Üniversite Ö¤rencilerinde Depresif Belirtiler ve Umutsuzluk ...
Üniversite Ö¤rencilerinde Depresif Belirtiler ve Umutsuzluk ...
Üniversite Ö¤rencilerinde Depresif Belirtiler ve Umutsuzluk ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
122<br />
<strong>Üni<strong>ve</strong>rsite</strong> <strong>Ö¤rencilerinde</strong> <strong>Depresif</strong> <strong>Belirtiler</strong> <strong>ve</strong><br />
<strong>Umutsuzluk</strong> Düzeyleri ile ‹liflkili Etmenler<br />
Factors Related to Depressi<strong>ve</strong> Symptoms and Hopelessness Among Uni<strong>ve</strong>rsity Students<br />
Feryal ÇAM ÇEL‹KEL, Ünal ERKORKMAZ*<br />
Gaziosmanpafla <strong>Üni<strong>ve</strong>rsite</strong>si T›p Fakültesi Psikiyatri <strong>ve</strong> *Biyoistatistik Anabilim Dal›, Tokat, Türkiye<br />
ÖZET<br />
Amaç: Depresyon <strong>ve</strong> umutsuzluk, üni<strong>ve</strong>rsite gençli¤ini tehdit eden önemli ruhsal<br />
sorunlardand›r. Bu araflt›rmada üni<strong>ve</strong>rsite ö¤rencilerinde umutsuzluk <strong>ve</strong> depresif<br />
belirti düzeyinin belirlenmesi <strong>ve</strong> sosyodemografik de¤iflkenlerle iliflkilerinin araflt›r›lmas›<br />
amaçlanm›flt›r.<br />
Yöntem: Gaziosmanpafla <strong>Üni<strong>ve</strong>rsite</strong>si Fen-Edebiyat, ‹flletme, Ziraat, E¤itim Fakülteleri<br />
ile Beden E¤itimi <strong>ve</strong> Spor Yüksekokulu ile Sa¤l›k Yüksekokulu’nda ö¤renimini<br />
sürdüren toplam 1971 ö¤renciye (tabakal› rastgele örneklem yöntemiyle seçilerek)<br />
sosyodemografik bilgi formu, Beck Depresyon Ölçe¤i (BDÖ), Beck <strong>Umutsuzluk</strong><br />
Ölçe¤i (BUÖ) uygulanm›flt›r.<br />
Bulgular: Çal›flmaya kat›lan deneklerin (935’i k›z, 1036's› erkek) yafl ortalamas›<br />
21.16±2.03 (yafl aral›¤› 17-38). Elde edilen bulgular, erkek ö¤rencilerde umutsuzluk<br />
düzeyinin daha yüksek oldu¤unu <strong>ve</strong> anne-baba ö¤renim düzeyinin düflük olmas›<br />
ile gençlerdeki depresif belirti <strong>ve</strong> umutsuzluk düzeylerinin artt›¤›n› göstermektedir.<br />
Derslerdeki baflar›s›zl›¤›n <strong>ve</strong> e¤itim masraflar›n› karfl›lamada çekilen zorluklar›n<br />
da etkili oldu¤u ortaya kondu. Ayr›ca, aileden uzakta yaflayanlarda depresif<br />
belirti fliddeti daha fazla bulundu.<br />
Sonuç: Araflt›rmam›z, gençlerin tüm okul yaflam› boyunca ailesel özellikleri, yaflam<br />
koflullar› <strong>ve</strong> sosyoekonomik düzeyleri ile birlikte de¤erlendirilmesi <strong>ve</strong> umutsuzluk<br />
yaratan sosyal sorunlar›n çözümlenmesi için çaba harcanmas› gerekti¤ini<br />
göstermektedir. (Nöropsikiyatri Arflivi 2008; 45: 122-9)<br />
Anahtar kelimeler: Ö¤renci, depresif belirti, umutsuzluk, sosyodemografik de¤iflkenler<br />
Girifl<br />
<strong>Üni<strong>ve</strong>rsite</strong> y›llar›, gençlerin duygusal, davran›flsal, sosyal <strong>ve</strong><br />
fiziksel bir çok zorlu¤u bir arada yaflad›¤› bir dönemdir (1). Yüksekö¤renim<br />
görme flans›n›n yaratt›¤› sevincin yan› s›ra aile <strong>ve</strong> al›flt›¤›<br />
ortamdan ayr›lma <strong>ve</strong> yeni ortama uyum sa¤lama, yeni çevre<br />
<strong>ve</strong> arkadafl edinme, gelecekteki mesle¤i <strong>ve</strong> çal›flma yaflam› ile ilgili<br />
kayg› gibi birçok sorunla da karfl› karfl›ya kalmaktad›r (2). Bu<br />
sosyal, kültürel <strong>ve</strong> ekonomik de¤ifliklikler gençleri ruhsal aç›dan<br />
olumsuz etkileyebilir (3,4).<br />
Özgün Makale / Original Article<br />
ABSTRACT<br />
Objecti<strong>ve</strong>: The aim of this research is to measure le<strong>ve</strong>ls of hopelessness and<br />
depressi<strong>ve</strong> symptoms and examine the related sociodemographic factors among<br />
a group of Turkish uni<strong>ve</strong>rsity students.<br />
Method: The sample consisted of 1971 subjects, selected by randomized<br />
stratified sampling. All participants filled out a sociodemographic data form and<br />
completed the self-report measures of the Beck Depression In<strong>ve</strong>ntory (BDI) and<br />
Beck Hopelessness Scale (BHS).<br />
Results: Of the sample, 1036 (52.6%) were males, and 935 (47.4%) were females.<br />
The mean age was 21.16±2.03 with a range between 17 and 38 years. The male<br />
students felt significantly more hopeless than the females. The students with less<br />
educated parents seemed to ha<strong>ve</strong> higher depressi<strong>ve</strong> symptoms and<br />
hopelessness le<strong>ve</strong>ls. The students’ academic achie<strong>ve</strong>ment, financial difficulties<br />
in paying school expenses, and living away from home were factors related to an<br />
increase in the depressi<strong>ve</strong> symptoms and hopelessness le<strong>ve</strong>ls.<br />
Discussion: The sociodemographic and school-related factors should be<br />
examined carefully, and pre<strong>ve</strong>nti<strong>ve</strong> programs should be de<strong>ve</strong>loped to deal with<br />
the high rate of hopelessness le<strong>ve</strong>ls and depressi<strong>ve</strong> symptoms among uni<strong>ve</strong>rsity<br />
students. (Archi<strong>ve</strong>s of Neuropsychiatry 2008; 45: 122-9)<br />
Key words: Students, depressi<strong>ve</strong> symptoms, hopelessness, sociodemographic<br />
factors<br />
Yap›lan araflt›rmalarda, üni<strong>ve</strong>rsite gençlerini tehdit eden<br />
en önemli ruhsal bozuklu¤un depresyon oldu¤u bildirilmifltir<br />
(5-7). Psikiyatri kliniklerine daha çok k›z ö¤rencilerin, ileri yafltakilerin<br />
<strong>ve</strong> ailesinden uzakta yaflayanlar›n baflvurduklar› bildirilmektedir<br />
(8). Gençlerde depresyon, s›k görülen <strong>ve</strong> akademik<br />
ifllevlerde ciddi düzeyde bozulmalara yol açan ruhsal bozukluklardan<br />
biri oldu¤undan (9) <strong>ve</strong> depresyondaki birey hareketsizli¤e<br />
<strong>ve</strong> <strong>ve</strong>rimsizli¤e kap›labildi¤inden bu belirtileri gösteren<br />
gençlere ulafl›lmas› koruyucu ruh sa¤l›¤› aç›s›ndan önem tafl›maktad›r<br />
(10).<br />
Yaz›flma Adresi/Address for Correspondence: Dr. Feryal Çam Çelikel, Gaziosmanpafla <strong>Üni<strong>ve</strong>rsite</strong>si T›p Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dal›, Tokat, Türkiye<br />
E-posta: feryalcelikel@hotmail.com - feryalcelikel@gop.edu.tr Gelifl tarihi/Recei<strong>ve</strong>d: 14.08.2008 Kabul tarihi/Accepted: 25.09.2008<br />
© Nöropsikiyatri Arflivi Dergisi, Galenos Yay›nc›l›k taraf›ndan bas›lm›flt›r. Her hakk› sakl›d›r. / © Archi<strong>ve</strong>s of Neuropsychiatry, Published by Galenos Publishing. All rights reser<strong>ve</strong>d.
