6 kHz) istasyonu sinyali 

kullanılarak toplanmıştır. Bu istasyonun sinyali ölçme bölgemiz için oldukça güçlü ve kararlıydı. 

FBFK’ nın ana ekseni bu istasyon (bundan yayınan E alan) ile farklı ölçme hatları ile K55 0 D ve 

K95 0 D arasında olmak üzere açılar yapacak biçimde ölçmeler alınmıştır. 

VLF kuramı ve model çalışmaları hem VLF-EM (Hz S /Hy PT ) ya da eğim açısı ve eliptikliğin 

sanal ve gerçel bileşeni) hem de VLF-R (özdirenç ve faz) parametrelerinin tamamının E-uçlaşma 

ölçmeleri ile elde edilebileceğini göstermiştir (Mc Neil ve Labson, 1991, Fisher v.d.). Düşey bir 

dokanak üzerindeki manyetik alan değişimleri H-uçlaşması durumunda ihmal edilebilir düzeydedir. 

Bu nedenle iletkeni saptamak için sadece yatay elektrik alan değişimlerinden ve bununla ilişkili olan 

VLF-R parametrelerinden yararlanmak mümkündür (Mc Neil ve Labson, 1991). Ölçmeleri hem E 

hem de H uçlaşmaları durumlarında yapmak tabii ki yararlıdır. Ancak, akademik nitelikli bazı cihaz 

denemeleri hariç, piyasada güncel olarak kullanılan VLF cihazları tek yönde E alan ölçmek üzere 

tasarlanmıştır. Bu da her iki yönde birden ölçü yapmayı pratik olmaktan çıkarır. Günümüzde VLF 

ölçmelerinin çok büyük bir bölümü E-uçlaşması durumunda yapılmaktadır. Bizim çalışma 

alanımızda ise, amacımıza uygun frekans ve kararlılıkta yayın yapan vericiler araştırdığımız 

yapının doğrultusuna göre H-uçlaşması durumunda yayın yapmaktaydılar. Bu çalışmada, 

seçtiğimiz istasyon GBR ile fay kuşağımız arasında, farklı araştırma alanlarımızdaki farklı hatlar için 

55-95 derece arasında bir açı bulunmaktadır. Bu durumda, ölçmelerimiz H- uçlaşması durumunda 

yapılmıştır ve buna rağmen bazı koşullar sağlandığında, beklenmedik biçimde bu uçlaşma için 

kuvvetli VLF-EM cevabı ve belirtileri gözlenmiştir. Bu cevap, H-uçlaşması için zaten kuvvetli olması 

beklenen VLF-R belirtileriyle de uyumluydu. Arazide ölçülen farklı hatlar için elde edilen sonuçların 

büyük bir bölümü (Gürer v.d., 2009) sınıflanarak yayınlanmıştır. Biz burada bazı hatlar boyunca Huçlaşması 

için hem VLF-R (özdirenç ve faz) hem de VLF-EM (% Hz S /Hy PT ) ‘nin gerçel ve sanal 

bileşenleri) tepkilerinin uyumlu bir biçimde birlikte oluştuğunu, bazı hatlar için ise beklendiği gibi 

yanlıca VLF-R belirtilerinin elde edilebildiğini söyleyerek her iki durum için birer örnek sunacağız ve 

bu durumun nedenini tartışacağız. Beklenmedik biçimde, H-uçlaşmasında da kuvvetli VLF-EM 

cevabı veren ilk grup verinin toplandığı alanların ortak yapısal özelliği fayın ölçme hattı boyunca 

birden fazla kola ayrılmasıdır. Ortak elektriksel özelliği ise, fay çevresindeki ezilme alanının 

iletkenliği ile fayın kestiği birimlerin iletkenliğinin önemli bir farka sahip olması, bir başka deyişle 

yüksek iletkenlik karşıtlığına sahip olmasıdır. FBFK civarında yaptığımız ölçmeler için fayın paralel 

kollar halinde belirdiği ve çevreleyen ortamla en yüksek iletkenlik karşıtlığı oluşturduğu Yassıgüme 

civarındaki YSG hattında ölçülen VLF verilerini ilk gruba örnek olarak sunacağız. İkinci grup ise 

fayın tek kol halinde bulunduğu ve çevresiyle görece olarak düşük iletkenlik karşıtlığı gösterdiği 

ve/veya fayın çevresindeki iletkenliği çok yükseltmediği orta derecede iletken kuşak oluşturduğu 

alanlarda alınan ölçmelerdir. Bu ölçmelere Malkayası civarındaki MKY hattı boyunca alınan VLF 

ölçmeleri örnek verilebilir. Verici anten konumu ve fay doğrultusu arasındaki açı, YSG için 95 0 MLK 

için 55 0 derecedir. 

