‹slâm ‹nanç esasları - Anadolu Üniversitesi

arış ortamına giriş ve boyun eğiş” anlamı etrafında durulduğu görülür.
İnkıyat ve itaat merkezli bir anlam taşıyan İslâm’ın, her şeye ve her halde bir
boyun eğişi değil, sadece hakka boyun eğişi ifade için kullanılır. Doğruya ve
hakka uymak, yanlışa ve kötüye uymamak İslâm şiarıdır. Allah’a ve O’nun
buyruklarına boyun eğmek, itaat etmek ve isyan etmemek İslâm’ın insana
önerdiği temel ilkelerdendir.
İslâm kelimesi Kurân’da çeşitli anlamlarda geçer. Bunların bir kısmı,
“Allah’a yönelme ve O’na teslim olma” manasındadır. “Rabbi ona Müslüman
ol, demiş, o da Âlemlerin Rabbine boyun eğdim, demişti” (el-Bakara 2/131)
ayetinde esleme fiili, “teslim olmak, boyun eğmek” manasına gelmekte ve
“Allah’a içten gelen bir bağlanışı” ifade etmektedir. Bunun yanında “tevhid
inancına sahip olmak ve Allah’a teslimiyetin gereğini yapmak” anlamında da
kullanıldığı olmuştur. Bu anlamı itibariyle Kur’ân’da “Size azap gelip
çatmadan önce Rabbinize dönün, O’na teslim olun, sonra size yardım
edilmez” (ez-Zümer 39/54). ayeti ile teyit edilmektedir. Ayetlerde geçen
kelime anlamları arasında “huzur ortamına girmek” vurgusu da yapılmaktadır.
İslâm dairesine giren kimseler rahat ve huzur içinde yaşamayı,
barışı tercih etmişlerdir. Bu durumla ilgili ayette şöyle buyrulmaktadır: “Ey
iman edenler! Hep birden huzur ortamına girin. Sakın şeytanın adımlarına
tabi olmayın. Çünkü o, sizin apaçık düşmanınızdır” (el-Bakara 2/208). Bu
dairenin dışında kalmak, İslâm’ın ön gördüğü huzur ortamını yakalayamamak
anlamını da içerdiği için bir bakıma İslâm dininin dışındaki din
ve anlayışların insan huzurunu karşılamaktan uzak olduğu vurgusu da yapılmış
olmaktadır.
Kur’ân’da olduğu gibi hadislerde de İslâm kelimesi geçmekte ve
“Allah’ın insanlığa gönderdiği son din” anlamı ön plana çıkarılmaktadır.
Hadislerde, İslâm’ın bir din olarak insan fıtratına en uygun ve insanlığın
devam eden doğruyu algılama sağduyusuna en elverişli bir din olduğuna
dikkat çekilmektedir. Burada fıtrat kelimesiyle Allah’ın insanı yarattığında iç
dünyasına yerleştirdiği yaratıcısını tanıma kabiliyeti kast edilmektedir.
Hadislerin bazısında İslâm dini için, “kolaylaştırılmış Haniflik” (Buhârî,
“İman”, 29) tanımlaması yapılması bu dinin insanın Allah tarafından
ihtiyaçlarını karşılayan aslî din özelliğini açıklamaktadır. İnsanda var olan
hakkı tanıma yatkınlığı ile onun bu özelliğine uygun dinin bir araya gelmesi,
yeryüzünün hedeflenen barış ve güvenliğe teslim olmuş insanını ortaya
çıkaracaktır. Allah’ın son din olarak insanlığa önerdiği İslâm’ın, hadislerde
inanç, ibadet ve ahlâk boyutuyla yaşanması istenmektedir. Hadislerde
İslâm’la ilgili geniş kullanım, insanlık için önerilen son dininin yine insanlara
öğretmekle yükümlü peygamberin gayretini yansıtmaktadır.
İslâm âlimleri İslâm kelimesine “Allah’a tam teslimiyet, hükümlerine
boyun eğmek ve emirlerine uymak” anlamları verdikleri gibi “kişinin kendini
her haliyle Allah’a teslim etmesi ve O’na ortak koşmamakla birlikte sadece
O’na kulluk etmesi” şeklinde mana vermişlerdir. Yine İslâm “Allah’ın Hz.
Peygamber vasıtasıyla gönderdiği bütün hükümleri içtenlikle benimseyip
onlara uymak” şeklinde de tarif edilmiştir.
İslâm kelimesinin kavram karşılığı da araştırılmıştır. Kelime kökünden
hareketle yapılan tariflerde, Allah’a gerçek bir teslimiyet ile boyun eğmek ön
plana çıkmaktadır. Cahiliye döneminin ortalama insanının ortak niteliği olan
şirk kavramına karşı gelen ve hiçbir zaman Allah’a şirk koşmayan insan
tipini temsil eden kişi Müslüman niteliğini hak etmektedir. Bu çerçevede
bakıldığında bugün İslâm şöyle tarif edilmektedir: “Hz. Muhammed’in temel
24