Nöropsikiyatri Arflivi 2008; 45: 122-9<br />
Archi<strong>ve</strong>s of Neuropsychiatry 2008; 45: 122-9<br />
Depresyonun, toplumdaki yayg›nl›¤›na iliflkin, %9-25 gibi genifl<br />
bir da¤›l›m aral›¤› bildirilmifltir. Depresyon ergen k›zlarda <strong>ve</strong> eriflkin<br />
kad›nlarda, ergen <strong>ve</strong> eriflkin erkeklere göre iki kat fazla görülmektedir<br />
(11). Epidemiyolojik <strong>ve</strong>riler, depresyon bafllang›c›n›n son<br />
y›llarda daha erken yafllara kayd›¤›n› göstermektedir (11-13).<br />
Depresyon ile ilgili gelifltirilen kuramlar›n baz›lar› depresyonda<br />
olumsuz düflünce <strong>ve</strong> beklentinin etkin oldu¤unu gösterip umutsuzluk<br />
ile iliflki kurmufllard›r (14-16). Bireyin ruh sa¤l›¤›n› olumsuz<br />
etkileyen umutsuzluk, depresyonda klinik tablonun bir parças›<br />
olarak yer alabilir (15,16). Umut, ‘ummaktan do¤an gü<strong>ve</strong>n duygusu’<br />
olarak tan›mlan›r <strong>ve</strong> gelece¤e yönelik olarak olumlu beklentilere<br />
sahip olma duygusunu belirtir. Bu sayede, insana gelecekte<br />
karfl›laflabilece¤i olumsuz yaflant›larla bafl edebilece¤i duygusunu<br />
<strong>ve</strong>rerek ruh sa¤l›¤›n› olumlu etkiler (17,18). Umutsuzlu¤un, depresyondan<br />
ba¤›ms›z olarak intihar niyetini etkiledi¤i (19) <strong>ve</strong> umutsuzluk<br />
yaflayan kiflilerin yar›s›ndan ço¤unda umutsuzlu¤un süreklilik<br />
göstererek iki y›l sonra da sürdü¤ü (20) bildirilmifltir.<br />
<strong>Üni<strong>ve</strong>rsite</strong>li gençlerin ruh sa¤l›klar›n› olumsuz yönde etkileyen<br />
sorunlardan biri olan umutsuzlu¤un, sosyal <strong>ve</strong> ekonomik sorunlar,<br />
e¤itimde karfl›lafl›lan güçlükler <strong>ve</strong> gelecek kayg›s› gibi etmenlerden<br />
kaynakland›¤› bilinmektedir. Ülkemizde ergenlerde<br />
umutsuzluk düzeyini çal›flan az say›daki araflt›rmalarda görülen,<br />
birçok gencin ülkemizde yaflanan sorunlar karfl›s›nda karamsar<br />
oldu¤udur (18). Ülkemizde <strong>ve</strong> yurt d›fl›nda umutsuzlu¤un yayg›nl›¤›n›<br />
<strong>ve</strong> yol açan etkenleri özgül olarak inceleyen yeterince araflt›rma<br />
bulunmamaktad›r.<br />
Bu araflt›rmada üni<strong>ve</strong>rsite ö¤rencilerinde umutsuzluk <strong>ve</strong> depresif<br />
belirti düzeyinin belirlenmesi <strong>ve</strong> sosyodemografik de¤iflkenlerle<br />
iliflkilerinin araflt›r›lmas› amaçlanm›flt›r.<br />
Yöntem<br />
Denekler<br />
Çal›flmam›z, Gaziosmanpafla <strong>Üni<strong>ve</strong>rsite</strong>si’nde Fen-Edebiyat,<br />
‹flletme, Ziraat, E¤itim Fakülteleri ile Beden E¤itimi <strong>ve</strong> Spor Yüksekokulu<br />
ile Sa¤l›k Yüksekokulu’nda ö¤renimine devam eden ö¤rencilerle<br />
yap›lm›flt›r. Bu üni<strong>ve</strong>rsiteye devam eden toplam 7964<br />
ö¤renciden (3020 k›z, 4944 erkek) 2168’i tabakal› rastgele örneklem<br />
yöntemiyle seçilmifltir. Bu grubun da %91’i (1971 ö¤renci) çal›flmaya<br />
kat›lm›flt›r. Bilgilendirilmifl gönüllü olur formu imzalat›ld›ktan<br />
sonra tüm bireylere sosyodemografik form <strong>ve</strong> afla¤›daki<br />
çal›flma ölçekleri uyguland›.<br />
Ölçekler<br />
Sosyodemografik Bilgi Formu: Çal›flman›n amaçlar› gözönünde<br />
bulundurularak, yafl, cinsiyet, geldi¤i ortam, kiminle yaflad›¤›,<br />
ailesel özellikler gibi sosyodemografik bilgileri saptamak<br />
amac›yla araflt›rmac›lar taraf›ndan haz›rlanan bir form kullan›lm›flt›r.<br />
Beck Depresyon Ölçe¤i (BDÖ): Beck <strong>ve</strong> arkadafllar› taraf›ndan<br />
1961 y›l›nda gelifltirilmifl <strong>ve</strong> depresyonda görülen bedensel,<br />
duygusal, biliflsel <strong>ve</strong> motivasyonel belirtilerin fliddetini ölçmeyi<br />
hedefleyen öz-de¤erlendirme niteli¤inde bir ölçektir (21). Yirmi<br />
bir belirti kategorisini içerir. Her maddede 4 seçenek vard›r <strong>ve</strong> 0-<br />
3 aras›nda puan al›r. Bu puanlar›n toplanmas›yla depresyon puan›<br />
elde edilir. Ölçekten al›nan puanlar 0 ile 63 aras›nda de¤iflebilmekte<br />
<strong>ve</strong> al›nan puan›n yükselmesi depresyon düzeyinin fliddetlendi¤i<br />
anlam›na gelmektedir. Ülkemizde geçerlilik <strong>ve</strong> gü<strong>ve</strong>nirlik<br />
Çelikel <strong>ve</strong> ark.<br />
<strong>Üni<strong>ve</strong>rsite</strong> <strong>Ö¤rencilerinde</strong> <strong>Depresif</strong> <strong>Belirtiler</strong> <strong>ve</strong> <strong>Umutsuzluk</strong> Düzeyleri ile ‹liflkili Etmenler<br />
çal›flmas› 1980’de Te¤in <strong>ve</strong> 1988’de Hisli taraf›ndan yap›lm›flt›r<br />
(22,23). <strong>Üni<strong>ve</strong>rsite</strong> ö¤rencilerinde yap›lan uyarlamada kesme puanlar›<br />
incelenerek 17 <strong>ve</strong> üzerindeki puanlar›n depresyonu %90’›n<br />
üzerinde bir do¤rulukla ay›rt edebildi¤i görülmüfltür (24).<br />
Beck <strong>Umutsuzluk</strong> Ölçe¤i (BUÖ): Beck <strong>ve</strong> arkadafllar› taraf›ndan<br />
1974 y›l›nda gelifltirilmifltir (25). BUÖ 20 maddeden oluflan, 0-<br />
1 aras›nda puanlanan bir ölçektir. Al›nan puanlar yüksek oldu-<br />
¤unda bireydeki umutsuzlu¤un yüksek oldu¤u varsay›l›r. Ülkemizde<br />
geçerlik <strong>ve</strong> gü<strong>ve</strong>nirlik çal›flmas› yap›lm›flt›r (26).<br />
‹statistiksel Analiz<br />
Çal›flmada kullan›lan ölçek puanlar›, Shapiro-Wilk’s normallik<br />
testine göre normal da¤›l›m göstermedi¤inden dolay› iki grup<br />