YSG hattı 

Bu hat boyunca FBFK’nın yüzey jeolojisinde gözlenen iki kolu havzanın içinde Yassıgüme 

civarında kaybolmaktadır (Şekil 3a) . VLF ölçme hattı 280 m uzunluğunda ve faya dik konumdadır. 

Ölçümler, fay doğrultusu ile vericiden yayınan elektrik alanın ilerleme yolu arasında 95 0 bir açı 

olduğundan ölçme H-uçlaşması durumunda yapılmaktadır. VLF verileri 10 m aralıklarla ve elektrik 

alan ölçmeleri içinde 10m dipol boyu kullanılarak yapılmıştır. Ölçme hattının 140. metresinde VLF- 

R tepkisi özdirençte aniden 30 ohm m den 3 ohm m ye düşmüştür ve aynı noktada fazda ani artış 

gözlenmiştir(Şekil 3b,c). Bu, H-uçlaşması durumu için tanımlayıcı bir VLF-R fay belirtisidir. Bu 

durumda fay ve çevresi arasındaki iletkenlik karşıtlığı, görece olarak yüksektir ve σ2/σ1=10 birimdir. 

VLF-EM verisi de, aynı noktada tipik bir fay cevabı oluşturmaktadır ve veri 140. m de artı 

değerlerden eksi değerlere geçecek biçimde bir sıfır dönüm noktası oluşturmaktadır (Şekil 3d). 

Aynı şekilde, manyetik alan sapmasından elde edilen akım yoğunluğu kesiti de, fayın yerini belirgin 

bir sınırla göstermektedir (Şekil 3e). Bilindiği gibi VLF eğim açısı ve eliptiklik (manyetik alan 




- 8 - 


sapması) belirtileri E-uçlaşması için düşey iletkenlerin tam üstünde bu tipik sıfır dönüm noktası 

oluşturur. Ancak manyetik alan sapması belirtisi kuramsal olarak, ölçmelerimizin yapıldığı Huçlaşması 

durumunda beklenmemektedir. Bu arazi cevapları, akım toplanması etkisinin Huçlaşması 

durumunda, beklenen VLF-R (özdirenç, faz) cevapları ile birlikte beklenenden güçlü 

VLF-EM (alan sapması) cevabı da üretmektedir. Bu hat boyunca görece yüksek iletkenlik karşıtlığı 

(σ2/σ1), akım toplanma sayısının (11 bağıntısı) iletkenlik karşıtlığı arttıkça artacağı bilgisiyle 

değerlendirilmelidir. Akım toplanma etkisini arttıran, sınırlardaki elektrik yük birikimindeki değişim, 

elektrik alanı değiştirirken manyetik alanı da değiştirmektedir. Bu değişim de muhtemelen 

beklenmedik şekilde VLF-EM alanının güçlü olmasına neden olmalıdır. 

MKY hattı 

Malkayasında yüzey jeolojisinde izlenen tek parçalık fay kolu (Şekil 4a) komşu Neojen 

havzanın içine girerek kaybolmaktadır. MKY hattı 290 m uzunluğunda ve faya dik konumdadır 

(Şekil 4a). Ölçümler, fay doğrultusu ile vericiden yayınan elektrik alanın ilerleme yolu arasında 55 0 

bir açı olduğundan ölçme ağırlıklı olarak H-uçlaşması durumunda yapılmaktadır. VLF verileri 10 m 

aralıklarla ve elektrik alan ölçmeleri içinde 10m dipol boyu kullanılarak yapılmıştır. Ölçme hattının 

