Proleter Doğrultu 13 - Marksist Teori

İçindekiler
Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi
Sayfa 5
80. Yılında Ekim Devrimi
Sayfa 24
Antimarksist MZD Üzerine Düşünceler
– İrfan Çelik –
Sayfa 46
Ekim Devrimi’nden XIX. Parti Kongresi’ne SB’de
Sosyalizm İnşa Sorunları (V)
Sayfa 70
Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
Sayfa 103
1

Proleter Doğrultu
İki aylık Devrimci Sosyalist Teorik ve Politik Dergi
Kasım - Aralık Sayı: 13
Sun Yayıncılık Adına Sahibi ve
Yazıişleri Müdürü: Hatice Duman
Yönetim Yeri:
Tel: (0212) 512 40 84 Fax: (0212) 519 05 28
Baskı: Ceylan Matbaacılık
Dağıtım: Biryay
2
Banka Hesap No: Sun Yayıncılık Yapı Kredi Bankası Sirkeci Şubesi Hesap No: 3570/9

Bu sayımız devrimci ve komünist hareketin önündeki değişik konularla ilgili.
“Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi” yazısı, karşıdevrimci bu revizyonist
akımın MGK’yla aynı cepheden saldırısıyla ilgili. Aydınlık revizyonizminin kitle
hareketini gerici politika ve stratejik tezlerle etkileme çabasına karşı, komünist ve devrimci
harekete devrimci ideolojik silahlar vermek hedefini güdüyor. Devrimci bir ilgiyle
karşılanacağına inanıyoruz.
Ekim Devrimi’ne ilişkin “80. Yılında Ekim Devrimi” yazımız, hem Ekim
Devrimi’ne sarsılmaz kararlılıkla bağlılığımızın bir gereği, hem de politik mücadelenin
önemli stratejik ve taktik dönemeçlerinde, devrimci görüş açısının ve önderliğin önemini
ortaya koyan bir inceleme. Revizyonist ve liberal saldırılara ve önemli dönemeçlerde
yön çizmeye yararlı ve eğitici olacaktır.
İrfan Çelik yoldaşın “Antimarksist MZD Üzerine Düşünceler” yazısı, içeriği açısından
devrimci önem taşıdığı gibi, şehitlerimizin anılarına yazılarını dergimizde yayınlama
tutumumuzun da ifadesidir. İrfan’ın anısına, Mao revizyonizmini marksist-leninist
konumdan eleştiren 1980 tarihli yazısını yayınlamakla, bu tutumumuzu sürdüreceğimizi
okuyucularımıza bir kez daha duyurmuş oluyoruz.
Sosyalizmin Sorunları üzerine inceleme yazı dizi yazılarımızın 5. si hukuk sorunuyla
ilgili. Ekim Devriminden sonraki SB’de sosyalizmin inşası sürecinde hukuk sorununu
inceliyor. Komünist hareketin marksist-leninist teorik donanımını yükseltecek, sosyalizm
için mücadeleyi güçlendirecektir.
“Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma” başlıklı yazı bir deneme. Sosyal ve toplumsal
karşıtlıklar ile kapitalist sistemin ilişkisini ele alıyor. Devrimci harekette bilinç geliştirici
olacağı kuşku götürmez.
Devrimci başarılar dileğiyle gelecek sayıda buluşmak üzere
Proleter DO⁄RULTU
SUNU
3

Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi
Aydınlık Revizyonizminin Gerici
İktidar Stratejisi
“Devrimci Cumhuriyet İçin
Sol Güçbirliği İktidarı”
Perin çek ‘95 so nun dan baş la yan dö nemi
tah lil ede rek sol mas ke li bur ju va stra teji
si ni da ha öz gül ve gün cel bi çi me uyar ladı.
Dev rim ci Cum hu ri yet İçin Sol Güç birli
ği İk ti da rı adı nı ver di ği bu stra te ji, egemen
sı nıf lar ve dev le ti nin en ge niş güç lü
klik le riy le ve sos yal de mok rat lar la cep he
ve ik ti dar bir li ği ni va az ede cek den li ge ri ci
bir ka rak ter ta şı yor.
Ye ni leş ti ril miş üç dün ya cı lık olan
Ku zey-Gü ney söz de te ori si ne da ya nan bu
stra te ji, iş çi sı nı fı nı ve emek çi halk la rı
MGK ar ka sı na bağ la ma yı öğüt lü yor, esas
alı yor. Bu te mel he def doğ rul tu sun da başlı
ca po li ti ka lar ön gö rü yor ve da ya nak la rı nı
üre ti yor.
“Da ha sı, dev rim ci cum hu ri yet prog ra mı
için sol güç bir li ği, ger çek bir ik ti dar formü
lü dür. Çün kü böy le bir ik ti da rın or du su,
baş ka bir de yiş le yap tı rım gü cü var dır.
5
Or du, ye ni Mil li As ke ri Stra te ji Kav ra mıyla
Cum hu ri yet’in ye ni atı lım ih ti ya cı nı
sap ta mış tır. Bu ge liş me, ola ğa nüs tü önemde
dir ve Tür ki ye için al tın fır sat an la mı na
gel mek te dir.” (Dev rim ci Cum hu ri yet İçin
Sol Güç bir li ği İk ti da rı, D. Pe rin çek, Te ori
Sa yı 93, Ekim 97)
Ay dın lık re viz yo niz mi nin şe fi Pe rin çek,
bu ra da di le ge tir di ği gi bi, MGK ve or dunun,
cum hu ri yet re ji mi ne çiz dik le ri “ye ni”
po li ti kay la, “dev rim ci” ni te li ğe ka vuş tukla
rı nı tes pit edi yor ve söz de “sol güç bir liği”
ik ti da rı nın, da ya na ca ğı or du ya ka vu şarak,
ola nak lı ha le gel di ği ni vur gu lu yor. Bu
hü kü met for mü lü ola rak “mer kez sağ”ı
bü tü nü y le re ddet me se de DSP-CHP-İP
güç bir li ği ni ter ci hen öne ri yor:
“İk ti dar ol mak ve Cum hu ri yet’in ye ni
devr im ci atı lı mı nı yü rüt mek için ke ma list
sos ya list it ti fa kı na ih ti yaç var.”

Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi
“DSP-CHP ve İş çi Par ti si, Dev rim ci
Cum hu ri yet prog ra mı nı ka bul eden di ğer
güç le ri de yan la rı na ala rak, Tür ki ye’yi
yö ne te bi lir ve ül ke mi zin uf ku nu aça bi lirler.”
(Pe rin çek, ay nı yer de, Te ori, Sa yı 93,
Ekim 1997).
Ay dın lık re viz yo niz mi nin, zo run lu gördü
ğü sos ya list-ke ma list it ti fa kı, MGK ve
or du (ve kit le sel da ya nak la rı), sos yal
de mok rat par ti ler DSP ve CHP ile İP’in
it ti fa kı dır.
Ön gör dü ğü ik ti dar, MGK-or du ile
hü kü met ol muş, DSP-CHP-İP’in ik ti da rıdır.
Ay dın lık re viz yo niz mi nin ön gör dü ğü
söz de “Dev rim ci Cum hu ri yet” re ji mi ve
prog ra mı ise, MGK’nın MASK’ı
MGSB’yle vb. çiz di ği po li ti ka la rın gös terdi
ği yön de bu gün kü fa şist re ji min, ek ba zı
re form lar la ev rim gös ter me si dir.
Ki, re viz yo niz min yay ga ra sı nı yap tı ğı
söz de “Dev rim ci Cum hu ri yet Prog ra mı” ve
söz de “Dev rim ci Cum hu ri yet” atı lı mı ve
di ğer stra te jik tes pit le ri özet ola rak şöy le:
Or du ve ke ma list bur ju va cum hu ri ye ti,
1940’la ra var ma dan du ra ğan laş tı, II.
em per ya list pay la şım sa va şı son ra sı
dö nem de, ABD’ci li ğe yö nel di. Dev rim ci
or du ve cum hu ri yet, be lir gin dö ne meç nokta
sı 1950’de DP ik ti da rın dan baş la ya rak
yı kıl ma sü re ci ne gir di. 50 yı llık kar şı devrim
sü re ci, ‘90’lar da baş ka ge ri ci stra te ji
iz le dik ten son ra, ‘96 ba ha rın da Bar za ni-
Sad dam it ti fa kı nı des tek le mek ten baş la yarak,
1997 ba şın da, ye ni bir stra te ji ye, devrim
ci bir stra te ji iz le me ye baş la dı.
MASK, şe ri at çı lı ğı ve bö lü cü lü ğü baş
düş man olan ve ABD’ci “esas teh dit
6
Gü ney’den dir” ve kriz böl ge le ri ne mü daha
le, stra te ji le ri ni ter ke den devr im ci bir
stra te ji dir. Ge nel kur may, MASK ve ay nı
doğ rul tu da ki dev rim ci stra te ji ve po li ti kalar
la atı lı ma geç miş, or du ve cum hu ri ye ti
ye ni bir dev rim ci cum hu ri yet sü re ci ne sokmuş
tur. Or du, bur ju va dev let ve cum hu riyet
re ji mi, böy le ce ni te lik de ğiş ti rip devrim
ci leş miş ler dir.
Ge nel kur may’ın 3 nok ta da ki şu prog ramı
dev rim ci dir:
“1-Ge ri ci li ğe izin ver me yen, da ha sı
ge ri ci li ği as ke ri yön tem ler de içe ren bir
uy gu la may la yok et me yi he def le yen bir
si ya sal re jim.
2- Eği tim ve kül tür ala nın da ge ri ci
ye tiş ti ren ku rum la rın tas fi ye si.
3- Ge lir da ğı lı mı nın dü zel til mesi.”
(DCİSG Prog ra mı).
Bu prog ra mın ek sik iki nok ta sı, “dış
bağ lan tı lar doğ ru ku rul ma”ma sı ve eko nomik
bo yut la rın ek sik sap tan ma sı dır. Tek
ek si ği bu iki nok ta dır, “Ge ri ci li ği bi rin ci
teh dit ha li ne ge ti ren dış bağ lan tı (…) İran
ve Su ri ye gi bi ül ke ler” de ğil, “ılım lı is lam
da yat ma”sı, “Kör fez sa va şın dan son ra”,
“Kür dis tan pla nı nı ha ya ta ge çir me si ne deniy
le” “bö lü cü lük”ü “teh li ke li” ha le ge tiren
ABD ol du ğu na gö re, ABD ve ye ni dünya
dü ze ni, em per ya list zen gin ler ku lü bü
ya nın da de ğil, “maz lum lar der ya sı” ya nında
yer alın ma lı dır.
“Ge nel kur may stra te ji si, bu bü yük gerçe
ği gör mü yor ve ya gör me ce sa re ti ni kendin
de bu la mı yor.”
Dış po li ti ka “tek bo yu ta” in me me li,
“ABD ile ka der ba ğı çiz gi si ne gir me me li”,
İran, Irak köp rü süy le “Çin Halk Cum hu ri-

ye ti, Rus ya ve İran’la iyi iliş ki ler ge liş ti rilme
li dir. Ame ri ka, Av ru pa ve As ya ara sında
ki den ge ler, Tür ki ye’ye ge niş bir ma nevra
ala nı aç mış tır. Tür ki ye, an cak bu ala nı
kul la na bi lir se, ge ri ci lik le he sap laş ma sı nı
ta mam la ya bi lir ve yüz yıl lık de mok ra tik
dev rim sü re ci ni ba şa rı ya ulaş tı ra bi lir.”
“Ge lir da ğı lı mı nın dü zel til me si” is te mi
50 yıl lık li be ral eko no mi po li ti ka sın da
“çiz gi nin de ğiş me si an la mı nı ta şı mak tadır.”
“An cak Ge nel kur may’ın ye ni stra te jisin
de cum hu ri yet eko no mi si nin yı kı ma
uğ ra tıl ma sı na kar şı tek bir cüm le ye bi le
rast la nmı yor.
“Me se le, dev rim ci cum hu ri yet prog ramı
nı uy gu la ya cak bir ik ti dar se çe ne ği oluştur
mak ta dır. İş çi Par ti si, DSP, CHP ve
Dev rim ci Cum hu ri yet Prog ra mı üzer in de
an la şan di ğer par ti ler, ik ti dar ama cıy la
güç bir li ği oluş tur ma gö re viy le kar şı kar şıya
dır lar. (…) Sol güç bir li ği, 2000 yı lı na
ka dar ik ti dar olur ve Dev rim ci Cum hu ri yet
Prog ra mı’ nı uy gu la ma şan sı el de eder.”
(Alın tı lar, Ay dın lık, Cum hu ri yet İçin
Sol Güç bir li ği ekin den, 29 Ha zi ran 1997)
So nuç ola rak dış po li ti ka ve eko no mide
ki bu ek sik lik le ri de gi de ri lir se, prog ram
tü müy le “dev rim ci leş miş” olur ve “100
yıl lık de mok ra tik dev rim ta mam la nır.”
Kar şı dev rim ci Ay dın lık re viz yo niz minin
bu gün kü dün ya ve iç ko şul lar da, iz leye
ce ği söz de dev rim ci stra te ji bu dur.
Ge nel kur may yal nız ca dış po li ti ka ve ekono
mi de ki ek si ğiy le bu söz de dev rim ci
prog ra mı be nim si yor! Bu iki ek sik ha riç,
MGK ile Ay dın lı k’ın po li tik stra te ji si ça kı-
Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi
7
şı yor, bu, Ay dın lık re viz yo niz mi nin söz de
‘de mok ra tik dev rim” stra te ji si dir.
Ay dın lık re viz yo niz mi, yal nız ca
“Ku zey-Gü ney te ori si” ile es ki ge ri ci üç
dün ya te ori si ne ge ri dön mek le kal ma dı.
Ül ke için de ki po li tik tes pit ve tah lil le ri ni
ve ‘80 ön ce si ve 12 Ey lül fa şiz mi dö nemle
rin de yap tık la rı nın ben ze ri ni ye ni den
kur gu la ya rak, ge ri ci li ği ve fa şiz mi des tekle
yen bir stra te ji oluş tur du: Dev rim ci cumhu
ri yet için sol güç bir li ği ik ti da rı.
Te pe den tır na ğa ge ri ci ka rak ter de ki bu
söz de stra te ji si ni, kar şı dev rim ci Ay dın lık
re viz yo niz mi, de ma go jik bir yay ga ray la
sa vun mak tan da, po li tik ve man tık sal da yanak
la r üret mek ten, bun la rı ve ge ri ci stra teji
yi “dev rim ci” gös ter me de ma go ji sin den
de ge ri dur mu yor. Bu, gün cel du rum dan
ko puk ola rak yal nız ca ken di dar kit le si ni,
iz le di ği ge ri ci çiz gi ye bağ la mak tan baş ka
bir iş lev gör me sey di, Ay dın lık re viz yo nizmi
nin bu de re ce ka ba ge ri ci çiz gi si ni eleştir
me ye bi le değ mez di. An cak, gün cel
ko şul lar da, ka ram sar lık, yay gın sos yal-şoven
et ki, bur ju va re formc ulu ğu nu, hat ta
bur ju va re form cu lu ğun en sağ bi çim le ri ni
et ki li kıl mak ta dır. Li be ra lizm, ye ni den
hort la tı lan ke ma list kuy ruk çu luk, ege men
sı nıf klik le ri ara sı ça tış ma la ra bel bağ la ma
eği lim le ri nin, kit le ha re ke ti ve sol ha re ketin
kit le si nin üze rin de ki et ki si, bu ip li ği
pa za ra çık mış kar şı dev rim ci re viz yo niz min
pes pa ye ge ri ci gö rüş le ri ne kar şı mü ca de leyi
ge rek li kı lı yor. Özel lik le, şe ri at çı ge ri cili
ğe kar şı tep ki du yan ve sos yal şo ve nizmden
et ki le nen kit le ler üze rin de, et ki li ol ma
po tan si ye li ve ke ma lizm kuy ruk çu su akımla
ra po li tik, tak tik si lah la rı ha zır la ma sı

Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi
ne de niy le, Ay dın lık re viz yo niz mi ni bu pasla
rı nı ye ni den si le rek sah ne ye çı kar dı ğı
si lah la ra kar şı ide olo jik mü ca de le ver mek
ge re kir. Hat ta, ben zer fi kir le rin ve boş beklen
ti le rin MGK’nın 28 Şu bat mü da ha le sinden
bu ya na ge çen sü reç te, Yal çın Kü çük
ve di ğer ba zı la rın da da, sü rek li ol ma sa da
or ta ya çık tı ğı nı, Türk-İş’in ge ri ci yö ne ti cile
ri ve sos yal de mok rat DİSK yö ne ti ci le rinin
MGK’nın stra te ji si ne kit le le ri bağ la maya
ça lı şır lar ken Ay dın lık re viz yo nist le ri nin
cep ha ne li ğin den ya rar la na cak la rı her kes çe
bi li ni yor.
Ay dın lık re viz yo niz mi, amaç la dı ğı
te mel iş le vi, MGK’ya kit le des te ği sağ lamak
ve bu des te ğin hü kü met for mü lü olarak
CHP-DSP-İP vb. güç bir li ğiy le “kü çük
kar deş” ola rak hü kü me te gel mek olan bu
ge ri ci stra te ji si ni, da yan dı rdı ğı man tık öğele
ri de esa sen ka ba ve çü rük. Da ha in ce
re viz yo nist tez ler ye ri ne, I. em per ya list
pay la şım sa va şı na suç or tak lı ğı ya par ken,
II. En ter nas yo na l’in re viz yo nist par ti le rinin,
kruş çev ci, üç dün ya cı vb. re viz yo nistle
rin ki dü ze yin de ve çü rük.
Her şey den ön ce, or du ve sos yal
de mok rat par ti ler DSP ve CHP ni te lik
de ğiş ti rip ge ri ci lik ten, ile ri ci ve dev rim ci
ni te li ğe dö nü şe mez ler. So mut ko şul lar da
da fa şist, ge ri ci özel lik ve iş lev le ri ni ak tifçe
oy nu yor lar.
Or du, iş bir lik çi te kel ci bur ju va zi ve
bü yük top rak sa hi bi ege men sı nıf la rın ik tida
rı nın te mel ku rum la rın dan en ön de ge leni
dir. Tür ki ye ve Ku zey Kür dis tan’da ki
em per ya list bo yun du ru ğun da ön de ge len
te mel da ya na ğı dır. Ta rih te oy na dı ğı ge ri ci
8
ro lü de bu iş le vi ve ni te li ğin den kay nak lanı
yor.
Ama, Pe rin çek rev iz yo nis ti nin üze ri ne
çok ça de ma go ji yap tı ğı gü nün so mut
ko şul la rın da ki ro lü de bun dan baş ka ne dir
ki?
Fa şist dik ta tör lü ğün kur ma yı MGK’nın
ege men gü cü olar ak ge ne ral ler (or du), 12
Ey lül fa şiz mi dö ne min de, ik ti dar te ke li ni
elin de tu tar ken, ik ti dar da “eğ len mek” için
dur mu yor du. İş çi sı nı fı, halk la rı ve dev rimci
ha re ke ti eze rek, iş bir lik çi te kel ci bur juva
zi ve bü yük top rak sa hip le ri ege men
sı nıf la rın po li tik ege men li ği ni (dev le ti ni)
ve ABD’ci em per ya list bo yun du ru ğu
pe kiş ti rdi, tah kim et ti, 12 Ey lül’cü par lamen
ter fa şist re ji min çer çe ve si ni, ana ya sası
nı çiz di.
Özal-ANAP hü kü met le ri, DYP-
SHP (CHP) hü kü met le ri dö nem le ri, yak laşık
12 yıl lık bu sü reç de, yi ne MGK’da
or du-hü kü met it ti fa kı nın fa şist dik ta tör lü ğü
yö net ti ği dö nem ler di. Te mel iç ve dış po liti
ka la rın da ağır lık lı ola rak Ge nel kur may’ın
ro lü ol du ğu gi bi, Kürt ulu sal dev ri mi ne ve
dev rim ci ha re ke te kar şı yü rü tü len sö mürge
ci sa vaş ve kontr ge ril la yön tem le ri ve
de va sa bo yut la ra ulaş tı rı lan fa şist sa vaş
ör güt le riy le, ya rı-as ke ri fa şist yö ne tim ler di
ve ge ne ral ler ağır lık lı rol oy nu yor lar dı.
Fa şist Ge ri ci Klik le rin İk ti dar
Da la şın da Kuy ruk çu luk
Ay dın lık re viz yo niz mi nin asıl umut landı
ğı ve üze ri ne stra te ji in şa et ti ği ‘96-’97
dö ne mi ne ge lin ce, Ge nel kur ma y’ın ön derli
ğin de or du, MGK’da ki ağır lı ğı ve gü cüyle,
gün lük po li tik mü ca de le ye ege men

sı nıf la rın baş lı ba şı na ay rı bir par ti si gi bi
çok da ha mü da ha le edi yor ve sis te min
bu na lı mı nı be lir li po li ti ka la rı iz le ye rek
gi der me ye ça lı şı yor.
‘91 De mi rel hü kü met le riy le baş la yan
sü reç te, “top ye kün sa vaş” sal dı rı la rı nın
yo ğun laş tı ğı sü reç te, or du nun fa şist sa va şı
yö net me de ön de ge len müt te fik kli ği Çiller-po
lis şef le ri kli ğiy di. Gü reş’in de da hil
ol du ğu bu klik, kontr ger il la yön tem ve
ör güt len me si yo ğun laş tık ça çok önem li bir
güç ka zan dı. Yal nız ca yö net me yön tem le rini,
kir li sa va şın en bar bar ve key fi yön temle
ri ni ege men sı nıf lar ve dev let adı na dizgin
len me miş çe si ne kul lan mak la kal ma dı.
Kul lan dık ça güç len di ve ik ti dar da la şın da
da güç len di.
Or du, 12 yıl dır sü ren sa va şın bu dö neme
cin de, sö mür ge ci sa vaş la, “eko no miksos
yal ve kül tü rel” oya la ma tak ti ği ni birleş
ti ren po li ti ka ya geç ti. Ge rek, ik ti dar
da la şın da “ra ki bi ni” güç süz leş tir mek,
ge rek se kit le le ri oya la ya rak pa si fi ze et mek
tak ti ği nin ge re ği ola rak, kontr ge ril la kat liam
la rı nın tüm yü kü nü Çil ler-po lis şef le ri
kli ği ne ve çe te le ri ne yük lü yor du, ama bu
kli ği güç süz dü şür me dı şın da önem li bir
ce za lan dır ma ve im ha ya da işi var dır madan,
hem dev le ti ak la ma hem de ik ti da rı nı
sür dür me po li ti ka sı iz le di.
İkin ci si, or du is la mi ge ri ci lik le de ik tida
ra or tak et me mek da la şı na gir me ih ti yacı
nı bu yıl lar da duy du. Ön ce ki sü reç ler
bo yun ca “ko mü niz me kar şı” dal ga kı ran bir
ge ri ci ide olo ji ve po li tik akım ola rak kışkır
tıp pa laz lan dır dı ğı, Kür dis tan ulu sal
dev ri mi ne kar şı hem hiz bi-kont ra hem de
dal ga kı ran ola rak kul lan dı ğı hal de, ‘95
Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi
9
se çim so nuç la rın dan iti ba ren ik ti dar te ke li
için “teh li ke li” gör me ye baş la dı. Ya nı sı ra
Ay dın lık re viz yo niz mi nin id di ala rı nın tersi
ne or du, ABD’ci Tür ki ye-İs ra il böl ge sel
it ti fa kın da baş ro lü oy na dı ve bu po li ti ka ya
pü rüz ola bi le ce ği ola sı lı ğıy la da RP’yi ve
pa nis la mist ge ri ci li ği ik ti dar or tak lı ğın dan
uzak laş tır ma tav rı ta kın ma ya, ama el bet te
ki esa sen ik ti dar te ke li nin kı rıl ma sı, da ha sı
or du gü cü nün elin den kay ma sı teh li ke le rine
ve ay rı ca ke ma list ide olo jik kay gı lar la
vb. RP ve pa nis la mist ge ri ci li ği ik ti dar
or tak lı ğın dan uzak laş tı rı yor ve güç süz leş tiri
yor. “Or du’nun, po li tik is lam ve ona deste
ği ni su nan mil yon lar ca in sa nın kar şı sı na
bir ha sım ola rak di kil me si, ge ne ral le rin
dev let yö ne ti min de ki po zis yon la rı nın da ha
faz la sor gu lan ma ya, tar tı şıl ma ya baş la ma sı
gi bi un sur lar kri zin ürün le ri dir… Ge ne raller,
ulus ye ri ne üm met kav ra mı nı te mel
ala rak Kürt ger çek li ği ni da ha ko lay di le
ge tir”en “ve en önem li si de si ya sal re ji min
de ğiş ti ril me si ta le bi ni yük sel te rek, ulu sal
mü ca de le ye do lay lı yar dım ve mo ral destek
te bu lun du ğu nu var say dı ğı po li tik is lamı
–stra te jik plan la rıy la da uyu şur bi çimde–
düş man ilan et miş ve ona kar şı her
dü zey de açık bir mü ca de le ye gi riş miştir.”
(MLKP II. Kong re Bel ge le ri, Sun
Ya yın cı lık, s. 238) Or du nun MASK’da,
ulu sal dev ri min ya nı sı ra bi rin ci teh dit
du ru mu na “ir ti ca”yı ge çir me si nin ne de ni
bu dur. Bu yol la ay rı ca kit le te me li ni de
ye ni den der li yor ve ge niş le ti yor.
Ger çek böy ley ken, Ge nel kur may’ın,
ik ti dar da la şı ne de niy le “ir ti ca”yı da bi rin ci
teh dit kap sa mı na al ma sı nın ile ri ci lik le,
dev rim ci lik le ne il gi si ola bi lir? Üs te lik

Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi
ay nı Ge nel kur may, sö mür ge ci kir li sa vaş
ve kont ra te rö rü nün ön plan da ki yö ne ti ci
kur ma yı dır ve sis te min mev cut bu na lı mı na
zor la yan Kürt ulu sal dev ri mi kar şı sın da
bur ju va re form ma nev ra sıy la mü da ha le
et me po li ti ka sı na bi le sa hip ol mak tan uzak
du ran öl çü de ka tı bir fa şist yö ne tim ser gile
mek te dir. Bes bel li ki, Pe rin çek re viz yonis
ti ik ti dar da la şın da “ir ti ca”ya kar şı bir
baş ka ge ri ci fa şist kli ğe or du ve ge ne ral le re
yas lan ma yı, böy le si bir ge ri ci kuy ruk çu luğu
dev rim ci lik di ye yut tur mak için,
MGK’nın ik ti da rı nı ko ru ma da la şı po li ti kası
na, ta rih sel ni te lik de ği şi mi, “cum hu ri yetin
dev rim ci dö ne min de ki”, “ge ri ci li ği yok
et me he de fi ne dön mek”, “bü tün de mok ratik
dev rim ci le rin özü olan ge ri ci lik üze rinde
dev rim ci dik ta dü şün ce si” (Ay dın lık,
Cum hu ri yet İçin Sol Güç bir li ği ekin den,
29 Ha zi ran 1997) ola rak gös ter mek te dir.
Kar şı dev rim ci Ay dın lık re viz yo niz mi,
bu uy du ruk te ze da ya na rak sı kıl ma dan,
“Bu de mek tir ki, ar tık or du, Kah ra man maraş,
Ço rum, Si vas’ta ol du ğu gi bi ge ri ci
te rö rü bir ba kı ma sey re den bir ta vır için de
ol ma ya cak” (agy.) al da tı cı de ma go ji si ni
ya pa bi li yor. İs la mi ge ri ci lik le ik ti dar da laşın
day ken, kit le des te ği ni ge niş let me tak tiği
ge re ği, is la mi ge ri ci kat li am la rı en gel leme
ye ge çi ci ola rak baş vu ra bi lir de. Ya da
ik ti dar da la şı sert le şir se pro vo ka tif kat liam
la ra gi ri şe bi lir de. Dev rim ci tu tu mun,
bu ger çe ği kit le le re kav rat mak ol ma sı
ge rek ti ği bir ya na, Kah ra man ma raş kat liam
cı la rı MHP’li fa şist çe te le rin kat li am
yap ma sı nı ni ye ve han gi ge rek çey le en gelle
ye cek or du? Tam ter si ne MHP’li ka til ler
sü rü sü nün dol dur du ğu özel tim le ri ve si ya-
10
si po li si, Ge nel kur may, Kürt hal kı nın ve
dev rim ci le rin im ha sın da bu gün de kul lanma
ya de vam et mi yor mu? Ge nel kur may,
MGSB’de, yal nız ca ül kü cü maf ya teh li kesi
ne işa ret ede rek, MHP’li le rin yal nız ca
ayak ta kı mı nı bi raz hi za ya ge tir mek, ama
ge ri si ni önü müz de ki sü reç te de fa şist ve
sö mür ge ci te rör de kul la na ca ğı nı gös ter miyor
mu?
Or du nun Kit le Des te ği ve İk ti dar
Ça tış ma sı İçin Ge ri ci Eği tim
Po li ti ka sı ve “Bo zuk Ge lir Da ğı lı mı”
De ma go ji si Üze ri ne Ay dın lık’ın
De ma go ji si
Kar şı dev rim ci Ay dın lık re viz yo niz minin
ge ri ci stra te ji si nin “dev rim ci lik”le kutsa
dı ğı MGK prog ra mın da ki, di ğer bir madde
olan eği tim so ru nun da da MGK’nın planı
ve prat iği nin özü, ra kip is la mi ge ri ci si
gru ba mu az zam ör güt len me ve kad ro olana
ğı sağ la yan okul ve kurs la rın bi raz
bu dan ma sı (İHL’le ri nin or ta bö lüm le ri nin
kal dı rıl ma sı ve ku ran kurs la rı nın de ne tim
al tı na alın ma sı) ama zo run lu din eği ti mi nin
bi le sür dü rül me si, di ni okul ve kurs la rın
bü yük bo yut la rıy la sür me si dir. Öte yan da 8
yıl ya pı lan zo run lu eği tim de içe rik ola rak
ge ri ci fa şist tir. Özel lik le Kür dis tan’da asimi
las yo nun yo ğun laş tı rıl ma sı özel he de fi
ta şı dı ğı gi bi, pa ra lı eği tim po li ti ka sı nın hızlan
dı rıl ma sı, emek çi halk ço cuk la rı nın
da ha ge niş kit le le ri nin ob jek tif ola rak po zitif
bi lim ler üze ri ne eği til me le ri ne yol
aç ma yı bi le en gel li yor. O hal de, Ay dınlık’ın
üze ri ne çok yay ga ra ko par dı ğı
MGK’nın eği tim ve kül tür po li ti ka sı, ge ri-

ci-fa şist ol du ğu gi bi, kont rol lü tu ta ca ğı
dü zey de is la mi ge ri ci li ği de içe ri yor.
Üs te lik, bur ju va ge ri ci li ği, va sıf lı iş çi
ve eği tim li bü rok ra si ye faz la ca ih ti yaç
duy du ğu za man lar da, kıs mi ve ge çi ci eğitim
se fer ber li ği po li ti ka sı iz le miş tir. (Burju
va zi, ge li şim dö nem le rin de, La tin Ame rika
ül ke le rin den, es ki Ha be şis tan’a ve
ABD’ci fa şist dik ta tör le rin ül ke si Gü ney
Ko re’ye de ğin, böy le si po li ti ka la rı iz le miştir.)
Ama, bu, em per ya list iş bir lik çi si bur juva
zi le rin, ge ri ci-fa şist içe rik te eği tim po liti
ka sı uy gu la dık la rı ger çe ği ni de ğiş tir mez,
on la rı “ile ri ci”, “dev rim ci” kıl maz.
Ge ne ral le rin eko no mik alan da “ge lir
da ğı lı mı nın dü zel til me si” yö nün de ve
he men her as ke ri mü da ha le ve dar be
dö nem le rin de baş vur du ğu, “ge lir da ğı lımın
da ki bo zuk luk dü zel til me li dir” de mago
ji si ni, kit le le ri et ki le me ye yö ne lik bu
de ma go ji yi, Ay dın lık re viz yo niz mi “dev letin
eko no mik po li ti ka sın da stra te ji de ği şikli
ği”, “50 yıl lık çiz gi nin de ğiş me si” ola rak
yut tur ma ya gi ri şi yor. Ama bu yet mez,
ba kın özel leş tir mey le “Cum hu ri yet eko nomi
si nin yı kı mı na kar şı tek bir cümle”
et me me niz ayıp olu yor(!) si te mi ni de
eleş ti ri ola rak ek sik et mi yor. Ay dın lık
re viz yo niz mi ne gö re, ge ne ral le rin em perya
list eko no mik po li ti ka la ra da en sa dık
yö ne ti ci le rin den ol ma la rı, hat ta önü müz deki
yıl la ra ay rı lan 150 mil ya r do la rı bu la cak
olan si lah sa na yi için, es ki MKE mo de linden
fark lı ola rak, em per ya list si lah lı te kelle
ri ile yer li iş bir lik çi şir ket le re bri fing verme
le ri, kü çük bir ku sur dur. O ka dar ku sur
“her dev rim ci re jim de” olur(!)
Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi
11
bur Kü ju va çük çev Bir re Ek le rin, sik mi, ABD ABD’ye ve em ve per ya list
“Ku Em zey”e per ya kar liz mle şı ta İş vır bir lik ala çi ca lik ğı, mi? mü ca de le
ede Ay ce ği dın bek lık, len fa şiz ti si min ni yay ve dı ge ğı ri gi ci bi, li ğin da öl ha çü- sı,
Kıb sü nü rıs, şim Kürt di ye de so ğin ru nu baş vb. em per ko nu ya lar list da (bu ba gün zı
em ABD) per düş ya list ma ler nın le iş bir (bu lik çi ara si da ol may efen la di öl le çer- ri
ABD’yle di, ona gö de) re tes tak pit tik te çe bu liş lu ki nur, ler den onun kay dı nak şın dalananki le ri sür ge tüş ri me ci le bi ri le de gör an mez ti em di. per ya Ge list ne ral mü ler, cade
Kürt le ola ulu rak sal gös so ru ter nun me da man –şim tı ğı di na gi de za rek ten
sa ka hip. pan ma ya doğ ru gi den– tak tik, Kıb rıs
so ru Bu nun kö da tü ün ise le ne kıs cek mi DCİSG po li ti ka stra fark te ji sin lı lı de ğı
ise, dı şın ge da, ne ral ABD le ri, em ya kın per ma ya cı list bir hay tarz dut da, la ABD rı nın
ve Tür “ye ki ye ni ve dün böl ya ge dü ze po ni”ne li ti ka la ta vır rıy la al ma hiç la bir rı
için fark lı ik lı na ğa et sa me hip ye de ça ğil lı şı ler. yor. On Bu lar, ha ma ABD rat
ça em ba per da ya kar list şı le dev ri nin rim en ci sa Ay dık dın iş lık bir re lik viz çi le yo ri niz- dir.
mi Ama ve Ay şe dın fi Pe lık rin re çek’in viz yo nist baş le lı ca ri, ar em gü per man ya la list rı
bir neo-li iki be ral nok eko ta da no mik top la po nı li yor ti ka la ki, ra, bun em per- lar,
MGK’ya ya liz me ve iliş iş kin bir lik po çi li le ti ka ri ne la rı kar nın şı de bü şif yük re daredicibe özel ler in lik dir le mek ri ni açı için, ğa da mü vu ca ru de yor. le pers pek ti fi
ye ri Ay ne; dın ağır lık sa re viz na yi yo ini niz “dün mi, ya Ge nel ser kur ma ye may’a si ne
ABD’nin tes lim eden ya bir nın Tür da ki yer ye iç al ge ma ri ya ci lik de le vam baş
et ede mek bi lir ten mi” vaz (agy.) ge çip di “par ye rek ça la em nan per maz ya list lum le lar re
dün kar şı ya mü sı”nda ca de (agy.) le yi şe yer ri at çı al mak ge ri ci ge li ğe rek dar ti ği be ni
izah in di rip eder in dir ken, me “bö me ye lü cü bağ lük, lı yor. Su ri İn ye dir des i yor te sa, ği
yü em zün per den ya list mi le ri teh des li ke tek li le ol me du, ye yok bi le sa ha Kör zır fez bir
sa man va tık! şın dan son ra ABD’nin Kür dis tan planı
nı Ay ha dın ya lık ta ge re çir viz me yo niz si ne min, de niy MGK’nın le mi” (agy.) dev-
di rim ye ci so cum ra rak, hu ri ye “bö tin lü de, cü ek lü sik ğü” gör kış dü kırt ğü tı baş ğı(!) lı-
için ca nok ABD’den ta ola rak, uzak “dış laş ma po li ya ti ka ik na aya et ğı me nın” ye
ça ol ma lı şı ma yor, sı em ve per “dış ya list bağ ba lan ğım tı da lı lık bu la ve nık sö lık mü ve rü
ne za af”a de niy ge le lin de ce. ğil.
Ya Ay nı dın sı ra, lık yu re ka viz rı yo da niz da mi de nin, ği nil üç di ği dün gi bi, ya
is te la ori mi si nin ge ri ye ci ni li ği tü re kış vi kır Ku tıp zey-Gü “bi rin ney ci teh te ori li ke” si;
ha dün li ne ya nın ge tir ve di Tür ği ki için ye’nin ABD’den ya rı-sö uzak mür ge laş (yemalani rı sö ge mür rek ti ge) ği ni ül söy ke ler le ye bur rek ju ik va na zi et le me riy ye le ve de
ça dev lı let şı yor. le riy Baş le, ta ABD MGK ve ve “em DYP’den, per ya list
ANAP’a, ku zey”e kar DSP’ye, şı, it ti CHP’ye fak kur ve ma RP’ye yı, iş bir de li ğin ği
ki yap mi ma si yı, iş bir stra lik çi, te ji ki si mi nin si oda uz la ğı şı na cı ko ol duk yu yor. la rı
için, Bu ra iç dan ge ha ri ci re li ket ği ve le, em Türk per ya iş bir liz lik me çi ba te ğım kel lı- ci

Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi
lı ğı bir bir le ri ne bağ lı ola rak tas fi ye et menin
an ti em per ya list dev ri min zo run lu gö revi
man tı ğı na ta ma men kar şıt bir man tık ve
gö rüş ser gi li yor. Oy sa tam da bu dev rim ci
man tık la an ti em per ya list de mok ra tik dev rime
yı ğın la rı se fer ber et mek, ba ğım sız devrim
ci çiz gi nin ge re ği dir.
Kar şı dev rim ci Pe rin çek re viz yo nis ti,
Ge nel kur ma y’ı an ti em per ya list ve an ti
ABD’ci gös ter mek için, da ya nak yap tı ğı
bir di ğer gö rüş de Bar za ni-Sad dam it ti fa kının
Tür ki ye sö mür ge ci le ri nin des te ğin de
sal dı rı sı nın Vi et nam’dan son ra ABD’nin
al dı ğı en bü yük boz gun ol du ğu dur. Tür kiye,
böy le si bir it ti fa ka gir di ği için de
ABD’den söz de ko pu yor, an ti em per ya list
bir ko nu ma gi ri yor te zi dir. Ki bu, hem
ya nıl tı cı ve hem de böl ge sel ge ri ci li ği kutsa
mak tır.
Gü ney ve özel lik le de Ku zey Kür dis tan
so ru nun da, ABD ile ge ne ral ler ve ege men
sı nıf la rın ge le nek sel dev let po li ti ka sı arasın
da ki önem li tak tik fark lı lık lar, Ay dın lık
re viz yo niz mi nin Tür ki ye ege men sı nıf la rının
söz de an ti em per ya list li ği ne da ya nak
yap tı ğı baş lı ca ko nu lar dan bi ri dir. Ge nel
tab lo için de kı sa ca bu ko nu ya da de ği nirsek,
MGK’nın stra te ji ve prog ra mı nın,
Ay dın lık re viz yo niz mi nin id di ası nın ter sine,
ge ri ci fa şist ni te li ği ra hat lık la gö rü le bilir.
MGK’nın, ‘96 Bar za ni-Sad dam it ti fa kı
des tek le di ği doğ ru bir tes pit ve za ten açıktır
da.
MGK ve Türk bur ju va zi si nin ge le neksel
dev let po li ti ka sı, ABD’nin ‘90’lar da ki
bu em per ya list po li ti ka sıy la şu ya da bu
öl çü de çe liş ti di ye, ne an ti em per ya list olur
ve ne bu ko nu da ne de bu ko nu dan ha re-
12
ket le iş çi sı nı fı ve halk ha re ke ti nin, sı nıf
iş bir li ği ve fa şiz me kuy ruk çu lu ğa düş me si
ön gö rü le bi lir!
Çün kü, bu gün gi de rek aza lan bu çe lişki
nin, Türk ege men sı nıf la rı ta ra fı da,
öz gül sö mür ge ci ge ri ci çı kar la rı nın po li tika
sı nı gü dü yor. Em per ya list efen di siy le
iş bir lik çi si ara sın da ki bu fark da, iş bir lik çinin
öz gül çı kar la rı, Gü ney’de fe de re ve ya
özerk bir Kürt “dev le ti” oluş ma sı nın,
Ku zey ’de de ay rı dev let eği li mi ni kış kır tır
ge rek çe siy le, ke sin lik le ez me yi ge rek ti riyor.
Bu nok ta da, da ha ABD ege men lik alanı
de ğil ken de, İran-Irak sa va şı sü re cin de
de 1983’ten baş la ya rak bir den faz la
Gü ney’i iş gal ha re ka tı na Türk sö mür ge cile
ri nin baş vur ma la rı nın bi rin cil ne de ni
buy du. Ve po li ti ka sı na ka rak te ri ni ve ren bu
ge rek çe dün de ge çer liy di, bu gün de da ha
faz la ge çer li dir.
Di ğer yan dan, MGK ve ege men sı nıf lar,
ABD’ci Tür ki ye-İs ra il böl ge sel it ti fa kı na
gir dik çe ve ABD, Kaf kas ya, Bal kan lar,
Or ta do ğu’da Tür ki ye’yi ta şe ron ola rak
da ha çok kul lan ma po li ti ka sı ge liş tir di ği şu
son yıl lar da, Gü ney ve Ku zey Kür dis tan’a
iliş kin em per ya list efen di-iş bir lik çi si arasın
da ki po li ti ka fark la rı da gi de rek ka pa nıyor.
Ni te kim, Sad dam-Bar za ni it ti fa kı nı
des tek le mek dı şın da, Gü ney’e yö ne lik
Türk ege men sı nıf la rı nın iş gal le ri ni, ABD
des tek le di ği gi bi, da ha da ile ri git ti. Türk
bur ju va sö mür ge ci le ri nin iş ga li ve An ka ra
sü re ci gö rüş me le ri, ABD ve Türk ege men
sı nıf la rı nın Gü ney po li ti ka sın da da he men
tü müy le bir leş tik le ri ni gös te ri yor. PKK’yi
im ha, Bar za ni et kin li ğin de ABD-Tür ki ye-
İn gil te re hi ma ye sin de özerk ve ya fe de re

ir Gü ney. Hat ta ABD, Gü ney’de Bar za ni-
Sad dam ha re ka tıy la kay bet ti ği ini s iya ti fi
Türk ege men le ri nin iş gal le ri ve ini si ya tifiy
le ye ni den ka zan dı. Ta bii Türk ege menle
ri nin ve MGK’nın bu nok ta ya gel me lerin
de üç böl ge ça pın da ABD ta şe ron lu ğu
po li ti ka sı nı be nim se me le ri, Or ta do ğu’da
ABD’ci Tür ki ye- İs ra il mih ve ri oluş tur mala
rı ve da ha sı Mu sul-Ker kük pet rol le ri ni
kap ma is te ği nin rol le ri ol du.
Pe ki, Türk ve di ğer ül ke ler Kür dis tan
il hak çı sı bur ju va zi le ri nin, bu böl ge sel ge rici-il
hak çı sö mür ge ci po li tik ala rı nın, ABD
ve ya baş ka bir em per ya list le çe liş me si hiçbir
şe kil de “ile ri ci”, “an ti em per ya list” kı lar
mı? Böl ge sel ge ri ci-fa şist güç ler, el bet te
böl ge ça pın da ve ya ulus la ra ra sı çap ta
em per ya list güç odak la rıy la re ka bet edemez
ler, bu ola nak sız dır. An cak, “ken di”
“ezi len ulus la rı nı” il hak çı-sö mür ge ci
bo yun du ruk al tın da tut ma da, ya da kü çük
ba zı “sı nır böl ge le ri”ne ya yıl ma da ki mi
za man em per ya list çat ış ma lar dan da ya rarla
na rak, “re ka bet” ede bi lir ler. Türk bur juva
zi si nin 1974 Ku zey Kıb rıs iş ga li, 1939
Ha tay il ha kı, En do nez ya bur ju va zi nin
‘70’li yıl lar da Do ğu Ti mor’u iş gal ve il hakı,
es ki Eti yop ya’nın Erit re’yi, es ki Gü ney
Af ri ka be yaz azın lık bur ju va zi si nin Namib
ya’yı il ha kı vb. bu nun ör nek le ri dir ler.
Ama na sıl ki, o il hak ve iş gal ler halk la rın
baş düş ma nı em per ya list le re rağ men ya pıldık
la rı za man da “ile ri ci” de ğil, ge ri ci-yayıl
ma cı olu yor lar sa ve iş çi sı nı fı ve halk lar,
bu iş gal le re kar şı mü ca de le yü rüt mez ler se
sos ya liz me ve dev rim mü ca de le si ne iha net
et miş sa yı lır lar sa, bü tün bun lar Türk
Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi
13
sö mür ge ci le ri nin Gü ney’i iş gal le ri için de
faz la sıy la ge çer li dir.
Ku zey so ru nun da da ABD git tik çe taktik
fark lı lı ğı nı bir ke na ra atı yor, MGK ve
fa şist dik ta tör lü ğün im ha ve ez mek po li tika
sın da, yal nız ca esas ta de ğil, tak tik ler de
de bir le şi yor. Bun da, ABD’nin, Kaf kas ya,
Or ta as ya ve Bal kan lar’da Tür ki ye’yi ta şeron
ola rak kul lan ma, Or ta do ğu’da da
ABD’ci Tür ki ye-İs ra il ge ri ci mih ve ri ni
kur ma sı nın be lir gin ro lü ol du. ABD,
Ku zey Kür dis tan’da ez me po li tik ası na
ek le me yi öner di ği re form lar tak ti ğin den
vaz geç ti. Ama vaz geç me yip sür dür sey di de
ABD’ci em per ya list çö kü şe kar şı Türk burju
va zi si nin sö mür ge ci sa va şı ve sö mür ge ci
bo yun du ru ğu nu sa vun mak –Ay dın lık
re viz yo niz mi nin iş çi sı nı fı na, halk la ra ve
ay dın la ra öner di ği bu dur– tam da en pes paye
sos yal-şo ve nizm ol mu yor mu? Bu ka ba
sos yal-şo ve niz mi, an ti em per ya list ola rak
gös ter mek, sos ya liz me, halk la rın an ti emper
ya list de mok ra tik dev ri mi ne iha net
de ğil mi dir? “Ken di” ge ne ra lle ri nin, De mirel
le ri nin, Çil ler le ri nin, Koç la rı nın, kan lı
suç la rı na suç or tak lı ğı de ğil mi dir? En
ABD uşa ğı Çil ler ve De mi rel, ge çen sü reçte
Kürt so ru nun da ABD’nin tak ti ğin den
fark lı ol du lar di ye, bu re viz yo nist le rin
on la rı “an ti em per ya list” ilan et me le ri
ge rek mi yor mu? Ki, De mi rel’i za ten an tiem
per ya list ilan et mek ten çe kin mi yor lar.
Gö rül dü ğü gi bi, Kürt so ru nun da (Güney
ve Ku zey) gi de rek aza lan ba zı fark lılık
lar, MGK’yı an ti em per ya list de an ti -
ABD’de kıl mı yor, kıl maz da. Ter si ne,
“böl ge sel çö züm” po li ti ka sı da iz le se,
ABD’yle bu so run da tam ça kış sa da, iz le-

Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi
di ği po li ti ka za ten sö mür ge ci sa vaş ve
ya yıl ma po li ti ka sı dır. So nuç ta, ya ABD’ye
ve ya baş ka bir ola sı ra kip em per ya list gruba
da ha çok bağ lan ma ya gö tü rür. Çün kü,
em per ya lizm ko şul la rın da ya rı sö mür ge
ege men sı nıf la rı an cak em per ya list sis tem
iliş ki le ri nin bir par ça sı ola rak ken di “il hak
alan la rı nı” el de tu ta bi lir ve kü çük çap lı
il hak la ra gi ri şe bi lir ler.
Kar şı dev rim ci Ay dın lık re viz yo niz mi,
Kürt so ru nu ve Kıb rıs so ru nun da, “ABD
da yat ma la rı nı boz ma ya” teş vik et me siy le,
MGK ve stra te ji si, em per ya lizm iş bir lik çili
ğin den çık maz, fa şist-ge ri ci ni te li ği de
de ğiş mez.
Ay dın lık re viz yo niz mi nin, Ge nel kurmay
ve Ece vit’in “böl ge sel mer kez li dış
po li ti ka ya yö nel me si”ni an ti em per ya list likle
ri nin bir ka nı tı gös te ri yor lar.
Kar şı dev rim ci Ay dın lık re viz yo nist le rinin,
üze ri ne çok de ma go ji yap tık la rı, “bölge
sel mer kez li dış po li ti ka”dan kas tet tik leri,
böl ge ül ke le riy le iş bir li ği ni esas al maktır.
Ken di öz gül çı kar la rın dan ha re ket le,
ABD em per ya liz mi nin Or ta do ğu’da ha kimi
ye ti ni pe kiş tir me si önün de, pü rüz çı karan
İran, Irak, Su ri ye ege men sı nıf la rı nın
po li ti ka la rı da an ti em per ya list de ğil dir.
Ama el bet te, İs ra il, Tür ki ye ege men sı nıfla
rı na ve Su udi, Ür dün kral la rı na gö re nispe
ten fark lı dü zey ler de iş bir lik çi po li ti ka lar
dır.
Tür ki ye ege men sı nıf la rı için de ge ne raller
öz gül çı kar lar ne de niy le ba zı za man larda
kıs men fark lı po li ti ka lar güt se ler de,
İran, Irak, Su ri ye gi bi gö re ce fark lı dü zeyler
de iş bir lik çi ler bi le de ğil ler. Ve do la yısıy
la ABD’nin ege men lik po li ti ka sıy la
14
çe li şen İran, Irak, Su ri ye’yle böl ge sel çap ta
it ti fak po li ti ka sı na as la sa hip de ğil ler. Kürt
so ru nu ve Irak’a as ke ri mü da ha le nin do zajın
da fark lı lık lar, Türk ege men le ri ni as la
İran, Irak, Su ri ye ile it ti fak po li ti ka sı na
gö tür müş de ğil. Ter si ne, Tür ki ye’yi
ABD’ci İs ra il-Tür ki ye it ti fa kı na so kan,
Bal kan lar, Kaf kas ya ve Or ta As ya’da ABD
ta şe ron lu ğu po li ti ka sı nı (So ma li’ye
ABD’ci iş gal gü cü ne ka tı lan as ke ri bir likle
rin ko mu ta nı nın Çe vik Bir ol du ğu, Ar navut
luk’a da mü da ha le gü cü gön der me ye
Ge nel kur may’ın da önem ver di ği ha tır lansın)
gü den, yal nız ca Çil ler, De mi rel vb.
de ğil dir, Ge nel kur may’dır da! Ay dın lık
re viz yo niz mi, ge ne ral le rin böl ge sel güç lerle
ABD’ci li ğin den fark lı it ti fak de ğil,
ABD’ci sal dır gan ve ma ce ra cı bir dış po liti
ka güt tü ğü nü, bun dan vaz ge çe me ye ce ği ni
giz le ye mez. Ama var sa ya lım İran ve Irak
ör nek le rin de gö rül dü ğü gi bi ol say dı bi le,
kar şı de vrim ci Ay dın lık re viz yo nist le ri nin
on la rı an ti em per ya list gös ter me le ri ni de,
ge ri ci iş bir li ği stra te ji si ni de hak lı kıl mazdı.
İran ge ri ci li ği, İran lı dev rim ci ler ce an tiem
per ya list ilan edi lip, iş bir li ği ne gi dil meli
dir, Ay dın lık re viz yo nist le ri nin ba kış açısı
na gö re.
Öte yan dan kar şı dev rim ci Ay dın lık
re viz yo niz mi, ABD iş bir li ğin den ko par mak
için “ik na et me ye” ça lış tı ğı MGK’ya önerdi
ği al ter na tif de, em per ya list dün ya nın
ege men gü cü ABD’ye kar şı, As ya’da oluşmak
ta olan Çin, Rus ya em per ya list güç
odak la rı na ve it ti fa kı na yas lan mak tır. Ya ni
re viz yo nist ler, MGK’nın an ti em per ya list
dev rim ci ka rak ter ka zan dı ğı ha ya li ni yaymak
la kal mı yor lar, Sad dam’ın ve İran mol-

la la rı nın kıs men yö nel dik le ri “ger çek çi”
bir po li ti ka da öne ri yor lar; Çin-Rus ya it tifa
kı na yas la na lım, oluş mak ta olan em perya
list le ra ra sı çe liş ki ve den ge ler den ya rarla
na lım!
“Çin Halk Cum hu ri ye ti, Rus ya ve
İran’la iyi iliş ki ler ge liş tir”il me li dir. “Ameri
ka, Av ru pa, As ya ara sın da ki den ge ler
Tür ki ye’ye ge niş bir ma nev ra ala nı aç mıştır.”
Tür ki ye “bu ala nı” da kul lan ma lı dır
(DCİSG). Kar şı dev rim ci Ay dın lık re viz yoniz
mi nin, an ti em per ya list li ği, em per ya list
sis te min ege men gü cü ne kar şı “da ha az
teh li ke li” em per ya list it ti fak güç le ri ne
da yan mak tan da ha ile ri de ğil dir.
So nuç ola rak, ge ne ral ler de, en ye ni
prog ram ve po li ti ka la rıy la, ABD em per yaliz
mi nin iş bir lik çi le ri dir ler. Ve bu nu, Or tado
ğu, Kaf kas ya, Bal kan lar, Or ta as ya, bölge
po li ti ka la rın da ol du ğu gi bi, AB’ye girmek,
NA TO üs le ri ni sür dür mek, as ke ri ve
di ğer ba ğım lı lık po li ti ka la rın da da ger çekleş
ti ri yor lar. Ne Ay dın lık’ın ik na sıy la ne de
şe ri at teh li ke si ne de niy le de ğiş tir me ye cekle
ri den li “bi lin ce” sa hip ler. Kar şı dev rim ci
Ay dın lık re viz yo niz mi, ge ri ci-fa şist ik ti dar
gü cü MGK’yı “dev rim ci” gös te re rek, an tiem
per ya list ola ca ğı de ma go ji si ya ya rak,
iş çi ve emek çi halk ha re ke ti ni, ile ri ci
ay dın la rı, sen di ka bü rok ra si si ni MGK’ya
bağ la ma ge ri ci ça ba sı nı ser gi li yor, o ka dar.
Kürt Ulu sal Dev ri mi Ay dın lık
Re viz yo niz mi İçin de Bi rin cil Teh dit
Kürt ulu sal so ru nun da, ge rek 28 Şu bat
Ka rar la rı, ge rek se Mil li Gü ven lik Si ya set
Bel ge si (MGSB), bu so ru nu ve ulu sal devri
mi “bö lü cü lük” ni te le me siy le “bi rincil”
teh dit ola rak he def al ma ya de vam edi-
Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi
15
yor. Bu nu çok iyi bi len Ay dın lık re viz yoniz
mi, MGK prog ra mı nı dev rim ci stra te ji
ve prog ram ola rak kut sa ma ya de vam ediyor.
Oy sa, bu gün fa şist dik ta tör lü ğe ve
em per ya liz me kar şı mü ca de le nin, öne
çı kıp dev rim ola rak pat lak ve ren Kürt ulusal
so ru nu ol du ğu na gö re, her kim ki,
bu gün bu so run da Kürt ulu sal öz gür lü ğü nü
sa vun mu yor ve mü ca de le et mi yor sa, tu tar lı
de mok rat bi le de ğil dir. Bu öl çüt, “dev rim”
ve “sos ya lizm” id di asıy la or ta ya çı kan parti
ve ör güt ler için yüz kat da ha ge çer li dir.
Ama, kar şı dev rim ci Ay dın lık re viz yoniz
mi, Kürt ulu sal so ru nun da, “ulu sal
öz gür lü ğü” red det mek le kal ma mak ta, sosyal
şo ve niz min en ka ba bi çim le ri ni sa vuna
rak, Kürt ulu su na öz gür lük ta le bi nin ve
Kürt ulu sal dev ri mi nin kar şı cep he sin de
yer al mak tan ge ri dur mu yor. Bu ra da ge nişçe
aça ma sak bi le kı sa ca Ay dın lık re viz yoniz
mi nin bu sos yal- şo ven ge ri ci tez le ri
şöy le dir:
ABD ve em per ya list ye ni dün ya dü ze ni,
mil li yet çi ça tış ma la rı dün ya ça pın da kış kırta
rak, ken di ege men li ği nin ara cı yap ma
stra te ji si iz le di ği için, “ezi len Gü ney”in
için de ki u lu sal öz gür lük mü ca de le le ri
“em per ya list Ku zey”in ye ni dün ya dü ze ni
sal dı rı sı nın oyu nu na gel mek tir. Di ğer ba zı
böl ge ler de bu böy le ol du ğu gi bi, Ku zey ve
Gü ney Kür dis tan’da da böy le dir. Üs te lik
1991 yı lın dan bu ya na Kürt ulu sal so ru nu
“ulus la ra ra sı laş mış tır”, ya ni ABD em perya
liz mi nin söz de “Kür dis tan pla nı”nın bir
par ça sı ha li ne gel miş tir. De mi rel ve Pe rinçek’in
or tak tes pi ti de “Ba tı Tür ki ye’yi
böl me”ye, “ye ni bir Sevr da yat ma ya” ça lı-

Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi
şı yor bi çi min de. O hal de, öz gür lük mü cade
le si, ABD em per ya liz mi nin ve em per yalist
“Ba tı’nın Tür ki ye’yi böl me” pla nı nın,
ABD’nin “Kür dis tan pla nı”nın bir par ça sıdır.
Öy le ki MGK, “Ba tı’yı” sa vun mak la
“ABD’nin vaz ge çe me di ği ‘Kür dis tan’ proje
si nin içer di ği teh dit(i) ne ya zık ki görmez
den gel”mek te dir. (Pe rin çek, 9 Ka sım
1997, Ay dın lık) Ya ni, “bö lü cü lük” o den li
bü yük bir teh li ke dir ki, ABD bi le, em perya
list ol ma sın dan da ha çok bö lü cü lük tehli
ke si ni bü yüt tü ğü için ken di siy le mü ca dele
edil me li, “Ba tı’lı olun ma ma lı dır”.
Oy sa, Kür dis tan’ı sö mür ge ci bo yun duruk
al tın da tu tan Türk iş bir lik çi te kel ci burju
va zi si ve dev le ti, bu nu an cak em per ya list
sis te me ek lem len di ği için ya pa bil mek te ve
sü r dü re bil mek te dir. Kür dis tan so ru nu za ten
“ulu s la ra ra sı” bir özel lik ta şı yor. Ya ni Kürdis
tan öz gür lük mü ca de le si ne ka dar an tiem
per ya li st ka rar lı ğa da sa hip ola bi lir se,
Türk bur juv azi si nin sö mür ge ci bo yun du ruğu
nu o ka dar yı ka cak tu tar lı lı ğa ve ra di kalli
ğe sa hip ola bi lir. Yi ne ne den li sı nıf sal
mü ca de le bo yu tuy la güç lü olur sa o den li
Türk bur ju va sö mür ge ci li ği ve onu aya k ta
tu tan em per ya list he ge mon ya cı lı ğa kar şı
kök lü, ra di kal dev rim ci rol oy na ya bi lir. Ve
bur adan Kürt ulu sal öz gür lük mü ca de le si
ne den li tu tar lı dev rim ci li ğe, ulu sal öz gürlü
ğü ka zan ma tu tar lı lı ğı na sa hip se o den li
an ti em per ya li st de mok ra tik dev rim ci dir ve
ko mü nist pro let ar ya nın o den li stra te jik
müt te fi ki dir so nu cu çı kar. Bu ba kım dan,
dev rim ci pro le tar ya, Kürt ulu su üze rin de ki
Türk bur ju va zi sin in sö mür ge ci bo yun du ruğu
ve em per ya list ha ge mon ya nın yer le bir
edil me si, ba ğım sız dev let kur ma öz gür lü-
16
ğü nün ger çek leş me si ni sa vu nur ve Kürt
ulu sal dev ri mi ni sis tem li ce bu yön de des tekler.
Öz gür ulus la rın gö nül lü fe de ra tif birli
ği,ay rı dev let kur ma öz gür lü ğün ü sa vunmak
ta ka rar lı ol ma yı en kü çük bir şe kil de
za yıf lat ma ma lı, za yı f lat maz. Em per ya li st
ve ege men sö mür ge ci sı nır la rı dev rim ci
pro le tar ya as la sa vun maz. Ay dın lık re v izyo
niz mi nin “Em per ya lizm böl mek is ti yor”,
“Sevr’i da ya tı yor” uy du ruk tes pi tiy le
“Mi sak-ı Mil li”nin bo zul ma ma sı nı, “sı nırla
rın bo zul ma ma sı nı” sa vun mak Türk burju
va zi si nin ge ri ci, il hak çı, sö mür ge ci
bo yun du ru ğu nu sa vun mak tan baş ka hiç bir
şey de ğil dir.
Kı sa ca sı Ay dın lık re viz yo niz mi, çö züm
ola rak da, Mus ta fa Ke mal’in ve Lo zan’da
İnö nü’nün söy le di ği, da ha çok da Kürt le rin
ya şa dı ğı böl ge ler üze rin de ki bo yun du ruk
“hak kı”nın ge rek çe si yap tık la rı la fız la rı,
Kürt ulu sal so ru nu nu çöz me nin te me li yapmak
tan ge ri dur mu yor.
Da ha da il gin ci, Ay dın lık re viz yo niz mi,
Kürt ulu su nun il hak çı la rı na işi ha va le eden
“böl ge sel çö züm” öne ri yor. “Tür ki ye, İran,
Irak, Su ri ye, Kürt ör güt le ri yan ya na gel meli,an
laş maz lık la rı ve öz el lik le Kürt so ru nunu
ba rış çı yol la rdan ulu sal eşit lik ve öz gürlük
il ke si ışı ğın da çöz me li dir ler.” (İP 3.
Kongr e Ra po ru, Te ori, s. 127)
Tü rk, İran, Irak, Su ri ye bur ju va zi le rinin,
Kürt ulu sal so ru nun da, işi ne gel di ği
za man “ken di kö le si Kür dü ez mek, ça tış tığı
kom şu il hak çı nın Kür dü nü bi raz kış kırtmak”,
ama ulu sal öz gü rlük çok yak laş tığın
da üç lü-dört lü böl ge sel zir ve ler le
“bi rlik te ez mek” po li ti ka sı iz le dik le ri,
de ney le rle ve ağır kan ve gö z ya şı na yol

açan so nuç la rıy la, bi li ni yor. Kürt ulu sal
ör güt le ri nin bu böl ge sel il hak çı, sö mür gec i
bur ju va zi ler le an la şa rak çöz me si ni um mak
ve sun mak, Ba sk tü rü bur ju va bir çö zümden
de çok çok ge ri gü dük bur ju va re formcu
“çö züm”ler le, kat li am lar ara sın da Kürt
ulu su nun yok sul hal kı nı oya la mak, dev rim
ci ulu sal g üç le ri ve po tan si ye li ni ez mek
de mek tir. An la şı lan Pe rin çek re viz yo nis ti,
Kürt le rin il hak çı la rı nın “bir lik te ez me si ve
bi rlik te gü dük re form lar la al dat ma” sın dan
ya na. Ama on la rdan tek fark ola rak kom şu
il hak çı la rın bi rbir le ri nin “ezi len Kür dü nü”
kış kırt ma sın dan as la ya na de ğil.
Ay dın lı k re viz yo niz mi Kürt ulu sal so runun
da “sol” ke ma list le rin son de re ce ka ba
sos yal-şo ve nist gö rüş le ri ne ve tav rı na
sa hip ol du ğu için, MGK’nın “ez mek” ve
Gü ne y’i iş gal po li ti ka sı na onay ve ri yor. Bu
ne den le 28 Ocak MGK ka rar la rı nın Kürt
ulu sal so ru nu na iliş kin, “Bö lü cü lük”ü
bi rin ci l de re ce den teh dit gö rüp he def al ması
nı iç ten lik le be nim si yor. Pe rin çek, Mil li
Gü ven lik Si ya set Bel ge si’n de (MGSB),
“ka mu sal ala na kay ma mak ko şu luy la
ma hal li ve kül tü rel özel lik le rin ge liş ti rilme
si ne yö ne lik dü zen le me ler”den sö zetme
si ni ise MGK’nın “de mok ra tik çö zümle
re” ge le ce ği nin ka nı tı gös te ri yor. “Bu
yö ne li şi sek te ye uğ ra tan PKK’nin, bü yük
dev let le rin Kürt so ru nu na mü da ha le le ri ni
kış kır tan uy gu la ma la rı dır” (Ay dın lık, 9
Ka sım ‘97) di ye rek MGK’dan ya na ta vır
ala bi li yor.
Oy sa, MGK’nın MGSB’nde ki bu öne risi,
ulu sal dev rim ci mü ca de le nin kit le te meli
ni da ralt ma tak tik le ri nin bir par ça sı dır.
Da ha ön ce “eko no mik, sos yal, kül tü rel ted-
Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi
17
bir ler” söy le mi nin, Türk bur ju va zi si ne
Kür dis tan’dan ucuz iş gü cü sö mü rü sü
ol ana ğı ve ya tı rım teş vik le rin den son ra,
şim di kül tü rel alan da ki tak ti ği ek li yor.
Dev let ve be le di ye gi bi ka mu sal alan da
ol ma ma sı ko şu luy la özel dil kurs la rı, kültü
rel kurs lar vb. ge liş ti ri le rek, kit le te me lini
da ral ta rak, PKK ve ulu sal öz gür lük
mü ca de le si ni ez me yi ko lay laş tır ma tak ti ğidir.
Re form lar la dev ri mi sön dür me tak ti ği
bi le de ğil. Pe rin çek, bu nu baş la yan
“de mok ra tik çö zü mün” ka nı tı gös te re rek,
ay nı tak ti ği n al da tı cı lı ğı nı güç len dir me ye
ça lı şı yor. Özet ola rak, Ay dın lık re viz yo nizmi
nin DCİSG stra te ji si, ge ri ci ve eh ven-i
şer bir fa şizm le iş bir li ği ve bu iş bir li ği nin
al da tı cı da ya ndık la rı tez ler den olu şu yor.
Gö rül dü ğü gi bi MGK ve or du, ba zı po li tika
de ği şik lik le riy le as la “ile ri ci”, “dev rimci”
ol ma mış lar dır.
Ger çek du rum bam baş ka dır. Türk burju
va zi si nin fa şist ege men lik sis te mi nin
yö ne tim bu na lı mı nın de rin le şe rek sür dü ğü
bu gün kü ko şul lar da, ege men sı nıf la rın en
ör güt lü gü cü MGK ve or du öne çık mak tadır.
Or du, yal nız ca te mel so run lar da de ğil,
gün cel po li ti k so run lar da da po li tik mü cade
le ye ka tıl mak ta, “po li tik bir par ti” gö revi
ni de üst le ne rek yü rüt me işi nin gün lük
yön len di ril me si gö re vi ni yap mak ta dır.
MGK, bu gö re vi ni ye ri ne ge ti rir ken,
es ki po li ti ka lar dan bir kıs mı nı de ğiş ti re rek,
dev le ti res to re ede rek bu na lım dan ge ri ci
fa şist çö züm ler le, ken di kli ği nin ik ti dar
te ke li ni de ko ru ya rak çık ma ya ve kit le
te me li ni ge niş let me ye ça lı şı yor. Bu yol la
dev rim ci ha re ke ti ve Kürt ulu sal dev ri mi ni
ez me ye ça lı şı yor.

Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi
MGK ve ge ne ral ler, dış “teh dit gü neyde”
tes pi ti ni, şo ve nist ça tış ma lar ve
ABD’nin ta şe ron lu ğu po li ti ka sı nı sür dü rüyor
lar. İç teh dit tes pi tin de, ‘80 ön ce si bi rincil
ola rak dış kay nak lı ko mü nizm ola rak
gör dük le ri hal de bu gün Kürt ulu sal dev rimi
ni ve PKK’yi bi rin cil teh dit gö rü yor lar.
Ama di ğer dev rim ci ha re ke ti -güç za yıf lı ğı
ne de niy le-yal nız ca teh dit gör mek le ye ti niyor
lar. Bes bel li ki “ir ti ca”yı ik ti dar te ke li ni
yi tir me “açık ve ya kın teh li ke”si ne de niy le
bi rin cil teh dit gö rü yor lar, ik ti dar da la şın da
güç ten dü şür me po li ti ka sı iz li yor lar, iz leye
cek ler. Ra kip Çil ler, po lis şef le ri kli ği ve
is lam cı ge ri ci kli ğe kar şı ça tış ma la rı nı,
ay nı za man da dev le tin kit le te me li ni ge nişlet
me ve res to re et me nin ara cı ya pı yor lar.
Bü tün bun lar, ay nı za man da hem dev let
güç le ri ni ken di de ne tim le ri al tın da top lamak,
hem de ege men sı nıf ve bur ju va parti
le ri, da ha ka bul gö rür fa şist yö ne tim
bi çim le ri doğ rul tu sun da yön len dir mek,
ke ma liz mi ye ni den yük selt mek ve “ül kü cü
maf ya” ve “ırk çı mil li yet çi li ği” diz gin lemek
de mek tir. Ki, dev le ti res to re et mek
kap sa mın da dır ve yü rüt me yi doğ ru dan
yö net mek tir. MASK, MGSB, BKYM, devlet
kad ro la rı nın or du aka de mi sin ce eği tim
vb. hep si bu kap sam da dır. “İlk de fa iç tehdit”
be lirt me ye bü yük önem ver me le ri de
bu kap sam da dır. Bu, da ha ka bul gö rür
gö rü nüm ve ren fa şist dik ta tör lük ve stra teji
si de mek tir. Ha tır lat mak ge re kir ki, ‘96
ba şın da ANA YOL’u kur dur tan lar ve ikin ci
top ye kün sal dı rı stra te ji si ni baş la tan lar da
ge na ral ler dir. Ay dın lık re viz yo niz mi nin
DİSK ve Türk-İş yö ne tim le ri nin yap tık la rı
gi bi, or du nun bu stra te ji siy le iş bir li ği
18
ön gör mek ve yap mak, yal nız ca sı nıf iş birli
ği de de ğil, eh ve n-i şer bir fa şist dik ta törlük
le iş bir li ği dir. İş çi sı nı fı na ve emek çi
kit le le re, fa şist dik ta tör lük le iş bir li ği ni
öğüt le mek tir, on la rı iş bir li ği ne çek mek
ge ri ci p ra ti ği dir. Türk-İş ve DİSK yö ne ti cile
ri, bu ge ri ci iş bir li ği ni açık ça sa vun dukla
rı gi bi, ge rek çe le rin den bi ri ola rak, or dunun
as ke ri dar be yap ma sı nı ön le me yi de
ile ri sü rü yor lar. Kar şı dev rim ci Ay dın lık
re viz yo nist le ri de, bu ge ri ci iş bir li ği nin
ge rek çe le rin den bi ri ola rak, “yok sa dar be
ge lir” kor ku su nu ile ri sür mek ten ge ri durmu
yor lar: “Böy le ce ilk se çim de Dev rim ci
Cum hu ri yet Prog ra mı, tek ba şı na ik ti da ra
ge lir ve bir as ke ri mü da ha le nin ze mi ni kalkar”
(DCİSG). Eh ven-i şer fa şizm üze ri ne
bir le şen ler, ge rek çe ler de bi le ay nı la şı yorlar.
MGK, dev le ti res to re de eden bu stra teji
sin de, sol ha re ke ti de, re form cu dev rim ci
ay rış ma sı na da ha çok sok mak ve re form cu
so lu bu ko şul lar da “de mok ra tik lik” gös teri
si ne ek lem le mek ta kti ği ni de gü dü yor,
an la şı lan da ha çok gü de cek de.
DSP, CHP, İP Güç bir li ği:
Fa şiz min Sa ca ya ca ğı, Kit le
Da ya na ğı, Kal dı ra cı
Ay dın lık re viz yo niz mi, “kü çük kar deş”
ola rak, DSP ve CHP’yi güç bir li ği ku rup
se çim ka za na rak, MGK ve or du stra te ji sinin
“Dev rim ci Cum hu ri yet”in hü kü me ti
ol ma ya ik na et me ye ça lı şı yor.
Sos yal de mok rat par ti ler ola rak CHP ve
DSP, 12 Ey lül fa şiz mi son ra sı, ama özel likle
de 80’li yıl la rın ikin ci ya rı sın dan bu ya n
da ha da ge ri ci leş ti ler. Bur ju va de mok ra si si

la fız la rıy la da di le ge tir dik le ri prog ram la rını
da kat la yıp bir ke na ra at tı lar. Laf zı olarak
bi le di le ge tir mek ten “mil li mu ta ba kat”
için vaz geç ti ler. Bu, sı nıf mü ca de le sin de,
fa şist dik ta tör lü ğe kar şı mü ca de le de, han gi
cep he de ve na sıl bir yer al dık la rı ko nu sunda
da böy le ol du ve rast lan tı sal de ğil dir.
CHP (SHP), 1991’den ‘95’e, fa şist dikta
tör lü ğün ve sö mür ge ci sa va şın en kan lı
ve en kir li dö ne mi nin hü kü met or ta ğı
ol mak tan, ya ni ön de ge len suç or ta ğı
ol mak tan ge ri dur ma dı. Ger çek prog ra mının
eli kan lı fa şist dik ta tör lü ğe ve sö mürge
ci özel sa va şa, kol tuk değ nek li ği ol du ğunu
pra ti ğiy le ser gi le di. Ya nı sı ra, ABD ve
Av ru pa lı em per ya list ler le on la rın neo-li beral
eko no mi po li ti ka la rıy la, dün ya halk la rına
sal dı rı la rıy la iş bir li ği için de ola ca ğı nı
gös ter di.
DSP ise, an ti-ko mü nist ge li şi miy le,
fa şist dik ta tör lü ğü, hü kü met dı şın day ken
de des tek le yen pra ti ğiy le, sö mür ge ci sa vaşta
özel tim le ri ilk öne ren par ti ler den bi ri
ol ma sıy la, şim di de ANA SOL-D fa şist
hü kü me ti nin ikin ci par ti si ol ma sıy la, ge ri ci
çiz gi si ni ser gi li yor.
Bu du rum, sos yal de mok ra si nin bur ju va
sı nıf ni te li ğiy le ta ma men uyum ha lin de dir.
CHP ve DSP’nin fa şist dik ta tör lü ğün
hü kü met le ri için de ye r al dık la rı, fa şizm le
ve em per ya lizm le iş bir li ği için de ol duk la rı
ve emek çi kit le le ri bu çiz gi ye çek me ye
ça lış tık la rı için, bur ju va de mok ra si si iz lemek
ten da ha da ge ri ci bir çiz gi ye kay dıkla
rı açık tır. Bu ay nı za man da, bur ju va li beral
po li tik çiz gi de ki par ti le rin, gün cel dünya
ve Tür ki ye ko şul la rın da ka çı nıl maz ola-
Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi
19
rak va ra cak la rı ge ri ci li ğin ren gi ni de gös teri
yor.
Ay dın lık re viz yo niz mi, şim di CHP-
DSP-İP güç bir li ğiy le hü kü met stra te ji si
iz li yor ve iş çi sı nı fı ile emek çi le re, kit le
ör güt le ri ne bu he def et ra fın da top lan ma yı
öğüt lü yor. Bu nu da “Dev rim ci Cum hu riyet”
stra te ji si ola rak kut su yor. Kuş ku suz
bu ge ri ci lik le iş bir li ği ge ri ci stra te ji si nin
iki te mel po li ti ka sın dan ikin ci si dir ve
bi rin ci si ne da ya nı la rak in şa edi li yor. Bi rinci
te mel öge, ge ne ral ler ve or du nun,
eh ven-i şer bir fa şizm le dev le ti res to re
et me stra te ji siy le iş bir li ği dir. Ay dın lık-İP
re viz yo niz mi, bu nu esas alı yor ve bu te mel
üze rin de ikin ci si ni, ya ni bi rin ci ye en ide al
hü kü met bi çi mi öne ri yor ve oluş tur ma ya
ça lı şı yor: DSP-CHP-İP güç bir li ği hü kü meti!
Ay dın lık re viz yo niz mi, bu hü kü me tin
da ya na ca ğı asıl gü cün or du ola ca ğı nı
-or du nun söz de dev rim ci ni te li ğe ka vuş tuğu
de ma go ji si ni ger çek sa ya rak da -açık ça
di le ge ti ri yor:
“Tür ki ye’de ar tık dev rim ci cum hu ri yet
prog ra mı nı uy gu la ya cak bir ik ti da rın or dusu
var dır.” (aç PD) (DCİSG, Do ğu Pe rinçek)
Pe rin çek, “mer kez sağ”ın çiz gi si iti barıy
la MGK’nın “ye ni” stra te ji si ne uy gun
hü kü met ola ma ya ca ğı nı vur gu la ya rak
ge ne ral le ri, CHP-DSP’yi “sol güç bir li ği”
hü kü me ti ör güt le mek için ik na ya ça lı şı yor.
Pe rin çek, Ge nel kur may ve or du stra te jisi
ne bağ lı lı ğı nı ka nıt la mak için, bu gün kü
ANAP-DSP-DTP hü kü me ti ne de olum suz
bak mı yor. Or du stra te ji si ni iyi sa vu na madı
ğı ve sa vu na ma ya ca ğı için eleş ti ri yor.

Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi
Ama, or du stra te ji si ne bu hü kü me tin da ha
uy gun ha le gel me si için ça ba har ca dı ğı nı
da, CHP’nin de hü kü me te ka tıl ma sı ge rekti
ği ni söy le ye rek ka nıt la mış olu yor: “CHP,
bu hü kü met te yer al say dı, DSP ile or tak
pra tik le re gi rer, ay nı so rum lu luk la rı pay laşır
dı. İki par ti nin hü kü met or tak lı ğı, hem
hü kü me tin uy gu la ma la rı hem de sol güçbir
li ği nin ku rul ma sı için iyi olur du. Ne var
ki, bu olum suz luk önü müz de ki dö nem
gi de ri le bi lir.” (D. Pe rin çek, Te ori, sa yı 93,
sf. 52)
Ama, el bet te Ay dın lık re viz yo niz mi ideal
amaç ola rak, 2000 yı lı nın baş la rın da
se çim ka za na rak ku rul mak üze re DSP-
CHP-İP güç bir li ği ön gö rü yor. Kit le le ri, kitle
ör güt le ri ni bu al ter na tif için güç bir li ği ne
ça ğı rı yor.
Pe rin çek, DSP ve CHP’nin şim di ki
ko nu mu nu, or du dan da ge ri gö re rek eleş tiri
yor, böy le ce “kü çük kar deş” ola rak on ları,
or du stra te ji si, söz de “Dev rim ci Cum huri
yet” stra te ji si ko nu mu na iler let me ye ça lışı
yor.
“Bu prog ram, or du nun bu gün ta nım ladı
ğı ek sik ler ve tu tar sız lık lar içe ren ha liy le
bi le, CHP ve DSP’nin so lun da dır.” (agy)
Ama her iki par ti nin “ke ma list dev rim”
ge le ne ği doğ rul tu sun da de ği şe ce ğin den
umut lu;
“Or du, el li yıl dır mer kez sa ğın gü cüydü.
Bu gün Cum hu ri yet Dev ri mi yıl la rın daki
ko nu mu na yö ne le bil di ği ne gö re, ay nı
di na miz mi DSP ve CHP’den bek le ye mez
mi yiz? (...) Ni te kim hem DSP, hem CHP,
hem de Ata türk çü Dü şün ce Der nek le ri safla
rın da ke ma list dev rim ge le ne ği nin canlan
dı ğı nı gö rü yo ruz (…) Bu ger çek le ri hiç
20
kuş ku suz DSP ve CHP’nin bi ri kim li ön derle
ri de gö re cek ler dir.” (agy)
Pe rin çek, bu “umu du” doğ rul tu sun da,
or du nun şu an iz le di ği res to ras yon bi çim lerin
den bi ri olan “mer kez sağ” ve “mer kez
sol”u ken di iç le rin de bir leş tir mek po li ti kası
nın ya rar sız lı ğı na ge ne ral le ri, DSP-CHP
ve ADD’yi vb. ik na et me ye ça lı şı yor. “Bu
ko şul lar da, bu gün en ge çer siz ve en an lamsız
ta lep, mer kez sağ ve mer kez sol dan birleş
me le ri ni is te mek tir.” (agy)
Böy le ce, Ay dın lık re viz yo niz mi, or du
stra te ji siy le te mel it ti fak için de ve esa sen
ona da ya na rak DSP-CHP-İP (ve ka tı la cak
baş ka söz de “sol” par ti ler) sol güç bir li ği ve
hü kü me ti al ter na ti fin de “ka rar lı” dav ra nıyor.
Ama za ten “ka rar lı” olu nan bu al ter nati
fin ken di si ge ri ci bir al ter na tif de ğil mi?
CHP ve DSP’nin bur ju va po li tik li be ra lizm
çiz gi sin den ka çı nıl maz ola rak fa şizm le
uz laş ma ve iş bir li ği ge ri ci çiz gi si ne kaydık
la rı bu gün kü dün ya ve Tür ki ye ko şul ların
da, on lar la stra te jik güç bir li ği ve it ti fak
an cak ge ri ci bir it ti fak ola bi lir, dev le tin
eh ven-i şer bir fa şist bi çim de res to ras yo nunun
ara cı ol mak tan baş ka hiç bir iş le ve
sa hip ola maz.
El bet te or dun un dev le ti res to re stra te ji si
ge ri ci-fa şist ka rak ter de ol du ğu için, bu nunla
iş bir li ği an cak ge ri ci ka rak ter de olur ve
ge ri ci so nuç lar ve rir. Ay dın lık re viz yo nizmi
nin stra te ji si ön ce lik le bu ne den le, ama
ay nı za man da DSP, CHP, İP se çim ve
hü kü met te iş bir li ği ön gör dü ğü için de ge rici
dir. Da ha ge ri ci bir çiz gi ye gel miş olan
CHP ve DSP an ti em per ya lizm, dev rim ci
de mok ra si, Kürt ulu sal so ru nu ve di ğer

te mel so run lar da ge ri ci prog ram ve pra tikle
re sa hip tir ler. Ve bu nu 30 yıl lık dö nem
bo yun ca ka nıt la dık la rı gi bi fa şist dik ta törlü
ğün DYP-SHP(CHP) ve ANAP-DSP-
DTP ko alis yon hü kü met le rin de gö rev
ya pa rak da çok da ha faz la sıy la ka nıt la dı lar.
DSP ve CHP, yal nız ca Pe rin çek’in on ları
ile ri ci, an ti em per ya list ya pa ma ya ca ğı
ger çe ği ne de niy le de ğil, ge ri ci ni te lik le ri
ne de niy le “ile ri ci”, an ti em per ya list” olamaz
lar. Po li tik mü ca de le so mut ol gu lar
üze ri ne yü rü tü lür, ge ri ci lik üre ten ha yal ler
üze ri ne de ğil. Bu par ti le rin kay nak lan dı ğı
ke ma list ler, em per ya list iş ga le kar şı sa vaşta
cı lız an ti em per ya list özel lik ler ta şı yan
ko nu mu, da ha ‘20’li yıl lar so na er me mişken,
ge ri ci li ğe dö nüş tü. Eğer Bay kal bu gün
ANAP ka dar neo-li be ral em per ya list ekono
mik po li ti ka lar sa vu nu yor sa, Ece vit,
Tür keş’e ya kın bir ırk çı şo ve niz mi, pan türkiz
mi sa vu nu yor sa, bun lar ge ri ci leş me
de re ce le ri hak kın da ye te rin ce fi kir ve ri yor.
Or du stra te ji si ve te mel it ti fa kı ile CHP-
DSP-İP ve di ğer par ti le rin ko alis yo nu, yalnız
ca ge ri ci bir ik ti dar olur. Üs te lik bur ju va
de mok ra si si dü ze yin de bir ge ri ci lik bi le
de ğil. Ya ni Pe rin çek, Gon za les, Pa pand reau
çiz gi sin de bir bur ju va de mok ra si si strate
ji si id di asıy la bi le or ta ya çı ka mı yor. Ya
da en iyim ser yo rum la ted ri cen ge çiş oportü
niz miy le, ni hai he def ola rak, İs pan ya,
Yu na nis tan ti pi bir bur ju va de mok ra si si ne
ge çi şi ön gö rü yor.
Pe rin çek, bu ge ri ci stra te ji si ne baş ka
ba zı “te orik” da ya nak la rı da ön ce ki yıl larda
üret ti ve de vam et ti ri yor.
Ku zey-Gü ney söz de te ori si, esa sen
ge ri ci stra te ji si nin uy du ruk re viz yo nist
Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi
21
te orik te me li dir. Çün kü bu ge ri ci te ori, tıpkı
ge ri ci Üç Dün ya Te ori si gi bi, ye ni
sö mür ge ül ke ler ege men bur ju va zi le riy le,
dev let le riy le, par ti le riy le, söz de em per yalist
Ku zey’e ve özel lik le ABD’ye kar şı
te mel it ti fak ve iş bir li ği ni ön gö rü yor.
Ay dın lık re viz yo niz mi de uzun sü re dir
Ku zey-Gü ney ge ri ci te ori si nin şam pi yonlu
ğu nu ya pı yor.
Baş ta bu te ori yi da ya nak ya pa rak, ama
baş ka ba zı tez ler de üre te rek, ‘90’lı yıl lar
bo yun ca, sos yal-de mok ra siy le, bur ju va ziyle,
dev le tiy le, stra te jik iş bir li ği yap mak
ge rek ti ği gö rüş le ri ni va aze dip dur du.
Bu tez ler den bi ri de, “fa şizm tır ma nıyor”
te zi dir. Ara lık 1994’ten (ara se çim le ri)
baş la ya rak, İş çi Par ti si ve Ay dın lık re vizyo
niz mi, DSP-SHP-CHP’ye (o za man
CHP de ay rıy dı) ve ay rı ca HA DEP’e de sol
güç bir li ği çağ rı sı yap tı ve son ra da bu nu
CHP ve DSP açı sın dan ka lı cı ha le, stra te jik
bir it ti fak ha li ne ge tir di.
Ay dın lık re viz yo niz mi, bu stra te jik
iş ler li ği ne, bi rin ci si, ABD’ci ye ni dün ya
dü ze ni nin sal dı rı la rı kar şı sın da, “dev let
ba ğım sız lı ğı”nı ko ru mak, “em per ya liz min
en iş bir lik çi” öğe le ri nin ha re ke ti olan
“fa şiz min” ge liş me si ni ön le mek po li ti ka sını
da ya nak ya pı yor du, ha la da ya pı yor.
İkin ci si ola rak da, “tır ma nan fa şiz me” ve
ge ri ci li ğe “ba ri kat” oluş tur ma yı da ya nak
yap ma ya ça lı şı yor.
1994’te şe ri at çı ge ri ci li ği baş düş man
gör me yen Ay dın lık re viz yo niz mi, di ni ge rici
li ğin ge liş me si ne kar şı da dik kat çe ke rek,
bu teh li ke ye kar şı da sos yal de mok rat parti
ler ve ke ma list ler le te mel it ti fa kı sa vu nuyor
du.

Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi
Ay dın lık re viz yo niz mi, fa şiz mi yal nız ca
MHP’den ve MHP kö ken li kad ro lar dan
iba ret gös ter mek le, TKP-TİP’in re viz yonist
fa şizm tah li li gi bi, an ti fa şist mü ca de le
bi lin ci ni za yıf la tı yor, fa şist dik ta tör lü ğün
hü küm sür dü ğü ger çe ği ni giz li yor. De mirel
le rin, Çil ler le rin, Özal la rın, ge ne ral le rin,
po lis şef le ri nin fa şist yü zü nü ak lı yor.
Ama da ha önem li si de, fa şist dik ta tör lüğün
kit le ta ba nı nı ge niş let me si ne,
MHP’nin, RP’nin ge liş me le ri ne, fa şist ve
şe ri at çı kit le ha re ke ti nin ge liş me si ne kar şı
çö züm; bir baş ka ge ri ci se çe nek te, CHP ve
DSP ile stra te jik it ti fak ta de ğil, ko mü nist
dev rim ci ve an ti fa şist ha re ket le rin güç,
ey lem, cep he bir li ğin de dir.
CHP ve DSP’nin fa şiz mle iş bir li ğiy le
iş bir li ği ya pı la rak mı fa şist dik ta tör lü ğe
kar şı mü ca de le edi le cek?
Ay dın lık re viz yo niz mi, yal nız ca ge ri ci
Ku zey-Gü ney te ori si ne da ya na rak de ğil,
fa şiz me iliş kin re for mist tah lil ve bek len tile
re de da ya na rak bur ju va ziy le en ge niş
ke sim le riy le iş bir li ği ni öne ri yor. “Dün yanın
ezi len kut bun da fa şizm, em per ya lizm le
en sı kı bü tün leş miş güç le rin emek çi halk
ya nın da ser ma ye nin ge niş ke sim le ri ni de
bas kı al tı na alan dik ta re ji mi” (aç PD) (D.
Pe rin çek, Fa şiz min Tır ma nı şı, Te ori, Sa yı:
58, Ekim 1994) ol du ğu na gö re, “bur ju va zinin
en ge niş ke sim le ri”yle stra te jik it ti fak
için de fa şist MHP’yi en gel le ye bi lir, kur tula
bi li riz! Bu na da en uy gu nu, DSP-
CHP’yle stra te jik güç bir li ği ve bun la rı
hü kü me te ge tir mek tir.
Bu re form cu bur ju va man tık la, hem var
olan fa şist dik ta tör lük giz le ni yor, hem de
an ti fa şist kit le ha re ke ti, CHP ve DSP hü kü-
22
me ti ge ri ci se çe ne ği nin kuy ru ğu na ta kı larak,
bur ju va li be ral ka nal dan kar şı dev rim ci
bir son la nok ta lan mış olu yor.
‘94’ten son ra ki yıl lar da, MHP’nin
ge liş me si teh li ke si ne din ci ge ri ci li ğin
ge liş me si de ek le nin ce, kar şı dev rim ci
Ay dın lık re viz yo niz mi, bur ju va zi nin en
ge niş ke sim le ri ve ge ne ral ler le stra te jik
it ti fak ku ra rak bur ju va li be ral ge ri ci bir
stra te ji ge liş tir di, bu nun uy du ruk tez le ri ni
oluş tur du.
Ya nı sı ra, Ay dın lık re viz yo niz mi, devrim
ci ha re ke tin za yıf öge le ri nin ve sol
re form cu ha re ke tin kit le sel leş me so ru nunun
bas kı sı al tın da, sa ğa, bur ju va kuy rukçu
lu ğu na doğ ru sav ru lu ca ğı nı, iyi kok la yarak,
fa şist MHP’ye, Çil ler-po lis şef le ri
çe te le ri ne ve di ni ge ri ci li ğe kar şı, on la rı,
sos yal-de mok ra si ve ge ne ral le rin ar ka sın da
top la ma ya ça lı şı yor, bu na uy gun stra te ji ve
tez ler üre ti yor.
Ge ne ral ler ve CHP-DSP’yle stra te jik
it ti fa kın bir di ğer da ya na ğı da (bu tır ma nan
fa şiz me kar şı mü ca de le da ya na ğın da da
ifa de si ni bu lu yor) ge li şen ge ri ci li ğe ve onu
kış kır tan em per ya liz min sö mür ge leş tir me
sal dı rı sı olan YDD’ye kar şı, var ol du ğu
ka da rıy la dev le tin ba ğım sız lı ğı nı ve cumhu
ri ye tin ka za nım la rı nı ko ru mak, ke ma lizmin
Ku vay-i Mil li ye de ğer le ri ne sa hip çıkmak
ge rek ti ği te zi dir. Ki, bu, or du nun cephe
si ni yi ne 1930’lu yıl la ra de ğin ol du ğu
gi bi ge ri ci li ğe dön dü ğü tes pi ti ni de güç lendi
re rek, or du kuy ruk çu lu ğu nu ko lay laş tı rıyor.
ABD’ci dün ya dü ze ni nin, ‘90’lı yıl larda
ki sal dı rı sı ve neo-li be ral eko no mik po liti
ka la ra kar şı, iş çi sı nı fı ve halk la rı mı zın

an ti em per ya list de mok rat dev ri mi ye ri ne,
em per ya liz min iş bir lik çi si dev le ti ve söz de
“ba ğım sız lı ğı”nı ko ru mak, hem sı nıf iş birlik
çi si hem de so nuç ta em per ya liz min
da ya na ğı nı ko ru mak ge ri ci li ği dir. Bir devrim
ci ha re ke tin Ay dın lık’ı eleş ti rir ken
ye rin de ben zet mey le söy le di ği gi bi, iş birlik
çi le riy le em per ya list ler ara sı “çat lak”tan
tah ta ku ru su gi bi sız mak, an cak kar şı devrim
ci Ay dın lık re viz yo nist le ri nin işi ola bilir.
Cum hu ri yet’in ka za nım la rı nı ko ru mak
te zi ise, bu ka za nım ların ezici çoğun luğu
zaten sürecin ilk on yılın da kemalist burjuvazinin
giderek em per yaliz min iş bir likçisi
ol masıy la yitiril diler. Diğer bir kısım
da, zaten kemalist mirasa sahip çıkan gerici
par ti, general ler vb.’nin gerici egemenlik
lerinin, hat ta em per yalist ler le iş bir likçilerinin
birer par çası haline gel miş ya da
“KİT”ler de ol duğu gibi iş bir lik çi dev let
tekel leri ol muş lar dır. Bur juva laik liği,
bugün sün ni is lami gericilik le bur juva
moder niz min karışımı ol duğu ger çek ken,
bu mu savunulacak? n
Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi
23

80. Yılında Ekim Devrimi
80. Yı lın da Ekim Dev rimi
Ekim Dev ri mi 80. yıl dö nü mün de, baş ta
bu dev ri min ana va ta nı Rus ya ol mak üze re
bü tün dün ya da, şu son bir kaç yı la gö re,
çok da ha kit le sel, gör ke m li ve da ha yay gın
bi çim de kut lan dı. Mos ko va’da 200 bin
ki şi ni n Le nin ve S ta lin pos ter le ri ni ta şı yarak
“Tüm ik ti dar sov yet le re” slo gan la rı nı
hay kır ma la rı ye ni Ekim le re, Rus hal kı nın
duy du ğu öz le mi di le ge ti ri yor du. Ben zer
bir gös te ri de Le nin g rad’da 100 bin ki şi nin
ka tı lı mıy la ger çek leş ti ril di. Ay rı ca bir çok
Rus şeh rin de ve SSCB için de yer al mış
ki mi es ki Sov yet Cum hu ri yet le ri nin ba zı
şe hir le rin de, Ekim Dev ri mi’ ni kut la mak
ama cıy la iri li ufak lı on lar ca gös te ri ya pıldı.
Bir za man lar SSCB’yi oluş tur muş
çe şit li mil li yet ler den halk la rın Ekim Devri
mi ne gi de rek da ha sı kı sa rıl ma la rı, ki mile
rin ile ri sür dü ğü gi bi, bu gün kü so run la r-
24
dan bu nal mış emek çi kit le le rin geç mi şe
yö ne lik bir nos tal jik öz le mi ola rak de ğer lendi
ri le bi lir mi? Ge rek Rus ege men sı nıf ları
nın ge rek se em per ya list bur ju va zi nin
çe şit li ke sim ler de ki söz cü le ri nin Ekim
De vri mi ne her za man kin den çok da ha fazla
il gi (!) duy ma la rı,so ru nun ce va bı na
ye ter li bir ipu cu oluş tu ru yor.
Rus hal kı nın gi de rek da ha faz la Ekim
Dev ri mi ’ni ye ni den bir kur tu luş umu du
ola rak gör me si ka pi ta list le ri te laş lan dı rıyor.
Rus hal kı nın sos ya li zm öz le mi ni
ka rar lı lık la di le ge tir me si kar şı sın da ka pita
liz min sa vu nu cu la rı ön lem ler al mak ih tiya
cı nı du yu yor lar. Rus ya’ nın bir kez da ha
sos ya liz me kay ma sı, Ekim Dev ri min den
çok da ha b üyük bir dep re min ka pi ta list
dün ya yı sars ma sı an la mı na ge li yor. Bu nun
için dir ki yal nız ca Rus ya’da de ğil, baş ta
em per ya list-ka pi ta list mer kez ler ol mak

üze re ka pi ta list ege men li ğin hü küm sür düğü
he men her yer de Ekim Dev ri mi aleyh tarı
kam pan ya lar hız ka zan dı.
80 yıl son ra, ken di le ri ni “genç re formist
ler” ola rak ni te le yen Rus hü kü me ti nin
ki mi ba kan ve yük sek bü rok rat la rı, bü yük
sos ya list Ekim Dev ri mi nin hal ka kan ve
ız dı rap ge tir di ği bi çi min de açık la ma lar da
bu lu nu yor lar. On lar, bu dü şün ce le riy le
ye ni çar la rın, Rus bur ju va top rak sa hip le ri
sı nı fı nın ter cü man lı ğı nı ya pı yor lar ve böyle
yap mak la, ay nı za man da bü tün dün ya
bur ju va zi si nin söz cü lü ğü nü üst le ni yor lar.
Ser ma ye nin be sin kay na ğı kan ve irin
olur ken, ser ma ye sa hip le ri söz cü le ri sos yaliz
mi eleş tir me cü re ti ni gös te re bi li yor lar.
Da ha faz la kar el de et mek için mil yon lar ca
in sa nın ka nı nı bir ke ne gi bi emen, aç lı ğın,
iş siz li ğin,se fa le tin bi ri cik ne de ni ka pi talizm;
ye ni pa zar lar el de et mek, ra kip le ri ni
saf dı şı bı rak mak için ulu sal ve ulus la ra ra sı
çap ta sa vaş la ra ne den ola rak, mil yon lar ca
in sa nın ölü mü ne se bep olan ka pi ta lizm;
Hit ler, Mus so li ni, Fran co, Sa la zar, Mo bu tu,
Şah, Pi noc het gi bi in san ka sap la rı nı dün ya
halk la rı nın ba şı na be la eden ka pi ta lizm,
Ce za yir’de, Vi et nam’da, An go la’da,
Gü ney Af ri ka’da, Kür dis tan’da vb. yer lerde
halk la rın sö mür ge ci li ğe ve em per ya list
25
80. Yılında Ekim Devrimi
bo yun du ru ğa kar şı baş kal dı rı la rı nı en vah şi
yön tem ler le bas tır ma ya kal kı şan ka pi talizm;
çok bü yük kar kay na ğı ol ma nın ya nısı
ra top lu mu fi zi ki ve ah la ki ola rak uyuş turup
çü rü ten, uyuş tu ru cu mad de le rin üre tim
ve ti ca re ti ni dün ya ça pın da giz li ser vis le ri
ara cı lı ğıy la ör güt le yen ka pi ta li zm; ener ji
ka ynak la rı üze rin de de ne tim sağ la mak için
ol ma dık da la ve re ve oyun la ra baş vu ran, bu
uğur da ge ri ci iç sa vaş lar tez gah la yıp ulusla
rı bir bi ri ne kır dı ran ka pi ta lizm, bu gün kü
dün ya üze rin de ki her tür lü kö tü lü ğün kayna
ğı ka pi ta lizm. İş te böy le bir sis te min
sa vu nu cu la rı, sos ya lizm uy gu la ma la rı na dil
uza ta bi li yor lar.
On lar böy le dav ran mak ta hiç de hak sız
sa yıl maz lar. Çün kü ye ni bir dev rim dal gası
nın, Ekim’den çok da ha sert ve sar sı cı
ola ca ğı nı bi li yor lar. Böy le bir ola sı lık tan
dün den da ha faz la kor ku yor lar. Bak ma yın
siz on la rın “ta rih bit ti” la fa zan lık la rı na.
Ken di le ri hiç ama hiç inan mı yor lar bu sözle
re. On lar tıp kı bir tan rı ta nı ma zın, hal kı
al dat mak için din sel va az lar ver me si gi bi
va az lar ve ri yor lar. Ka pi ta liz min ide olo jik
üre tim mer kez le ri, bir yan da sos ya liz min
ta rih sel ola rak ye nil di ği, ka pi ta liz min
üs tün lü ğü nün is pat lan dı ğı, sos ya liz min bir
da ha as la ye şer me im ka nı bu la ma ya ca ğı
* 20 Ekim 1997 ta ri hin de İn gil te re’de “21. yüz yıl da NA TO ve gü ven lik, ger çek vizyon”
baş lık lı gün de mi ko nu eden bir top lan tı ya pıl dı. Top lan tıda “22. yüz yı lın ayak lanma
nın yüz yı lı” ola ca ğı ve bu ola sı ayaklanmaların mer ke zi nin Or ta do ğu, Bas ra Kör fe zi
çev re si, Ku zey Batı Af ri ka, Kaf kas ya ve La tin Ame ri ka gibi pet rol ve do ğalgaz kay nakla
rı nın faz la ol du ğu böl ge ler ola ca ğı tes pi ti ya pıl dı.
Za pa tis ta ayak lan ma sı ile “bir ayak lan ma çağı baş la mış tır” bi çi min de gö rüş bil di ren
ka tı lım cı lar “NA TO’nun uy gar dün ya nın po lis gü cü ha li ne ge l me si nin ka çı nıl maz ol duğu”
so nu cu na ulaş tık la rı nı açık la dı lar.

80. Yılında Ekim Devrimi
tü rün den fi kir ler ile ri sü rüp, bu fi kir le ri
de ğiş ti ri le mez bir din sel dog ma gi bi pro pagan
da eder ken, di ğer yan dan ara la rın da
top lan tı lar dü zen le yip, 21. yüz yı lın ayaklan
ma lar ve dev rim ler ça ğı ola ca ğı tes pi ti ni
ya pı yor lar.* Bu te spi ti, on lar için bir var sayım
ol ma nın ö te sin de olu şu mu ka çı nıl ma z
bir ger çek lik tir. Al ma yı dü şün dük le ri
ön lem ler de bu nu açı ğa çı ka rı yor.
NA TO’yu dev let ler ara sı bir sa v aşa gö re
ko num lan dır ma nın öte si n de, ayak lan ma lara
der hal mü da ha le ede bi le cek bir po lis
kuv ve ti ola rak or ga ni ze et me yi ta sar lı yorlar.
Fa kat ka pi ta list ler en çok da sos ya lizmden,
pro le tar ya nı n bi linç len me sin den korku
yor lar. Hem de “pro le tar ya öl dü” te ra nele
ri nin tüm dün ya yı sar dı ğı bir an da. Sovyet
sos ya liz mi ni, Le nin ve Sta lin’e sal dı rıla
rı nı yo ğun laş tır ma la rı nın en önem li ne deni
bu dur. Ka pi ta list ler, sos ya lizm he de fi ile
ge liş me yen bir top lum sal ha re ke tin, si lah lı
bir dev rim le ik ti da rı ele ge çir se de so nun da
tek rar em per ya list-ka pi ta list sis te min
ek len ti si du ru mu na gel mek zo run da ka laca
ğı nı iyi bi li yor lar. Pro le tar ya ön der li ğinde
ge liş me yen her dev ri min, ger çek leş me
bi çi mi ne den li ra di kal olur sa ol sun ka de ri
de ğiş mez. Çün kü pro le tar ya dı şın da di ğer
bü tün sı nıf la rın uf ku, en ge liş kin bir bur juva
de mok ra si si ile sı nır lı dır ve bu sı nıf lar
ne den li ra di kal top lum sal re form la ra başvurur
sa vur sun ka pi ta list üre tim iliş ki le ri nin
sı nır la rı nı aşa maz. Bir baş ka yön de de bu
sı nır lı lık ken di ni açı ğa vu rur. Pro le tar ya
dı şın da, bi r de v rim so nu cu ik ti da rı ele
ge çi ren sı nıf la rın uf ku dar, ulu sal cı lı ğın
sı nır la rı nı aşa maz. Bun lar en ter nas yo nal
26
bir dev rim pe şin de koş mak tan, ka pi ta liz mi
dün ya ça pın da ye nil gi ye uğ rat mak gay retin
den uzak du rur lar. Da ha çok ulu sal sı nırlar
için de ki ba şa rı lar pe şin de ko şar lar ve
ik ti da rı ele ge çir dik le ri an dan iti ba ren devrim
ci ba rut la rı ba zı la rın da he men, ba zı ların
da ise ted ri cen yok olup gi der. Ka pi talist
ler her tür den dev rim ci ge liş me nin önünü
al mak i çin ön lem ler alır, bü yük ça ba lar a
gi ri şir ler. Dev rim ci ge liş me yi ön le ye medik
le ri du rum da ise ya kü çük bur ju va
ön der le ri ile dev rim den ön ce an la şa rak
on la rı dev rim den vaz ge çi rir ler ya da devrim
den son ra on lar la an laş ma yo lu na gi rerler,
bu da ol mu yor sa ik ti sa di, si ya si ve
as ke ri ab lu ka ya alıp boğ ma ya kal kar lar.
20. yüz yıl, dev rim ler ça ğı dır. Da ha yüzyı
lın ba şın da baş la ya rak dün ya n ın he men
her böl ge sin de dev rim ci ayak lan ma lar ge liş
miş ve bu nla rın bir ço ğu ba şa rıy la so nuçlan
mı ştır. Ne var ki, 1917 ön ce si ve 1956
son ra sı dev rim ci g eliş me dö nem le ri bu r juva
zi için 1917-’56 dö ne mi dev rim le ri
ka dar kor ku tu cu ol ma mış tır. 1917 ön ce sinde
bur ju va zi, 1871 Pa ris Ko mü nü de ne yi
dı şın da bir pro le tar ya ik ti da rı ile ta nış mamış
tır. 1871 Pa ris Ko mü nü kı sa sü re de
ezil miş, ama da ha da önem li si pro let ar ya
par ti le ri 20. yüz yı lın baş la rın dan iti ba ren
ve özel lik le bi rin ci em per ya list sa vaş ön cesi
bur ju va ka pi ta list dü ze nin sol par ti le ri
ha li ne dö nüş müş ler di. Şur ada ya da bu ra da
za man za man or ta ya çı kan kar şı ko yuş lar,
on la ra gö re ko lay lık la al te di le bi le cek sı radan
olay lar dı. 1. Em per ya list Pay la şım
Sa va şı, söz de pro le tar ya par ti le ri i le bur juva
par ti le ri ay nı ulu sal çı kar lar et r afın da
bir le ştir miş ti. Dün pro le tar ya nı n en ter nas-

yo nal çı kar la rı için pro le tar ya ik ti da rı
pe şin de ko şan par ti ler, ar tık “ulu sal çı karlar”
için bur ju va zi ile kol ko la, “ulu sal
de mok ra si” adı na baş ka ül ke le rin pro le terle
ri ne kar şı çar pı şı yor lar dı.
1956 son ra sı SSCB’de iha net çiz gi si nin
SBKP’de ha kim olu şu nun ar dın dan peş peşe
bir çok sos ya list ül ke de kar şı dev rim ci
klik ik ti da rı ele ge çir di. Bu ta rih ten iti baren
de dün ya da dev rim i çin halk la rın başkal
dı rı sı bü tün hı zıy la sür dü. Ce za yir hal kı
Fran sız em per ya liz mi ne kar şı di şe diş bir
mü ca de le yü rüt tü. 1 mil yon dan faz la Ce zayir
li öl dü bu iç sa vaş ta. Ce za yir li le rin şan lı
di re ni şi ile Fran sız s ömür ge ci li ği pa rampar
ça ol du. Ay nı za man lar da baş la yıp
çok da ha uzun sü ren Vi et nam dev ri mi
ne re dey se çey rek yüz yı la dam ga sı nı vur du.
Ön ce Fran sa, son ra ABD di ze gel di. Kü ba
ve Ni ka ra gua dev rim le ri ile ABD uşa ğı
kan lı dik ta tör lük ler yer le bir edi l di. İran’da
Şah re ji mi yı kıl dı. Gü ney Af ri ka hal kı nın
ırk çı re ji me baş ka ldı rı sı bir baş ka bi çim de
de ol sa Apart he id re ji min yı kı mı na yol
aç tı. Bu gün de dün ya nı n bir çok ye rin de
ayak lan ma lar ger çek le şi yor, dev rim ci
ge liş me ler ya şa nı yor. Eti yop ya de mok ra tik
dev ri mi, Za pa tist ayak lan ma, Ar na vut luk
aya k lan ma sı, iniş li çı kış lı da ol sa sü ren
Fi lis tin di re ni şi ve 15 yıl dır inat la de vam
eden Kürt ulu su nu n dev rim ci di re ni şi bunla
rın öne çık mış ör nek le ri ni oluş tu ru yor.
Bü tün bu dev rim ci ge liş me ler ya şa nırken
K ruş ç ev ci iha net le bi r lik te gi de rek
em per ya lis t bir ül ke ha li ne ge len SSCB ne
ya pı yor du? Ül ke sin de sos ya liz me na sıl
iha net et tiy se iha net ze hi ri ni bü tün dün yaya
ya yı yor du. Kar şı dev ri mci po li ti ka la rı na
27
80. Yılında Ekim Devrimi
bo yun eğ me yen le ri her tür lü şan taj yön temi
ni ku lla na rak de ne tim al tı na al ma ya
ça lı şı yor du. En ver Ho ca li der li ğin de ki
AEP, kar şı dev rim ci iha ne te kar şı bay rak
aç tı ğın da mo dern re viz yo nizm yo lu nu
se çen Kruş çev li der li ğin de ki SSCB, ik ti sadi
ve si ya si teh dit ler le AEP’i et ki le me ye
ça lış tı. AEP, bu şan taj la ra bo yun eğ me yerek
SSCB ile her tür lü iliş ki si ni kes ti, ke za
ay nı tu tu mu ÇKP’ye kar şı da al dı.
SBKP, di ğer yan dan her tür den re viz yo nizmle
iliş ki le ri ni sı klaş tır dı. Kar şı dev ri mci
Ti to rev iz yo niz mi ne ku cak aç tı. İha net
şe be ke si nin yap tı ğı bun lar la sı nır lı de ğil di.
Em per ya li st emel le ri ne uy gun po li ti ka lar
gü dü yor du. Kürt ler ge ri ci Sad dam re ji mi ne
kar şı ayak lan dık la rın da Sad dam’ın im da dına
sos yal em pe r ya list SSCB ye ti şi yor du.
As ke ri per so nel da hil ve MİG sa vaş uçakla
rıy la Kürt ler bir kez da ha kı yı ma uğ ra tı lıyor
du. Eti yop ya ve Erit re’de SSCB yan lı sı
su bay la rın as ke ri dar be siy le ik ti da rı gas peden
Men git su, Erit re ve ya Erit re Ulu sal
Kur tul uş Or du su’ na ve Eti yop ya’da ki di ğer
dev rim ci ör güt le re kar şı sa va şır ken ar kasın
da sos yal em per ya list SSCB var dı. Sosya
l em per ya list ler, doğ ru dan tek nik per sonel
ve si lah yar dı mı dı şın da, ken di le ri ne
ba ğım lı Kü ba dev le ti as ker le ri ni dev rim ci
sa vaş çı la ra kar şı hü kü met güç le ri ya nın da
çar pış tı rı yor lar dı. Çe kos lo vak re viz yo nistle
ri, SSCB’den kıs men ba ğım sız bir ta vır
gös te ri p Ba tı lı em per ya list le re doğ ru
dü men kır ma ya baş la dı ğın da Sov yet tankla
rı Prag so kak la rın da gös te ric i le ri ezi yordu.
Sos ya l em per ya list or du Af ga nis tan’ı
iş gal et ti ğin de de, ora ya, ge ri Af gan boz-

80. Yılında Ekim Devrimi
kır la rı na sos ya liz mi ih raç et me id di asın da
ol duk la rı nı ile ri sü rü yor lar dı.
Sos yal em per ya liz min devr im ci ge liş me
üze rin de yı kı cı ve tah rip edi ci et ki si yal nızca
bun lar la sı nır lı de ğil di. Mo dern re viz yonist
ler, sos ya lizm mas ke si al tın da en pespa
ye bur ju va po li ti ka la rı ile ri ci, sos ya list
fi kir ler ola rak ya yı yor, pro le tar ya nı n ve
bü tün dün ya ile ri ci le ri nin bi linç le ri ni
du mu ra uğ ra tı yor lar dı. Ne re dey se her ül kede
Sov yet yan lı sı par ti ler pey dah lan mış tı.
Bun la rın yü zü Mos ko va’ya dö nük tü. Mosko
va’dan ge len emir le re gö re po li ti ka lar
ya pı yor lar dı. Yal nız ca yüz le ri de ğil, el le ri
de Mos ko va’ ya dö nük tü ve hep ora dan
ge le cek pa ra lar için avuç açar lar dı. Ço ğu
par ti nin yö ne tim kad ro la rı, ya Mos ko va’da
ya da Mos ko va yö rün ge sin de ki ül ke ler de
ko num lan mış ola rak mül te ci ya şa mı sür dürü
yor lar dı. He men hep si le ga list, par lamen
ta rist çiz gi yi reh ber edi ni yor, pro le tarya
ve emek çi sı nıf la rı “Ulu sal cep he hü kümet
le ri” po li ti ka la rıy la bur ju va zi ye bağ lıyor,
“üçün cü ge liş me yo lu” söz de ka pi talist
ol ma yan yo lu ile ka pi ta lizm den ay rı,
ama sos ya list de ol ma yan bir ulu sal kal kınma
cı bur ju va prog ra mı nı reh ber edi ni yorlar
dı. Bu Mos ko va uy du su par ti ler, bu lunduk
la rı ül ke ler de dev ri min önün de kar şıdev
rim ci bir ba ri kat oluş tu ru yor lar dı. Devrim
ci ge liş me ni n ol du ğu her yer de bur juva
zi nin ya nın da dev rim ci le re kar şı saf
tu tu yor lar dı.
1960 son ra sı, hem ulu sal kur tu luş ha reket
le ri nin hem de sos yal kur tu luş ha re ketle
ri nin, söz de sos ya lizm den et ki len miş
ol sa lar da, da ha çok küç ük bur ju va zi nin
ön der li ğin de ve kü çük bur ju va dev ri m ci li ği
28
ek se nin de ge liş me le ri nin en baş ta ge len
se be bi SSCB’de ya şa nan iha net ti. SSCB ve
uy du par ti le ri, dev rim ci mev zi le ri ter ketme
le ri ne kar şı sos ya li zm mas ke si ta şı dık ları
ve da ha çok iş çi sı nı fı için de et ki li
ol duk la rı için, iş çi sı nı fı nın dev rim ci ge lişme
ye mü da ha le si nin önü nü tı kı yor, da ha sı
onu si lah sız bı ra kı yor lar dı. Sos ya list bir
SSCB var lı ğı nı sür dü rü yor ol say dı, 20.
yüz yı lın ikin ci ya rı sın da ki dev rim le rin çehre
si ve em per ya list ka pi ta list sis te min gi dişa
tı çok da ha fark lı ola bi lir di.
1917-1956 ara sı SSCB ve onun dün ya
üze rin de ki et ki si ise çok da ha fark lıy dı.
Dev ri min ilk gün le rin den iti ba ren dev rim ci
dal ga bü tün Av ru pa’yı sars mış, Ma ca ristan’da
kı sa ömür lü bir sov yet dev le ti ku rulmuş,
Al man ya’da Spar ta kist is ya nı ge lişmiş,
İtal ya’da iş çi ler bir çok şe hir de konsey
ler oluş tu r muş lar dı. Öy le ki, o dö nem
dev rim den ön ce Rus iş ga li al tın da olan
Trab zon’da da hi 1917 Şu bat Dev ri mi er tesin
de şe hir sov yet le ri ku rul muş ve bir
müd det yö ne tim bu sov yet ler de kal mış tı.
Dev ri mi yal nız ca Av ru pa’da de ğil, baş ta
As ya ol mak üze re maz lum mil let ler de bir
kur tu luş umu du ya rat mış ve bü tün ezi lenler
yüz le ri ni bu ye ni cum hu ri ye te, iş çi,
köy lü as ker sov yet le ri cum hu ri ye ti ne
çe vir mi ş ler di.
1917-’56 ara sı, dün ya nı n her han gi bir
ye rin de ge li şen dev rim ci aya klan ma lar da
iş çi le rin ve ezi len halk la rın gü ven ce si olarak
SSCB, bü tün maz lum la rın des tek çi si
olu yor du. Bul ga ris tan’da fa şiz me kar şı
sa vaş ta, İs pan ya iç sa va şın da, Çin dev rimin
de, SSCB’nin des te ği ni n öte sin de varlı
ğı bi le mo ral ve gü ven kay na ğı idi. Ama

çok da ha önem li si, İkin ci Dün ya Sa vaşı’nda
Al man fa şiz mi nin ile ri ci in san lı ğın
kar şı sın da be la ol du ğu bir za man da, SSCB
ve ön de ri Sta lin’in fa şiz me kar şı aman sız
sa va şım la rı ve kı zıl bay ra ğı 20 mil yon
şe hit pa ha sı na Ber lin se ma la rı na dik me leriy
di. Em per ya list ler, fa şiz mi 1917 Ekim
Dev ri mi ne kar şı hal ka la rın so s ya liz me
doğ ru ev ri len mü ca de le si ni en gel le mek
mak sa dıy la halk la rın ba şı na be la et miş lerdi.
Bir ba kı ma sos ya list dev ri me kar şı,
em per ya list le rin bir kar şı dev rim ha re ke ti ydi
fa şiz m. Bu kar şı dev rim ha re ke ti, II.
Dün ya Sa va şı’n da So v yet Kı zıl Or du su ve
on dan güç alan ko mü nist, dev rim ci, ile ri ci
in san lı ğın ba şeğ mez di re ni şi ile yer le bir
edil di. 1917 Eki min de tek ül ke de baş la yan
sos ya list dev rim, he men aka bin de bur ju vazi
nin kar şı dev rim ci ham le le riy le ye ni sovyet
cun hu ri yet le ri ku rul ma sı bi çi min de
ya yıl ma dıy sa da ikin ci pay la şım sa va şından
son ra ya yıl ma yı ba şar dı. Bal kan lar,
Or ta Av ru pa ve Bal tık ül ke le rin de sos ya list
re jim ler ard ar da ku rul du. Çin dev ri mi ile
bir lik te em per ya liz me çok önem li bir dar be
da ha vu rul du. Bur ju va zi, bu ye ni dev rim ci
ge li şi me kar şı ye ni bir kar şı dev rim ci ha reket
ör güt le me ye gi riş ti. 1917’den son ra
em per ya list iş gal ve iş bi rlik çi le ri ara cılığıy
la kar şı dev rim ci ayak lan ma ve iç
sa vaş lar la sov yet le re sal dı rı ör güt len di.
Di ğer yan dan her yer de an ti ko mü niz m propa
gan da sı es ti ri lir ken, baş ta İtal ya ve
Al man ya ol mak üze re Bul ga ris tan, İs pan ya
gi bi ül ke ler de doğ ru dan fa şist hü kü met ler
iş ba şı na ge tir ti lir ken her yer de ger ici
yö ne tim ler des tek len di. Em per ya list iş gal
pü skür tü lüp kar şı dev rim ci ayak lan ma lar
29
80. Yılında Ekim Devrimi
bas tı rıl dık tan son ra, par ti için den Troç ki…
Bu ha rin ve Zi nov yev gi bi ha in ler le em perya
list ler le iş bir li ği ge liş ti. S ta lin ön der liğin
de Bol şe vik Par ti, hem iç te ki kar şı devrim
ci iş bi r lik çi le re hem de fa şist sal dır ganla
ra kar şı aman sız bir sa vaş yü rüt tü. Fa şizmin
dün ya ça pın da ezil me si, sos ya lizm ve
SSCB’ye du yu lan sem pa ti yi bir kaç mis li
ar tır dı. Ne re dey se ken di si ni ile ri ci ni te leyen
her kes, ay nı za man da sos ya liz mi sa vunu
yor ve KP’ler de ör güt le ni yor du. Sos yalizm
her ye re hız la ya yı lı yor du.
Em per ya list le rin Hi ro şi ma ve Na ga zaki’de
pat lat tık la rı atom bom ba sı son ra ki
yıl lar da ki yö ne lim le ri ni açı ğa vu ru yor du.
Pat la tı lan bu bom ba lar, Ja pon fa şiz mi ne
kar şı ve sa va şı bi tir mek ama cı ile de ğil,
sos ya list SSCB’nin et ki si ni ve ya yıl ma sı nı
ön le mek için di. Yüz bin ler ce in san yal nız ca
bu ne den le kat le dil di. Ama em per ya list ler,
esa sen ye ni bir tak tik yo la baş vur ma ya
baş la dı lar. İç sa vaş lar, iş gal ler le ye ne medik
le ri, dü nya ça pın da ya yıl ma sı nı en gel leye
me dik le ri sos ya lizm ve onun ana yur du
SSCB’ye kar şı bu kez “so ğuk sa vaş” başlat
tı lar. Yo ğun laş mış kar şı dev rim ci pro pagan
da ve şid det ha re ke tiy le sos ya liz min
önü ke si le cek, sos ya lizm den en faz la et kilen
me ye mü sa it ül ke ler e ser ma ye hız lı akıtı
la rak, bu ra da ki hem bur ju va zi güç le n di rile
cek hem de iş çi sı nı fı ve emek çi ke sim lere
ve ri le bil ecek ba zı kı rın tı lar la iş çi sı nı fı
ve ön cü kuv vet le ri sos ya lizm dı şı na çe ki lecek
ve ka pi ta list dev le te ek lem len di ri le cekler
di. Ya nı sı ra dev let için de giz li, an ti komü
nist mil iter fa şist ör güt len me ler le (Gladio)
ka pi ta list dev let gü ven ce ye alı na cak tı.
Sta lin’in ölü mü ar dın dan ge çen bir kaç yıl

80. Yılında Ekim Devrimi
son ra kar şı dev rim ci gü ruh par ti yi ele ge çirdi,
kar şı dev rim so vyet dev le ti ni iç ten
ku şat mış ve ele ge çir miş ti. O dö nem den
son ra SSCB’de ka pi ta lizm hız la res to re
edil di, te kel ci bü rok rat bur ju va zi ül ke
yö ne ti mi ne çö rek len di. SSCB, em per ya list
bir ül ke ha li ne gel di. Ba tı lı em per ya list ler
de rin bir ne fes al dı. Bu, SSCB ile olan her
tür lü çe liş ki le ri nin bit ti ği an la mı na ge lmiyor
du! Ama re ka be tin ni te li ği de ğiş miş ti.
Dün sos ya list cep he ile em per ya list-ka pi talist
cep he ara sın da ki sü re gi den mü ca de le
bu kez iki em per ya list kamp, em per ya lizm
ve sos yal em per ya lizm ara sın da ki mü ca dele
ye dö nü şü yor du. Gor ba çov’a dü şen,
ko kuş ma ya baş la yan ce se di göm mek ol du.
Bur ju va zi, sos ya list ül kü et ra fın da birleş
mi ş ye ni bir dev rim ci dal ga dan kor kuyor.
Her şey den ön ce 35 yıl lık mo dern
re viz yo nist ma ni pü las yon gi de rek da ğı lıyor.
Ön ce lik le de Rus emek çi sı nıf la rı sosya
lizm de nin ce da ha çok Le nin ve S ta lin
SSCB’si ni an lı yor lar ve da ha çok o dö ne mi
pro pa gan da edi yor lar. Rus ya’da ko mü nist
ve dev rim ci par ti ler hız la güç top lu yor. Ve
bu par ti ler, K ruş çev-Brej nev dö ne mi nin
eleş ti ri si te me lin de ge li şi yor. Mo dern
re viz yo nist par ti nin de vam cı sı Zu ga nov
“Dev rim ler ça ğı bit ti” der ken di ğer KP’ler
ye ni bir de vrim den, şid de te da ya lı dev rimden
bah se di yor ve bir kez da ha “Tüm ik tidar
sov yet le re” di ye hay kı rı yor lar. Yal nız ca
bun lar de ğil, bü tün dün ya da so la, sos ya lizme
doğ ru bir ev ril me ya şa nı yor. Böy le bir
du rum da ya şa nan bu yö ne li min fark lı sı nırlar
için de, bur ju va re form cu sı nır lar için de
tu tul ma sı em per yal ist ler için ha ya ti önem
ta şı yor. O ne den le dir ki, bü tün kuvv et le riy-
30
le 1917-’56 ara sı dö nem hak kın da şa ibe ler
ya rat mak la uğ ra şı yor lar. Bir za man lar
Le nin’i Al man aja nı ola rak suç la yan lar bu
kez Sta lin’i ça rın aja nı ola rak ilan et ti ler.
St a lin’in gad dar lı ğı üze ri ne ni ce söy len celer
uy du r du lar. Ama on lar, her şe ye rağ men
ih ti ya tı el den bı rak mı yor lar. Sov yet le rin
çok kı sa za ma na sığ dır dı ğı bü yük ba şa rı ları
gör mez den ge le mi yor lar ve şöy le di yorlar:
“Tüm yan lış lık la rı na kar şın Sov yet ler
Bir li ği, kı sa sü re için de güç lü bir en düs tri
kur muş, ta rih te ilk de fa emek çi in san la rın
ça lış ma, din len me, sağ lık ve eği tim hak ları
nı gü ven ce al tı na al mış tı. Bu du ru mun
ya rat tı ğı bas kıy la bü tün ka pi ta list dev let ler,
sos yal po li ti ka la rın da hal k tan ya na önem li
re viz yon lar yap mak zo run da kal mış lar dı.
“Sov yet le rin eko no mik, as ke ri ve mo ral
gü cü, II. Dün ya Sa va şı’n da Al man fa şiz minin
ye nil gi ye uğ ra tı la rak yer yü zü nün ka deri
nin de ğiş ti ril me si be lir le yi ci rol oy na mıştı.”
Bur ju va zi nin bü tün ke sim le ri bu den li
ce sur ve açık ola mı yor lar. Bu nun için dir ki,
kı lık tan kı lı ğa gi ri yor lar. On la rı böy le si ne
kı lık tan kı lı ğa so kan, ade ta bir pal ya ço ya
dö nüş tü ren Ekim Dev ri mi nin red de di le mez
ba şa rı la rı ve Ekim Dev ri mi nin mil yon lar ca
iş çi ve emek çi nez din de ya rat tı ğı sem pa ti
ha le si dir. Bu nun için dir ki, Ekim Dev ri mi,
onun ko mü nist ön der le ri ni ve sos ya liz min
ba şa rı la rı nı kar ala mak için ol ma dık yöntem
le re baş vu ru yor, ya lan ve çar pıt ma lar la
doğ ru ta rih bi lin ci nin olu şu mu nu en gel leme
ye ça lı şı yor lar.
Ör ne ğin Ekim Dev ri mi ni bir dev rim
de ğil de bir dar be, bir avuç bol şe vi ğin
sa ray dar be si ola rak ni te li yor lar. İş çi,

as ker, köy lü so v yet le ri si lah lı bi rlik le ri 7
ka sım da kış lık sa ra ya yö ne li r ken, o dö nem
Rus hü kü me ti nin baş ba ka nı, sos ya list-devrim
ci Krens kiy bir ABD dip lo ma tik ara cı
ile so kak lar da sa ra yı ko ru ya bi le cek as kerler
bul ma ya ça lı şı yor du. Hü kü me tin ba şının
top la ya bil di ği as ker sa yı sı bin beş yü zü
an cak bul muş tu. Sov yet ler çok kı sa za manda
ve çok hız lı ik ti da rı ele ge çir miş ler di.
Bur ju va hü kü met hiç bir yer de ken di si ni
sa vu na bil ecek güç le ri top la ya ma mış tı.
Bur ju va zi yi ve hü kü me ti ni bu den li güçsüz,sov
yet le ri ve bol şe vik le ri bu den li güçlü
kı lan ney di? Yüz bin le rin, ör güt le nmiş
iş çi, as ker ve köy lü sov yet le ri nin si lah lı
ayak lan ma sı so nu cu bur ju va hü kü me ti ni n
hiç bir di re niş gös ter me den tes lim ba yra ğı nı
çek me si dar be ola rak ni te le ndi ri le bi lir miydi?
Kal dı ki na sıl olur du da bir sa ray darbe
si ile ik ti da rı ele ge çi ren bol şe vik ler
em per ya list le rin bir le şik sal dı rı sı kar şı sında
ik ti dar da ka la bi li yor, Kol çak ve Di nikin’in
ayak lan ma la rı kar şı sın da on la rı
ye nil gi ye uğ ra tı yor ve iç sa vaş tan da za ferle
çı kı yor lar dı ve üs te lik sos ya list dev rimci
le rin sağ ka na dı ile men şe vik ler de topye
kün ola rak bur ju va zi ile bi r lik te ha re ket
eder ken, na sıl olu yor du da yal nız ca Rusya’da
de ğil, bir di zi Rus sö mür ge ve
ba ğım lı ulus için de bol şe vik ler ege men
ola bi li yor lar dı. Bu tip id di ala rın ka fa ka rıştır
mak için or ta ya sü rül dü ğü ve hiç bir
bi lim sel tar tış ma de ğe ri ol ma dı ğı açık.
Ekim Dev ri mi’n den he men son ra* ik ti da rı
el de eden İş çi As ker Köy lü So vyet le ri İkinci
Kong re si’n de bir azın lık du ru mu na
dü şen men şe vik ler ve sos ya list dev rim ci ler
dev ri mi dar be ola rak ni te le ye rek sov yet le ri
31
80. Yılında Ekim Devrimi
terk edi yor lar dı. So v yet le rin ço ğun lu ğu
bol şe vik le rin doğ rul tu sun da dav ra nı yor ve
şu ta ri hi açık la ma yı ya pı yor du: “İş çi, as ker
ve köy lü le rin bü yük ço ğun lu ğu nun ira de sine,
iş çi le rin ve gar ni zo nun Pet rog rad’da
ger çek leş ti ril miş olan mu zaf fer ayak lan ması
na da ya nan kong re, ik ti da rı ken di eli ne
alır.” (Sta lin, Seç me Eser ler, C. 15, s. 238)
18 (5) Ocak’ta Ku ru cu Mec lis top lan tı sı
ya pıl dı. İk ti dar or ga nı ola rak sov yet ler varken
Ku ru cu Mec li sin top lan ma sı ge rek si zle
şi yor du. Ve esa sen de Ekim den ön ce ki
si ya sal olu şum la rı tem sil edi yor du. Bo lşevik
ler ve sol sos ya li st dev rim ci ler II. Tüm
Rus ya Sov yet Kon g re si ’nin ya yın la dı ğı
ka rar la rın ka bul edil me si için Ku ru cu Mecli
s’e çağ rı da bu lun du lar. Mec lis bu nu reddet
ti. Bol şe vik ler ve sol sos ya list-dev rimci
ler mec lis ten çe kil di ler. Ku ru cu Mec lis
top lan ma dan fes he dil di ği nden onu sa vu nacak
hiç kim se kal ma mış tı. O gün ler de bu rju
va zi ve art çı la rı men şe vik ler ile sos ya list
dev rim ci ler, dev ri mi dar be ola rak ni te li yorl
ar dı. Bu gün on la rın ruh la rı nı ku şa nan la rın
dil le rin den dö kü lü yor ay nı söz ler.
Kuş ku suz en teh li ke li olan lar, Ekim’i
sa vu nur gö rü nüp ona en sin si sal dı rı lar da
bu lu nan lar dır. On la ra gö re Ekim Dev ri mi
iyi dir, hoş tur, ama onu kut sa mak yan lış tır.
Böy le söy le mek le Ekim Dev ri mi sa vu nucu
la rı nın şab lon cu, ken di le ri ni de “bi lim sel
ku ş ku cu” ola rak gös ter miş olu yor lar.
On lar, “Ekim”i yap tık la rın dan çok, ya pama
dık la rıy la de ğer len di ril me li dir, di yor lar
ve ek li yor lar: pro le tar ya dik ta tör lü ğü adı
al tın da hal ka kan ve ız dı rap ve ril miş tir,
sos ya list de mok ra si ger çek leş me miş tir.
Bol şe vik Par ti ba şın dan iti ba ren ka tı,

80. Yılında Ekim Devrimi
bü rok ra tik bir kült ol muş tur, Sta lin her şe yi
ma h vet mi ş tir, Le nin de iyi ni ye ti ne kar şın
ay nı sis te min ku ru cu su dur.
Ki mi dev rim ci grup lar ve dev r im ci
kim lik ta şı ma id di asın da bu lu nan di ğer
ba zı grup lar, Ekim Dev ri mi ni de ğer len dirir
ken Gor ba çov’dan, B rej nev’den yo la
çı kı yor lar. Sos yal em per ya li st d öne min
mo dern re viz yo nist po li ti ka la rı nı sos ya lizmin
so nuç la rı ola rak ele a lıp 1917 ile ilişki
len di ri yor lar. Da ha ko lay cı bir yol dan
ha re ket edip bü tün dö ne mi “re el sos yalizm”
ola rak ni te le yip işin için den çı kan lar
da var. On la ra gö re Gor ba çov ya da S ta lin
far ket mez, her iki si de Eki m Dev ri mi nin,
so s ya list sis te min ürü nü dür. Bu tür gö rüşle
ri ile ri sü ren ler, ob jek tif ola rak kar şı devri
min pro pa gan da la rı na ze min ha zır lı yor,
da ha sı yer yer on lar la ay nı ar gü man la rı
kul la nı yor lar. Böy le yap ma k la ger çek le ri
ters yüz edi yor lar. Dev rim ve sos ya lizm
da va sı na bü yük za rar lar ve ri yor lar.
Her şey den ön ce iki ay rı şe yi, iki kar şıt
top lum sal sis te mi ay nı laş tı rı yor lar. Bi ri
di ğe ri ni n için den çık mış tır. Bu doğ ru;
Kruş çev, Brej nev, Gor ba çov ve hat ta Yeltsin
Bol şe vik Par ti’ nin için den çık mış lar dır.
Mo dern re viz yo nizm sos ya liz min bağ rın da
bü yü müş, onun için de ye şer miş tir. Ama bu,
or ta ya çı kan ürün ile için de ye şer di ği or tamın
bir ve ay nı şey ol du ğu an la mı na gelmez.
Ürün, be lir li bir an dan son ra için de
ye şer diğ i or ta mın zıd dı na dö nüş müş,onu
red det mi ş tir. Kruş çev, Sta lin dö ne mi Bolşe
vik Par ti ’ nin ürü nü dür. Ne var ki, bu,
Sta lin dö ne mi par ti ile Kruş çev dö ne mi ni
ay nı laş tır maz. Bu du rum, sos ya list bir ül ke
ba kı mın dan ilk ol sa da ko mü nist par ti ler
32
ba kı mın dan ta rih te bir çok kez tek rar lanmış
tır. Ör ne ğin, II. En ter nas yo nal par ti le ri
kur duk la rın da ve ge liş me le ri nin be lir li bir
ev re si ne ka dar ko mü nist par ti isim len dirme
si ni ha ke den ya pı lan ma lar dı. Fa kat
sü reç içi nde de ği şi me uğ ra dı lar, kar şıt la rına
dö nüş tür dü ler. Sos ya list mas ke li bur juuva
par ti ler ha li ne gel di ler. Ya da bir baş ka
ör nek ve ri le bi lir. İkin ci pay la şım sa va şı
sı ra sın da fa şiz me kar şı mi li tan di re niş le re
ön der li k eden Frans a ve İtal ya ko mü nist
par ti le ri sa vaş tan bir müd det son ra “ta rihsel
uz laş ma cı” eu ro-ko mü nist le re dö nüş tüler.
Evet, eu ro-ko mü nist FKP, FKP’nin
için de do ğ du, ama bu hiç bir bi çim de an tifa
şist si lah lı di re ni şe ön de r lik eden FKP ile
da ha son ra ki tes li mi yet çi FKP’yi ay nı
bi çim de de ğer len dir me hak kı nı bi ze vermez.
Ben zer ör ne kle ri ki şi ler ba zın da da
ve re bi li riz. Ka uts ky ya da Ple ha nov; her
bi ri ni n mark sist gö rüş le ri ni kim red de de bilir
ve ter si ola rak her bi ri nin bi rer bur ju va
uz laş ma cı sı ol du ğu nu kim in kar ede bi lir.
Çok ile ri ye git me ye ge rek yok. İ. Bi len
TKP’si ile M. Sup hi TKP’si ay nı la ştı rı lab ilir
mi?
Sta lin’e sal dı rı yor lar, hem de bü tün kirli,
kan lı ve pas lı si lah la rıy la. Rus hal kı Stalin
pos ter le ri ni da ha çok, da ha yük sek ler de
ta şı dık ça S ta li n’e sal dı rı la rın do zu da ar tı yor.
Ki mi le ri Ekim’e sa hip çık tık la rı nı söylü
yor lar, ama kar şı dev rim ci mev zi sin den
Sta lin’e ve eser le ri ne ateş püs kü rü yor lar.
S ta lin sa vu nul ma dan Eki m Dev ri mi sa vunu
la maz. S ta lin sa vu nul ma dan sos ya lizm
sa vu nu la maz. Sta lin’e sal dı rıp Le nin’i başta
cı edi yor gö rün mek, mo dern re viz yo nizmin
iki yüz lü, al da tı cı, çar pık ve al çak ça

tu tu mu nun ürü nü dür. Ta ri hi tek tek ki şi le re
in di r ge ye rek açık la ma nı n be lir li sa kın ca la rı
ol ma kla bi rlik te de ni le bi lir ki, Le nin sos yalist
dev ri min ebe si, Sta lin da dı sı, Kruşç ev
ka ti li, Gor ba çov da kok muş ce se din ce na ze
le va zı mat çı sı, me zar ka zı cı sı ol muş tur.
Ama el bet te Gor ba çov’un iş l evi, Kruş çev
ve Brej nev’den fark lı ola rak ay nı za man da
sos ya l em per yal iz min de so na er di ri ci si
ol ma sıy dı.
Sta lin, 1917 Ekim Dev ri mi ne ön der lik
eden Bol şe vik Par ti ’nin ön der kad ro su
için de ön sı ra lar da yer al mış, dev rim den
he men son ra iş gal ve iç sa vaş yıl la rın da
bü yük ba şa rı lar gös ter miş, par ti ve dev let
yö ne ti min de bir çok gö re vi üst le ne rek
Le nin’in iz le yi ci si ol muş, Le nin öl dük ten
son ra sov yet dev le ti ni ba şa rı dan ba şa rı ya
koş tur muş tur; Sov yet ler onun dö ne min de,
ge ri bir ta rım ül ke sin den mo de rn sa na yi
ül ke si ne dö nüş müş tür. Hem de iş gal ve iç
sa vaş yıl la rın dan son ra fa şist Hit ler or du ları
ile sa vaş ta yir mi mil yon ye ti ş kin so vyet
in sa nı nın yi ti ril di ği ko şul lar da ger çek leşmiş
tir bu. Bu yıl lar da Sov yet ler dün ya nı n
en ge liş miş ikin ci sa na yi ül ke si ha li ne gelmiş
tir. İkin ci sa vaş son ra sı ne re dey se ta mamen
yı kıl mış olan Sov yet yur du çok kı sa
bir sü re için de So vyet in sa nı nın mu ci ze vi
ça ba sı ile bir kaç yıl da ye ni den baş tan ba şa
da ha ile ri ve mo dern bi çim de ku rul muş tur.
İç sa vaş ve fa şist iş ga le kar şı di re niş yıl la rı
dı şın da Sov yet halk la rı aç lık, se fa let ve
yok sul luk la ta nış ma mış, iş siz lik or ta dan
kal kmış, hal kın din len me, sağ lık, eği tim
gi bi so ru n la rı ta ma men çö zül müş, Sov yet
emek çi le ri her ba kım dan ge le ce ğe gü ven
için de ya şa mış lar dır. Böy le bir ya şa mın
33
80. Yılında Ekim Devrimi
var lı ğı ne de ni y le dir ki, ka pi ta list geç mi şin
mi ra sı ah la ki yoz laş ma nın ne re dey se bü tün
be lir ti le ri, hal kın ya şam se vi ye si yük seldik
çe yok ol ma ya yüz tut muş tur. Yüz
kı zar tı cı suç la rın sa yı sın da geç miş le kı yasla
nma ya cak den li aza lma mey da na gel miş,
in ti har va ka la rı gi de rek azal mış tır. Sov yet
in sa nı yal nız ca fi zi ki ola rak de ğil, ah la ki
ve mo ral de ğer ler ge liş miş tir. Ça lış ma zevk
ha li ne gel miş, kı zıl cu mar te si le ri Sta ha nov
ha re ke ti nin yay gın laş ma sı sov yet mo dernleş
me sin de sıç ra ma lar ya rat mış tır. İş çi le rin
eği tim dü ze yi yük sel di kçe tek nik ve be ce ri
dü ze yi yük sel miş, ma ki na laş ma ve elekt rifi
kas yo nun hız lan ma sı y la bir lik te üre tim
ve rim li li ğin de bü yük yük sel me ya şan mıştır.
Sta lin dö ne min de ağır sa na yi ye ağır lık
ve ril me si ne de niy le ha fif sa na yi nin imal
edil di ği, bu ne den le en sı ra dan ge çim araçla
rın da bi le kıt lık ya şan dı ğı id di ası ta mamen
bir pa la vr adan iba ret tir. Ağır sa na yi ve
ha fif sa na yi ora nı iti ba rı ile hal kın ya şa mını
olum suz et ki le yi ci bi r d urum da değ il di
ve ger çek te ha fif sa na yi mal la rı üre ti mi,
ka pi ta list ül ke le ri n bir ço ğun dan faz lay dı.
“Evet bü tün bun lar doğ ru, ama S ta lin
dö nem in de çok sert uy gu la ma lar ya pıl dı.
Çok kan dö kül dü” di yor ba zı la rı. Ki me
kar şı ve ne den? Sos ya lizm dö ne mi n de sı nıf
mü ca de le si bit mez. “Bur ju va zi ile pro le tarya,
ka pi ta list yol ile sos ya list yol ara sın da
ya şa mın her ala nın da sert, kar ma şık ve
uzun sü re li bir sa va şım sü rer.” (MLKP
Prog ra mı, mad de 22, II Kong re Bel ge le ri,
s. 291) Ön ce lik le sos ya list dev ri min he men
er te sin de geç miş dö ne min kar şı dev rim ci
uzan tı la rı na kar şı bir sa vaş yü rü tü lür. Ay nı
şe kil de kar şı dev rim ci un sur la rın sü rek li

80. Yılında Ekim Devrimi
ye şer me si ne ola nak ve ren, es ki top lu ma ait
üre tim iliş ki le ri tas fi ye edil me li dir. Bü tün
bun lar ba şa rıl dık tan son ra, ya ni kar şı devrim
ci bü tün sı nıf ve ka lın tı la rı or ta dan kaldı
rıl sa bi le em per ya list-ka pi ta li st ku şat ma
ne de niy le, ik ti sa di ve si ya si ab lu ka la rın
ya ra ta ca ğı iç et ki le rin ve geç mi şin ide olojik
ka lın tı la rı na kar şı sü rek li bir mü ca de le
ka çı nıl maz dır. Bu mü ca de le yi pro le tar ya,
an cak pro let ar ya dik ta tö r lü ğü ara cı lı ğıy la
ve re bi lir. S ta lin’e kar şı çı kan lar, ger çek te
pro let ar ya dik ta tör lü ğü ne kar şı çı kı yor lar.
Dev ri min he men er te sin de em per ya list
or du lar Sov yet dev le ti ne sal dır dı. Son ra iç
sa vaş yıl la rı baş la dı. Ar dın dan zen gin köylü
le re kar şı bir se fer ber lik ger çek leş ti.
Da ha ne fes al ma ya fır sat kal ma dan Hit ler
or du la rı na kar şı aman sız bir sa va şa gi ri şildi.
Pro le tar ya, sı nıf düş man la rı na kar şı dikta
tör lü ğü uy gu la ma say dı bir kaç sa at bi le
ik ti da rı nı ko ru ya maz dı. “Mos ko va Du ruşma
la rı”nı el eş ti ri yağ mu ru na tu tan lar, her
ne den se ba sı na ve ka mu oyu na açık ya pı lan
bu du ruş ma lar da Bu ha rin ve Zi nov yev’in
söy le dik le ri ne ku lak tı kar lar? Troç ki’ye
hak sız lık edil di ği ni ile ri sü ren ler, ay nı
Troç ki ’nin Al man fa şist le riy le Sov yet anayur
du na kar şı gi riş ti ği yı kı cı ha ina ne iş birli
ği ni gör mez lik ten ge lir ler.
Bun lar red de dil me si ola nak sız ger çekler.
Bü tün bun la rın ger çek leş me si ne ne den
olan pro le tar ya dik ta tör lü ğü ol du ğu bir an
bi le göz den ka çı rı lır sa, sos ya lizm yal nız ca
tat lı bir ha yal den iba ret ka lır.
Oy sa 1848’de Marks ve En g els, Ko münist
Ma ni fes to’ yu yaz dık la rın da Av ru pa
se ma la rın da olu şan bir ha yal et ten, ko münizm
ha ya le tin den bah set tik le rin de sos ya-
34
lizm bur ju va lar için bir ha ya let ol sa da prole
tar ya için de bir ha yal, bir ütop yay dı
he nüz. Ne 1848’de ki Av ru pa ça pın da ki iş çi
ayak lan ma la rı ne de 1871’de ku ru lan ve
an cak 72 gün ya şa ya bi len Pa ris Ko mü nü
bu ha ya lin, sos ya liz min ete ke m iğe bü rünüp
gö rü nür bir ger çek lik ha li ni al ma sı nı
sağ la ya ma mış tı. 1917’den son ra dün ha yal
olan, ütop ya lar da ya şa yan, g öz le gö rü lür,
el le tu tu lur bir ha le ge li yor du. Dün te ori de
ifa de edi len ler, pra tik te sı nan mış ve ar tık
te o rik ö ner me ler ka nıt lan mış te orik ifa dele
re dö nü şü yor du. Pro le ta r ya, 1871’de ki
kı sa de ne yi min ar dın dan ta rih te ilk kez
bur ju va zi yi alt ede rek, azı nl ığın it ki da rı nı
yı ka rak ço ğun lu ğun dik ta tör lü ğü nü ilan
edi yor du. Sı nıf la rın or ta ya çı kı şın dan bu
ya na ilk kez ezi len sı nıf lar dan bi ri ezen le ri
alt ede rek, ezen le ri n dev le ti ni par ça la ya rak
ye ni bir dev let ku ru yor du.
Sos ya list dev le tin na sıl bir dev let ol ması
ge rek ti ği ni Le nin da ha d ev rim den ön ce
Dev let ve Dev rim ad lı bro şü rün de bü tün
te mel yön le riy le di le ge tir miş ti. Bü tün
bü rok rat la rın ha lk ta ra fın dan se çi lip,
ge rek ti ğin de ha lk ta ra fı ndan ge ri ça ğ rıl dığı,
po lis kuv ve ti ye ri ne si lah lı ha lk mi lis leri
nin gü ven li ği sağ la dı ğı, bur ju va zi ye ait
bü tün ku rum sal ya pı nı n dar ma da ğın edil diği,
kar şı dev rim ci sı nı fın yok edil me si ve
ni hai za fe re yak la şıl dı ğı oran da dev le tin
sö ne bi le ce ği bir sis tem di bu. Ya ni dev let,
üre tim araç la rı nı top lum sal laş tı ra cak,
yu ka rı dan aşa ğı ya sos ya list top lu mu ik ti sadi,
si ya si ola rak in şa ede cek bir dev let olacak
tı. Böy le bir dev let, iş çi le rin ve köy lü lerin
ya ra tı cı ini si ya ti fi ile or ta ya çı kar dı ğı,
ta ri h bo yun ca gö rül müş en de mok ra tik

ik ti dar or ga nı sov yet ler ara cı lı ğıy la in şa
edi le bil ir di. Bur ju va par la men ter cum hu riyet
ten bin kez da ha de mok ra tik ola n sov yet
sis te mi, bur ju va zi ye kar şı da ço ğun lu ğun
aman sız dik ta tör lü ğü nü uy gu la ya cak tı.
1917 Ekim Dev ri mi, bu dik ta tör lü ğün
ku ru lu şu nu ilan edi yor du.
1917 Ekim Dev ri mi nin olu şum ko şul ları
an la şıl ma dan sos ya li zm ve dev ri min ilişki
si ku ru la maz.
Ko şul la rın ha zır ol ma sı tek ba şı na bir
şey ifa de et mez. O ko şul la rı kul la na rak bir
son ra ki sü re ce gö tü re cek ira de ge re kir.
Nes nel ko şul lar ay nı ol ma sı na kar şın fark lı
mev zi ler de, fark lı öne ri ler de bu lu nu lur,
çok fark lı po li tik tu tum lar alı na bi lir.
1917 Ekim Dev ri mi, her şey den ön ce
bu yö nüy le in ce len me li ve so nuç lar çı ka rılma
lı dır. Çün kü o ira de nin, bi lim sel sos yaliz
min yön ver di ği ira de nin, ne mu az zam
so nuç lar do ğu ra bi le ce ği ne ka nıt tır. Bu
ba kım da n 1917 E kim ayak lan ma sı yal nızca
bir so nuç tur. On dan ön ce Eki mi ha zır layan
bir sü reç var dır. 1917 Eki mi an la mak
için onu oluş tu ran, ha zır la yan dö ne mi an lamak
ge re kir.
Da ha 1917 Şu ba t’ın da, çar lı ğın yı kı lı şı
dün ya da bü yük bir dep rem et ki si ya rat mıştı.
Yal nız ca bur ju va lar de ğil, en ya kın devri
mi Av ru pa’da bek le yen birç ok sol çev re
de şaş kın lı ğa ka pı lmış tı. Bir çok kim se için
ya şa nan lar “bir mu ci ze” idi. Le nin böy le
dü şü nen le ri “dar ka fa lı” ola rak ni te li yor du.
“Do ğa da ve ta rih te mu ci ze yok tur” di yor du
Le nin. “Fa kat her dev rim, ta ri hin her ani
dö ne me ci gi bi öy le zen gin bir içe ri ğe
sa hip tir, mü ca de le bi çim le ri nin ve mü ca dele
eden güç le rin kar şı lık lı iliş ki si nin ken di-
35
80. Yılında Ekim Devrimi
ne iliş kin bi le şim le ri ni o ka dar bek len medik
bi çim de or ta ya çı ka rır ki, bir çok şey
dar ka fa lı be yin ler de mu ci ze ola rak gö rünmek
zo run da dır.”*
1 Mart (bu gü nün ta ri hi ile 15 Mart)
1917’de Çar II. Ni ko la ken di si nin ve ve lihat
oğ lu nun taht tan fe ra gat et ti ği ni du yu rdu.
9 Ocak 1917’de Mos ko va’da pat la yan
grev dal ga sı Pet ro grad, Ba kü, Ni ja Nov garad
gi bi ke nt ler de ya yı la rak bü yü müş tü.
Ama en önem li si ve ayır de di ci ola nı, bir
g rup as ke rin de Pet ro g rad’da grev le re işt irak
et me siy di. 18 Şu bat’ta bu kez Pet rograd’da
Pu ti lov fab ri ka la rın da baş la yan
grev, bir kaç gün için de bü tün fab ri ka la ra
ya yıl dı. 23 Şu bat’ta (8 Mart) Düny a Emekçi
Ka dın lar Gü nü’n de Pet ro g rad’da ki grevci
iş çi sa yı sı 90 bi ne ulaş mış tı, bir gün sonra
sa yı 240 bi ne çık tı. Bu sı ra da 28 po lis
gös te ri ci ler ta ra fın dan linç edil di. Bu na
rağ men ça rın po li si mü da ha le et mek ten
çe kin miş tir. 24 Şu bat’ta grev gös te ri le ri
gi de rek önü alın maz bir yan gın ha li ni al dı,
gös te ri ci le rin sa yı sı dur ma dan ar tı yor, mi litan
lık va ka rar lı lık ve is tik rar gi de rek
ha rek etin be lir le yi ci ya pı sı nı olu ş tu ru yordu,
slo gan lar ni te lik de ği şi mi ne uğ ru yor,
“Ek mek is ti y oruz” ta le bi ye ri ne “Kah rolsun
Çar, kah rol sun otok ra si” slo ga nı öne
çı kı yor. 25 Şu bat’ta Çar olay la ra mü da ha le
ka ra rı alır. Po lis gös te ri ci le re ateş açar,
iş çi ler ara sın dan da po li se kar şı lık ve ren ler
olur. Ay nı ge ce bü yük bir gö zal tı fur ya sı
ya şa nır. Özel lik le grev ve gös te ri le ri n
ör güt len me sin de ba şı nı çe ken bol şe vik le re
yö ne lir po lis. İş çi le rin ce va bı sert olur.
İş çi ler, as ker ve po lis le rin si lah la rı na el
ko ya rak ça tış ma la ra gir me ye baş lar. 27