aras›ndaki karfl›laflt›rmalarda Mann-Whitney U testi, ikiden fazla<br />
grup aras›ndaki karfl›laflt›rmalarda Kruskal-Wallis testi kullan›ld›.<br />
Gruplar aras›nda fark bulunmas› durumunda ikili karfl›laflt›rmalarda<br />
Dunn testi kullan›ld›. Kategorik de¤iflkenlerin karfl›laflt›r›lmas›nda<br />
Ki-Kare testleri kullan›ld›. Beck <strong>Umutsuzluk</strong> Ölçe¤i’ne<br />
göre cinsiyetler aras›ndaki karfl›laflt›rmalar yafla göre düzeltmeli<br />
olarak çok de¤iflkenli analizler kullan›larak yap›ld›.<br />
De¤iflkenler aras›ndaki iliflkiler, Spearman Korelasyon Analizi<br />
ile de¤erlendirildi. Sürekli de¤iflkenler, ortalama <strong>ve</strong> standart<br />
sapma ile, kategorik de¤iflkenler ise say› <strong>ve</strong> yüzde ile ifade edildi.<br />
p de¤eri 0.05’in alt›nda oldu¤unda istatistiksel olarak önemli<br />
kabul edildi. Hesaplamalar, istatistik paket program› ile yap›ld›<br />
(SPSS 16.0 demo).<br />
Bulgular<br />
123<br />
Çal›flmaya kat›lan deneklerin 935’i k›z (%47.4), 1036's› erkekti<br />
(%52.6). Örneklemin yafl ortalamas› 21.16±2.03 <strong>ve</strong> yafl aral›¤› 17-<br />
38 idi. K›zlar›n (20.72±1.64) <strong>ve</strong> erkeklerin (21.55±2.25) yafl ortalamas›<br />
aras›nda istatistiksel olarak anlaml› fark vard› (t=9.387,<br />
p
124<br />
Çelikel <strong>ve</strong> ark.<br />
<strong>Üni<strong>ve</strong>rsite</strong> <strong>Ö¤rencilerinde</strong> <strong>Depresif</strong> <strong>Belirtiler</strong> <strong>ve</strong> <strong>Umutsuzluk</strong> Düzeyleri ile ‹liflkili Etmenler<br />
tim Fakültesi ö¤rencilerindedir. Fakülteler aras›ndaki fark istatistiksel<br />
olarak anlaml› olup (Tablo 2) anlaml›l›¤› yaratan farklar Tablo<br />
3’te sunulmaktad›r.<br />
Tablo 3’te görüldü¤ü gibi, baflar› durumu (kendi ifadeleri ile)<br />
iki farkl› uçta olan (iyi-kötü) iki grup aras›nda BDÖ aç›s›ndan anlaml›<br />
fark saptand›; baflar› düzeylerinin kötü oldu¤unu belirten<br />
ö¤rencilerde depresif belirti düzeyleri anlaml› derecede daha<br />
yüksek bulundu. E¤itim masraflar›n› karfl›lamakta zorluk çekti¤ini<br />
belirten ö¤renciler, zorluk çekmediklerini belirtenlere oranla anlaml›<br />
düzeyde daha yüksek depresif belirti düzeylerine sahipti<br />
(Tablo 3).<br />
Babalar› orta ö¤renim düzeyinde olan ö¤rencilerin, yüksek<br />
e¤itimli babalar› olanlara göre BDÖ’de daha yüksek puanlar ald›klar›<br />
gözlendi. Anneleri düflük ö¤renim düzeyinde olan ö¤rencilerin<br />
lise <strong>ve</strong> üzeri olanlara göre BDÖ puan› anlaml› düzeyde daha<br />
yüksekti (Tablo 3).<br />
BDÖ’ne göre kesme puan› 17 olarak al›nd›¤›nda, depresyon<br />
oran› % 35.2 olarak bulundu. BDÖ kesme puan›na göre de¤erlendirildi¤inde,<br />
k›z (%36.9, n=345) <strong>ve</strong> erkek (%33.7, n=349) ö¤renciler aras›nda<br />
anlaml› fark bulunmad› (χ 2=2.221, p=0.136). Ö¤rencilere ait<br />
özelliklerin BDÖ puan› yönünden karfl›laflt›r›lmas› Tablo 4’te sunulmaktad›r.<br />
BDÖ puan› 17 <strong>ve</strong> üzeri olan ö¤renciler, ö¤rencinin aileden<br />
uzakta yaflama, daha e¤itimsiz anne <strong>ve</strong> babaya sahip olma, annenin<br />
çal›flm›yor olmas›, özgeçmifl <strong>ve</strong> soygeçmiflte psikiyatrik bozukluk<br />
öyküsü bulunmas›, alt düzeyde okul baflar›s› <strong>ve</strong> e¤itim masraflar›n›<br />
karfl›lamaktaki zorlanma düzeyi bak›m›ndan, BDÖ puan› 16 <strong>ve</strong><br />
alt›nda olanlardan anlaml› olarak farkl› bulundu (p0.05). Erkek ö¤rencilerde umutsuzluk düzeyleri k›zlara oranla<br />
anlaml› düzeyde daha yüksek bulundu (Tablo 1). K›z <strong>ve</strong> erkek<br />
ö¤renciler aras›ndaki yafl fark› önemli oldu¤undan yafla göre düzeltilme<br />
yap›ld› <strong>ve</strong> karfl›laflt›rma sonucunda cinsiyetler aras›ndaki<br />
fark yine önemli bulundu (F=5.682, p=0.017). Özgeçmiflinde ruhsal<br />
hastal›k öyküsü bulunan ö¤rencilerin BUÖ puan›n›n anlaml›<br />
düzeyde daha yüksek oldu¤u gözlendi (Tablo 1).<br />
Tablo 2’de gösterildi¤i gibi fakülteler aras›nda umutsuzluk düzeyleri<br />
aç›s›ndan fark gözlenmifltir (anlaml›l›¤› yaratan farklar<br />
Tablo 3’te sunulmaktad›r). <strong>Umutsuzluk</strong> düzeyleri, en düflük E¤itim<br />
Fakültesi, en yüksek Fen-Edebiyat Fakültesi ö¤rencilerinde bulunmufltur.<br />
Tablo 3’te yap›lan çoklu karfl›laflt›rmalar gösterilmektedir. Fakülteler<br />
aras›nda umutsuzluk düzeyleri aç›s›ndan yaln›zca Fen-<br />
Edebiyat ile E¤itim Fakültesi aras›nda anlaml› fark gözlendi. Baflar›<br />
düzeylerinin kötü oldu¤unu belirten ö¤rencilerde, iyi oldu¤unu<br />
belirtenlere oranla umutsuzluk düzeyleri anlaml› derecede daha<br />
yüksekti. E¤itim masraflar›n› karfl›lamakta zorluk çekti¤ini belirten<br />
ö¤renciler, zorluk çekmediklerini belirtenlere oranla anlaml›<br />
düzeyde daha yüksek umutsuzluk düzeylerine sahipti.<br />
Sorun alanlar›:<br />
Örneklemimizdeki ö¤rencilerin yaln›zca %.4.1’i yaflamlar›nda<br />
herhangi bir sorun olmad›¤›n› belirtti. Sorun alanlar› ile uygulanan<br />
ölçek puanlar› aras›ndaki iliflki Tablo 5’te <strong>ve</strong>rilmektedir. Ya-<br />
n (%) BDÖ BUÖ<br />
Cinsiyet<br />
erkek 1036 52.6 15.31±8.37 z=1.629 5.19±4.22 z=2.456<br />
kad›n<br />
Kiminle yaflad›¤›<br />
935 47.4 15.78±7.90 p=0.103 4.72±4.01 p=0.014<br />
aile yan›nda 314 16 13.91±7.68 z=3.943 5.13±4.16 z=0.981<br />
aileden uzakta<br />
Baba ö¤renim düzeyi<br />
1645 84 15.84±8.20 p