55. metresinde VLF-R tepkisi özdirençte aniden düşme ve faz tepkisinde de aniden artma ile tipik 

bir VLF-R, H-uçlaşması belirtisi elde edilmiştir (Şekil 4b,c). Malkayası civarında çevre kayaç gibi fay 

kuşağında da özdirenç nispeten yüksektir (100-500 ohm.m). Bu durumda fay ve çevresi arasındaki 

iletkenlik karşıtlığı da görece olarak YSG hattındakinden düşüktür ve σ2/σ1=5 birimdir. MKY hattının 

140. metresi civarında VLF-EM belirtisinin sanal bileşeni bir sıfır dönüm noktası oluşturur (Şekil 

4d).Hattın 140. metresi civarında akım yoğunluğu kesiti de VLF-EM belirtisine dayalı olarak 

hesaplandığı için bir değişim oluşturmaktadır (Şekil 4e). Bu hat boyunca beklendiği gibi belirgin bir 

özdirenç faz belirtisi 55.m de oluştuğu için fayın bu bölgeden geçtiği söylenebilir. Bu hatta elde 

edilen diğer zayıf VLF-EM tepkileri ve sıfır dönüm noktaları bu hat boyunca fay doğrultusu ile VLF 

elektrik alan yayınım doğrultusu arasındaki açının tam bir H-uçlaşması durumundan yaklaşık 30 0 

sapma göstermesinden kaynaklanıyor olabilir. Gözlenen zayıf VLF-EM cevapları, sinyalin, Huçlaşmasından 

bir ölçüde sapması ve E-uçlaşması durumunda bir bileşene sahip olmasına 

bağlanabilir. Zaten bu hatta YSG hattındaki gibi, fayın yeri, çok net ve birbirine uyumlu VLF-EM ve 

VLF-R cevaplarının her ikisiyle birden de işaretlenmemiştir. Bu daha öncede belirtildiği gibi Huçlaşması 

için beklenen durumdur. Bu alanda fayın tek kol olması, iletkenlik karşıtlığının, düşük 

olması, fay kuşağının kendisinin de çok iletken bir bölge oluşturmayıp, orta iletkenlikte olması, akım 

toplanma etkisinin zayıf olmasına neden olmuştur. 

SONUÇLAR 

Bu çalışmada FBFK üzerinde çeşitli ölçme hatlarında, fayın havzalar altındaki devamlılığını 

görüntülemek amacıyla H-uçlaşması durumunda VLF ölçmeleri alınmıştır. Bazı hatlar boyunca, Huçlaşması 

durumundaki ölçmelerimiz için hem beklendiği gibi kuvvetli VLF-R hem de beklenmedik 

biçimde oldukça güçlü VLF-EM belirtileri elde edilmiştir. Bu durum akım toplanması etkisinin 

devreye girerek VLF-EM cevabının oluşumuna katkıda bulunduğunu düşündürmüş ve galvanik 

akımların ve girdap akımlarının VLF belirtilerinin (her iki uçlaşma durumunda da) oluşumuna katkısı 

yazı içinde incelenmiş ve tartışılmıştır. 

H-uçlaşması durumundaki beklenmedik VLF-EM cevaplarının oluşum koşulları 

incelendiğinde iki durum izlenmiştir. Bunlar; 1) paralel olarak konumlanmış birden fazla fay kolunun 

varlığı, 2) fayların bazı alanlarda çok iletken olması ve daha da önemlisi çevre kayaçla büyükçe bir 

iletkenlik karşıtlığı oluşturmasıdır. Bağıntı (11) iletkenlik karşıtlığının artmasının, akım toplanma 

etkisini artıracağını zaten kuramsal olarak göstermektedir. Bu durum, çevresi ile yüksek özdirenç 

karşıtlığı gösteren fayların seri bağlanmış iletkenler gibi davranarak akım toplanması etkisini 

arttırması ile açıklanabilir. Böylece, ardışık fay yüzeylerinde zamanla yük birikmesi süreci 

gerçekleşir ve bu da elektrik alanda değişimlere neden olur, dolayısıyla değişken elektrik alan 

değişken bir manyetik alanı da yaratarak önemli bir manyetik alan sapması (VLF-EM) belirtisi elde 

etmemize neden olabilir. Bu çalışma ayrıca havza tortuları altında yiten fayların konumlarının VLF 

yöntemi ile izlenebileceğini göstermektedir. 



