Prof.Dr. Oğuz Ceylan - İSTANBUL (1. Bölge)
Prof.Dr. Oğuz Ceylan - İSTANBUL (1. Bölge)
Prof.Dr. Oğuz Ceylan - İSTANBUL (1. Bölge)
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
46<br />
Vakıf Restorasyon Yıllığı | Yıl: 2012 | Sayı: 5 | Nuruosmaniye Camii Rölöve, Restitüsyon ve Restorasyon Projeleri<br />
Medrese:<br />
Caminin güneyinde yan yana inşâ edilmiş medrese,<br />
yanı başındaki imaretle birlikte tek yapıymış gibi algılan-<br />
maktadır. Klasik medrese şemasında, 12x12 m. ölçülerindeki<br />
avlu çevresinde toplanan giriş eyvanı ve avlunun tam karşısındaki<br />
dershane ile oniki odadan ibarettir. Medresenin<br />
külliye avlusuna bakan kesme taş cephesi boyunca cümle<br />
kapısı yükselmektedir. Yuvarlak kemerli revaklı kare avlunun<br />
etrafındaki odalar kubbe, revakların arkasındaki köşe<br />
odalar ise tonoz ile örtülüdür.<br />
İmaret:<br />
Medreseye bitişik olarak inşâ edilmiş olan imaret asimetrik<br />
planlıdır. 8x12 m. Ölçülerinde, küçük bir avlusu vardır.<br />
Avlunun mutfak yönündeki cephesi, köşelerde, girişleri<br />
düzenleyebilmek için hafif pahlarla genişletilmiştir. Bu girişlerden<br />
mutfağa ve medreseye ulaşılmaktadır.<br />
İmaret; yemekhane mekânı, büyük bir mutfak, erzak<br />
ambarı ve ıslak hacimlerden oluşmaktadır. Giriş eyvanının<br />
iki yanında biri büyük, diğeri daha küçük iki oda<br />
bulunmaktadır. Avlunun bir duvarı doğrudan medreseye<br />
bitişik ve sağırdır. Sağır duvarın karşı tarafında dikdörtgen<br />
planlı ve tonoz örtülü yemekhane, avlu girişinin karşısında<br />
da büyük mutfak yer almaktadır. Günümüzde medrese<br />
ve imaret, yatılı Kuran Kursu olarak kullanılmaktadır.<br />
Kullanım sırasında camekânlarla kapatılmış olan revaklar<br />
ve nişler özgün durumda değildir. İmaret ve medrese arasındaki<br />
kemerli kapının da özgün olup-olmadığı bilinmemektedir.<br />
Kütüphane:<br />
Barok üslubun özgün bir örneğini oluşturan kütüphane,<br />
külliye ile birlikte 1755’te açılmıştır. Nuruosmaniye<br />
Camii’nin mihrap duvarı yönündeki Hünkâr Kasrı tarafında,<br />
türbenin yanında yer almaktadır. İki katlı kesme<br />
taş yapı zeminden 2 m. kadar yükseltilmiş ve altında kısmi<br />
bodrum kat düzenlenmiştir. İki ayrı giriş kapısından<br />
Hümayun Kapısı olarak bilinen kapının üzerinde beşikten<br />
mezara ilim talep ediniz anlamında Osmanlıca bir hüsn-ü<br />
hat yer almaktadır.<br />
Çokgen planlı okuma salonu bir ana kubbe ve yarım<br />
kubbelerle örtülüdür. Barok üslubun plana yansımasının<br />
iyi bir örneği olan bu mekânda 14 mermer sütun, barok<br />
kemerlerle birbirine bağlanmıştır. Okuma salonundan geçilen<br />
ve depo olarak kullanılmakta olan bölüm de çokgen<br />
planlıdır.<br />
Alt pencereler lokma parmaklıklı ve içte demir kapaklı,<br />
üst pencereler ise içlik/revzen ve müşebbek/dışlık olarak<br />
düzenlenmiştir. Kütüphanenin depo bölümündeki duvarlarında<br />