Nöropsikiyatri Arflivi 2008; 45: 122-9<br />
Archi<strong>ve</strong>s of Neuropsychiatry 2008; 45: 122-9<br />
flam›nda sorun oldu¤unu düflünenlerin hem BDÖ hem de BUÖ<br />
puan ortalamalar›, sorunu olmayanlara göre anlaml› düzeyde<br />
yüksekti. Tablo 5’te sunuldu¤u gibi, ekonomik sorunu olan, sosyal<br />
yaflam/tesis eksikli¤i hisseden, arad›¤›n› bulamam›fl olan, bar›nma<br />
<strong>ve</strong> beslenme sorunu yaflayan, karfl› cins <strong>ve</strong> aile iliflkilerinde<br />
zorluklar yaflayan ö¤rencilerde daha fazla depresif belirti oldu¤u<br />
gözlendi. <strong>Umutsuzluk</strong> düzeyleri aç›s›ndan ise ekonomik sorunlar,<br />
arad›¤›n› bulamam›fl olmak, bar›nma <strong>ve</strong> beslenme sorunlar›, karfl›<br />
cins <strong>ve</strong> aile iliflkilerinde sorunlar yaflamak belirleyici bulundu.<br />
Tart›flma<br />
Çal›flmam›zda üni<strong>ve</strong>rsite ö¤rencilerinde depresyon <strong>ve</strong> umutsuzluk<br />
düzeylerinin belirlenmesi <strong>ve</strong> sosyodemografik de¤iflkenlerle<br />
iliflkileri araflt›r›ld›. Örneklemimizde sendromal düzeyde<br />
depresyon oran› %35.2 olarak bulundu. Yurt d›fl› çal›flmalarda<br />
gençlerde depresif belirti s›kl›¤› %21-56 aras›nda de¤iflirken, ülkemizde<br />
bu oran %27 olarak bildirilmifltir (27).<br />
Onbefl Avrupa ülkesinde, üni<strong>ve</strong>rsite ö¤rencilerinde yap›lm›fl<br />
çok merkezli bir çal›flmada depresif belirti yayg›nl›¤› BDÖ ile ölçülmüfl<br />
<strong>ve</strong> yayg›nl›k %32 bulunmufltur (28). Avrupa’dan 6463 üni<strong>ve</strong>rsite<br />
ö¤rencisinin de¤erlendirildi¤i bir çal›flmada, Do¤u Avrupa<br />
ülkeleri örnekleminde depresyon belirtilerinin yayg›nl›¤›<br />
%43.2, Bat› Avrupa ülkeleri örnekleminde %23.5 olarak bildirilmifltir<br />
(29). ABD’den iki çal›flmada ö¤rencilerin BDÖ puan ortalamalar›<br />
8.2±2.9 <strong>ve</strong> 7.6±3.1 olarak bulunmufltur (30,31).<br />
Sivas’ta üni<strong>ve</strong>rsite ö¤rencilerinde BDÖ ile ölçülen depresif<br />
belirti yayg›nl›¤› tüm ö¤renci grubunda %34.7 oran›nda bildirilmifltir<br />
(1). Denizli’de farkl› fakültelerden oluflan bir örneklemde BDÖ<br />
kullan›lm›fl <strong>ve</strong> depresif belirti yayg›nl›¤› %26.2 bulunmufltur (3).<br />
Tablo 2. Ö¤rencilerin e¤itimle ilgili özelliklere göre da¤›l›m› <strong>ve</strong> uygulanan ölçek puanlar› aç›s›ndan karfl›laflt›r›lmas›<br />
n (%) BDÖ BUÖ<br />
Fakülte<br />
Fen-Edebiyat 503 25.5 16.34±8.87 5.27±4.36<br />
Ziraat 516 26.2 15.61±8.22 5.13±4.12<br />
‹ktisat 360 18.3 15.51±8.03 χ2 =24.809 4.58±3.78 χ2 =12.106<br />
E¤itim 177 9.0 13.44±6.63 p
126<br />
Çelikel <strong>ve</strong> ark.<br />
<strong>Üni<strong>ve</strong>rsite</strong> <strong>Ö¤rencilerinde</strong> <strong>Depresif</strong> <strong>Belirtiler</strong> <strong>ve</strong> <strong>Umutsuzluk</strong> Düzeyleri ile ‹liflkili Etmenler<br />
Malatya’da yap›lm›fl bir çal›flmada depresyon puanlar›, T›p Fakültesi<br />
ö¤rencilerinde 10.57±7.95 <strong>ve</strong> SYO ö¤rencilerinde 13.47±8.45<br />
bulunmufltur (7).<br />
Bizim araflt›rmam›zda Tokat Gaziosmanpafla <strong>Üni<strong>ve</strong>rsite</strong>si ö¤rencilerinin<br />
depresif belirti düzeyi Türkiye’den bildirilmifl çal›flmalara<br />
oranla, komflu bir il olan Sivas örnekleminin de¤erlerine<br />
yak›n, bat›daki üni<strong>ve</strong>rsiteden daha yüksek bulunmufltur. Örneklemimizdeki<br />
ö¤rencilerin depresif belirti s›kl›¤›, Do¤u Avrupa ülkelerinden<br />
düflük, Bat› Avrupa ülkeleri <strong>ve</strong> ABD örneklemlerinden<br />
daha yüksek görünmektedir.<br />
<strong>Üni<strong>ve</strong>rsite</strong> ö¤rencilerini inceledi¤imiz bu araflt›rmada, örneklemimizin<br />
yafl aral›¤› 17-38 aras›nda de¤iflmektedir. Yafl ile depresyon<br />
ya da umutsuzluk düzeyleri aras›nda anlaml› bir iliflki gözlenmemifltir.<br />
Bu bulgumuz, yafl› daha büyük olan ö¤rencilerde<br />
depresif belirtilerin daha yayg›n (7) <strong>ve</strong> yafl art›fl›n›n depresyon<br />
için risk faktörü (32) oldu¤unu belirten çal›flmalarla uyum göstermemifltir.<br />
Ö¤rencilerin son s›n›flara do¤ru ifl yaflam› <strong>ve</strong> benzeri<br />
yaflam kayg›lar›n›n artmas› beklenebilir, ancak örneklemimizde<br />
bu, ölçeklere yans›yan bir depresif belirti art›fl› fleklinde gözlenmemifltir.<br />
Araflt›rmam›zda erkek ö¤rencilerde, umutsuzluk düzeyi k›zlara<br />
oranla daha yüksek bulundu. Çal›flmam›z bu anlamda, Türkiye’den<br />
çal›flmalar ile uyumludur (18). <strong>Umutsuzluk</strong>, yaflam olaylar›n›n<br />
olumsuz flekilde alg›land›¤› negatif biliflsel bir de¤erlendirmedir<br />
(33). Bu anlamda, erkek üni<strong>ve</strong>rsite ö¤rencilerinin daha fazla<br />
gelecek kayg›s› tafl›d›klar›, bunun da toplumumuzda erke¤e<br />
yüklenen rol ile iliflkili oldu¤u düflünülebilir.<br />
Çal›flmam›zda umutsuzluk için gözlenen cinsiyet farkl›l›¤›,<br />
depresif belirti düzeyinde saptanmam›flt›r <strong>ve</strong> bu bulgumuz, dep-<br />
Nöropsikiyatri Arflivi 2008; 45: 122-9<br />
Archi<strong>ve</strong>s of Neuropsychiatry 2008; 45: 122-9<br />
resif belirti yayg›nl›¤›n›n genç kad›nlarda, erkeklere göre, daha<br />
fazla oldu¤unu bildiren çal›flmalar ile uyumlu de¤ildir (34-36). Öznel<br />
iyilik durumunu belirlemede önemli bir ölçüt olan umutsuzlu-<br />
¤un genel anlamda ruhsal bozukluk geliflimini kolaylaflt›rd›¤› bilinmektedir<br />