TEŞEKKÜR 


- 9 - 


Bu yazıya konu olan ölçme ve değerlendirmeler, TÜBİTAK 102Y054 ve İstanbul Üniversitesi 

Araştırma Fonu 1781/21122001, BEKADEP-159/250599 numaralı proje destekleri ile 

gerçekleşmiştir. Jeolojik gözlemlerde katkısı için Dr. Muzaffer Özburan’a ve ölçmelere desteği için 

Mert Özkan’a teşekkür ederiz. 

KAYNAKLAR 

Cagniard, L., 1953, Basic theory of the magneto-telluric method of geophysical prospecting: 

Geophysics, 18, 605-635. 

Edwards, R. N. ve Nabighian, M. N., 1981. Extensions of the Magnetometric Resistivity (MMR), 

Method: Geophysics 46, 459460. 

Fischer, G., Le Quang, B.V., Müller, I., 1983. VLF ground surveys, a powerful tool for the study of 

shallow two-dimensional structures: Geophysical Prospecting, 31, 977-991. 

Gürer, A., Bayrak, M. ve Gürer, Ö.F., 2009, A VLF survey using current gathering phenomena for 

tracing buried faults of Fethiye–Burdur Fault Zone, Turkey: Journal of Applied Geophysics, 68, 

437-447 

Gürer, A. Bayrak, M., Gürer, Ö.F. ve Yılmaz Şahin, S. 2008, Delineation of weathering in Çatalca 

granite quarry with Very Low Frequency (VLF) electromagnetic method: .Pure and Applied 

Geophysics, 165, 429-443 

Gürer, A., Bayrak, M., ve Gürer, Ö.F., 2004a. Magnetotelluric images of the crust and mantle in the 

southwestern Taurides, Turkey: Tectonophysics, 391, 109-120. 

Gürer A., Bayrak M., Gürer Ö.F., İlkışık O.M, 2004b. The deep resistivity structure of southwestern 

Turkey: Tectonic implications: International Geology Review, 7,655-670 

Jeng, Y., Lin, M.J., ve Chen, C.S., 2004. A very low frequency-electro-magnetic study of the geoenviron-mental 

hazardous areas in Taiwan: Environmental Geology, 46, 784-795. 

Jones, A. G.,1983. The Problem of Current Channeling: A Critical Review: Geophysical Surveys 6 , 

079-122 

Karous, M., ve Hjelt, S. E., 1983. Linear filtering of VLF dip angle measurements: Geophysical 

Prospecting, 31, 782-794. 

McNeill, J. D., ve Labson, V. F., 1991. Geological mapping using VLF radio fields (Ed. Nabighian, 

M.N.): Electromagnetic Methods in Applied Geophysics, V2, Application, Part B, 521-640. SEG, 

Tulsa. 

Paterson, N. R. ve Ronka, V., 1971. Five years of surveying with very low frequency 

electromagnetic method: Geoexploration, 9, 7-26. 

Pedersen, L.B., 2002. Measurements with the VLF instrument: Technical Short Note, Department 

of Earth Sciences, Uppsala University 

Price, A. T., 1973. 'The Theory of Geomagnetic Induction: Phys. Earth Planet. Inter. 7, 227-233. 

Sharma, S.P., ve Baranwal, V.C., 2005. Delineation of groundwater-bearing fracture zones in a 

hard rock area integrating very low frequency electromagnetic and resistivity data: Journal of 

Applied Geophysics, 57, 155-166. 

Smith, B.D., ve Ward, S.H., 1974. On the computation of polarization ellipse parameters: 

Geophysics, 39, 867-869. 




- 10 - 


Yamaguchi, S., Murakami, T., ve Inokuchi, H, 2001. Resistivity mapping using the VLF-MT method 

around surface fault ruptures of the 1995 Hyogo-ken Nanbu earthquake, Japan: The Island 

Arc, 10, 296-305. 