80. Yılında Ekim Devrimi
Şu bat’ta as ker le ri n önem li bir bö lü mü iş çile
re ateş aç ma yı red de der, bin ler ce si saf
de ğiş ti rir. Ay nı gün gös te ri ci ler den ya na
ge çen as ker sa yı sı 60 bi ni bu lur. O gün
po lis mer kez le ri, ce za ev le ri ba sı la rak tut sak
lar öz gür leş ti ri le rek mü ca de le ye ka tıl mala
rı sağ la nır.
Şu bat Dev ri min den çok ön ce, da ha
1902’de Ne re den Baş la ma la rı ad lı bro şürün
de Le nin “Otok ra si nin dev ri li şi ni n
sa de ce ni za mi bir ku şat may la ve ya ör gütlen
miş bir sal dı rıy la müm kün ola bi le ce ğini”
ile ri sür me nin “dokt ri ner bir saç ma lık
ola ca ğı nı” be lir ti yor ve de vam la, “otok rasi
nin ken di li ğin den bir pat la ma nı n şo kuy la,
ya hut her gün her yön den ken di si ni teh dit
eden ve ön ce den ke sti ri le me ye cek si ya si
ka rı şık lık lar dan bi ri ne de niy le dev ril me si
ta rih sel plan da çok müm kün, hat ta kuv vetle
muh te mel dir” di ye açık lı yor du.
Le nin ve onun şah sın da bol şe vik le ri
diğ er le rin den ay rı kı lan, dev ri me ve sı nıflar
mü ca de le si ne mark sist yak la şım la rıy dı.
Bu nun için dir ki, ne Şu bat Dev ri mi nin patla
y an grev dal ga la rı nın er te sin de si ya si
ge nel grev ve di re ni şe dö nüş me si nin ü rü nü
ol ma sı bol şe vik le ri şaş kın lı ğa uğ rat tı; ne
de çar lı ğın yı kı lı şı nın ar dın dan sos ya list
dev ri me yü rü me ko nu sun da bir te red dü te
yol aç tı. Le nin “Ger çek le r den kork ma yan,
dev rim de top lum sal güç ler den ge si ni se rinkan
lı lık la tar tan, her po li tik du ru mun yalnız
ca onun o an ki tüm ve ri li özel li kle ri
ba kış açı sıy la de ğil, ak si ne da ha de rin de ki
iti ci güç le ri, Rus ya’da ve bü tün dün ya da
pro le tar ya nı n ve bur ju va zi nin çı kar la rı nın
da ha de rin, kar şı lık lı iliş ki si ba kış açı sıy la”
ola y la ra yak la şı yor du.
36
Şu bat Dev ri mi ’nin bu den li hız lı ge lişme
si ve baş lan gıç aşa ma sı nı bir kaç gün
için de ta mam la ma sı “Rus pro le tar ya sı nın
1905’ten 1907’ye üç yıl için de çok bü yük
sı nıf ça tış ma la rı nı” ya şa mış ve “en bü yük
dev rim ci ener ji yi” ser gi le miş ol ma sı ne deniy
le dir. “İlk dev rim (1905), top ra ğı de rinden
eşe le di, yüz yıl la rın ön yar gı la rı nı
kö kün den ka zı dı ve mil yon lar ca iş çiy le
dü zi ne ler ce mil yon köy lü yü po li tik ya şa ma
ve po li tik mü ca de le ye uyan dır dı. Rus toplu
mu nun tüm sı nıf la rı nı (ve tüm önem li
par ti le ri ni) bir bir le ri ne- ve dün ya ya- gerçek
ka rak ter le riy le, çı kar la rı nın, güç le ri nin,
ey lem yön tem le ri nin, ya kın ve uzak he defle
ri ni ger çek kar şı lık lı iliş ki si için de göster
di. İlk dev rim ve onun ar dın dan ge len
kar şı dev rim dö ne mi (1907-1914) çar lık
mo nar şi si nin özü nü açı ğa çı kar dı, ka rak teri
ni so nu na ka dar bel li et ti ve tüm çü rümüş
lü ğü nü, al çak lı ğı nı” açı ğa çı kar dı.
“1905-1907 dev ri mi ol ma dan, 1907-1914
kar şı dev ri mi ol ma dan, Rus hal kı nın tüm
sı nıf la rı nın ve Rus ya’nın ge ri ka lan bö lümün
de otu ran halk la rın böy le si ne tam bir
ken di ka de ri ni ta yi ni im kan sız olur du.”
(C.6, s.18, Le nin, Seç me Eser ler)
Dev rim ci kri zin baş ka yer ler den da ha
ön ce çar lık Rus ya’sın da pat lak ver me si nin
do ğal ol du ğu nu ile ri sü rü yor du Le nin.
Sa vaş sü re sin ce alın an bir di zi ağır ye nil gi
“bu kri zin pat lak ver me si ni” hız lan dı rı yordu.
“Ye nil gi ler, tüm es ki hü kü met ay gı tı nı
ve bü tün es ki dü ze ni sars tı, hal kın tüm
sı nıf la rı nı on la ra kar şı çı kar dı ve or du yu
öf ke len dir di.” (age, s.21)
Şu bat Dev ri mi ne doğ ru, dev ri mi et ki leyen
bir baş ka et men i de gö zar dı et me mek

ge re kir. Em per ya list ler ara sı çe liş ki, Rusya’da
re jim üze rin de sar sı cı et ki ler ya pıyor
du. Çar Al man la rla an laş ma yan lı sı
iken, bur ju va zi İn gi liz-Fran sız em per ya lizmi
ile bağ la rı nı güç len di ri yor du. Sa va şın
sür me sin den ya na olan İn gi liz-Fran sız
em per ya list le ri, Çar Ni ko la Ro ma nos’u
de vir mek için uğ ra şı yor lar dı.
Rus hal kı nın bü yük dev rim ci di re ni şi
kar şı sın da çe kil mek zo run da ka lan ça rın
he men ar dın dan do ğan si ya si boş lu ğu burju
va zi hız la dol dur du. Da ha ör güt lü olan ve
İn gi liz-Fran sız em per ya list le ri nin des te ği ni
alan ka pi ta list top rak sa hip le ri ve bur ju va
sı nı fın tem sil ci le ri “çar lı ğa kar şı ilk dar beler
den son ra ik ti da rı ele ge çir di”. (ages.22)
Çar lı ğın yı kıl ma sı ve bur ju va zi nin ik tida
rı gas pet me si nin ar dın dan Rus ya ye ni bir
ev re ye gi ri yor du. Bu ev re yi doğ ru ta nım lamak
çok önem liy di. 1917 Şu bat Dev ri minden
1917 Ekim Dev ri mi ne ka dar ge çen
sü reç te sos ya list dev rim adım adım ör gütlen
miş ti. Bol şe vik Par ti ’yi baş ta Sov yet ler
için de bir azın lık, köy lü lük için de et ki sizken,
hem sov yet ler de ço ğun luk ha li ne ge tiren
hem de köy lü le ri iş çi sı nı fı ile bol şe vik
bay rak al tın da ik ti da ra yö nel ten bol şe vik lerin,
pro le tar ya dik ta tör lü ğü he def li ve prole
tar ya nın sı nıf çı kar la rı na en deks li po li tika
la rıy dı. Ta rih sel sü reç le ri be lir li dö nemle
re kes kin sı nır lar la böl mek her za man
doğ ru ol ma sa bi le Şu bat tan Eki me ev ri len
sü reç te bel li baş lı dö nem ler de bol şe vik lerin
al dık la rı po li tik tu tum, iş çi le rin ve köylü
le rin, bur ju va zi ve kü çük bur ju va zi nin
si ya sal et ki sin den öz gür le şip pro le tar ya nın
kı zıl bay ra ğı et ra fın da kü me len me le ri nin
37
80. Yılında Ekim Devrimi
yo lu nu aç mış tır. Bu üç dö ne mi, ka ba ca,
ge çi ci hü kü me te ve sa va şa kar şı tu tum, 3-4
Tem muz olay la rı ve ayak lan ma nın ha zırlan
ma sı ola rak ele ala bi li riz. Bu ra da ay rıntı
lı bir ta rih sel ana liz ve bu na bağ lı ola rak
bir tar tış ma yü rüt mek ye ri ne asıl amaç,
ge çiş sü re cin de ira de nin, ön der li ğin, marksist
il ke le re bağ lıl ığın be lir le yi ci et ki si ni
gös ter mek tir.
Ge çi ci hü kü me te kar şı tu tum; ça rın
dev ril me si nin he men aka bin de Rus ya’da
çar ar tık la rı ve bur ju va Ka det Par ti si
ön der li ğin de ge çi ci bir hü kü met ku rul du.
Men şe vik ler ve sos ya list dev rim ci ler (SR)
bu hü kü me ti des tek le di ler. On la rın sov yetler
için de ço ğun lu ğu el le rin de bu lun dur mala
rı bu des te ği çok önem li kı lı yor du. Burju
va hü kü me tin ayak ta kal ma sı nın ye ga ne
ne de niy di bu. Di ğer yan da Bol şe vik Par ti
ge çi ci bir te red düt için dey di. Ör ne ğin Bolşe
vik Par ti ile ri ge len le rin den Ka me nev,
“Es ki re ji min ka lın tı la rı na kar şı ger çek ten
mü ca de le et ti ği öl çü de dev rim ci pro le tarya
nın ona des te ği o öl çü de ga ran ti dir” bi çimin
de fi kir ler öne sü rüp do lay lı bi çim de
hü kü me ti des tek li yor du. Ka me nev, bu deste
ği “güç lü bir bi çim de de net le me” bi çimin
de açık lı yor du. Bol şe vik Par ti, bu tür
te red düt lü fi kir ler ara sın da bo ca lı yor du.
Bu te red dü tün asıl kay na ğı, olu şan ye ni
si ya sal du ru mun ye te rin ce doğ ru bi çim de
tah lil edi le me me siy di. “Mark sist tak tik”
di yor du Le nin. “Üze rin de in şa edil me si
ge re ken bi ri cik sağ lam te mel üze rin de,
ol gu lar te me li üze rin de in şa” edi le bi lir.
Bu nun için “her şey den ön ce müm kün en
bü yük ob jek tif ke sin lik le” ger çek po li tik
du rum sap tan ma lı dır. (C.6, S-23)

80. Yılında Ekim Devrimi
Bol şe vik le rin bü yük bir bö lü mü
“es ki”de kal mış tı. Hü kü met, ka pi ta list toprak
sa hip le ri ve bur ju va sı nı fın tem sil ci lerin
den oluş ma sı na kar şın, ona kar şı alınma
sı ge re ken tu tum kü çük bur ju va si ya sal
par ti ler de hü kü me te doğ ru dan des tek
bi çim de olur ken, Bol şe vik Par ti ’de baş langıç
ta be lir siz, ikir cim li yak la şım la ra yol
aç mış tı. Bu “es ki bol şe vik ler,” pro le tar ya
ve köy lü lü ğün dev rim ci de mok ra tik dik tatör
lü ğü ku rul ma dan bur ju va-de mok ra tik
dev ri min ta mam lan mış ola ma ya ca ğı nı ile ri
sü rü yor lar dı. Ya nı baş la rın da ki çok tan gerçek
leş miş pro le tar ya ve köy lü lü ğün devrim
ci de mok ra tik dik ta tör lü ğü nü gör müyor
lar dı. İş çi ve As ker Tem sil ci le ri Sov ye ti
ile bir lik te pro le tar ya ve köy lü lü ğün devrim
ci ve de mok ra tik dik ta tör lü ğün Rus
dev ri min de bel li bi çim de ve bel li bir de rece
ye ka dar ger çek leş miş” ol du ğu nu kav ramı
yor lar dı.
Ol gu yu dik ka ta al ma yan, onu unu tan,
“ya ni can lı ger çek li ğin özel lik le ri ni tah lil
et mek ye ri ne ez be re öğ re nil miş, for mül le ri
dü şün ce siz ce tek rar la yan lar” (C.6, s. 46)
gü nün ger çek le ri ne de ğil de es ki miş formül
le re ta kı lır lar, ya şa mın ge ri sin de ka lırlar.
Le nin, bir mark sis tin “can lı ya şa mı,
ger çek li ğin ek sik siz ol gu la rı nı he sa ba katma
sı ge rek ti ği ve her te ori gi bi, en iyi
du rum da yal nız ca te mel ola nı, ge ne li göste
ren, ya şa mın tüm kar ma şık lı ğı nı yal nız ca
yak la şık ola rak kap sa ya bi len, dü nün te orile
ri ne sa rıl ma ma sı ge rek ti ği tar tış ma gö türmez
ger çe ği ni be nim se” me si ge rek ti ği ni
öne sü rü yor du. (C.6, s.47)
38
Es ki tar za gö re “bur ju va zi nin ege men liği
nin ar dın dan pro le tar ya ve köy lü lü ğün
ege men li ği, on la rın dik ta tö rl üğü ge le bi lir
ve gel me li dir.” “Ger çek ya şam da ise ar tık
baş ka bir şey or ta ya çık mış tır. Bi ri nin di ğeriy
le son de re ce or ji nal, ye ni ve da ha ön ce
hiç gö rül me miş bir iç i çe ge çi şi yan ya na,
bir lik te, ay nı an da-hem bur ju va zi nin egemen
li ği (Lvov ve Guç kov, PD), hem de
ik ti da rı gö nül lü ola rak bur ju va zi ye bı rakan,
gö nül lü ola rak onun uzan tı sı ha li ne
ge len pro le tar ya ve köy lü lü ğün dik ta tö rlüğü
var lı ğı nı sür dü rü yor.” (C.6, s.47).
“Es ki bol şe vik ler”in gö re me dik le ri bu
tip ol gu lar dı. On lar, iş çi-köy lü dev ri mi
de mok ra tik ik ti da rı he de fi ile stra te ji ler
çi zer ken, ya nı baş la rın da var olan böy le si
bir ik ti dar or ga nı nı gö re mi yor lar dı. Le nin,
ge çi ci hü kü me tin ke sin lik le des tek len me si
ge rek ti ği ni ile ri sür dü ğün de ve “Tüm ik tidar
sov yet le re” slo ga nı ile or ta ya çık ma sı
ile bir lik te Bol şe vik Par ti kı sa bir ge cik menin
ar dın dan bu ye ni po li ti ka nın et ra fın da
ke net len di.
“Dev ri mi miz bir bur ju va dev ri mi dir, bu
yüz den iş çi ler bur ju va zi yi des tek le me li dirler”
tas fi ye ci le rin po li ti ka sı bu dur.
“Bi zim dev ri mi miz bir bur ju va der vimi
dir” di yor Le nin. “Bu yüz den iş çi ler,
bur ju va zi nin po li ti k sah te kar lık la rı nın
al dat ma ca sı hak kın da hal kı ay dın lat mak ve
on la ra söz le re inan ma ma yı ve yal nız ca
ken di güç le ri ne, ken di ör gü tü ne, ken di birlik
te li ği ne, ken di si lah la rı na gü ven me yi
öğ ren me li dir.” (C. 6, s.24)
Ge çi ci hü kü me te kar şı ol mak, onun
iz le di ği bü tün kar şı dev rim ci po li ti ka la ra
kar şı ol mak an la mı na ge li yor du. Bun lar dan

en önem li si ve bü tün si ya sal par ti ler ba kımın
dan tur nu sol ka ğı dı iş le vi gö ren,
em per ya list sa va şa kar şı tu tum dur.
Dev rim den ön ce II. En ter nas yo nal parti
le rin iha ne ti ne kar şın Bol şe vik Par ti,
“Em per ya list sa va şa ha yır” şi arıy la or ta ya
çık tı. As ker kı ya fe ti için de ki Rus iş çi ve
as ker le ri ne si lah la rı nı baş ka ulus tan as kerle
re de ğil, sa vaş yan lı sı hü kü met le re
yö nelt me çağ rı sı yap tı.
Her şe ye rağ men Bol şe vik Par ti için de
ay nı fi kir de ol ma yan lar da var dı. Ör ne ğin
Ka me nev hal kı, “Sağ lam bi çim de nö bet te
ol ma ya, her mer mi yi mer miy le, her gül le yi
gül le ler le ya nıt la ma ya” ça ğı rı yor du. Ona
gö re “her kes sa vaş ta ki gö re vi ni ye ri ne
ge tir mek” zo run day dı.
Ge çi ci hü kü met, İn gi liz-Fran sız em perya
list le ri nin çı kar la rı doğ rul tu sun da sa va şı
sür dü rü yor du. Rus hal kı sa vaş tan usan mıştı.
Sa vaş kıt lık, aç lık de mek ti, sa vaş yıl lardır
bit me yen kı yım de mek ti. Rus hal kı
sa vaş de ğil, ba rış is ti yor du. Men şe vik ler ve
SR’ler sa vaş ko nu sun da hü kü me ti des tek liyor
lar dı. Sa vaş yor gu nu Rus iş çi ve köy lüle
ri ni ik na et mek için de “Dev rim Rus yası’nı
sa vun mak” de ma go ji si nin ar dı na sı ğını
yor lar dı. Ma yıs ayın da hü kü me te doğ rudan
ka tı lan men şe vik ler ve di ğer hü kü met
üye le ri, Ha zi ran’da (18) bü tün cep he ler de
bu sah te slo gan la bü yük bir sal dı rı ha re ke ti
baş lat tı lar. Bu sal dı rı bü yük bir fi yas koy la
so nuç lan dı. Sa vaş yan lı la rı nın halk nez dinde
gü ve nir li li ği iyi ce za yıf la dı. Ba rış öz lemi,
bü tün Rus hal kın da ne re dey se önü
alın maz bir is te ğe dö nüş tü.
Di ğer önem li bir ayı raç, hal kın top rak
ağa la rı na kar şı baş lat tı ğı el koy ma ha re ke ti
39
80. Yılında Ekim Devrimi
kar şı sın da alı nan tu tum dur. Ge çi ci hü kümet
bu du rum dan hoş nut suz du ve böy le
ha re ket le ri ya sa dı şı ilan edi yor du. Zi ra toprak
sa hip le ri.... hü kü me tin için de tem sil
edi li yor du. Ka de ri ni bur ju va zi ye bağ lanmış
men şe vik ler ve SK’lar hal kın bu yön lü
ta lep le ri ne de sırt çe vir di ler. Bol şe vik ler
ise et ki li ol duk la rı her yer de top rak ağa la rının
top rak la rı na el ko yan köy lü le re des tekle
mek le kal mı yor, doğ ru dan bu ha re ke tin
ön cü sü olu yor du. Top rak, ek mek ta le bi nin
bir ya nı nı oluş tu ru yor du.
Ek mek, aç lık için de kıv ra nan Rus yoksul
la rı nın en önem li ta lep le rin den di. Uzun
yıl lar sü ren sa vaş ye ni zen gin ler ya ra tırken,
hal kın yok sul laş ma sı hız ka zan mış tı.
Cep he de ki as ker ler da hi ek mek siz di. Halk
ek mek is ti yor du. Ek mek, bü yük ta hıl si lola
rın da bü yük tüc car la rın elin dey di. Ge çi ci
hü kü met bu ke sim le re do ku na maz dı. Çünkü
on lar da ge çi ci hü kü me tin hem des tekçi
si hem bi le şen le riy di. Bol şe vik ler, bu
ko nu da da net tu tum al dı lar. Bir yan dan
hal ka bü yük si lah la ra el koy ma çağ rı sı
yap tı lar, di ğer yan da üre ti min iş çi le rce
de net len me si ge rek ti ği ni öne sür dü ler.
Şu bat-Mart Dev ri mi ar dın dan ik ti da rı
ele ge çi ren ka det le rin ve ok to brist le rin burju
va hü kü me ti, halk üze rin de ki ege men liği
ni sür dü re bil mek için “hal kı en yük sek
de re ce de öz gür lük ler” va adet mek zo runday
dı. İn gi liz-Fran sız ma li fir ma la rı nın
ka tip li ği ni üst le nen, em per ya list sa va şı
“so nu na ka dar” yü rüt mek is te yen bur ju va
hü kü met için bu, amaç la rı ger çek leş ti ği
öl çü de bu tip va ad le rin bir sa kın ca sı da
yok tu.

80. Yılında Ekim Devrimi
Bol şe vik ler bu “öz gür lük” or ta mı nı,
pro le tar ya nın bi linç ve ör güt lü lük dü ze yi ni
ge liş tir mek ve onu sos ya list dev ri me en
kı sa sü re de ha zır la mak için de ğer len dir me
tak ti ği güt tü ler. Ama bol şe vik ler her de fasın
da bur ju va zi nin ik ti da rı ga ran ti ye al ma sı
ve iki li ik ti da ra son ver me siy le öz gür lü ğün
de son bu la ca ğı nı pro pa gan da edi yor lar dı.
Var olan öz gür lü ğün ne de ni bur ju va zi
de ğil, iş çi, as ker tem sil ci le ri sov ye ti nin
et kin li ğiy di. Bu nun için dir ki, Le nin’in de
be lirt ti ği gi bi “Çar lı ğın ke sin ola rak yo k
e dil me si ni ve öz gür lü ğün bi ri cik ga ran ti si,
pro le tar ya nın si lah lan ma sı ve iş çi as ker
tem sil ci le ri sov ye ti nin öne mi nin ve ik ti darın
güç len di ril me si dir.” (C.6, s.24)
Le nin’in Ni san Tez le ri’n de tam bir
bü tün lük le di le ge tir di ği dü şün ce le ri kar şısın
da men şe vik ler, “Le nin bi ze, ge ri ci li ğe
hiz met et mek için gel di... Le nin’in her
önem li ba şa rı sı, ge ri ci li ğin ba şa rı sı ola caktır”
bi çi min de tep ki ler gös ter di ler. Ve şöy le
ses le ni yor lar dı: “Dev rim kuş ku suz teh li ke
teh di ti al tın da dır. He nüz da ha geç ol ma dan
Le nin’in ve onun yan daş la rı na ke sin red diye
çı ka rıl ma lı dır.” Hız la rı nı ala ma yan
men şe vik ler, mut la ka bol şe vik le rin “şiddet
li bir di re niş le za rar sız ha le ge ti ril me si
ge rek mek te dir” bi çi min de söz ler edi yor lardı.
Ple ha nov ise le ni nist dü şün ce le ri “humma
fan te zi le ri” ola rak ni te li yor du. Ple hanov
ge çi ci hü kü me ti des tek li yor, ka det ler le
ko alis yo nu sa vu nu yor, bolş ev ik le re kar şı
aji tas yo nu en önem li si ya sal gö rev ola rak
gö rü yor du.
Bol şe vik Par ti yö ne ti ci le rin den Ka menev
ise “Le nin yol da şın ge nel le me si ka bul
40
edi le mez” bi çi min de açık la ma lar la le ni nist
po li ti ka la ra mu ha le fet edi yor du.
3-4 Tem muz Gös te ri le ri
3 (16) Ha zi ran 1917’de 1. Tüm Rus ya
Sov yet Kong re si top lan dı ğın da bol şe vik ler
ha la azın lık tay dı. Bol şe vik le rin de le ge
sa yı sı 100 ci va rın day dı. Bu na kar şı men şevik
ler ve SR’le rin de le ge le ri 700-800
ka dar dı. (Sta lin Eser ler, C.15, s. 221)
18 Ha zi ran’da İn gi liz-Fran sız em per yaliz
mi nin is tem le ri doğ rul tu sun da bü tün
cep he ler de baş la yan bü yük ta ar ru zun fi yaskoy
la so nuç lan ma sı, iş çi ve as ker le rin öf ke
pat la ma la rı na yol aç tı. 3 tem muz da Pet rograd’da
gös te ri ler baş la dı. Par ça par ça başla
yan gös te ri ler bir le şe rek dev bir si lah lı
gös te ri ye dö nüş tü. Gös te ri si lah lı ola rak
yü rü tü lü yor du ve en te mel ta le bi, ik ti da rın
der hal sov yet le re dev re dil me si idi. Bol şevik
ler böy le bir ha re ke ti er ken bu lu yor lardı.
Zi ra dev rim ci kri zin he nüz ye te rin ce
ol gun laş ma dı ğı nı dü şü nü yor lar dı. İyi
ör güt len me miş er ken bir ayak lan ma nın
kar şı dev ri min kar şı sal dı rı sı al tın da di re neme
ye ce ği ve dev ri min da ha doğ ma dan
bo ğu la ca ğı gö rü şü nü ile ri sü rü yor lar dı. Bu
dü şün ce ler ne de niy le dir ki bol şe vik ler göste
ri ye, si lah lı gös te ri yi ik ti da ra yö nelt mek
için de ğil, ba rış çı bir gös te ri ye dön dür mek
için ka tıl dı lar. Er te si gün kü gös te ri tam da
bu bi çim de ger çek leş ti. Bol şe vik ler, da ha 2
tem muz da gös te ri ye kar şı kam pan ya yü rütmüş,
an cak bu na rağ men 3 tem muz da
sa bır sız la nan yı ğın la rı tut ma ola na ğı ol madı
ğı için gös te ri ler kont rol den çık mış,
an cak 4 tem muz da bol şe vik ha ki mi yet sağlan
mış, gös te ri ba rış çı ve ör güt len miş bir

gös te ri ha li ne dö nüş tü rül müş ve ay nı ge ce
bol şe vik le rin çağ rı sıy la gös te ri le re son
ve ril miş tir. (Ni san Tez le ri, s-83)
Ne var ki hü kü met, ay nı ge ce kar şı devrim
ci bir sal dı rı baş lat tı. En vah şi an ti-komü
nist bir lik ler Pet rogr ad‘a ge tir til di. Bolşe
vik ga ze te ler ka pa tıl dı. İş çi semt le rin de
bü yük bir tu tuk lan ma kam pan ya sı baş la tıldı.
Ölüm ce za sı ye ni den yü rür lü ğe gir di.
İş çi le rin ve dev rim ci bir lik le rin si lah sız landı
rıl ma sı na ka rar ve ril di. Tem muz gös te rile
rin den 5 gün son ra Le nin şöy le di yor du.
“Kar şı dev rim ör güt len di, pe kiş ti ril di ve
dev let te fi ili ola rak ik ti da rı ele ge çir di.
Ger çek te Rus ya’da asıl dev let ik ti da rı şimdi
as ke ri dik ta tör lük tür.” (C. 6, s. 591)
O gü ne ka dar bol şe vik le rin te mel tak tiği,
bur ju va hü kü me te kar şı iş çi-as ker temsil
ci le ri sov ye ti nin ik ti da rı nı ger çek leş tirmek
ti. Ya ni, ik ti da rı, bur ju va hü kü met ten,
va ro lan iş çi-as ker-köy lü sov yet le ri nin
al ma sı ve sov yet le r de de bol şe vi k le rin-komü
nist pro le tar ya nın ço ğun luk sağ la ma sı
tak ti ğiy le sos ya list dev rim stra te ji si yü rütmek,
bol şe vik le rin tu tu muy du. Bu nun için
bur ju va hü kü me tin en ge niş bi çim de teş hiri
ne, en ge niş yı ğın la rın bu te mel de ik na
edil me si, iş çi le rin bi linç ve ör güt lü lük
ko nu la rın da dü zey le ri nin yük sel til me si,
sov yet ler de kü çük bur ju va par ti le ri ni tec rit
ede rek ço ğun lu ğun sağ lan ma sı ve tüm
bun la rın ba rış çıl bir si ya sal çiz gi iz le ne rek
ger çek leş ti ril me si he def le ni yor du. 3-4
Tem muz olay la rın dan son ra du rum de ğiş ti.
İki li ik ti dar so na er di. As ke ri dik ta tör lük
ku rul du. “Bü tün ik ti dar sov yet le re” slo ga nı
ni san, ma yıs, ha zi ran ay la rın da ve 5-9 temmu
za ka dar, ya ni ger çek ik ti da rın as ke ri
41
80. Yılında Ekim Devrimi
dik ta tör lü ğe geç ti ği ana ka dar müm kün
ol muş olan dev ri min ba rış çıl ge liş me si nin
slo ga nı ol du. (Ni san Tez le ri, s. 89)
Bol şe vik Par ti ve pro le tar ya için ye ni
bir sü reç baş la mış tı. Bol şe vik Par ti,
Le nin’in tak ti ğiy le “Ba rış çı yol lar hak kında
ha ya le ka pıl mak yok, de ği şik ey lem ler
yok, şu an da ka ra yüz le rin ve ka zak la rın
kış kırt ma la rı na ya nıt ver mek yok, güç le rin
bi ra ra ya top lan ma sı ve ye ni den ör güt le ni şi,
sı kı bir şe kil de ha zır lan ma” tak ti ğiy le ye ni
sü re ci kar şı lı yor du.
26 Tem muz-3 Ağus tos 1917 ta rih le ri
ara sın da Pet rog rad’da top la nan VI. Par ti
Kong re si’ nin ya yın la dı ğı ma ni fes to da
be lir ti len ler Bol şe vik Par ti’ nin yö ne li mi ni
or ta ya ko yu yor du. Şöy le di yor du Ma ni festo’
nun son söz le ri, “Öy ley se ye ni sa vaş la ra
ha zır la nın, si lah ar ka daş la rı. Azim le, ce saret
le ve sü ku net le, pro vo kas yo na ka pılmak
sı zın güç top la yın ve sa vaş kol la rı nı zı
ku run. Pro le ter ler ve as ker ler, par ti bay ra ğı
al tın da top la nın. Kö yün ezi len le ri bay ra ğımız
al tın da top la nın.” (Sta lin, C.15, s.228)
Bu ara da Ge ne ral Kor ni lov, hü kü me ti
as ke ri ve sa yet al tı na alı yor ve par ça par ça
as ke ri dik ta tör lü ğü ilan et mek için ha zır lıkla
rı nı yü rü tü yor du. 21 ağus tos ta Kor ni lov
bir lik le ri Pet rogr ad’a doğ ru sal dı rı ya geç ti.
Sov yet le ri bü tü nüy le or ta dan kal dır ma yı
he def li yor lar dı. Dev ri mi “de vir mek ve
kan la” bas tır mak için Kor ni lov’la kol ko la,
bol şe vik le re sal dı rı yı ör güt le yen sos ya listdev
rim ci Krensky, bu kez Kor ni lov ayaklan
ma sı kar şı sın da bol şe vik ler den yar dım
is te di.
Le nin, Kor ni lov ayak lan ma sı nı bek lenme
dik bir ge liş me ola rak ni te le di ve “Bek-

80. Yılında Ekim Devrimi
len me dik her dö nüm nok ta sı gi bi, bu da,
tak tik bir göz den ge çir me ve bir de ği şik lik
ge rek ti ri yor ve her göz den ge çir me de ol duğu
gi bi il ke ler den ay rıl ma mak için aşı rı
de re ce de sa kı nım lı ol mak ge rek ti ği ni or taya
koy du.” (Ni san Tez le ri, s.115)
Kor ni lov ayak lan ma sı kar şı sın da ge ri ci
hü kü me ti des tek le mek ge rek ti ği ni sa vunan
la ra kar şı Le nin ve Bol şe vik Par ti ’nin
tu tu mu açık ve net ti. “Ge çi ci hü kü me ti
des tek le mek yan lış tır ve il ke ler den ay rılma
yı ge rek ti rir.” Le nin, hü kü me ti des tek leme
eği li mi gös te ren bol şe vik le ri olay la rın
dal ga la rı na ka pı lıp sü rük len mek le eleş ti riyor
du.
“Kor ni lov’la sa va şa ca ğız” di yor du le ninist
ler, “ama ‘Krens ky’i des tek le me ye ceğiz.”
Le nin, 30 ağus tos (12 ey lül)’de şöy le
ya zı yor du: “Anın özel li ği ni he sa ba kat mak
ge re kir. Onu (Hü kü me ti-PD) he men de virme
ye ça lış ma ya ca ğız, biz şim di bir baş ka
bi çim de ve da ha açık ça sı (Kor ni lov ile
sa va şın) hal kın gö zün de Krens ky’nin güçsüz
lük ve du rak sa ma la rı nı gös te re rek sa vaşa
ca ğız. Bu nun da ha ön ce de ya pı yor duk.
Ama şim di baş lı ca iş ol du.” (Ni san Tez le ri,
s. 116)
Ayak lan ma Ka ra rı
Ey lül ayın dan iti ba ren bol şe vik ler, sovyet
ler de gi de rek et kin lik le ri ni art ır dı lar.
Le nin, 23 ey lül de iki baş kent te, iş çi ve
as ker ve kil le ri sov yet le rin de bol şe vik le rin
ço ğun lu ğu el de et tik le ri ni söy lü yor du ve
de vam edi yor du, “Bol şe vik ler ik ti da rı ele
ala bi lir ler ve al ma lı dır lar.” (age, s-130)
42
3-4 Tem muz gün le ri ne gö re de ği şen
ney di. O gün ik ti da rı al ma ya yel ten me yen
bol şe vik ler, ara dan kı sa bir sü re geç tik ten
son ra ayak lan ma nın va kit ge çi ril mek si zin
ör güt len me sin den sö z e di yor lar dı. Bu nun
baş lı ca ne den le ri şun lar dır:
3-4 Tem muz’da;
- Dev ri min ön cü sü olan pro le tar ya,
he nüz ço ğun luk la bol şe vik le rin ar ka sın da
de ğil di.
- Dev rim ci coş ku, he nüz bü yük halk
yı ğı nı nı ka zan ma mış tı.
- Düş man lar ara sın da ve ka rar sız kü çük
bur ju va zi ara sın da, o za man cid di bir si yasal
ge niş lik te ki du rak sa ma lar yok tu.
Bu ko şul lar da ayak lan ma için o gün lerde
“Bir yan lış lık olur du, ik ti da rı ne mad deten
ne de si ya si ola rak ko ru ya bi lir dik”
di yor du Le nin (Ni san Tez le ri, s. 130).
Fa kat du rum ar tık de ği şi yor du. Sov yetler
can la nı yor, ye ni le ni yor ve en önem li si
bol şe vik le şi yor du. “Tüm ik ti dar sov yet lere”
slo ga nı tek rar gün de me ge li yor du. Ama
es ki sin de ol du ğu gi bi, ik ti da rın ba rış çıl
yol lar dan dev ri şi arı ola rak de ğil, bir ayaklan
ma şi arı ola rak. Bu sı ra da Sos ya list
Dev rim ci Par ti ’de sol bir grup or ta ya çı kıyor.
Men şe vik ler de de bol şe vik le re sı cak
ba kan “En ter nas yo na list ler” ad lı grup laşma
lar mey da na ge li yor du. Kar şı saf lar da
çö zül me baş la mış tı. İş te tam da bu sı ra da
dev ri min ve ha me ti ni far ke den men şe vik ler
ve sos ya list dev rim ci ler, dev rim dal ga sı nı
za yıf la ta bil mek için ye ni bir ham le yap tılar.
12 Ey lül 1917’de sos ya list par ti le rin,
uz laş ma cı sov yet le rin, sen di ka la rın, zemsto
vo la rın, ti ca ret ve sa na yi çev re le ri nin ve
as ke ri bir lik le rin ka tıl dı ğı bi r Tüm Rus ya

De mok ra tik Kon fe ran sı top la dı lar. Kon ferans,
ön par la men to ola rak bi li nen bir ge çici
cum hu ri yet şu ra sı kur du. (Sta lin, Eserler,
C.15, s.232) Le nin, ön par la men to nun
ke sin lik le boy kot edil me si ge rek ti ği ni
sa vu nu yor du. Çün kü “Ön par la men to nun
ama cı bo no par tist bir sah te kar lık tır”, ön
par la men to nun “bi ri cik ama cı kit le le ri
ya nılt mak, iş çi ve köy lü le ri do lan dır mak,
on la rı yak laş mak ta olan ye ni dev rim den
uzak laş tır mak” tır. (Seç me Eser ler, Le nin,
C.6, s. 245) Ka me nev, ön par la men to yu
sa vun du ve onu terk et mek is te me di. Ama
so nuç ta bol şe vik ler ön par la men to yu boykot
et ti ler ve ayak lan ma için hum ma lı bir
ça lış ma ya gi riş ti ler. 23 ey lül de (10 ekim)
RSDİP MK du rum de ğer len dir me si ya parak
ayak lan ma ka ra rı alı yor du.
MK Ka ra rı na gö re;
- Rus dev ri mi nin ulus la ra ra sı çap ta yaptı
ğı et ki ne de niy le (Al man do nan ma sın da
pat lak ve ren ayak lan ma bir ör nek tir)
em per ya list dün ya dev ri mi ni boğ mak için
ha zır lık yap mak ta dır.
- Rus bur ju va zi si, yü rüt tü ğü em per yalist
sa vaş ta tam bir boz gu na uğ ra mış ve
Pet rog rad Al man la r’a tes lim et me ha zır lığın
da dır.
- Pro le tar ya par ti si sov yet ler de ço ğun luğu
ele ge çir miş tir.
Bu nun dı şın da köy lü le rin ayak lan ma la rı
ve par ti ye gir me le ri hız la art mak ta dır.
Bu ko şul lar da ye ni bir Kor ni lov ayaklan
ma sı ile dev ri mi boğ ma ha zır lık la rı
sü rer ken, tüm bu ko şul lar da si lah lı ayaklan
ma gün de me gir miş tir. Da ha da öte si,
si lah lı ayak lan ma ka çı nıl maz ha le gel miş
ve ta ma men ol gun laş mış tır. Böy le bir an da
43
80. Yılında Ekim Devrimi
ayak lan ma yı ger çek leş tir me mek dev ri me,
pro le tar ya ya iha net an la mı na ge lir. (Seç me
Eser ler, Le nin, C. 6, s. 313)
Le nin, 6 ka sım da (24 ekim) MK üye leri
ne yaz dı ğı mek tup ta “Du rum son de re ce
kri tik, şim di ayak lan ma yı her han gi bir
bi çim de ge cik tir me nin ger çek ten ölüm
an la mı na ge le ce ği ni” be lir ti yor du.
Er te si gün 7 ka sı mı (25 eki m) kı zıl
mu ha fız lar ve dev rim ci bir lik ler gar la rı,
pos ta ne yi, telg raf ha ne yi, ba kan lık la rı ve
dev let ban ka sı nı iş gal et ti ler, ön par le monto
yu da ğıt tı lar, ay nı ge ce 25 eki mi 26 ekime
bağ la yan ge ce kış lık sa ra yı ele ge çir diler
ve ge çi ci hü kü me ti tu tuk la dı lar.
“Böy le lik le ye ni bir ça ğın, bü yük sosya
list dev rim ça ğı nın baş la dı ğı nı müj de ledi
ler.” (Sta lin, C.15, s. 237)
Bu gün, pro le tar ya nın ye ni Ekim ler
ya rat ma sı için uy gun ko şul lar Ekim ön ce si
gün le re gö re hiç de az de ğil dir. Da ha sı,
nes nel ola rak bu gün ko şul lar sos ya lizm
için çok da ha faz la ol gun laş mış tır. Ve prole
tar ya, dü ne gö re bu ba kım dan çok da ha
şans lı sa yı lır. Bu, hem ta rih sel tec rü be
ne de niy le böy le dir, hem de ka pi ta lizm nesnel
ola rak 1917’den çok da ha faz la sos yalizm
ko şul la rı nı bağ rın da bü yüt müş ve
ol gun laş tır mış tır.
Pro le tar ya, Ekim’den bu ya na bur ju vazi
ye kar şı za fe rin ola nak lı ol du ğu nu ve
bu nun yal nız ca Rus ya ile sı nır lı kal mayıp,As
ya ve Av ru pa’nın bir çok ül ke sin de
ger çek leş ti ği ni gör müş tür.Ke za peş pe şe
ku ru lan bir di zi halk cum hu ri ye ti, Çin,
Vi et nam, Kü ba, Ni ka ra gua dev rim le ri,
emek çi sı nıf la rın en kan lı dik ta tör lük le re
kar şı em per ya liz min bu dik ta tör lük le ri

80. Yılında Ekim Devrimi
bü tün ola nak la rıy la des tek le me le ri ne rağmen
ga lip ge le bi le cek le ri ni gös ter miş tir.
Ve ter si ola rak pro le tar ya, ne den li
mu az zam ka za nım la ra yol açar sa aç sın,
ka pi ta list ku şat ma al tın da re viz yo niz me ve
her tür den opor tü niz me kar şı uya nık lı ğı nı
yi ti ren bir pro le tar ya nın ve sos ya list dev letin
ye nil gi ye mah kum ol du ğu nu da görmüş
tür. Yi ne Çin, Vi et nam, Ni ka ra gua vb.
dev rim ler de ol du ğu gi bi, pro le tar ya
de mok ra tik dev ri min ba şı na ge çip onu sosya
list dev ri me dö nüş tür me dik çe, kü çük
bur ju va zi ile dev rim ci it ti fak tan son ra
ön der li ği ele ge çi rip sos ya liz me yö nel medik
çe, ka pi ta liz min dev ri mi ye nil gi ye uğ ratıp
bir kez da ha za fe ri ni ilan ede ce ği ni görmüş
tür.
Pro le tar ya, sos ya liz me dün ya ça pın da
nes nel ola rak 1917’den çok da ha ya kın dır.
O gü nün çö züm le me si ge re ken bir çok
so ru nu, ge nel an la mıy la fark lı laş mış ve
pro le tar ya için da ha az zah met le ve da ha
kı sa za man da çö züm le ne bi le cek so run la ra
dö nüş müş tür.
Ka pi ta list em per ya list sis tem, ya rat tı ğı
so nuç lar ile ken di so nu nu ha zır la yan
ko şul la rı da ha hız lı üret mek te dir. Ser ma ye
çok da ha faz la mer ke zi leş miş, üre tim çok
da ha bü yük oran da top lum sal laş mış, kü çük
bur ju va sı nıf lar gi de rek et kin li ği ni da ha
faz la yi tir miş, bu na kar şın iş çi sı nı fı da ha
çok bü yü müş, iş siz lik art mış, aç lık, se fa let,
ev siz lik, eği tim siz lik vs. so run lar çok da ha
ya kı cı so nuç lar do ğur muş tur. İş çi ler ve tüm
yok sul kat man lar ile bur ju va lar ara sın da ki
ge lir uçu ru mu de rin leş miş tir.
Tek nik te ki her ye ni ge liş me sos ya liz mi
de ğil ka pi ta liz mi, ya ni onun üze rin de yük-
44
sel di ği, üre tim araç la rı üze rin de ki bi rey sel
mül ki yet sis te mi ni da ha çok faz la ge rek siz
ha le ge tir miş tir. Tek nik te ki mu aaz zam
ge liş me, bir di zi ka pi ta lis tin yok ol ma sıy la
so nuç la nır. Ka pi ta list ler bir yan dan re ka bet
için de ayak ta kal mak için tek ni ği ge liş tirmek
zo run da ka lır lar ken, di ğer yan dan teknik
te ki her ye ni ge liş me nin ken di le ri ni yok
et me ye gö tür dü ğü nü gör dük le rin den, olabil
di ği oran da te kel le şe rek bu yön lü ge lişme
yi en gel le me ye ça lı şır lar. Bu gün bü tün
mu az zam gö rün tü sü ne rağ men ger çek te
ka pi ta list, özel mül ki yet ne de niy le, ger çekte
tek nik iler le me ol ma sı ge re ken dü ze yi ne
gö re, yal nız ca bir cü ce dir. Bur ju va lar, aşı rı
kar lar la oluş tur duk la rı ser ma ye bi ri kim le rini
ye ni den üre ti me ya tır mak ye ri ne çok az
bir bö lü mü ye ni den üre ti me dö nü yor. Onu
asa lak ser ma ye, pa ra ser ma ye ola rak kullan
ma yı yeğ li yor lar. Bor sa nın bu den li şişme
si nin ne de ni bu dur.
Ser ma ye, 20. yy baş la rın da ol du ğun dan
mil yon lar ca kez da ha faz la ve da ha hız lı
do la şı ma gir mek te dir. Ulus la ra ra sı ti ca ret
de va sa bo yut lar da art mış tır. Ulus la ra ra sı
te kel le rin et kin li ği çok da ha hız lı bü yümüş
tür. Ye ni sö mür ge ler, em per ya liz me
ik ti sa di, ma li, si ya si ba ğım lı lık la rı azal mak
bir ya na da ha da art mış tır. Ser ma ye, bir
yan dan do la şı mı için ulu sal çit le ri pa rampar
ça edip da ğıt ma eği li mi ta şır ken, di ğer
yan dan gir di ği yer ler de ken di ni ko ru ya cak,
güç lü ulu sal dev let le rin var lı ğı nı var lı ğı nın
gü ven ce si ola rak gör mek te dir.
Be lir ti ler den ula şı la cak so nuç bel li dir.
Tek tek ül ke ler de dev rim, em per ya list
ka pi ta list sis tem üze rin de 20. yy ba şı na
gö re çok da ha et ki le yi ci dar be ler in di re-

cek tir. Em per ya list sis tem den kopar tıl mış
her ül ke, em per yaliz min bağ rına sap lan mış
bir han çer olarak es kisine göre çok daha
öl dürücü olacak tır.
Ekim, bugün çok daha gün cel dir. Ama
bizi suç layan lar yanılıyor lar. Kimileri bizi
Ekim’i tek rar et meyi savun mak la eleş tirmek
tedir ler. Bırakalım on lar öy le düşünsün.
Biz biliyoruz ki, Ekim’i ay nı biçim de
tek rar et mek olanak sız dır. Ne bugünün
koşul ları 1917 Rus ya’sının koşul larıy la birdir,
ne de bugün kü proletar yanın bilinç
düzeyi o gün kü proletar ya ile ay nıdır. Evet,
biz Ekim’i savunuyoruz. Onun ev ren sel
il kelerini savunuyoruz. Çün kü Ekim’in
öner diği çözüm ler, temel il keler bugün için
de geçer lidir. Proletar ya dik tatör lüğü, sovyet
tipi dev let, tek ül kede sos yalizm vb.
bun ların her birinin han gi yol lar dan, han gi
biçim ler den ger çek leşeceğini dev rimin
gelişim yolu ve yaratacağı kurum lar
tarafın dan belir lenecek tir. Ama her koşul da
özü ay nı olacak tır.n
45
80. Yılında Ekim Devrimi

MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
Mao Ze dung re viz yo niz mi ni red det me
mü ca de le si ön cel le ri mi zin ko mü nist ni te liğe
ev ril me le rin de ta yin edi ci bir dö ne me ci
ifa de edi yor du. Bu en azın dan ide olo jik,
te orik te mel açı sın dan böy ley di.
Ön ce lle ri miz, MZD re viz yo niz mi ne
kar şı mü ca de le yi, te orik mü ca de le kampan
ya sı ve üzer le rin de ki et ki le re kar şı
mü ca de le ça lış ması ve da ha sı iş çi sını fı na
ön der lik mis yo nun da baş lı ba şı na ni te lik sel
de ğiş me çabası ola rak ele al dı lar.
İr fan Çelik de ön cel le ri mi zin ön der
kad ro la rın dan bir yol daş ola rak bu mü cade
le nin ön safl ar ın day dı.
Bir Belge
MZD Revizyonizmi
Antimarksizmdir — İrfan ÇELİK —
46
İr fan yol daş, MZD reviz yoniz mine karşı
geniş çap lı ideolojik mücadele yazıları
hazır lama çalış ması için dey ken 25 Haziran
1980’de düşmanın eline düştü. Beş bölüm
olarak planladığı yazısının I, III ve V.
bölümlerini ana hatlarıyla hazırlamıştı.
Anısına yoldaşın yazısını yayımlıyoruz.
İrfan yoldaşın üç bölümünü hazırladığı
yazısının bölümlerin önlerine açıklama
notu ve yazı planına uygun ara başlıkları
ve ana başlık koyduk.

(I)
Marksist-Leninist Parti
Öğretisi Bakımından
ÇKP ve “MZD”
Bura da ko nu la rın sı ra lan dı ğı plan da
“V. Parti Öğretisi” olarak ifade edilen
kısım işlenmektedir. Bu bölümde ele alınacak
yanlara ilişkin bir plan yoktur. Fakat
aslında ilk iki paragrafta bölümün kapsamı
çiziliyor. Hazırlanmış olduğu kadarıyla
yayımladığımız bölüm, tarihsel kökleriyle
birlikte ÇKP’nin kuruluş dönemine ilişkin
değerlendirmeleri kapsamaktadır.
Baş tan be ri ÇKP’ye ha kim ol ma mücadele
si ve ren Mao Ze dung kli ği nin 1935
yı lın da Par ti’nin yö ne ti mi ni ke sin ola ra k
e le ge çi r me sin den son ra, ÇKP’nin te ori ve
prat iği ne re viz yo nist Mao Ze dung Dü şünce
si dam ga sı nı vur muş tur. 1953 sonrası
için ÇKP faaliyetlerini değerlendirmekle
Mao Ze dung’un gö rüş le ri ni de ğer len dirmek
bir bi rin den ay rı la maz. Bu dö nem için
Mao Ze dung’u de ğer len dir mek, ÇKP’yi
de ğer len dir mek tir. Ve bu ko nu da, 5 cilt te
top la nan Mao’nun gö rüş le ri ge re ken den
faz la ve ri ile do lu dur. An cak 1935 ön ce si
için du rum fark lı dır. 1935 ön ce sin de Mao
Ze dung’un güç lü bir hi zi bi bu lun ma sı na,
yö ne tim de za man za man et ki li ol ma sı na,
ba zı böl ge ler de ha ki mi yet sağ la ma sı na
rağ men par ti ye ha kim ola ma mış tır. Bu
ne den le ÇKP’nin 1935 ön ce si ni de ğer lendi
rir ken, Mao Ze dung’un gö rüş le ri ye ter li
ve ri ola r ak ele alı na maz lar. ‘35 ön ce sin de
par tinin fa ali yet le riy le il gi li ola rak bel ge ler
ol duk ça sı nır lı dır. Bu dö ne me en faz la bil-
MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
47
gi yi ne Mao’nun ya zı la rı için de var dır.
Şüp he siz ki, de ğer len dir me ya par ken,
çe şit li yön le riy le so ru na ışık tu tan bu bil giler
den doğ ru ya rar lan mak ge rek mek te dir.
ÇKP, ku ru lu şun dan bu gü ne te orik, si yasi
ve ör güt sel bir bü tün lü ğe, bu nun so nucu
ola rak da ira de ve ey lem bir li ği ne sa hip
ola ma mış tır. Par ti nin ku ru luş kong re si olan
1. Kong re, üç ay rı plat form üze rin de üç
hi zi bin mü ca de le are na sı ol muş tu.
1927 yı lı na ka dar yö ne tim de ağır lı ğı
olan Çen Du-siu kli ği ne gö re, Çin’de prole
tar ya “çok genç” ve “ha zır lık sız”dı, “çok
ge ri ve ap tal”dı. Ko mü nist bir par ti kurmak
için şart lar ol gun de ğil di. De mok ra tik
dev rim ise bur ju va zi nin so ru nuy du. O şartlar
da çe şit li re form la rı sa vu na rak bur ju vazi
yi de mok ra tik dev ri me ön der lik et me si
için zor la mak ge re ki yor du. Bu nun için en
uy gun olan da çe şit li re form la rı sa vu nan,
Çin’in so run la rı nı tar tı şan bir “mark sist
ku lü bün” ku rul ma sıy dı.
Çen Du-siu, köy lü le rin ko mü nist par ti si
ön der li ğin de de mo kra tik dev rim mü ca dele
si ne se fer ber edi le bi le ce ği ne inan mı yor,
köy lü lü ğün ta şı dı ğı dev rim ci po tan si ye li
kü çüm sü yor, pro le tar ya nın gü ve ni lir bir
bağ la şı ğı ol du ğu nu kav ra mı yor du.
Çen Du-siu’nun li be ral-men şe vik
gö rüş le ri ne kar şı lık, Çan Kua-tao k li ği
Çin’de bur ju va de mok ra tik dev ri min gündem
de ol du ğu nu red de di yor. Çin’in sos yalist
dev rim aşa ma sın da ol du ğu nu, part inin
gün de mi ne pro le tar ya dik ta tör lü ğü nü koyma
sı ge rek ti ği ni sa vu nu yor du. Bu klik de,
köy lü lü ğün dev ri mci po tan si ye li ni yad sıyor
du. Troç kist gö rüş ler savu nan bu klik,
ka tı şık sız dev rim yap ma ha ya li için de

MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
ol du ğun dan, pro le tar ya nın di ğer halk sı nıfla
rıy la it ti fak lar ku ra bi le ce ği, kur ma sı
ge rek ti ği an la yı şı nı da red dedi yor du. Çünkü
it ti fak lar si ya se ti olan la rın saf dev rim
an la yış la rıy la çe li şi yor du.
Her iki kli ğin gö rüş le ri ne de ka tıl ma yan
Mao Ze dung’un ilk kong re de sa vun du ğu
gö rüş ler di ğer le ri ninki ka dar bi lin me mek le
bir lik te, de mok ra tik dev ri mi sa vun du ğu ve
Çang Kao-tao’ya gö re, Çen Du-siu’ya da ha
ya kın ol du ğu açık tır.
Kong re’de fark lı plat form la rı sa vu nanlar,
gö rüş le rin den vazgeç mek si zin
ÇKP’nin ku rul ma sı nı ka rar laş tır mış lar dır.
So ru nun bu ya nı nı ile ri de ele ala ca ğız.
Öte yan dan her üç gru bun da sa vunduğu
fark lı tez ler, ay nı dün ya gö rü şün den
kay nak la nı yor du. Or tak öze lik le rin den
bi ri si, –Çan Kao-tao he men sos ya list devrimi
sa vun ma sı na rağ men– an ti ka pi ta list
pers pek ti fe sa hip ol ma ma larıy dı.
Ma ter ya list ta rih an la yı şı na gö re, in sanla
rın ya şa ma sı için zo run lu olan zen gin likle
rin üre til me si ve üre ti len şey lerin de ğişim
bi çi mi top lum sal ya pı nın te me li dir.
Zen gin lik le rin üre til me si ve de ği şim tarz ların
da ki de ğiş me, top lum sal ya pı da ki de ğişme
yi be lir ler. Do la yı sıy la, top lum sal de ğişme
in san ira de sin den ba ğım sız, ob jek tif bir
te mel üze rin de ger çek le şir. Her top lum sal
ge liş me ev re si, be lir li bir ta rih sel ge liş me
aşa ma sı na, üre ti ci güç le rin be lir li bir ge lişme
se vi ye si ne te ka bül eder.
“Ge liş me le ri nin bel li bir aşa ma sın da,
top lu mun mad di üre ti ci güç le ri o za mana
ka dar, için de ha re ket et tik le ri mev cut üretim
iliş ki le ri ne ya da bun la rın hu ku ki ifade
sin den baş ka birşey ol ma yan mül ki yet
48
iliş ki le ri ne ters dü şer ler. Üre ti ci güç le rin
ge liş me si nin bi çim le ri olan bu iliş ki ler,
on la rın en gel le ri ha li ne ge lir ler. O za man
bir top lum sal dev rim ça ğı baş lar. İk ti sa di
te mel de ki de ğiş me, ko ca man üst ya pı yı,
bü yük ya da az bir hız la al tüst eder…”
(Karl Marks, Eko no mi Po li ti ğin Eleş ti ri sine
Kat kı, s. 25-26)
Ta ri hi ge li şim sü re ci için de, sı nıf lı toplum
lar da ken di li ğin den ge liş me si nin ürü nü
ola rak or ta ya çı kan top lum sal bi çim ler
için de en yet kin ola nı, da ha ön ce le ri sı nır lı
iş bö lü mü ne da ya nan, be lir li bir plan la manın
ol ma dı ğı top lum sal bi çim ler kar şı sında,
be lir li bir plan la ma ya da ya nan iş bö lümü
nün ala bil di ği ne ge liş ti ği ka pi ta list üretim
di.
Üre ti mi top lum sal laş tı ran ka pi ta lizm de,
ken di ev ri mi için de ki yı kı mı nın şart la rı nı
ol gun laş tır dı. Ya ni ka pi ta list üre tim iliş kile
ri gi de rek üre ti ci güç le rin ge liş me si
önün de en gel ha li ne gel di.
“Top lum sal laş tı rıl mış üre tim ile ka pi talist
mal edin me ara sın da ki çe liş ki, pro le tarya
ile bur ju va zi ara sın da ki uz laş ma kar şıtlık
ola rak be lir di.” (Marks, En gels, Seç me
Ya pıt lar, C. 3, s. 165)
Sos ya lizm bu ge liş me ev re sin de, ka pita
liz min özel ürü nü olan pro le tar ya ta ra fından
ka pi ta list üre tim bi çi mi nin tas fi ye edile
rek, özel mül ki ye tin ko lek tif mül ki yet
ha li ne ge ti ril me si te me lin de ge rçek le şe bilir
di. İn sa nın in san ta ra fın dan sö mü rül mesi
ne son ver mek, halk kit le le ri nin kur tu luşu
nu ger çek leş tir mek an cak ve an cak bu
te mel üze rin de müm kün ola bi lir di. Ka pi taliz
min ya rat tı ğı uy gun mad di ko şul lar
ol ma dan ne bi lim sel sos ya lizm den ne de

sos ya list dev ri min ger çek leş me sin den söz
edi le mez di.
Mark sist ta rih an la yı şın dan, top lum sal
ge liş me nin ya sa la rın dan bi ha ber olan ÇKP,
söz de sos ya lizm den bah set me si ne, za man
za man mark sist-le ni nist tez ler tek rar la ması
na rağ men, ger çek te ka pi ta lizm tas fi ye
edil me den, ka pi ta liz min ko şul la rın da kit lele
rin kur tu lu şu nun ger çek le şe ce ği ütop yası
nı sa vun muş tur.
“Bu sa va şım lar, Çin dev ri mi nin bü yük
ön cüsü Sun Yat-sen’in yö net ti ği 1911 devri
mi ni de içe rir. Ata la rı mız eser le ri nin
ta mam lan ma sı için bi ze yol gös ter di ler.
Şim di biz bu yol da yü rü yo ruz…” (Te orik
Si ya sal Dü şün ce ler, s. 16) di yen Mao
Ze dung, ÇKP’nin si ya se ti ko nu sun da da
şun la rı söy lü yor:
“On yıl ön ce iki par ti nin bir le şik cep hesi
dö ne min de Guomintang’ın Bi rin ci Mil li
Kong re si’nde, Ko mü nist Par ti si ve
Guomintang, Üç Halk İl ke ’si ni uy gu la maya
bir lik te ka rar ver di ler ve bu il ke ler
1924’ten 1927’ye ka dar bü tün sadık ko münist
le rin ve Guomintang’ın bü tün sa dık
üye le ri nin gay ret le riy le ül ke nin ge niş alanla
rın da uy gu lan dı. Bir le şik cep he ma ale sef
1927’de par ça lan dı ve son ra ki on yıl da
Guomintang, Üç Halk İl ke si’nin uy gu lanma
sı na kar şı çık tı. Fa kat Ko mü nist Par tisi’nin
bu on yıl için de bü tün si ya set le ri Dr.
Sun Yat-sen’in Üç Halk İl ke si’nin ve Üç
Bü yük Si ya se ti’nin dev rim ci ru hu ile esas
ola rak ay nı çiz gi dey di. Ko mü nist Par tisi’nin
em per ya liz me kar şı mü ca de le verme
di ği gün ol ma mış tır. Bu, mil li yet çi lik
il ke si nin mü kem mel uy gu lan ma sı an la mına
ge lir. De mok ra tik iş çi köy lü dik ta tör lü-
MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
49
ğü, de mok ra si il ke si nin mü kem mel uy gulan
ma sın dan baş ka bir şey de ğil dir. Top rak
dev ri mi de Hal kın Re fa hı İl ke si’nin
mü kem mel bir uy gu la ma sı dır.” (SE, c. II,
s. 35)
ÇKP’nin 1935 yı lın da Guomintang’a
cep he çağ rı sı ya pan bil di ri sin de ki “Çin’in
bu gün ih ti ya cı olan şey, Dr. Sun Yat-sen’in
Üç Halk İl ke si’dir ve par ti miz bun la rın
ta ma men ger çek leş me si için mü ca de le ye
ha zır dır.” (Ak ta ran Mao Ze dung, ay nı yerde)
söz le ri da ha son ra ki yıl lar da söy len miş
ol ma sı na rağ men, Mao’nun ak tar dı ğı mız
söz le ri ni des tek le yi ci, doğ ru la yı cı ni te lik tedir.
Mao Ze dung’un söz le ri, ÇKP’nin
ku rul du ğu yıl lar da sa hip ol du ğu dev rim
an la yı şı nın, yü rüt tü ğü fa ali ye tin öz lü bir
an la tı mı nı içer mek te dir. Ye ri gel dik çe bu
gö rüş ler üze rin de du ra ca ğız. Bu ra da ko numuz
açı sın dan “Top rak devrimi de Hal kın
Re fa hı İl ke si’nin mü kem mel bir uy gu la ması
dır” gö rü şü üze rin de du ra lım.
Sun Yat-sen’in “Hal kın Re fa hı İl ke si”,
kü çük üre ti ci köy lü yı ğın la rı nın ka pi ta lizmin
yol aç tı ğı if las lar dan kur ta rıl ma sı, arala
rın da eşit li ğin sağ la na rak, dev le tin de
yar dım la rıy la re fa ha ulaş ma la rı nı vb. içeren
Na rod nik ütop ya la ra da ya nı yor du. Bu
ha yal le ri ger çek leş tir me nin yo lu kök lü bir
top rak re for mu, (top rak dev ri mi) top ra ğın
mil li leş ti ril me si, köy lü le re top rak da ğı tılma
sıy dı. Böy le bir top rak re for mu köy lü lerin
kur tu lu şu için bi ri cik te mel di. Köy lü ler
an cak bu te mel üze rin de kur tu lu şa ula şa bilir
ler di.

MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
Bu fi kir le rin “baş tan aşa ğı ge ri ci fi kirler”
ol du ğu na da ha ön ce ki bö lüm de de
de ğin miş tik.
Çinli na rod nik ler ve on la rın ta kip çi si
olan ÇKP reviz yo nist le ri, ön ce lik le toplum
la rın ta rih sel ev ri mi nin bel li bir aşa masın
da or ta ya çı kan ka pi ta liz min ira di ola rak
ön le ne me ye ce ği ni, ka pi ta list ge liş me yo luna
gi ren Çin’in ka pi ta liz min yo lu nu tut mak
zo run da ol du ğu nu kav ra mı yor lar dı. On lar,
köy lü le re top rak da ğı ta rak, top ra ğı mil lileş
ti re rek ve bu nun gi bi da ha bir di zi ted bir
ala rak ka pi ta list ge liş me nin yo lu nu tı ka mayı,
ka pi ta liz mi at la ya rak doğ ru dan sos yaliz
me geç me yi sa vu nu yor lar dı.
Bu tez ler sa de ce bi rer ha yal di. Çün kü,
“Mark sizm, bi ze, me ta üre ti mi ne da ya nan
ve uy gar laş mış ka pi ta list ül ke ler le ti ca ri
iliş ki ler içe ri si ne gi ren bir top lu mun, ge lişme
si nin bel li bir aşa ma sın da ka çı nıl maz
ola rak ka pi ta lizm yo lu nu tut mak zo run da
ol du ğu nu öğ re tir.” (Le nin, De mok ra tik
Dev rim de Sos ya l De mok ra si nin İki Tak tiği,
s. 50)
Öte yan dan ka pi ta liz min ön len me si için
öne ri len ted bir ler (top rak da ğı tı mı, mil lileş
tir me vb.) –ka pi ta liz mi ön le mek bir
ya na çün kü böy le birşey müm kün ola maz–
ter si ne ka pi ta liz min öz gür bir şe kil de ge lişi
mi ni hız lan dı rır dı.
Le nin, Sun Yat-sen’in prog ra mı nı
de ğer len di rir ken “Böy le bir re form ka pi talizm
çer çe ve si için de müm kün mü dür?”
so ru su nu sor duk tan son ra “Müm kün ol ması
bir ya na bu re form en saf, en tu tar lı ve
ideal ola rak en mü kem mel ka pi ta liz min
ken di si dir.” (Do ğu’da Ulu sal Kur tu luş
Ha re ket le ri, s. 70) ce va bı nı ve ri yor du.
50
Le nin, ay nı yer de top ra ğın mil li leş ti rilme
si ted bi ri üzer ine şun la rı be lir ti yor:
“Top ra ğın mil li leş ti ril me si, sa de di feran
si yel ran tı bı ra kıp mut lak ran tın kal dırıl
ma sı nı müm kün kı lar. Marks’ın te ori si ne
gö re top ra ğın mil li leş ti ril me si, ta rım da
or ta çağ ar tı ğı te kel le rin ve iliş ki le rin aza mi
te miz len me si, top rak sa tın alıp sat ma da
aza mi öz gür lük ve ta rı mın ken di ni pa za ra
uy du ra bil me si için aza mi ko lay lık de mektir.”
Bu ted bi rin so nuç la rı nın or ta ça ğın
kös tek le rin den kur tu lan kır da ka pi ta liz min
hız la ge liş me si ola na ğı açık tır.
Ön cü le ri Rus na rod nik leri gi bi, Çinli
na rod nik le rin ka pi ta liz min ön len me si adına
sa vun duk la rı şey, fe odal kös tek le rin den
kur tul muş, öz gür ce ge li şen ka pi ta lizm dir.
“Ka pi ta liz min ken di si dir.”
On lar bu ka dar la da kal mı yor lar, bir
adım da ha ata rak tez le ri ni; öner dik le ri
re form prog ra mıy la hal kın re fa hı nın sağ lana
ca ğı, köy lü le rin kur tu la ca ğı nok ta sı na
kadar iler le ti yor, bu nun adı na da sos ya lizm
di yor lar.
Ka pi ta list ge liş me yo lu na gir miş olan
Çin’de, ha kim sö mü rü bi çim le ri ha la
fe odal sö mü rü bi çim le riy di. Bu sö mü rü
bi çim le ri nin ya nın da köy lü ler, ha kim
sö mürü bi çim le ri ne bağ la nan ti cari ser maye
ta ra fın dan da sö mü rül mek tey di. Fe odaliz
min tas fi ye si ni kap sa yan bur ju va
de mok ra tik bir re form prog ra mı nın ger çekleş
ti ril me siy le köy lü le rin sö mü rü den kurtu
la ca ğı nı san mak, o gü nün Çin’in de köylü
le rin ti ca ri ser ma ye ta ra fın dan sö mü rüldü
ğü nün yad sın ma sı dır. ÇKP re viz yo nistle
ri ve ata la rı, bi rin ci ola rak bu nu kav ra mıyor
lar dı. Da ha önem li si, re form prog ra-

mıy la fe oda liz min tas fi ye edil dik ten son ra,
fe odal sö mü rü bi çim le ri nin ye ri ni ka pi ta list
sö mü rü bi çim le ri nin ala ca ğı açık ken,
fe odal sö mü rü nün or ta dan kal dı rıl ma sıy la
hal kın re fa hı nın sağ la na ca ğı te zi, ka pi talizm
ko şu lla rın da sö mü rü nün yok edi le bile
ce ği, re ka be tin kal dı rı la ca ğı, üre tim anarşi
si nin gi de ri le bi le ce ği ve son ola rak üretim
ye ter siz li ği nin ye ri ni üre tim bol lu ğunun
ala bi le ce ği saç ma lı ğı nın da ken di si dir.
Bu gö rüş le rin sa vu nu cu la rı eko no mik, toplum
sal sis tem ler den bi ri olan ka pi ta liz min
özel lik le ri ni hiç kav ra ma mış lar dır.
Üre tim araç la rı nın özel mül ki ye ti te me li
üze rin de yük se len ka pi ta lizm, en te mel
özel li ği üc ret li eme ğin sö mü rü sü dür. Di ğer
baş lı ca özel lik le ri, üre tim de anar şi, me ta lar
(emek de bir me ta dır) ara sın da yo ğun bir
re ka bet ve üre tim ye ter siz li ği dir. Bu baş lıca
un sur la rın dan so yut lan mış bir ka pi talizm,
an cak ba zı örüm cek li ka fa la rın dar
sı nır la rı için de müm kün ola bi lir. Ka pi talizm,
ka pi ta lizm ola rak va r ol du ğu sü re ce
bur ju va zi, emek çi ler den ar tı de ğer sız dırma
ya de vam ede cek tir. Bu, mark sist ekono
mi po li ti ğin ABC’si dir.
Sos ya list pers pek tif le bir leş me yen re fah
an la yı şı, so nuç ta ka pi ta liz min sa vu nul ması
dır. De mok ra tik dev rim le kit le le rin
ya şam ko şul la rı sı nır lı oran da dü zel se bi le,
eme ğin sö mü rü sü ne da ya nan ka pi ta lizm
tas fi ye edi lip, özel mül ki ye tin ye ri ni ko lektif
mül ki ye tin al dı ğı, üre tim anar şi si nin
ye ri ni plan lı eko no mi nin al dı ğı sos ya lizm
ku rul ma dan kit le le rin re fa hı sağ la na maz dı.
Gö rül dü ğü gi bi, top rak re for mu Çinli
na rod nik le rin id di ası nın ak si ne emek çi le rin
sö mü rül me si ni ön le ye mez di. Fe odal sö mü-
MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
51
rü nün ye ri ne ka pi ta list sö mü rü bi çim le ri nin
al ma sı na yol açar dı. Hız la ge li şen ka pi talizm,
kır lar da ge niş köy lü kit le le ri ni hız la
if la sa sü rük ler, kır lar da sı nıf far klı laş ma sını
hız lan dı rır dı. Eşit lik ko nu sun da söy lenen
ler de ham bir ha yal di.
ÇKP re viz yo nist le ri, Sun Yat-sen’in,
in san lar ara sın da eşit li ğin sağ lan ma sı
ha yal le ri ne de sa hip çık mış, bu ko nu da da
kü çük bur ju va öz lem le rin öte si ne ge çe memiş
tir.
“Eşit lik” slo ga nı, “öz gür lük” ve
“de mok ra si” slo gan la rı bur ju va zi ye ait tir
ve on la rın sö mü rü yü giz le me le ri nin bi rer
ara cı dır. “Öz gür lük, eşit lik ve de mok ra si
hak kın da ki ge nel söz ler, as lın da, me ta üreti
mi iliş ki le ri ta ra fın dan bi çim le nen kavram
la rın gö zü ka pa lı bir yi ne len me sin den
baş ka birşey de ğil dir.” (Le nin, İş çi Sı nı fı
ve Köy lü lük, s. 391)
Ye te nek le ri ve ih ti yaç la rı fark lı fark lı
olan in san lar ara sın da mut lak bir eşit li ğin
sağ lan ma sı im kan sız dır. Bu te mel üze rin de
mark sist ler, eşit lik de nil di ğin de in san la rın
eşit leş ti ril me si ni de ğil, in san la rın sö mü rüden
kur tu luş ta eşit li ği ni an lar lar. Bu ko nuda
Sta lin şun la rı söy lü yor:
“… Mark sizm eşit lik ten, ki şi sel ge reksin
me le rin ve ya şa yış tar zı nın tek dü ze ye
ge ti ril me si ni de ğil, sı nıf la rın kal dı rıl ma sını
an lar. Ya ni, a) bir kez ka pi ta list ler dev rildik
ten ve mülk le rin den edil dik ten son ra
tüm ça lı şan la rın sö mü rü den kur tu luş ta eşit
ol ma la rı nı; b) üre tim araç la rı bir kere tüm
top lu mun mül ki ye ti ha li ne gel di mi, her kes
için, üre tim araç la rı nın özel mül ki ye ti nin
kal dı rılm asın da eşit lik; c) her kes için ye tenek
le ri ne gö re ça lış ma yü küm lü lü ğün de

MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
eşit lik ve tüm ça lı şan lar için eme ğin, işi nin
kar şı lı ğı nı al ma hak kın da eşit lik (sos ya list
top lum); her kes için ye te ne ği ne gö re ça lışma
yü küm lü lü ğün de eşit lik ve tüm ça lı şanlar
için ge rek sin me le ri ne gö re al ma hakkın
da eşit lik (ko mü nist top lum). Ve marksizm,
in san la rın be ğe ni le ri nin ve ge rek sinme
le ri nin ni ce lik ya da ni te lik ba kı mın dan,
ne sos ya lizm dö ne min de ne de ko mü nizm
dö ne min de bir bi ri nin ay nı ve eşit ol ma dı ğı,
ola ma ya ca ğı il ke sin den ha re ket eder.”
Mark sist eşit lik an la yı şı böy le dir.
“Mark sizm hiç bir za man baş ka bir eşitlik
ta nı ma mış tır ve ta nı ma mak ta dır.”
(Le ni niz min So run la rı, s. 576-577)
ÇKP, kit le le rin re fa hı ve eşit lik ko nusun
da da mark sist bir mev zi de de ğil, kü çük
bur ju va opor tü niz mi nin ba ta ğın day dı.
Ko mü nist ler, mar ksist ta rih ve eko no mi
bi li mi nin ışı ğın da, ka pi ta lizm şart la rın da
kit le le rin kur tu lu şu nun ola ma ya ca ğı bi linciy
le ha re ket eder ler. Yi ne on lar, ka pi ta list
üre ti min top lum sal ni te li ğiy le, özel mül kiyet
ara sın da ki çe liş ki te me li üze rin de yükse
len pro le tar ya ile bur ju va zi ara sın da ki
uz laş maz kar şıt lık tan ha re ket le, ka pi ta lizmin
tas fi ye edi le rek onun ya rat tı ğı te mel
üze rin de sos ya liz min ku rul ma sı so nu cu na
ula şır lar. Sö mü rü nün or ta dan kal dı rıl ma sının,
do la yı sıy la tek yo lu, tüm emek çi kit lele
rin tek kur tu luş yo lu bu dur.
"Fa kat, Çin Na rod ni ki bu mi li tan
de mok ra si ide olo ji si ni ön ce sos ya list düşler
le,Çin'in ka pi ta list yo lu at la ma sı,ka pi taliz
min ge liş me si ni ön le me si umut la rıy la,
son ra da bir kök lü top rak re for mu pla nı ve
bu re form dan ya na ol mak la bi ra ra da gö türü
yor. Bu son iki ide olo jik ve si ya si eği lim-
52
de Na rod niz mi, ya ni bu de yi min özel an lamın
da, de mok ra si den fark lı de mok ra si ye
bir ek olan Na rod niz mi mey da na ge ti ren
un sur yat mak ta dır."
Fa kat an la şıl dı ğı na gö re Çin de mok ra tının
sub jek tif ola rak fi kir le rin den ve program
la rın dan, ger çek te sa de ce "gay rimen kul
mül ki yet"in "bü tün hu ku ki te mel le ri nin
de ğiş ti ril me si" için bir prog ram, sa de ce
fe odal sö mü rü nün kal dı rıl ma sı için bir
prog ram çık mak ta dır." (Do ğu'da Ulu sal
Kur tu luş Sa vaş la rı, s. 68-69)
Sun Yat-sen'e gö re, köy lü yı ğın la rı
ka pi ta liz min kö tü lük le rin den kur ta rıl ma lıydı.
Me ta eko no mi si nin kü çük üre ti ci yı ğınla
rı nı hız la if la sa sü rük le me si nin önü ne
ge çil me liy di. Bu nun tek yo lu ise ka pi ta list
ge liş me yi dur dur mak tı. Böy le ce köy lü ler
if las tan kur tu la cak lar dı. Top ra ğın mil li leşti
ril me si, top rak sız ve az top rak lı köy lü le re
top rak da ğı tı mı ve köy lü le re çe şit li yardım
lar da bu lu nul ma sı ka pi ta list ge liş me yi
ön le ye cek ti. Da ha önem li si köy lü ler arasın
da eşit lik sağ la na cak tı. Köy lü yı ğın la rının
re fa ha ulaş ma sı nın yo lu da yi ne program
da öne ri len kök lü top rak re for muy du.
Tıp kı Rus Na rod nik le ri nin yap tı ğı gi bi,
Çinli na rod nikin ka pi ta liz min ön len me si ve
köy lü le rin yok sul luk tan bu yol la kur ta rılma
sı adı na sa vun du ğu re form lar, ka pi talizm
çer çe ve si için de ger çek le şe bi lir ve
tu tar lı, hız lı bir ka pi ta list ge liş me için
uy gun or tam ya ra tır. Onun sos ya liz mi
"ger çek leş tir mek" için sa vun du ğu ted bir ler,
ka pi ta liz min öz gür ge li şi mi ni, do la yı sıy la
sı nıf lar ara sın da ki ay rış ma yı hız lan dı ra rak,
köy lü yı ğın la rı nın da ha bü yük hız la if la sına
yol aça cak ted bir ler di.