(33). Depresyonda, klinik tablonun bir belirtisi olarak<br />
umutsuzluk bulunabilir. Seber <strong>ve</strong> arkadafllar›n›n çal›flmas›nda,<br />
BUÖ toplam ortalama puan›n›n depresyonlu hasta grubunda<br />
kontrol grubuna göre daha yüksek oldu¤u belirlenmifltir (37). Örneklemimizde<br />
umutsuzluk için belirlenen cinsiyet farkl›l›¤›n›n<br />
depresif belirtiler için gözlenmemesi, çal›flmam›z›n hasta grubunda<br />
de¤il, sa¤l›kl› bir genç grupta yap›lm›fl olmas›na ba¤lanabilir.<br />
Örneklemimizde, ö¤renciler aras›nda aileden uzakta yaflayanlar,<br />
ailesinin yan›nda yaflayanlara göre daha yüksek depresif<br />
belirti puanlar›na sahipti. Ailesinin yan›nda yaflamakta olanlar›n<br />
sosyal deste¤inin daha iyi olmas› beklenen bir durumdur. Sosyal<br />
destek ise sa¤l›kl› olma davran›fllar›n›n süreklili¤inde önemli de-<br />
¤iflkenlerden biridir. Aile bütünlü¤ünün devaml›l›¤›n›n ruh sa¤l›¤›<br />
için koruyucu ifllev gördü¤ü bilinmektedir (38). Kaya <strong>ve</strong> arkadafllar›n›n<br />
çal›flmas›nda bir grup üni<strong>ve</strong>rsite ö¤rencisinde parçalanm›fl<br />
aileden gelenlerde depresif belirtiler daha yayg›n bulunmufl<br />
<strong>ve</strong> bu durum, sosyal destek sistemlerinin daha yetersiz oldu¤unun<br />
bir göstergesi olarak de¤erlendirilmifltir (7).<br />
Araflt›rmam›z anne-baba ö¤renim düzeylerinin gençlerin ruhsal<br />
yap›s› üzerindeki etkisini ortaya koymaktad›r. Ebe<strong>ve</strong>ynin daha<br />
düflük e¤itim düzeyinde olmas› ile gençlerdeki depresif belirti<br />
fliddetinin artt›¤› söylenebilir. Annenin düflük e¤itim düzeyi <strong>ve</strong> ev<br />
han›m› olmas› örneklemimizdeki genç üni<strong>ve</strong>rsite ö¤rencileri için<br />
umutsuzlu¤u artt›r›c› etmenler olarak gözlenmektedir. Annesi ev<br />
Tablo 4. Ö¤rencilere ait özelliklerin BDÖ puan› yönünden karfl›laflt›r›lmas›<br />
BDÖ Puan›<br />
16 <strong>ve</strong> alt› 17 <strong>ve</strong> üzeri χ2 p<br />
n % n %<br />
Kiminle yaflad›¤› aile yan›nda 225 71.7 89 28.3 7.644 0.006<br />
aileden uzakta 1045 63.5 600 36.5<br />
Baba ö¤renim düzeyi düflük (e¤itimsiz) 84 70.6 35 29.4 9.559 0.008<br />
orta (ilk-ortaokul) 646 61.8 400 38.2<br />
yüksek (lise <strong>ve</strong> üzeri) 524 68.1 246 31.9<br />
Anne ö¤renim düzeyi düflük (e¤itimsiz) 271 60.6 176 39.4 6.614 0.037<br />
orta (ilk-ortaokul) 771 65.0 415 35.0<br />
yüksek (lise <strong>ve</strong> üzeri) 232 69.5 102 30.5<br />
Anne çal›flma durumu çal›flm›yor 1081 64.2 603 35.8 4.400 0.036<br />
düzenli ifli var 157 71.4 63 28.6<br />
Özgeçmiflte ruhsal hastal›k var 48 50 48 50 9.707 0.002<br />
yok 1219 65.6 640 34.4<br />
Soygeçmiflte ruhsal hastal›k var 92 57.5 68 42.5 3.965 0.046<br />
yok 1162 65.4 616 34.6<br />
Baflar› durumu iyi 491 71.7 194 28.3 33.660 p
Nöropsikiyatri Arflivi 2008; 45: 122-9<br />
Archi<strong>ve</strong>s of Neuropsychiatry 2008; 45: 122-9<br />
han›m› olanlar, annesi çal›flan ö¤rencilere göre anlaml› düzeyde<br />
daha depresif bulunmufltur. Kaya <strong>ve</strong> arkadafllar›n›n yapt›¤› bir<br />
çal›flmada, annenin ö¤renim düzeyi artt›kça olumlu bafla ç›kma<br />
becerilerinin daha s›k kullan›ld›¤› saptanm›flt›r (7). Örneklemimizde<br />
babalar› orta ö¤renim düzeyinde olan ö¤rencilerin yüksek<br />
olanlara oranla daha depresif oldu¤u da gözlenmifltir. Bu durum,<br />
babas› daha az e¤itimli olan ö¤rencilerin aile ortam›na yans›yan<br />
beklenti yüksekli¤inden <strong>ve</strong> bunun da gençlerdeki depresif belirti<br />
s›kl›¤›n› artt›rmas›ndan kaynaklanabilece¤i düflünülmektedir.<br />
Araflt›rmam›zda farkl› fakülteler aras›nda depresif belirti düzeyleri<br />
aç›s›ndan fark gözlenmifltir. Fen-Edebiyat Fakültesi ö¤rencileri,<br />
Beden E¤itimi <strong>ve</strong> Spor Yüksekokulu ö¤rencileri ile E¤itim<br />
Fakültesi ö¤rencilerinden anlaml› derecede daha depresif<br />
bulundu. Sa¤l›k Yüksekokulu ö¤rencileri ise E¤itim Fakültesi <strong>ve</strong><br />
Beden E¤itimi <strong>ve</strong> Spor Yüksekokulu ö¤rencilerine oranla anlaml›<br />
derecede daha fazla depresif belirti düzeyine sahipti. E¤itim Fakültesi<br />
<strong>ve</strong> Beden E¤itimi <strong>ve</strong> Spor Yüksekokulu ö¤rencilerinin, ülkemizde<br />
mezuniyet sonras› ifl bulma konusunda daha flansl› olduklar›<br />
düflünülebilir.<br />
Örneklemimizdeki ö¤rencilerde, önceden ruhsal hastal›k olmas›,<br />
depresyon puanlar›n› <strong>ve</strong> umutsuzluk düzeylerini artt›rmak-<br />
Tablo 5. Sorun alanlar› ile uygulanan ölçek puanlar› aras›ndaki iliflki<br />
Çelikel <strong>ve</strong> ark.<br />
<strong>Üni<strong>ve</strong>rsite</strong> <strong>Ö¤rencilerinde</strong> <strong>Depresif</strong> <strong>Belirtiler</strong> <strong>ve</strong> <strong>Umutsuzluk</strong> Düzeyleri ile ‹liflkili Etmenler<br />
tad›r. Sonuçlar›m›z, bu anlamda da Kaya <strong>ve</strong> arkadafllar›n›n çal›flmas›<br />
ile uyumludur (7). Geçmifl öyküde ruhsal bir bozuklu¤un varl›¤›n›n<br />
kifliyi stres etkenlerine karfl› duyarl› k›labilece¤i, psikolojik<br />
süreçleri etkiledi¤i <strong>ve</strong> mevcut sorunlarla bafla ç›kmada farkl›l›klar<br />
yaratt›¤› düflünülebilir (39).<br />
Araflt›rmam›zda, e¤itim masraflar›n› karfl›lamakta zorlanman›n<br />
gençlerdeki hem depresyon hem de umutsuzluk düzeyleri<br />
üzerindeki olumsuz etkisi ortaya konmaktad›r. Bu konuda yurt d›fl›ndan<br />