(a) 

H x 

(b) 

E z 

E y 

VLF Alanı 

Dalga cepheleri 

H x 


E z 

H y 

E y 

E z 

y 

E x 

eddy (girdap) 

akımları 

- 11 - 

H x 

x yapı doğrultusu 

E z 

Yayınım 

doğrultusu 

İletken 

y 

E y 

Galvanik 

(doğrusal 

akımlar) 


Akım akışı sayfanın 

dışına doğrudur 

Akım akışı sayfanın 

içine doğrudur 

Şekil 1 a) H-uçlaşması durumu, VLF anten konumu E alanın ışınsal yayınım yönü jeolojik yapının 

uzanımına diktir. Bu durum irkilme cevabının en küçük olduğu ve akım toplanma etkisinin, doğrusal 

akımın, en büyük olduğu durumdur (Price 1973, McNeil ve Labson 1991den uyarlama ile). b) Euçlaşması 

durumu VLF anteni ve elektrik alan yayınım doğrultusu jeolojik yapının uzun ekseni ile 

aynı doğrultudadır. Bu durum irkilme cevabının daha büyük olduğu ve akımın doğrusal akış 

deseninde VLF cevabına katıldığı bir durumdur (Gürer v.d., 2009). 



y


- 12 - 


Şekil2: Dirençli bir çevre kayaç içinde iletken 2-B bir daykın, E ve H uçlaşması durumları için faz 

ve özdirenç tepkisi, artı işaretli eğri E-uçlaşmasını, yıldız işaretli eğri H-uçlaşmasını temsil 

etmektedir (Fisher v.d., 1983). 



(a) 

(b) 

(c) 

(d) 

(e) 

App.Res.(ohm m) 

Phase (deg.) 

Depth (m) 

1000 

100 

10 

1 

180 

165 

150 

135 

120 

105 

90 

75 

60 

45 

30 

15 

% 

45 

30 

15 

0 

-15 

-20 

-30 

-40 

0 

Ölçek 

Km 2 

GBZ 19.6 kHz 


-30 

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 220 240 260 

% 

280 

-10 

D i s t a n c e (m) 

% 

real 

+ 

- 

Yassıgüme 

X 

Y 

- 13 - 

AÇIKLAMA 


Kuvaterner 

alüvyon 

Pliyo-Kuvaterner 

konglomera 

Traverten 

Pliyosen 

konglomera, 

kumtaşı 

Kretase 

melanj 

X-Y VLF hattı 

real 

imaginary 

Şekil 3. a) YSG hattının jeolojik harita üzerine şematik yerleşimi, b)gözlenen VLF-R görünür 

özdirenç c)faz değerleri d) İrkilen ikincil düşey manyetik alanın birincil toplam manyetik alanın 

S PT 

yüzdesi cinsinden (manyetik alan sapması % Hz /Hy ) gerçel ve sanal bileşenleri e) Gerçel 

bileşenden elde edilen akım yoğunluğu kesiti. En üsteki daire içindeki artı işareti alan sapmasının 

sıfır dönüm noktasını işaret etmektedir (Gürer v.d., 2009). 

VE 2:1 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

-10 

-20 

-30 

-40 

-50 

-60 



%

GBZ 19.6 kHz 

(b) 

(c) 

(d) 

(e) 

App.Res.(ohm m) 

Phase (deg.) 

Depth (m) 

1000 

% 

100 

10 

60 

45 

30 

15 

15 

0 

-15 

-30 

-45 

real 

imaginary 

Ardıçlı 

X 

Y 

+ - 


Mal 

kayası 

0 

BURDUR GÖLÜ 

Km 2 

-60 

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 220 240 260 280 300 

D i s t a n c e (m) 

% 

-10 

9 

8 

7 

-20 

real 

VE 2:1 

6 

5 

4 

3 

-30 

2 

1 

0 

-40 

-1 

- 14 - 

Ölçek 


AÇIKLAMALAR 

Kuvaterner 

alüvyon 

Kuvaterner 

alüviyal fan 

Oligosen 

çakıltaşı, 

kumtaşı 

Kretase 

ofiyolit 

Triyas 

kireçtaşı 

X-Y VLF hatt ı 

Şekil 4: a) MKY hattının jeolojik harita üzerinde şematik yerleşimi, (b),(c),(d), (e) açıklamakları Şekil 

3 de verildiği gibidir (Gürer v.d., 2009).

This Place is the Paper Title (Microsoft Word 13-point bold type)

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?