Top lum sal ge liş me nin ya sa la rı ob jek tiftir.
Top lum sal ku rum lar ve ik ti sa di ka te gori
ler, top lu mun ta rih sel ev ri mi so nu cu
do ğar, ge li şir ve yok olur lar. Top lum sal
ge liş me, ko mü nizm ön ce si top lum lar da
in san lar ta ra fın dan bi linç li ola rak dü zen lenip
in şa edi le mez ler. Bu top lum lar da ta rih
ken di li ğin den bir ge li şim sey ri iz ler. Sözko
nu su ku rum lar ve ka te go ri ler, sı nıf lar,
örg üt ler ya da ki şi ler açı sın dan ge rek li
ol du ğu için ya ra tıl ma mış lar dır. Ay nı şe kilde;
ba zı sınıf lar, ör güt ler ya da ki şi le rin
is te ği ile de or ta dan kalk maz lar. Bu ku rum
ve ka tego ri le rin yı kıl ma la rı nın mad di şartlar
ol gun laş tı ğı za man, ani baş lan gıç ta üreti
ci güç le rin ge li şi mi ile uyum lu luk ar zeden
üre tim iliş ki le ri, top lu mun üre ti ci güçle
ri nin ge liş me si nin önün de en gel ha li ne
gel di ği za man, iş te o za man uz laş maz sı nıf
kar şıt lık la rı üze rin de "top lum sal dev rim
ça ğı" baş lar.
Ta rih sel ge liş me nin bel li bir ev re sin de
or ta ya çık mış olan ka pi ta lizm, yo k ol ma sının
mad di ko şul la rı oluş tu ğun da –ki, bu
te me li ka pi ta lizm ken di ta ri hi ge li şi mi içinde
ya ra tır– pro le tar ya nın mü ca de le siy le
tas fi ye edi le bi lir. Sos ya lizm, do la yı sıy la
kit le le rin kur tu lu şu da ka pi ta liz min ya rat tığı
ve her gün ya rat ma ya de vam et ti ği,
bü yük çap ta üre tim te me li üze rin de sos yaliz
min in şa sıy la ger çek le şe bi lir.
Ka pi ta list ge liş me yo lu na gi ren Çin'de
de ka pi ta list me ta eko no mi si nin ge liş me si,
re ka bet ve bu nun so nu cu ola rak hız la üre tici
le rin üre tim araç la rın dan tec rit ol ma sı nı,
ge niş kit le le rin hız la yok sul laş ma sı nı, bir
avuç azın lı ğın da ha bü yük hız la zen gin leşme
si ni ira di ola rak dur dur mak, ta rih sel
MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
53
ge liş me nin kar şı sın da dur mak tı. Bu dü şünce
ler dü pe düz ge ri ci ütop ya lar dı. Sun Yatsen'in
yap ma ya ça lış tı ğı da buy du. Sun
Yat-sen ve onun la bir lik te ha re ket eden
kü çük bur ju va de mok rat la rın hal kın ,özellik
le de köy lü yı ğın la rı nın kur tu lu şu için;
ka pi ta list ge liş me nin ön len me si için sa vunduk
la rı ted bir ler ka pi ta list bir mül ki te mel
üze rin de öz gür ce ge li şi mi ne, do la yı sıy la da
on la rın is tek le ri nin ter si ne ola rak, eşit siz liğin,
yok sul lu ğun dev bo yut la ra ulaş ma sı na
yol açar dı. Ka pi ta list ge liş me yi, eşit siz li ği
gi der mek adı na, da ha öz gür ka pi ta list
ge liş me, da ha bü yük eşit siz lik. İş te ütop yacı
lı ğın çık ma zı.
Çin'de fe oda liz min te mel le rin den sar sılmış,
ül ke yıl lar ön ce pa za ra açıl mış, ha la
eko no mi nin bü tü nün de ha kim sö mü rü bi çimi
fe odal sö mü rü ol ma sı na kar şın me ta
eko no mi si nin ge li şi mi ne bağ lı ola rak re kabet
ve eşit siz li ğin ürü nü olan kır lar da farklı
laş ma be lir gin hal al mış tı. Çin'in na rod niki
Sun Yat-sen, köy lü mül ki ye ti nin or taçağ
cıl bi çim le rin in ka pi ta liz me rağ men,
ka pi ta lizm şart la rın da ko ru na bi le ce ği düşle
ri ku ru yor du. O, kü çük köy lü mül ki ye tinin
fe odal, ata er kil üre tim bi çim le ri nin bir
par ça sı ol du ğun dan, bu nun ol du ğu gi bi
ka pi ta list üre tim bi çi mi için de var lı ğı nı
ko ru ya ma ya ca ğın dan bi ha ber di. Le nin bu
ko nu da Rus na rod nik le ri ni şöy le eleş ti riyor
du:
"Ger çek ten de ne ka dar ba sit! Her yerden
iyi ola nı 'alın', işin sır rı ta mam dır!
Or ta çağ bi çim le rin den, emek çi le rin üre tim
araç la rı na sa hip li ği ni 'alın', ye ni (ya ni ka pita
list) bi çim ler den de öz gür lük, eşit lik,

MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
ay dın lan ma ve kül tü rü 'alın'. Tar tı şı la cak
bir şey kal maz…"
"Es ki emek bi çim le ri nin ye ri ni ne den
ye ni emek bi çim le ri nin al dığ ını bi le ken di
ken di si ne sor mak sı zın, bu ye ni bi çim le ri
tar tı şır ken de, ay nı ha ta yı yi ne li yor. Onun
için, bu bi çim le rin, çift çi nin top rak mül kiye
ti ni ‘sars tı ğı nı', ya ni da ha ge nel bir
de yiş le, üre ti ci nin üre tim araç la rın dan
ay rıl ma sıy la ifa de le ri ni bul duk la rı nı be lirtmek
ve ide ale uy ma dı ğı için bu nu mah kum
et mek ye ter li dir. Bu ra da da id di ası ke sinlik
le saç ma dır. Bir gö rün gü yü (top rak sızlaş
tır ma) çe kip çı ka rı yor, bu nu, zo run lu
ola rak me ta üre ti ci le ri ara sın da re ka be te,
eşit siz li ğe, ba zı la rı nın yı kı mı na, ba zı la rı nın
zen gin leş me si ne yol açan me ta eko no mi sine
da ya nan ve ar tık fark lı ni te lik te olan bir
üre tim iliş ki le ri sis te mi nin bir un su ru olarak
sun mak için bir gi ri şim de bi le bu lunmu
yor." (Hal kın Dost la rı Kim ler dir, s.
72-73)
Le nin'in ak tar dı ğı mız eleş ti ri si Sun Yatsen
için ta mı ta mı na ge çer li dir. Sun Yat-sen
de Rus ön cül le ri gi bi, fark lı eko no mik, toplum
sal ka te go ri ler den tek tek un sur la rı
çe kip ala rak –or ta çağ bi çim le rin den köy lünün
üre tim araç la rı na sa hip olu şu, ka pi taliz
mden eşit lik, öz gür lük– bun la rı söz de
bir sis tem için de top la mış tır. Bu ka dar la da
ye tin me yip, ka pi ta liz min öz gür ge li şi mi nin
ye ga ne te me li olan top rak re for mu nu da
sos ya list bir ted bir ola rak sun muş tur. Bu
ge ri ci ütop ya la ra da sos ya lizm adı nı vermiş
tir.
"Öğ re ti açı sın dan bu te ori, bir kü çük
bur ju va 'sos ya list' ge ri ci nin te ori si dir. Çünkü
Çin'de ka pi ta liz min 'ön le ne bi le ce ği' ve
54
or ta ül ke nin ge ri li ğin den ötü rü 'sos yal
devrim'in da ha ko lay ola ca ğı gi bi fi kir ler
baş tan aşa ğı ge ri ci fi kir ler dir." (Do ğu’ da
Ulu sal Kur tu luş Sa vaş la rı, s. 69)
Dev let ve de mok ra si ko nu la rın da da
sun du ğu tez ler na rod nik gö rüş ler le uyumlu
luk ar zet mek te dir. Ör ne ğin, bü tün hal kın
de mok ra si si fik ri Guomintang'ın 1. Kongre
si’n de şöy le sa vu nu lu yor du:
"Mo dern dev let ler de ki sö zü mo na
de mok ra tik sis tem, ge nel lik le bur ju va zi nin
te ke lin de dir ve sa de ce hal kı bas tır ma ya
ya ra yan bir araç ha li ne gel miş tir. Oy sa
Guomintang'ın De mok ra si İl ke si, bir azınlı
ğın özel ma lı de ğil de, bü tün hal kın paylaş
tı ğı bir de mok ra tik sis tem de mek tir."
(S.E., C. II, s. 327)
Gö rül dü ğü gi bi, de mok ra si kav ra mı
sı nıf içe ri ğin den so yut la na rak sı nıf la rüs tü
ge nel bir de mok ra si sa vu nul mak ta dır.
Ön gö rü len si ya sal sis tem, "azın lı ğın mülkü"
de ğil, "bü tün hal kın ha kim ol du ğu bir
de mok ra tik sis tem"dir. Sun Yat-sen'in ideali
ze et ti ği de mok ra si ve de mok ra tik sistem,
ütop ya cı lı ğın üst ya pı ya iliş kin tez lerin
de ki yan sı ma la rın dan baş ka bir şey
de ğil dir.
Ko mü nist En ter nas yo nal, Sun Yatsen'in
ide olo ji si ni şöy le de ğer len di ri yor du:
"Çin'de ki Sun Yat-sen'ci lik, kü çük burju
va mil li 'sos ya lizm'in ide olo ji siy di. Bu
ala nın 'Üç İl ke'sin de (mil li yet çi lik, de mokra
si, sos ya lizm) halk kav ra mı, sı nıf kav ramı
nı göz den ka çı rı yor du. Sos ya lizm bel li
bir sı nıf, ya ni pro le tar ya ta ra fın dan ya ra tılan
bel li bir üre tim bi çi mi ola rak de ğil,
bu la nık bir top lum sal re fah tab lo su ola rak

su nu lu yor du. (Ko mü nist En ter nas yo nal
Prog ra mı, s. 98)
Sun Yat-sen'in çağ daş na rod nik gö rüş leri
nin or ta çağ da Çin'de köy lü is yan la rı nın
ha kim un su ru olan köy lü ütop ya cı lı ğı ile
sıkı iliş ki si var dı. Kö kü Çin ta ri hi nin de rinlik
le ri ne ka dar uza nan ve or ta çağ kül tü rüyle
bir le şen köy lü ha yal ci li ği, Çin'de devrim
ci-de mok ra tik ha re ke tin ge li şi mi sü recin
de, çağ daş bir bi çim al mış tır. Es ki sinden
fark lı ola rak, li be ral ve de mok rat burju
va zi "eşit lik çi" ütop ya la rı, ka pi ta liz me
has öz gür lük, ada let slo gan la rı al tın da sürdür
me ye baş la dı lar. Di ğer yan dan yi ne ta rihi
kök le re sa hip olan bü yük Han şo ve nizmi,
bur ju va mil li yet çi li ği ile bir leş miş ti.
1911 bur ju va dev ri mi sı ra sın da Çin'in
baş lı ca üç par ti sin den bi ri olan ra di kal Sosya
list Par ti'nin (kü çük bur ju va de mok rat ların
par ti si) de "emek il ke si", "eşit leş tir me"
gi bi baş tan aşa ğı na rod nik gö rüş ler sa vunma
sı te sa dü fi bir ol gu de ğil dir.
Or ta çağ cı köy lü ha yal ci li ği nin ka pi ta list
ge liş me yo lu na gi ren Çin'de bur ju va,
kü çük bur ju va dev rim ci le ri ta ra fın dan ye ni
şart la ra uy du ru la rak sa vu nul ma sı ger çe ği,
bur ju va de mok ra tik ha re ke tin kit le da ya nağı
nın köy lü kit le le ri ol du ğu, köy lü ha re ketle
ri nin dev rim ci ha re ke tin mo tor, en et kin
gü cü ol du ğu dik kate alın dı ğın da da ha açık
gö rü lür. Çin'de ütop ya cı lı ğın geç miş le ba ğı
köy lü ha re ke ti nin mi lat tan ön ce le re ka dar
uza nan et kin li ği kav ran dı ğı öl çü de doğ ru
de ğer len di ri le bi lir.
So nuç ola rak, gö rül dü ğü gi bi ÇKP'nin
ku rul du ğu yıl lar da Çin'de dev rim ci ha reket,
kök le ri yüz yıl lar ön ce si ne uza nan köylü
ütop ya cı lı ğı nın dam ga sı nı ta şı mak ta dır.
MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
55
Mao Ze dung'un çe şit li de fa lar mi ras
ko nu sun da söy le di ği söz ler, ÇKP'nin, dünya
yı kü çük üre ti ci le rin ba kış açı sıy la gö ren
li be ral de mok rat lar la, kü çük bur ju va
de mok rat la rı nın miras çı sı ol ma sın dan başka
bir an lam ta şı maz lar.
1911 devri mi, halk kit le le ri arasın da
de mok ratik ha re ke ti ge liş tir miş ti. Dev rim
kı sa sü re de ye nil gi ye uğ ra mış, Yu an Şinkay’ın
dev ril me sin den son ra Çin’de savaş
ağa ları dö ne mi baş lamış tı. Ku zey’li ve
Gü ney ’li ola rak baş lı ca iki grup teş kil eden
savaş ağa la rı nın ara sın da ol duk ça kar ma şık
bir iç sa vaş baş la dı. Sa vaş ağa la rı ara sın da
bin bir tür lü ent ri ka dö nü yor du. Sa vaş la rın
ar dı ar ka sı ke sil mi yor du. İk ti dari el le rin de
bu lun du ran ma hal li zor ba la ra kar şı köy lüle
rin is yan la rı olan ca yay gın lı ğıy la de vam
edi yor du. Bir bi rin den ko puk ola rak baş layan
mahal li is yan ha re ket le ri bir bi ri ni iz liyor
du. Öğ ren ci ler bu is yan la ra des tek oluyor
du. An ti em per ya list, an ti feo dal ni te likteki
öğ ren ci gös te ri le ri sık sık gö rül me ye
baş lan dı. Sa yı ca az olan iş çi sı nı fı kit le le ri
müc ad ele ye ak tif ola rak katı lı yor du.
Çin’de bu ge liş me ler olur ken Rus ya’da
1917 Ekim’in de tüm dün ya yı de rin den
et ki le yen bü yük dev ri min za fe ri ya şa nı yordu.
Ekim Dev ri mi, in san lık ta ri hin de kök lü
bir dö ne me ci sim ge li yor du. Bu devri m,
dün ya em per ya list cep he si ni yar dı, ka pi taliz
mi te mel le rin den sars tı ve ge le ce ği ni
teh li ke ye dü şür dü. İlk pro le tar ya dik tatörlü
ğü ger çek leş ti. Rus ya sı nır ları için de
yaşa yan ezi len mil let ler ger çek öz gür lük
ve eşit li ğe ka vuş tu lar. Pro le ter dev rim le ri
ça ğı nı baş la tan, pro le tar ya nın ön der li ğin de
sö mür ge sel dev rim le re yo lu açan, ezi len

MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
mil let le re ve halk la ra kur tu luş yo lu nu göste
ren bu mu az zam dev ri min yüz yıl lar dır
ara yış için de olan Çin hal kı nı da et ki le meme
si dü şü nü le mez di.
1917 Ekim Dev ri mi’ nin de et ki siy le
Çin’de an ti fe odal, an ti em per ya list kit le
ha re ket le ri 1919’da do ru ğa ulaş tı. Ver say
Ant laş ma sı’y la Çin’de ki Al man im ti yaz la rı
Ja pon em per ya list le ri ne devredil miş ti.
Bu nun öğre nil me si üze ri ne, 4 ma yıs ta
öğ ren ci ler ge niş an ti em per ya list gös te ri ler
dü zen le di ler. Kı sa za man da yay gın la şan
gös te ri le ri iş çi ler grev ler le des tek le di ler. 10
ma yıs ta tüm okul lar boy ko ta baş la dılar.
Ha zi ran da Şang hay işçi le ri ge nel gre ve
git ti ler. Güç lü bir an ti em per ya list ha re ket
olan 4 Ma yıs Hare ke ti, halk kül tü rü nün
ge liş ti ril me si ka mpan ya sı ile bir lik te yü rütül
dü. Bu mü ca de le ler için de sos ya liz me
du yu lan sem pa ti de art mış tı.
Dev rim ci de mok rat la rın ön der li ğin de
yü rü tü len an ti em per yalist mü ca de le için de,
sos ya liz min kü çük bur ju va ay dın lar ta rafın
dan yapı lan pro pagan da sı nın da et ki siyle
mark siz me sem pa ti du yan lar kü çük
grup lar ha lin de bi ra ra ya ge le rek de ği şik
isim ler al tın da kü çük der nek ler kur du lar.
Ay nı yıl (1919) Mao Ze dung da Hu nan’da
ilk “Mark sist İn ce le me Gru bu”nu kur du.
1920 yı lı nın ma yı sın da Şang hay’da “Sosya
list Genç lik Bir li ği” adın da bir genç lik
ör gü tü ku rul du. O yıl Mao Ze dung bu
ör gü tün Hu nan ko lun un ku rul ma sı na
ön der lik et ti. Sa yı la rı bir hay li olan ve
yurt dı şın da ki Çinli öğ ren ci ler ta ra fın dan
çeşitli ülkelerde de kurulan dernekler, başlangıçta
birbirinden ko puk tu lar. Gi de rek
arala rın da ki iliş ki ge liş ti. İki yıl son ra
56
ku ru lacak ÇKP’nin çe kir de ği ola cak olan
bu der nek le rin ba zı la rı ma hal li ga ze te ler
çı ka rı yor, hal kı ay dın lat ma ya ça lı şı yor,
re for mist dü şün ce ler le bir lik te sos ya liz min
pro pa gan da sı nı yapı yor lar dı.
Mark sizm sem pa ti za nı der nek le re ve
daha son ra da ÇKP’nin kuru lu şu na ön derlik
eden ler kü çük bur ju va ay dın un sur lar dı.
Bun lar ara sın da pro fe sör ler, öğ ret men ler,
özel lik le de yurt dı şı na gi dip öğ re nim gö rerek
Çin’e dön müş olan genç ay dın lar da
önem li yer tu tu yor du. Ekim Dev ri mi’inin
et ki siy le mark siz me sem pa ti du yan bu
ay dın lar, Çin’in kur tu lu şu nun sos ya lizm le
ola cağı nı sa vu nu yor lar dı.
Çin’de halk kit le le ri üze rin de fe oal kültü
rün bü yük et ki si var dı. Kül tür dü ze yi
ol duk ça ge riy di. Özel lik le köy lü kit le le ri
ce ha let için dey di. Dev rim ci de mok ra si
es ki ye oran la ge liş miş ti. An cak ha la ge niş
kit le ler si ya si ba kım dan ge riy di. Ül ke de
dev rim ci ha re ke tin bel ke mi ği ken di li ğinden
gel me köy lü ha re ket le riy di. Çin di li ne
çev ri len mark sist eser le rin sa yı sı ise sa de ce
bir kaç ta ney di. Ay dın lar mark siz mi bu
ki tap lar dan öğ re ni yor du. Yurt dı şı na gi denler
el bet te bu ko nu da daha bü yük ola nak lara
sa hip ti ler.
Kü çük bur ju va ay dın lar, Çin halk kit lele
ri nin, özel lik le köy lü yı ğın la rı nın asır lar
bo yu sü re ge len öz lem le ri ni mark sist-le ninist
fi kir ler le “bir leş tir di ler”. On lar bu yüzden
sos ya liz mi salt “eşit li ğin” sağ lan ma sı
ve re fah top lu mu nun yara tıl ma sı, mark sistle
ni nist te ori yi de bun un klavu zu ola rak
gö rü yor lar dı. Mao Ze dung’un bu yıl lar da
dev rime ön der lik açısın dan sı nıf la rın du rumu,
halk kav ra mı na ver di ği içe rik, ide olo-

jik ve da ha bir çok ko nu da yaz dık la rı bu nun
ka ba ve o öl çüde de net ka nıt la rı dır. İn ce leme
der nek le ri, kü çük bur ju va dün ya gö rüşü
nü, köy lü ba kış açı sı nı ko ru yor lar dı. Ek
ola rak mark sist-le ni nist te ori den et ki lenmiş
ler di. Kü çük bur ju va dün ya gö rü şü
te me lin de, mark sist-le ni nist fi kir le ri de
sa vu nu yor lar dı. ÇKP’nin ku ru lu şu ön ce si
de du rum a na hat la rıy la buy du.
Mark sist in ce le me grup la rı nın ör güt lenmiş
old uğu eya let ler le, Ja pon ya’da ki Çin li
öğ ren ci le rin der ne ği nin gön der di ği de le ge
–bun la rın sa yı sı 12 idi– ÇKP’yi kur mak
için birara ya gel di ler. ÇKP, bu de le ge ler
tara fın dan 1921 yı lı nın Tem muz ayın da
ku rul du. O ta rih te top lam üye sa yı sı 30 idi.
ÇKP, uy gun ulus la ra ra sı ve iç şart la rın
eş li ğin de, Sun Yat-sen’in Mil li Par ti si ve
Ra di kal-Sos yalist Par ti’nin yük sel dik le ri
ide olo jik te mel üze rin de, bu par ti le re oranla
mark sizm-le ni nizm den da ha faz la et ki lenen
kü çük bur ju va bir par ti ola rak doğ du.
(II)
“MZD” ve ÇKP An ti ka pi ta list
Bir Pers pek ti fe Sa hip De ğil di
Bö lü mün ko nu la rı nın sı ra lan dı ğı plan da
ilk sı ra da yer alan “ÇKP, An ti ka pi talist
Pers pek ti fe Sa hip De ğil di” şek lin de ifade
edi len bö lüm bü yük bir oran da ha zır lanmış,
ama ta mam lan mış de ğil dir.
“ÇKP An ti ka pi ta list Pers pek ti fe Sa hip
De ğil di” baş lık lı yazı plan da ifa de edi len
öge le rin ço ğun lu ğu yaza rı ta ra fın dan ha zırlan
mış tır.
Kü çük bur ju va bir par ti ola rak do ğan,
u zun yıl lar bu ni te li ği ni ko ru yan ÇKP,
MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
57
kü çük bur ju va köy lü yı ğınla rı nın çı kar la rını
sa vun du. ÇKP’nin sos ya lizm olarak sundu
ğu; köy lü le rin yok sul laş ma la rı nın ön lenme
si, ara la rın da eşit lik sağ la na rak re fa ha
ulaş tı rıl ma la rın dan iba ret ti. Par ti nin ön derli
ğin de ha re ke te ge çi ri le cek olan köy lü
yı ğın la rı ken di kur tu luş la rı nı ken di elle riyle
sağ la ya bi lir, ge rek li bir di zi re form u
ya pa bi lir ler di. İş çi sı nı fı ise, şe hir kü çük
bur ju va zi si ve mil li bur ju va zi nin dev rim ci
ke si mi gi bi bu mü ca de le de köy lü lü ğün
müt te fik le rin den bi riy di. ÇKP’nin kü çük
bur ju va sos ya liz mi nin özü, köy lü mül ki yeti
nin ko ru na rak “eşit lik” ve “re fah”ın sağlan
ma sıy dı.
ÇKP re viz yo nist le ri ne yol gös te ren,
so yut bir “eşit lik” ara cı ve re fah tab lo su
ola rak gö rdük le ri köy lü sos ya liz miy di,
ge ri ci kü çük bur ju va ütop ya sıy dı. Marksizm-le
ni nizm adı na sa vun duk la rı tez ler
Prod ho ncu-Na rod nik ütop ya lar la, İki n ci
En ter nas yo nal opor tü niz mi, troç kizm,
re viz yo nizm, mil li yetçi lik ve mark sist-le ninist
dü şün ce le rin ek lek tik bir kar ma şa sıydı.
Mark sist le ni nist dü şün ce ler, ÇKP
re viz yo nist le rin ce ge ri ci tez le ri ne ci la olarak
kul la nıl mış tır.
Çin’de, köy lü le rin fe odal dü ze ne kar şı
yüz yıl lar sü ren is yan la rı sı nıf mü ca de le si ne
dam ga sı nı vur muş tur. Çin’in paza ra açılmasın
dan son ra da an ti em per ya list ve an tife
odal mü ca de le de bi ri cik et kin güç, sık
sık is yan eden köy lü yı ğın la rıy dı. Dev rim ci
de mok ra tik ha re ket te ha kim un sur köy lü
ide olo ji siy di. Mao Ze dung’un da hak lı olarak
be lirt ti ği gi bi, Sun Yat-sen’in ta kip çi si
olan ÇKP, devrim ci-de mok ra tik ha re ke tin
mi ra sı üze rin de yük sel di, bu ha re ke tin

MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
sı nır la rı nı aş ma dı. Dün ya gö rü şü ve kit lesel
da ya na ğı Sun Yat-sen ha re ke ti nin çerçe
ve si için de kal dı.
ÇKP’nin sa vun du ğu bi çi miy le kü çük
bur ju va ütop ya la rı nın Çin’de de rin ta ri hi
kök le ri var dır. Asır lar bo yu köy lü ha re ke tine
dam ga sı nı vu ran “eşit lik”çi köy lü ütopyala
rı hem Sun Yat-sen ha re ke ti nin, hem
de ÇKP’nin dayan dık la rı ide olo jik te mel di.
Bu ba kım dan ÇKP’nin do ğuş ko şul ları,
olu şu mu nu de ğer len di re bil mek için Çin’de
sı nıf mü ca de le si nin ta ri hi ne kı sa ca gö z
at mak zorun lu dur.
Çin’de köy lü ha re ke ti nin ta ri hi MÖ’le re
kadar uza nır. Da ya nıl maz fe odal sö mü rü
ve zu lüm al tın da tu tu lan köy lü yı ğın la rı,
fe odal düz ene kar şı sık sık ayak la nır lar.
Fe odal eko no mi nin par ça lan mış lı ğı nın
so nu cu ola rak ye rel ni te lik te olan köy lü
is yan la rı, ha ne dan lık la rın yı kıl ma sın da
et kin rol oy na mış tır. MÖ 200 yıl la rın da
sö mü rü ve zor ba lı ğa baş kal dı ran köy lü ler
Han Ha ne da nı’nı yık tı lar. Da ha so nra da
bir di zi ha ne dan lı ğı yı kan, ye ri ne baş ka
ha ne dan lık la rın ku rul ma sı na yo lu açan
köy lü is yan la rıy dı. Çin re ji mi nin (MÖ 221-
207) yı kı lıp ye ri ne Ha ne dan lık sis te mi nin
ku rul ma sı nı sağ la yan da köy lü is yan la rıydı.
Han Ha ne dan lığı’n dan son ra Ti ang la rı
(MS 25-220), Sung la rı (MS 960-1279) vb.
yı kan yi ne bu is yan lar dı.
Fe odal top rak sa hip le ri ne, dev let
me mur la rı na, ver gi le rin ar tı rıl ma sı na vb.
kar şı ken di li ğin den a yak la nan köy lü ler,
top rak ağa la rı nın ve mem ur la rın mal la rı na
el ko yu yor, ya kıp yı kı yor du. Ül ke yi bir
baş tan bir ba şa sa ran giz li ce mi yet ler, sık
sık pat lak ve rip sö nen köy lü is yan la rı na
58
sü rek li lik un su ru ka zan dı ran baş lı ca et kendi.
Giz li ce mi yet ler is yan za ma nın da köylü
le re des tek olu yor, is yan lar ara sı dö nemler
de köy lü le ri is ya na teş vik edi yor du.
Ay rı ca is yan cı ön der le rin is yan bas tı rıl dıktan
son ra ba rı nak la rı bu ce mi yet ler di. Sa yıla
rı bin le re ula şan bu ce mi yet le rin üye le ri
yüzbin le ri bu lu yor du.
Hiç bir ül ke nin ta ri hin de Çin’de ki ka dar
yo ğun ve sü rek li li ği olan köy lü is yan la rı
ol ma mış tır. Yüz yıl lar bo yu de vam eden
köy lü is yan la rı ül ke nin pa za ra açıl ma sından
son ra da de vam et ti. Çin li bir ta rih çinin
araş tır ma sı na gö re, 1860-’70 yıl la rı
ara sın da 42, 1870-’85 yıl la rı ara sın da ise
51 köy lü is yanı ol muş tur. Bu ra kam lar,
is yan la rın sü rek li li ği ve yo ğun lu ğu hak kında
fi kir ver mek te dir.
Fe odal ce ha le tin ko yu ka ran lı ğın da
ya şa yan köy lü kit le le ri nin ha yal ci li ği,
is yan lar ka dar kök lü bir geç mi şe ve yer leşik
li ğe sa hip ti. “Bü yük ba rış”ı sağ la mak,
“eşit lik”i ge rçek leş tir mek is yan cı köy lü lerin
tek ül kü le riy di. Çin ta ri hi, is yan cı la rın
“eşit lik”çi ütop ya yı “ger çek leş tir me” gi rişim
le ri nin ör nek le riy le do lu dur. 11. yüz yılda
ta oist le rin ön der li ğin de ayak la nan “Beş
Avuç Pi rinç” mez he bi ne bağ lı köy lü ler,
Se zu an’da “eşit lik han la rı” kur du lar. Yoksul
la ra pa ra sız yi ye cek da ğıt tı lar. Tang
Hane danı’ nın (618-906) son la rı na rast layan
is yan lar dan bi ri nin li de ri ken di ni “eşitli
ği ko ru mak için gök le rin yol la dı ğı bü yük
ge ne ral” ola rak ilan edi yor du. 1643’te
Ming Ha ne da nı’ nı de vi ren is ya nın li de ri Li
Zu-çeng, köy lü çe te le riy le bir lik te il kel bir
“eşit lik çi” ütop ya dev le ti kur muş tur(!).

İs yan cı köy lü le rin, top rak ağa la rı nın,
me mur la rın mal la rı na el ko ya rak arala rın da
da ğıt ma la rı, giz li ce mi yet le rin de ben zer
faa li yet le ri eşit li ğin ger çek leş me si ama cı na
yö ne lik ti.
Kü çük iş let me ci köy lü nün dar dün ya sının
üze rin de yük se len ha yal ci li ği fe odal
mis tisiz min güç lü et ki le riy le bir le şi yordu.
Bu diz min ve ta oiz min, ütop ya cı lı ğın
ge li şip yer leş me sin de ö nem li et ki le ri
ol muş tur. Bu et ki ler, “ila hi ada le tin ger çekleş
me si” fik ri ile geç miş te ol du ğu na ina nılan
“bin yıl lık re fah” dö ne mi ne du yu lan
öz lem de so mut la şı yor du. Bü yük Han şoveniz
min den de et ki le nen köy lü ütop ya cı lığı
nın ulaş tı ğı yer, “eşit lik” ve “re fah”ın
ol du ğu bü yük Çin’in ya ra tıl ma sı dü şün cesiy
di.
Ay rı ca mis tisiz min, is yan cı halk kül tü rü
üze rin de de önem li bir et ki si var dı.
“Bin yıl lık re fah” dö ne mi ne du yu lan
öz lem, bü yük Çin’in ya ra tıl ma sı is te ği o
ka dar kök lüy dü ki, peşpe şe ge len bü yük
kat li am lar, uğ ra nı lan ye nil gi ler, asır lar dır
de vam eden is yan la rın ha yal den öte git meyen
ama ca ulaş ma da ki ba şa rı sız lı ğı bu
ha yal le ri yı ka ma mış tır. Fe oda liz min te melle
rin den sar sıl dı ğı, Çin’in pa za ra da açıl dığı,
ka pi ta liz min nis pe ten hız lı ge liş ti ği
1840’lar dan son ra da köy lü ütop ya cı lı ğı
var lı ğı nı güç lü ola rak sür dür dü.
Ni te kim 1845 yı lın da Hung Siu-cu an’ın
ön der li ğin de Kvang si dağ la rın da baş la yan
ayak lan ma nın so nu cu 1851’de “Tan rı sal
Bü yük Ba rış Kral lı ğı” (Tay ping Ti en kuo)
ku rul du. Nan king, 1853’ten 1864’e ka dar
Tay ping Kral lı ğı’ nın baş ken ti ola rak kal dı.
Tay ping is ya nı köy lü ha yal ci li ği nin köy lü
MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
59
ha re ke ti üze rin de ha ki mi ye ti nin de vam
etti ği net bir bi çim de gös te ri yor. Bir Çin
fi lo zo fu Tay ping is yan cı la rı nın amaç la rı nı
şöy le be lir ti yor:
“Toprak ortaklaşa işlenmeli, yiyecek
maddeleri ortaklaşa tüketilmeli, giyecekler
ortaklaşa kullanılmalı ve para ortaklaşa
harcanmalıdır. Her yerde eşitlik olmalı,
herkes tok ve giyimli hale gelmelidir.”
(Yeni Çağın İlerici Düşüncelerinden
Seçmeler, s. 69)
Nanking anlaşması Çin’in tarihinde bir
dönemeç noktasıdır. Çin’e yapılan afyon
satışına karşı çıkan imparatoru yenilgiye
uğratan İngilizler, 1842 yılında Nanking
anlaşmasıyla şartlarını kabul ettirdiler.
Marks bu anlaşmayla “Çin’in pazara
açıldı”ğını belirtir. Ve bu gelişmenin Çin’in
ekonomik toplumsal hayatında yarattığı
etkiler konusunda şunları söyler:
“Ya ban cı mal la rın ül ke ye gi ri şi geç mişte
Küçük As ya’da, İran’da ve Hin dis tan’da
ol du ğu gi bi, yer li sa na yi ye ay nı et ki yi yaptı.
Çin’de ki ip lik ve do ku ma tez gah la rı bu
re ka be tin al tın da ezil di. Top lum sal ya pı
ka rış tı.” (Çin Üze ri ne, s. 27)
Ya ban cı ka pi ta list le rin yağ ma ve ta la nına
ma ruz ka lan ya rı fe odal Çin’de gi de rek
ulu sal bi linç ge liş me ye baş la dı. 1. Af yon
Sa va şı’nda ha ne dan lı ğın or du suy la İn gi liz
kuv vet le ri ara sın daki çatış ma la rı ses siz bir
şe kil de iz le yen kit le ler bir kaç yıl geç meden
ka pi ta list yağ ma cı lı ğa kar şı karar lı
mü ca de le le re gi riş ti ler. Ar tık köy lü is yanla
rı sa de ce fe odaliz me kar şı ol mak la sı nır lı
de ğil di. Ay nı zaman da ka pi ta list yağ ma ya,
em per ya liz me kar şı ba şkal dı rıy dı. Di ğer
yan dan Çinli bur ju va ay dın ları ara sın da

MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
bur ju va re for mist dü şün ce ler hız la ge liş ti,
dev rim ci de mok ra tik dü şün ce ler kit le ler
ara sın da güç ka zan dı.
Eşit lik ve a da let slo gan la rı na sa rı lan
Çin bur ju va zi si, Ba tı ’nın bir çok ül ke sin de
bur ju va zi nin yıl lar ön ce yü rü müş ol du ğu
yol dan yü rü me ye baş la dı. Bu slo gan lar
al tın da fe oda liz me kar şı mü ca de le, köy lüle
re ön der lik et me, köy lü ha re ke ti ni ken di
pe şi ne tak ma ça ba sı nı yo ğun laş tır dı.
Marks’ın de di ği gi bi, “Mut lak olan bir şey
var sa, o da yaş lı Çin’in ölüm saati nin yaklaş
mak ta ol du ğu”ydu.
Çin, Nan king an laş ma sıy la yaban cı
ka pi ta list le rin ma li ve eko no mik ha ki mi yeti
al tı na gir miş, ya rı sö mür ge, ya rı fe odal bir
ül key di. Fe odal sö mü rü ha kim sö mü rü
bi çi mi ydi. Ka pi ta lizm az ge liş miş ti. Mil li
bur ju va zinin eko no mik ve si ya si gü cü
za yıf tı. Çin pro le tar ya sı nü fu sun bü tü nü
için de ol duk ça kü çük bir azın lı ğı oluş tu ruyor
du. Si ya si bakım dan ge riy di. Mü ca de le
tec rü be si za yıf tı. Çin pro le tar ya sı nın önünde
du ran gö rev em per yalizmi, fe odaliz mi
tas fi ye et mek ti. Bu gö rev ler ger çek leş ti rilme
den, bur ju va de mok ra tik dev rim ya pılma
dan ge nel sos yalist ted bir le re baş vurmak
pro le tar ya yı ba şar ısı z lı ğa, ye nil gi ye
gö tü rü r. De mok rat ik dev rim den sos ya list
dev ri me ke sin ti siz ge çiş için en uy gun
biçim olan iş çi le rin, köy lü le rin dev rim ci
de mok ra tik dik ta tör lü ğü idi. Pro le tar ya
par ti si, ge rek de mok ra tik dev rim müca dele
sin de ge rek se de iş çi-köy lü dik ta tör lü ğü
al tın da sı nı fı, bi linç ve ör güt len me ba kımın
dan pro le tar ya dik tatör lü ğü için ha zırla
ma lıy dı.
60
Çin dev ri mi, bur ju va de mok ra tik devri
m aşa ma sın day dı. Bu, Av ru pa’da da ha
ön ce ger çek leş miş ör nek le rin de ol du ğu
gi bi sa de ce fe odaliz mi tas fi ye et mek le
ye ti ne mez di. Onun la bir lik te em per ya lizmin
Çin’de ki var lı ğı na son ve ril me liy di.
1900’le rin baş la rın dan iti ba ren köy lü
ha re ke tinde ye ni bir yük se li şin ya şan dı ğı
Çin’de bu yıl lar da dev rim ci de mok ra tik
hare ket hız la ge liş ti.
“Rus ya’daki 1905 ha re ke ti nin ar dın dan
de mok ra tik dev rim bü tün As ya’ya ya yıldı:
Tür ki ye’ye, İran’a, Çin’e İn gi liz ha kimi
ye ti al tın da Hin dis tan’da da ga le yan
bü yü yor.” (Do ğu ’da Ulu sal Kur tu luş Ha reket
le ri, s. 90)
Ba tı ile te ma sa geçen Çin’de bur ju va
re form cu dü şün ce ler hız la ge liş ti. Çok
sa yı da cum hu ri yet çi der nek ler ku rul du,
ya yın or gan la rı çı kar ma ya baş la dı.
Ay nı yıl lar da köy lü ayak lan ma la rı nın
sa yı sı git tik çe art mak tay dı. 1909 yı lın da
113 olan ayak lan ma sa yı sı 1910 yı lın da
285’e ulaş mış tı. Bu ge liş me ler ha ne dan lığın
yı kı mı nı gün cel ha le ge tir di.
Li be ral bur ju va zi ile de mok ra tik köy lü
ha re ke ti ara sın da ger çek le şen it ti fa kın
so nu cu ola rak 1911 yı lın da uzun yıl lar
de vam eden Çing Ha ne da nı dev ril di. Çin
Cum hu ri ye ti ilan edil di. Sun Yat-sen ge çi ci
cum hur baş ka nı se çil di.
1911 dev ri mi bir bur ju va dev rim iy di.
Le nin bu ko nu da şun la rı söy lü yor du:
“Çin hal kı, es ki or ta çağ dü ze ni ni ve o
dü ze ni sür dü ren hü kü me ti de vir di. Çin’de
cum hu ri yet ilan edil di.” (Ulu sal So run ve
Ulu sal Kur tu luş Sa vaş ları, Sol Ya yın la rı, s.
77)

“Çin’in öz gür lü ğü, köy lü de mok rat lar la
li be ral bur ju va zi ara sın da ki bir it ti fak la
el de edil miş tir. Ken di le ri ne bir pro le tar ya
par ti si ta ra fın dan ön der lik edil me yen köylü
le rin, sa ğa kay mak için yal nız ca fır sat
kol la yan li be ral le re kar şı de mo kra tik ka zanım
ları nı ko ru yup ko ru ya ma ya cak la rı
ya kın bir ge le ce kte or ta ya çı ka cak tır.”
(age,s. 67)
Yi ne Le nin 1912’de yaz dı ğı bir ma ka lede,
Çin’de ki üç par ti nin du ru mu nu de ğerlen
di ri yor ve muh te mel ge liş me ler üze rinde
du ru yor du.
“Radi kal Sos ya list Par ti ve sos ya lizm le
hiç bir ilin ti si yok kü çük bur ju va de mok ratla
rın par ti si. Bel li baş lı is tek le ri Çin’in
si ya si bir li ği nin ku rul ma sı, ti care ti ve sa nayi
si “sos yal bir çiz gi de” (bi zim na rod nik lerin
ve sos ya list dev rim ci le rin ‘emek il ke si’
ve ‘eşit len dir me’le ri gi bi bu lanık bir
de yim) ge liş me si ve ba rı şın ko run ma sı.
“2- İkin ci par ti, li be ra lle rin par ti si, bunlar
ra di kal sos yalis tlerin müt te fi ki olup birlik
te Mil li Par ti’yi mey da na ge ti ri yor lar…
Ön der le ri Sun Yat-sen’dir.
“3- Üçün cü par ti ken di ne Cum hu ri yet çi
Bir lik di yor… As lın da tu tu cu bir par ti…
” (Do ğu da Kur tu luş Ha re ket le ri, s. 76)
“İmparator, muhakkak, yeniden başa
geçmek için feodal beyleri, bürokrasiyi ve
din adamlarını birleştirmeye çalışacaktır.
Liberal kralcılıktan liberal cumhuriyetçiliğe
daha henüz geçen (o da ne zamana
kadar) bir burjuvazinin temsilcisi Yuan
Şih-kay krallıkla devrim arasında kaypak
bir siyaset izleyecektir.” (age s. 71)
MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
61
“…Bir ih ti mal pro le tar ya bir çe şit Çin
sos yal-de mok rat İş çi Par ti si ku ra cak…”
(ay nı yer de)
Sun Yat-sen, 1911 dev ri miy le ken di si ne
ve ri len ge çi ci cum hur baş kan lı ğı gö re vin de
1912 yı lı nın şu bat ayın da is ti fa ede rek bu
gö re vi Yu an Şih-kay’a dev ret ti. Ge çi ci
Dev let Baş ka nı olan Yu an Şih-kay bir anayasal
de mok rat tı. Ve bü tün ge ri ci sı nıf lar
onu des tek li yor lar dı. Fa kat o, dev ri min
ba şa rı sağ ladığı bir dö nem de söz de devrim
den yana ta vır ta kın mış tı.
Le nin, “Yu an Şih-kay’ı tu tan par ti ler ise
Çin’in ge ri kal mış ku zey böl ge si ne da ya nıyor
lar” (Ulu sal So run, Ulu sal Kur tu luş
Savaş la rı, s. 78) di yor, ay nı yer de, Yu an
Şih-kay’ın iki yüz lü lü ğü nü ve ger çek ni yeti
ni ser gi li yor du. “O, bu gün bir ana ya sal
de mok rat, ama dün bir mo nar şist ti; bu gün
dev rim ci de mok ra si za fer el de et ti ği için
bir cum hu ri yet çi ol du; ya rın mo nar şist bir
dev le tin ba şı ol ma, cum hu ri ye te iha net
et me ni ye tin de dir.”
Le nin ya nıl ma mış tı. Yu an Şih-kay,
cum hu ri ye te ihanet et ti. Ana ya sa yı kal dırıp,
par la men to yu da ğıt tı. Dik ta tör lü ğü nü
ilan et ti.
İn gi liz, Fran sız, A me ri kan, Ja pon,
Al man em per ya list le riy le Çar lık Rus ya’sı
Sun Yat-sen’e kar şı Yu an Şih-kay’ı açık tan
des tek li yor lar dı.
Halk kit le le ri Yu an Şih-kay’a duy duk ları
hoş nut suz lu ğu çe şit li pro tes to ha re ket leriy
le di le ge ti ri yor du. 1915 yı lın da Ja ponya’nın
da yat tı ğı köl elik an laş ma sı nın ka bulü
bar da ğı ta şı ran son dam lay dı. Gü ney ba tı
Çin’de çe şit li ayak lan ma lar ol du. Or du da
da is ya nın baş la ma sın dan son ra Ni san

MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
1916’da Yu an Şih-kay dev ril di. Bu ta rih ten
son ra Çin’de sa va ş a ğala rı dö ne mi baş la dı.
Mao Ze dung, 1956 yı lın da Sun Yat-sen
için “Bü yük dev rim ci ön cü müz” ,“Bir a vuç
ge ri ci dı şın da, bu gün bü tün Çin hal kı Dr.
Sun Yat-sen’in ken di si ni ada da ğı dev rim ci
da va nın ar dıl la rı dır.” (Seç me Eser ler, C. V,
s. 376) de mek te dir.
Bu ve Mao Ze dung’un tek rar tek rar
vur gu la dı ğı bu ko nu da ki ben zer tah lil le re
yü rek ten ka tıl ma mak el de de ğil. Gerçek ten
de, her iki par ti de sos ya liz min adı na ge ri ci
ütop ya la rı sa vu nu yor lar dı.
Ön ce lik le ÇKP’nin mi ra sçı sı ol mak la
övün dü ğü Sun Yat-sen ha re ke ti üze rin de
du ralım.
Le nin, Sun Yat-sen’in Mil li Par ti si’nin
li be ral le rin par ti si ol du ğu nu ve ra di kal sosya
list ler le (kü çük bur ju va de mok rat lar)
li be ral le rin it ti fa kı na da yan dı ğı nı, ana
da ya na ğı nı köy lü yı ğın la rı nın oluş tur du ğunu
söy lü yor.
Yi ne Le nin, “Çin’de De mok ra si ve
Na rod nizm” ad lı ma ka le sin de, “Sun Yatsen’in
programında militan ve içten bir
demokrasi ruhu”(Doğu’da Ulusal Kurtuluş
Hareketleri, s. 66) sezildiği, “Sun Yatsen’in
tem sil et ti ği dev rim ci bur ju va
de mok ra si si, si ya si ve ta rım sal re form lar
ko nu sun da köy lü yı ğın la rı nın ini siya ti fi ni,
ka rar lı lı ğı nı ve gö zü pekli li ği ni aza mi öl çüde
ge liş tir me yo luy la Çin’in ‘ye ni leş tirme’ye
ça lış mak la doğ ru ha re ket et” (age.,
s. 71)ti ği ni be lirt ti kten son ra, Sun Yatsen’in
sos ya lizm adı na sa vun du ğu ge ri ci
na rod nik ütopya ları nı ser gi le ye rek mahkum
edi yor.
62
Ay nı ol gu larla kar şı kar şı ya olan ÇKP
re viz yo nist le ri, ka pi ta liz min ge liş tir di ği
bü yük-çap ta üre tim te me lin de sos ya liz min
ku rul ma sı ve bi rey sel mül ki ye tin ko lek tifleş
ti ril me si ye ri ne, kü çük mül ki ye tin yaygın
laş tı rıl ma sı nı öne ren Proud honcu anarşist
gö rüş le re sa rıl mış tır. Sö mü rü nün, ka pita
list le rin emek çi ler den ar tı de ğer sız dır mala
rı yo luy la ol du ğu nu, sö mü rü den an cak
üc ret li kö le li ğin kal dı rıl ma sı ile kur tu lu nabi
le ce ği ni kav ra ma dık ların dan üre tim araçla
rı nın ko lek tif mül ki ye ti ye ri ne kü çük
mül ki ye ti koy muş lar dır.
So nuç ola rak, ÇKP baş tan be ri sos yalizm
pers pek ti fi ne sa hip de ğil di. Çin’de
de mok ra tik dev rim başa rı ya ulaş tık tan sonra,
ÇKP re viz yo nist le ri nin bur ju va ziy le el
ele sos ya lizm in şa et me ça ba la rı, sı nıf lar
ve sı nıf mü ca de le le ri nin onbin yıl sü re ci
na ka rat la rı vb. re viz yo nist gö rüş le rin
te mel le ri par ti nin ku rul du ğu yıl lar da mevcut
tu.
(III)
“MZD” ve ÇKP, Le ni nist
Ke sin ti siz Dev ri mi
Red de di yor
Bö lüm ko nu la rı sı ra landığı plan da “3.
De mok ra tik Dev rim-Sos ya list Dev rim İlişki
si” ola rak ifade edi len bö lüm için;
“De mok ra tik Dev rim” baş lı ğı ile ek bir
plan var dır. Bu ek plan da sı ra la nan öge lerden
ba zı de ğin me ler dı şın da yal nız ca
“Ke sin ti siz Ge çiş” ele alın mış de ğil dir.
Plan da ifa de edi len öge ler ha zır lan mış tır.
Her şart al tın da pro le tar ya nın he de fi,
ken di sı nıf dik tatör lü ğü al tın da sos ya list

üre tim bi çi mi ni, gi de rek de sı nıf sız top lum
ger çek leş tir mek tir. Ka pi ta liz min az ge liş tiği
ül ke ler le, or ta de re ce de ge liş ti ği ba zı
ül ke ler de, dev rim ci pro le tar ya özel, ge çi ci
ni te lik te gö rev ler le kar şı kar şı ya dır.
“İs pan ya sana yi ba kı mın dan öy le ge ri bir
ül key di ki, bu ül ke de iş çi sı nı fı nın ken di ni
he men tü müy le kur tar ma sı dü şü nü le mez di.
Bu aşa ma ya geç me den ön ce bir çok ön a şama
dan geç me si ve yo lu nun üze rin de ki
önem li mik tar da en ge li te miz le me si ge reke
cek ti.” (En gels, Ak ta ran Le nin, 1905
Dev ri mi Üze ri ne Ya zı lar, s. 129) Bu gö revler
ye ri ne ge ti ril me den sos ya lizm mü ca dele
si için ger çek bir a re na ha zır la na maz dı.
Bu ül ke ler de sos ya liz min ba şa rı sı nı
olanak lı kıl ma nın ye ga ne gü ven ce si böy le
bir are nanın ya ra tıl ma sı dır.
Özel ge çi ci gö rev ler, pro le tar ya nın burju
va de mok ra tik dev ri min za fe ri için ka rarlı
bir sava şım ver me si dir. Dev rim ci pro letar
ya, bu mü ca de le için de sos ya list dev rim
için en uy gun şart la rı ya ra ta bi le cek,
de mok ra tik dev rim den ke sin ti siz bir bi çimde
sos ya liz me ge çe bi le cek tir.
Le nin, De mok ra tik Dev rim de Sos yal
De mok ra si nin İki Tak ti ği ad lı ese rin de,
de mok ra tik dev ri min pro le tar ya nın ya ra rına
ol du ğu nu şöy le be lir ti yor:
“Rus ya gi bi ül ke ler de, iş çi sı nı fı, ka pita
liz min yeter siz ge liş me sin den çek ti ği
sı kın tı yı, ka pi ta lizm den çek mez. Bun dan
ötü rü, iş çi sı nı fı, ka pi ta liz min en ge niş ve
en öz gür ve en hız lı bir bi çim de ge liş mesiy
le en ke sin bir bi çim de il gi li dir. Ka pi taliz
min ge niş, öz gür ve hız lı ge liş me si ni
en gel le yen es ki dü ze nin bü tün ka lın tı la rının
or tadan kal dı rıl ması, iş çi sı nı fı nın ke sin
MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
63
ola rak ya ra rı na dır. Bur ju va dev rim, geç mişin
ka lın tı la rı nı yal nız ca (otok ra si yi de ğil,
mo nar şi yi de içe ren) fe odal ka lın tılara, en
ka rar lı bir bi çim de sü pü rüp atan ve ka pi taliz
min en ge niş ve öz gür ve en hız lı bir
bi çim de ge liş me si ni en ek sik siz bir bi çimde
gü ven ce al tı na alan bir altüs t olu şun ta
ken di si dir.
“İş te bu yüz den, bur ju va dev rim, pro letar
ya ya en bü yük öl çü de ya rar sağ lar.” (s.
51)
Sö zü nü et ti ği miz ül ke ler de –ki bu ül keler
sö mür ge ve yarısö mür ge ül ke lerdir–
ön ce lik le ya pıl ması ge re ken sos ya list
dev rim de ğil, on dan ni te lik çe fark lı olan
bur ju va de mok ratik dev rim dir. Di ğer bir
an la tım la, bu ül ke ler an ti em per yalist bur juva
de mok ra tik dev rim (mil li de mok ra tik
halk dev ri mi) aşa ma sın dadır. Bur ju va
de mok rat ik dev rim ve sos ya list dev rim,
söz ko nu su ül ke le rin dev rim sü re ci nin, birbi
riy le di ya lek tik bü tün lü ğü olan iki aşama
sı nı oluş tu rur lar.
Dev rim ci pro le tar ya için kalı cı bir amaç
ol ma yan, sos ya liz me ke sin ti siz ge çiş için
bir köp rü gö re vi yapacak olan de mok ra tik
dev ri min gö rev le ri; em per yaliz mi, sos yal
em per ya liz mi, komp ro dor ka pi ta liz mi ve
fe odal ka lın tı la rı tas fi ye ede rek ve ba ğımsız
lı ğı ve de mok ra si yi ger çek leş tir mek tir.
De mok ra tik dev rim sa de ce pro le tar yanın
de ğil, ay nı za man da köy lü le rin, şe hir
kü çük bur ju va zi si nin ve em per ya liz me
ba ğım lı ol mayan bur ju va zi nin bir ke si minin
(kü çük bur ju va zi nin üst ke si mi) de
çı ka rı na dır. Bu dev rim tüm hal kın dev ri midir.
Do la yı sıy la dev rim ci pro le tar ya nın bu
aşa ma ya iliş kin prog ramı, zo run lu ola rak

MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
bü tün hal kın ta lep le ri ni içe ren bur ju va
de mok ra tik (pro le tar ya nın as gari prog ra mı)
ni te lik te bir prog ram dır.
Dev ri min ni te li ği, gö rev le ri de mok ra tik
dev rim mü cad ele sin de dev rim ci pro le tar ya
ile di ğer halk sı nıf la rı ara sın da ira de bir liği
ni ola nak lı kı lar.
Bur ju va de mok ra tik dev rim, ka pi ta list
top lum sal ve eko no mik sis te min sı nır la rının
dı şı na taş maz. Ba tı daki ha re ket le bu
dev rim de pro le tar ya nın ön der li ği nin önem
taşı ma ya ca ğı, ön der li ğin bur ju va zi ye bı rakılma
sı vb. fi kir ler pro le tar ya ya ihanet
et me ye gö tü rür. De mok ra tik dev rim den,
ke sin ti siz ola rak sos ya liz me ge çe bil mek
için pro le tar ya nın ön der li ği be lir le yi ci
önem ta şır. Pro le tar ya, de mok ra tik dev rimi,
pro le tar ya ve köy lü lü ğü n dev rim ci
de mok ratik dik ta tör lü ğü slo ga nı al tın da
yü rü tür.
An ti em per ya list de mok ra tik dev rim le
sos ya list dev ri min fark lı ni te lik te oluş la rın
ya nı sı ra kav ran ma sı ge re ken önem li bir
hu sus, bu iki dev ri min ba zı un sur la rı nın iç
içe geç ti ği ol gu su dur.
“El bet te, bu gün kü ta rih sel ko şul la rı da,
geç mi şin un sur la rı, ge le ce ğin un sur la rı ile
iç i çe geç miş ler dir; iki yol ke siş mek te dir.
Üc ret li eme ğin özel mül ki ye te kar şı sav aşımı,
otok ra si ko şul la rın da da var dır; serf likte
bi le var dır. Ama bu hiç de bi zi ge liş menin
bel li a şa ma la rı ara sın daki man tık sal ve
ta rih sel ay rı mı yap mak tan alıko ya maz.
He pi miz bur ju va dev rim ile sos ya list devrimi
kar şı kar şı ya ko ruz; he pi miz iki si arasın
da ke sin kes bir ay rı mın mut lak zo run lulu
ğu kar şı sın da di re ni riz; ama ta ri hin akı şı
içe ri sin de bu iki dev ri min tek tek öz gün
64
un sur la rı nın iç içe geç miş ol duk ları yad sına
bi lir mi?” (age, s. 99)
De mok ratik dev rim de pro le tar ya ve
di ğer halk sı nıf la rı ara sın da ki ira de bir li ğinin
ola nak lı olu şu nun ge çi ci li ği ha ya ti
önem ta şır. Bu bir li ğin ge çici li ği ni unutmak
ta, de mok ra tik devrim gö rev le ri ni görmez
den gel mek le sos ya liz min red di ne
gö tü rür, pro le tar ya ya iha net tir. Le nin bu
ko nu da şun ları ya zı yor:
“Bir sos yal de mok rat (ko mü nist- yn.)
pro le tar yanın, ka çı nıl maz ola rak, sosyalizm
uğ ru na, en de mok ra tik ve cum hu riyet
çi bur ju vaz iye ve kü çük bur ju va zi ye
kar şı sı nıf savaşı mı nı aç mak zo run da ol duğu
nu bir an için bile ol sun unut ma ma lıdır…
bur ju va ziy le bir lik te ‘or tak bir dar be
vur ma’ tak tik le ri mi zin geç ici ni te li ği ve
‘bir düş ma nı’ kol lar gi bi ‘müt te fik le ri mi zi
de’ sı kı bir bi çim de kol la mak gö revi her
tür lü kuş ku nun öte sin de dir vb. Otok rasi ye
kar şı sa va şım, sos ya list ler için geçi ci ve
ka lım lı ol ma yan bir gö rev dir, ama her hangi
bir şe kil de bu gö re vi gör mez lik ten gelmek,
ya da sav sak la mak, sos ya liz me ihane
te ve ge rici li ğe hiz met et me ye va rır.”
(abç, age, s. 99-100)
ÇKP’nin de mok ra tik dev rim so ru nunu
ele alı şı nın ko mü nist le rin yak la şı mıy la
il gi si yok tu, üs te lik ona ta ban ta ba na zıt tı.
ÇKP, Sun Yat-sen’in devrim an la yı şı nı
tü müy le be nim se miş, pers pek ti fi an ti emper
ya list bur ju va de mok ra tik devri min
çe rçe ve si için de kal mış tır. Bu, Sun Yatsen’i
“büyük ön cü” ilan et me de, Sun Yatsen’in
takip çi si ol mada onun “de mok ra tik
il ke si”ni be nim se yip uy gu la ma da, kı sa ve
öz bir şe kil de ifa de si ni bul muş tur.

Sun Yat-sen bir li be ral de mok rat tı. 1911
dev ri mi nin ön der le rin den olan bu Çin
na rod ni ki nin prog ra mı, söz de sos ya list
fi kir ler içer me si nin ya nın da, özün de bur juva
de mok ra tik çer çe ve yi aş ma yan bir program
dı.
Le nin, Sun Yat-sen’in prog ra mı nı
de ğer len di rir ken “Fa kat an la şıl dı ğı na gö re
Çin de mok ra tı nın (Sun Yat-sen, yn.) subjek
tif ola rak sos ya list fi kir le rin den ve
prog ram la rın dan, ger çek te sa de ce ‘gay ri
men kul mül kiyet’in ‘bü tün hu ku ki te mel leri
nin de ğiş ti ril me si’ için bir p rog ram,
(sa de ce fe odal sö mü rü nün kal dı rıl ma sı için
bir prog ram) çık mak ta dır.” (Do ğu da Ulu sal
Kur tu luş Ha re ket le ri, s. 69) di yen Le nin,
sos ya list ge çi nen Sun Yat-sen’in ve programı
nın sos yalizm le hiç bir iliş ki si ol madığı
nı, onun dev rim an layı şı nın bur ju va
de mok ratik dev ri mi nin öte si ne geç mediğini
açık seçik or ta ya koy muş tu. Sun Yat-sen
de re form prog ra mı için mü ca de le nin
devrim ci pro le tar ya için ge çi ci bir gö rev
ol du ğu, de mok ra tik dev rim den sos ya liz me
ge çiş vb. fi kir le rin izi bi le yok tu, ola maz dı.
Çün kü o, bur ju va de mok ra tik dev rim programı
sos yalist dev rim prog ra mı ye ri ne
ko yu yor, iki dev rim ara sın da ki ni te lik farkı
nı kav ra mı yor du.
Bi lin di ği gi bi dev rim ci pro le tar ya nın
as gari prog ra mı da özün de bur ju va de mokra
tik tir. Ya ni bur ju va de mok rat la rı nın programın
dan fark lı de ğil dir. Ve yi ne ta ri hin
dev rim ci mi ra sı nın pek tu tar lı sa vu nu cu su
olan dev rim ci pro le tar ya geçm işin dev rimci
mi ra sı nı sa vu nur ve ge liş ti rir. Fa kat
bü tün bun la rı ya par ken sı nıf ola rak ken di
so nal he de fi ni bir an ol sun gö zar dı et mez,
MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
65
bur ju va de mok ra si si ile pro le tar ya de mokra
si si ara sın da ki ni te lik far kı nı as la ka rartmaz,
bu nu yap ma ya ça lı şan la rı ener jik bir
şe kil de teş hir eder. Bun lar bi li nen, marksizm-le
ni niz min dö ne dö ne tek rar lanan
te mel gerçek le ri dir. Sun Yat-sen’i “bü yük
ön cü” ilan ede rek, yo lun dan yü rü mek,
onun ve onun gi bi le rin dev rim an la yı şı na
sa rıl mak, yu karı da be lirt ti ği miz te mel gerçek
le ri yad sı mak, mar ksizm-le ni niz mi yadsı
mak, kü çük bur ju va dün ya gö rü şü nün dar
uf ku nu aş ma mak tır.
Pro le tar ya nın bü yük ön cü le ri Marks,
En gels, Le nin ve Sta lin’in gös ter di ği yoldan
dev rim ci pro le tar ya nın yo lun dan yü rümek
ten özen le ka çı nan ÇKP re viz yo nist leri,
baş tan itibaren bur ju va ve kü çük bur juva
de mok ra t ata la rı nın yo lun dan yü rü müş,
pers pek ti finin oda ğı na bur ju va de mok ra tik
bir cum hu ri yet koy muş tur.
Bu yüz den on lar, em per yaliz me kar şı
mü ca de le yi Sun Yat-sen’ci “mil li yet çi lik
il ke si nin mü kem mel uy gu lan ma sı” ola rak
ta nım la mak la, ger çek te pro le tar ya en ternas
yo na liz mi ni de ğil, Han şo ve niz mi nin
et ki sin de ka lan bur ju va mil li yet çi li ği ni
be nim se dik le ri ni or ta ya koy muş lar dır.
Dev rim ci pro le tar ya nın mü cade le si,
bur ju va mil li yet çi li ği nin ürü nü olan ulu sal
çit le ri ta nı maz. Onun mü ca de le si ulus la rara
sı bir mü ca de le dir. Her ül ke nin pro le taryası
nın ken di ül ke sin de yü rüt tü ğü dev rim
ve sos ya lizm mü ca de le si, dün ya sos ya lizmi
nin ger çek leş me si mü ca de le si nin bi rer
par ça sı dır. Dev rim ci pro le tar ya nın em perya
liz me kar şı mü ca de le si dün ya sos ya liz mi
he de fi ne yö ne lik mü ca de le si ne bağ lı dır.
Ulu sal çit le ri kıs kanç lık la ko ru ma ve

MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
pe kiş tir me he de fi ne yö ne len burjuva milliyetçiliğiyle,
bu çitleri tümüyle ortadan kaldırma
gereğine bağ la nan pro le ter en ter nasyo
na liz mi arasın da hiç bir or tak yan yok tur.
İki si ara sın da en ufak bir uz laş ma ola maz.
Em per ya li zme kar şı ver di ği mü ca de le den
ha re ket le, dev rim ci pro le tar ya nın ay nı
za man da mil li yet çi ol du ğu so nu cu nu çı karsa
mak, en ba ya ğı bur ju va mil li yetçi le ri ne
ya ra şır. ÇKP re viz yo nist le ri böy le çı kar sama
yap mak la da ye tin me yip, pro le tar ya
en ter na s yona liz mi ile Han şo ve niz mi ni
uyum lu ha le ge tir me maha re ti ni gös ter mişler
dir. 1935 yı lın dan son ra açık-se çik formü
le ettik le ri bu ge ri ci te zin üze rin de yüksel
di ği te mel, baş tan be ri pro le tar ya nın
em per yaliz me kar şı mü ca de le siy le “Bü yük
Çin”, “Güç lü Çin” ya rat ma he de fin de
so mut la şan Sun Yat-sen mil li yet çi li ği nin
bağ laş tı ran an la yış tır.
“De mok rat ik iş çi-köy lü dik ta tör lü ğü,
de mok ra si il ke si nin mü kem mel uy gu lanma
sı an la mı na ge lir” di yen, baş tan be ri de
bu na uy gun dav ranma mak la övü nen ÇKP
re viz yo nist le ri, le ni nist “iş çi le rin, köy lü lerin
dev rim ci de mok ra tik dik ta tör lü ğü”
öğ re ti si ni çar pı ta rak red det miş ler dir.
De mok ra tik dev rim prog ra mı tüm halkın
çı karı nı (pro le tar ya nın as ga ri he def le rini)
içe ren bir dev rim dir. Bur ju va de mok ratik
bir öze sa hip olan bu dev ri min si ya si
üst ya pı sı bir bur ju va cum hu ri yet ola caktır.
Dev rim ci pro le tar ya nın güç le ri ni bi linç
ve ör güt len me ola rak en uy gun şe kil de
ha zır la ma sı için en uy gun or tam böy le bir
cum hu ri yet al tın da ger çek leş me liy di. Bu
nok ta da öne çı kan te mel so run, cum hu ri yetin
ni te li ği de ğil, bu cum hu ri ye tin sos ya liz-
66
me ke sin ti siz ge çiş için al ma sı ge re ken en
uy gun bi çi min ne ol ması dır.
Kuş ku suz her cum hu ri yet gi bi, bur ju va
de mok ra tik cum hu ri yet de bir dik ta tör lük
ola cak tı. Dev rim ci pro le tar ya, ge rek li ve
ay nı za man da ger çek le şe bi lir olan ale la de
bir par la men ter cum hu ri yet de ğil, “sü rek li
or du su ol ma yan, halk düş ma nı bir po li si
bu lun ma yan, hal kın üze rin de yer alan
bü rok ra si si ol ma yan” (Le nin) si lah lı halk
kit le le ri nin gü cü ne da ya nan, bir cum hu riyet
ol ma lıy dı. Si lah lan mış hal kın, azın lığın
üze rin de ki dik ta tör lü ğü ol ma lıy dı.
Bu nun için en uy gun bi çim, pro le tar ya
dik ta tör lü ğü da yan dı ğı ör güt len me bi çi mi
üze rin de; sov yet ler te me lin de ki iş çi le rin,
köy lü le rin devrim ci de mok ra tik dik tatör lüğüy
dü.
Le nin bu ko nu da şun la rı ya zı yor; “Şimdi
gö rev, ye ni üst ya pı yı han gi sı nı fın ku raca
ğı ve na sıl kuraca ğı nı be lir le mek tir…
‘Pro le tar ya nın ve köy lü lü ğün de mok ra tik
dik tatör lü ğü slo ga nı’… bu slo gan, ye ni üst
ya pı nın ye ni ‘ku rum la rı nın’ da ya na bi le ce ği
ve dayan ma la rı ge re ken sı nıf la rı, ye ni üst
ya pı nın ni te li ği ni (sos ya list dik ta tör lük ten
fark lı bir dem ok ra tik dik ta tör lük) ve bu üst
yapı nın na sıl ku ru la ca ğı nı (dik ta tör lük)
ya ni di ren me le rin kuv vet kul la na rak zor la
bas tı rıl ma sı ve hal kın dev rim ci sı nı fla rı nın
si lah lan dı rıl ma sı be lir le mek te dir.” (İki
Tak tik, s. 153-154)
Dev rim ci pro le tar ya nın güçle ri ni ha zırla
ma da “bu gün sos ya liz mi ya kın laş tır mada,
ek sik siz si ya sal öz gür lük ten, de mok ratik
bir cum hu ri yet ten, pro le tar ya ve köylü
lü ğün dev rim ci de mok ra tik dik ta tör lü-

ğün den baş ka bir araç yok tur ve olamaz
da” (age. s. 133)
Öte yan dan bu dik tatör lük bur ju va devri
min ta rih sel gö rev le ri ni ye ri ne ge tir me nin
bir ara cı de ğil, pro le tar ya dev ri mi ne ke sinti
siz ge çi şi gü ven ce al tı na alan, pro le tar ya
dik ta tör lü ğü ne geç me yi ola nak lı kı lan bir
sa vaş or ga nı dır. Her dev ri min te mel so runu
nun si ya si ik ti dar so ru nu ol du ğu nun,
de mok ra tik dev ri min za fe ri nin ik ti da rın ele
ge çi ril me sin de so mut laş tı ğı bi lin cin de
olan, baş tan be ri böy le bir cum hu ri yet te
ini si ya ti fi ele ge çir mek an la yı şıy la ha re ket
eden devrim ci pro le tar ya nın, iş çi le rin, köylü
le rin de mok ra tik dik ta tör lü ğün den sos yaliz
me ne za man ge çe ce ği, o gü nün ko şul ları
na bağ lı dır. Bu ko nu da be lir le yi ci olan,
pro le ter kit le le rin bi linç ve ör güt len me
dü ze yi dir.
Le nin’in “Pro le tar ya nın ve köy lü lü ğün
dev rim ci de mok ra tik dik ta tör lü ğü, kuş kusuz,
yal nız ca kalım lı ol mayan, ge çi ci bir
sos ya list amaç tır” söz le rin de, an ti em per yalist
de mok ra tik dev ri me, do la yı sıy la pro letar
ya dik ta tör lü ğü nün un sur la rı nı da ba rındı
ran iş çi- köy lü dik ta tör lü ğü ne mark sist
yak la şı mın özü yat mak ta dır. Bu öz kav ranma
dan, bu nun mü ca de le si ve ril me den,
de mok ra tik dev rim dev rim ci pro le tar yanın
pers pek ti fiy le ele alı na maz, dev rim ve sosya
lizm mü ca de le si bir leş ti ri le mez.
Kuş ku suz Sun Yat-sen’in “de mok ra si
il ke si” de bur ju va de mok ra si si ni kap samak
ta dır. Bu ba kım dan de mok ra tik dev rim
sü re ci için pro le tar ya nın as ga ri prog ra mıyla
özün de ay nı dır. An cak so run bu kadar
ba sit de ğil dir. Onun “de mok ra si il ke si”
bü tün hal kın tem sil edil di ği “bir de mo kra-
MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
67
tik sis te mi”, ya ni bir bur ju va de mok ra tik
cum hu ri ye ti ön gö rür. Bu sis tem de sı nıf ların
rol le ri ve et kin lik le ri de eşit ola cak tır.
Ör ne ğin pro le tar ya da tıp kı di ğer halk
sı nıf la rı gi bi Guo ming tang’ın dos tu dur.
Bu “de mok ra tik sis tem”in, “iş çi le rin,
köy lü le rin devrim ci de mok ra tik dik ta tör lüğü”nden
ta ma men fark lı bir şey ol du ğu ilk
ba kış ta gö rül mek te dir.
Bi rin ci ola rak, “de mok ra tik sis tem”
dev let ör güt len me si nin ka lı cı bir bi çi mi
ola rak öne ril mek te dir. Bu nok ta çok önemli
dir. Ale la de bir cum hu ri yet ten fark lı olan,
bir cum hu ri yet, ço ğun lu ğun azın lık üze rinde
ki dik ta tör lü ğü ol duk ça ge çi ci bir sü re
için müm kün ola bi lir.
Çün kü ik ti da rın ele ge çi ril me siy le, an tiem
per ya list de mok ra tik devrim mü ca de le si
bo yun ca, bu sü reç te ki ta ma men ger çek leşe
bi lir olan hal kın ira de bir li ği nin, mü cadele
or tak lı ğı nın ye ri ni ye ni uz laş maz kar şıtlık
lar te me lin de ki mü ca de le ler alır.
Bu ger çe ği Le nin şöy le di le ge ti riyor:
“De mok ra si sa vaşı mı nın ön cü sü, bu
sa va şı mın ba şı nı çe ken pro le tar ya, bur ju va
de mok ra si si nin ya da ye ni sa va şı mın ge tirdi
ği ye ni uz laş maz kar şı tlık la rı bir an bi le
ak lın dan çı kar ma ma lı dır.” (İki Tak tik, s.
20)
Le nin’in söz le ri, ço ğun lu ğun azın lık
üze rin de ki dik ta tör lü ğü nün ge çi ci li ği ol gusu
nu ke sin bir bi çim de açık la mak ta dır.
Le nin’in, iş çi le rin, kö ylüle rin de mok ra tik
dik ta tör lü ğün den bah se der ken, ay nı an lamda
“ge çi ci hü kü met” kav ra mı nı kul lan ması
nın ne de ni de bu dur. İk ti da rın ele ge çi rilme
sin den son ra de mok rat ik cum hu ri ye te
di rekt ka tıl sın ya da katıl ma sın, pro le tar ya

MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
ile bur ju va (kü çük bur ju va zi, li be ral bur juva
zi) ara sın da aman sız bir ik ti dar mü ca dele
si baş la ya cak tır. Bu mü ca de le de, iş çi lerin,
köy lü le rin de mok ra tik dik ta tör lü ğü nün
ola nak lı iki yol dan bi ri ne; ya bir bur ju va
dik ta tör lü ğü ne (po li se, or du ya ve bü rok rasi
ye da ya nan, kü çük bir azın lı ğın ço ğun luk
üze rin de ki dik ta tör lüğü) ya da pro le tar ya
dik ta tör lü ğü ne (pro le tar ya nın ik ti da rı hiçbir
sı nıf la pay laş ma dı ğı, pay la şa ma ya ca ğı
dik tatör lü ğe) doğ ru hız la iler le ye cek tir. Ya
bi ri ya di ğe ri. Ar tık iki sı nı fın, or tak la şa bir
dik ta tör lü ğü fik ri ge çer li li ği ni yi tir miş tir.
Baş lan gıç ta güç lü bir halk ayak lan ma sına
da yan sa, hal kın ge niş des te ği ni ve sı nıfların
doğ ru dan ka tı lı mı nı sağ lasa bi le, Sun
Yat-sen’in “de mok ra tik sis te mi” (pro le tarya
ta ra fın dan ini siya tif ele ge çi ri le me diği
tak dir de) kı sa sü re de ale la de bir bur ju va
cum hu ri yet ola cak tır. Sun Yat-sen’in ütopya
lar la do lu ka fası, uz laş maz kar şıt lık la ra
da ya nan sı nıf mü ca de le si nin so nucu olan
böy le bir ge liş me nin dur du ru la ma ya ca ğı nı
ala maz dı. Sa de ce onun de ğil, ÇKP re vizyo
nist le ri nin ka fa la rı da baş ka tür lü iş le miyor
du.
İkin ci ola rak; Sun Yat-sen’in prog ramın
da koy du ğu devrim an la yı şı ay nı
za man da onun “de mok ra tik sis te mi”nin
gö rev le ri nin sı nır la rı nı da çi zi yor du. Onun
sa vun du ğu cum hu ri yet, de mok ra tik dev rim
gö rev le ri ni tü müy le ye ri ne ge tir me nin bir
a racıy dı.
Ko nu ya gi rer ken de üze ri nde dur du ğumuz
gi bi, iş çi le rin, köy lü le rin dev ri mci
de mok ra tik dik ta tör lü ğü nün, de mok ra tik
dev ri min ta rihsel gö rev le ri ni ye ri ne ge tirmek
le as la yü küm lü de ğil dir. Onu böy le
68
bir gö rev le yü küm lü gör mek, bu na gö re
ha re ket et mek, pro le tar ya nın zafe ri ni
im kan sız ha le ge tir me ye yo l a ça cak tır.
İş çi-köy lü dik ta tör lü ğü nün ta ri hi ro lü,
pro le tar ya için en ge niş bur ju va de mok ratik
öz gür lük ler, dik ta tör lü ğe kar şı di re nenle
ri zor yo luy la bas tır mak… Ya ni pro le tarya
nın sos yaliz me ha zır lan ma sı nın uy gun
ko şul la rı nı ya rat mak tır. İş çi yı ğın la rı nın
bi linç ve ör güt len me dü ze yi pro le tar ya diktatör
lü ğü için uy gun ha le gel di ğin de,
de mok ra tik dev rim gö rev le ri nin ne öl çü de
ta mam la nıp ta mam lan ma dı ğı na bak ıl maksı
zın pro le tar ya dik ta tör lü ğü sis te mi ne
ge çi lir. Ta mam lan ma mış de mok rat ik
gö rev le rin pro le tar ya dikt atör lü ğü al tın da
ta mam lan ma ma sı için hiç bir en gel yok tur.
Ni ha yet Rus ya’da, de mok ra tik dev rim
gö rev le ri nin bü yük bir bö lü mü Ekim Sosya
list Dev ri mi’nden son ra ta mam lan mış tır.
Bir yan dan bur ju va de mok ra tik gö rev le ri
ye ri ne ge tir me nin ara cı “de mok ra tik sistem”,
öte yan dan sos ya liz me ge çi şin en
uy gun ara cı ola rak iş çi le rin, köy lü le rin
dev rim ci de mok ra tik dik ta tör lü ğü. Bir yanda
ka pi ta lizm, di ğer yan da sos ya lizm. İş te
Sun Yat-sen ve onun sa dık iz le yi ci si ÇKP
ile ko mü nist ler ara sın da ki fark lı lık ele al dığı
mız so run da böy le so mut laş mak ta dır.
So ru nu izah et mek için bu ka da rı ye terli.
Gö rül dü ğü gi bi, iş çi le rin, köy lü le rin
dev rim ci de mok ra tik dik ta tör lü ğü ile
“de mok ra tik sis tem” yö nel dik le ri he def ler
açı sın dan apay rı şey ler dir. Bi ri sos ya list
pers pek ti fin ürü nü ve devri mci pro le tar yanın
so nal he de fi ne hiz met eden bir araçken,
di ğe ri de mok ra tik dev ri mi aş ma yan
bur ju va de mok rat bir pers pek ti fin ürü nü-

dür. Ka çı nıl maz ola rak sı ra dan bir bur ju va
cum hu ri ye te (bur ju va dik ta tör lü ğü ne) yol
aça cak tır. Ama, ÇKP’nin re vi zyo nist yö neti
mi da ha işin ba şın da, mark sist laf la rın
ar dı na giz le ne rek bun la rı bir ve ay nı şeymiş
gi bi gös ter me de hay li be ce rik li ol muşlar,
bu nu yıl lar ca sür dür müş ler dir.
Bu nok ta da, ÇKP’nin ku rul du ğu ta rih te
bi le ira de bir li ği ne sa hip ol ma yı şın dan
ha re ket le ak la, sos ya list dev ri mi sa vu nan
Çan Ku ao-tao kli ği nin devrim pers pek ti finin
ne ol du ğu so ru su ge le bi lir.
Bi lin di ği gi bi, Çan Ku ao-tao de mok ratik
dev ri mi red det miş, Çin’de sos ya list
dev ri min gün dem de ol du ğu nu sa vun muştur.
Sos ya list dev rim, uy gun mad di ko şul lar
te me li üze rin de müm kün dür. Le nin,
“En gels İs pan ya’yı de ğer len di rir ken, 15
Ey lül 1850’ye ka dar –er ken bir tarih–
Marks ik ti da rı der hal el de et me li yiz, yok sa
he men uy ku ya da la bi li riz’ di ye cek öl çü de
bur ju va de mok ra tik dev rim ci li ği ne, ütopya
cı lı ğa ka pı la rı Schap per ile (Schap per
ken di ni Li ga için de Wil lich’le bir lik te
azın lık ta bul du ve Li ga’dan çe kil di) bağları
nı ko par dı. Marks, on la ra, dev ri min iti ci
gü cü ola rak gün cel (nes nel) ol mak ko şul ların
de ğil, ya lnız ca ken di ira de le ri ni gör menin
yan lış ol duğu cevabını ver di.” (abç,
1905 Devrimi Üzerine Yazılar, s. 121)
diyor du. Demok ratik dev rim aşamasını
at layarak hemen proletar ya dik tatör lüğüne
geç me tezi biçimin deki kes kin liğine karşılık
özün de bur juva demok ratik dev rimciliğine
bat manın ifadesidir. Şart ların
uy gun ol madığı bir durum da, sos yalizm
MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir
69
adına yapılabilecek olan yegane şey burjuva
demok ratik ted bir ler olabilir di.
Çan Kuao-tao, her tür lü uz laş mayı il ke
olarak red deden, demok ratik dev rime kar şı
çıkan “Özün de ise bu dev rimin çer çevesini
aşamayan anar şiz min mev zisin dedir. Anarşiz
min, sömürü ve zul me kar şı tep ki duyan
küçük bur juvaların bu tep kilerinin ürünü
ol duğu bilinen bir ger çek tir. Kısacası, Çan
Kuao-tao hizibi de, değişik bir biçim al tında
küçük-bur juva dev rim ciliğini
aşamamış tır. Bu hizibin pers pek tifi de
demok ratik dev rim le sınır lıy dı.
Yanlış bir an lamaya mey dan ver memek
için, bu hizip sos yalist pers pek tife sahip
ol say dı bile, bunun ÇKP’nin niteliğini
değiş tir meyeceğini belir telim.n

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne
Sovyetler Birliği’nde Sosyalizmin
İnşa Sorunları -V
Sovyet Devlet Hukuku-Sosyalist
Hukuk-Sovyet Anayasası-Sovyet
Demokrasisi-Proleter Demokrasi
I- Sov yet Dev let Hu ku ku -Sos ya list
Hu kuk
1- Sos ya list Hu ku kun Do ğu şu
Sov yet hu ku ku nun ve ya ge nel an lam da
sos ya list hu ku kun do ğu şu bel li bir ya sal lı ğın
ka çı nıl maz so nu cuy du. Bu ya sal lık, Ekim
Dev ri minin za fe ri ve bu za fe rin so nu cu olarak
da pro le tar ya dik ta tör lü ğü nün ku rul masıy
dı. Hu kuk ve dev let ara sın da sı kı bir bağ
var dır ve bu iki kav ram sı nıf sal ka rak ter
ta şır lar. Bu hu kuk ve dev let ara sın da ki bir birin
den ay rıl ma yan bağ lı lık, Ekim Dev ri mi
sü re cin de bü tün çıp lak lı ğıy la or ta ya çık mış tı.
İş çi sı nı fı, sos ya list dev rim so nu cun da ye ni
tip te dev le ti; sos ya list dev le ti/ pro le tar ya dikta
tör lü ğü nü kur mak la so ru nun sa de ce bir
70
yö nü nü çö züm le miş olu yor du. So ru nun ikinci
yö nü ise ye ni hu ku kun; sos ya list hu ku kun
dev rim ci ya sal lık/ya ra tıl ma sı ve ge liş ti ril mesi
dir. Dev rim ci, sos ya list ka za nım la rın
ko run ma sı, norm laş tı rıl ma sı, ge liş ti ril me si ve
pe kiş ti ril me si baş ka tür lü ola maz. Öy ley se
sos ya list hu kuk ye ni hu kuk tur, in san lık ta rihi
nin ta nı dı ğı en yük sek/ge liş miş hu kuk tur;
dev let siz, sı nıf sız top lu ma-ko mü nist top lu ma
ge çiş te ta ri hi ola rak en son hu kuk an la yı şı dır.
Rus ya'da Ekim Dev ri mi, ha kim sı nıf la ra
kar şı çe tin bir si lah lı mü ca de le so nu cun da
za fe re ulaş mış tı. Pro le tar ya, bur ju va dev let
me ka niz ma sı nı par ça la mış tı. O, ay nı za manda
bur ju va hu ku ku nu da par ça la mış tı. Bur juva
hu kuk, sos yal eşit siz li ğin, sö mü rü nün,

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
mül ki ye tin bel li el ler de top lan ma sı nın, si ya si
ik ti da rın ha kim sı nıf la rın elin de ol ma sı nın
ifa de siy di. Bur ju va dev let, bur ju va hu ku kun
uy gu lan ma sı nı sağ la yan araç tı. Bur ju va devlet
me ka niz ma sı nın par ça lan ma sı, so nuç itiba
riy le bur ju va hu ku ku nun da par ça lan ma sı nı
ka çı nıl maz bir zo run lu luk ha li ne ge ti ri yor du.
Rus ya'da es ki hu kuk la ko puş ola ğa nüstü,
hız lı ve se ri ger çek leş ti. Ama ye ni hu kukun
oluş tu rul ma sın da genç sov yet dev le ti çok
bü yük zor luk lar la kar şı laş tı. Her şey den ön ce
sos ya list hu kuk ve uy gu lan ma sı ko nu sun da
hiç bir pra tik tec rü be yok tu. Genç sov yet devle
ti, sos ya list hu kuk sis te mi ni hiç yok tan
ya rat mak la kar şı kar şı yay dı. Di ğer ta raf tan
ye ni üre tim ve top lum sal iliş ki ler fır tı na lı bir
ge liş me ve de ği şim için dey di ler. Do la yı sıy la
sos ya list hu kuk bir ta raf tan oluş tu rul mak,
di ğer ta raf tan da fır tı na lı ge liş me ye ayak
uy dur mak zo run day dı. Sov yet dev le ti, bü tün
zor luk la rın üs te sin den ba şa rıy la gel di; dev rim
ken di ya sa la rı nı ve ya sal lık la rı nı da ya ra tıyor
du. Sos ya list hu kuk, çe tin sı nıf mü ca de lesi
sü re cin de ka pi ta list ku şat ma iç ve dış düşman
la ra kar şı mü ca de le için de ge liş ti. Sov yet
hu ku ku, sov yet dev le ti nin ve sov yet top lu munun,
bir bü tün ola rak sos ya liz min in şa sı nın
ya sal lı ğı nın doğ ru dan ifa de si dir.
2- Sos ya list Hu ku kun Ta nı mı,
Sı nıf sal Ka rak te ri ve Özü
Sos ya list üre tim iliş ki le ri, üre tim araç ları
nın sos ya list mül ki yet le olu şu ve bir bü tün
ola rak sos ya list eko no mi sis te mi sos ya list
hu ku kun mad di te me li ni oluş tu rur lar. Sos yalist
hu kuk, sos ya liz min eko no mik te me li ni
ko rur. Sos ya list hu kuk ay nı za man da sos yaliz
min, sos ya list dü ze nin si ya si te mel le ri ni de
ko rur. Eko no mi de ve dev let ve top lum sal
71
ya şa mın di ğer bü tün alan la rın da sos ya list ilişki
le ri dü zen le mek için sos ya list top lum da
hu kuk-sos ya list hu kuk-zo run lu dur. Zo run lu
olan bu hu ku kun- so mut ta da sos ya list sov yet
hu ku ku nun- ta nı mı na sıl ya pıl ma lı dır? Sos yalist
sov yet hu ku ku nun ta nı mı 1938'de hu kuk
bi lim ci le ri nin ilk bir lik gö rüş me sin de şöy le
ya pı lı yor du:
"Sos ya list sov yet hu ku ku dav ra nış ku ralla
rı nın (norm la rı nın) bü tü nü dür; bu norm lar,
sos ya list sov yet dev le ti ta ra fın dan dü zen lenir
ler ve ya te yit edi lir ler ve Sov yet hal kı nın
ira de si ni di le ge ti rir ler. Bun lar, kul la nı mı
sov yet dev le ti nin zor kul la nı mıy la te mi nat
al tı na alı nan ve iş çi sı nı fı ve bü tün emek çi ler
için mak bul ve fay da lı olan, ya ni eko no mi de
ka pi ta liz min ka lın tı la rı nın tam ve ni hai yok
edil me si ne, in san la rın ya şam tar zı na ve bi linci
ne ve ko mü nist top lu mun in şa sı na hiz met
eden du rum la rın ve iliş ki le rin ko run ma sı na,
sağ lam laş tı rıl ma sı na ve ge liş ti ril me si ne hizmet
eden norm lar dır" (M.S- Stro go wiç; "Das
So zi alis tisc he Sow jet recht- das Recht ei nes
hâ he ren Typus", Lehr ma te ri al, Ak ta ran;
De utsc he Aka de mie für Sta ats- und Rechts-
Lu is sensc haft "Wal ter Ulb richt", Lehr ma te rial
Nr.2 ZUM Lehr- Prog ramm Nr. S, "Die
Mar xis tisch- Le ni nis tisc he The arie des Staates
und des Rechts", Ber lin 1956, s. 68/69).
Bu ta nım la ma da sos ya list sov yet hu kuku
nun ta ri hi olu şumu nu ve do la yı sıy la sı nıfsal
ka rak te ri ni de gör mek te yiz.
Marks, En gels, Le nin ve Sta lin'in ça lışma
la rın da bir ta raf tan ge nel ola rak hu ku kun,
di ğer ta raf tan da özel an lam da sos ya list
hu ku kun sı nıf sal ka rak te ri üze ri ne dik kat
çe kil miş tir. Ör ne ğin Le nin, sos ya list dev rimin
bir so nu cu ola rak oluş tu ru lan sos ya list
hu ku kun sı nıf sal içe ri ği, he de fi ve gö rev le ri

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
açı sın dan ye ni ve da ha yük sek tip te bir hu kuk
ol du ğu nu bir çok kez vur gu la mış tır.
"Biz ve kar şıt la rı mız ara sın da dü zen ve
ya sa an la yı şın da te mel bir zıt lık var dır. Şimdi
ye ka dar dü zen ve ya sa ola rak top rak beyle
ri ve me mur lar için ma kul şey ge çer liy di.
Ama biz, köy lü lü ğün ço ğun lu ğu için ma kul
ola nın dü zen ve ya sa ol du ğu nu id dia edi yoruz."
(Le nin; "Ers ter Ge samt rus sisc her Kongress
der Ba uern de pu ti er ten", C-24, s. 494,
Alm.)
Mark sist te ori, hu ku ku ha kim sı nı fın irade
be ya nı ola rak ele alır. "Ya sa ne dir? Bu,
za fer ka za nan ve dev let ik ti da rı nı el le rin de
tu tan sı nıf la rın ira de be ya nı dır" (Le nin;
"Ag rarp rog ramm der So zi al de mok ra tie",
C-13, s. 327 Alm.).
Ha kim sı nı fın ira de si, hu kuk ve ya sa lar
çer çe ve sin de ken di ni ifa de ede rek, ge nel
ge çer li ve ha kim ira de olur. Onun böy le
ol ma sı ise dev le tin zor gü cüy le sağ la nır.
"Dev le tin di le ge tir di ği ira de, dev let
zo ru ta ra fın dan tes pit edi len ya sa ola rak
ge çer li lik ka zan mak zo run da dır." Ak si tak dirde
"ira de" ke li me si sa de ce ha va da sö nen boş
ses olur." (Le nin; "Ei ne Wi dersp ruch su al le
po si ti on", C- 25, s. 80, Alm.)
Öy ley se; ha kim sı nıf, eko no mi de ve
po li ti ka da ha kim sı nıf, ha ki mi ye ti ni ve ya irade
si ni ken di hu kuk an la yı şıy la, ya sa la rıy la
ifa de eder.
"Bir şey le ri ya sak la mak ve ya dü zen lemek
için dev let gü cü ne sa hip olun ma lı dır"
(Le nin, a.g.y).
Sos ya list sov yet hu ku ku ken din den
ön ce ki di ğer bü tün hu kuk an la yış la rın dan
kök ten fark lı dır. Sov yet hu ku ku, sö mü rü ye
da ya nan üre tim bi çim le ri nin ve bun la ra te ka-
72
bül eden sö mü rü cü sı nıf la rın hu ku ku de ğil dir.
Sov yet hu ku ku, si ya si ik ti da rı elin de tu tan
pro le tar ya nın ve tüm emek çi le rin ira de si ni
di le ge ti rir. Bir kar şı laş tır ma ya par sak; sö mürü
ye da ya nan top lum lar da hu kuk, bir avuç
sö mü rü cü azın lı ğın ezi ci ço ğun luk kar şı sın da
ira de si ni ifa de eder ken, sos ya list hu kuk, ezi ci
ço ğun lu ğun sos ya liz mi kur ma ve sı nıf sız toplu
ma doğ ru ge liş tir me ira de si ni ifa de eder.
Sos ya list sov yet hu ku ku nun sı nıf sal içeri
ği, genç sov yet dev le ti nin da ha ilk ka rar name
le rin de gö rül mek tey di. Ör ne ğin II. Bü tün
Rus ya Sov yet Kong re si'nin "Top rak üze ri ne"
ka rar na me siy le top rak bey le ri nin top rak üzeri
ne mül ki ye ti ni taz mi nat sız ola rak ge çer siz
kıl mış ve bu mülk le ri hal kın mül ki ye ti ne
ge çir miş tir. Di ğer ta raf tan baş ka bir di zi
ka rar na me ler le dış ti ca ret, ti ca ret fi lo su, banka
lar, de mir yol la rı ulu sal laş tı rıl mış tır. Ör neğin
Bü tün Rus ya Mer ke zi Yü rüt me Ko mi tesi'nin
27 Ara lık 1917 ta rih li ka rar na me siy le
ban ka cı lık dev let te ke li ne alın mış tır.
Sos ya list hu kuk çer çe ve sin de ki bü tün bu
ka rar na me ler, ya sa lar ve ted bir ler ik ti dar da ki
pro le tar ya nın ve müt te fik le ri nin çı kar la rı nı
ifa de edi yor lar dı. Bü tün bun lar, do ğu şun dan
iti ba ren sov yet dev le ti nin ye ni, es ki sin den
ta ma men fark lı, sos ya list bir hu ku ka sa hip
ol du ğu nu gös te ri yor lar. Sos ya list sov yet toplu
mu ve sos ya list dev let gi bi sos ya list hu kuk
da olu şu mun dan iti ba ren sü rek li ge liş me,
mü kem mel leş me sü re cin den geç miş tir.
Öy ley se:
- Sos ya list sov yet hu ku ku, bur ju va hu kukun
de va mı ve ya ge liş ti ril miş ha li de ğil dir.
Sos ya list sov yet hu ku ku, sos ya list hu kuk olarak
doğ muş ve gi de rek mü kem mel leş miş tir.

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
- Sos ya list sov yet hu ku ku, içe rik ve öz
ba kı mın dan sö mü rü cü top lum la rı nın hu kuk
an la yı şın dan te mel den fark lı dır. Sos ya list
sov yet hu ku ku, top lum sal ve grup mül ki ye tine
da ya nır ken, ör ne ğin bur ju va hu kuk üre tim
araç la rı na olan özel mül ki ye te da ya nır.
- Bur ju va hu kuk, sö mü rü dü ze ni ni, in sanın
in san ta ra fın dan sö mü rül me si ni ya sal laştı
rır ken, sos ya list sov yet hu ku ku, sö mü rü nün
or ta dan kal dı rıl ma sı nı, sos ya list top lu mun
üye le ri ara sın da "eşit li ği" ya sal laş tı rır. Sos yalist
sov yet hu ku ku nun top lu mun üye le ri arasın
da "eşit li ği" sağ la ma sı üre tim araç la rı nın
top lum sal (sos ya list) mül ki yet te ol ma sın dan
do la yı dır.
Bu ra da söz ko nu su olan eşit lik, bur ju va
an lam da ve ya bur ju va zi nin an la dı ğı eşit lik
de ğil dir. Sos ya list hu kuk çer çe ve sin de eşit lik
"her kesten ye te nek le ri ne gö re, her ke se ran dıma
nı na gö re" il ke si nin ger çek leş ti ril me si dir.
Sos ya lizm de eşit lik ve bu an lam da sosya
list hu ku kun ne ol du ğu nu Sta lin şöy le açıklar:
"a) Kapitalizm yı kıl dık tan ve ka pi ta listler
mülk süz leş ti ril dik ten son ra bü tün emek çile
rin sö mü rü den eşit olarak kur ta rıl ma sı;
b) Bü tün top lu mun mül kü ol duk tan sonra
üre tim araç la rı üzerindeki özel mül ki ye tin
her kes için eşit şekilde or ta dan kal dı rıl ma sı;
c) Her ke sin ye te nek le ri ne gö re ça lış mada
eşit yü küm lü lük le ri ve bü tün emek çi le rin
ran dı man la rı na gö re üc ret len di ril me de eşit
hak la rı (sos ya list top lum);
d) Her ke sin, ye te nek le ri ne gö re ça lış mada
eşit yü küm lü lük le ri ve bü tün emek çi le rin
ih ti yaç la rı na gö re ge çi mi nin sağ lan ma sın da
eşit hak la rı (ko mü nist top lum)." (Sta lin;
73
XVII Par ti Kong re si’ne su nu lan si ya si ra pordan,
C- 13, s. 315, Alm.)
Bu ra da, sos ya lizm de, sos ya list hu kuk
çer çe ve sin de ki eşit lik an la yı şıy la ka pi ta lizmde
bur ju va hu kuk çer çe ve sin de ki "eşit lik"
an la yı şı ara sın da ki fark gö rül mek te dir.
- Sos ya list hu kuk (sov yet hu ku ku), sosya
list top lum va tan da şı nın eği ti min de ve sosya
list bi lin cin pe kiş ti ril me sin de de va sa bir
si lah tır. Bu nun tam ter si bur ju va hu kuk için
ge çer li dir.
Sos ya list dev le tin, sos ya list hu kuk dü zeni
nin top lum sal mül ki ye tin ko run ma sı için
pro le tar ya ve müt te fik le ri nin ira de si ni ifa de
eden sos ya list hu kuk (sov yet hu ku ku), va tan
ha in le ri ni, yı kı cı la rı, sa bo taj cı la rı, ajan la rı vb.
ce za lan dı rır. Bu nun öte sin de sos ya list hu kuk,
ka pi ta liz min ka lın tı la rı nın ifa de si olan bur juva
an la yış ve ta vır lar ser gi le yen, böy le lik le
sos ya list top lu mun ge liş me si ni ze de le yen
ve ya yoz laş tı ran va tan daş la rı, ha kim hu kuk
norm la rı na uy ma ya ça ğı rır, eği tir ve ge re kir se
ce za lan dı rır.
3- Sos ya list Sov yet Hu ku ku nun
Te mel İl ke le ri
Bu ra da da söz ko nu su olan, sos ya list
hu ku kun içe ri ği ve özü ol du ğu ve bu na yu karı
da de ği nil di ği için tek rar dan ka çı na ca ğız ve
önem li gör dü ğü müz te mel il ke le ri kı sa kı sa
açık la mak la ye ti ne ce ğiz.
- İk ti dar so ru nu-top lu mun, pro le tarya
ta ra fın dan dev let sel yö ne til me si açı sından
sos ya list sov yet hu ku ku:
Sos ya list sov yet hu ku ku, pro le tar ya nın
si ya si ik ti da rı nı pe kiş ti rir ve bü tün norm la rı
ve uy gu lan ma sıy la emek çi le rin iş çi sı nı fı
et ra fın da top lan ma sı na; pro le tar ya ile emek çi

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
yı ğın lar ara sın da ki it ti fa kın pe kiş me si ne hizmet
eder. Bir ör nek: Ta rım sal alan da bü yük
çift lik tü zü ğü. Bu tür den ilk tü zük, 1 Mart
1930'da Halk Ko mi ser le ri Kon se yi ve SSCB
Mer ke zi Yü rüt me Ko mi te si Baş kan lı ğı ta rafın
dan onay lan mış tı. Bu tü zük, emek çi köy lüle
rin ko ope ra tif sel bü yük üre tim ba zın da birleş
me le rin de be lir le yi ci bir rol oy na mış tı.
Böy le lik le ko ope ra tif sel üre ti min ve ko lek tif
eko no mik sel ya şa mın te mel le ri ya sal ola rak
pe kiş ti ri li yor ve bu du rum emek çi köy lü lüğün
sos ya list bi linç len me sin de/eği ti min de
be lir le yi ci bir rol oy nu yor du.
- Sos ya list mül ki ye tin do ku nul maz lı ğı
açı sın dan sos ya list sov yet hu ku ku:
Sovyetler Birliği'nde üre tim araç la rı
üzerinde sos ya list mül ki ye tin iki for mu var dı:
a) Sos ya list dev let mül ki ye ti, di ğer ta nım lanma
sıy la ge nel halk mül ki ye ti. b) Kol hoz larda
ki grup mül ki ye ti, di ğer ta nım lan ma sıy la
ko ope ra tif sel-ko lek tif eko no mik sel mül ki yet.
Bu mül ki yet, sos ya list top lum da sos yaliz
min eko no mik ya sa la rı nın ve do la yı sıy la
sos ya list top lu mun mad di te me li ni oluş tu rur.
Üre tim araç la rı üzerindeki sos ya list mül ki yet
ol mak sı zın pro le tar ya dik ta tör lü ğü, sos ya list
top lum ve sos ya list hu kuk ola maz. Bun dan
do la yı dır ki, sos ya liz min mad di te me li olan
sos ya list mül ki ye tin do ku nul maz lı ğı var dır.
Ona do kun mak; yoz laş tır mak, baş ka laş tır mak
sos ya liz min ve bu na bağ lı ola rak sos ya list
hu ku kun mad di te me li ni, va ro lu şu nu or ta dan
kal dır mak de mek tir. Sos ya list Sov yet ler Birli
ği'nde sos ya list mül ki ye tin do ku nul maz lı ğı
ana ya sa ve ge rek li ya sa lar la te mi nat al tı na
alın mış ve ko run muş tur. Sos ya list mül ki ye te
do kun mak; baş ka laş tır mak, çal mak, za rar
ver mek vs. ci na yet le eş an lam lı gö rül müş tür.
74
- Sö mü rü nün or ta dan kal dı rıl ma sı
açı sın dan sos ya list sov yet hu ku ku:
Sos ya liz min, pro le tar ya dik ta tör lü ğü nün
ön ko şu lu ve ya "ol maz sa ol maz" ko şu lu,
in sa nın in san ta ra fın dan sö mü rü sü nün ve bu
sö mü rü nün mad di te me li ni oluş tu ran ko şulun;
üre tim araç la rı na olan özel mül ki ye tin
or ta dan kal dı rıl ma sı dır. Sos ya list sov yet
hu ku ku, bu ko şu lun or ta dan kal dı rıl ma sı nın
ifa de si dir. Bu, genç sov yet dev le ti nin da ha ilk
ka rar na me le rin de açık lan mış tı.
- Sos ya list hü ma nizm ve de mok ra tizm
açı sın dan sos ya list sov yet hu ku ku:
Sov yet hu ku ku, ta ma men her yan sı masıy
la hü ma nist bir hu kuk tur. Bu, onun sos yalist
(sı nıf sal) ka rak te rin den kay nak lan mak tadır.
O hal de, hü ma nist ol ma yan bir hu kuk
as la ve as la sos ya list hu kuk ola maz. Hal kın
mad di ve kül tü rel ya şam se vi ye si nin yük seltil
me si sos ya list sov yet hu ku ku nun odak nokta
sı dır. Bir ta raf tan sos ya lizm den, sos ya lizmin
in şa sın dan bah set mek ve di ğer ta raf tan
da hal kın mad di ve kül tü rel ya şam se vi ye si ni
yük selt me mek bir bi riy le bağ daş maz. Ge çi ci,
kon jonk tü rel du rum lar ha riç, sos ya lizm eşit tir
hal kın kül tü rel ve mad di ya şa mı nın yük sel tilme
si eşit tir sos ya list hü ma nizm de mek tir.
Di ğer ta raf tan sos ya list sov yet hu ku ku,
sa vaş kış kır tı cı lı ğı nı en gel le me, sa vaş kış kırtı
cı la rı nı şid det le ce za lan dır ma ve en ter nasyo
na lizm açı sın dan da en de rin, en an lam lı ve
kap sam lı hü ma nizm dir. Bu na ulus la rın eşit
hak la ra sa hip ol ma la rı an la yı şı da da hil dir.
Sos ya list de mok ra tiz min tam an la mıy la
uy gu lan ma sı nı sağ la mak sov yet hu ku ku nun
te mel il ke le rin den bi ri si dir. Bu an lam da sosya
list hu kuk eşit tir sos ya list de mok ra si dir.
Sov yet hu ku ku, sov yet emek çi le ri ne en kap-

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
sam lı de mok ra tik hak la rı ve öz gür lük le ri
ve ren ve ga ran ti le yen hu kuk tu. Böy le lik le
sov yet hu ku ku, sos ya list sov yet top lu mu nun
üye le ri ne top lum sal ya şa mı ör güt le me ye ve
şe kil len dir me ye so rum lu ola rak ka tıl ma nın
bü tün yol la rı nı açan bir hu kuk olu yor du.
Bur ju va hu ku ku, öz gür lük hak la rı nı
açık la yan hu kuk tur. Sos ya list sov yet hu ku ku
ise hak ve öz gür lük le rin sa de ce açık lan ma sı nı
de ğil, onun ger çek leş ti ril me si ni, do la yı sıy la
bu ger çek leş tir me nin mad di te me li ni sos yalist
dü ze ni te mi nat al tı na al ma yı içe ren
hu kuk tu. Sov yet ana ya sa la rı ve özel lik le
Sosyalist Ana ya sa ola rak da ta nım la nan 1936
Ana ya sa sı, sos ya list de mok ra si nin kap sa mı nı,
uy gu la nı şı nı ve ge liş me si ni ifa de eden en
önem li bel ge dir.
- Top lum sal ve ki şi sel çı kar la rın
ahenk li kay naş ma sı açı sın dan sos ya list
sov yet hu ku ku:
Sö mü rü ye da ya nan top lum lar da, toplum
sal çı kar lar la ki şi sel çı kar la rın ahenk içinde
ol ma la rı ve ya bü tün leş me le ri as la söz konu
su ola maz. Bu ilk kez sos ya lizm de söz konu
su ol muş tur, ger çek leş miş tir.
"Bi rey ve ko lek tif ara sın da, tek tek ki şile
rin çı kar la rı ve ko lek ti fin çı kar la rı ara sın da
uz laş maz bir zıt lık yok tur, ola maz da. Böy le
bir zıt lık ola maz. Çün kü ko lek ti vizm ve sos yalizm,
bi rey sel çı kar la rı yad sı maz, ter si ne
on la rı, ko lek ti fin çı kar la rıy la ahenk li ha le
ge ti rir. Sos ya lizm, bi rey sel çı kar la rı dış lamaz.
Sa de ce sos ya list top lum, bu ki şi sel
çı kar la rı tam an lam da tat min eder. Evet,
da ha sı; sos ya list top lum, tek tek bi rey le rin
çı kar la rı nın ko run ma sı için ye ga ne sağ lam
ga ran ti yi teş kil eder. Bu an lam da 'bi rey ci lik'
ve 'sos ya lizm' ara sın da uz laş maz bir zıt lık
75
yok tur" (Sta lin "İn gi liz ya za rı H. G. Wells ile
söy le şi", C- 14, s. 10, Alm.).
Öy ley se; sos ya list sov yet hu ku ku, tek
tek ki şi le rin çı kar la rıy la top lu mun çı kar la rı nı
kar şı kar şı ya ge tir me yen, top lu mun çı kar larıy
la ki şi le rin çı kar la rı nın bir bir le ri ni ta mamla
ma la rı nı sağ la yan hu kuk tur. Sov yet hu kuku,
bu nu "Her kesten ye te nek le ri ne gö re, herke
se ran dı ma nı na gö re" il ke si nin ger çek leş tiril
me siy le sağ lı yor.
- Sos ya list ya sal lı ğın ger çek leş ti ril mesi
açı sın dan sos ya list sov yet hu ku ku:
Sos ya list ya sal lık, sos ya list sov yet
hu ku ku nun bü tün yön le riy le tu tar lı bir şe kilde
tek tek bi rey ler ve ku rum lar ta ra fın dan
bi linç li ka bu lü ve onun ku ral la rı na gö re ha reket
et mek tir. Sos ya list ya sal lık emek çi le rin
ira de si ni ger çek leş ti ril me si nin me to du dur.
Sos ya list hu kuk, üst ya pı nın bir kıs mı
ola rak, alt ya pı üze rin de ak tif bir et ki de bu lunur.
(Her hu ku kun, do la yı sıy la bur ju va hu kuku
nun da bu özel li ği var dır). Bu an lam da sosya
list sov yet hu ku ku nu di ğer le rin den ayı ran
be lir le yi ci özel lik, onun alt ya pı sı nın ge liş mesi
ni ya ra tı cı bir şe kil de et ki le me si dir. Bu nun
ne de ni açık tır. Sos ya list dev let -so mut ta da
sov yet dev le ti- sos ya list üre tim iliş ki le ri ni
an cak bur ju va zi yi, onun ha ki mi ye ti ni yık tıktan
son ra hu ku kun yar dı mıy la oluş tu rur. Sosya
list üre tim iliş ki le ri ka pi ta liz min bağ rın da
olu şa maz.
Bu iliş ki ler, an cak ve an cak ken di le ri ne
te ka bül eden sı nı fın ik ti da rı al tın da, ken di leri
ne te ka bül eden mül ki ye tin var ol du ğu
ko şul lar da olu şur lar. Bu olu şum da ve şe killen
me de sos ya list hu kuk be lir le yi ci, ak tif bir
rol oy nar.

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
4- Sos ya list Sov yet Hu ku ku ’nun
Ge liş me Aşa ma la rı
Hu kuk ile dev let kav ram la rı ara sın da
sı kı bir bağ var dır. Hu kuk suz dev let, dev letsiz
hu kuk ol maz. Bu, sos ya list sis tem için de
ge çer li dir. Sos ya list dev let, sos ya list hu kuk
çer çe ve sin de ku rum la şır ve hu kuk da sos yalist
dev le tin ge liş me si ne pa ra lel ola rak ge li şir
ve her iki ol gu sı nıf sız top lum da; ko mü nizmde
yok olur lar.
Sos ya list sov yet hu ku ku da sov yet devle
ti nin ge liş me si ne pa ra lel ola rak ge liş miş ve
şe kil len miş tir. Bu an lam da sov yet dev le ti nin
te mel ge liş me aşa ma la rı, sov yet hu ku ku nun
da ge liş me aşa ma la rı nı oluş tu rur lar. O hal de,
sos ya list sov yet hu ku ku, iki te mel ge liş me
aşa ma sından oluş mak ta dır.
Sov yet dev le ti, var lı ğı nın da ha ilk ay ların
da, es ki ge ri ci ya sa la rı ge çer siz kı la rak,
ye ni sos ya list ya sa lar la, ka rar na me ler le sosya
list dü ze ni şe kil len dir erek sos ya list hu ku ku
oluş tur muş tur. Yu ka rı da da be lirt ti ği miz gi bi
ba rış, top rak, ulu sal laş tır ma, dev let ile ki li senin,
okul ile ki li se nin bir bi rin den ay rıl ma sı
üze ri ne çı kar tı lan ka rar na me ler, genç sov yet
dev le ti nin sos ya list hu ku ku oluş tur ma da ki ilk
adım la rıy dı. Bun lar ilk sos ya list ya sa lar dı.
Ka rar na me, ilk dö nem de sov yet ik ti da rı
ya sa la rı nın te mel for mu nu oluş tu ru yor du.
Ekim Dev ri mini he men ta kip eden dö nem de
sov yet ik ti da rı, ya sa la rıy la, ken di hu ku kuy la
top lum sal iliş ki le rin bü tü nü nü kap sa ya cak
du rum da de ğil dir. Bun dan do la yı sov yet mahke
me le ri bir ta raf tan ye ni çı kar tı lan ka rar name
ler ışı ğın da ha re ket eder ler ken, di ğer ta raftan
da, dev ri min yü rür lük ten kal dır ma dı ğı
es ki dü zen den kal ma ya sa lar dan ya rar la nıyor
lar dı. Ama 1918'in or ta la rı na ge lin di ğin de
76
genç sov yet dev le ti, es ki ya sa la ra gö re ha reket
et me yi ve ka rar al ma yı ta ma men ya sak lamak
ve her alan da, her ko nu da sov yet ya sa ları
nı ge çer li kıl mış tı.
De mek olu yor ki, sov yet hu ku ku, sü reç
için de ge liş miş tir, sü reç için de ge çer li kı lınmış
tır. Bu ge liş me yi Le nin şöy le an la tır:
"Biz de, ka rar na me le rin pro pa gan da nın
bir for mu ola rak hiz met gör dü ğü bir za man
var dı. Bi zim le alay edi li yor du. Bol şe vik ler,
ka rar na me le rin ha ya ta ge çi ril me di ği ni an lamı
yor lar de ni yor du; bü tün kar şıdev rim ci
ba sın böy le si olay lar la do luy du. Ama, Bol şevik
le rin ik ti da rı ele ge çir dik le rin de ve sı radan
köy lü ve sı ra dan iş çi ye dev le ti böy le
yö net miş ol mak is ti yo ruz, iş te bu ra da bir
ka rar na me, de ne yin di ye açık la dık la rın da bu
dö ne min bir meş ru lu ğu var dı. Biz, sı ra dan
iş çi ve köy lü ye, po li ti ka an la yı şı mı zı ka rar name
ler for mun da ile ti yor duk. Böy le lik le kit leler
nez din de sa hip ol du ğu muz de va sa gü ve ni
ka zan dık" (XI. Par ti Kong re si’nde ki Ko nuşma,
C-33, s. 281, Alm.).
Sov yet dev le ti güç len dik çe, sov yet devlet
or gan la rı duruma ha kim ol duk ça, sov yet
hu ku ku da bu na pa ra lel ola rak ge liş miş ve
şe kil len miş tir.
Bur ju va zi ye gö re ya sa lar, sa vaş dö nemin
de yü rür lük ten kal dı rı lır. Sov yet dev le ti
açı sın dan bu an la yış ta ma men saç ma dır. Sovyet
hu ku ku, iç sa vaş dö ne min de, bu hak lı
sa va şın ko şul la rı na ve ge rek si nim le ri ne de
ce vap ve re cek bir şe kil de ge liş miş tir. Bu
dö nem de çı kar tı lan sov yet ya sa la rı, iç sa va şın
ka za nıl ma sın da, iş çi-köy lü it ti fa kı nın pe kiş tiril
me sin de, emek çi le rin ezi ci ço ğun lu ğu nun
genç sov yet dev le ti nin, ko mü nist par ti nin
et ra fın da top lan ma sın da çok önem li bir rol

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
oy na mış lar dır. Ke za sov yet ya sa la rı, ba rış çıl
in şa dö ne min de -NEP dö ne mi ne ge çiş ten itiba
ren- eko no mi nin ye ni den in şa edil me sin de,
sos ya list sa na yi leş me nin ve ta rı mın ko lek tifleş
ti ril me si nin ön ko şul la rı nın ha zır lan ma sında
da önem li rol oy na mış lar dı.
7 Ağus tos 1932'de çı kar tı lan ya sa -sosya
list mül ki ye tin ko run ma sı ve pe kiş ti ril me si
üze ri ne ya sa- sov yet dü ze ni nin mad di te me lini
oluş tu ran sos ya list mül ki ye tin ko run ma sında
çok önem li bir rol oy na mış tı. Yu ka rı da
bah set ti ği miz, ta rım sal alan da bü yük iş let meler
de, bü yük üre tim le ko lek tif leş tir mey le il gili
ya sa da, sov yet kı rın da sos ya liz min ge lişme
sin de ke za önem li bir rol oy na mış tı.
"Sos ya list dev le tin ilk ge liş me aşa ma sında
ki te mel gö re vi ­dış sal dı rı la ra kar şı ül kenin
sa vu nul ma sı nın ya nı sı ra­ ül ke için de
sö mü rü cü sı nıf la rın bas kı al tı na alın ma sıy dı;
bu sı nıf lar dev ril miş ler di, ama sov yet ha ki miye
ti ne kar şı mü ca de le yi sür dü rü yor lar dı. Bu
ge liş me aşa ma sı nın hu ku ku ba zı özel lik ler
gös te ri yor du; sö mü rü cü un sur la rın ve yardım
cı la rı nın, ör ne ğin si ya si hak la rı el le rinden
alın mış tı. Sov yet hu ku ku nun norm la rı,
ön ce le ri şe hir de ve kır da ka pi ta list un sur la rın
sı nır lan dı rıl ma sı nı, son ra la rı ise on la rın
ta ma men yok edil me si ni ön gö rü yor lar dı."
("Bü yük Sov yet An sik lo pe di si", SSCB, C-II,
s. 1510, 1952, Alm.)
Sos ya list dev le tin ikin ci ge liş me aşa masın
da sos ya list sov yet hu ku ku nun bü tün yönlü
ve yo ğun bir ge liş me si, sos ya list ya sal lı ğın
güç len di ril me si söz ko nu su ol muş tur.
SSCB Halk Ko mi ser le ri Kon se yi ve
Mer ke zi Yü rüt me Ko mi te si, 25 Ha zi ran
1932'de "Dev rim ci Ya sal lık Üze ri ne" bir
ka rar na me çı kar tır. Sov yet dev le ti nin var olu-
77
şu nun onun cu yıl dö nü müy le bağ lam için de
çı kar tı lan bu ka rar na me de, sov yet ya sa la rı nı
sı kı bir şe kil de ye ri ne ge tir me nin, bu ya sa la ra
uy gun ola rak ha re ket et me nin öne mi vur gulan
mak ta dır. Bu ka rar na me, bü tün sov yet
or gan la rı nı ida ri key fi ye te, ya sal ol ma yan ev
ara ma la rı na, tu tuk la ma la ra, el koy ma la ra,
bü rok ra tiz me, emek çi le rin şi ka yet le ri ni ele
alış ta ki vur dum duy maz lı ğa kar şı mü ca de le
için ted bir le rin alın ma sıy la yü küm lü kı lı yordu.
Sta lin 1933'te, bu dö nem de ki sos ya list
ya sal lık so ru nu üze ri ne şöy le di yor du:
"Dö ne mi mi zin dev rim ci ya sal lı ğı nın
NEP'in ilk dö ne mi nin dev rim ci ya sal lı ğın dan
hiç de fark lı ol ma dı ğı, dö ne mi mi zin dev rim ci
ya sal lı ğı nın NEP'in ilk dö ne mi nin dev rim ci
ya sal lı ğı na bir dö nüş ol du ğu söy le ni yor. Bu
ta ma men yan lış tır. NEP'in ilk dö ne mi nin devrim
ci ya sal lı ğı, siv ri ucu nu, esas iti ba riy le,
sa vaş ko mü niz min den sap ma la ra, "ya sal
ol ma yan" el koy ma la ra ve tah si lat la ra kar şı
çe vir miş ti. O, özel mülk sa hi bi ne, bi rey sel
mülk sa hi bi ne, ka pi ta lis te, sov yet ya sa la rı na
sı kı bir şe kil de uy ma ko şu luy la mülk le ri nin
za rar gör me ye ce ği ni te mi nat al tı na alı yor du.
Dö ne mi miz de ki dev rim ci ya sal lık ise ta mamen
baş ka dır. Dö ne mi mi zin dev rim ci ya sal lığı
siv ri ucu nu ar tık çok tan be ri var ol ma yan
sa vaş ko mü niz min den sap ma la ra kar şı de ğil,
ak si ne, top lum sal eko no mi de ki hır sız la ra ve
za rar ve ri ci le re kar şı, top lum sal mül ki ye ti
zim me ti ne ge çi ren le re kar şı çe vir miş tir. Do layı
sıy la dö ne mi miz de ki dev rim ci ya sal lı ğın en
bü yük ih ti ma mı, top lum sal mül ki ye tin ko runma
sı için ge çer li dir, baş ka bir şey için de ğil."
("Bi rin ci Beş Yıl lık Pla nın So nuç la rı", SBKP
(B) MK ve Mer ke zi Kont rol Ko mis yo nu'nun

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
Bir le şik Pla nı’nda ki Ko nuş ma, C- 13, s. 188,
Alm.)
Sov yet dev le ti, özel lik le '30'lu yıl lar da
sos ya liz min ba şa rı lı in şa sı na pa ra lel ola rak
ge li şen te rö re, sa bo taj la ra, iha net le re, su ikastle
re, za rar ve ri ci ha re ket le re kar şı mü ca de le yi
bu alan da çı kar dı ğı ya sa lar la da sür dür müştür.
Ör ne ğin 1 Ara lık 1934'te S.M. Ki row'un
kat le dil me siy le bağ lam için de çı kar tı lan
"Sov yet İk ti da rı nın Yö ne ti ci le ri ne Kar şı
Te rör Ey lem le ri, O Te rö rist Ör güt len me le re
Kar şı Mah ke me le rin İş le til me si Üze ri ne"
ya sa, 8 Ha zi ran 1934'te çı kar tı lan va tan ha inle
ri ni ce za lan dır ma ya sa sı, 14 Ey lül 1937'de
çı kar tı lan kar şı dev rim ci za rar ve ri ci le ri ne
kar şı mah ke me le rin iş le til me si ya sa sı vs.
Bu nun öte sin de yi ne bu dö nem de Sovyet
hü kü me ti ye ni bir di zi ya sa ve ted bir ler le
ya şam alış kan lık la rın da sos ya list il ke le re
uyul ma sı nı dü zen le me ye ça lış mış, genç li ğin
hak la rı nı ko ru muştur. Aynı şekilde ana ve
çocuk sağlığına dair yeni yasal düzenlemeler
yapılmıştır.
1936'da yü rür lü ğe gi ren ana ya sa sos yalist
sov yet hu ku ku nun ge liş me se vi ye si ni ifade
edi yor du. (Aşa ğı da ele ala ca ğız.)
"Sov yet dev le ti ni ye ni gö rev ler le kar şı
kar şı ya bı ra kan sos ya liz min SSCB'nde ki za feri,
hu ku kun kök lü bir de ği şi mi ne de ne den
ol muş tu.
Ül ke için de sö mü rü cü sı nıf la rın bas kı
al tın da tu tul ma sı için olu şan o za ma na
ka dar ki hu kuk norm la rı ge çer siz ol muş lar dı;
çün kü "sö mü rü cü ler ar tık yok tu ve do la yı sıyla
bas kı al tın da tu tu la cak kim se de yok tu"
(Sta lin;Le ni niz min So run la rı, Al man ca, Berlin,
1951, s. 727)...
78
Dev le tin ikin ci ge liş me aşa ma sın da ki
sos ya list sov yet hu ku ku, ilk aşa ma da ki
hu kuk tan bi çim, gö rev ler ve içe rik ba kı mından
fark lıy dı. Bu, dev le tin iş lev le ri nin ar tık
baş ka ol ma sın dan kay nak la nı yor du. Hu ku kun
bu aşa ma da ki te mel gö re vi ik ti sa di-ör güt sel
ve kül tü rel-eğit sel alan day dı. Sta lin'in öğ retti
ği gi bi bu gö rev, sov yet dev le ti nin ge liş mesi
nin ilk aşa ma sın da da söz ko nu suy du, ama
ön ce lik le ikin ci aşa ma da tam an la mıy la kendi
ni gös ter di. Sos ya lizm de sö mü rü cü özel
mül ki yet ni hai ola rak yok edil di. Sos ya list
eko no mi sis te miy le bağ lam için de sos ya list
mül ki yet, sov yet dev le ti nin ik ti sa di ta ba nı nı
oluş tu ru yor du. Bu, sos ya list mül ki ye tin
ko run ma sı nın ni çin çok önem li ol du ğu nun
ne de ni dir. Yeni ana ya sa, top lum sal sos ya list
mül ki ye tin ko run ma sı nı va tan daş la rın te mel
yü küm lü lük le rin den bi ri si ola rak gö rür. (Büyük
Sov yet An sik lo pe di si, a.g.k., s. 1510-
1512, Alm.)
II- Sov yet Ana ya sa sı
1- Sov yet Ana ya sa sı ve Ta ri hi
Ge li şi mi
Bur ju va ve sos ya list ana ya sa ara sın da
bir kar şı laş tır ma ya pa bil mek için ön ce bur juva
ana ya sa nın an la mı na ba ka lım.
Le nin bur ju va ana ya sa olu şu mu nu şöy le
açık lı yor:
"Çe şit li Av ru pa ül ke le rin de ki ana ya salar,
bir ta raf tan fe oda lizm ve mut la ki yet çi likle,
di ğer ta raf tan da bur ju va zi, köy lü ler ve
iş çi ler ara sın da uzun ve zor sı nıf mü ca de le sinin
so nu cuy du. Ya zı lı ve ya zı lı ol ma yan anaya
sa lar,... ye ni nin es ki üze ri ne bir di zi güçlük
le ka za nı lan za fer ler den ve es ki nin ye ni ye

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
ver di ği bir di zi ye nil gi den son ra ki mü ca de lenin
so­nuç­la­rı­nın sa de ce bir tes pi ti dir."
("Wach sen des Miss ver ha elt nis", C-18, s. 557,
Alm)
Bu ra da bur ju va zi nin fe oda liz me ve mutla
ki ye te kar şı mü ca de le si ve bur ju va dev rimle
ri nin za fe ri söz ko nu su dur. Bu mü ca de le ler
so nu cu ka bul edi len ana ya sa lar da bur ju va
dev rim le ri nin en önem li ka za nım la rın dan
bi ri siy di ler. Bur ju va zi ik ti da ra gel miş ti ve
onun ana ya sa sı bel li bir sı nı fın, ya ni bur ju vazi
nin çı kar la rı nı ve ira de si ni ifa de edi yor du.
Böy le lik le ge nel ola rak ana ya sa, her bir ekono
mik top lum for mas yo nun da ha kim olan
sı nı fın çı kar la rı nın ve ira de si nin doğ ru dan
ifa de si ol mak ta dır.
Ya pı sı ve for mü las yo nu ne den li fark lı
olur sa ol sun bü tün bur ju va ana ya sa la rı nın
bel li or tak yön le ri var dır. Bun la rı Sta lin şöy le
be lir ti yor;
­ "Bur ju va ül ke le rin ana ya sa la rı me tod
ola rak ka pi ta list top lum dü ze ni nin sar sıl mazlı
ğı inan cın dan ha re ket eder ler. Bu ana ya sala
rın esas te me li ni ka pi ta liz min il ke le ri oluştu
rur. Ka pi ta liz min te mel di re ği şun lar dır:
top ra ğa, or man la ra, fab ri ka la ra, iş let me le re
ve baş ka üre tim araç la rı ve alet le ri üzerindeki
özel mül ki yet; in sa nın in san ta ra fın dan
sö mü rü sü; sö mü rü cü le rin ve sö mü rü len le rin
var lı ğı; top lu mun bir kut bun da emek çi
ço ğun lu ğun ya şam be lir siz li ği ve di ğer ku tupta
da emek çi ol ma yan, ama ya şa mı te mi nat
al tı na alın mış azın lı ğın is ra fı vs. vs."
­ "Bur ju va ana ya sa lar, top lu mun an tago
nist sı nıf lar dan; zen gin lik le re sa hip olan
sı nıf lar dan ve hiç bir şe ye sa hip ol ma yan
sı nıf lar dan oluş tu ğu an la yı şı nı ses siz se da sız
ka bul eder ler."
79
­ "Bur ju va ana ya sa lar, ulus la rın ve ırkla
rın eşit hak la ra sa hip ol ma dık la rı nı, tam
hak la ra sa hip olan ve tam hak la ra sa hip
ol ma yan ulus la rın ol du ğu nu ses siz se da sız
ka bul eder ler."
­ "De mok ra tizm açı sın dan bur ju va anaya
sa lar iki gru ba ay rı lır lar. Grup lar dan bi risi,
va tan daş la rın eşit li ği ni ve de mok ra tik
öz gür lük le ri red de der,... di ğer grup ise...
de mok ra tik il ke le ri ka bul eder, özel lik le ön
pla na çı kar tır, ama.. sı nır la ma lar la ta ma men
sa kat lar."
­ "Bur ju va ana ya sa lar, me tod ola rak
va tan daş la rın for mel hak la rı nı tes pit et mek le
ye ti nir ler ve bu hak la rın ger çek leş me si nin
ko şul la rıy la, ger çek leş me si nin ola na ğıy la,
ger çek leş me si için (ge rek li) araç lar la il gi lenmez."
(SSCB Ana ya sa Tas la ğı Üze ri ne, C-14,
s. 67-70, Alm.)
Bur ju va ana ya sa la rın ge nel ve te mel
özel lik le ri böy le.
ri
a- Sov yet Dev le ti nin ilk ka rar na me le-
Ekim Dev ri miy le ilk Sov yet Ana ya sası’nın
ka bu lü ara sın da sekiz ay lık bir za man
di li mi var dır. Bu za man di li mi için de bir
ta raf tan sov yet dev le ti ge li şip güç le nir ken,
ay nı za man da sos ya list ana ya sa il ke le ri de
oluş ma ya baş la mış ve ge liş miş tir. Sov yet
Ana ya sa sı’nın te me li ni teş kil eden bu il ke ler,
ül ke de ki mül ki yet ve sı nıf iliş ki le ri ni yan sı tıyor
lar dı.
Söz ko nu su olan bu sekiz ay lık dö nem de
genç sov yet dev le ti, çı kar tı lan ka rar na me lerde
ya sal dü zen le me le ri sağ lı yor du. Bu ka rarna
me ler, Bü tün Rus ya Sov yet Kong re si,
Bü tün Rus ya Mer ke zi Yü rüt me Ko mi te si ve

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
Halk Ko mi ser le ri Kon se yi ta ra fın dan çı kar tılıyor
du.
Ta ri he "Ekim Ka rar na me le ri" ola rak
ge çen bu ilk ka rar na me ler, sov yet dü ze ni nin
(dev le ti nin) ge liş me sin de ve güç len me sin de
önem li rol oy na mış lar dı. Le nin, Sta lin ve
Sverd lov'un im za la rı nı ta şı yan bu ka rar na meler,
ay nı za man da kit le le rin ini si ya ti fi ni ve
dev rim ci ey lem le ri ni de ge liş ti ren, on la rı toplum
sal ve eko no mik ya şa mı ör güt le me ye
çe ken ka rar na me ler di.
Ekim Ka rar na me le ri içe rik ba kı mın dan
bir kaç grup ta top la na bi lir ler.
Bi rin ci grup: Bu gru ba da hil olan Ekim
Ka rar na me le ri Sov yet dev le ti nin olu şu mu nu
ya sal ola rak ilan edi yor ve per çin li yor du.
Da ha 25 Ekim 1917'de -Pet rog rad so kak la rında
bur ju va ge çi ci hü kü me ti ne kar şı si lah lı
mü ca de le sü rer ken- II. Bü tün Rus ya Sov yet
Kong re si Le nin'in ka le me al dı ğı "İş çi le re,
As ker le re ve Köy lü le re!" çağ rı sı nı ka bul ediyor
du.
"İş çi le rin, as ker le rin ve köy lü le rin ezi ci
ço ğun lu ğu nun ira de si ne da ya na rak, Pet rograd'da
iş çi le rin ve gar ni zo nun ger çek le şen
mu zaf fer ayak lan ma sı na da ya na rak kong re,
ik ti da rı ken di eli ne al mak ta...
“Kong re ka rar al dı: Her ta raf ta bü tün
ik ti dar, ger çek ten dev rim ci bir dü ze ni kurmak
la gö rev li olan iş çi, as ker ve köy lü tem silci
le ri sov yet le ri ne ge çi yor" ("Die ers ten Dekre
te der sow jet macht" -Sov yet ik ti da rı nın ilk
ka rar na me le ri, Ber lin, 1987, s. 45/46, Alm.).
Bir gün son ra da, 26 Ekim 1917'de dünya
nın ilk iş çi-köy lü hü kü me ti nin ku rul du ğunu
onay lar ve açık lar. (a .g.k., s. 60)
28 Ekim 1917'de çı kar tı lan ka rar na me
ile es ki ba kan lık lar yok edi lir ve ye ri ne Halk
80
Ko mi ser lik le ri ge ti ri lir. Bu ka rar na me ile burju
va dev le tin par ça lan ma sı ve ye ni dev le tin
ku rul ma sı baş la mış olur.
7 Ka sım 1917 ta rih li ka rar na me ile burju
va hu kuk sis te mi yı kı lır; dev ri min çı kar la rına
ters dü şen ya sa lar kal dı rı lır ve ye ni,
de mok ra tik mah ke me le rin ku rul ma sı na ge çilir.
(a.g.k., s. 80)
20 Ara lık 1917'de Halk Ko mi ser le ri
Kon se yi'nin çı kar dı ğı ka rar na me ile kar şı devrim
ve sa bo taj la ra kar şı mü ca de le için Bü tün
Rus ya Ola ğa nüs tü Ko mis yo nu (We Çe ka)
ku ru lur (a.g.k., s. 92).
15 Ocak 1918'de Kı zıl İş çi-Köy lü Or dusu'nun
ku rul du ğu nu ilan eden ka rar na me
çı kar tı lır. (a.g.k., s. 132)
Dev ri min ilk ay la rın da ye ni sos ya list
dev le tin ku rul ma sı ve hu kuk an la yı şı nın
ge liş me si için çı kar tı lan önem li ilk ka rar name
ler bun lar dır.
İkin ci grup: Bu gru ba da hil olan ka rarna
me ler, eko no mi nin sos ya list dö nü şü mü nü
sağ la ma ya yö ne lik olan lar dır. 26 Ekim
1917'de çı kar tı lan ka rar na me ile em lak ve
top rak ta ki özel mül ki yet kal dı rı lır ve bü yük
top rak bey le ri nin top rak la rı kul la nım için
köy lü le re ve ri lir. (a.d.k., s. 54-57)
İş çi kont ro lü üze ri ne çı kar tı lan ka rar name
ile (14 Ka sım 1917) fab ri ka la rın, iş let mele
rin, ma den ocak la rı nın, de mir yol la rı nın vb.
fi ilen sos ya list dev le tin eli ne geç me si nin ilk
adı mı atı lır. (a.g.k., s. 74-77)
14 Ara lık 1917'de çı kar tı lan ka rar na me
ile ban ka lar ulu sal laş tı rı lır. (a.g.k., s. 97/98)
1918'in ilk ya rı sın da çı kar tı lan ka rar name
ler le de niz fi lo su, dış ti ca ret, su yo luy la
trans port ulu sal laş tı rı lır. (a.g.k., s. 147-176)

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
28 Ha zi ran 1918'de çı kar tı lan ka rar na me
ile bü tün or ta öl çek li ve bü yük sa na yi iş letme
le ri ulu sal laş tı rı lır. (a.g.k., s. 215-223)
Üçün cü grup: Bu gru ba da hil olan
ka rar na me ler, emek çi ler için si ya si ve baş ka
hak la rı ve öz gür lük le ri te mi nat al tı na alan
ka rar na me ler di. 29 Ekim 1917'de çı kar tı lan
ka rar na me ile üre tim ve trans port çu luk alanın
da 8 sa at lik ça lış ma gü nü, iş çi ler ve üc ret li
me mur lar için üc ret li izin, has ta lık ve ça lı şama
maz lık du ru mun da dev let si gor ta sis te mi
ka bul edi lir ve yü rür lü ğe ko nur.
Yi ne dev ri min ilk ay la rın da çar lık re jimi
nin si ya si-top lum sal alan da ki ka lın tı la rı nı
ta ma men yok et mek için, ulu sal ve di ni sı nırla
ma la rı kal dır mak için, dev let ile ki li se yi,
ki li se ile oku lu bir bi rin den ayır mak için,
ka dın la rın eşit hak la ra sa hip ol ma la rı nı sağ lamak
için bir di zi ka rar na me ler çı kar tı lır.
Dör dün cü grup: Bu gru ba da hil olan
ka rar na me ler, ulu sal so ru nun çö zü müy le il gi li
olan lar dır. Rus ya çok ulus luy du ve kor kunç
bir ulu sal bas kı söz ko nu suy du. Genç sov yet
dev le ti ulu sal so ru nu le ni nist-sta li nist po li ti ka
ile çöz me nin ilk adı mı nı bu alan da çı kar dı ğı
ka rar na me ler le at mış ol du.
2 Ka sım 1917'de "Rus ya Halk la rı nın
Hak la rı Dek le ras yo nu" Le nin ve Sta lin'in
im za la rıy la ya yın lan dı. Bu dek le ras yon da,
sov yet ik ti da rı nın, çar lık dö ne min de uy gu lanan
ulu sal bas kı, ulu sal kış kırt ma vb. po li tika
la ra son ve ril di ği, Rus ya halk la rı nın bir birle
ri ne gü ven sağ la ma la rı için dü rüst ve açık
bir po li ti ka nın uy gu la na ca ğı açık la nı yor du.
(a.g.k., S- 67-69).
20 Ka sım 1917'de, yi ne Le nin ve Stalin'in
im za sı nı ta şı yan Do ğu’nun ve Rusya'nın
müs lü man emek çi le ri ne ya pı lan çağ rı
81
ya yın la nır. Bu çağ rı da, müs lü man halk la rın
ya şam la rı nı öz gür ce şe kil len dir me hak la rı
açık la nı yor du.
Sov yet hü kü me ti, 4 Ara lık 1917'de
Uk ray na Halk Cum hu ri ye ti'nin ve 18 Ara lık
1917'de de Fin lan di ya'nın ba ğım sız lı ğı nı
ta nır.
Sov yet hü kü me ti nin bu ra da be lirt ti ği miz
ve be lir te me di ği miz bü tün ilk ka rar na me le ri,
Ekim Dev ri minin so nu cun da do ğan sos ya list
top lum sal ve dev let sel dü ze ni ya sal ola rak
ifa de edi yor lar dı. Bu ka rar na me ler, 1918'de
çı kar tı lan ilk sov yet ana ya sa la rın da da ifa dele
ri ni bul du lar.
b- İlk Sov yet Ana ya sa sı-Rus Sos ya list
Fe de ra tif Sov yet Cum hu ri ye ti Ana ya sa sı,
1918
Ocak 1918'de III. Bü tün Rus ya Sov yet
Kong re si top la nır. Kong re, Le nin ve Sta lin
ta ra fın dan ha zır la nan "Emek çi ve sö mü rü len
hal kın hak la rı dek le ras yo nu"nu ve "Rus Sovyet
Cum hu ri ye ti’nin fe de ra tif ya pı lan ma sı
üze ri ne" ka ra rı ka bul eder.
"Rus Sov yet Cum hu ri ye ti’nin Fe de ra tif
Ya pı sı Üze ri ne" ka rar na me si sov yet ül ke sinin;
son ra dan ku ru la cak olan Sov yet ler Bir liği'nin
dev let dü ze ni nin te mel le ri ni oluş tu ruyor
du. Ka rar na me nin bu öne min den do la yı
bu ra da, dev let form la rıy la il gi li kı sa bir açıkla
ma ya yer ver me yi doğ ru bu lu yo ruz;
Sov yet dev le ti çok ulus lu fe de ra tif bir
dev let ti. Bu dev let for mu bir çok bur ju va
ül ke de de var dı. Ama bur ju va ül ke ler de çok
ulus lu dev le tin; fe de ra tif dev le tin iki te mel
for mu ge çer liy di. Bun lar dan bi ri si üni ter
(bü tün lük lü) dev let ti. Bu for ma gö re, dev le ti
oluş tu ran ulu sal böl ge ler, her tür lü ulu saldev
let sel ba ğım sız lık tan mah rum du lar. Çar lık

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
Rus ya'sı bu na bir ör nek ti. İkin ci si ni ise tek
tek böl ge le rin (dev let le rin, kan ton la rın) birleş
me sin den olu şan fe de ra tif dev let ler oluş turu
yor du. Bu tür den bir dev le ti oluş tu ran devlet
ler ve ya kan ton lar, mer ke zi hü kü me te bağlıy
dı lar ama iç iş le rin de bel li oran lar da da
ol sa ba ğım sız ha re ket edi yor lar dı/edi yor lar
da. Bun la ra, ABD, İs viç re ve Ka na da bi rer
ör nek tir.
Dev let sel ya pı da gö rü len bu iki te mel
form dan han gi si ge çer li olur sa ol sun, esas
olan, ka pi ta list ko şul lar da ha kim ulus bur juva
zi nin, fe de ra tif ya pı yı oluş tu ran di ğer ulusla
rı bas kı al tın da tut ma sıy dı. Hem üni ter ve
hem de fe de ra tif dev let ler de bu böy le dir.
Çok ulus lu sov yet dev le ti nin na sıl bir
dev let ol ma sı ge rek ti ği dö nem dö nem tar tı şılmış,
böy le bir dev le ti kur ma sü re cin de ise
Bol şe vik Par ti, fe de ra tif dev let ya pı sın da
ka rar kıl mış tı. Bu nun böy le ka rar laş tı rıl masın
da Le nin ve Sta lin'in ro lü be lir le yi ci
ol muş tur.
Sov ye tik fe de ra tif dev let an la yı şı, bur juva
zi nin fe de ra tif dev let an la yı şın dan ta mamen
fark lıy dı. Sov yet fe de ras yo nu, ulus la rın
gö nül lü bir li ği üze ri ne yük se li yor du. Sov yet
fe de ras yo nu nu oluş tu ran dev let ler, top rak sal
ve ya baş ka ba kış açı la rı na gö re de ğil, ulu sal
var lı ğı göz önün de tu ta rak oluş tu ru yor lar dı.
Ko nu mu za dö ner sek; Ni san 1918'de -
III. Sov yet Kong re si’nden he men son ra-
Bü tün Rus ya Mer ke zi Yü rüt me Ko mi te si
ta ra fın dan Sta lin'in ön der li ğin de oluş tu ru lan
Ana ya sa Ko mis yo nu bir tas lak ha zır lar. Bu
tas lak, Bol şe vik Par ti MK'nın Le nin ön der liğin
de ki özel bir ko mis yo nun da in ce le nir ve
onay la nır. 10 Tem muz 1918'de ise V. Bü tün
Rus ya Sov yet Kong re si, Rus Sos ya list Fe de-
82
ra tif Sov yet Cum hu ri ye ti’nin (RSFSC) Anaya
sa sı’nı ka bul eder. Böy le lik le ilk Sov yet
Ana ya sa sı ilan edil miş ve yü rür lü ğe kon muş
olur.
Bu ana ya sa nın ba zı te mel özel lik le ri
şöy le dir;
- Ana ya sa, pro le tar ya dik ta tör lü ğü nü
sov yet ül ke sin de ya sa ma yet ki li form da te yit
eder. Bü tün mer ke zi ve ye rel ik ti dar, sov yet
dev le ti nin si ya si te me li ni oluş tu ran iş çi, as ker
ve köy lü tem sil ci le ri nin sov yet le ri ne ve rilmiş
tir.
- Ana ya sa, sov yet dev le ti nin eko no mik
te me li nin il ke le ri ni ya sal ola rak te yit et miş tir.
- Ana ya sa, öz gür ulus la rın öz gür it ti fa kı
te me lin de ku rul muş olan Sos ya list Sov yet
Fe de ras yo nu’nu dev let in şa sı için te mel il ke
ola rak ka bul et miş tir.
- Ana ya sa de mok ra tik mer ke zi yet çi lik
te me lin de in şa edil miş dev let ege men li ği nin
ye rel ve mer ke zi or gan la rı nın olu şum ve
fa ali yet sis te mi ni tes pit et miş tir.
- Ana ya sa, sa vaş ne den le rin den do la yı
Av ru pa'nın bur ju va dev let le rin de ana ya sa ların
ra fa kal dı rıl dık la rı bir dö nem de ka bul
edil miş tir.
RSFSC- Ana ya sa sı, emek çi ler için en
ge niş de mok ra tik hak la rı ve öz gür lük le ri
te mi nat al tı na alı yor du; seç me ve bü tün devlet
or gan la rı na se çil me hak kı; inanç öz gür lüğü,
top lan tı öz gür lü ğü vs. Sov yet dev le ti bu
hak ve öz gür lük le ri sa de ce açık la ma mış,
on lar dan ya rar la nıl ma sı için mad di ko şul lar
da ha zır la mış tır. (Mat ba alar, ka ğıt sto ku, toplan
tı sa lon la rı vs.).
Bu ana ya sa da yer alan se çim hak kı nın
bir özel li ği var dı. Ana ya sa, se çim hak kı nı,
bü tün sö mü rü cü le re, ruh ban ta kı mı na, es ki