<strong>ve</strong> ülkemizden farkl› sonuçlara ulaflan çal›flmalar yay›nlanm›flt›r.<br />
Sosyoekonomik düzeyi düflük olan ö¤rencilerde daha<br />
yüksek oranda depresif belirti <strong>ve</strong> umutsuzluk gözlendi¤ini bildiren<br />
çal›flmalar (7,18,40-42) oldu¤u gibi ailenin gelir düzeyi ile<br />
depresif belirti yayg›nl›¤› aras›nda bir iliflki bulunmad›¤›n› belirten<br />
(3) çal›flmalar da vard›r. Ö¤renciler aras›ndaki sosyoekonomik<br />
farkl›l›klar de¤erlendirildi¤inde, gelir düzeyi düflük olanlarda depresif<br />
belirtilere daha fazla rastland›¤› söylenebilir. Sosyoekonomik<br />
düzeydeki yetersizli¤in, ruhsal sa¤l›k durumunu bozucu etkisi<br />
oldu¤u gösterilmifltir (43). Ba¤›ms›z bir de¤iflken olarak, e¤itim<br />
masraflar›n› karfl›layabilme <strong>ve</strong> yeterli ders araçlar›na sahip olma<br />
durumu, kendini iyi hissetmeye katk›da bulunarak ruhsal sa¤l›¤›n<br />
sürmesine yol açabilir.<br />
BDÖ BUÖ<br />
% Ortalama±SD z Ortalama±SD z<br />
Herhangi bir sorun var m›?<br />
e<strong>ve</strong>t, var 95.9 15.75±8.18 5.08±4.18<br />
hay›r, yok<br />
Ekonomik sorunlar› var m›?<br />
4.1 11.84±7.03 4.382* 3.27±2.86 3.892*<br />
e<strong>ve</strong>t 59.7 16.46±8.46 5.34±4.22<br />
hay›r<br />
E¤itim sistemi <strong>ve</strong> kalite yetersizli¤i hissediyor mu?<br />
40.3 14.28±7.53 5.648* 4.50±3.97 4.728*<br />
e<strong>ve</strong>t 50.1 15.79±8.34 5.01±4.21<br />
hay›r<br />
Sosyal yaflam/tesis eksikli¤i var m›?<br />
49.9 15.36±7.99 0.725 4.99±4.08 0.160<br />
e<strong>ve</strong>t 48.8 16.00±8.18 5.03±4.15<br />
hay›r<br />
Arad›¤›n› bulamama söz konusu mu?<br />
51.2 15.16±8.14 2.360* 4.96±4.14 0.304<br />
e<strong>ve</strong>t 38.3 17.61±8.80 5.61±4.36<br />
hay›r<br />
Bar›nma <strong>ve</strong> beslenme sorunu var m›?<br />
61.7 14.32±7.48 7.812* 4.61±3.96 5.091*<br />
e<strong>ve</strong>t 17.5 18.59±9.35 5.81±4.36<br />
hay›r<br />
Karfl› cins ile iliflkilerinde sorunlar var m›?<br />
82.5 14.94±7.74 6.620* 4.82±4.08 4.094*<br />
e<strong>ve</strong>t 17.3 18.99±9.31 5.94±4.48<br />
hay›r<br />
Aile iliflkilerinde sorunlar var m›?<br />
82.7 14.88±7.73 7.526* 4.80±4.05 4.355*<br />
e<strong>ve</strong>t 11.5 20.50±9.31 6.69±4.86<br />
hay›r<br />
‹dari sorunlar var m›?<br />
88.5 14.98±7.81 8.471* 4.77±4.00 5.874*<br />
e<strong>ve</strong>t 9.1 16.96±9.18 5.46±4.26<br />
hay›r<br />
* p
128<br />
Çelikel <strong>ve</strong> ark.<br />
<strong>Üni<strong>ve</strong>rsite</strong> <strong>Ö¤rencilerinde</strong> <strong>Depresif</strong> <strong>Belirtiler</strong> <strong>ve</strong> <strong>Umutsuzluk</strong> Düzeyleri ile ‹liflkili Etmenler<br />
Araflt›rmam›zda baflar› durumlar› sorulmufl <strong>ve</strong> ö¤renciler<br />
kendi de¤erlendirmelerine göre s›n›flanm›flt›r. Baflar› durumu iki<br />
farkl› uçta olan (iyi-kötü) iki grup aras›nda umutsuzluk aç›s›ndan<br />
anlaml› fark belirlenmifltir. Baflar› düzeylerinin kötü oldu¤unu belirten<br />
ö¤rencilerde, iyi oldu¤unu belirtenlere oranla umutsuzluk<br />
düzeyleri anlaml› derecede daha yüksekti. Bu da, okul baflar›s›n›n<br />
gençlerin psikolojik durumlar› üzerine do¤rudan etkisi oldu-<br />
¤unu ortaya koymaktad›r. Bu iliflki, iki yönlü ele al›nabilir. Akademik<br />
baflar›s› iyi olan ö¤renciler hayata daha olumlu bakabilmekte<br />
ya da kendini umutsuz hisseden gençler derslerine yeterince<br />
odaklanamay›p baflar›s›z olmaktad›r.<br />
Örneklemimizdeki ö¤rencilerin büyük ço¤unlu¤u yaflamlar›nda<br />
en az bir alanda sorun oldu¤unu belirtmifltir. Bu ö¤renci grubunda<br />
hem depresif belirti hem de umutsuzluk düzeylerinin yüksek<br />
bulunmas› beklenen bir durumdur. <strong>Üni<strong>ve</strong>rsite</strong> ö¤rencileri ö¤renimlerinin<br />
ilk y›l›ndan itibaren bar›nma, beslenme gibi temel ihtiyaçlar›n›<br />
karfl›lama sorunuyla yüzyüze gelir. Toplumumuzdaki<br />
yetiflme ortam› nedeniyle, giriflimcili¤i olas›l›kla k›s›tlanm›fl olan<br />
genç bireyler, aileden ayr›l›p ba¤›ms›z bir kimlik oluflturma çabas›<br />
içine girer. Ayn› zamanda yeni ortama uyum sa¤lamak için çaba<br />
sarf etmektedir (44). Genç eriflkin olman›n getirdi¤i yük <strong>ve</strong> aile<br />
<strong>ve</strong> arkadafl iliflkilerinde yaflanan sorunlar da ruhsal iyilik halini<br />
bozabilir. Bunlardan baflka, üni<strong>ve</strong>rsitelerimizin yetersiz olanaklar›<br />
ö¤renciler için de bir s›k›nt› <strong>ve</strong> umutsuzluk kayna¤› olabilir.<br />
Araflt›rmam›z›n baz› k›s›tl›l›klar› vard›r. ‹ncelemenin kesitsel<br />
olmas› nedeniyle umutsuzluk ya da depresif belirti düzeyleri ile<br />
sosyodemografik de¤iflkenler aras›ndaki neden – sonuç iliflkisine<br />
dair bir yorum yap›lamamaktad›r. Ayr›ca, yaln›zca tek bir üni<strong>ve</strong>rsiteden<br />
ö¤renci al›nm›fl olmas›, hem sosyodemografik <strong>ve</strong>riler<br />
hem de okul <strong>ve</strong> yaflama ortam›na dair özellikler aç›s›ndan örneklem<br />
özelliklerinin çeflitlili¤ini k›s›tlamaktad›r. Bu alanda, daha genifl<br />
örneklemlerde ileriye dönük inceleme hedefleyen araflt›rmalara<br />
gereksinim vard›r. Depresyonu olan gençlerde klinik tablonun<br />
bir belirtisi olarak umutsuzlu¤un bulunmas› nedeniyle, araflt›rma<br />
popülasyonunda bulunan depresyonlu kiflilerin anket yoluyla<br />
yap›lan bu araflt›rmada sonucu etkilemifl olmas› beklenebilir.<br />