yer alan gömme dolaplar yapının kuruluşundan bu<br />
yana kullanılmaktadır.<br />
restorasy n<br />
Kütüphanenin oluşturulması ve işletilmesinde, I.<br />
Mahmut’un kurduğu Ayasofya ve Fatih Kütüphaneleri örnek<br />
alınmıştır (Koç 1994: 104)<br />
1776, 1796, 1845, 1864 ve 1907 yıllarında yapılan kitap<br />
sayımları sırasında hazırlanan kataloglar halen Nuruosmaniye<br />
Kütüphanesi’nde mevcuttur. III.Osman adına düzenlenen<br />
vakfiye ise, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde<br />
muhafaza edilmektedir.<br />
Kütüphane, Tanzimat devrine kadar kurulan kütüphaneler<br />
içinde en zengin koleksiyona sahip kütüphane olmuştur<br />
ve günümüzde hizmet vermeye devam etmektedir.<br />
Sebil ve Çeşme:<br />
Nuruosmaniye Camiinin avlu kısmının batı cephe-<br />
sinde, Kapalıçarşı yönünde yer alan sebil ve çeşme, anıtsal<br />
camii kapısı ile birlikte bir bütünlük göstermektedir.<br />
Sebil, klasik bir plan düzeni içerisinde, zengin, eğrisel<br />
korniş profilleri, kartuşların üç boyutlu tasarımları, sütun<br />
başlıklarındaki volütlerin üzerlerindeki deniztarağı<br />
motifleriyle, iki katlı başlıkları, saçağı ve eğrisel ögelerden<br />
oluşan bitkisel arabesk demir şebekeleriyle barok<br />
üslubun plastik ögelerinden biri olmuştur. Çift gömme<br />
sütunları ve yabancı bir sanatçının elinden çıktığı düşünülebilecek<br />
özgün kabartma bezemeleriyle çeşme de günümüzde<br />
hasar görmüş olmakla birlikte, barok üslubun<br />
özenli bir örneğidir.<br />
Dükkânlar:<br />
Külliyenin konumlandığı suni terasın altındaki avlu-<br />
nun üç tarafına, arazinin kuzeydoğuya doğru olan eğimi-<br />
ne uyarak değişik boyutlarda 142 adet dükkân yerleştiril-<br />
miştir. Güneybatıda, Kapalıçarşı tarafından eğim nedeniy-<br />
le giderek cephe yüksekliği artan bir revak sırası vardır.<br />
Yüksekliğin olanak verdiği yerlerde dükkânların üzerine<br />
mahfil/şirvan katı inşa edilmiştir. Kuzeydoğuyla kuzeybatı<br />
cephesinin bir bölümü de iki katlıdır. Ayrıca Hünkâr<br />
Mahfili’ne çıkan rampanın yol tarafında dükkânlar sıralanmakta,<br />
benzer şekilde meşrutanın yol tarafında da<br />
dükkânlar yer almaktadır. Külliyenin yapıldığı dönemde<br />
bu dükkânlardan elde edilen gelir ile cami ve külliyenin<br />
bakımı yapılmakta ve çeşitli giderleri karşılanmaktaydı.<br />
Kapalıçarşı’nın girişinde yer alan külliye, ticarethanelere<br />
verilen önemi göstermesi açısından da önemlidir. Camiye<br />
gelir getirmesi için yapılan dükkânları da düşünürsek, bu<br />
husus daha iyi anlaşılmaktadır.<br />
Nuruosmaniye Camii, barok üslubun ilk önemli uygulaması<br />
ve geleneksel Osmanlı Mimarisi’nin son anıtsal<br />
camisidir. Avlu planı, anıtsal alt yapısı ve cami içinde yer<br />
alan barok bezeme ve ögeler, üslup özelliklerinin ön plana<br />
çıkmasına neden olmuştur.
Change language