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
po lis ve jan dar ma la ra ve ya es ki dü ze ni
sa vun du ğu bi li nen ki şi le re ver mi yor du.
Se çim hak kın da ki bu sı nır lan dır ma lar, sov yet
ül ke si nin o za man için de bu lun du ğu ta ri hi
du rum dan kay nak la nı yor du. Bu un sur lar sı nıf
düş ma nıy dı lar, em per ya lizm le iş bir li ği için de
pro le tar ya dik ta tör lü ğü nü yık mak için mü cade
le edi yor lar dı. Bu un sur la ra se çim hak kı
ta nı ma mak, sov yet dev le ti nin on la ra kar şı
yü rüt tü ğü mü ca de le nin bir for muy du.
Le nin, bu sı nır lan dır ma nın, sov yet ik tida
rı güç le rin ce bu un sur la rın kö kü ka zı nın ca
or ta dan kal dı rı la ca ğı nı sü rek li vur gu la mış tır.
Bu ana ya sa da yer alan se çim hak kı nın
baş ka bir özel li ği da ha var dı. Bu özel lik de
ta ri hi ko şul lar dan kay nak la nı yor du. İş çi le rin
sa yı sal ola rak az, köy lü le rin çok ol ma sın dan
do la yı iş çi ve köy lü tem sil ci le ri, sov yet
se çim le rin de eşit norm la ra gö re se çil mi yorlar
dı. Sov yet ik ti da rı, sov yet ler de ki iş çi le rin
pa yı nı ar tır mak ve dev let yö ne ti min de iş çi
sı nı fı nın ro lü nü ga ran ti le me yi amaç lı yor du.
Böy le lik le; eşit ol ma yan se çim ler le sov yet
dev le ti, dev let yö ne ti min de iş çi sı nı fı nın
ön der ro lü nü pe kiş tir miş ti. Le nin, bu ted bi rin
de ge çi ci ol du ğu nu, nes nel ko şul lar dan kaynak
lan dı ğı nı, bu ko şul lar or ta dan kal kın ca
se çim sis te min de ki bu ted bi rin de or ta dan
kal ka ca ğı nı sü rek li vur gu la mış tır.
RSFSC- Ana ya sa sı es ki Rus ya top rak ları
üze rin de 1917-1921 dö ne min de ku rul muş
olan bü tün di ğer Sov yet Cum hu ri yet le ri için
ör nek ola rak ka bul edil miş tir.
c- Sos ya list Sov yet Cum hu ri yet le ri
Bir li ği (SSCB) Ana ya sa sı, 1924
RSFSC-Ana ya sa sı, ilk Sov yet ana ya sasıy
dı. 1924 Ana ya sa sı ise SSCB'nin ku rul ma-
83
sın dan son ra ka bul edil di ği için ilk SSCB,
ama ikin ci Sov yet ana ya sa sıy dı.
Rus ya halk la rı nın bir leş me si dü şün ce sinin
te me li da ha Ekim Dev ri mi sü re cin de atılmış
ve iç sa vaş dö ne min de ge liş miş ti. Bu
dö nem de 1917-1921 dört Sov yet Cum hu ri yeti
ku rul muş tu: RSFSC, Uk ray na, Be lo rus ve
Er me nis tan, Gür cis tan ve Azer bay can'dan
olu şan Transkaf kas ya Sos ya list Fe de ra tif
Sov yet Cum hu ri ye ti. Bu dö nem de bir le şik
dev let eği li mi ol duk ça güç lüy dü ve Bol şe vik
Par ti X. Kong re si’nde mev cut cum hu ri yet lerin
bir li ği ni sağ la ma ça lış ma sı nı gö rev ola rak
tes pit edi yor du.
İç sa vaş dö ne min de iç ve dış düş man la ra
kar şı ay nı cep he de mü ca de le eden bu cum huri
yet ler ara sın da iliş ki ler za ten var dı ve bu
iliş ki ler 1922 yı lı ba şın da an laş ma lı iliş ki le re
dö nüş müş tü. Fa kat bu iliş ki ler, cum hu ri yet lerin
ger çek an lam da bir leş me le ri için ye ter li
de ğil di. Bu cum hu ri yet ler de, Sos ya list Sovyet
Cum hu ri yet le ri Bir li ği'nin oluş tu rul ma sı
için 1922'nin ikin ci ya rı sın da can lı bir si ya si
kam pan ya yü rü tül müş tü ve Le nin ve Sta lin'in
ini si ya ti fi üze ri ne 1922 yı lı so nun da Sov yet
halk la rı nın gö nül lü dev let sel bir li ği sağ lan dı.
Ya ni Sos ya list Sov yet Cum hu ri yet le ri Bir li ği
ku rul du. Ara lık 1922'de Bü tün Bir lik Sov yet
Kong re si top lan dı. 30 Ara lık'ta ise kong re,
Sta lin ta ra fın dan öne ri len "Sos ya list Sov yet
Cum hu ri yet le ri Bir li ği'nin Ku rul ma sı Üze ri ne
Dek le ras yon"u ve "Sos ya list Sov yet Cum huri
yet le ri Bir li ği'nin Oluş tu rul ma sı Üze ri ne
An laş ma"yı ka bul et ti. Böy le lik le SSCB
ku rul muş ol du.
(Sov yet ler’in Bi rin ci Bü tün Bir lik
Kong re si’nde yu ka rı da be lirt ti ği miz dört
cum hu ri yet tem sil edi li yor du. Ya ni SSCB, bu
dört cum hu ri ye tin bir li ğiy di. Bu na kı sa bir

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
za man son ra baş ka cum hu ri yet ler -Öz bek,
Türk men ve Ta ci kis tan- ka tıl mış lar dır. Da ha
son ra ku ru lan cum hu ri yet ler le bir lik te SSCB
16 cum hu ri yet ten olu şan bir bir lik ol muş tu).
Sov yet ler’in Bi rin ci Bü tün Bir lik Kongre
si'nden he men son ra Sta lin ön der li ğin de
SSCB'nin ilk ana ya sa sı nın ha zır lık ça lış ma sı
baş lar. Bu ça lış ma nın so nuç la rı -ana ya sa-
Mer ke zi Yü rüt me Ko mi te si’nin 6.7.1923
ta rih li otu ru mun da al dı ğı ka rar la yü rür lü ğe
ko nur ve Ocak 1924'te top la nan Sov yet ler’in
İkin ci Bü tün Bir lik Kong re si ta ra fın dan ni hai
ola rak onay la nır. (31 Ocak 1924)
SSCB'nin ilk ana ya sa sı nın ba zı te mel
özel lik le ri:
- Bu ana ya sa, eşit hak la ra sa hip bir lik
cum hu ri yet le rin de emek çi yı ğın la rın ak tif
ka tı lı mıy la ha zır lan mış tır. Do la yı sıy la bu
ana ya sa, bah set ti ği miz cum hu ri yet ler de ki
güç lü bir lik ha re ke ti nin bir so nu cu dur.
- Bu ana ya sa, SSCB'nin I. Sov yet Kongre
si ka rar la rın da di le ge ti ri len Sov yet cum huri
yet le ri halk la rı nın ira de si ni - sos ya list fe deras
yon te me lin de sov yet çok ulus lu dev le ti ni
kur mak- ya sa for mun da te yit et miş tir. SSCB
Ana ya sa sı’nda "Bu bir lik, eşit hak la ra sa hip
halk la rın gö nül lü bir bir leş me si dir" an la yı şı
yer alır.
- Bu ana ya sa, SSCB'nin ve bir lik cumhu
ri yet le ri nin hü küm dar lı ğı nı te yit eder. Anaya
sa, SSCB’nin ve bir lik cum hu ri yet le ri nin
yetki alan la rı nı be lir le miş tir.
- Her bir cum hu ri yet, Bir lik'ten ay rıl ma
öz gür lü ğü ne sa hip tir.
- Bir lik cum hu ri yet le ri nin va tan daş la rı,
ay nı za man da SSCB va tan daş lı ğı ola rak
ta nım lan mış lar dır.
84
- Bu ana ya sa, Bir lik'in ege men li ği nin en
yük sek or gan la rı nın sis te mi ni be lir le miş tir.
Bu sis tem, SSCB Sov yet Kong re si'nden - iki
kong re ara sın da da SSCB Mer ke zi Yü rüt me
Ko mi te si'nden ve bu ko mi te de iki mec lis ten-
Bir lik Sov ye ti ve Mil li yet ler Sov ye ti- oluşmuş
tur. (Mer ke zi Yü rüt me Ko mi te si, her iki
mec li sin or tak otu ru mun da baş kan lı ğı se çer
ve hü kü me ti oluş tu rur- SSCB Halk Kom iserle
ri Kon se yi).
- Bu ana ya sa, dev let ege men li ği nin en
yük sek or gan la rı nın ve Bir lik cum hu ri yet le ri
yö ne ti mi nin in şa sı için te mel il ke le ri tes pit
eder.
- Bu ana ya sa, sov yet ül ke sin de eko nomi
nin es ki ha li ne ge ti ril me si, sos ya list sa nayi
leş me nin ge liş ti ril me si ve ta rı mın ko lek tifleş
ti ril me si mü ca de le sin de önem li bir rol
oy na mış tır.
- Bu ana ya sa bü tün dün ya ya, bü tün dünya
emek çi le ri ne ulu sal so ru nun pro le ter
en ter nas yo na liz mi te me lin de çö zü mü nü göster
miş ve eşit hak la ra sa hip ulus la rın ger çek
bir li ği nin sağ la nı şı nı pra tik te ka nıt la mış tır.
1924 Ana ya sa sı'nın ka bu lün den son ra
her bir bir lik cum hu ri ye ti bu ana ya say la
uyum lu luk için de ken di ana ya sa la rı nı ha zır lamış
tır ve yü rür lü ğe koy muş lar dır. İlk Sov yet
Ana ya sa sı (1918) Le nin ve Sta lin'in ön der liğin
de, SSCB'nin ilk ana ya sa sı da Sta lin'in
ön der li ğin de ha zır lan mış ve uy gu la ma ya konmuş
tu.
d- SSCB'nin İkin ci Ana ya sa sı (1936)-
Sosyalist Ana ya sa
1924-1936 ara sın da Sovyetler
Birliği'nde önem li ge liş me ler ol muş tu. Sovyet
dev le ti ge liş me si nin ilk aşa ma sın dan
ikin ci aşa ma sı na geç miş ti; Sov yet ül ke sin de

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
eko no mi, sı nıf sal ya pı, ulu sal iliş ki ler vb.
alan lar da önem li de ğiş me ler ol muş tu. Sos yalist
sa na yi leş me sağ lan mış, ta rım ko lek tif leşti
ril miş, üre tim araç la rı na olan mül ki yet
ta ma men hal kın (dev let) mül ki ye ti ne geç mişti.
Bü tün bun la ra bağ lı ola rak dev le tin ve
sov yet hu ku ku nun da iş le vi de ğiş miş ti; da ha
ön ce ki ma ka le le ri miz de ele al dı ğı mı z gi bi
Sovyetler Birliği'nde sos ya liz min in şa sın da
söz ko nu su olan so run la rın ba zı la rı ta ma men
çö züm len miş ve on la rın ye ri ni ye ni so run lar/
gö rev ler al mış tı. Do la yı sıy la NEP dö ne mi nin
bir ürü nü olan 1924 Ana ya sa sı sov yet ül ke sinin
ye ni ko şul la rı na; in şa edil miş sos ya lizm
ko şul la rı na te ka bül et mi yor du. Şüp he siz ki,
1924'ten 1936'ya ka dar olan dö nem için de
bir ta kım ye ni ya sa lar çı kar tıl mış, ya sa de ğişim
le ri ya pıl mış tı. Ama bun lar da ha zi ya de
dev le tin in şa sıy la il gi li ya sa lar dı. Bir bü tün
ola rak 1924 Ana ya sa sı ‘30'lu yıl la rın ilk ya rısın
da ki Sovyetler Birliği'ni ar tık ifa de et miyor
du. 1928 ve 1924 Ana ya sa la rı, sos ya liz mi
kur ma ha zır lı ğı için de olan Sovyetler
Birliği'nin ana ya sa la rıy dı. 1936'da ise sos yalizm
in şa edil miş ti. O hal de, ye ni ana ya sa bu
ge liş me yi ifa de et me liy di.
SSCB'nin VII. Sov yet Kong re si Şu bat
1935'te 1924 Ana ya sa sı'nın de ğiş ti ril me si
ka ra rı nı alır ve ye ni ana ya sa nın ha zır lan ma sı
için Sta lin ön der li ğin de bir ana ya sa ko mis yonu
ku ru lur. (7.2.1935) Ko mis yon, Ma yıs
1936'da ana ya sa tas la ğı nı ha zır lar ve ge nel
tar tış ma ya su nar. (11.6.1936).
Ye ni ana ya sa tas la ğı üze ri ne tar tış ma,
di ğer şey le rin ya nı sı ra iki önem li öğe yi açı ğa
çı kar tır. Sov yet in şa sı nı oluş tur ma da önem li
bir yol alın mış, hal kın ah la ki-si ya si bir li ği
sağ lan mış ve Sov yet in sa nı nın Bol şe vik Par-
85
ti’ye ve onun ön de ri Sta lin'e olan sev gi,
gü ven ve bağ lı lı ğı bir kez da ha ka nıt lan mıştır.
Bu ana ya sa tas la ğı üze ri ne tar tış ma ya
51,5 mil yon in san ka tı lır. Tar tış ma bo yun ca,
ül ke nin her kö şe sin de sa yı sı 1,5 mil yo na
va ran ye ni öne ri ler, dü zelt me ler vs. ya pı lır.
25 Ka sım 1936'da da SSCB'nin Ola ğanüs
tü VII. Sov yet Kong re si baş lar. Sta lin, bu
kong re de ye ni ana ya sa tas la ğı üze ri ne bir
ra por su nar. Kong re, tas lak üze ri ne tam 10
gün tar tı şır ve 5 Ara lık 1936'da SSCB'nin
ye ni ana ya sa sı nı ka bul eder. (Ana ya sa nın
ka bul edil di ği gün, Sov yet ler Bir li ği’nde
bay ram gü nü ilan edi lir; SSCB-Ana ya sa sı
gü nü) ve Sov yet hal kı, ha zır lan ma sın da ki
ro lün den do la yı bu ana ya sa yı, Sosyalist Anaya
sa di ye ta nım lar.
Sosyalist Ana ya sa’nın ba zı önem li
özel lik le ri:
Bu özel lik le ri Sta lin şöy le sap tı yor:
Bi rin ci özel lik:
"SSCB'nin ye ni ana ya sa tas la ğı ge ri de
bı ra kıl mış yo lun özetidir, el de edil miş olan
ka za nım la rın özetidir. Ya ni o, fi ilen ula şıl mış,
el de edil miş ola nın tes pi ti ve ya sal te yi ti dir."
(“SSCB Ana ya sa sı Tas la ğı Üze ri ne", C. 14,
s. 67, Alm.)
İkin ci özel lik:
"SSCB'nin ye ni ana ya sa tas la ğı, ka pi talist
top lum dü ze ni nin yok edil di ği ger çe ğinden,
Sov yet ler Bir li ği'nde sos ya list top lum
dü ze ni nin za fe re ulaş tı ğı ger çe ğin den kaynak
lan mak ta dır. SSCB ye ni ana ya sa sı tas lağı
nın esas te me li ni sos ya liz min il ke le ri oluştur
mak ta dır. Sos ya liz min el de edil miş ve gerçek
leş ti ril miş te mel di rek le ri şun lar dır;

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
em lak ve top ra ğa, or man la ra, fab ri ka ve
iş let me le re ve baş ka üre tim araç la rı na ve
alet le ri ne olan sos ya list mül ki yet; sö mü rünün
ve sö mü rü cü sı nıf la rın or ta dan kal dı rılma
sı; ço ğun lu ğun yok sul lu ğu nun ve azın lı ğın
müs rif li ği nin or ta dan kal dı rıl ma sı; iş siz li ğin
or ta dan kal dı rıl ma sı; ça lış ma nın her ça lı şabi
lir va tan da şın, "ça lış ma yan ye me me li dir"
for mü lü ne gö re gö rev ve şe ref bor cu ola rak
(al gı lan ma sı); ça lış ma hak kı, ya ni her va tanda
şın ga ran ti al tı na alın mış ça lış ma hak kı;
din len me hak kı; eği tim hak kı vs. ye ni ana yasa
tas la ğı sos ya liz min bu ve ben ze ri te mel
di rek le ri ne da ya nır. O, on la rı yan sı tır ve
ya sa ma yo luy la te yit eder." (a.g.k., s. 67/68)
Üçün cü özel lik:
-" SSCB'nin ye ni ana ya sa tas la ğı, toplum
da an ta go nist sı nıf la rın ol ma dı ğı ger çeğin
den; top lu mun iki dost sı nıf tan -iş çi ler ve
köy lü ler- oluş tu ğu; bu emek çi sı nıf la rın ik tidar
da ol duk la rı top lu mun dev let sel yön len diril
me si nin (dik ta tör lük) top lu mun en ile ri ci
sı nı fı ola rak iş çi sı nı fı nın işi ol du ğu; ana yasa
nın, emek çi ler açı sın dan ka bul edi lir ve
ya rar lı top lum sal du rum la rın te yit edil me si
için zo run lu ol du ğu ger çe ğin den ha re ket
eder" (a.g.k. s. 68).
Dör dün cü özel lik:
"SSCB'nin ye ni ana ya sa tas la ğı ta mamen
en ter nas yo nal dir. O, bü tün ulus la rın ve
ırk la rın eşit li ğin den ha re ket et mek te dir. O,
de ri ren gin de ki ve ya li san da ki kül tür se vi yesin
de ki ve ya dev let sel ge liş me se vi ye sin de ki
fark la rın ve ya ulus lar ve ırk lar ara sın da ki
her han gi baş ka fark la rın ulus la rın eşit siz li ği
için ne den gö rü le me ye ce ğin den ha re ket
et mek te dir. O, bü tün ulus la rın ve ırk la rın,
geç miş le rin den ve şim di ki du rum la rın dan,
86
güç le rin den ve za af la rın dan ba ğım sız ola rak,
top lu mun ik ti sa di, top lum sal, dev let sel ve
kül tü rel ya şa mın da eşit hak la ra sa hip ol dukla
rın dan ha re ket eder." (a.g.k. s. 69)
Be şin ci özel lik:
-"SSCB'nin ana ya sa tas la ğı açı sın dan
ak tif ve ya pa sif va tan daş yok tur. Ona gö re
bü tün va tan daş lar ak tif tir. O, er kek le rin ve
ka dın la rın "yer leş miş olan la rın" ve "yer leşmiş
ol ma yan lar"ın var lık lı olan la rı ve var lık lı
ol ma yan la rı, eği tim gör müş olan la rın ve eğitim
gör me miş olan la rın hak la rı ara sın da farklı
lık ta nı maz. Onun açı sın dan bü tün va tandaş
lar hak la rın da eşit tir ler. Her va tan da şın
top lum da ki ko nu mu nun var lık du ru mu ulu sal
kö ken, cin si yet, mev ki de ğil, bi la kis ki şi sel
ye te nek ler ve ki şi sel ça lış ma be lir ler" (a.g.k.,
s. 69/70).
Al tın cı özel lik:
"Ye ni ana ya sa tas la ğı nın bir özel li ği,
ken di si ni va tan daş la rın for mel hak la rı nı tespit
le sı nır la ma ma sın dan, bi la kis bu hak la rın
ga ran ti le ri so ru nu na, bu hak la rın ger çek leşti
ril me si araç la rı so ru nu na önem ver me sinden
iba ret tir o, va tan daş la rın hak la rı nın eşitli
ği ni sa de ce açık la maz. Bi la kis bu nu, sö mürü
re ji mi nin kal dı rıl dı ğı, va tan daş la rın her
tür lü sö mü rü den kur tul du ğu ger çe ği nin ya sal
te yi tiy le te mi nat al tı na alır. O, ça lış ma hak kını
sa de ce ilan et mez. Bi la kis, sov yet top lumun
da kriz le rin ol ma dı ğı ger çe ği nin, iş siz liğin
yok edil di ği ger çe ği nin ya sal te yi tiy le
te mi nat al tı na alır. O, de mok ra tik öz gür lük leri
sa de ce ilan et mez. Bi la kis, on la rı bel li
mad di araç lar la ya sal yol la te mi nat al tı na
alır. Bun dan do la yı ye ni ana ya sa tas la ğı nın
de mok ra tiz mi "me tod" ve "ge nel ka bul

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
gö ren" de mok ra tizm de ğil, sos ya list bir
de mok ra tizm dir" (a.g.k., s. 70).
Sta lin, Şu bat 1935'te SBKP(B) MK Plenu
mun dan ön ce ana ya sa nın de ğiş ti ril me si
so ru nu nu gün de me ge tir miş ti. Ple nu mun
gö rev len dir di ği Mo lo tow, ko nuy la il gi li olarak
ha zır la dı ğı bir öne ri yi VII. Bü tün Bir lik
Sov yet Kong re si'ne su nar. Bu öne ri de ana yasa
de ği şik li ği nin han gi yön de ol ma sı ge rek tiği
be lir ti lir.
­ "Se çim sis te mi nin da ha da de mok ratik
leş ti ril me si yö nün de; tam eşit ol ma yan
se çim le rin ye ri ne eşit se çim le rin, do lay lı
se çim le rin ye ri ni do lay sız se çim le rin; açık
se çim le rin ye ri ne giz li se çim le rin ol ma sı."
­ "Ana ya sa nın sos yo­eko no mik ta ba nının
SSCB'nin mev cut sı nıf iliş ki le ri ile ana yasa
nın uyum lu lu ğu su re tiy le da ha da be lir ginleş
ti ril me si."
Ana ya sa de ği şi min de ki bu ana yön ler,
Le nin'in 1918 Ana ya sa sı için be lirt ti ği ko şulla
ra bağ lı ge çi ci du rum la rın or ta dan kalk tı ğının
bi rer ifa de si ol muş lar dır.
Son ra ki dö nem de ana ya sa ba zı nok ta larda
de ğiş ti ril miş, ona ye ni ek le me ler ya pılmış
tır.
1936 Ana ya sa sı'nın onay lan dı ğın da
SSCB, 11 Bir lik Cum hu ri ye ti’nden olu şu yordu.
Bu sa yı da ha son ra 16'ya çık mış tır.
1944'te Bir lik Cum hu ri yet le ri’nin
hü küm ran lık hak la rı ge niş le til miş, her bir
cum hu ri ye te ya ban cı ül ke ler le doğ ru dan ilişki
kur ma ve ken di cum hu ri yet bir lik le ri ni
(or du) oluş tur ma hak la rı ta nın mış tır.
1946'da (Mart) çı kar tı lan ya say la "Halk
Ko mi ser le ri Kon se yi", "SSCB Ba kan lar
Kon se yi"ne çev ril miş, Halk Ko mi ser lik le ri
87
de ba kan lık la ra dö nüş tü rül müş tür. Ay nı doğrul
tu da ki de ğiş me ler bir lik ve oto nom cumhu
ri yet le rin de de ol muş tur.
Ke za Mart 1946'da çı kar tı lan ya say la
SSCB Sav cı lı ğı "SSCB Ge nel Sav cı lı ğı"na
dö nüş tü rül müş tür.
Sosyalist Ana ya sa in san lı ğın ta rih te
va ra bil di ği en ile ri nok ta nın; ge liş miş li ği nin
do ruk nok ta sı nın ya sal ifa de si ol muş tu. Çünkü
bu ana ya sa Sovyetler Birliği'nde sos ya lizmin
in şa edil miş li ği ni çı kış nok ta sı ola rak
alı yor du. İn şa edil miş sos ya lizm 1936 Anaya
sa sı'nın mad di te me liy di.
(1918, 1924, 1936 Ana ya sa la rıy la il gi li
ola rak ba kı nız: "Der ge sellsc haft hic ne und
Sta at lic he Auf bau der UdSSR" Ber lin, 1950;
"Sow je tisc hes Sta ats recht" bö lüm IV; Das
Sta ats recht der so zi alis tisc hen Sta aten",
De utsc he Aka de mie für Sta ats- und Rechtswis
sensc haft "Wal ter Ulb richt" Ber lin 1953;
"Sow je tisc hes Sta ats recht", J.N. Umans ki;
De uts he Aka de mie... Ber lin 1955; Bü yük
Sov yet An sik lo pe di si, SSCB bö lü mü C-1, s.
705-738, Alm. "Die Sta linsc he Ver fas sung",
Ber lin 1950; "Ver fas sung (Grund ge setzj der
uni on der So zi alis ti se hen Sow jet re pub li ken",
Ber lin 1949)
III- Sov yet De mok ra si si-
Pro le ter De mok ra si
Sov yet de mok ra si si nin ne olup ol ma dığı
nı, bur ju va de mok ra si si ne na za ran mil yon
ke re da ha iyi ol du ğu nu kla sik leş miş ta nım lama
lar la açık la ma ya ca ğız, çı kış nok ta mız şu:
Sovyetler Birliği'nde sos ya list de mok ra si nin
uy gu lan ma ko şul la rı oluş tu rul muş ve sos yalist
de mok ra si de bu ko şul la rın ge liş me si ne

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
pa ra lel ola rak kap sam laş mış ve ge liş miş tir.
Sos ya liz min mad di ko şul la rı ay nı za man da
sos ya list de mok ra si nin de mad di ko şul la rı dır.
Bun la rın ne ler ol du ğu nu şim di ye ka dar ele
al dı ğı mız ko nu lar da gös ter dik. Sos ya list anaya
sa, sos ya list de mok ra si nin var lı ğı nın, ge lişme
si nin ve uy gu lan ma sı nın en yo ğun ve ya lın
ifa de si dir. Yu ka rı da Sov yet Ana ya sa sı'nın
ge liş me si ni önem li nok ta la rın da ele al mış tık.
Bu ra da ise Sov yet Ana ya sa sı'nı (25 Şu bat
1947'de ki ha liy le), sos ya list de mok ra si nin
kap sa mı ve uy gu la nı şı açı sın dan ba zı nok tala
rı nı ele ala rak in ce le ye ce ğiz. Ya ni bi zim
bu ra da ele al dı ğı mız nok ta lar, si ya si-te orik
açık lan ma sı ya pıl mış ve bu nun la ye ti nil miş
olan de ğil, ter si ne fi ilen uy gu lan mış olan lardır.
1- Sos ya list De mok ra si nin Mad di
Te me li-SSCB'nin Top lum Ya pı sı
SSCB Ana ya sa sı'nın (1947) 1. bö lü münde
top lu mun in şa sı ele alın mak ta dır. 12 madde
den olu şan bu bö lüm de Sta lin'in de yi miy le
“Sos ya liz min te mel di rek le ri”nden bah se di liyor.
Bü tün bun lar sos ya list de mok ra si nin
mad di te mel le ri ni oluş tu ru yor lar.
1. mad de; "Sos ya list Sov yet Cum hu riyet
le ri Bir li ği, iş çi le rin ve köy lü le rin sos yalist
dev le ti dir."
2. mad de; "SSCB'nin si ya si te me li ni,
emek çi le rin tem sil ci le ri nin sov yet le ri oluş turur
lar..."
3. mad de; "SSCB'de bü tün ik ti dar,
emek çi le re ait tir..."
4. mad de; "SSCB'nin eko no mik te me lini,
sos ya list eko no mi sis te mi ve üre tim araçla
rı na ve alet le ri ne olan sos ya list mül ki yet
oluş tu rur..."
88
5. mad de; "SSCB'de sos ya list mül ki yet
ya dev let mül ki ye ti (hal kın or tak mül ki ye ti)
for mun da, ve ya da ko ope ra tif sel-ko lek tif ik tisa
di mül ki yet (tek tek kol hoz la rın mül ki ye ti,
ko ope ra tif sel bir lik le rin mül ki ye ti) for mun da
var dır."
6. mad de; Top rak, zen gin lik ler (ha zi neler),
su lar, or man lar, iş let me ler, fab ri ka lar,
ma den ocak la rı, ma den iş let me le ri, de mir
yol la rı, su ve ha va yol la rı, ban ka lar, pos ta ve
telg raf çı lık, sol hoz lar, MTİ be le di ye iş let mele
ri vs. dev let mül ki ye tin de dir, ye ni hal kın
or tak mül ki ye tin de dir.
7. mad de; Kol hoz lar da ki ve ko ope ra tifsel
ör güt len me ler de ki top lum sal iş let me ler
(bu na can lı ve ölü en van ter de da hil), bun lar
ta ra fın dan üre ti len ürün ve on la rın top lum sal
bi na la rı, kol hoz la rın ve ko ope ra tif sel ör gütlen
me le rin top lum sal, sos ya list mül ki ye ti ni
oluş tu rur lar.
Bü yük ta rım iş let me si tü zü ğü ne gö re;
Her Kol hoz ai le si, top lum sal ko lek tif
eko no mi den el de et ti ği te mel ge lir den baş ka,
ki şi sel ola rak kul lan dı ğı bir bah çe ye (çift li ğe)
şah si mül ki ye ti ola rak bu ra da yan bir eko nomi
ye, bir eve, kul la nım hay va nı na, kü mes
hay van la rı na, kü çük bir ta rım en van te ri ne
sa hip tir.
8. mad de; Kol hoz la rın el le rin de olan
top rak, on la ra üc ret siz ve sı nır sız bir kul lanım
için, ya ni ebe di yen ve ve si ka lar la (ga ranti
li ola rak) ve ril miş tir.
9. mad de; SSCB'de ha kim eko no mi formu
olan sos ya list eko no mi sis te mi nin ya nı sıra,
tek tek köy lü le rin ve kü çük es na fın şah si
ça lış ma sı na da ya nan ve ya ban cı işin sö mü rüsü
nü dış la yan kü çük özel ik ti sa dı na ya sal olarak
mü sa ade edi lir.

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
10. mad de; Va tan daş la rın ken di ça lışma
la rı so nu cu el de et tik le ri ge lir le re ve ta sarruf
la rı na, ko nut ve yan eko no mi le ri ne, ev
eş ya la rı na ve ev iş le ri ne, kon for ve şah si ih tiyaç
eş ya la rı na olan şah si mül ki yet hak kı ve
va tan daş la rın mi ra sa olan şah si mül ki yet le ri
ya sal ola rak ko ru nur.
11. mad de; SSCB'nin ik ti sa di ya şa mı,
dev let sel eko no mi pla nıy la top lum sal zen ginli
ğin ço ğal tıl ma sı ama cı için, emek çi le rin
mad di ve kül tü rel se vi ye si nin sü rek li yük seltil
me si için, SSCB'nin ba ğım sız lı ğı nın pe kişti
ril me si için ve onun sa vun ma ye te ne ği nin
ar tı rıl ma sı için be lir le nir ve yön len di ri lir.
12. mad de; SSCB'nde ça lış ma, ça lı şa bilir
du rum da olan her bir va tan da şın "ça lış mayan
ye me me li dir de" il ke si ne gö re gö re vi ve
şe ref so ru nu dur.
SSCB'de sos ya liz min "Her kesten ye tenek
le ri ne gö re her ke se ran du ma nı na gö re"
il ke si ger çek leş ti ri li yor.
Bu 12 mad de nin ko nu la rı nı bun dan
ön ce ki ma ka le le ri miz de ele al mış tık. Ekim
Dev ri mi nin so nu cu ola rak pro le tar ya dik tatör
lü ğü nün ku rul du ğu, bü tün ik ti da rın sov yet
for mun da ör güt le nen emek çi le rin elin de
ol du ğu Sovyetler Birliği'nde üre tim araç la rına
olan sos ya list mül ki ye tin ‘30'lu yıl la ra
ge lin di ğin de % 99 ora nın da ger çek leş ti ril miş
ol du ğu nu; sos ya list sa na yi nin ku rul du ğu nu,
ta rım da ko lek tif leş tir me nin sağ lan dı ğı nı, ki şinin
sö mü rü ye da yan ma yan, ken di ça lış ma sının
so nu cu olan ge li ri nin, bu an lam da şah si
mül ki ye ti nin ko run du ğu, ka pi ta liz mi üre ten,
ka pi ta liz mi res to re eden bü tün mad di ko şul ların
(üre tim araç la rı na olan özel mül ki yet ve
ka pi ta list sı nıf) ta ma men or ta dan kal dı rıl mış
ol du ğu şim di ye ka dar ki ma ka le le ri miz de
89
ba zen ay rın tı lı ba zen de de ği ni le rek ele alınmış
tır. Bun dan do la yı sos ya list de mok ra si nin
mad di te me li ni oluş tu ran bu ko nu la rı bu ra da
bir da ha ele al ma nın ge rek siz ol du ğu an la yışın
da yız.
2- Sos ya list De mok ra si nin İfa de si
Ola rak Sov ye tik Dev let İn şa sı
Sov yet Ana ya sa sı'nın ikin ci bö lü mün de
dev let in şa sı ele alı nı yor. Sov yet dev le ti nin
ne den li de mok ra tik olup ol ma dı ğı nı ba zı
ana ya sa mad de le ri ni bu ra ya ak ta ra rak gös tere
lim.
13. mad de; Sos ya list Sov yet Cum hu riyet
le ri Bir li ği, eşit hak la ra sa hip Sos ya list
Sov yet Cum hu ri yet le ri ’nin gö nül lü bir li ği
te me lin de oluş muş tur.
14. mad de; Sos ya list Sov yet Cum hu riyet
le ri Bir li ği’ nin ege men lik ve dev let ida resi
nin en yük sek or gan la rı for mun da yet ki
kap sa mı şöy le dir; (Bun la rı aşa ğı da be lir te ceğiz.)
15. mad de; Bir lik Cum hu ri yet le ri nin
hü küm ran lı ğı, SSCB Ana ya sa sı'nın 14. madde
sin de be lir ti len sı nır lar la sı nır lan dı rıl mış tır.
16. mad de; Her Bir lik Cum hu ri ye ti,
Cum hu ri ye tin özel lik le ri ni he sa ba ka tan ve
SSCB Ana ya sa sı ile tam uyum lu luk için de
olan ken di ana ya sa sı na sa hip tir.
17. mad de; Her Bir lik Cum hu ri ye ti,
SSCB'den öz gür ay rıl ma hak la ra sa hip tir.
18. mad de; Bir lik Cum hu ri yet le ri nin
(dev let) top ra ğı, o cum hu ri ye tin rı za sı ol maksı
zın de ğiş ti ri le mez.
18-a. mad de; Her Bir lik Cum hu ri ye ti,
Ya ban cı dev let ler le doğ ru dan iliş ki kur mak,
on lar la an laş ma lar im za la mak ve dip lo ma tik

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
ve kon so los tem sil ci le ri te ati sin de bu lun mak
hak kı na sa hip tir.
18-b. mad de; Her Bir lik Cum hu ri ye ti,
ken di cum hu ri yet bir lik le ri (or du) for mas yonu
na sa hip tir.
19. mad de; SSCB Ya sa la rı, bü tün Bir lik
Cum hu ri yet le ri top rak la rın da da ay nı ge çer lili
ğe sa hip tir ler.
20. mad de; Bir Bir lik Cum hu ri ye ti
Ya sa sı nın bir Bir lik Ya sa sıy la uyuş ma ma sı
du ru mun da Bir lik Ya sa sı ge çer li dir.
21. mad de; SSCB va tan daş la rı için
müş te rek bir bir lik va tan daş lı ğı ge çer li dir.
Bir Bir lik Cum hu ri ye ti nin her va tan da şı
SSBC va tan da şı dır.
Bu bö lü mün ge ri ye ka lan 10 mad de sinde
(22-29b) han gi Bir lik Cum hu ri ye tin de
han gi oto nom cum hu ri yet le rin, ulu sal böl gele
rin vb. ol du ğu sı ra lan mak ta dır.
Çar lık dö ne min de Rus ya'da ki bü tün
ulus lar kor kunç bir bas kı al tın day dı lar. Çar lık
re ji mi, ak la ge le bi len her tür lü araç la bu ulusla
rı bas kı al tın da tu tu yor, sö mü rü yor, ta lan
edi yor ve on la rın eko no mik ve kül tü rel ge lişme
le ri ni en gel li yor du.
Çar lık re ji mi, ha ki mi ye ti ni is te di ği gi bi
sür dü re bil mek için bu ulus la rı bir bir le ri ne
düş man et mek için de her yo lu de ni yor du.
Sı nır la rı sık sık key fi ola rak de ğiş ti ri yor, bir
ulu sun bir par ça sı, baş ka bir ulu sun ida re alanı
na ve ri li yor du. Böy le lik le de ulus lar ara sında
düş man lık da kış kır tı lı yor. Şo ve nizm,
emek çi le rin bir li ği önün de aşıl maz bir en gel
olu yor du.
Çar lık im pa ra tor lu ğu nun bü tün böl ge le ri
eşit ve ya en azın dan bir bi ri ne ya kın bir ik ti sadi
ge liş me için de de ğil ler di. Rus ya ve ya Ba tı-
90
dan Ural la r’a ka dar olan böl ge en ge liş miş
böl gey di. Si bir ya ve Or ta As ya'da fe oda lizm
ha kim di. Öy le ki, Pat ri yor kal iliş ki ler de
önem liy di.
Bol şe vik Par ti, bü tün bu ger çek le ri
gö rü yor du. Ya pıl ma sı ge re ken, kor kunç
bo yut lar da ki ik ti sa di-kül tü rel far kın ka pa tılma
sı, de rin ulu sal kin ve düş man lı ğın or ta dan
kal dı rıl ma sı ve ulus la rın ger çek kar deş li ği nin
ve bir li ği nin sağ lan ma sıy dı. Bu ise laf ta, bir
ta kım tum tu rak lı söz ve tes pit le ol mu yor du.
Ulus la rın bir bir le ri ne kar şı gü ven le ri nin maddi
ko şul la rı sağ lan ma lıy dı. Bu ise, an cak ve
an cak sos ya lizm le, sos ya list de mok ra si nin
ger çek ten uy gu lan ma sıy la ger çek le şe bi lir di.
SSCB Ana ya sa sı'nın bi rin ci mad de si, söz konu
su ön ko şul la rın oluş tu rul muş lu ğu nun ifade
siy di. Şim di önem li olan, bu ön ko şul ve ya
mad di ko şul üze rin de sos ya list de mok ra si nin
yük sel me siy di. Öy le de ol du.
Sovyetler Birliği'nde sos ya liz min şu
ve ya bu yö nü eleş ti ri le bi lir. (Bu nu, ile ri de ki
ma ka le le ri miz de biz de ya pa ca ğız). Ama
Sovyetler Birliği'nde sos ya liz min en az eleşti
ril me si ge re ken bir ala nı, ulu sal so ru nun
çö zü mü dür. Bu ka dar çok sa yı da ulus, mil liyet,
fark lı et nik kö ken li top lu luk ne re dey se
hep si bir bi ri ne düş man edil miş bu top lu luklar,
ta ri hi sü reç açı sın dan ba kıl dı ğın da ol dukça
kı sa bir dö nem de kay na şa bil miş ve sos yalist
sov yet top lu mu nun ah la ki-si ya si bir li ği ni
ger çek leş tir miş ler se bu nun bir hik me ti, bir
an la mı ol ma lı dır: Bu nun hik me ti ve an la mı,
sos ya liz min in şa sın dan ve sos ya list de mok rasi
nin laf ta de ği, pra tik te uy gu lan mış ol ma sıdır.
İş te bu uy gu la ma nın, ulu sal so run açı sından
en önem li yan sı dı ğı alan, ana ya sa nın
ikin ci mad de si nin ko nu su dur; Sov ye tik devlet
in şa sı.

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
Bu ya pı ya bi raz ya kın dan ba ka lım:
Sov yet ler Bir li ği:
SSCB'nin dev let ya pı sı bur ju va ül ke lerin
dev let ya pı sın dan ta ma men fark lı dır.
SSCB her şey den ön ce çok ulus lu bir dev lettir.
60'dan faz la ulus, ulu sal grup ve baş ka
et nik kö ke ni fark lı in san grup la rı ta ra fın dan
gö nül lü bir lik il ke si ne gö re ku rul muş tur.
SSCB bir fe de ras yon dur; bir bir lik dev le ti dir.
Bu, bir bur ju va fe de ras yo nu de ğil, özel tip te
bir fe de ras yon dur; Sov yet fe de ras yo nu, sosya
list bir dev le tin ifa de si olan Sov yet fe deras
yo nu, ulu sal dev let le rin gö nül lü bir li ği,
eşit hak la ra sa hip oluş la rı ve ay rıl ma da da hil
ulus la rın ken di ka de ri ni ta yin hak kı nın ta nınma
sı il ke si üze rin de yük se len bir ya pı dır.
Sov yet ik ti da rı, hiç bir ulu sal-et nik fark
gö zet mek si zin emek çi le rin ik ti da rı dır. İk ti darın
emek çi le rin elin de ol ma sı ger çe ği sov yet
fe de r as yo nu nun, ulus la rı, et nik grup la rı bir biri
ne düş man et me yen, tam ter si ne bir bi ri ne
yak laş tı ran, halk la rın/ulus la rın dost lu ğu nu ve
kar deş li ği ni ge liş ti ren; ge liş me sin de ile ri de
olan la rın, ge liş me sin de ge ri de kal mış olan lara
yar dım et me le ri ni sağ la yan ve ni ha ye tin de
han gi ulu sal-et nik kö ken den olur lar sa ol sunlar
Sov yet top lu mu nu oluş tu ran in san la rın
si ya si-ah la ki bir li ği ni sağ la yan bir fe de ras yon
ol du ğu nu gös ter mek te dir. Sov yet fe de ras yonu
nu oluş tu ran ulu sal dev let le rin (Bir lik
Cum hu ri yet le ri), oto nom cum hu ri yet le rin,
ulu sal böl ge le rin gös ter dik le ri ge liş me; ekono
mik, kül tü rel vs. hem Ekim Dev ri min den
son ra (iç sa vaş) ve hem de II. Dün ya Sa va şında
gös ter dik le ri da ya nış ma ve bir lik. Zor la
bir ara da tu tul ma nın de ğil, bel li bir gö nül lülü
ğün, bel li bir de mok ra si an la yı şı nın ifa de si
91
ola bi lir di. Bu de mok ra si an la yı şı, sos ya list
de mok ra si an la yı şı dır.
1922'de SSCB, dört Bir lik Cum hu ri ye ti
ta ra fın dan ku rul du. Bu sa yı son ra dan 16'ya
çık tı. Her alan da eşit hak la ra sa hip, Sta lin'in
de yi miy le Sovyetler Birliği'nin bü tün zen ginlik
le ri ni ay nı öl çü de pay la şan cum hu ri yet ler.
Na sıl ki ana ya sa nın 13. mad de si
SSCB'nin eşit hak la ra sa hip sos ya list sov yet
cum hu ri yet le ri nin gö nül lü bir li ği te me lin de
ku rul muş bir bir lik dev le ti ol du ğu nu tes pit
edi yor sa, ay nı ana ya sa nın 17. mad de si de her
Bir lik Cum hu ri ye ti nin SSCB'nden öz gür ce
ay rıl ma hak kı na sa hip ol du ğu nu tes pit edi yor.
Böy le lik le gö nül lü bir li ğin gö nül süz bir li ğe
dö nüş me si en gel le ni yor. Ana ya sa, bir leş menin
ko şu lu nu ve ay rıl ma nın ga ran ti si ni ifa de
edi yor. İş te bu laf ta de ğil, pra tik te sos ya list
de mok ra si de mek tir.
Ege men lik so ru nu
Yu ka rı da (14. mad de), aşa ğı da be lir te ceğiz
de di ği miz yet ki kap sa mı na ge le lim.
Ana ya sa nın14. mad de siy le SSCB'nin
ege men lik alan la rı;
- SSCB'nin en ter nas yo nal alan da tem sili;
her tür lü an laş ma yap ma ve ya red det me…
Bir lik Cum hu ri yet le ri nin dış ül ke ler le iliş kile
ri için ge çer li tar zın tes pi ti.
- Sa vaş ve ba rış so run la rı.
- Ye ni Cum hu ri yet le rin SSCB'ye ka bu lü.
- SSCB Ana ya sa sı’na uyu lup uyul ma dığı
nı n kont ro lü, Bir lik Cum hu ri yet le ri ana yasa
sı nın SSCB Ana ya sa sı ile uyum lu luk için de
ol ma sı nın sağ lan ma sı.
- Bir lik Cum hu ri yet le ri ara sın da ki sı nırla
rın de ği şi mi nin ona yı.

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
- Bir lik Cum hu ri yet le ri çer çe ve sin de
ye ni böl ge le rin, oto nom cum hu ri yet le rin
ku ru lu şu nun onay lan ma sı.
SSCB sa vun ma sı nın ör güt len me si,
SSCB si lah lı kuv vet le ri nin yö ne ti mi, Bir lik
Cum hu ri yet le ri or du for mas yon la rı için yön
ve ri ci il ke le rin tes pi ti.
- Dev let te ke li ba zın da dış ti ca ret.
- Dev let gü ven li ği nin ko run ma sı.
- SSCB ulu sal eko no mi plan la rı nın tanzi
mi.
- SSCB'nin bü tün lük lü büt çe si nin ve bu
büt çe nin ger çek leş me si nin onay lan ma sı; Birlik
büt çe sin de ki cum hu ri yet ve ye rel büt çeler
de ki ver gi ve ge lir le rin tes pi ti.
- Ban ka la rın, sa na yi ve ta rım ku ru luş ları
nın ve bir lik kap sa mın da öne mi ha iz iş let me
ve ti ca ret ku ru luş la rı nın ida re si.
- Ula şı mın (tra fik), pos ta ve telg raf iş leri
nin ida re si.
- Kur (pa ra) ve kre di sis te mi nin ida re si.
- Dev let sel si gor ta cı lık iş le ri nin ör gütlen
me si.
- İs tik raz la rın (borç al ma) ka bu lü ve ya
ve ril me si.
- Top ra ğın kul la nıl ma sı nın, top rak zengin
lik le ri nin, or man la rın ve su la rın kul la nımı
nın te mel il ke le ri nin tes pi ti.
- Eği tim ve sağ lık ala nın da te mel il ke lerin
tes pi ti.
- Ulu sal eko no mi is ta tis ti ği nin bü tün lüklü
sis te mi nin ör güt len me si
- İş ya sa sı için te mel esas la rın tes pi ti.
- Mah ke me ler teş ki la tı ve mah ke me
me to du; ce za ve me de ni ka nun üze ri ne ya sa
çı kart mak
92
- Bir lik va tan daş lı ğı üze ri ne ya sa çı kartmak;
ya ban cı la rın hak la rı üze ri ne ya sa çı kartmak
- Ev li lik ve ai le üze ri ne ya sa çı ka rı mı
için te mel il ke le rin tes pi ti.
- Bü tün Bir lik için af çı kar ma
(Bu mad de le ri bu ra ya çev ri for mun da
ak tar ma dık. Ama is te yen, çev ri ola rak da
de ğer len di re bi lir).
SSCB Ana ya sa sı'nın 14. mad de si ne
gö re, her bir Bir lik Cum hu ri ye ti bu mad de lerde
ifa de si ni bu lan ege men lik hak la rı nı
SSCB'ye, onun ege men lik ve dev let ida re sinin
en yük sek or gan la rı na ver miş tir. Bu nun
ne de ni ol duk ça açık; gö nül lü bir li ğin fi ilen
uy gu lan ma sı nın sağ lan ma sı.
Bu çer çe ve, ya ni SSCB çer çe ve si için de
her Bir lik Cum hu ri ye ti nin, cum hu ri ye tin
öz gül ko şul la rı nı da göz önün de tu tan egemen
lik hak la rı var dır. Her Bir lik Cum hu ri yeti,
ba ğım sız bir dev le tin sa hip ol du ğu egemen
lik hak la rı ne ise ona sa hip tir ler, ta bi
SSCB Ana ya sa sı ile uyum lu luk için de. Do layı
sıy la yu kar ıda sı ra la dı ğı mız birçok egemen
lik hak kı ve doğ ru dan Bir lik Cum hu riyet
le ri ni il gi len di ren bir di zi hak lar (top la mı
25 mad de) Bir lik Cum hu ri yet le ri nin ana ya sala
rın da da yer alı yor lar.
'40'lı yıl lar da Bir lik Cum hu ri yet le ri nin
ege men lik alan la rı da ha da ge niş le til miş tir.
Ör ne ğin, SSCB ku ru lur ken bu bir li ğe ve ri len
ya ban cı dev let ler le iliş ki kur ma hak kı, ye niden
Bir lik Cum hu ri yet le ri ne ve ril miş tir. Bu
hak kı Uk ray na ve Be lo rus ya, Bir leş miş Millet
ler ku ru lur ken kul lan mış lar ve ona ba ğımsız
dev let ola rak üye ol muş lar dır. Ay rı ca Birlik
Cum hu ri yet le ri, Kı zıl Or du'nun bir par ça sı

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
ola rak ken di or du la rı nı kur ma hak kı nı da ge ri
al mış lar dır.
Kar şı lık lı gü ve nin ol ma dı ğı ko şul lar da
bü tün bun lar ka ğıt ta ka lan tes pit ler ola cak lar
ve zor yo luy la uy gu la na cak lar dı. Ama öy le
ol ma dı. SSCB'de kar şı lık lı gü ve nin mad di
te mel le ri ya ra tıl mış tı. Sovyetler Birliği kapsa
mın da ulus la rın ve et nik azın lık la rın bir birle
ri ne gü ven me le ri nin mad di ne de ni var dı.
Bu sos ya lizm di. Bu ifa de si ni, Sosyalist ulu sal
po li ti ka da, Sosyalist Ana ya sa'da bu lu yor du.
Ay rı ca Bir lik Cum hu ri yet le ri nin bir parça
sı olan her bir oto nom cum hu ri yet, oto nom
böl ge, ken di ana ya sa la rı na ve ulu sal dev let sel
ya pı la rı na sa hip ler di.Ya ni on la rın da ken di
sı nır la rı için de, da hil ol duk la rı Bir lik Cum huri
ye tiy le uyum lu luk için de olan ege men lik
hak la rı var dı.
3- Sos ya list De mok ra si nin İfa de si
Ola rak SSCB Ege men li ği nin
En Yük sek Or gan la rı
Ana ya sa nın 30. mad de si, "SSCB'nin
dev let oto ri te si nin (ege men li ği nin, çn) en
yük sek or ga nı, SSCB Yük sek Sov ye ti dir"
di yor.
Ege men lik so ru nu nu, SSCB'nin en yüksek
or gan la rı nı ele alan ana ya sa nın 3. bö lümün
de ki mad de yi bu ra da ak tar ma ya ca ğız.
Ama sos ya list de mok ra si nin bu alan da na sıl
uy gu lan dı ğı nı ve so nuç la rı nın kı sa da ol sa ele
ala ca ğız.
Dev let ege men li ği nin en yük sek or ga nı
ola rak SSCB En Yük sek Sov ye ti, bü tün sovyet
halk la rı nın; bü tün sov yet in sa nı nın ira desi
ni tem sil eder. Sovyetler Birliği'nde bu
or ga nın üs tün de bir dev let or ga nı yok tu.
93
Ana ya sa ya gö re SSCB'ye dev re dil miş
bü tün hak lar, bu or gan ve ya onun ta ra fın dan
oluş tu ru lan ku rum lar ta ra fın dan ic ra edi lir.
Bu or gan, SSCB'yde ya sa çı kart ma, ya sa ma
yet ki si ne sa hip ye ga ne or gan dır, ya ni bir lik
ya sa la rı nı çı kar ma hak kı. Bu or ga nın çı kar dığı
bü tün ya sa lar bü tün sov yet va tan daş lar için
ge çer li dir. Hiçbir or gan, hiç bir ku rum, bu
or ga nın çı kar dı ğı ya sa la rı de ğiş ti re mez ve
ge çer siz kı la maz. Bu hak, bu or ga nın ken di sine
ait tir.
SSCB Ana ya sa sı’na de ğiş tir me ve ge liştir
me hak kı da sa de ce ve sa de ce bu or ga na
ait tir.
SSCB En Yük sek Sov ye ti'nin da ha bir
di zi doğ ru dan Sovyetler Birliği'ni il gi len di ren
ko nu lar da ken di ne ait olan yet ki ve hak kı
var dır.
Mad de 33. "SSCB En Yük sek Sov ye ti,
iki mec lis ten olu şur; Bir lik Sov ye ti ve Mil liyet
ler Sov ye ti."
Bu or ga nın iki mec lis ten oluş ma sı nın
ye ga ne ne de ni Sovyetler Birliği'nin çok uluslu
bir dev let ol ma sı dır. Bu mec lis ler den bi ri si
(Bir lik Mec li si) bü tün emek çi le rin or tak
çı kar la rı nı ifa de edi yor. İkin ci mec lisi ise
(Mil li yet ler Mec li si), ulus la rın öz gün (spe sifik)
çı kar la rı nı ifa de eder.
Bir lik Mec li si, Sov yet va tan daş la rı ta rafın
dan se çim böl ge si ne ve her tem sil ci ye
300.000 va tan daş nor mu na gö re se çi lir. Bu
sis te me gö re, bur ju va ül ke ler de söz ko nu su
olan se çim eşit siz li ği sov yet ül ke sin de ge çersiz
kı lın mış olu yor du. Mil li yet ler Mec li si ise
Sov yet va tan daş la rı ta ra fın dan, ama Bir lik
Cum hu ri yet le ri ne, oto nom cum hu ri yet le re,
oto nom böl ge le re ve ulu sal böl ge le re gö re
se çi lir. Ku ral şöy ley di. Her Bir lik Cum hu ri-

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
ye ti için 25 tem sil ci, her oto nom cum hu ri yet
için 11 tem sil ci, her oto nom böl ge için 5 temsil
ci ve her ulu sal böl ge için de 1 tem sil ci.
Her iki mec lis ta ma men eşit hak la ra
sa hip ler di.
"Dört se ne lik bir sü re için se çi len SSCB
En Yük sek Sov ye ti"nin (mad de 36) "her iki
mec li si; Bir lik Sov ye ti ve Mil li yet ler Sov ye ti
eşit hak la ra sa hip tir" (Mad de 37).
SSCB En Yük sek Sov ye ti'nin bi le şi mi,
sov yet dev le ti nin sos ya list bir iş çi köy lü devle
ti ol du ğu nu gös te rir. Ör ne ğin 1946 se çim leri
ne gö re, bu or ga na se çi len le rin (top lam temsil
ci: 682) (Bir lik Mec li si ne) % 42'si iş çi
(287 tem sil ci); % 22'si köy lü (151) ve ge ri ye
ka lan % 36'sı da (244 tem sil ci) ay dın la rın
-dok tor lar, eği tim ci ler, bi lim adam la rı, or du-
tem sil ci le rin den olu şur ken Mil li yet ler Mec lisi
ne se çi len le rin (top lam 657 tem sil ci) %
34,1'i iş çi (224 tem sil ci); %30,1'i köy lü (198
tem sil ci) ve % 35,8'i (235 tem sil ci) üc ret li
me mur ve ay dın tem sil ci le rin den oluş mak taydı.
23 ya şı na ulaş mış olan her Sov yet
va tan da şı SSCB'nin En Yük sek Sov ye ti’ne
se çi le bi lir. Bir lik ve oto nom cum hu ri yet le rin
en Yük sek Sov ye ti'ne se çil mek için 21 ya şı na
ulaş mış ol ma sı ge re kir ve ye rel sov yet le re
se çil mek için de 18. ya şı nı dol du rul ma sı ge rekir.
Her Sov yet va tan da şı, etnik kö ke ni ne,
di ni ne, eği tim se vi ye si ne, ba kıl mak sı zın seçme
ve se çil me hak kı na sa hip tir. Her Sov yet
va tan da şı, ika me ti ne re dey se ora da de ğil, o
an da ne re dey se ora da se çi me ka tı lma hak kı na
sa hip tir.
- SSCB Ana ya sa sı'nın V. bö lü mü dev let
ida re si or gan la rı nı ele alır.
94
Mad de 64: "Sos ya list Sov yet Cum hu riyet
le ri Bir li ği, dev let ida re si nin en yük sek
yü rüt me ve ta sar ruf hak kı na sa hip or ga nı,
SSCB Ba kan lar Kon se yi’ dir"
Ana ya sa nın 65. mad de si ne gö re de bu
kon sey, SSCB En Yük sek Sov ye ti ’ne, bu
sov ye tin otu rum la rı ara sın da ki za man da ise
SSCB En Yük sek Sov ye ti Baş kan lı ğı ’na kar şı
so rum lu dur ve he sap ver mek le yü küm lü dür.
SSCB Ba kan lar Kon se yi ’nin dü zen leme
le ri ve ta sar ruf la rı bü tün SSCB için ge çerli
dir (Mad de 67).
- SSCB Ana ya sa sı'nın IV. ve VI. bö lümle
rin de Bir lik Cum hu ri yet le ri nin dev let ida resi
or gan la rı ve dev let ege men li ği nin en yü sek
or gan la rı ele alı nı yor.
Bir lik Cum hu ri yet le rin de de dev let egemen
li ği nin en yük sek or gan la rı ve Bir lik
Cum hu ri yet le ri nin ida re si ay nı sis te me gö re;
SSCB için ge çer li olan sis te me gö re ya pı lanmış
tır. Bu nun böy le ol ma sın da, Sovyetler
Birliği'nin si ya si ve eko no mik te me li nin
bü tün lük lü ol ma sı be lir le yi ci rol oy na mış tır.
SSCB En Yük sek Sov ye ti ile Bir lik
Cum hu ri yet le ri En Yük sek Sov ye ti ara sın da
be lir le yi ci fark, Bir lik Cum hu ri ye ti En Yüksek
Sov ye ti ’nin tek mec lis ten oluş ma sı dır.
(Bir lik Mec li si). Mil li yet le rin çı kar la rı SSCB
ba zın da Mil li yet ler Mec li si’n de di le ge ti rildik
le ri için Bir lik Cum hu ri yet le ri En Yük sek
Sov yet le ri’n de böy le bir mec li se ge rek gö rülme
miş tir.
- SSCB Ana ya sa sı'nın VII. bö lü mün de
oto nom cum hu ri yet le rin dev let ida re si or ganla
rı ve dev let ege men li ği nin en yü sek or ganla
rı ele alı nı yor.
Oto nom cum hu ri ye tin dev let i da re si
or gan la rı ve dev let ege men li ği nin en yü ksek

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
or gan la rı, Bir lik Cum hu ri yet le ri için ge çe rli
olan sis te me gö re in şa edil miş tir. Ta bi yet ki
ba kı mın dan, ba kan la rın sa yı la rı ba kı mın dan
ba zı fark lı lık lar var dı.
- SSCB Ana ya sa sı'nın VI II. bö lü mün de
dev let ege men li ği nin ye rel or gan la rı ele alı nıyor.
Dev let ege men li ği nin ye rel or gan la rı,
emek çi tem sil ci le ri nin sov yet le ri dir. Böy le si
sov yet ler, böl ge ler de, ka za lar da, ulu sal bölge
ler de, şe hir ler de, köy ler de, mez ra lar da
oluş tu ru lan sov yet ler dir. Bu or gan lar, söz konu
su böl ge emek çi le ri ta ra fın dan iki se ne li ğine
se çi lir ler.
Bu or gan la rın gö rev le ri şun lar dır;
"Emek çi le rin tem sil ci le ri nin sov yet le ri,
ken di le ri ne dev re di len ida re or gan la rı nın
fa ali ye ti ni yö ne tir ler, dev let dü ze ni nin ko runma
sı nı, ya sa la ra uyul ma sı nı ve va tan daş la rın
hak la rı nın ko run ma sı nı sağ lar lar, ye rel ik ti sadi
ve kül tü rel ya pı yı yö ne tir ler ve ye rel bütçe
yi tes pit eder ler" (Mad de 97).
- SSCB 'nin Ana ya sa sı'nın IX. bö lü münde
mah ke me ve sav cı lık so ru nu ele alı nır.
Sö mü rü cü top lum lar da mah ke me, ha kim
sı nıf la rın bir or ga nı dır ve do la yı sıy la on la rın
çı kar la rı na hiz met eder. Sos ya lizm de ise
mah ke me, emek çi le rin çı kar la rı nı, sos ya list
dü ze ni ko ru ma ya hiz met eder.
Sov yet mah ke me or gan la rı nın fa a li ye tinin
na sıl ör güt le ne ce ği; han gi il ke le re gö re
ör güt le ne ce ği ana ya sa ta ra fın dan be lir len miştir.
Ana ya sa ya gö re Sovyetler Birliği'nde
yar gı la ma, hü küm ver me yet ki si ne aşa ğı da ki
mah ke me or gan la rı sa hip tir: SSCB En Yüksek
Mah ke me si, Bir lik Cum hu ri yet le ri nin En
Yük sek Mah ke me le ri, böl ge mah ke me le ri,
95
oto nom böl ge ve oto nom cum hu ri yet mah keme
le ri ve SSCB En Yük sek Sov ye ti'nin ka rarıy
la gö rev len di ril miş özel mah ke me ler ve
halk mah ke me le ri.
SSCB En Yük sek Mahk eme si, ül ke nin
en yük sek mah ke me or ga nı dır ve Sovyetler
Birliği'nde ki ve Bir lik Cum hu ri yet le rin de ki
bü tün mah ke me or gan la rı nın fa ali ye ti, bu en
yük sek mah ke me or ga nı nın de ne ti mi al tın dadır.
SSCB'de bü tün mah ke me ler se çi lir.
Halk mah ke me le ri dı şın da bü tün mah ke meler,
ye rel ve en yük sek sov yet ler ta ra fın dan
beş se ne le ği ne se çi lir ler.
Halk mah ke me le rin de ki se çim ise şöy ledir;
Ana ya sa ya gö re halk mah ke me le ri, sözko
nu su böl ge nin va tan daş la rı ta ra fın dan
ge nel, doğ ru dan ve eşit se çim hak kı te me linde
giz li oy la ma ile üç yıl lı ğı na se çi lir ler. 23
ya şı nı dol dur muş ve si ci li ol ma yan her Sovyet
va tan da şı, halk ha ki mi ve halk mah ke mesi
üye le ği ne se çi le bi lir.
Bü tün sov yet or gan la rı nın se çi min de
ol du ğu gi bi halk mah ke me le ri nin se çi min de
de aday lar, top lum sal ör güt ler, bir lik ler ta rafın
dan, emek çi le rin top lan tı la rı vb. ta ra fın dan
tes pit edi lir ler.
Ha kim ler ba ğım sız dır lar ve sa de ce ya saya
ta bi dir ler (mad de 112).
Mah ke me le ri bü tün hal kın iz le ye bil me si
için o böl ge de ge çer li olan dil kul la nı lır.
Sov yet Sav cı lı ğı
Ye rel ik ti dar or gan la rı nın ka rar la rın da
ve fa ali yet le rin de ba zen ya sa lar dan sap ma ların
ol du ğu, ya sa la rın yan lış de ğer len di ril dikle
ri gö rü lü yor du. Öy le ki, ya sa la rın bi linç li
ola rak yan lış kul la nıl dı ğı ve ya kö tü ye kul lanıl
dı ğı da olu yor du. Bu nu, sov yet ku rum la rı-

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
na sız mış olan sos ya lizm düş man la rı ya pı yorlar
dı.
Bu ne den ler den do la yı özel bir dev let
or ga nı na ge rek du yul muş tu. Bu or gan, bü tün
ba kan lık la rın ve on la ra bağ lı ku rum la rın,
bü tün gö rev li le rin ve bü tün sov yet va tan daşla
rı nın ya sa la ra uyup uy ma dı ğı nı de net lemek
le gö rev liy di.
Bu or gan, Sov yet Sav cı lı ğı ola rak ön ce
1922'de RSFSC'de ve son ra la rı da di ğer Birlik
Cum hu ri yet le rin de ku rul du. SSCB Sav cılı
ğı ise 20 Ha zi ran 1933'te oluş tu rul muş tur.
Sav cı lı ğın fa ali ye ti, mah ke me le rin fa aliye
tiy le sı kı bir bağ için de dir. Ay nen sov yet
mah ke me le ri gi bi Sov yet Sav cı lı ğı da sınıf
düş man la rı na; sa bo taj cı la ra, ajan la ra, za rar
ve ri ci lere vb. kar şı mü ca de le ver miş tir.
Sovyetler Birliği'nde sav cı lık ku ru mu,
en te pe de SSCB Baş sav cı sı tem sil edi li yor du.
Baş sav cı, SSCB En Yük sek Sov ye ti ta ra fından
ye di se ne li ği ne ata nır dı. Bir lik ve oto nom
cum hu ri yet le rin böl ge le rin ve ulu sal böl ge lerin
sav cı la rı SSCB Baş sav cı sı ta ra fın dan atanır
dı. Da ha alt se vi ye de ki yer le şim bi rim le rinin
sav cı la rı, Bir lik Cum hu ri ye ti sav cı la rı
ta ra fın dan ata nı yor lar dı. Beş se ne le ği ne atanan
bu sav cı la rın atan ma la rı SSCB Baş sav cısı
ta ra fın dan onay lan mak zo run day dı.
Ata ma nın ne de ni: Sav cı lar, yu kar ıda
kı sa ca be lirt ti ği miz gö rev le ri ni ye rel or ganlar
dan ba ğım sız ola rak ye ri ne ge tir me le ri için
se çil mi yor lar, ata nı yor lar dı. Se çil me du rumun
da, on la rı se çen ye rel or gan la ra bağ lı lık
söz ko nu suy ken, ata ma du ru mun da böy le bir
ola sı lık yok tu. Sav cı lar, sa de ce ve sa de ce
SSCB Baş sav cı sı’ na ba ğım lıy dı lar.
Di ğer ta raf tan sav cı la rın atan ma sı, ye rel
ik ti dar or gan la rı nın ba ğım sız lı ğı nı ze de le-
96
mez. Çün kü sav cı, sov yet le rin yü rüt me ve
ta sar ruf yet ki sin den fark lı ola rak ida ri ik ti dara
sa hip de ğil. Sav cı, doğ ru dan halk ve ya
sov yet ler ta ra fın dan se çi len mah ke me gi bi,
ka rar da ve re mi yor. Bü tün bu ne den ler den
do la yı sav cı la rın atan ma sı en de mok ra tik yol
ol mak tay dı.
- SSCB Ana ya sa sı'nın X. bö lü mün de
va tan daş la rın te mel hak la rı ve te mel gö rev le ri
ele alı nı yor.
"SSCB va tan daş la rı ça lış ma hak kı na;
ya ni işin ni cel ve ni tel du ru mu na gö re üc retlen
dir me de ki te mi nat al tı na alın mış ça lış ma
hak kı na sa hip tir ler" (mad de 118).
...
- "SSCB va tan daş la rı din len me hak kı na
sa hip tir ler" (mad de 119).
...
- "SSCB va tan daş la rı yaş lı lık, has ta lık
ve ma lül lük du ru mun da mad di ba kım hak kına
sa hip tir ler" (mad de 120).
- "SSCB va tan daş la rı, eği tim hak kı na
sa hip tir ler" (mad de 121).
…
- " SSCB'de ik ti sa di, dev let sel, kül tü rel,
top lum sal ve si ya si ya şa mın bü tün alan la rında
ka dın, er kek gi bi ay nı hak la ra sa hip tir"
(mad de 122).
...
- "SSCB va tan daş la rı nın ik ti sa di, dev letsel,
kül tü rel, top lum sal ve si ya si ya şa mın
bü tün alan la rın da ki mil li yet ve ır kın dan
ba ğım sız ola rak eşit li ği mut lak ya sa dır"
(mad de 123).
...

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
- "Va tan daş la rın vic dan öz gür lü ğü nü
sağ la ma ama cıy la SSCB'de ki li se dev let ten
ve okul ki li se den ay rıl mış tır. Di ni iba det le ri
ye ri ne ge tir me öz gür lü ğü ve di ne kar şı pro pagan
da öz gür lü ğü bü tün va tan daş la rın hak kıdır"
(mad de 125).
- "Emek çi le rin çı kar la rıy la uyum lu luk
için de ve sos ya list sis te min pe kiş ti ril me si
ama cıy la SSCB'nin bü tün va tan daş la rı na a)
ko nuş ma öz gür lü ğü; b)ba sın öz gür lü ğü; c)
top lan tı öz gür lü ğü; d) so kak ta yü rü yüş ve
gös te ri ler ya say la ga ran ti len miş tir" (mad de
125).
…
- "İş çi sı nı fı saf la rın dan ve emek çi le rin
baş ka ta ba ka la rın dan en ak tif ve bi linç li
va tan daş lar, sos ya list sis te min pe kiş ti ril me si
ve ge liş ti ril me si için mü ca de le le rin de emekçi
le rin ön cü sü olan ve emek çi le rin bü tün
ör güt le ri nin, hem top lum sal ve hem de devlet
sel yö ne ti ci çe kir de ği ni oluş tu ran Sov yetler
Bir li ği Ko mü nist Par ti si'nde (Bol şe vik)
bir le şir ken, emek çi le rin çı kar la rıy la uyum luluk
için de ve ör güt lü ki şi sel ha re ke tin ve halk
kit le le ri nin si ya si ak ti vi te si nin ge liş me si
ama cıy la SSCB va tan daş la rı na top lum sal
ör güt ler de bir leş mek hak kı ve ril miş tir. Sen dika
lar ko ope ra tif sel bir lik ler de, genç lik ör gütle
rin de, spor ve sa vun ma ör güt le rin de, kül tür
der nek le rin de, tek ni ki ve bi lim sel ku rum larda."
(mad de 126)
- "SSCB va tan daş la rı na ki şi ye do ku nulmaz
lık hak kı ta nın mış tır. Hiç kim se, mah keme
ka ra rı ve ya sav cı lı ğın mü sa ade si ol mak sızın
tu tuk la na maz." (mad de 127)
- "Va tan daş la rın ko nu tu na do ku nul mazlık
ve mek tup sır rı, ya say la ko ru nur." (mad de
128)
97
- "SSCB, em ek çi le rin çı kar la rı nı sa vunmak
tan do la yı ve ya bi lim sel fa ali yet ten do layı
ve ya ulu sal kur tu luş mü ca de le sin den do layı
ta ki ba ta uğ ra yan ya ban cı dev let le rin va tandaş
la rı na sı ğın ma hak kı ta nır." (mad de 129)
- " SSCB'nin her va tan da şı, Sos ya list
Sov yet Cum hu ri yet le ri Bir li ği'nin Ana ya sası'na
uy mak, ya sa la ra gö re ha re ket et mek,
ça lış ma di sip li ni ni ko ru mak, top lum sal
gö rev le ri ni dü rüst çe ye ri ne ge tir mek, sos yalist
top lum ya şa mı nın ku ral la rı na dik kat
et mek zo run da dır" (mad de 130).
- "SSCB'nin her va tan da şı, sos ya list
mül ki ye ti, sov yet dü ze ni nin kut sal ve do kunu
la maz te me li ola rak, zen gin li ğin ve ana vatan
ik ti da rı nın kay na ğı ola rak, bü tün emek çile
rin mü ref feh ve kül tü rel yük sek ya şa mı nın
kay na ğı ola rak ko ru mak ve pe kiş tir mek
zo run da dır.
Top lum sal, sos ya list mül ki ye te te ca vüz
eden (hır sız lık ya pan, za rar ve ren, çn) ki şi ler
hal kın düş ma nı dır lar" (mad de 131).
- "Ge nel as ke ri hiz met ya sa dır.
SSCB'nin as ke ri güç le rin de as ke ri hiz met
SSCB va tan daş la rı nın şe ref gö re vi dir" (madde
132).
- "Ana va ta nın sa vun ma sı SSCB'nin her
bir va tan da şı nın kut sal gö re vi dir. Va ta na ihanet
-as ker ye mi ninin tu tul ma ma sı, düş man
sa fı na geç mek, dev le tin as ke ri gü cü ne za rar
ver mek, ca sus luk- en ağır suç ola rak ya sa nın
bü tün şid de tiy le ce za lan dı rı lır" (mad de 133).
Bu ra da sı ra la dı ğı mız Sov yet va tan daş ları
nın hak la rıy la il gi li mad de le rin ko nu la rı nın
ne de re ce ger çek leş ti ri lip ger çek leş ti ril me miş
ol du ka nı mız ca, üze rin de faz la du rul ma ma sı
ge re ken bir me se le dir. Bu nun ne den böy le
ol du ğu ol duk ça açık. Va tan da şın be lir ti len

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
hak la ra sa hip ola bil me si için her şey den ön ce
ik ti dar da ol ma sı ge re kir ve Sovyetler
Birliği'nde iş çi ve köy lü ve ya ge nel ola rak
emek çi for mun da "va tan daş" ik ti dar day dı. O,
ken di dü ze ni ni kur muş ve ge liş tir miş ti.
De mek olu yor ki bu hak la rı ka ğıt üze rin de
ta nı ma nın de ğil, biz zat ya şa ma ge çir me nin
mad di ko şul la rı SSCB'de var dı. Bu üre tim
araç la rı nın top lum mül ki ye tin de ol ma sıy dı.
Sos ya liz min ku rul muş ol ma sıy dı. Kı sa ca Stali
n’in de di ği gi bi “Sos ya liz min te mel di rek leri
nin” sov yet ül ke sin de ger çek leş ti ril miş
ol ma sıy dı.
Ta bi bu ya şa mın; sos ya list ya şa mın, siste
min de vam et ti ril me si ve sı nıf sız top lu ma
doğ ru ge liş me si nin sağ lan ma sı için onun
ko run ma sı ge re ki yor du. İş te bu gö rev, Sov yet
va tan da şı nın kut sal gö re viy di, sos ya list sis temi
ko ru mak bir onur so ru nuy du.
SSCB'de sos ya liz min ba şa rı lı in şa sı,
sov yet top lu mun da si ya si-ah la ki bir li ğin sağlan
mış ol ma sı fi ilen, bü tün bu hak lar dan
ya rar la nıl dı ğı nın ve so rum lu lu kla rın da ye rine
ge ti ril di ği nin doğ ru dan bir ifa de si dir.
4- Sos ya list De mok ra si nin İfa de si
Ola rak Se çim Sis te mi
- SSCB Ana ya sa sı'nın XI. bö lü mün de
se çim sis te mi ele alı nı yor. Bu se çim sis te mi
ne de re ce de mok ra tik ti. Bir de kı sa ca bu na
ba ka lım.
- "Emek çi le rin tem sil ci le ri nin (mil let vekil
le ri nin, çn.) bü tün sov yet le ri için;
SSCB'nin en yük sek sov ye ti, Bir lik Cum hu riyet
le ri’ nin en yük sek sov yet le ri, emek çi le rin
böl ge ve ka za sov ye ti, oto nom cum hu ri yet lerin
en yük sek sov yet le ri, ka za la rın, şe hir le rin
kır sal yer le şim bi rim le ri nin... emek çi le ri nin
tem sil ci le ri nin sov yet le ri için tem sil ci le rin
98
se çi mi, seç men ta ra fın dan ge nel, eşit ve tek
de re ce li se çim hak kı te me lin de giz li oy la ma
ile ger çek leş ti ri lir" (mad de 134).
- "Tem sil ci ler ge nel se çim le se çi lir ler.
18 ya şı na ulaş mış bü tün SSCB va tan daş la rı
ır ka, mil li ye te, cin si ye te, di ni inan ca, eği tim
de re ce si ne, bir yer de ika met edip et me di ği ne
, sos yal kö ke ni ne, var lık du ru mu na ve es ki
fa ali ye ti ne ba kıl mak sı zın tem sil ci le rin se çimle
ri ne ka tıl ma hak kı na sa hip tir ler. Zih ni has ta
olan lar ve mah ke me ta ra fın dan se çim hak kı
elin den alı nan ki şi ler is tis na dır.
23 ya şı na ulaş mış her SSCB va tan da şı
ır ka, mil li ye te, cin si ye te, di ni inan ca, eği tim
de re ce si ne, bir yer de ika met edip et me di ği ne,
sos yal kö ke ni ne, var lık du ru mu na ve es ki
fa ali ye ti ne ba kıl mak sı zın SSCB'nin En Yüksek
sovyetinin tem sil ci si ola rak se çi le bi lir”
(mad de 135).
- "Tem sil ci ler eşit se çim le se çi lir ler; her
va tan da şın bir oy hak kı var dır; bü tün va tandaş
lar, se çi me ay nı il ke (ba zın da) ka tı lır lar"
(mad de 136).
- "Er kek ler gi bi ka dın lar da ay nı seç me
ve se çil me hak kı na sa hip tir ler" (mad de 137).
- "SSCB si lah lı güç le ri nin saf la rın da
olan va tan daş lar, di ğer bü tün va tan daş lar
gi bi, ay nı seç me ve se çil me hak kı na sa hip tirler"
(mad de 138).
- "Tem sil ci ler doğ ru dan (di rek, tek de rece
li se çim, çn.) se çim le se çi lir ler; kır sal ve
şe hir sov yet le rin den SSCB'nin En Yük sek
Sov ye ti ne ka dar emek çi le rin tem sil ci le ri nin
bü tün sov yet le ri için se çim, va tan daş lar ta rafın
dan doğ ru dan doğ ru ya di rek se çim le gerçek
leş ti ri lir" (mad de 139).
- "Tem sil ci le rin se çi min de oy kul lan ma
giz li dir" (mad de 140).