De¤erlendirmelerin, bu bireylerin d›flar›da tutularak yap›lm›fl<br />
olmas› ile daha sa¤l›kl› sonuçlara ulafl›labilirdi. Bu k›s›tl›l›klar›na<br />
karfl›n çal›flmam›z›n, farkl› fakültelerde ö¤renimini sürdüren 2000<br />
ö¤rencide sosyodemografik özellikleri karfl›laflt›rarak incelemesi<br />
aç›s›ndan literatüre katk› yapt›¤› düflüncesindeyiz. Bulgular›m›z›n<br />
ülkemizdeki tüm üni<strong>ve</strong>rsite gençlerine genellenebilmesi için kültürel<br />
<strong>ve</strong> sosyoekonomik olarak farkl› bölgelerde de benzer araflt›rmalar›n<br />
yap›lmas› gerekmektedir.<br />
Özetle, elde edilen bulgular, erkek ö¤rencilerin daha umutsuz<br />
olduklar›n›, anne <strong>ve</strong> baba ö¤renim düzeyi azald›kça gençlerdeki<br />
depresif belirti <strong>ve</strong> umutsuzluk düzeylerinin artt›¤›n›, derslerdeki<br />
baflar›s›zl›¤›n <strong>ve</strong> e¤itim masraflar›n› karfl›lamada çekilen zorluklar›n<br />
depresif belirti <strong>ve</strong> umutsuzluk düzeylerini artt›rd›¤›n›, ailesinden<br />
uzakta yaflayanlarda daha fazla oranda depresif belirtiye<br />
rastland›¤›n› <strong>ve</strong> yaflad›klar› ortama dair sorun belirtenlerin daha<br />
depresif <strong>ve</strong> daha umusuz oldu¤unu ortaya koymaktad›r. Araflt›rmam›z,<br />
gençlerin tüm okul yaflam› boyunca ailesel özellikleri, yaflam<br />
koflullar› <strong>ve</strong> sosyoekonomik düzeyleri ile birlikte de¤erlendirilmesi<br />
gerekti¤ini göstermektedir. <strong>Umutsuzluk</strong> yaratan sosyal<br />
sorunlar›n çözümlenmesi için çaba harcanmas› <strong>ve</strong> gençler için<br />
koruyucu bir e¤itim ortam› oluflturulmas› gerekmektedir.<br />
Kaynaklar<br />
Nöropsikiyatri Arflivi 2008; 45: 122-9<br />
Archi<strong>ve</strong>s of Neuropsychiatry 2008; 45: 122-9<br />
1. Do¤an O, Do¤an S, Çorapç›o¤lu A <strong>ve</strong> ark. <strong>Üni<strong>ve</strong>rsite</strong> ö¤rencilerinde<br />
depresyon yayg›nl›¤› <strong>ve</strong> baz› de¤iflkenlerle iliflkisi. C.Ü. T›p Fak. Dergisi<br />
1994; 16: 148-51.<br />
2. Aylaz R, Kaya B, Dere N <strong>ve</strong> ark. Sa¤l›k yüksekokulu ö¤rencileri<br />
aras›ndaki depresyon s›kl›¤› <strong>ve</strong> iliflkili etkenler. Anadolu Psikiyatri<br />
Dergisi 2007; 8: 46-51.<br />
3. Bostanc› M, Özdel O, O¤uzhano¤lu NK <strong>ve</strong> ark. Depressi<strong>ve</strong><br />
symptomatology among uni<strong>ve</strong>rsity students in Denizli, Turkey:<br />
prevalence and sociodemographic. Croat Med J 2005; 46: 96-100.<br />
4. ‹nanç N, Savafl HA, Tutkun H <strong>ve</strong> ark. Gaziantep <strong>Üni<strong>ve</strong>rsite</strong>si Mediko-<br />
Sosyal Merkezi’nde psikiyatrik aç›dan incelenen ö¤rencilerin klinik <strong>ve</strong><br />
sosyodemografik özellikleri. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2004; 5:222-30.<br />
5. Surtees PG, Pharoah PDP, Wainwright NWJ <strong>ve</strong> ark. A followup study<br />
of new users of a uni<strong>ve</strong>rsity counselling service. Br J Guid Counc 1998;<br />
26: 255-72.<br />
6. Evans SW. Mental Health Services in schools: Utilization,<br />
effecti<strong>ve</strong>ness, and consent. Clin Psychol Rev 1999; 19: 165-78.<br />
7. Kaya M, Genç M, Kaya B <strong>ve</strong> ark. T›p Fakültesi <strong>ve</strong> Sa¤l›k Yüksekokulu<br />
ö¤rencilerinde depresif belirti yayg›nl›¤›, stresle bafla ç›kma tarzlar› <strong>ve</strong><br />
etkileyen faktörler. Türk Psikiyatri Dergisi 2007; 18: 137-46.<br />
8. O’Neil MK, Lancee WJ, Freeman SJJ <strong>ve</strong> ark. Help-seeking behaviour of<br />
depressed students. Soc Sci Med 1984; 18: 511-14.<br />
9. Canat S. Ergenlerde depresyon. Ergenlikte Ruhsal Sorunlara<br />
Yaklafl›m-II, Ege Psikiyatri Sürekli Yay›nlar› 1997; 2: 469-72.<br />
10. Özdel L, Bostanc› M, Özdel O <strong>ve</strong> ark. <strong>Üni<strong>ve</strong>rsite</strong> ö¤rencilerinde depresif<br />
belirtiler <strong>ve</strong> sosyodemografik özelliklerle iliflkisi. Anadolu Psikiyatri<br />
Dergisi 2002; 3: 155-61.<br />
11. Öztürk MO. Duygudurum Bozukluklar›. Ruh Sa¤l›¤› <strong>ve</strong> Bozukluklar›<br />
içinde. 11. bask›. Ankara: Tuna Matbaac›l›k; 2008; s. 337-428.<br />
12. Köro¤lu E. Majör <strong>Depresif</strong> Bozukluk. Psikiyatri Temel Kitab›, cilt 1.<br />
Güleç C, Köro¤lu E, editörler. Ankara: Hekimler Yay›n Birli¤i; 1997;<br />
s. 389-421.<br />
13. Yüksel N. Ruhsal Hastal›klar. 2. bask›. Ankara: Çizgi T›p Yay›nevi; 1997.<br />
14. Beck AT. Cogniti<strong>ve</strong> therapy of depression.: A treatment Manual. New<br />
York: Guilford Press; 1979.<br />
15. Dilbaz N, Seber G. <strong>Umutsuzluk</strong> kavram›: Depresyon <strong>ve</strong> intiharda önemi.<br />
Kriz Dergisi 1993; 1: 134-8.<br />
16. Cunningham S, Gunn T, Alladin A, Cawthorpe D. Anxiety, depression<br />
and hopelessness in adolescents: A structural equation model. J Can<br />
Acad Child Adolesc Psychiatry 2008; 17: 137-44.<br />
17. Öz F. Sa¤l›k Alan›nda Temel Kavramlar. Ankara: ‹maj; 2004; s. 229-75.<br />
18. Özmen D, Dündar PE, Çetinkaya AÇ <strong>ve</strong> ark. Lise ö¤rencilerinde<br />
umutsuzluk <strong>ve</strong> umutsuzluk düzeyini etkileyen etkenler. Anadolu<br />
Psikiyatri Dergisi 2008; 9: 8-15.<br />
19. Sayar K, Öztürk M, Acar B. Afl›r› dozda ilaç al›m›yla intihar girifliminde<br />
bulunan ergenlerde psikolojik etkenler. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni<br />
2000; 10: 133-8.<br />
20. Haatainen KM, Tanskanen A, Kylma J <strong>ve</strong> ark. Stable hopelessness and<br />
its predictors in a general population: a 2 year follow-up study. Suic<br />
Life-Threat Behav 2003; 33: 373-80.<br />
21. Beck AT. An in<strong>ve</strong>ntory for measuring depression. Arch Gen Psychiatry<br />
1961; 4: 561-71.<br />
22. Tegin B. Depresyonda biliflsel flemalar. Yay›nlanmam›fl doktora tezi.<br />
Ankara: H.U. Sosyal Bilimler Enstitüsü; 1980.<br />
23. Hisli N. Beck Depresyon Envanterinin geçerli¤i üzerine bir çal›flma.<br />
Psikoloji Dergisi 1988, 6: 118-26.<br />
24. Hisli N. Beck Depresyon Envanteri’nin üni<strong>ve</strong>rsite ö¤rencileri için<br />
geçerli¤i, gü<strong>ve</strong>nirli¤i. Psikoloji Dergisi 1989; 7: 3-13.<br />
25. Beck AT, Lester D, Weisman A <strong>ve</strong> ark. The Hopelessness Scale.<br />
J Consult Clin Psychol 1974; 42: 861-74.<br />
26. Durak A. Beck <strong>Umutsuzluk</strong> Ölçe¤i'nin geçerlik <strong>ve</strong> gü<strong>ve</strong>nirlik çal›flmas›.<br />
Türk Psikoloji Dergisi 1994; 9: 1-11.<br />
27. Öy B. Çocuk <strong>ve</strong> ergenlerde depresyon epidemiyolojisi <strong>ve</strong> risk etkenleri.<br />
Çocuk <strong>ve</strong> Gençlik Ruh Sa¤l›¤› Dergisi 1995; 2: 40-5.<br />
28. Allgöwer A, Wardle J, Steptoe A <strong>ve</strong> ark. Depressi<strong>ve</strong> symptoms, social<br />
support, and personal health behaviours in young men and women.<br />
Health Psychol 2001; 20: 223-7.
Nöropsikiyatri Arflivi 2008; 45: 122-9<br />
Archi<strong>ve</strong>s of Neuropsychiatry 2008; 45: 122-9<br />
29. Steptoe A, Wardle J. Health behaviour, risk awareness and emotional<br />
well-being in students from Eastern Europe and Western Europe. Soc<br />
Sci Med 2001; 53: 1621-30.<br />
30. Penland EA, Masten WG, Zelhart P <strong>ve</strong> ark. Possible sel<strong>ve</strong>s, depression<br />
and coping skills in uni<strong>ve</strong>rsity students. Pers Individ Dif 2000; 29: 963-9.<br />
31. Oli<strong>ve</strong>r JM, Paul JC. Self-esteem and self-efficacy: percei<strong>ve</strong>d parenting<br />
and family climate and depression in uni<strong>ve</strong>rsity students. J Clin Psychol<br />
1995, 51: 467-81.<br />
32. Kandel DB, Davies M. Adult sequale of adolescent depressi<strong>ve</strong><br />
symptoms. Arch Gen Psychiatry 1986; 43: 255-62.<br />
33. Hojat M, Gonnella JS, Erdmann JB <strong>ve</strong> ark. Medical students’ cogniti<strong>ve</strong><br />
appraisal of stressful life e<strong>ve</strong>nts as related to personality, physical<br />
well-being, and academic performance: a longitudinal study. Pers<br />
Individ Dif 2003; 35: 219-35.<br />
34. Hanninen V, Aro H. Sex differences in coping and depression among<br />
young adults. Soc Sci Med 1996; 43: 1453-60.<br />
35. Ravindran AV, Matheson K, Griffiths J <strong>ve</strong> ark. Stress, coping, uplifts,<br />
and quality of life in subtypes of depression: a conceptual frame and<br />
emerging data. J Affect Disord 2002; 71: 121-30.<br />
36. Ayranc› Ü, Yenilmez Ç. Eskiflehir ilinde birinci basamak sa¤l›k<br />
kurumlar›nda <strong>ve</strong>rilen ruh sa¤l›¤› hizmetlerinin de¤erlendirilmesi. Turk<br />
Psikiyatri Derg 2002; 13: 115-24.<br />
Çelikel <strong>ve</strong> ark.<br />
<strong>Üni<strong>ve</strong>rsite</strong> <strong>Ö¤rencilerinde</strong> <strong>Depresif</strong> <strong>Belirtiler</strong> <strong>ve</strong> <strong>Umutsuzluk</strong> Düzeyleri ile ‹liflkili Etmenler<br />
129<br />
37. Seber G, Dilbaz N, Kaptano¤lu C <strong>ve</strong> ark. <strong>Umutsuzluk</strong> Ölçe¤i: Geçerlilik<br />
<strong>ve</strong> gü<strong>ve</strong>nirli¤i. Kriz Dergisi 1993; 1: 139-42.<br />
38. Toros F, Bilgin NG. Ailede boflanma <strong>ve</strong> anne-baba ölümünün çocuk<br />
üzerindeki etkileri. 38. Ulusal Psikiyatri Kongresi-Ekim 2002, Marmaris,<br />
Program <strong>ve</strong> Kongre Bildirileri Özet Kitab›; 2002; s. 200-1.<br />
39. Felsten G. Stress reactivity and vulnerability to depressed mood in<br />
college students. Pers Individ Dif 2004, 36: 789-800.<br />
40. Lorant V, Deliege D, Eaton W <strong>ve</strong> ark. Socioeconomic inequalities in<br />
depression: a meta-analysis. Am J Epidemiol 2003; 157: 98-112.<br />
41. Goodman E, Huang B, Wade TJ <strong>ve</strong> ark. A multile<strong>ve</strong>l analysis of the<br />
relation of socioeconomic status to adolescent depressi<strong>ve</strong> symptoms:<br />
does school context matter? J Pediatr 2003; 143: 451-6.<br />
42. Ceylan A, Özen fi, Palanc› Y <strong>ve</strong> ark. Lise son s›n›f ö¤rencilerinde<br />
anksiyete-depresyon düzeyleri <strong>ve</strong> zararl› al›flkanl›klar: Mardin<br />
çal›flmas›. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2003; 4:144-50.<br />
43. Belek ‹. Sosyal s›n›f, e¤itim, gelir <strong>ve</strong> mahalle: Hangisi sa¤l›¤›n en<br />
önemli belirleyenidir? Antalya’da bir araflt›rma. Sosyoloji Araflt›rmalar›<br />
Dergisi 1999; 2: 49-74.<br />
44. Tayfli BN, Azizo¤lu F, Perçinel S <strong>ve</strong> ark. 1992-1993 ö¤renim y›l› intern<br />
doktorlar›nda Beck Depresyon Envanterine göre depresyon<br />
prevalans›. Toplum <strong>ve</strong> Hekim 1994: 68-74.
Change language