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
- "Se çim ler için aday la rın tes pi ti se çim
böl ge le ri ne gö re ya pı lır. Aday la rı tes pit et me
hak kı top lum sal ör güt le me ve emek çi le rin
bir lik le ri ne ve ril miş tir; Ko mü nist Par ti ör gütle
ri, sen di ka lar, ko ope ra tif ler, genç lik ör gütle
ri, kül tür bir lik le ri "(mad de 141).
- "Her tem sil ci fa ali ye ti ve emek çi le rin
tem sil ci le ri nin sov ye ti nin fa ali ye ti üze ri ne
seç men le re he sap ver mek zo run da dır ve o
(tem sil ci, çn.), her an, seç men le rin ço ğun lu ğu
ta ra fın dan ya sa nı n tes pit et ti ği bi çim de
gö rev den alı na bi lir" (mad de 142).
Sov yet ana ya sa la rı na bak tı ğı mız da
(1918, 1924,1936) özel lik le se çim sis te min de
önem li de ğiş me le rin ol du ğu nu gö rü rüz. 1918
Ana ya sa sı’n da yer alma yan bir kı sım an la yışlar
1936 Ana ya sa sı’n da yer alı yor, Le nin'in,
ko şul la rın da yat ma sın dan do la yı böy le ha reket
edi yo ruz, bu du rum ge çi ci dir. Ko şul lar
olu şun ca bu kı sıt la ma lar da or ta dan kal ka caktır
vb. söz le ri ni ha tır la ya lım, se çim sis te mi nin
bu de ği şim ler açı sın dan kı sa ca açık la ya lım.
-Ge nel ve eşit se çim hak kı so ru nu;
Ge nel se çim hak kın dan an la şıl ma sı
ge re ken, ül ke nin ya say la tes pit edil miş yaşa
gel miş bü tün va tan daş la rı na se çim le re ka tılma
hak kı nın ta nın ma sı dır.
Eşit se çim hak kın dan an la şıl ma sı ge reken
ise, eşit ku ral lar ba zın da se çim le re ka tılma
hak kı dır.
Sov yet dev le ti nin bu ge liş me si nin ilk
aşa ma sın da ge nel se çim hak kı tam an la mıy la
ge çer li de ğil di. O dö nem de sö mü rü cü sı nıflar;
ku ru lan sos ya list dev le ti; pro le tar ya dikta
tör lü ğü nü yık mak is te yen, ka pi ta liz mi resto
re et mek is te yen güç ler, Sov yet ik ti da rı na
kar şı acı ma sız ve şid det li bir mü ca de le sür dürü
yor lar dı. Tam da bu ne den den do la yı genç
99
Sov yet dev le ti, cü zi bir azın lı ğı oluş tu ran bu
azın lı ğa ve uşak la rı na se çim hak kı ta nı mamış
tı. Ama Le ni n’in be lirt ti ği gi bi bu du rum
ge çi ciy di. Sos ya liz min in şa sıy la sö mü rü cü
sı nıf la rın ka lın tı la rı or ta dan kalk mış ve bu
un sur la ra yö ne lik se çim hak kı kı sıt la ma sı nın
da mad di te me li, zo run lu lu ğu kal ma mış ve
sov yet ül ke sin de Sosyalist Ana ya sa ile ger çek
an la mıy la ge nel se çim hak kı bü tün va tan daşla
ra ta nın mış tı.
Yi ne Sov yet dev le ti nin ge liş me si nin ilk
aşa ma sın da se çim hak kın da bel li bir eşit siz lik
söz ko nus uy du. Se çim hak kın da eşit siz lik,
im ti yaz de mek tir. Sov yet dev le ti nin ge liş mesi
nin ilk aşa ma sın da iş çi ler, bu im ti ya za
sa hip ler di. Bu nun ne de ni var dı. Eşit siz lik,
şe hir ve kır nü fu su nun tem sil ci lik norm la rında
ken di si ni gös te ri yor du. 1924 Ana ya sa sı ’na
gö re SSCB Sov yet Kong re si'nin olu şum normu
şöy le di; şe hir ve va roş lar için her tem silci
ye 25.000 seç men. Vi la yet (son ra la rı böl ge)
Sov yet Kong re le rin de her tem sil ci için
125.000 seç men. Böy le lik le iş çi le rin (şe hir)
kır sal ala na (köy lü ler) na za ran da ha faz la
tem sil ci sa yı sı na sa hip ol ma la rı sağ lan mış tır.
Sovyetler Birliği’nde sos ya liz min in şa sı,
iş çi ler ile köy lü ler ara sın da ki sı nır la rın ted ricen
yok ol ma sı nın sağ la dı ğı için Sosyalist
Ana ya sa, bu ge liş me yi göz önün de tu ta rak,
söz ko nu su eşit siz li ği or ta dan kal dır mış ve
tam an lam da eşit se çim hak kı nı ge çer li kılmış
tır.
Sosyalist Ana ya sa'da yer alan ve
Sovyetler Birliği'nde uy gu la nan ge nel ve eşit
se çim hak kı ne den li de mok ra tik olur sa ol sun
hiç bir bur ju va ül ke de yok tur. Bur ju va ana yasa
lar da ge nel ve eşit se çim hak kın dan bah sedi
lir. Ama bur ju va zi, bir di zi ya sa lar la, fiili
en gel ler le ge nel ve eşit se çim hak kı nı kul lan-

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
dırt maz; et nik kö ken, ırk, yaş, var lık (mal,
mülk), eği tim du ru mu, bir yer de ika met so runu
vs. bur ju va ül ke ler de ge nel ve eşit se çim
hak kı nın uy gu lan ma sı önün de ki te mel en geller
dir ve bu en gel le rin hiç bi ri si Sovyetler
Birliği'nde yok tu.
- Doğ ru dan (tek de re ce li) se çim ve
giz li oy so ru nu:
Tek de re ce li ve ya doğ ru dan (di rek)
se çim, bü tün ik ti dar or gan la rı nın tem sil ci le rinin
doğ ru dan seç men ler ta ra fın dan se çil me si
an la mı na ge lir. Sov yet dev le ti nin ge liş me sinin
ilk aşa ma sın da; Sosyalist Ana ya sa'dan
ön ce ki dö nem de du rum bi raz de ği şik ti. O
dö nem de baş ka bir se çim me to du ge çer liy di.
O dö nem de seç men ler, şe hir ve kır sal ye rel
Sov yet ler için tem sil ci le ri doğ ru dan se çi yorlar
dı. Ama da ha yük sek ikti dar or gan la rı nın
tem sil ci le ri şe hir ve kır sal ye rel sov yet le ri nin
ge nel top lan tı la rın da ve ya se çim için dü zenle
nen kong re le rin de se çi li yor lar dı. Şöy le;
şe hir ve kır sal ye rel sov yet le ri, böl ge sov yet
kong re si için tem sil ci se çi yor lar. Böl ge Sovyet
Kong re si yü rüt me or ga nı nı se çi yor ve
da ha ge niş böl ge Sov yet kong re si için tem silci
gön de ri yor. Bun lar da ken di yü rüt me
or gan la rı nı se çi yor lar ve Bir lik Cum hu ri ye ti
Sov yet Kong re si’ ne ve Bir lik Sov yet Kong resi
’ne tem sil ci ler gön de ri yor lar. Kı sa ca; kır sal
ye rel ve şe hir sov yet le ri ha riç, di ğer bü tün
sovyet ler için se çim ler do lay lıy dı, tek de re celi
de ğil di.
Bu sis tem, ta ri hi ko şul lar dan do la yı
Sov yet ana yasa sın da yer al mış tı ve dev le tin
ge liş me si nin ilk aşa ma sı sü re cin de de yer leşmiş
ti. Ne de ni şuy du. Bu sis te me gö re, ge rek li
ol du ğu an bir sov yet kong re si ni he men
za man kay bet mek si zin top la ma ola na ğı na
100
sa hip olu nu yor du. İç sa vaş ko şul la rı nı ve onu
ta kip eden yıl lar da ül ke için de sı nıf mü ca dele
si nin kes kin leş me si ni (Troç kizm vs.) gö zönü
ne ge ti rir sek Sovyetler Birliği'nde her se viye
de ik ti dar or gan la rı nın sü rat li ha re ket et mesin
de bu sis tem ya rar lı olu yor du. Kı sa ca;
sö mü rü cü le re kar şı sı nıf mü ca de le si nin şiddet
le sür dü ğü bir dö nem de doğ ru dan (tek
de re ce li) se çi me geç me ola na ğı yok tu.
SB'nde sos ya liz min in şa sı, sov yet dev leti
nin güç len miş ol ma sı ve Sov yet hal kı nın
si ya si-ah la ki bir li ği nin sağ lan ma sı, doğ ru dan
(tek de re ce li) se çim le re ge çi şi ola nak lı kılmış
tı. Bu tür den se çim le rin do lay lı se çim le re
gö re üs tün yön le ri var dır. Doğ ru dan se çim le,
se çim hak kı olan her bir va tan daş, her bir
or ga nın tem sil ci bi le şi mi ni doğ ru dan be lir leme
ola na ğı na sa hip olu yor. Tam da bu du rum
Sovyetler Birliği'nde se çim sis te mi nin en
de mok ra tik se çim sis te mi ol du ğu nun baş ka
bir ifa de siy di.
Bir çok bur ju va ül ke de do lay lı se çim
me to du kul la nı lır. Ör ne ğin ABD'de, Tür kiye'de
baş kan ve ya cum hur baş ka nı halk ta rafın
dan, doğ ru dan seç men ta ra fın dan se çil mezler.
- Giz li oy la ma so ru nu:
Sov yet dev le ti nin ge liş me si nin ilk aşama
sın da oy la ma açık tı. Se çim top lan tı lar ında
el kal dır mak la ya pı lı yor du. Ana ya sa da böy le
bir oy la ma me to du na yer ve ril me miş ti. Ama
açık oy la ma yer leş miş ti. Bu nun ne de ni var dı.
Sö mü rü cü sı nıf la rın sov yet ik ti da rı na kar şı
mü ca de le le ri de vam edi yor du ve on la rın temsil
ci le ri nin sov yet le re sız ma ve bu ik ti dar
or gan la rı nı kul lan ma ola na ğı var dı. Tam da
bu nu en gel le mek, ajan la rın, halk düş man la rının
sov yet le re sız ma sı nı en gel le mek için açık

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
oy la ma ya pı lı yor du. Böy le lik le giz li ajan lar
ve halk düş man la rı emek çi le rin tem sil ci le rinin
sov yet le re se çil me si ni en gel le ye mi yor lardı.
Açık oy la may la ki min ki me oy ver di ği
bi li ni yor du.
- Aday la rın tes pi ti so ru nu:
Sovyetler Birliği'nde aday lar, top lum sal
ör güt ler ve emek çi le rin bir lik le ri ta ra fın dan
tes pit edi lir. Bu nun an la mı şu dur: Par ti ör gütle
rin den genç lik ör güt lerine, sen di ka lar dan
kül tür ör güt len me le ri ne, ko ope ra tif ler den kolhoz
la ra ve sol hoz la ra, iş let me ler den or du ya
ka dar bü tün ör güt len me ler, ken di top lan tı ların
da aday la rı nı tes pit eder ler. Bu , Sov yet
se çim sis te mi nin ne den li de mok ra tik ol du ğunu
gös te ren bir aday tes pi ti yön te mi dir. Çün kü
bu yön te me gö re bü tün Sov yet va tan daş la rı
aday la rın tes pi ti ne doğ ru dan ka tıl mak ta dır.
Bur ju va ül ke ler de ise böy le bir yön tem ge çerli
de ğil dir. Bur ju va ül ke ler de si ya si par ti ler,
on la rın da se çi me ka tıl ma yı hak et miş olan la rı
aday tes pi ti ya par lar. Bu tes pit te ço ğu kez parti
baş ka nı nın ve ya par ti yö ne ti ci or gan la rı nın
gös ter dik le ri ki şi ler aday ola rak tes pit edi lirler.
- Ko mü nist ler ve par ti siz le rin
se çim blo ku so ru nu:
Sov yet top lu mun da bir bi ri ne düş man
sı nıf la rın ol ma ma sı, hal kın si ya si-ah la ki bir liği
nin sağ lan mış ol ma sı, ko mü nist ler ve par tisiz
le rin se çim blo kun da da gö rül mek te dir.
Par ti li ol sun ve ya ol ma sın, Sov yet va tan daş ları
be lirt ti ği miz gi bi aday la rı nı ör güt lü ol du ğu
alan lar da be lir ler. Do la yı sıy la ora da par ti li
olan ve par ti li ol ma yan da aday ola rak tes pit
edi lir ve ko mü nist par ti se çim ler de ken di ni
par ti siz le re kar şı izo le et me, ken di siy le par ti-
101
siz ler ara sı na me sa fe koy ma di ye bir an la yı şı
ol ma dı ğı için tes pit edi len par ti li aday, ay nı
za man da par ti siz le rin de, par ti siz aday, ay nı
za man da par ti li le rin de ada yı ola rak al gı lanırdı.
Bur ju va ül ke ler de böy le bir an la yış yoktur,
ola maz da. Çün kü sö mü rü sis te mi, top lumun
düş man sı nıf la ra bö lün müş ol ma sı bu na
mü sa ade et mez.
- Aday la rın "se çim" pro pa gan da sı
so ru nu:
Sov yet dev le ti, tes pit edil miş, ka yı da
geç miş her ada yın ve çe şit li ör güt le rin, se çim
kam pan ya sı yü rü te bil me le ri için müm kün
olan bü tün im kan la rı kar şı lık sız su nar; sa lon,
ba sın, rad yo, mat baa, se çim li te ra tü rü, pla ket,
port re, ada yın bi yog ra fi si vs.
Bur ju va ül ke ler de ise böy le bir an la yış
yok tur. Bu ül ke ler de, dev let se çi me ka tıl ma
hak kı nı el de et miş par ti le re mad di olanak sağlar.
Ama kişinin aday ol ması ve seçim kampan
yası yürüt mesi için ya "zen gin" ol ması ya
da doğ rudan par ti tarafın dan des tek leniyor
ol ması gerekir. Her halükar da Sov yet devletinin,
seçim kam pan yası için aday lara sunduğu
her tür lü olanak, bur juva ül keler de, kelimenin
tam an lamıy la bir hayal dir. "Genel
seçim ler, bazı kapitalist ül keler de de; demokratik
denen ül keler de de var ve tanınıyor. Ama
orada seçim ler han gi koşul lar da ger çek leştiriliyor?
Sınıf çatış maları koşul ların da, sınıf
düş man lığı koşul ların da, kapitalist lerin, toprak
bey lerinin, ban ker lerin ve kapitaliz min
baş ka köpek balık larının seç men ler üzerin deki
bas kıları koşul ların da.
Böy lesi seçim ler, genel, eşit, giz li ve tek
dereceli seçim ler de ol salar, tamamen öz gür

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…
ve tamamen demok ratik seçim ler olarak
ad lan dır amaz lar.
Bunun ter sine biz de, bizim ül kemiz de
seçim ler, tamamen baş ka koşul lar da ger çekleş
tiriliyor. Biz de kapitalist ler, top rak bey leri,
dolayısıy la mülk sahip lerinin mülk süz sınıf lar
üzerindeki bas kısı yok. Biz de seçim ler,
iş çilerin, köy lülerin, ay dın ların iş bir liği koşulların
da, kar şılık lı güven leri koşul ların da, söylemek
is terim ki, biz de kapitalist ler, top rak
bey leri, sömürü ol madığı için ve biz de esasen,
halk üzerin de onun iradesini çar pıt mak için,
bas kı uy gulayabilecek kim se ol madığı için
kar şılık lı dost luk ları koşul ların da ger çek leşmek
tedir.
Tam da bunun için bizim seçim lerimiz
bütün dün yada yegane ger çek, öz gür ve gerçek
demok ratik seçim ler dir." (Stalin, seç men
top lan tısın da konuş ma, 11 Aralık 1937, C.14,
s. 163, Alm.)
102

1-Do ğal Sos yal ve Top lum sal
Fark lı lık lar
Le nin, "Marks, top lu mun bi rey ler den
olu şan me ka nik bir ag re gat ol du ğu an la tımı
na son ver di" der (1). Ger çek ten de toplum,
ilk ba kış ta bi rey ler den olu şan bir bi rikim
ola rak gö zü kür. Bu, bir ba kı ma doğ rudur
da, ama sa de ce top lu mun in san lar dan
oluş tu ğu, top lu mun in san lar yı ğı nın dan
oluş tu ğu açı sın dan doğ ru dur. Ne var ki bu
ka dar cık bir "de ğer len dir me" çok yü zeysel
dir, çıp lak göz le gö rü len bir ger çek tir ve
mark sist ler için top lu mu böy le ta nım la manın
hiç bir an la mı ola maz. Ama bur ju va
sos yo log la rı için top lu mun böy le bir
ta nım lan ma sı, on la rın top lum ol gu su na
yak la şım la rın da önem li bir çı kış nok ta sı nı
I
103
Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
Bir Deneme
Mark sizm ve Bur ju va Sos yo lo ji si
Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
oluş tu rur. Çün kü bur ju va sos yo log la rı için
bi rey, top lu mun tah li li ve top lum da va rolan
sos yal fark lı lık la rın be lir len me si için
esa sa öz gü olan bir lik tir, çı kış nok ta sı dır.
Şöy le:
"Göz lem le rin de gü ya 'ya şa yan şah si yetler
den' ha re ket eden sub jek ti vist sos yo log,
ger çek te ise bu şah si yet le re 'dü şün ce li
ol ma sı ve gö zü bir şey de ol ma sı' at fıy la
bak ma yı ras yo nel göz lem ola rak gö rür"
(2).
Di ğer bir de yiş le; şah si ye tin ey le mi,
bur ju va sos yo log için top lu mu tah lil et meye
ye te bil mek te dir ve ya şah si ye tin ey le mi
ön pla na çı kar tıl mak ta dır, sı nıf sal ba ğından
ko par tıl mak ta dır.
Bur ju va sos yo lo ji si nin ka pi ta list top lumun
sos yal ya pı sı na işa ret eden iki ka rakte
ris tik özel li ği ni gös ter me ye ça lı şa lım

Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
(Bu, ay nı ka rak te ris tik özel lik le ri bur ju va
sos yo lo ji si nin di ğer alan la rın da da gö rülür).
Bi rin ci özel lik: Bur ju va sos yo log la rı da
te ori le ri ni ve gö rüş le ri ni mut la ka ki ka pi talist
ger çek li ğe da yan dı rır lar. On la rın an lattık
la rı, ele al dık la rı olay lar, ge liş me ler gerçek
ten olan şey ler dir. Ama on lar bu nu,
bi lim sel te mel de in ce le mez ler ve ger çek leri
sap tı rır lar. Top lu mun in san lar dan oluşma
sı bir ger çek tir ve bu ger çe ği bur ju va
sos yo log la rı gö rür ler. Ama on lar bu ger çeği
gör mek ten ile ri ye gi de rek ve ya bu gerçek
ten top lu mun sos yal fark lı laş ma sı ol gusu
nu çı kart maz lar. Di ğer bir de yiş le; bur juva
sos yo lo ji si, top lum da ki sos yal fark lı lığın
özü nü or ta ya koy ma mış lar dır/keş fetme
miş ler dir.
İkin ci özel lik: Bi rin ci özel li ğe bağ lı olarak
ve ya onun bir so nu cu ola rak ikin ci
özel lik, bur ju va sos yo lo ji si nin top lum sal
ge liş me ve olay la rın açık la nma sı na çok
yü zey sel bir yak la şım gös ter me si ni içe rir.
Ola yın, so ru nun özü ne in mek, onu gö ründü
ğü ka da rıy la de ğil de, ol du ğu gi bi in cele
mek bur ju va sos yo lo ji si ne ya ban cı dır.
Marks şöy le di yor:
"İn san la rın top lum sal üre tim sü re cin deki
ya lın oto ma tik ta vır la rı ve do la yı sıy la
on la rın ken di kont rol ve bi linç li bi rey sel
ha re ket le rin den ba ğım sız, ken di üre tim
iliş ki le ri nin me se le ye öz gü for mu, ön ce,
emek ürün le ri nin, ge nel ola rak me ta formu
nu al ma sı şek lin de gö zü kür. Bu nun için
pa ra fe ti şi mu am ma sı sa de ce gö rü len me ta
fe ti şiz mi nin göz ka maş tı rı cı mu am ma sıdır."(3)
104
Ka pi ta lizm de sos yal ya pı laş ma nın burju
va araş tı rıl ma sı üze ri ne me to dik te me li,
po zi ti viz m ve ne opo zi ti vizm oluş tu rur. A.
Com te, po zi ti fiz min ku ru cu su dur. 19. yüzyı
lın ‘30'lu yıl la rın da do ğan po zi ti vizm,
bur ju va fel se fe si nin sub jek ti vist - ide alist
bir akım dır. Bu akım, po zi ti vist ola na
da ya nır, "tah mi ni" bil gi yi red de der. Ya ni
el le tu tu lur, göz le gö rü lür ola nı esas alır ve
bu esa sa sub jek tif kat kı red de di lir.
Po zi ti vist ler, göz le nen sü reç le ri tes pit
et me yi esas/be lir le yi ci gö rev le ri ola rak
gö rür ler. On lar her tür lü fel se fe yi red de derler.
Bur ju va sos yo log la rı ve fi lo zof la rı için
po zi ti vizm, hem ide aliz min hem de ma terya
liz min sı nır lı lı ğı nı aş ma da önem li bir
me tod ve te mel dir.
Bur ju va fi lo zof la rı ve sos yo log la rı için
po zi ti vizm, hem ma ter ya liz min hem de
ide aliz min üs tün de bir te ori dir. Bu te ori,
ya ni po zi ti vizm ve onun baş ka nü ans ları(ör
ne ğin, prag ma tizm, enst rü men ta lizm,
ne ore alizm vs.) mo dern bur ju va sos yo lo jisi
nin ve fel se fe si nin esas yö nü ol muş tur.
Do la yı sıy la po zi ti vizm, bur ju va sos yo lo jik
araş tır ma lar da ha kim bir me tod dur.
Bu me to du ta ki ben bur ju va sos yo log lar,
top lu mun araş tı rıl ma sın da da esas ola nın
am pi rik* ger çek ler ol du ğu nu ve bu ger çekler
den so nuç la ra do lay sız bir ge çi şin
zo run lu ol du ğu nu sa vu nur lar, böy le ha reket
eder ler.
Bu ra da ki so run ve ya bi zim için so run,
te orik so nuç la ra var ma da, ger çek ten, am pirik
olan dan baş la mak de ğil dir. Bu na di yece
ği miz bir şey yok. Çün kü ger çek lik her
al gı la ma nın te me li ni oluş tu rur. Bi zim için

so run, söz ko nu su olan ger çek lik ten, am pirik
ol gu dan ve ya doğ ru dan el de edi len tecrü
be ler den te orik so nuç la ra na sıl va rıl dı ğıdır.
Be lirt ti ği miz gi bi, ger çek olan ve ya
am pi rik ol gu, al gı la ma nın te me li ni oluş turur.
Bu doğ ru dur. Ama ay nı za man da el deki
mev cut am pi rik ma ter ya li, ge nel olan ve
ka rak te ris tik olan di ye ayır mak da zo run ludur.
Ya ni mev cut am pi rik ma ter ya li, bu çok
şe kil li olan ma ter ya li ge nel olan ve ka rakte
ris tik olan di ye ayır mak la, ay nı za man da
o am pi rik ma ter yal de esa sı teş kil ede ni
bul ma da bi lim sel so yut la ma ya pıl mış olur
ve an cak bu ay rı mı yap tık tan son ra, el de ki
mev cut am pi rik ma ter ya lin de ğer len di rilme
si im ka nı do ğar. Bu, ay nı za man da al gıla
ma sü re ci nin baş lan gı cı dır.
So nuç iti ba riy le; top lum sal olay la rı
araş tır ma da ba zı ger çek li ğin, am pi rik ol gunun
te sa dü fi ve ya ta li ol du ğu nu, ba zı la rı nın
esa sa iliş kin ol du ğu nu gö rü rüz. Do la yı sıy la
ön ce le ri bir bi riy le iliş ki si yok muş gi bi
gö zü ke nin, esa sın da bir bü tün oluş tur du ğunu,
araş tı rı lan şe yin esa sı nı teş kil et ti ği ni
gö re bi li riz. Bu bağ lam da kü çük bur ju va
dev rim ci li ği nin Tür ki ye top lu mu nun
ka rak te ri ne yak la şı mı çok il ginç tir. Ül kemiz
de bu so ru na tam da bir po zi ti vist an layış
la yak la şıl mış tır, hem de çok ka ba bir
şe kil de. Ör ne ğin; Tür ki ye'de fe odal ka lın tılar
ve bu ka lın tı la rın çıp lak yan sı yı şı
(am pi rik ol gu) hiç bir göz le me ta bi tu tulma
dan alın mış, bu yan sı yı şın top lu mun
ka rak te ri ni be lir le me de ki ye ri, bu yan sı yışın
esa sı oluş tu rup oluş tur ma dı ğı araş tı rılma
mış, ama onun, esa sı oluş tu ran bir fakt/
* Ampirik: Deneysel
105
Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
ger çek lik ol du ğu so nu cu na va rıl mış ve
ül ke/top lum ya rı-fe odal ilan edil miş tir.
Yi ne bu bağ lam da iki be lir le yi ci çı kış
yo lu nu be lir te rek Tür ki ye dev rim ci ha re keti
nin geç miş te Tür ki ye top lu mu na yak la şımı
nı ko ya lım:
Bi rin ci çı kış yo lu: Bi lim sel al gı la ma
sü re ci; bu sü reç te esas olan dört nok ta vardır.
a- Am pi rik bil gi; ya ni bir şe yin dış
gö rü nü şü nün yan sı tıl ma sı
b- So yut dü şün ce; ya ni bir şe yin özü nü
al gı la ma.
c- Am pi rik* bil gi + so yut dü şün mek;
ya ni bir şe yin iç ve dış yön le ri nin bir li ği nin
so mut al gı la ma ola rak kav ran ma sı.
d- İlk üç nok ta ya da ya na rak bi lim sel
so nu ca var mak.
İkin ci çı kış yo lu; po zi ti vist çı kış yo lu;
po zi ti fist sos yo log lar al gı la ma sü re ci ni
bi linç li ola rak iki nok tay la sı nır lar lar:
a- Am pi rik bil gi.
b- Bu bil gi ye da ya na rak so nuç la ra varmak.
Tür ki ye dev rim ci ha re ke ti Tür ki ye toplu
mu nun ka rak te ri ni kap sam lı, bir de re ceye
ka dar cid di olan bir araş tır ma ya da ya narak
tes pit ler et mek ye ri ne, çok ge nel-te orik
in ce le me ler ya da am pi rik göz lem le re
da yan mak ta dır. Bu am pi rik göz lem ler;
a- Tür ki ye'de ka pi ta liz min ge nel ola rak
var lı ğı,
b- Ba zı böl ge ler de ve özel lik le de
ta rım da fe oda liz min ağır lı ğı.
Tür ki ye dev rim ci ha re ke ti nin bir bö lümü
bu iki ol gu ya da ya na rak Tür ki ye'nin

Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
ya rı-fe odal ol du ğu "bi lim sel" so nu cu na
var mış tır. Ne var ki, bu so nu ca va rır ken
yu ka rı da be lirt ti ği miz b ve c nok ta la rı nı
gö zar dı et miş tir. Ay nı nok ta la rı po zi ti vist
sos yo log lar da göz ar dı et mi yor lar mı?
Or tak nok ta iş te bu ra da: Am pi rik ger çekler
den, bu ger çek le ri kav ra ma dan, doğ rudan
so nuç la ra var mak! İş te bu, mark sizm
adı na uy gu la nan, ha ya ta ge çi ri len bur ju va
fel se fi an la yı şın Tür ki ye top lu mu na yan sıtı
lı şı!
Yu ka rı da be lirt ti ği miz iki çı kış nok tasın
dan ha re ket eden bur ju va sos yo lo ji si,
bi re yi araş tı rır ken bel li fark lı lık la rın ol duğu
nu tes pit eder (Bi rey ler ara sın da ki çok
sa yı da fark lı lık lar ar zet me le rin den do la yı
fark lı grup lar da top lan mış ol ma la rı):
İn san la rın bir bi rin den fark lı ol ma la rı ve
bu fark lı lık lar dan do la yı fark lı grup lar da
top lan ma la rı top lum sal bir ger çek lik tir.
Ama bu fark lı lık la rın ger çek ol du ğu nu tespit
et mek le, bu fark lı lık la rın ne re den kaynak
lan dık la rı nı gör mek bir bi rin den fark lıdır
ve bu fark lı lık, bur ju va sos yo lo ji si nin
top lu mun ya pı sı na yak la şı mıy la mark sizmin
yak la şı mı ara sın da ki önem li ay rım lardan
bi ri si ni oluş tu rur.
İn san la rın, fark lı lık la rın dan do la yı toplum
da fark lı grup la rı oluş tur ma la rı ger çeği
ni tes pit et mek mut la ka ki "önem li "dir.
Ama bu tes pit tek ba şı na, ya lın ha liy le
ye ter siz dir, sı nıf mü ca de le si açı sın dan bağla
yı cı bir şey ifa de et mez.
"Stru ve, sı nıf mü ca de le si te ori si, sos yolo
ji nin 'bi rey sel li ğin un sur la rı nı sos yal
kay nak la rı na' in dir ge mek için ge nel ça ba sını
...ta mam la dı ğı na işa ret et mek le ta mamen
hak lı dır. Da ha sı; sı nıf mü ca de le si
106
te ori si bu ça ba ya ilk de fa ta ma men ve
man tı ki ola rak ge çer li lik ka zan dı ra rak sosyo
lo ji yi bir bi lim se vi ye si ne yük selt miş tir.
Bu, 'grup' kav ra mı nın ma ter ya list ta nımlan
ma sıy la el de edil miş tir. Ken di ba şı na bu
kav ram, ol duk ça be lir siz ve key fi dir:
'Grup' ay rı mı için öl çü, di ni gö rü nüm ler de
ol du ğu gi bi et nog ra fik, po li tik, hu ku ki ve
di ğer gö rü nüm ler de de gö rü le bi lir. Sı nıf
müc ade le si te ori si tam da bu nun için toplum
bi li mi nin mu az zam bir ka za nı mı dır.
Çün kü o, (sı nıf mü ca de le si, ç.n.) bi rey sel liği
sos yal li ğe in dir ge me me tod la rı nı tam
doğ ru ve be lir li ola rak tes pit eder." (4)
Sa nı rız ara da ki fark; so ru na bur ju va
sos yo lo ji siy le mark sist sos yo lo ji nin yak laşı
mı ara sın da ki fark ol duk ça açık.
Şüp he siz ki, sa de ce ka pi ta list top lum
de ğil, her top lum fark lı in san grup la rın dan
olu şur ve ya fark lı in san grup la rı na bö lünmüş
tür. En ge niş an la mıy la bi rey ler ara sında
ki fark lı lı ğı yaş, cins, mil li yet, ırk, mesle
ki vs. fark lı lık lar da gör mek te yiz. Ama
bun lar ol duk ça ge nel kav ram la ra, ta nım lama
la ra yol açan fark lı lık lar dır.
Top lu mun ya pı sı nı tah lil de mark sist
me tod, bu fark lı lık la rı gö zar dı et mez, ama
bu ge nel fark lı lık la rı tes pit et mek le de as la
ye tin mez. Yu ka rı da ki alın tı bu nu açık ça
gös ter mek te dir. Bu fark lı lık la rı in ce le yen
mark sist an la yış, on lar ara sın da tam bir
sı nır la ma kor. Ör ne ğin top lum sal kay nak lı
fark lı lık lar da eko no mik ne den le rin oy na dığı
çok önem li rö lü açık lar. Ne var ki toplum
sal kö ken li olan et ni ki, kül tü rel vs.
fark lı lık lar, üre tim iliş ki le rin de ki eşit siz liği
her za man di le ge tir mez ler. Ör ne ğin ulusal
fark lı lık lar, ulus laş ma nın te şek kü lü

so nu cun da doğ muş olur lar (Kürt ulu su,
Türk ulu su). Ulus lar ise, hal kı ulus ola rak
bü tün leş ti ren üre ti ci güç le rin/üre tim iliş kile
ri nin, da ha doğ ru su ka pi ta liz min ge lişme
si nin bir ürü nü dür.
Bu ra ya ka dar olan açık la ma lar da iki
ay rı fark lı lık ti pi nin açı ğa çık tı ğı nı görmek
te yiz; a- ta bii(bi yo lo jik) olan fark lı lıklar
; b- top lum sal olan fark lı lık lar.
Top lum sal fark lı lık, (top lum sal ge lişme
nin ve top lum sal fark lı lı ğın form ve
ka rak te ri de) top lum sal ge liş me nin ge liş me
se vi ye si nin ürü nü dür. Top lum sal fark lı laşma
sü re cin de ta bii(bi yo lo jik) olan fark lı lık,
ay nı za man da top lum sal fark lı lı ğa ta bi olarak
fark lı la şır. Ya ni cin sel lik (ka dın-er kek)
ta bii bir fark lı lık tır. Bu fark lı lık, top lum sal
fark lı laş ma ya ta bi ola rak fark lı la şır. Ör neğin,
her iki cins ten bi rey le rin iş çi, bur ju va,
köy lü vs. ol ma la rı. Top lum da, top lum sal
fark lı lık la rın ne za man, han gi ka rak ter de
ola ca ğı da eko no mik ge liş me ye bağ lı dır.
Ör ne ğin, kö le ci top lum da kö le sa hi bi-kö le,
fe odal top lum da fe odal bey-köy lü(serf) ve
ka pi ta list top lum da bur ju va -pro le ter toplum
sal fark lı laş ma la rı gi bi.
Biz bu ra da sı nıf sal fark lı laş ma yı be lirttik.
Ama top lum sal fark lı laş ma sa de ce
sı nıf sal fark lı lık tan iba ret de ğil dir. Top lumsal
fark lı lık, top lu mun ge liş me se vi ye si ne
gö re fark lı form lar alır. Ör ne ğin, mes le ki,
po li tik, kül tü rel vs. fark lı lık lar.
Top lum sal fark lı lık lar çok çe şit li dir.
Ama bu na rağ men top lum sal fark lı lık la rı
iki ana grup ta to par la ya bi li riz: a- Sos yal
fark lı lık. Bu da ha zi ya de sos yal eşit siz li ği
ifa de eder. b- Top lum sal fark lı lık. Bu da
107
Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
da ha zi ya de sos yal ol ma yan top lum sal
fark lı lı ğı ifa de eder.
"Fark lı laş ma", "çe şit li lik" vb. kav ramlar,
kav ram ola rak kul la nıl dık la rın da sos yal
iliş ki le re gö re ta ma men fark lı an la ma sa hip
olur lar. “Bay Mic ha ilows ki'nin te mel ha tası
'iler le me yi' so mut bir top lum for mas yonu
nun so mut bir iler le me si ola rak araş tı raca
ğı na, sa de ce (ge nel an lam da, çn.) 'iler leme'
ola rak kav ra ma ya ça lı şan dü şün ce si
so yut dog ma tizm den oluş mak ta dır."(5)
Bu ra da iki an la yış gör mek te yiz. Bi rinci
si, top lum sal fark lı lık la rın so mut-ta ri hi
du ru ma gö re fark lı an lam lar ta şı ya bi le ce ği
ve do la yı sıy la, ör ne ğin hem ta bii fark lı lığın,
hem de sos yal ol ma yan top lum sal
fark lı lı ğın du ru ma gö re sos yal eşit siz lik
for mu nu ala bi le ce ği ol gu su. Ör nek ler sek;
bel li sos yal şart lar da-sos ya lizm de-ta bii
fark lı lık lar (genç-ih ti yar, ka dın-er kek) ve
sos yal ol ma yan top lum sal fark lı lık lar
(mes lek, kül tür, fark lı mil li yet ler den in sanlar)
ara sın da ki kar şı lık lı iliş ki ler sos yal
eşit siz lik ka rak te ri ta şı maz lar. Ama ay nı
iliş ki ler ka pi ta lizm de sos yal eşit siz li ğe
gö tü rür. Ay nı za man da ka pi ta lizm de-baş ka
tür lü ifa de ede cek olur sak-kır la-şe hir, kol
işiy le-ka fa işi vs. ara sın da ki iş bö lü mü/
fark lı lık, sos yal eşit siz lik ka rak te ri ta şır.
İkin ci an la yış ise Tür ki ye'de kü çük burju
va dev rim ci li ğiy le kü çük bur ju va Mic hailows
ki ara sın da ki ide olo jik-sı nıf sal ak raba
lı ğı ve ya ay nı lı ğı gös ter mek te dir. Mic hailows
ki'nin dü şün ce le rin de ki so yut dog matiz
mi ül ke miz de kü çük bur ju va dev rim ci liğin
de de gör mek te yiz. Na sıl ki Mic hailows
ki, ör ne ğin iler le me yi so yut ola rak,
ge nel ola rak ele alı yor ve onu so mut ola-

Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
rak, so mut bir top lum for mas yo nun da araştır
mı yor sa, Tür ki ye'de kü çük bur ju va devrim
cil iği de ay nı dog ma tizm le ha re ket ederek,
Tür ki ye top lu mun da ka pi ta liz min
oy na dı ğı ro lü, eko no mik iler le me si ni ve
bu na bağ lı ola rak top lu mun sı nıf sal-sos yal
fark lı laş ma sı nı so mut ola rak araş tır mı yor.
Ül ke miz de kü çük bur ju va dev rim ci li ğiy le
Mic ha ilows ki ara sın da ki or tak nok ta, her
iki si nin de so yut ve ri ler le oy na ma la rı dır.
Bu nok ta yı to par lar sak; top lum da sosyal
fark lı lık lar bü tü nü iki nok ta dan olu şur;
bi rin ci si; top lum da sos yal fark lı lık lar
in san la rın üre tim iliş ki sin de ki fark lı
ko num la rın dan kay nak la nır(da ha zi ya de
sı nıf sal fark lı lık). İkin ci si; top lum da sos yal
fark lı lık lar, ta bii fark lı lık la rın ve çe şit li
top lum sal fark lı lı kla rın bir ürü nü dür. Bu
her iki nok ta, bel li bir top lum da bel li sosyal
fark lı lık lar sis te mi ni oluş tu rur. Ör neğin,
kö le ci top lum da sos yal fark lı lık lar siste
mi, fe odal top lum da sos yal fark lı lık lar
sis te mi, ka pi ta list top lum da sos yal fark lılık
la r sis te mi.
Bu fark lı lık la rın tes pi ti so mut du ru mun,
so mut eko no mik top lum for mas yo nu nun
so mut tah li lin den ge çer. Bu fark lı lık la rı, bu
şe kil de, so mut ola rak tes pit et me yen bir
ha re ket sı nıf mü ca de le si ne mark sist açı dan
yak la şa maz, ki min ne için, ne den mü ca dele
et ti ği ni so mut ola rak tes pit ede mez.
2- Top lu mun Sos yal
Ya pı laş ma Sis te mi
"İn san la rın bel li top lum sal iliş ki le ri ni
ken di ne araş tır ma ko nu su ya pan mark sist
sos yo lo ji, böy le lik le bu iliş ki le rin doğ ma-
108
sı na ne den olan re el şah si yet le rin de (aç.
Le nin) fa ali yet le ri ni araş tı rır."(6)
Bu ra da ve yu ka rı da an lat tık la rı mız dan
da bur ju va sos yo lo ji siy le mark sist sos yo loji
nin top lu mun sos yal ya pı laş ma sı na na sıl
yak laş tık la rı açık ça gö rül mek te dir. Bur ju va
sos yo lo ji si, ka pi ta list top lu mu tah lil ederken
bi rey le re ve grup la ra esas öne mi ve rir
ve araş tır ma sı nın mer ke zi ne bun la rı otur tarak,
on la rı top lum sal iliş ki ler den ko puk
ola rak ele alır. Mark sist sos yo lo ji si ise, tam
da bur ju va sos yo lo ji si nin ter si ne, ka pi ta list
top lu mun sos yal ya pı laş ma sı nı araş tı rır ken
top lum sal/eko no mik iliş ki le ri esas alır ve
in san la rın ve grup la rın bu iliş ki ler için de
var ol duk la rı nı, sos yal fark lı laş tık la rı nı kor.
Bur ju va sos yo lo ji si ve Tür ki ye'de
kü çük bur ju va dev rim ci li ği, top lu mun sosyal
ya pı laş ma sı nı tah lil de ye ti nil me me si
ge re ken le ye tin mek te dir ler, müm kün ol maya
nı müm kün kıl mak ta dır lar.
Top lum sal/eko no mik iliş ki ler göz önünde
tu tul mak sı zın bi rey le ri ve grup la rı tah lil
et mek im kan sız dır. Çün kü bi rey ler ve
on la rın oluş tur du ğu grup lar ay da de ğil, tam
da göz ar dı edi len top lum sal/eko no mik
iliş ki ler için de ya şa mak ta lar/var ol mak talar.
Tür ki ye'de kü çük bur ju va dev rim ci li ği,
bel li bir top lum sal iliş ki ler bü tü nü olan
Tür ki ye top lu mu nu ve bu top lum da ki toplum
sal/eko no mik iliş ki le ri göz önün de tutmak
sı zın, bu ko nu da her han gi bir araş tırma
ya gir mek si zin so yut ve ge nel la fız lar la
ta nım la ma la ra da ya na rak, Tür ki ye top lumun
da bi rey le ri sos yal fark lı lık lar açı sından
tes pi te ça lış tı. Böy le bir tah lil de iş çi
sı nı fı, köy lü lük, fe odal ler, bur ju va zi tes pi ti
yap mak me se le nin özün de hiç bir şey

de ğiş tir mi yor. Çün kü so run, salt ve ge nel
ola rak iş çi sı nı fı, köy lü lük, fe odal ler ve
bur ju va zi yi tes pit et mek de ğil dir. Ek sik
olan, bu tes pit le rin han gi top lum sal/eko nomik
so mut iliş ki le rin tah li li te me lin de
ya pıl dı ğı dır. Böy le bir tes pit, top lum sal
iliş ki le rin esa sı nı kav ra ma ya ve be lir le yi ci
olan iliş ki le rin or ta ya çı kar tıl ma sı na as la
gö tür mez.
Tür ki ye dev rim ci ha re ke ti, ya kın geçmiş
te bi rey le ri ve grup la rı Tür ki ye'de ki
mev cut/so mut top lum sal/eko no mik iliş kiler
den ko puk ola rak ele al dı ğı için ül ke de ki
be lir le yi ci ka pi ta list top lum sal/eko no mik
iliş ki le ri gö re me miş ti ve bu iliş ki le rin ye rine
ya rı-fe odal top lum sal/eko no mik iliş ki leri
koy muş tu. Böy le lik le in san la rın top lumda
ki ye ri ni be lir le yen be lir le yi ci iliş ki ler
tes pit edi le me miş tir.
Top lum sal iliş ki ler, in san la rın kar şı lık lı
iliş ki le rin den do ğan iliş ki le rin bü tü nü dür.
Açık ki, top lum sal iliş ki le rin mad di te me lini
in san mev hu mu nun var lı ğı oluş tu rur. Bu
iliş ki ler her top lum for mas yo nun da fark lı
olur, ama ne ka dar fark lı olur lar sa ol sun lar,
ge nel ta nım la may la top lum sal iliş ki ler dir.
Bu iliş ki ler mad di ve ideo lo jik ol mak üze re
iki ye ay rı lır lar.
"...Top lum sal iliş ki ler mad di ve ide olojik
ola rak ay rı şır lar. So nun cu lar (ide olo jik
iliş ki ler, çn.), sa de ce in san la rın bi linç ve
ira de sin den ba ğım sız ola rak şe kil le nen
bi rin ci le rin üze rin de bir üst ya pı yı oluş turur
lar....Marks,...si ya si,hu ku ki form la rın
açık lan ma sı ...'mad di ya şam iliş ki le rin de'
aran ma lı dır der."(7)
Geç miş te Tür ki ye'de mev cut so mut toplum
sal iliş ki ler yan lış yer de aran dı. Ama
109
Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
her ha lü kar da Tür ki ye'de ki bur ju va üst
ya pı yı(si ya si, kül tü rel, hu ku ki vs.), form ları
nı ve bun la rın açık lan ma sı mad di ya şam
iliş ki le rin de ger çek an la mıy la aran ma dı.
Bu ya pıl mış ol say dı bu gün va rı lan so nuçla
ra da ha ön ce de va rıl mış olu nur du.
Esas olan, top lum sal iliş ki le ri be lir le yenin
üre tim iliş ki le ri ol du ğu dur.
Marks, "...eko no mik ola nı sos yal ha yatın
çe şit li alan la rın dan ayır mış, top lum sal
iliş ki ler bü tü nün den üre tim iliş ki le ri ni (a.ç.
Le nin) te mel... di ğer bü tün iliş ki le ri be lirle
yen ola rak öne çı kart mış tır." (8)
İde olo jik iliş ki ler, mad di iliş ki le re na zaran
son ra ge li şir. Ya ni mad di iliş ki ler ön ce
bi re yin bi lin cin de yan sır ve bu yan sı ma
so nu cu ola rak ide olo jik iliş ki ler gün de me
ge lir. Ör ne ğin si ya si, ah la ki, hu ku ki vb.
iliş ki ler.
Top lum sal mad di ve ide olo jik iliş ki ler,
bü tün top lu mu kap sa mı na alır. Ama bu ilişki
ler, top lu mun her bi re yi için ay nı an la mı
ta şı maz. Bi rey le rin top lum için de ki fark lı
sos yal ko num la rı, on la rın bu iliş ki le ri farklı
şe kil len dir me le ri ni be ra be rin de ge ti rir.
İn san la rın top lum da ki fark lı sos yal ko numla
rı bi ze ta ri hi ola rak do ğan, ge li şen ve yok
olan grup laş ma la rı, bö lün me le ri ele ve rir.
Ör ne ğin; ka bi le, aşi ret top lu luk la rı, ko lektif
ler, ai le ler, ulus lar, halk lar ve ni ha yet
sı nıf lar. Bü tün bun lar, bir top lu mun sos yal
ya pı laş ma sı nı ele ve ren, ka rak te ri ze eden
olu şum lar dır. Top lum da, bu ra da be lir ti len
ve be lir til me yen bü tün grup laş ma lar, top lumun
fark lı grup laş ma la ra gö re ya pı laş tı ğı nı
gös te rir. Bu grup laş ma lar ta ri hi ola bi le ce ği
gi bi, so mut da ola bi lir. Bu grup laş ma lar da
be lir le yi ci ola nı tes pit et mek, o top lum da ki

Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
be lir le yi ci iliş ki le ri tes pit et mek de mek tir.
Bu nun tes pi ti de ka çı nıl maz ola rak üre tim/
mül ki yet iliş ki le ri nin ka rak te ri ni ve do la yısıy
la top lum sal ya pı laş ma da esas olan,
sı nıf sal ay rı mı tes pit et mek ten ge çer.
Top lum sal ide olo jik iliş ki ler, mad di ilişki
ler den kay nak la nır. Ya ni bü tün ah la ki,
po li tik, fel se fi, hu ku ki, kül tü rel, vel ha sıl
üst ya pı yı oluş tu ran bü tün iliş ki ler, top lumda
ki mad di iliş ki le rin ge liş me si nin bir
so nu cu dur ve ay nı top lum sal/sı nıf sal
ka rak ter ta şır lar.
Bah set ti ği miz bü tün bu top lum sal-ideolo
jik iliş ki ler, bir lik ler, ku rum laş ma lar
bir bi rin den ba ğım sız de ğil dir ler. Tam ter sine,
bir bir le riy le karş ılık lı iliş ki için de dir ler
ve sü rek li bir bir le ri ni et ki ler ler. Ya ni, on ların,
ba ğım sız oluş la rı gö re ce li dir. Ama her
ha lü kar da bü tün bu iliş ki ler de be lir le yi ci
olan, top lum da ki sı nıf sal ay rış ma dır/üre tim
bi çi mi dir. (9)
Top lu mun bir üye si ola rak in san/bi rey,
top lum sal ku rum laş ma la rın, grup laş ma ların
bi ri sin de ve ya bir ka çın da kar şı mı za
çı kar. Bi rey, bel li bir ır ka, ulu sa, par ti ye,
der ne ğe, di ne, ai le ye vs. ait ol mak la, bunla
rın bir par ça sı ol mak la kar şı mı za çı kar.
Bur ju va sos yo log la rı nın da ka bul et tik le ri
gi bi bu ger çek, in sa nın top lum da ki sos yal
ko nu mu nun çok çe şit li lik ar zet ti ği ni gös terir.
Ne var ki bu ger çek lik ten bur ju va sosyo
log la rı fark lı so nuç lar çı kar tır lar/fark lı
so nuç la ra va rır lar. Ör ne ğin, bun lar dan bi risi
1864-1920 ara sın da ya şa mış olan Al man
bur ju va sos yo lo gu Max We ber'dir.
Bur ju va sos yo log la rı nın, bi re yin toplum
da ki çe şit li sos yal ko num la rı nı yo rumla
ma la rı bi lim sel de ğil dir ve bur ju va sis te-
110
min ebe di leş ti ril me si ne hiz met eden an timark
sist gö rüş ler dir.
"Çok bo yut lu sos yal ta ba ka laş ma"
te ori le ri ne gö re bur ju va sos yo log lar, toplum
da ki sos yal eşit siz li ği fark lı te mel le re
da yan dı rır lar ve bun la rın hep si ne eşit
an lam yük ler ler. Ör ne ğin, bur ju va sos yo loji
si ne gö re top lum da ki sos yal eşit siz lik,
sa de ce eko no mik te me le da yan maz, ay nı
za man da ve ay nı ağır lık ta ol mak üze re
si ya si, kül tü rel, sos yal, ulu sal vs. ol gu la ra
da da yan dı rı lır. Böy le lik le top lum, bir bi rinden
ba ğım sız sos yal ta ba ka laş ma dan oluşan
bir ya pı ola rak yo rum la nır ve bir bi rinden
ko puk ol ma yan ve son ker te de mad di
ya şam şart la rı nın be lir le di ği sos yal eşit sizli
ğin, eko no mik, kül tü rel, si ya si vb. te melle
ri her bi ri bir bi rin den ba ğım sız sis tem
ola rak kar şı mı za çı kar tı lır. Böy le lik le toplum
da sos yal eşit siz li ğin kay nak la rı bir birin
den ba ğım sız te mel le re otur tu lur. Bu
an la yı şın so nu cu ola rak, ör ne ğin Max
We ber, top lum da bi rey ler ara sın da ki eşitsiz
li ği /fark lı lı ğı top lum sal ha ya tın çe şit li
aşa ma la rın da arar. Bun lar, eko no mik, po litik,
sos yal aşa ma lar dır. M. We ber'e gö re bu
fark lı lık la rın ne de ni şöy le dir:
-Eko no mik fark lı lık, da ğı tım da ki/bö lüşüm
de ki fark lı lık ta aran ma lı dır. Ya ni ekono
mik fark lı lık, ge lir fark lı lı ğı ile açık lanmak
ta dır. M. We ber'e gö re bu fark lı lık;
ge lir de ki fark lı lık, top lu mun sı nıf la ra
ay rış ma sı na ne den teş kil et mek te dir. Ya ni
top lum da, onun de yi miy le "ge li re gö re
sı nıf lar" mev cut tur.
-M. We ber, sos yal fark lı lı ğı da in san ların
ya şam tarz la rı ara sın da ki fark lı lı ğa
otur tur. Ya ni, in san lar top lum sal ya şam la-

ın da fark lı çev re ler le iliş ki ku rar lar ve bu
iliş ki ler in san la ra fark lı pres tij ler ve fark lı
po zis yon lar ka zan dı rır. Bu fark lı lık, so nuç
iti ba riy le top lu mun iki ta ba ka sis te mi
te me lin de ya pı laş tı ğı an la yı şı na gö tü rür.
M. We ber'e gö re bu sis tem den bi ri si "grup
sta tü sü", di ğe ri de ya lın "sta tü"dür.
-M. We ber, in san la rın ya şam la rın da ki
po li tik/ide olo jik fark lı lı ğı, ken di de yi miy le
"hu ku ki dü zen"i, bi rey le rin si ya si ik ti dar da
olup ol ma ma la rıy la, si ya si ik ti dar da olup
ol ma ma fark lı lı ğıy la açık lar. Ya ni in san,
si ya si ik ti dar da ol mak la ve ya ol ma mak la
top lum da fark lı po li tik/ide olo jik ko num da
olur. M. We ber, bu fark lı lı ğa da ya na rak
top lu mun ik ti dar grup la rı ve ya si ya si
ör güt ler/par ti ler ola rak ta ba ka laş tı ğı nı
sa vu nur.
Mo dern bur ju va sos yo lo ji sin de bir di zi
"ta ba ka laş ma" te ori le ri var dır. Ama bun lar
ço ğun luk la M. We ber'in "çok bo yut lu ta baka
laş ma" sis te mi nin ya tek rar lan ma sı dır ya
da fark lı nü ans lar da de ğer len di ril me si dir.
Bur ju va sos yo lo ji si nin ka pi ta list top lumun
sos yal ya pı laş ma sı na yak la şı mı ne
den li ay nı ve ya da fark lı olur sa ol sun, esas
olan, onun in san ve in san grup la rı ara sında
ki sos yal fark lı lı ğın ne re den kay nak landı
ğı nı, bu fark lı lık la rın or tak kay na ğı nın ne
ola bi le ce ği ni gös ter me me si dir. Bur ju va
sos yo lo ji si, bu fark lı lık la ra or tak kay nak
olan üre tim iliş ki le ri ni gö zar dı et mek le ve
bu fark lı lık la rı ba ğım sız laş tır mak la, on ların
ba ğım sız lı ğı nı mut lak laş tır mak la me tafi
zik, bi lim dı şı so nuç la ra var mak ta dır.
Bur ju va sos yo lo ji si top lum da sos yal ta baka
laş ma yı, top lum sal ha ya tın fark lı yön leri
nin bir bi ri ne olan ba ğım lı lı ğı nı/kar şı lık lı
111
Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
et ki le ni şi ni, top lum da be lir le yi ci olan maddi
iliş ki ler den ko puk ola rak ele al mak ta dır.
İn san lar ara sın da ki iliş ki nin ka rak te ri ni
açık la yan bi lim mark sizm dir. Mark sizm,
sü rek li bah set ti ği miz, in san lar ara sın da ki
fark lı lık la rın so nuç iti ba riy le on la rın üretim
iliş ki le rin de ki ko num la rın dan ay rı olarak
ele alı na ma ya ca ğı nı, bu iliş ki le re
ba ğım lı ola rak ge liş ti ği ni ve şe kil len di ği ni,
bun la rın bü tü nü nün ise top lu mun sos yal
ya pı laş ma sı nın ka rak te ri ni ele ver di ği ni
ka nıt la mış tır. Bu na gö re, top lu mun ka pi talist/bur
ju va ya pı laş ma sı, mül ki yet/üre tim
iliş ki le ri nin ka pi ta list/bur ju va ka rak te riy le,
top lu mun fe odal ya pı laş ma sı üre tim/mül kiyet
iliş ki le ri nin fe odal ka rak te riy le açık lanır.
Bu bağ lam da Tür ki ye dev rim ci ha re keti
nin, ka pi ta list ya pı laş ma nın be lir le yi ci
ol du ğu Tür ki ye top lu mu nu han gi ya rı-feodal
mül ki yet/üre tim iliş ki le ri ne da ya na rak
bur ju va-fe odal ola rak açık la ya ca ğı ger çekten
çok il ginç tir. Bu, Tür ki ye'de kü çük burju
va dev rim ci li ğiy le bur ju va sos yo lo ji si
ara sın da bel li bir pa ra lel li ğin ol du ğu nu
gös ter mi yor mu?
Bur ju va sos yo lo ji si nin so ru na na sıl
yak laş tı ğı nı yu ka rı da gör dük, bu nu M.
We ber'in an la yı şıy la ör nek len dir dik. Bu na
gö re, bur ju va sos yo lo ji si, si ya si ik ti dar da,
ge lir de, sos yal ko num da, pres tij de in san lar
ara sın da ki fark lı lık la rı ele alı yor ve bu
fark lı lık la rın esas kay na ğı na in me den, birta
kım tes pit ler de bu lu nu yor. Ya ni am pi rik
bir ger çek olan in san lar ara sın da ki fark lılık,
do la yı sıy la sa de ce bu am pi rik ger çek,
bur ju va sos yo lo ji si için ye ter li olu yor. Ne
var ki bu tür den sap ta ma lar, esas iti ba riy le,
bi ze ya hiç bir şey ver mi yor ya da çok

Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
ge nel bir ta kım ger çek le ri ifa de et mek ten
öte ye git mi yor.
Bur ju va sos yo lo ji sin de ki bu an la yı şı,
kü çük bur ju va dev rim ci li ğin de de gör mekte
yiz. Çün kü kü çük bur ju va dev rim ci li ğinin
Tür ki ye top lu mu üze ri ne, açık la ma la rı
ve tes pit le ri mad di te me le da yan mı yor lar,
çıp lak gö zün al gı la ma la rın dan ve bir ta kım
am pi rik ger çek ler den öte ye pek geç mi yorlar.
Bu am pi rik göz lem le re ve ger çek le re
en çar pı cı ör nek ola rak fe oda lizm me se lesi
ni ve re bi li riz. Tür ki ye'de fe oda liz min
var lı ğı ve ya Tür ki ye'nin ya rı-fe odal olu şu
han gi me to dik an la yış ışı ğın da ve han gi
kıs tas la ra gö re tes pit edi li yor, bu nu bil miyo
ruz. Bil di ği miz bir şey var sa o da, bel li
ağa lık ve aşi ret iliş ki le ri nin esas alın ma sıdır.
Şü p he siz ki bu, ar tık yoz laş mış, ka pi talist
leş me ye yüz tut muş ve ül ke ge ne lin de
be lir le yi ci öne mi kal ma mış olan ka lın tı
ve ya ya rı-fe odal le rin ve aşi ret re is le ri ninbun
lar ço ğun luk la bir ve ay nı ki şi ler dir-işçi
ler den, köy lü ler den el de et tik le ri ge lir lerden,
si ya si are na da ki ko num la rın dan ve
ay nı za man da ge le nek ler den kay nak la nan
pres tij le rin den do la yı bel li, gö rül me me si
im kan sız olan fark lı du rum la rı var dır. Bu
fark lı lık, çıp lak göz le gö rü len am pi rik bir
ger çek tir. Bu ger çe ği her kes gi bi kü çük
bur ju va dev rim ci li ği de gö rü yor. Ne var ki
o, bu ger çe ği sa de ce gör mek le ye ti ni yor,
tıp kı bur ju va sos yo log la rı gi bi. Bu nun için,
bur ju va sos yo lo ji siy le kü çük bur ju va devrim
ci li ği nin or tak yö nü nü am pi rik ger çe ğin
öte si ne gi de me me le rin de gör mek te yiz.
On lar da ek sik olan ve or tak olan, di ya lektik
ve ta ri hi ma ter ya list an la yış te me lin de
ha re ket et me me le ri ve gör dük le ri ve tes pit
112
et tik le ri am pi rik ger çek le ri, bu me to dik
an la yış te me lin de yo rum la ya ma ma la rı dır.
Doğ ru, bu gün de bel li aşi ret, fe odal ilişki
ler in san lar ara sın da ki iliş ki ler de bel li
fark lı lık lar ge tir mek te dir. Ama bu, bu
fe odal ve aşi ret iliş ki le ri nin, fe odal üre tim/
mül ki yet iliş ki le ri ne da yan dı ğı an la mı na
gel mez. Bu tür den üre tim/mül ki yet iliş kile
ri, yoz laş mış/ka lın tı ola rak ha la var
ol ma la rı na rağ men, esas olan, in san lar arasın
da ki fark lı lı ğa ne den olan söz ko nu su
fe odal-aşi ret iliş ki le ri, ar tık ölen adet ve
ge le nek le rin in san bi lin cin de ki ka lın tı la rıdır
ve her şe ye rağ men bu ka lın tı la rın toplum
sal et ki si in kar edi le mez. Ama bu, bu
iliş ki le rin ar dın da/te me lin de be lir le yi ci
ola nın fe odal üre tim iliş ki le ri ol du ğu varsa
yı mı nı be ra be rin de ge tir me me li dir. Oy sa
bel li bir top lum sal ya pı nın ka rak te ri ni
açık la mak için ele alın ma sı, ir de len me si
ge re ken, bir bü tün ola rak üre tim bi çi mi,
mül ki yet/üre tim iliş ki le ri so ru nu dur ve sosyal
ola nı, top lum sal olay ve gö rü nüm le rin,
am pi rik ger çek le rin kar ma şık ağın dan
çe kip çı kart mak; ta bii olan la top lum sal
olan, sos yal olan la sos yal ol ma yan fark lı lık
ve ku rum laş ma la rı bir bi rin den ayırt et mek,
yu ka rı da ki me to dik çer çe ve için de ele alınma
lıy dı.
Mark siz me gö re bü tün top lum sal ve
sos yal fark lı lık lar so nuç iti ba riy le üre tim
iliş ki le rin den ve onun da ka rak te rin den
kay nak la nır. Bü tün top lum sal fark lı lık la rıeko
no mik, ide olo jik, po li tik, sos yal vb.-
an cak ve an cak mad di te mel le ri ni ko ya rak
ve ya bu mad di te mel le ri ir de le ye rek açıkla
ya bi li riz.

Be lirt ti ği miz fark lı lık la rın top lum da her
za man ya lın ha liy le gö zük me dik le ri ni, karma
şık form lar al dık la rı nı, so mut du ru ma
gö re ko num de ğiş tir dik le ri ni be lirt mek te
fay da var dır. Ör ne ğin, bir ve ya ay nı olan
bir ne den, bel li bir du rum da top lum da sosyal
fark lı lı ğın doğ ma sı na yol açar ken, başka
bel li bir du rum da da sos yal ol ma yan
fark lı lı ğın doğ ma sı na yol aç a bi lir. De mek
ki ay nı ne den, fark lı du rum lar da fark lı sosyal
ve sos yal ol ma yan ku rum laş ma la ra/
ya pı laş ma la ra yol aça bil mek te dir. Bu nun
se be bi ne ola bi lir? Bu nun ne de ni ni üre tim
iliş ki le rin de ki ge liş me ler de ara mak ge re kir.
Mark sizm, top lum sal iliş ki ler bü tü nünden
sos yal ola nı, di ğer le rin den ayırt eder.
Bu ra da ki sos yal lik, sos yal fark lı lık la rı, sosyal
top lu luk la rı; sos yal iliş ki le ri kap sa mı na
alır.
Sos yal iliş ki ler, her üre tim bi çi min de
fark lı ka rak ter ta şır lar ve ge liş me le ri nin
bel li bir aşa ma sın da sos yal fark lı lık lar
do ğar lar (sö mü rü ye da ya nan sis tem ler de).
Sos yal iliş ki ler, top lum sal iliş ki le rin ta mamı
de ğil, on la rın bir par ça sı dır. Top lum sal
iliş ki ler bü tü nü nün bir par ça sı ola rak sosyal
iliş ki ler/ üre tim/ mül ki yet iliş ki le ri nin
doğ ru dan bir ürü nü dür ler. Bu na gö re, toplum
sal iliş ki ler bü tü nü nün bir par ça sı nı
oluş tu ran sos yal iliş ki ler, üre tim/ mül ki yet
iliş ki le ri nin doğ ru dan bir ürü nü ol ma özelli
ği ni gös te rir ler. Bu nun so nu cu ola rak
ve ya bu ra da sos yal olan, in sa nın top lum sal
fa ali yet te bu lun ma sı, üre tim iliş ki le rin de
top lum sal bir rol oy na ma sı dır. Bir ör nek;
Tür ki ye'de sı nıf mü ca de le si top lu mun
bü tün alan la rı na ya yıl mış tır, top lu mu et kile
mek te dir. Sı nıf mü ca de le si nin top lum da-
113
Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
ki bu yay gın lı ğı ve et ki le me si, in san la rın
üre tim iliş ki le rin de ki ko num la rın dan kaynak
la nır. Fark lı bir ulu sa, fark lı po li tik
ör güt len me le re ait ol mak, so ru nun özün de
hiç bir şey de ğiş tir mez.
Sı nıf mü ca de le sin de te mel olan bu
mark sist an la yı şı Tür ki ye ger çe ği ne uy gular
sak, ya kın geç mi şi miz de Tür ki ye top lumun
da sos yal ve sos yal ol ma yan fark lı lıkla
rın/iliş ki le rin tes pi ti nin ha fi fe alın dı ğı nı
gö rü rüz. Ya kın geç miş te ül ke miz de an ta gonist
sı nıf lar ara sın da ki mü ca de le, bir ta raftan
bü yük bur ju va zi-fe odal ağa lar, di ğer
ta raf tan da halk (iş çi sı nı fı-emek çi kit le ler)
ara sın da ki mü ca de le ola rak de ğer len di ri liyor
du. Pro le tar ya ile bur ju va zi ara sın da ki
mü ca de le nin top lu ma ya yıl ma sı nın ve toplu
mu et ki le me si nin ve bu nun, in san la rın
üre tim iliş ki le rin de ki ko num la rın dan kaynak
lan dı ğı nın ya kın geç miş te doğ ru tes pit
edil di ği ni dü şü ne lim. Bu du rum da bir bi riyle
uz laş maz kar şıt lık için de olan, fe odal
top rak ağa la rı ile bu ya pı laş ma ya te ka bül
eden köy lü lük ara sın da ki sı nıf mü ca de le si
Tür ki ye top lu mu nu na sıl et ki li yor, bu
mü ca de le ye te mel teş kil eden üre tim/mülki
yet iliş ki le ri ne re de dir?
"Ka pi tal, tam da bun dan do la yı mu azzam
bir ba şa rı ya sa hip ol muş tur. Çün kü bu
eser.... ka pi ta list top lum for mas yo nu nu
bü tü nüy le, can lı bir şe kil de, pra tik ha yat ta
na sıl ise, üre tim iliş ki le rin den do ğan sı nıf
an ta go niz mi nin ger çek ifa de form la rıy la,
ka pi ta list sı nı fın ha ki mi ye ti ni ko ru yan burju
va po li tik üst ya pıy la, öz gür lük, eşit lik
vs. bur ju va dü şün ce ler le, bur ju va ai le ilişki
le riy le göz ler önü ne ser miş tir"(10).

Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
Mark sist me tod ger çek an la mıy la kull anıl
maz sa, do ğal ola rak, sos yal ey le min toplum
sal bir ey lem ol du ğu, bu ey le min de
in san la rın top lu mun eko no mik ya pı sın da ki
ko nu mun dan kay nak lan dı ğı tam an la mıy la
kav ra na maz ve so nuç iti ba riy le, bir ta kım,
ne de ni kav ran ma yan de ney sel ger çek le re
da ya nı la rak, Tür ki ye kı rın da esas he de fi
teş kil eden bir top rak ağa lı ğı eko no mi si
ara nır ve bu nu doğ ru la mak için de dev rim
an la yış la rı üre ti lir.
Bu bağ lam da bir ko nu ya da ha de ğinmek
te fay da gö rü yo ruz: Sos yal fark lı lık larda
saf, ka tık sız form lar ara mak yan lış tır.
He le bu nu Tür ki ye gi bi, ka pi ta liz min ekono
mi de nis pe ten ge liş miş ol du ğu, ama ay nı
ge liş me nin sos yal alan da tam an la mıy la
gö rül me di ği ül ke ler de ara mak,ya ni böy le si
ül ke ler de sos yal fark la rın ka tık sız form la rını
ara mak baş lı ba şı na ha ta olur.
Sos yal fark lı lık, di ğer bir de yiş le sos yal
eşit siz lik, in san la rın üre tim iliş ki le rin de ki
ko num la rın dan do ğar ve ni ha ye tin de bi rer
in san top lu lu ğu olan sı nıf ola rak yan sır.
Top lum da üre tim iliş ki le ri ol duk ça kı sa bir
sü reç te de ği şe bi le ce ği gi bi, uzun bir sü reç
(ev rim) için de de de ği şe bi lir. Ama bir
ta kım alış kan lık lar, ge le nek ler, ör ne ğin
fe oda liz me öz gü bağ lar vb. top lum sal ilişki
ler de var lık la rı nı da ha bir sü re de vam
et ti rir ler. Eğer bir sı nıf, bir ta raf tan bu
özel lik le ri ni ta şı yor sa ve di ğer ta raf tan da
bu özel lik le re te ka bül et me yen üre tim ilişki
le ri için dey se -ör ne ğin fe odal le rin ka pi talist
üre tim iliş ki le ri için de ol ma la rı- ora da
sos yal fark lı lı ğın ka tık sız for mu yok
de mek tir. Bu ka rı şık gö rün tü ye rağ men,
in san la rın han gi üre tim/mül ki yet iliş ki le ri
114
te me lin de sı nıf la ra bö lün müş ol duk la rı nı,
esas ve ta li ola nın ne ler ol du ğu nu tes pit
et mek ka çı nıl maz dır. Çün kü; "top lu mun ve
dev let gü cü nün sos yal ya pı sı de ğiş me ler le
ka rak te ri ze olur (ve) bu de ğiş me ler açık ça
kon mak sı zın, top lum sal fa ali ye tin (et ki leme
nin, ç.n.) her han gi bir ala nın da ile ri ye
doğ ru tek bir adım da hi atı la maz. Ta bi bundan
kim se nin ta nı ma dı ğı şey üze ri ne fal cılık
de ğil, bi la kis po li tik ve eko no mik ge lişme
nin te mel eği lim le ri an la şı lır, ki bun lar,
so nuç la rı ül ke nin ya kın ge le ce ği ni be lir leyen,
her bir bi linç li po li ti ka cı nın fa ali ye tinin
yön, gö rev ve ka rak te ri ni be lir le yen
eği lim ler dir."(11)
Tür ki ye'de dev let gü cü nün ve top lu mun
ya pı sı nın de ğiş me si ni ele alan ve bu de ğişme
yi açık se çik or ta ya ko yan kap sam lı
mark sist bir ça lış ma dan sö ze de me yiz.
Bu na bağ lı ola rak, ül ke nin ge le ce ği ni be lirle
yen, mü ca de le mi ze yön ve ka rak ter
ve ren, eko no mi ve po li tik alan da ki ge lişme
nin te mel eği lim le ri nin ne ler ol du ğu nun
kap sam lı ve ye ter li bir tes pi ti de yok tur.
II- Ka pi ta lizm de Sos yal Ya pı laş ma
ve Bu nun Un sur la rı
Bu kı sım da ka pi ta list top lum da in san
top lu luk la rı nın oluş tur du ğu ya pı laş ma la rı/
ku rum laş ma la rı/bir lik leş me le ri ve bun la rın
ka rak ter le ri ni kı sa ca ele ala ca ğız.
Mark sist sos yo lo ji bi li mi, top lu mun
kar ma şık bir or ga niz ma oluş tur du ğu ger çeğin
den ha re ket eder. O, bu kar ma şık or ganiz
ma için de en önem li, be lir le yi ci olan
un sur la rı, fak tör le ri di ğer le rin den ayı rır ve

un la rın sis tem de ki ye ri ni ve sis te me verdi
ği özel lik le ri tes pit eder.
Mark sist sos yo lo ji, top lu mun sos yal
ya pı sı nı araş tı rır ken top lum da mev cut olan
fark lı in san top lu luk la rı nı key fi bir şe kil de
sı nıf lan dır maz. Tam ter si ne, top lum da sosyal
eşit siz lik ka rak te ri ta şı yan grup laş ma ları
mad di te mel le rin den ko par mak sı zın
an lam laş tı rır. Onun, so ru na bu şe kil de yakla
şı mı me to dik bir yak la şım dır. Bu me todik
yak la şım da esas olan, bi re yin üre tim/
mül ki yet iliş ki le rin de ki ko nu mu nun tes pi ti
ve kav ran ma sı dır. An cak böy le bir yak laşım,
bi rey le rin ey le mi ne top lum sal ey lem
ka rak te ri ve rir. Di ğer bir de yiş le Le nin
"..ger çek top lum sal iliş ki le ri ve on la rın
ger çek (a.ç. Le nin) ge liş me si ni tah lil ederken
ya şa yan bi rey le rin fa ali ye ti nin ürü nünü
araş tı rı yo rum" (12) der.
De mek ki ger çek top lum sal iliş ki ler ve
on la rın ge liş me si, ya şa yan bi rey le rin fa aliye
ti nin ürü nü dür.
Mark sist sos yo lo ji, sos yal ya pı laş ma yı
sis tem ola rak ele alır. Bu sis tem için de her
un sur ve ya bu sis te min her bir par ça sı yer li
ye ri ne otur tu lur. Önem li olan önem siz
olan dan, be lir le yi ci olan be lir le yi ci ol mayan
dan ay rış tı rı lır. Ta bii ki bu ay rış mış lı ğının/bö
lün müş lü ğü nün tek tek un sur la rı,
sı nıf ol gu su göz önün de tu tul ma dan marksist
an la yış ışı ğın da ana liz edi le mez. Ama
so ru na böy le yak laş mak, sos yal fark lı laşma
yı sı nıf ka te go ri si te me lin de ele al mak,
sos yal ya pı laş ma nın tek tek un sur la rı nın
kar ma şık, ni cel ve ni tel form la rı nı ve
bu nun top lum da ki yer le ri ni göz ar dı et mek
an la mı na da gel mez.
115
Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
Şim di bun la rın, top lu mun sos yal bö lünmüş
lü ğü nün un sur la rı nın ne ler ola bi le ce ğini
ele ala lım.
1-Ka lın tı Kav ram lar
1.1- Ka bi le
Ge liş miş ka pi ta list top lu mun sos yal
ya pı sın da, aşa ğı da da be lir ti le ce ği gi bi,
ka bi le, kast ve züm re nin (stand) ya hiç ye ri
yok tur ya da sos yal ger çek lik ola rak ger çek
an la mı nı kay bet miş ler dir. Sos yal ger çek lik
ola rak ka bi le, an cak ve an cak, ka pi ta list
top lum açı sın dan, bu top lu mun do ğu şu
dö nem le rin de an lam ka za nır. Ka bi le, sı nıfla
rın he nüz oluş ma dı ğı dö nem ler de in sanla
rın en önem li top lu luk form la rın dan bi risiy
di. Ka bi le, he nüz sı nıf la rın oluş ma dı ğı
dö nem ler de in san top lu lu ğu form la rın dan
olan gen se na za ran da ha kap sam lı dır.
Ka bi le, du ru ma gö re yüz ler ce ve bin ler ce
in san dan ve bir den faz la gens ten olu şur ve
ka bi le il kel top lu ma te ka bül eden bir in san
top lu lu ğu dur.
Bu gün için ka bi le, en faz la sıy la Af rika'nın
ba zı ül ke le rin de sos yal bir ger çeklik
tir ve fe odal ve ka pi ta list iliş ki ler le bi rara
da, kar şı lık lı et ki len mey le var ol mak tadır.
Bu kar şı lık lı et ki len me, en ba riz bir
şe kil de sı nıf sal fark lı laş ma nın, ka bi le ge lenek
ve gö re nek le riy le ka rar tıl ma sın da
gö rül mek te dir. Bu du ru ma yi ne Af ri ka'nın
ço ğu ül ke si ni ör nek ola rak gös te re bi li riz.
Ka bi le de esas olan, kol ek tif mül ki yet
an la yı şı dır, top rak ve kül tür or tak lı ğı dır.
Gü nü müz Tür ki ye'si nin top lum sal ya pısın
da ka bi le, sos yal bir ger çek lik de ğil dir.
Tür ki ye'de böy le bir sos yal ya pı yok tur.

Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
1.2-Kast
Kast, ken di için de ev li lik ya pan, dı şa
ka pa lı ve mes le ğin de vam et ti ril me siy le,
mes le ki bir lik le bir bir le ri ne bağ lan mış
in san lar gru bu dur. Kast top lu lu ğu, fe odal
top lum da sos yal ya pı laş ma nın bir un su rudur.
Kast ol gu su, baş ta Hin dis tan ol mak
üze re Uzak do ğu'nun bir çok ül ke sin de yaygın
laş mış tır. Fark lı kast lar ara sın da çe kilmiş
ve mut la ka uy gu lan ma sı ge re ken sı nırlar/an
la yış lar var dır.
Tür ki ye top lu mun da, da ha ön ce ki
dö nem ler de da hi kast ol gu su top lum sal
ya pı nın bir un su ru ol ma mış tır.
1.3-Züm re(Stand)
Züm re, doğ ru dan fe odal top lu ma te kabül
eden bir kav ram dır. Züm re, fe odal toplum
da hu ku ki ola rak da le gal leş miş tir.
Züm re ken di ara sın da da üçe ay rı lır. Bi rinci(ilk)
züm re yi, baş ta kral ol mak üze re
dün ye vi fe odal ler oluş tu rur lar. İkin ci zümre
de di ni fe odal ler yer alır lar. Üçün cü zümre
yi ise ba ğım lı köy lü ler le şe hir aha li si
oluş tu rur.
Züm re, hu ku ki be lir le me ler le ya ra tıl mamış,
doğ ru dan ob jek tif ger çek li ğin bir
so nu cu ola rak te şek kül et miş tir ve bu oluşum
dan son ra, ya ni fe odal top lum oluş tuktan
son ra, bu top lu mun bir ta kım un sur la rı
hu ku ki be lir le me ler le fark lı züm re le re
bö lün müş ler, da ha zi ya de soy lu luk ün va nına,
si ya si hak ve mül ki ye te sa hip ol muş lardır.
Bu na gö re züm re, bir ta raf tan sı nıf sal
ayı rım te me lin de sos yal re ali te olur ken,
di ğer ta raf tan da /ay nı za man da top lu mun
sı nıf la ra ay rı şı mı nı her za man tam an lamıy
la yan sıt ma mış tır. Ör ne ğin, ba ğım lı
116
köy lü lü ğün ve şe hir hal kı nın ay nı züm re yi
oluş tur ma la rı, bu iki top lum sal güç ara sında
ki fark lı lı ğı ka rart mak ta dır. Ama züm re,
fe odal top lum da hi ye rar şik ya pı yı tam
an la mıy la yan sı tır. Aşa ğı da ki alın tı la rı böyle
yo rum la ma lı yız.
"Ta ri hi ge liş me bo yun ca ve tam da iş
bö lü mü için de top lum sal iliş ki le rin ka çı nılmaz
ba ğım sız laş ma sı va sı ta sıy la her bir
bi re yin ya şa mın da fark lı lık do ğar." (13)
Ya ni ka pi ta lizm de bi re yin bir ken di si
için /şah si olan ha ya tı, bir de bel li top lumsal
iliş ki le re ka tı lan un sur ola rak ha ya tı
var dır.
Ha ya tın her bö lün müş lü ğü "Züm re de
(da ha zi ya de ka bi le de) he nüz da ha üs tü
ka pa lı dır. Ör ne ğin, bir soy lu... de vam lı bir
soy lu ola rak ka lır. Sı nıf bi re yi ne kar şı şah si
bi re yin fark lı lı ğı... bur ju va zi nin bir ürü nü
olan sı nıf la rın doğ ma sıy la açı ğa çı kar."
(27)
Fe odal Os man lı top lu mun da, top lu mun
züm re le re gö re ya pı laş ma sı esas tı. Bu günün
Tür ki ye'sin de böy le bir ya pı laş ma sözko
nu su de ğil dir.
2-Top lum da Sos yal Ko num
Ta nım la ma la rı
Sos yal Du rum, Rol, Pres tij
Grup, ta ba ka ve du rum (sta tü), bur ju va
sos yo lo ji si nin te mel kav ram la rı dır. Bun lardan
sta tü, ki şi nin, top lu mun ta ba ka laş masın
da al dı ğı ye ri gös te ren bir kav ram dır.
Bu kav ram, M.We ber ta ra fın dan bur ju va
sos yo lo ji si ne ka zan dı rıl mış tır. Bu kav ramın
açık an la mı, bi re yin, ay nı gru ba ait

olan bi rey ler kar şı sın da ki ki şi sel ko nu munun
di le ge ti ril me si dir. Po zis yon, rol ve
mev ki de bi re yin sta tü sü nü (sos yal du rumu
nu) di le ge ti ren ta nım la ma lar dır. Pres tij
de, ki şi nin top lum da ki sos yal du ru mu nun
so nu cu do ğan bir ka za nım dır. Bü tün bun ları,
top lum da bi rey le rin bel li mev ki le re gö re
hi ye rar şik ya pı laş ma sı nı gös te rir ler, bur juva
sos yo lo ji si ne gö re. Bu hi ye rar şik ya pılaş
ma nın her bir par ça sı baş lı ba şı na bi rer
sis tem dir: rol sis te mi; pres tij sis te mi; sta tü
sis te mi; mev ki sis te mi vs. Bun lar dan mevki
ve pres tij, bi re yin top lum da ki ro lü nün/
ko nu mu nun bir so nu cu ola rak so mut, de ğişe
bi len bo yut lar la öl çü lür. Bu ra da ki so mut,
de ği şe bi lir bo yut, sos yal du rum bo yu tu dur.
Bur ju va sos yo lo ji si nin bu tür den an layış
la rı, top lu mu bu ta nım la ma lar la ya pı laştır
ma la rı ilk ba kış ta bir anor mal li ğin ifa desi
de ğil dir ve bu, pek önem li de de ğil miş
gi bi gö zü ke bi lir. Şüp he siz ki top lum da
in san lar bel li ya şam tarz la rı na, bel li pres tije,
bel li ro le vs. ye sa hip tir ler. Bur ju va
sos yo lo ji si nin bu an la yı şı nı bi raz ir de ler sek
so ru na yak la şı mın sı nıf sal ka rak ter ta şı dığı
nı gö rü rüz. Bur ju va sos yo lo ji si ne gö re bu
kav ram la ra te mel teş kil eden, in sa nın
ya şam tar zı dır. Bur ju va sos yo lo ji si, in sa nın
ya şam tar zı nı, onun işiy le, uğ ra şı sıy la bağ
için de ele alır. Bu nun di ğer an la mı şu dur;
uğ ra şı nın cin si, bu uğ ra şı va sı ta sıy la el de
edi len ge lir ve bu nun mik ta rı, bi re yin toplum
da ki sos yal ko nu mu nu, ro lü nü, pres ti jini
vs. be lir ler. Bu na gö re, bur ju va sos yo loji
si açı sın dan, ör ne ğin bir avu kat, dok tor,
bir iş çi ye, bir köy lü ye na za ran kar şı laş tı rıla
ma ya cak bo yut lar da ge li re, ro le, pres ti je
sa hip tir. İkin ci MC (Mil li yet çi Cep he)
117
Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
hü kü me ti dö ne min de okul lar da eği tim
ama cıy la çı kar tı lan bir ki tap ta; “bir dok tor
bir iş çi den da ha faz la şe re fe sa hip tir” şeklin
de ki söz ler, bur ju va sos yo lo ji si nin toplum
sal ya pı laş ma yı ol duk ça açık ola rak
ifa de et me si nin bir yan sı ma sıy dı.
Ya şam tar zı nın kri ter le ri her top lum da
mut la ka ki ay nı de ğil dir. Ama bur ju va toplum
lar da, da ha doğ ru su ge liş miş bur ju va/
ka pi ta list top lum lar da he men he men ay nıdır;
mes le ğin /uğ ra şın cin si, ge lir vs. Tür kiye
gi bi, bur ju va top lu mun he nüz bü tün çıplak
lı ğıy la gö rün me di ği, es ki ye öz gü bir takım
de ğer le rin/ ol gu la rın hâ lâ var ol du ğu
ül ke ler de ya şam tar zı nın kıs tas la rı da farklı
dır/fark lı ola bi lir. Ör ne ğin, özel lik le kır sal
alan da "kı rık çı lar-çı kık çı lar"ın bel li bir
pres ti je sa hip ol ma la rı. Ör ne ğin, aşi ret re isle
ri nin, mül ki yet iliş ki le rin den kay nak lanan(ge
lir) ya şam tar zı na gö re de ğil de –
böy le ol ma sı ge rek ti ği hal de– aşi ret lik
de ğer le ri ne/ge le nek le ri ne gö re top lum sal
ko num, rol, mev ki ve pres ti je sa hip ol mala
rı.
Ya şam tar zı na, bi re yin eği tim du ru munu
(yu ka rı da iş çi ve dok tor kar şı laş tır masın
da bu ifa de edi li yor du) ve et nik ait li ği ni
de kat mak ge re kir. Ba zı du rum lar da, ya ni
bur ju va ka pi ta list top lu mun Tür ki ye gi bi
he nüz bü tün de rin lik le riy le ge liş me di ği
ül ke ler de bir ki şi, eği tim gör me miş ol sa da,
et nik ait li ğin den do la yı pe ka la top lum da
bel li bir ko nu ma, pres ti je, ro le sa hip ola bilir.
Bur ju va sos yo lo ji si nin kul lan dı ğı yu karı
da ki ta nım la ma la rı mark sist sos yo lo ji de
kul la nır. Bu kav ram lar, bi re yin sos yal
ka rak ter leş ti ril me sin de çok önem li dir. Ama

Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
bu na da ya na rak, her iki sos yo lo jik an la yışın
bu ko nu da ay nı pa ra lel de ol duk la rı
so nu cu na va rıl ma ma lı dır. Ara da ki in ce,
ama önem li fark bir bi ri ne ka rış tı rıl ma ma lıdır.
Şöy le; mark sist sos yo lo ji, ki şi nin şah si
du ru mu nu ka rak te ri ze et mek için bu kavram
la rı kul la nır ken bun la rın esa sı nı/özü nü,
bi re yin top lum da ki ko nu mu nu yan sıt masıy
la sı nır lar. Ay nı za man da bu kav ram lar la
ki şi nin işi/uğ raş ala nın da ki ko nu mu kas tedi
li yor sa, bu du rum da ki şi nin o iş /uğ ra şı
ala nın da ki po zis yo nu da be lir ti lir. So mutlaş
tı rır sak; bur ju va top lum da iş çi lik, meslek
ola rak dü şük bir pres ti je sa hip tir. Ama
bun dan iş çi, pres ti ji dü şük bir bi rey dir
so nu cu na va rı la maz. Böy le bir so nu ca
an cak bur ju va sos yo lo ji si va ra bi lir ve bu na
yu ka rı da bir ör nek ver miş tik.
3- Top lum da Grup sal Sos yal
Du rum Ta nım la ma la rı
Grup lar-Bir lik ler
Top lu mun sos yal ya pı laş ma sı nın te mel
un sur la rın dan bi ri si ni grup lar, kol ek tif ler
ve bir lik ler oluş tu rur. Top lu mu sı nıf lar/
ta ba ka lar di ye bö ler sek, ta ba ka, sı nı fın bir
bö lü mü nü oluş tu rur ken grup da ta ba ka nın
bir par ça sı nı oluş tu rur. Bu na gö re, top lumun
sos yal ya pı laş ma sın da grup, en alt
ke si mi (sı nıf ve ta ba ka lar dan son ra) oluş turur.
Bu ke sim ken di için de de ay rı şır.
Her in san top lu lu ğu sos yal grup ola rak
ta nım la na maz. Na sıl ki sı nıf la rı ta nım lama
da bel li kri ter ler göz önün de tu tu lu yorsa,
sos yal grup la rı ta nım la ma da da bel li
kri ter ler göz önün de tu tu lur. Ama sı nıf la rı
118
ta nım la ma mı zı sağ la yan kri ter ler ay nı
de ğil dir ler.
Ka pi ta list top lu mun sos yal ya pı sın da
grup, önem li bir sos yal ya pı un su ru dur.
Yu ka rı da be lirt ti ği miz gi bi, sı nıf ve ta ba kalar
dan son ra, ka pi ta list top lu mun sos yal
ya pı lan ma sın da üçün cü sı ra da ele alı nan
sos yal grup la rın, sos yal ta ba ka la rın bi rer
par ça sı ola rak kap sam lı in ce len me le ri
ge rek ti ği ni Le nin be lirt miş tir.
"Köy lü eko no mi si üze ri ne köy ai le le rine
gö re el de edil miş ve ri le rin de ğer len diril
me si köy lü le rin ‘sa na tı’, eko no mik tip leri
ne gö re ay rış tı rıl ma dı ğı, ‘sa nat çı lık
ya pan lar’, iş let me ci ve üc ret li iş çi (a.ç.
Le nin) ola rak ay rıl ma dı ğı müd det çe ye tersiz
ola cak tır. Bu, eko no mik tip le rin mi nimal
sa yı sı dır. Bun lar (eko no mik tip ler, çn.)
bir bi rin den ay rı ola rak ele alın maz lar sa
(ay rış tı rıl maz lar sa, çn.) eko no mi is ta tis ti ği
ye ter li ola rak gö rü le mez. Ar zu edi len,
el bet te ki tam bir grup laş ma dır. Ör ne ğin;
üc ret li iş çi ça lış tı ran iş let me ler-üc ret li iş çi
ça lış tır ma yan iş let me ler,tüc car lar, top tan cılar,
hır da vat çı lar vs. tü ke ti ci ler için ça lı şan
kü çük üre ti ci an la mın da za na at çı lar."(15)
Le nin, ay nı ese rin de özel lik le köy lü
iş let me le ri ni tas nif ler ken, on la rı mül ki yet
form la rı ve bo yut la rı te me lin de sos yal
grup la ra ayır mış tır.
Grup dı şın da, bir lik ler ve kü çük gruplar,
ka pi ta list top lu mun sos yal ya pı laş masın
da sos yal un sur lar de ğil dir ler. Bu tür den
bir lik ler, in san la rın iş/ uğ ra şı, ar ka daş lık,
ai le, sos yal, kül tü rel, si ya si vs. bağ lar dan
do la yı oluş tur duk la rı ya pı lar dır. Bir lik le re,
mes le ki, di ni, ai le vi, kom şu sal, ulu sal vs.

te mel de ki olu şum la rı ör nek ola rak gös te rebi
li riz.
Bir lik/top lu luk ta nım la ma sı bur ju va
sos yo lo ji si ta ra fın dan top lu mun sos yal
ta ba ka laş tı rıl ma sın da ge niş çap ta kul la nı lır.
Bur ju va sos yo lo ji si,ço ğu sos yal fark lı lık ları
gö zar dı ede rek, in san la rı her han gi bir
kri ter den do la yı ay rı bir lik içi ne kor. Ör neğin,
Türk bur ju va zi si nin çok ka ba bir an layış
la Kürt le ri, ya şa dık la rı top rak la rı göz
önün de tu ta rak "Dağ Türk le ri" ola rak
ka bul et tir me ye ça lış ma sı ve ya zen ci le rin
de ri le ri nin ren gin den do la yı ay nı bir lik /
top lu luk ola rak gös te ril me le ri.
Ge nel ola rak grup, kü çük grup ve ya birlik
vs. top lum sal ha yat ta bi rer ger çek lik tir.
Bun la rın han gi te mel de doğ duk la rı, ge liştik
le ri ve ya var lık la rı nı sür dü rü yor ol dukla
rı mut la ka ki araş tı rıl ma lı dır. Ama bun ların,
top lu mun sos yal ya pı laş ma sı nın bi rer
un su ru ol ma dı ğı, ola ma ya ca ğı vur gu lanma
lı dır. Çün kü bu ya pı lar, top lu mun sos yal
ol ma yan grup laş ma la rı ve bun la rın ka rakter
le ri ni ka rar tır lar.
4-Sos yal Ta ba ka lar, Ka te go ri ler
4.1- Sı nı fın bir par ça sı ola rak
sos yal ta ba ka lar
Bur ju va sos yo lo ji si için sı nıf, top lu mun
sos yal ya pı laş ma sı nın bir un su ru de ğil dir.
Bur ju va sos yo lo ji si, sı nıf ye ri ne ta ba ka yı
esas alır (16). Bur ju va sos yo lo ji si nin, sosyal
ta ba ka yı top lu mun sos yal ya pı sı nın
te mel un su ru ola rak gör me si sı nıf sal an lam
ta şır. Böy le lik le sı nıf, top lu mun sos yal
ya pı sı nın te mel un su ru ol mak tan çı kar tılmış
olur.
119
Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
Mark sist sos yo lo ji, top lu mun sos yal
ya pı sın da sı nıf tan son ra ge len sos yal ta baka
la ra, top lu mun sos yal ya pı laş ma sın da ki
önem le ri ne gö re de ğer ve rir. Sos yal ta ba ka,
sı nı fın bir par ça sı dır, sı nıf için de sos yal bir
grup tur.
Sos yal ta ba ka nın kav ran ma sın da be lirle
yi ci kri ter, onun top lum için de ge nel
an lam da ta ba ka ola rak ele alın ma ma sı dır;
ya ni top lum da sos yal ta ba ka, sı nıf sal bağdan,
ka rak ter den ko par tıl mak sı zın ele alınma
lı dır. An cak böy le bir yak la şım, sos yal
ta ba ka nın ta nım lan ma sı na bi lim sel lik ve rir.
Sos yal ta ba ka, bir sı nı fın par ça sı an lamı
na ge le bi le ce ği gi bi, gel me ye bi lir de.
Ör ne ğin ay dın lar sı nıf oluş tur maz lar,
me mur lar sı nıf de ğil dir. Ama bun la rın kendi
ara la rın da-aşa ğı-or ta-üst-ke sim le ri ni
be lirt mek için ta ba ka kav ra mı kul la nı lır.
Bu ra da sos yal ta ba ka, bir sı nı fın par ça sı
ol mak sı zın, bel li grup la rı ta nım la mak için
kul la nı lan bir kav ram dır. Sos yal ta ba ka,
ay nı za man da sı nı fın bir par ça sı nı, bu nun
öte sin de ay nı sı nıf için de ay rı ka te go ri
olan, ama sos yal ta ba ka ol ma yan, in san
top lu luk la rı nı ta nım la mak için de kul la nı lan
bir kav ram dır.
"Tek ni ğin mü kem mel leş ti ril me si, emeğin
ve rim li li ği nin yük sel til me si ve top lumsal
zen gin li ğin art ma sı, bur ju va top lum da
sos yal eşit siz li ğin bü yü me si, var lık lı lar la
var lık sı zlar ara sın da ki me sa fe nin bü yü mesi
ne ve... iş siz li ğin art ma sı... ve emek çi kitle
le rin de vam lı da ha ge niş ta ba ka la rı nın
çok şey den yok sun kal ma sı bağ la mı için de
olur."(17) Bu ra da ki "emek çi kit le ler",
sı nıf sal bir ta nı la ma de ğil, bel li sı nıf sal
özel lik ler ta şı yan in san grup la rı ka te go ri si-

Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
dir ve alın tı da ki "da ha ge niş ta ba ka lar"da
bu ka te go ri nin fark lı ke sim le ri nin ifa de
edil me si dir.
Le nin'in, "emek çi kit le ler" ka te go ri si
için de sos yal ta ba ka la rı da aç tı ğı nı gö rürüz.
Bir ör nek;
"Bü tün ka pi ta list ül ke ler de pro le tar yanın
ya nı sı ra ve ya onun dev rim ci gö rev le rini
kav ra yan kıs mı nın ya nı sı ra... çok sa yı da
sı nıf bi linç siz-pro le ter, ya rı-pro le ter, ya rıkü
çük bur ju va emek çi halk ta ba ka lar... vardır".
"Emek çi le rin ve sö mü rü len le rin bu
ta ba ka la rı pro le tar ya nın ön cü sü ne...".
"(ve) ni ha yet her ka pi ta list ül ke de ka çınıl
maz ola rak ser ma ye ve emek ara sın da
yal pa la yan çok ge niş kü çük bur ju va ta baka
lar var dır."(18)
Sos yal ta ba ka nın, sı nı fın bir par ça sı
ola rak ta nım lan ma sın da bir ta kım te mel
me to do lo jik il ke ler var dır. Bu il ke le rin
ne ler ola bi le ce ği ni yu ka rı da be lirt tik. Şimdi
bun la rı top lu ola rak ve re lim;
a- Sos yal ta ba ka sı nı fın bir un su ru dur/
par ça sı dır:
Sı nı fın bir par ça sı/un su ru ola rak sos yal
ta ba ka, sı nıf için de ki sos yal ko num la rın
be lir len me si ni sağ lar. Böy le bir be lir le mede,
ya ni sı nıf için de ta ba ka nın be lir len mesin
de o sı nı fın sı nıf sal özell lik le ri ve kriter
le ri esas alı nır. Ne var ki sos yal ta ba kanın
ken di için de ki bö lün müş lü ğü nü, ta baka
nın alt-or ta-üst ke sim le ri ni be lir le me de
-ay nı özel lik ler ve kri ter ler kul la nıl maz.
Bu ra da ta ba ka nın alt-or ta ve üst di ye ay rılma
sı na ne den olan fark lı lık la rın de re ce si/
kap sa mı, ni tel ve ni cel özel lik le ri-esas alınır.
120
So ru na böy le bir yak la şı mın en çar pı cı
ör ne ği ni Le nin'in "Rus ya'da Ka pi ta liz min
Ge liş me si" ese rin de gör mek te yiz. Bu eserin
de Le nin, köy lü sı nı fı nı te mel ta ba ka ları
na böl müş tür. Bu böl me de te mel kri ter
ola rak köy lü le rin üre tim araç la rı na olan
iliş ki le ri ni al mış tır. Ya ni üre tim ara cı hiç
ol ma yan, bi raz olan vb. şek lin de. Böy le likle
ken di üre ti miy le ya şa yan lar dan iş gü cü nü
sa ta rak ya şa yan la ra ka dar bel li köy lü ta baka
la rı or ta ya çık mış tır. (19)
Önem li bir nok ta da, sı nı fın sos yal ta baka
la rı nı be lir le me de mes le ki özel lik le rin
kri ter ola rak alı nıp alın ma ya ca ğı dır. Sı nıf
içi ta ba ka la rın be lir len me sin de mes le ki
özel lik le rin kıs tas ola rak alın ma sı tam da
bir bur ju va de ğer len dir me olur. Çün kü bu
du rum da sos yal ta ba ka yı be lir le yen sı nıf sal
özel lik ler göz ar dı edil miş olur. Bu nun için
sı nı fın her han gi bir ta ba ka sı nı be lir le me de
esas kri ter, mes le ki özel lik ler de ğil, sı nıf sal
özel lik ler dir.
Le nin, ay dın la rın ta ba ka la rı nı araş tı rırken
bel li me to dik il ke ler den ha re ket et miştir.
O, ay dın la rı mes le ki özel lik le rin den
do la yı ta ba ka la rı na ayır ma mış tır. Le nin,
tam ter si ne ay dın la rı top lum da ki şu ve ya
bu sı nı fa olan iliş ki le ri ne gö re ta ba ka landır
mış tır. Ör ne ğin;
"Bu, bur ju va uz man la rı ol mak sı zın
im kan sız dır... Ta bii ki bu uz man la rın
ço ğun lu ğu ta ma men bur ju va dün ya gö rüşü
nün nü fu zu al tın da dır... Bur ju va zi ta rafın
dan eği ti len bu ta ba ka..."(20).
Le nin ay nı za man da dev rim ci, sos ya list,
li be ral ay dın lar dan da bah se der (21). Gö rüyo
ruz ki Le nin, ay dın la rı ta ba ka laş tı rır ken
çı kış nok ta sı ola rak, on la rın top lum sal

sı nıf lar dan han gi si ne ya kın ol duk la rı ve ya
ol ma dık la rı nı göz önün de tut mak ta dır. Bu
ya kın lık ve ya uzak lık, o ay dın ta ba ka sı nın
top lum sal ya pı laş ma da han gi güç le rin
ya nın da yer al dı ğı nı da gös ter mek te dir.
b- Sı nı fın par ça sı olan ta ba ka lar, bir birin
den ko puk de ğil dir ler:
Sı nı fın par ça sı nı oluş tu ran ta ba ka la rın
bir bi riy le iliş ki le ri nin ol ma ma sı ama ay nı
za man da top lum sal bir sı nı fı oluş tu ru yor
ol ma la rı çe liş ki li bir du rum ifa de eder.
Sos yal ta ba ka lar, sı nı fın özel lik le ri ni ta şıdık
la rı için ka çı nıl maz ola rak bel li bağ lar
için de dir ler. Aşa ğı da ki alın tı da bir sı nı fın
alt-or ta ve üst kı sım la rı nın kıs tas la rı nı ve
bir bir le riy le olan bağ la rı nın han gi te mel de
ol du ğu nu çok açık bir şe kil de gör mek te yiz.
"Alt grup-hal kın ya rı-pro le ter ve pro leter
ta ba ka la rı, or ta(grup)-fa kir kü çük mülk
sa hip le ri, üst grup-var lık lı kü çük mülk
sa hip le ri. Bu grup la rı fark lı sı nı fın un sur ları
ola rak be lir le yen eko no mik te mel özellik
le ri ni...
Alt gru bu, mülk süz halk oluş tu rur. Bu
grup, esas iti ba riy le ve ya ya rı ya rı ya iş
gü cü nün sa tı mıy la ya şar. Fa kir kü çük mülk
sa hip le ri or ta gru bu oluş tu rur lar. Çün kü
or ta köy lü, en faz la, en iyi yıll lar da an cak
ge çi mi ni sağ la ya cak du rum da dır. Bu ra da
en önem li ya şam kay na ğı, 'ba ğım sız'
(el bet te ki sa de ce gö rü nüş te ba ğım sız)
kü çük eko no mi dir(a.ç. Le nin) ve ni ha yet
var lık lı kü çük mülk sa hip le ri, üst gru bu
oluş tu rur lar. Bun lar şu ve ya bu şe kil de
önem li sa yı da de vam lı ve ya gün de lik çi
ola rak ta rım iş çi le ri ça lış tı rır lar..."(22)
c-Sos yal ta ba ka sı nı fın en bü yük un suru
dur:
121
Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
Yu ka rı da ki alın tı da da gö rül dü ğü gi bi
Le nin, köy lü lü ğü üç bü yük ta ba ka ya ayırmış
tır. Ay nı ay rım pro le tar ya ve bur ju va zi
için de ge çer li dir; pro le tar ya nın/bur ju va zinin
alt-or ta ve üst ta ba ka la rı şek lin de. Bu
sı nıf la rın baş ka ara ta ba ka la rı da var dır,
ama esas olan, alt-or ta ve üst di ye ta ba kalaş
tır ma dır.
Le nin, Rus ya'da sı nıf la rı ve on la rın
ta ba ka la rı nı, do la yı sıy la mül ki yet/üre tim
iliş ki le ri ni kap sam lı bir şe kil de araş tır mış
ve si ya si mü ca de le için bun lar dan so nuç lar
çı kart mış tır.
"Bay Bul ga kow iki cilt lik 800 say fa
ka lın lı ğın da... 'alın tı lar'la do lup ta şan bir
'araş tır ma' yaz dı. Ama hiç bir za man, ke lime
nin tam an la mıy la hiç bir za man... köylü
le rin, için de ya şa dık la rı iliş ki yi araş tırma
yı de ne me di... Bir de fa cık ol sun... köylü
le rin eko no mi ti pi, ya şa m şart la rı vs. üzeri
ne sis te ma tik bil gi ler ver me di." (23)
Bu nok ta yı bu ra da ele al ma mı zın ne deni,
alın tı nın ta ma mı göz önün de tu tu lur sa,
Le nin'in, köy lü sı nı fı nın çe şit li ta ba ka la rı
ara sın da ki fark la rın be lir til me si ne ver di ği
öne mi gös ter mek için dir.
4.2- Ka te go ri ler ve baş ka
sos yal ta ba ka lar
Top lum sal sı nıf la rın bir bi rin den fark lı lığı
ve top lu mun sı nıf la rı ay rıl mış lı ğı mül kiyet
iliş ki le rin den kay nak la nır ve ya in san ların
üre tim araç la rı kar şı sın da ki ko num la rı,
on la rın sı nıf sal ya pı la rı nı ele ve rir. Ne var
ki ka pi ta list top lum da sı nıf sal fark lı lık la r
her za man bü tün sos yal fark lı lık la rı kap samaz
ve sı nıf lar da her za man top lu mun
sos yal ya pı laş ma sı nın bü tün önem li un sur-

Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
la rı nı içer mez ler. Ya ni top lum da, üre tim
araç la rı na olan fark lı ko num dan de ğil de,
top lum sal iş bö lü mü için de ki fark lı
ko num dan kay nak la nan sos yal fark lı lık lar
var dır. Bu fark lı lı ğı; bir ta raf tan sı nıf sal
fark lı lı ğı ve di ğer ta raf tan da iş bö lü mü
için de do ğan sos yal fark lı lı ğı Le nin'den bir
an la yış la ber rak laş tı ra lım.
"Sı nıf la rın esa sa öz gü fark lı lı ğı, on la rın
top lum sal üre tim de ki ye ri ve üre tim araç ları
ile iliş ki le ri dir".
"İş (emek, ç.n.), bel li bir po li tik-eko nomik
ka te go ri de ğil dir. Bi la kis sa de ce emeğin
top lum sal for mu, eme ğin top lum sal
ya pı sı ve ya baş ka tür lü ifa de ile; in san la rın
ara la rın da ki işe ka tıl ma la rı na gö re ilişki..."(24)
Bu na gö re, alın tı nın ilk bö lü mün de
sı nıf sal fark lı lı ğın mül ki yet/üre tim iliş ki leri
ne olan ko num dan kay nak lan dı ğı nı, son
bö lü mün de de bir ta kım sos yal fark lı lık la rın
top lum sal iş bö lü mün de ki fark lı ko num lardan
kay nak lan dı ğı nı gör mek te yiz.
Bu, bir ta kım fark lı lık la rın ne ler ol du ğuna
ge lin ce: bun lar;
a- Şe hir le kır ara sın da ki sos yal fark lı lık,
b- Kol eme ğiy le ka fa eme ği ara sın da ki sosyal
fark lı lık
a-Şe hir le kır ara sın da ki sos yal fark lı lık:
Bu te mel de ki sos yal fark lı lık, son ker tede
sa na yi işiy le ta rım sal iş ara sın da ki farklı
lık tır. Sı nıf lı top lum lar da, özel lik le de ve
be lir le yi ci ola rak ka pi ta lizm de top lum sal iş
bö lü mü nün sa na yi ve ta rım di ye ay rış ma sı,
so nuç iti ba riy le şe hir ve kır di ye sos yal
kat ego ri le rin oluş ma sı na ne den ol muş tur.
"Ulus için de iş bö lü mü ön ce sa na yi ve
ti ca re tin ta rım işin den ay rıl ma sı na ve böy-
122
le lik le şe hir le kı rın ay rıl ma sı na ve her iki si
ara sın da çı kan zıt lı ğın doğ ma sı na gö tü rür."
(25)
Ne var ki şe hir le kır ara sın da ki bu ay rımın
her top lum da sos yal çı kar fark lı lı ğı na
ne den ola ca ğı söy le ne mez. Şe hir le kır arasın
da ki sos yal çı kar fark lı lı ğı, sı nıf lı toplum
lar da özel mül ki yet te me lin de söz ko nusu
dur.
"Şe hir le kır ara sın da zıt lık, sa de ce özel
mül ki yet çer çe ve sin de var ola bi lir." (26)
Özel mül ki yet/ka pi ta lizm, ay nı za manda
şe hir le kır ara sın da ki sos yal fark lı lı ğın
yı kıl ma sı nın mad di şart la rı nı da do ğu rur.
"Ta rım aşa ma sın da bü yük sa na yi... köylü
yü et ki si ne alır ve onu iş çi ya par. Kı rın
sos yal alt-üst oluş ge rek sin me si ve zıt lık ları
böy le lik le şe hir de ki ler le denk le şir.
Ve rim siz... iş let me nin ye ri ni, bi li min
bi linç li tek ni ki kul la nı mı alır. Ta rım da ki ve
ma nü fak tür de ki es ki den kal ma ai le ba ğı nın
par ça lan ma sı... ka pi ta list üre tim bi çi mi
va sı ta sıy la so nuç lan dı rı lır. Ama o (ka pi talist
üre tim bi çi mi, ç.n. ) ay nı za man da,
ye ni, da ha yük sek bir sen te zin, ta rım la
sa na yi bir li ği nin mad di ön ko şul la rı nı ya ratır"(27).
b- Kol eme ğiy le ka fa eme ği ara sın da ki
sos yal fark lı lık:
Kol (fi zi ki) ile ka fa (zih ni) iş ara sın da ki
fark lı lık da top lum sal bir iş bö lü mü dür.
Ge nel ola rak sı nıf lı top lum lar da, özel
ola rak da ka pi ta list top lum da fi zi ki ve zihni
iş ara sın da ki ay rış ma, ay nı za man da
şe hir le kır ara sın da ki ay rış ma dır.
"Mad di ve zih ni işin en bü yük bö lü nü şü
şe hir le kı rın ay rıl ma sı dır."(28)

Sı nıf lı, sö mü rü ye da ya nan top lum la rın
en ge liş mi şi ka pi ta lizm dir. Bu eko no mik
top lum for mas yo nun da sa na yi, ta rım, ti caret,
mad di ve zih ni üre tim alan la rın da iş
bö lüm le ri nin en ge liş miş ha li ni gör mek teyiz.
Eko no mik sü re cin bü tün bu alan la rında
fi zi ki ve zih ni işin bi le şim le ri fark lı dır.
Ama fi zi ki ve zih ni iş ara sın da ki fark lı lık
da be lir le yi ci ro lü oy na yan, sö mü rü/mül kiyet
iliş ki le ri dir. Ka pi ta lizm de bu ay rım
bi linç li ola rak ya pı lır. Ör ne ğin, öy le iş ler
olur ki, bu iş le ri yap mak için in san lar, da ha
zi ya de fi zi ki iş ya pan lar, da ha zi ya de zih ni
iş ya pan lar di ye ay rış tı rı lır.
5. Sı nıf
Ge nel an lam da ifa de ede cek olur sak,
top lu mun sos yal ya pı sı nın un sur la rı in san
grup la rın dan olu şur. Bun la rın ka rak te ri ne
ve top lu mun sos yal ya pı sın da ki yer le ri ne
yu ka rı da de ğin dik. Gör dük ki her bir grup,
fark lı an lam ve ka rak ter ta şı mak ta dır. Sı nıf
da bir grup tur. Ama sı nıf, bu grup lar için de
en kül tü rel, en yay gın ola nı ve top lum da ki
sos yal ko nu mun dan do la yı da en an lam lı
ola nı dır.
Mark sist sos yo lo ji, sı nıf fark lı lı ğı nı toplum
da en te mel fark lı lık ola rak gö rür.
Bu nun için top lu mun ya pı sın da (ta bii sı nıflı
top lu mun) sı nıf, en te mel sos yal un surdur.
Mark sist sos ya lo ji, sı nıf la rı sa de ce ve
ka tık sız eko no mik ol gu ola rak gör mez.
Mark sizm, sı nıf la ra ve sı nıf fark lı lık la rı na
kap sam lı yak la şır. Bü yük in san grup la rı
ola rak sı nıf la rı çok yön lü in ce ler; on la rın
sos yal, po li tik, eko no mik vs. alan lar da
an la mı nı açık lar.
123
Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
Mark sizm, bel li bir in san yı ğı nı nı sı nıf
ya pan bü tün çok yön lü özel lik le ri tes pit
eder. Ama bun la rı sa de ce say mak la, tes pit
et mek le ye tin mez. Mark sizm, bel li bir
in san top lu lu ğu nu sı nıf ya pan özel lik le ri
tes pit eder ken bun lar dan en önem li si ni,
be lir le yi ci ola nı nı ön pla na çı kar tır, ta nımla
ma sı nın mer ke zi ne kor. Baş ta raf ta da
be lir til di ği gi bi, bel li bir in san top lu lu ğu nu
bel li bir sı nıf ya pan en önem li özel lik ve ya
en önem li sı nıf sal fark lı lık, in san la rın üretim
iliş ki le rin de al dık la rı ko num dan kaynak
la nır.
Ka pi tal'de sı nıf la rın be lir le yi ci özel li ğinin
ne ola bi le ce ği so ru su na, bu ko nu yu ele
alan bö lüm ta mam lan ma dı ğı için Marks
ta ra fın dan ce vap ve ril me miş tir. Ama so ru
ola rak so rul muş tur.
"Sı nıf ne yi oluş tu rur? Bu, ken di li ğinden,
di ğer so ru nun ce va bın dan çı kar tı lır.
Bü yük top lum sal sı nıf la rın (bi rer un su ru)
ola rak üc ret li iş çi ler, ka pi ta list mülk sa hiple
ri ne ya pı yor lar?" (29)
Marks, En gels ve Le nin'in bir çok ya zıla
rın da bu so ru nun ce va bı bu lu nur. Ama
sı nıf ol gu su nun bü tün yön le riy le ta nım lanma
sı nı Le nin yap mış tır. Le nin'e çı kış nokta
sı oluş tu ran, Marks ve En gels'in bu ko nuda
ki tez le ri dir.
So ru nun tek ya nı nı ele alan bir kaç
ör nek:
"Ye ni ger çek ler... şim di ye ka dar ki
bü tün ta ri hin sı nıf mü ca de le le ri ta ri hi ol duğu
nu gös ter me ye zor la dı... Top lu mun birbir
le riy le mü ca de le eden bu sı nıf la rı her
se fe rin de... çağ la rı nın eko no mik(a.ç.
En gels) iliş ki le ri nin ürün le ri dir ler" (30).

Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
"Ya şam tarz la rı nı, çı kar la rı nı di ğer
sı nıf lar dan ayı ran eko no mik şart lar da ya şayan
ve di ğer sı nıf la ra kar şı düş man ta vır da
alan mil yon lar ca ai le bir sı nı fı oluş turur."(31)
Bu ra da sı nı fın kap sam lı bir ta nım lanma
sın dan zi ya de, bel li/be lir le yi ci özel lik leri
nin ve ril di ği ni gör mek te yiz.
Le nin, Marks ve En gels'in yu ka rı da ki
ve di ğer bir çok, bu ko nu yu içe ren tez le ri ne
da ya na rak sı nı fı, aşa ğı da ki şe kil de kapsam
lı ola rak ta nım la mış tır:
"Top lum sal üre ti min ta ri hi- be lir len miş
bir sis tem de ki yer le ri ne, üre tim araç la rı yla
olan (bü yük oran da ka nun lar la sap tan mış
ve for mü le edil miş) iliş ki le ri ne, eme ğin
top lum sal ör güt len me sin de ki rol le ri ne ve
do la yı sıy la top lum sal zen gin lik te ki pay ları
nın bü yük lü ğü ne ve el de ediş tar zı na gö re
bir bir le rin den ay rı lan bü yük in san grup la rı
sı nıf ola rak ta nım la nır. Sı nıf lar, top lum sal
eko no mi nin bel li bir sis te min de ki yer le rinin
fark lı lı ğın dan do la yı, bi ri nin di ğe ri nin
eme ği ne el ko ya bil di ği in san grup la rıdır"(32).
Bu ta nım la may la Le nin'in, Marks'tan
kay nak la nan çok önem li bir te zi ge liş tir diği
ni de gör mek te yiz.Bu tez; sı nıf la rın var lığı
nın, bel li ta ri hi şart la ra bağ lı ol du ğu, bu
ta ri hi şart la rın da üre ti min ge liş me aşa mala
rın dan baş ka bir şey ol ma dı ğı dır.
Bu na gö re; bir ül ke de üre ti min ka rak teri,
ge liş me se vi ye si, bu na bağ lı ola rak üreti
ci güç le rin ge liş me se vi ye si so mut du rumun
so mut tah li li te me lin de araş tı rı la rak
tes pit edil mez se, o ül ke de han gi ka rak ter de
sı nıf la rın ol du ğu nun doğ ru tes pi ti te sa dü fi
olur.
124
Marks'ın şu an la yı şı çok önem li dir:
"Ya şam la rı nın top lum sal üre ti min de
in san lar ira de le rin den ba ğım sız ola rak belli,
zo run lu iliş ki le re, üre tim iliş ki le ri ne
gi rer ler, ki bu iliş ki ler, on la rın, mad di üreti
ci güç le rin bel li ge liş me aşa ma sı na te kabül
eder ler. Bu üre tim iliş ki le ri nin bü tü nü
top lu mun eko no mik ya pı sı nı oluş turur"(33).
Di ğer bir de yiş le; An ta go nist sı nıf lı toplum
lar da, özel lik le de bu tür top lum la rın
en so nun cu su olan ka pi ta lizm de üre ti ci
güç le rin bi le şi min de esas rol oy na yan, teknik
ge liş me/tek nik ya pı dır. Bu, me se le nin
bir yö nü. Me se le nin di ğer yö nü de, ka pi talist
top lum da bü tün sos yal ya pı nın te me li
eko no mik ya pı dır. Bu iki yön, üre ti ci güçle
rin ya pı sı ve üre tim iliş ki le ri nin ya pı sı
bi rbi riy le kop maz iliş ki için de dir ler. Bu,
bir bi ri ni dış la yan de ğil, bir bi ri ni ta mam layan,
bel li bir bü tün lü ğü oluş tu ran bir iliş kidir.
Bu iliş ki ler bü tü nü, bel li bir üre tim
bi çi mi ni, do la yı sıy la top lu mun tek ni kieko
no mik ya pı sı nı ele ve rir.
Yu ka rı da ki alın tı yı de vam et ti rir sek,
üçün cü bir ya pı nın söz ko nu su ol du ğu nu
gö rü rüz. Bu, top lu mun sos yal ya pı sı dır.
Top lu mun sos yal ya pı sı, di ğer ya pı lar üzerin
de yük se lir, di ğer ya pı lar ta ra fın dan
be lir le nir. Bu ya pı la rın bir bir le ri ni et ki leme
le ri ni, ta mam la ma la rı nı ve bel li bir
bü tün oluş tur ma la rı nı, sı nıf lı top lum la rı ele
ala rak gös ter me ye ça lı şa lım.
Fe oda lizm de:
Fe oda lizm de üre ti ci güç le rin bi le şi mi ni
oluş tu ran tek nik ya pı ge ri dir. Sö mü rü ve
do la yı sıy la top lum sal iliş ki ler, doğ ru dan
ve ya be lir le yi ci ola rak ta rım da söz ko nu su-

dur. Bu na gö re; fe oda lizm de ta rım, ha kim
üre tim ala nı dır. Bu alan da ki üre tim iliş ki leri
bi ze ha kim sı nıf ola rak top rak sa hip le ri ni
(fe odal le ri), ezi len, sö mü rü len sı nıf ola rak
da köy lü lü ğü ve rir. Bu her iki ya pı (tek nik
ve eko no mik) üze rin de fe odal top lum sal
ya pı sı yük se lir.
Ka pi ta lizm de:
Ka pi ta lizm de ağır lı ğın en düst ri ye kaydı
ğı nı gör mek te yiz. Ya ni ka pi ta lizm de üreti
ci güç le ri ka rak te ri ze eden sa na yi dir ve
sa na yi de, ge liş me si ül ke den ül ke ye ne
den li fark lı olur sa ol sun, ni ha ye tin de tek niğin
ge liş me si nin bir so nu cu dur. Bu te mel de
var olan üre ti ci güç ler, eko no mik ya pı da
(üre tim iliş ki le rin de) sı nıf sal ifa de si ni prole
tar ya ve bur ju va zi de bu lur. Ka pi ta list
top lu mun sos yal ya pı sı da bu her iki ya pının
ka rak te ri ne, ge liş me se vi ye si ne gö refark
lı ül ke ler de ni cel fark lı özel lik ler göster
se de-be lir le nir.
Di ğer bir de yiş le; top lum sal sı nıf lar,
on la rın ka rak te ri ve top lum sal ya pı da ki
ko num ve rol le ri, top lum sal üre ti min üre tici
güç le ri nin, mül ki yet/üre tim iliş ki le ri nin
ka rak ter ve ge liş me se vi ye le rin den fark lı
ola rak ele alı na maz. Bu nun için üre tim de
ma ki na lı üre ti min, üc ret li iş çi li ğin, pa zar
için üre ti min esas ol du ğu yer de ka pi ta list
üre tim bi çi mi nin ha ki mi ye ti söz ko nu su dur.
Ye ri gel miş ken bu ra da te mel sı nıf sal
fark lı lık la rın ya nı sı ra, bu te mel sı nıf sal
fark lı lık tan kay nak la nan sı nıf sal fark lı lıkla
rın do ğuş la rı na, ge liş me le ri ne ve gös terdik
le ri özel lik le re de de ği ne lim.
Te mel sı nıf sal fark lı lık tan kay nak la nan,
ama ken di ne has özel lik ler ar ze den bu
fark lı lık lar, in san la rın bir sı nı fa ait li ği ni
125
Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
tam ola rak be lir le ye mez. Bir ör nek; ka pi talizm
de bir iş çi nin be lir le yi ci sı nıf sal özel liği
ne dir so ru su na ve ri len ge nel ge çer li
ce vap şöy le dir:
-Üre tim araç la rı iş çi nin elin den alın mıştır,
onun mül ki ye tin de de ğil dir.
-İş çi, üre tim sü re ci nin yö ne ti min den
ko par tıl mış tır, bu alan da söz sa hi bi de ğildir.
-İş çi, ken di si ta ra fın dan üre ti len ürü nün,
top lum sal zen gin li ğin an cak çok cü zi bir
kıs mı nı ala bi lir. Bu, ona, sö zü mo na eme ğinin
kar şı lı ğı ola rak ve ri lir.
-İş çi, bu özel lik le rin den do la yı bel li
şart lar da ya şar, bel li bir eği tim ve kül tür
se vi ye si ne sa hip olur. Bu, bel li eği tim ve
kül tür se vi ye si ge nel lik le ye ter siz dir,
dü şük tür.
Bü tün bu özel lik le rin den do la yı ka pi talizm
de iş çi, bel li bir psi ko lo ji ye sa hip tir.
Dik kat eder sek, bu özel lik ler den ilk ikisi
be lir le yi ci sı nıf sal özel lik ken, son üçü,
ilk iki özel lik ten kay nak la nan sı nıf sal özellik
ler dir. Bu son üç ve be lirt me di ği miz
da ha bir di zi özel lik ler, be lir le yi ci sı nıf sal
özel lik ler le uyum için de ola bi le cek le ri
gi bi, uyum için de ol ma ya bi lir ler de. Bu
özel lik le ri, iş çi nin te mel sı nıf sal özel li ğinden
kay nak la nan, ama iş çi nin sı nıf sal
ka rak te ri ni be lir le me de te mel ol ma yan
yu ka rı da ki ve ben ze ri özel lik le ri na sıl
gö re bi li riz? Bu özel lik le ri iş çi nin bü tün
ya şam şart la rın da gö re bi li riz; otur du ğu ev,
gi yin di ği el bi se, ge nel lik le sa tın ala bil di ği
gı da mad de le ri, kül tü rel ge liş me si, eği tim
se vi ye si, bi linç li lik du ru mu, top lum sal tavrı,
top lum sal fa ali ye ti, ya şam alış kan lık la rı

Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
vb. bü tün bu özel lik le ri bel li nok ta lar da
to par la ya bi li riz:
a- Top lum da ki sos yal ve po li tik rol.
b- Kül tür, eği tim se vi ye si; ide olo ji, dünya
gö rü şü, bi linç li lik du ru mu.
c- Ya şam tar zı.
Bü tün bu nok ta lar, bu nok ta la ra ha iz
olan in sa nı bel li bir top lum sal psi ko lo ji ye
so kar. Ama bir in san, ge nel lik le iş çi semtin
de otur du ğu, kül tü rü, eği ti mi dü şük
ol du ğu için ilk ba kış ta, de ney sel ola rak iş çi
ilan edi le bi lir mi? El bet te ha yır. Ama ül kemiz
de kü çük bur ju va dev rim ci li ği, iş çi
so ru nun da ol ma sa da, köy lü lük so ru nun da
ay nı man tık tan, am pi rik göz lem ler den
ha re ket et miş tir. Bu an la yı şı ör nek le me den
ön ce, be lir le yi ci ve be lir le yi ci ol ma yan
sı nıf özel lik le ri nin bir bir le ri ile kar şı lık lı
iliş ki le ri nin na sıl ol du ğu na ba ka lım.
Bi rin ci du rum da:
Be lir le yi ci ol ma yan sı nıf özel lik le ri her
za man, be lir le yi ci olan sı nıf özel lik le ri nin
doğ ru dan bir so nu cu de ğil dir. Be lir le yi ci
ol ma yan sı nıf özel lik le ri nin ge liş me sin de
be lir le yi ci olan özel lik le rin ya nı sı ra bir di zi
ob jek tif ve sub jek tif du rum lar, be lir le yi ci
ol ma yan sı nıf özel lik le ri nin doğ ma la rın da
ve ge liş me le rin de önem li rol ler oy nar lar.
Bir ör nek: Ka pi ta list üre tim bi çi mi doğ duğun
da iş çi sı nı fı nın dün ya gö rü şü, ide olo jisi,
onun bu te mel de bi linç len me si he nüz
gün dem de yok tu. Bu nun so nu cu ola rak
top lum da, iş çi sı nı fı nın bir un su ru olan
iş çi, bi linç li iş çi de ğil di. Bu gün de sı nıf-bilinç
siz iş çi den bah se der ken söz ko nu su bu
sı nı fın be lir le yi ci özel lik le riy le, be lir le yi ci
ol ma yan özel lik le ri nin bir bir le ri ni et ki leme
le ri nin, bir bir le riy le olan iliş ki le ri nin
126
so nuç la rın dan bah set mi yor mu yuz? Yu karı
da ki b nok ta sı na te ka bül eden bu du rum,
iş çi nin bu nok ta da be lir le yi ci sı nıf sal özellik
le ri ne rağ men bir di zi ob jek tif ve subjek
tif ne den ler den do la yı ken di dün ya
gö rü şü nü, za man la, sü reç için de, sı nıf
mü ca de le siy le kav ra ya bi le ce ği ni gös termek
te dir.
Bir ör nek da ha: Sı nı fın ka rak te ri ni
be lir le yen te mel özel lik ler le, te mel ol mayan
özel lik ler, ge nel ola rak bir bir le ri ni
ta mam lar lar ve bu nun so nu cu ola rak, ör neğin
iş çi sı nı fı nın bü yük bir ke si mi şu ve ya
bu şe kil de ben zer tarz da ya şar lar, ay nı
pa ra lel lik te bi linç len me, kül tür ve eği tim
se vi ye si ne, an la yı şı na sa hip olur lar. Ama
sı nı fın bel li bir ke si mi, sı nı fın te mel özel liği
ne rağ men fark lı ola rak şe kil le ne bi lir.
İş çi sı nı fı nın bu ke si mi bi linç len me açı sından
bur ju va zi nin, ge ri ci güç le rin et ki sin de
ka lan ke sim dir ve bu bi linç le riy le iş çi sı nıfı
nın bu ke si mi ni, bur ju va zi den ve ge ri ci
güç ler den ayırt ede me yiz.
De mek ki, sı nı fı ka rak te ri ze eden be lirle
yi ci sı nıf sal özel lik ler, ob jek tif ol ma sı na
ve sı nı fın her bir üye si için ge çer li ol ma sına
rağ men, sı nıf sal ka rak te ri be lir le me de
te mel ol ma yan özel lik ler, yi ne ob jek tif ve
sub jek tif şart lar dan do la yı sı nı fın her bir
üye si için ge nel ge çer li lik, be lir le yi ci lik
ar zet mez ler. Di ğer bir de yiş le; iki iş çi yi
göz önün de tu ta lım. Bun la rı iş çi ya pan,
sı nı fı be lir le yen te mel özel lik ler ay nı dır.
Ama bun lar, gün lük ha yat ta sü rek li gör düğü
müz gi bi fark lı sı nıf sal ta vır lar ala bi lirler.
Bun lar dan bi rin ci si pe kâ la sı nıf bi linç li
bir pro le ter olur ve ken di sı nı fı nın mü ca de-

le sin de yer alır ken, ikin ci si bur ju va zi nin
ya nın da yer ala bi lir.
Bu na gö re, sı nıf sal ka rak te ri be lir le meyen
sı nıf sal özel lik ler, sı nıf sal ka rak te ri
be lir le yen sı nıf sal özel lik ler kar şı sın da nispe
ten ba ğım sız dır lar so nu cu na va rı rız. Bu
nok ta bi zim açı mız dan ol duk ça önem li dir.
Na sıl ki iş çi sı nı fı nı, sı nıf ola rak be lir leyen
te mel özel lik ler ve te mel ol ma yan
özel lik ler var sa, ay nen bur ju va zi, fe odal ler
ve köy lü lük için de, on la rı sı nıf ola rak
be lir le yen te mel ve te mel ol ma yan özel likler
var dır. Geç miş te kü çük bur ju va dev rimci
li ği nin an la ma dı ğı/kav ra ma dı ğı nok ta lardan
bi ri si de bu dur. Bu gün Tür ki ye'de
fe odal, ya rı-fe odal ve ya top rak ağa la rı di ye
ta nım la nan un sur la rın, fe odal sı nı fın be lirle
yi ci te mel özel lik le ri ni ta ma men ve ya da
ağır lık ta yan sıt tık la rı nı hiç kim se söy le yemez.
Bun dan do la yı dır ki, ya rı-fe odal likten,
yoz la şan fe odal ler den bah se di li yor.
Aşa ğı da ve ay rı ca baş ka ya zı lar da ele alaca
ğı mız gi bi bu un sur lar, ka pi ta list üre tim/
mül ki yet iliş ki le ri için de dir ler. Di ğer bir
de yiş le; bun lar bi rer ta rım ka pi ta lis ti/bur juva
zi si, bur ju va laş mış mülk sa hip le ri ol mala
rı na rağ men, bir ta kım ge le nek ve gö renek
ler le, ay nı za man da kü çüm se ye me ye ceği
miz fe odal iliş ki ler le köy lü le ri bas kı
al tın da tu tu yor lar ve sö mü rü yor lar. Bu ra da
açık olan şu: Bu un sur lar bur ju va zi nin/
ka pi ta lis tin te mel sı nıf özel lik le ri ne sa hip
ol ma la rı na rağ men, on la rın bu te mel sı nıf
özel lik le ri, te mel ol ma yan sı nıf özel lik leriy
le ters lik için de dir. Bu ra da te mel ol mayan
özel lik şu dur: On lar bur ju va zi ye öz gü
ol ma yan bir ta kım iliş ki le ri, çı kar sağ la dıkla
rı için de vam et ti ri yor lar, bu iliş ki ler le
127
Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
bü tün le şi yor lar. Hal böy le olun ca am pi rik
bir göz lem le bu un sur la rın fe odal ol du ğu nu
söy le me mek için hiç bir ne den yok tur.
De mek ki bir ta kım ob jek tif ve sub jek tif
şart lar, sı nıf sal ka rak te ri be lir le me yen özellik
ler, bir kı sım ta rım/kır bur ju va zi si ni/
ka pi ta lis ti ni, bur ju va laş mış mülk sa hip le rini
fe odal, ya rı-fe odal, top rak ağa sı ola rak
de ğer len dir me ye yet mek te dir!
Ay nı an la yış köy lü lük, özel lik le de
yı kıl ma sı amaç la nan "top rak ağa lı ğı ekono
mi si"nin (TDKP) ha kim ol du ğu yer lerde
ki köy lü lük/köy lü ler için de ge çer li dir.
Bu ra lar da da köy lü lük ka pi ta list üre tim/
mül ki yet iliş ki le ri te me lin de çö zül müş tür,
kat man la rı na ay rış mış tır. Bu ra lar da da kır
pro le ter le ri ve yok sul köy lü ler ge nel ola rak
üre tim araç la rın dan yok sun dur lar. (Ge nel
ola rak di yo ruz, çün kü kır pro le tar ya sıy la
kır yok sul la rı ara sın da bel li fark lı lık lar vardır).
On la rın sı nıf sal ka rak te ri ni be lir le yen
te mel eko no mik özel lik bu dur. Ama bu na
rağ men bu köy lü le rin bel li bir ke si mi, kendi
le ri ni sı nıf ola rak ka rak te ri ze eden te mel
özel lik le rin dı şın da, te mel ol ma yan özellik
ler ta şı yor lar sa bu, on la rın serf ve ya
ya rı-serf ol duk la rı an la mı na as la gel mez.
Her iki du rum da ge rek "top rak ağa la rı"
nda ve ge rek se de köy lü ler de, on la rın sı nıfsal
ka rak ter le ri ni be lir le me de te mel ol mayan
özel lik ler, kü çük bur ju va dev rim ci li ği
ta ra fın dan bu güç le rin sı nıf sal ka rak te ri ni
be lir le me de te mel özel lik ler ola rak ele
alın mış tır.
İkin ci du rum da:
Sö mü rü ye da ya nan top lum lar da te mel,
bir bi ri ne an ta go nist olan sı nıf lar var dır ve
bun la rın te mel sı nıf sal özel lik le ri üre tim

Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
araç la rıy la iliş ki le rin den kay nak la nır. Bunlar,
yu ka rı da da bah set ti ği miz ge nel doğ rular
dır. Bu ge nel du ru mun ka çı nıl maz bir
so nu cu olan di ğer ge nel bir du rum da,
ha kim sı nı fın-so mut ta da ka pi ta list sı nı fın
-eko no mik ger çek li ği, eko no mik iliş ki le ri
ken di sı nı fı nın çı kar la rı doğ rul tu sun da olan
hu ku ki form lar la, ka nun lar la tes pit et me si,
ha ya ta ge çir me si dir. Ya ni ka pi ta list üre tim
iliş ki le ri/bi çi mi, ken di ne öz gü üst ya pı yı
ge liş ti rir. Bu nun ak si ola maz. Bu ol gu nun
di ğer an la mı da şu dur: Bur ju va zi, ken di
sı nıf sal çı kar la rı doğ rul tu sun da dev le ti
şe kil len di ri yor sa, ka nun lar çı kar tı yor sa,
eği tim ku rum la rı ku ru yor sa vb. bun la rı
ken di sı nı fı nın sı nıf sal ka rak te ri ni be lir leyen
özel lik le ri nin, ya ni üre tim araç la rı na
sa hip olu şu nun bir so nu cu ola rak ya pı yor,
yok sa sı nıf sal ka rak te ri ni be lir le me yen
sı nıf sal özel lik le rin den ha re ket ede rek
de ğil. Hal böy le olun ca "ya rı-fe odal", "burju
va-fe odal" Tür ki ye top lu mun da, top lumun
üst ya pı ku rum la rın da, ka nun lar da,
hu kuk ta, eği tim de, dev let te vs. bir ta kım
fe odal özel lik le rin ol ma sı ge rek mez mi?!
Bu özel lik le rin ne ler ola bi le ce ği ni bil mi yoruz!
Bu nok ta la rı to par lar sak;
a- Te mel ol ma yan sı nıf sal fark lar, do ğuş
ve ge liş me le ri açı sın dan her za man te mel
sı nıf sal fark lı lık lar la ay nı pa ra lel de ol maya
bi lir ler, ya ni bel li fark lı lık lar gös te re bilir
ler.
b- Bu fark lı lık la rın so nu cu ola rak yu karı
da sı ra la dı ğı mız be lir le yi ci ol ma yan özellik
ler(ya şam tar zın da ki, kül tür de ki, bi linçlen
me de ki, eği tim de ki vs.) bir sı nı fın
ka rak te ri ni be lir le me de esas ola maz lar.
128
Tür ki ye top lu mu nun ka rak te ri a şık kı
te me lin de yo rum la na bi lir, b şık kı te me linde
de ğil.
Le nin'in sı nıf ta nım la ma sı nı ta nı yan,
bu nun öte sin de kav ra yan bi ri si için bu nokta
nın açık ol ma sı ge re kir. Açık ol ma sı
ge re kir, çün kü Le nin, sı nı fı ta nım lar ken
yu ka rı da ki b şık kı nı, ya ni be lir le yi ci ol mayan
fark la rı/özel lik le ri ta nım la ma dı şı bı raka
rak, esa sa öz gü, te mel zo run lu özel likler
den ha re ket et miş tir.
Bir sı nı fın ka rak te ri ni be lir le yen te mel
fark lı lık lar/özel lik ler, te mel ol ma yan farklı
lık lar/özel lik ler bir bü tü nün iki yü zü şeklin
de de gö rü le bi lir. Bun lar dan iç/esas yü zü
oluş tu ran, te mel/ka rak te ris tik özel lik ler/
fark lı lık lar dır. Her iki yüz, kap sam lı bü tünlü
ğü ile (eko no mik, po li tik, ide olo jik vs.)
top lum sal sı nıf la rın tüm yön le riy le be lirlen
me si ni sağ lar.
Sa de ce bu da de ğil. Mark sizm, te mel
sı nıf fark lı lık la rı nı da tah lil eder. Le nin
şöy le di yor:
"Sı nıf la rın be lir le yi ci fark lı lık özel li ği,
top lum sal üre tim de ki yer le ri ve do la yı sıy la
üre tim araç la rıy la iliş ki le ri dir. Top lum sal
üre tim araç la rı nın bu ve ya şu kıs mı na el
ko nul ma sı ve özel ik ti sat ta, sa tış için ürün
ik ti sa dın da kul la nıl ma sı, mo dern top lu mun
bir sı nı fıy la (bur ju va zi) üre tim araç la rı na
sa hip ol ma yan ve iş gü cü nü sa tan pro le tarya
ara sın da ki esas fark tır."(34)
"...Eme ğin top lum sal ör güt len me sin deki
rol le ri ne ve do la yı sıy la ta sar ruf la rın da
olan top lum sal zen gin lik te ki pay la rı nın
bü yük lü ğü ne ve el de edi liş tar zı na gö re
bir bi rin den ay rı lan bü yük in san grup la rı,
sı nıf ola rak ta nım la nır. Sı nıf lar, top lum sal

eko no mi nin bel li bir sis te min de ki yer le rinin
fark lı lı ğın dan do la yı, bi ri nin di ğe ri nin
eme ği ne el ko ya bil di ği in san grup la rıdır."(35)
Ba zı bö lüm le ri ni bir da ha ak tar dı ğı mız
bu iki alın tı da be lir le yi ci olan bir ta kım
nok ta lar gör mek te yiz. Bun lar;
a- Sı nı fın üre tim ara cı ile iliş ki si/mül kiyet
so ru nu; üre tim araç la rı nın bur ju va zi nin
mül ki ye tin de ol ma sı, pro le tar ya nın bu
mül ki ye te sa hip ol ma ma sı.
b- Üre tim sü re cin de in san lar ara sın da ki
iliş ki ler; sı nıf la rın(bur ju va zi ve pro le tar ya)
top lum sal üre tim de ki yer le ri ve ya top lumsal
eme ğe ka tı lım la rı.
c-İn san lar ara sın da da ğı tım sü re cin de
gün de me ge len iliş ki ler.
Bü tün bu özel lik le ri yu ka rı da ki alın tı da
gör mek te yiz. De mek olu yor ki mark sizm,
sı nıf lar ara sın da ki be lir le yi ci fark lı lık
özel li ği ni sa de ce be lirt mi yor, bi la kis bu nu
açı yor ve üç özel lik ten en be lir le yi ci ola nının
a şık kı ol du ğu nu be lir ti yor.
"Sı nıf la rı yok et mek, bü tün va tan daş ları,
bü tün top lu mun üre tim araç la rı na (kar şı)
eşit iliş ki ye ge tir mek de mek tir, bü tün
va tan daş la rın top lum sal top rak ta, top lumsal
fab ri ka da vs. top lum sal üre tim araç larıy
la eşit (aç. Le nin) ça lış ma im kan la rı na
sa hip kı lın ma la rı de mek tir."(36)
"Sı nıf la rın ta ma men kal dı rıl ma sı için
sa de ce sö mü rü cü le rin, çift lik sa hip le ri nin
ve ka pi ta list le rin dev ril me si, sa de ce on ların
mül ki ye ti nin yok edil me si yet mez.
Bun dan baş ka üre tim araç la rı üze rin de ki
her (aç. Le nin) özel mül ki yet yok edil me lidir."(37)
129
Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
Bu an la yış tan ha re ket le kav ran ma sı
ge re ken şu dur: Top lu mu, sı nıf la rı bö len
ve ya böl me yen, üre tim araç la rıy la olan
iliş ki dir. Bu iliş ki so nu cu, in san lar üre tim
araç la rı na top lum sal mül ki yet ola rak ba kıyor
lar sa, ya ni üre tim araç la rı top lu mun
mül ki ye tin dey se, ora da top lum sal-an ta gonist
sı nıf lar yok tur. Ama üre tim araç la rı
bel li bir sı nı fın mül ki ye tin dey se ve di ğer
sı nıf bu mül ki yet ten yok sun sa, bu top lumda
an ta go nist sı nıf lar var dır. Bu sı nıf lı
ya pı nın or ta dan kal dı rıl ma sı için yok edilme
si, kal dı rıl ma sı ge re ken, üre tim araç la rı
üze rin de ki özel mül ki yet tir. Bu na gö re;
üre tim araç la rıy la iliş ki, top lu mun sı nıf la ra
bö lün me si nin de te me li dir ve top lum sal
sı nıf la rı be lir le me de en önem li kri ter dir.
Bu nun ne den baş ka tür lü ola ma ya ca ğı nı
bir ör nek le mey le gös te re bi li riz. Sı nıf lar
ara sın da ki te mel fark lı lık için, üre tim araçla
rıy la olan iliş ki yi de ğil, bö lü şüm de ki ilişki
yi esas ala lım. Bu du rum da so nuç la
ne de ni bir bi ri ne ka rış tır mış, yer le ri ni
de ğiş tir miş olu ruz. Çün kü bö lü şüm de ki
fark lı lık, üre tim araç la rıy la olan iliş ki den
kay nak la nır. Bu ra da üre tim araç la rıy la olan
iliş ki ne de ni, bö lü şüm de bu nun so nu cu nu
ele ve rir. Fa kat bu, bö lü şüm de ki fark lı lı ğın
sı nıf lar ara sın da ki te mel fark lı lık özel li ği
ol ma dı ğı an la mı na gel mez. Bu da te mel bir
özel lik tir; ama üre tim araç la rıy la olan mülki
yet iliş ki le rin den, bu en önem li özel likten
kay nak la nan bir özel lik. Bu nun la il gi li
ola rak Le nin şöy le der:
"Fark lı top lum sal şart la ra öz gü esas
özel li ği ni, on la rın ge lir le ri nin kay na ğın da
ara mak, ilk sı ra ya da ğı tım iliş ki le ri ni ge tir-

Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
mek de mek tir ki, da ğı tım iliş ki le ri, ger çekte
üre tim iliş ki le ri nin so nu cu dur" (38).
Son ola rak bir de mes lek (ya pı lan iş
cin si) ile sı nıf sal ka rak ter ara sın da ki ba ğa
ba ka lım.
Le nin şöy le di yor:
"Mes lek fark la rı nı sı nıf fark la rıy la birbi
ri ne ka rış tır mak; top lum sal üre ti min
bü tün sis te min de sı nıf la rın fark lı ko nu mu
ile ya şam du rum la rın da ki fark la rı bir bi ri ne
ka rış tır mak! Bu, mo da olan 'eleş ti ri nin'
mut lak bi lim sel il ke siz li ği ni ve onun, 'sı nıf'
kav ra mı nın kö kü nü ka zı mak, sı nıf mü cade
le si dü şün ce si ni yok et mek için pra tik
eği li mi ne ka dar açık ola rak göz ler önü ne
se ri yor!
Ta rım iş çi si gün de 50 ko pek, gün de lik çi
ça lış tı ran be ce rik li köy lü cük gün de bir ruble,
baş kent te ki fab ri ka işç i si gün de 2 rub le,
taş ra da ki kü çük bir atöl ye sa hi bi gün de 1,5
rub le ka za nı yor. Bu fark lı 'ta ba ka la rın'
tem sil ci le ri nin han gi sı nıf la ra ait ol duk la rını
ve bu 'ta ba ka la rın' ale ni ak ti vi te le ri nin
han gi yön de ge liş mek zo run da ol du ğu nu
bi raz cık sı nıf bi linç li her iş çi hiç bir zah mete
ge rek sin mek si zin kav rar.
Bu na kar şın, üni ver si te bi li mi nin ve ya
mo dern 'eleş ti ri ci le rin' bir tem sil ci si için bu
öy le yük sek bir hik met tir ki, on lar bu nu
kav ra ya cak du rum da de ğil dir ler" (39).
Le nin, bu ra da sap la-sa ma nın bir bi ri ne
ka rış tı rıl ma sı nın sı nıf mü ca de le si açı sın dan
han gi so nuç la rı do ğu ra ca ğı nı çok açık bir
şe kil de koy mak ta dır.
Şüp he siz ki ka pi ta list top lum da –da ha
doğ ru su sı nıf lı top lum lar da– top lu mun sosyal
ya pı sıy la bu ya pı için de var olan mesle
ki ya pı lar bir bir le rin den ko puk de ğil dir-
130
ler. Ama on la rın bir bir le rin den ko puk
ol ma ma la rı, bi ri si araş tı rı lır ken di ğe ri nin
de araş tı rı lı yor ol ma sı, her iki si nin ay nı
ka ba ko na ca ğı an la mı na as la gel mez.
Ör ne ğin, ba zı mes lek ler var dır ki, bun la rı
hem iş çi ler hem de kü çük bur ju va lar ve ya
kü çük üre ti ci ler ic ra ede bi lir ler. Ma ran gozluk,
de mir ci lik, ter zi ci lik, tor na cı lık, ayakka
bı cı lık vs. bun la ra sa de ce bi rer ör nek tir.
İş çi, bu mes lek ler de üre tim araç la rın dan
yok sun ola rak ça lı şır. Ama kü çük üre ti ci,
üre tim araç la rı na sa hip ol du ğu için, bu
mes lek ler de za na at çı/kü çük bur ju va (küçük
me ta üre ti ci si) ola rak ça lı şır. Sa de ce
bu ba sit ger çek, mes lek cins le ri nin sı nıf sal
fark lı lı ğı açık lar ken çı kış nok ta sı ola rak
alı na ma ya ca ğı nı gös ter mek için ye ter li dir.
Bu bö lüm de ele al dı ğı mız ve baş ka benze
ri ko nu lar üze ri ne ül ke miz dev rim ci
ha re ke tin de kap sam lı ve ya bir de re ce ye
ka dar dik ka te de ğer ça lış ma la rın ol ma ma sı
çok bü yük bir ek sik lik tir. Bu ça lış ma lar,
zi hin jim nas ti ğin den öte, Le nin'in üze rin de
dur du ğu gi bi, sı nıf mü ca de le si açı sın dan
ka çı nıl maz dır. Uma rız ki, ile ri de ki dö nemler
de bu ko nu lar üze ri ne de so mut du rumun
so mut tah li li te me lin de yük se len araştır
ma lar ya pı lır.

KAY NAK LAR
1) Le nin; “Was sınd die Volksf re un de”,
C. 1,5,133.
2) Le nin;"Der öko no misc he In halt der
Vomks tüm ler Rich tung", C. 1, s. 419.
3) Marx-En gels (Bun dan son ra M-E);
"Ka pi tal", C. 23, s. 107/8.
4) Le nin; "Der öko no misc he In halt der
Volks tüm ler rich tung", C. 1, s. 424.
5) Le nin; age., s. 427.
6) Le nin; age., s. 419.
7) Le nin; "Was sind die 'Volksf re un de",
C. 1, s. 142/143.
8) Le nin; age., s. 128.
9) Bkz. :Le nin; "Die Auf ga ben der
re vo lu ti ona eren Ju gend", C. 7, s. 33.
10) Le nin; "Was sind die ' Volkf re unde",
C. 1, s. 132.
11) Le nin; "Die Par te izers tö rer in der
Rol le von 'Le gen den zer stö rer" , C. 17, s.
127.
12) Le nin;"Der öko no misc he In halt der
Vomks tüm ler rich tung", C. 1, s. 422.
13) M-E; "De utsc he Ide olo gie", C. 3, s.
75/76.
14) M-E; age. s. 76.
15) Le nin; "Die Ent wic klung des Ka pita
lis mus in Russ land", C. 3, s. 85.
16) Bkz. : Rolf Dah ren dorf; "So zi ale
Klas sen und Klas sen konf likt", Stutt gart,
1957, s. 81-82.
17) Le nin;"Ent wurf des Prog ramms der
KPR(B)", C. 29, s. 85.
18) Le nin; "Die Wah len und die Dik tatur
des Pro le ta ri ats", C. 30, s. 264.
131
Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
19) Bkz. : Le nin; "Die Ent wick lung des
Ka pi ta lis mus in Russ land", C. 3, s. 516-
517.
20) Le nin; "VI II. Par te itag der KPR
(B)", C.29, s. 165.
21) Le nin; "Was sind die ' Volksf re unde",
C. 1, s. 277-286.
22) Le nin; "Die Ent wick lung des Ka pita
lis mus..." C. 3, s. 517.
23)Le nin;"Die Ag rarf ra ge und die
'Marxk ri ti ker", C. 5, s. 188/189.
24)Le nin;"Vul ga rer so zi alis mus und
Volks tüm le rei", C. 6, s. 256/57.
25) M-E; "De utsc he Ide olo gie", C.3, s.
22.
26) M-E; age., s. 50.
27) M-E; "Ka pi tal", C. 23, s. 528.
28) M-E; " De utsc he Ide olo gie", C. 3, s.
50.
29)M-E; "Ka pi tal", C. 25, s. 893.
30) M-E; "An ti-Düh ring... ", C. 20, s.
25.
31) M-E; "Der ach zehn te Bru ma ire des
Lo uis Bo na par te", C. 8, s. 198.
32) Le nin; "Die gros se Ini ta ti ve", C. 29,
s. 410.
33) M-E; "Zur Kri tik der Po li tisc hen
Öto no mie-Vor wort", C. 13, s. 8.
34)Le nin;"Vul ga er so zi alis mus und
Vomks tüm le rei", C. 6, s. 256/7.
35) Le nin; "Die gros se Ini ti ati ve", C.
29, s. 410.
36) Le nin; "Ein li be ra ler Pro fes sor und
die Gle ich he it", C. 20, s. 139.
37) Le nin; "Die gros se Ini ta ti ve", C. 29,
s. 410.
38) Le nin; "Vul ga er so zi alis mus und
Volks tüm le rei", C. 6, s. 256.

Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma
39) Le nin; "Die Ag rarf ra ge und die
'Marxk ritiker", C. 5, s. 189/190.
132