Alkol ve Anksiyete Bozukluklar ı ilişkisi - Düşünen Adam

Alkol ve Anksiyete Bozukluklar ı ilişkisi
Armağan Y. SAMANCI, Ayhan SEFA, Musafa SOLMAZ, Hüsnü ERKMEN, Nigar UÇARER
ÖZET
Bu yaz ıda alkol kötüye kullan ım ı ve bağıml ılığı ile anksiyete bozukluklar ı arasında yapılan epidemiyolojik ve genetik
çal ışmalar ile, alkol kötüye kullan ım ı ve bağıml ılığında uygulanan tedaviler gözden geçirilmiştir.
Anahtar kelimeler: Alkol, anksiyete bozukluklar ı
Düşünen Adam; 1995, 8 (3): 44-49
SUMMARY
This articles reviews alcohol dependence and abuse in relation to anxiety disorders. The article also includes
epidemiological and genetic studies of the topic. The treatment is also discussed in the article.
Key words: Alcohol, anxiety disorders
GIRIŞ
Alkolizm ve anksiyete bozukluklar ı son 50 seneye
kadar birbirinden bağımsız olarak incelenen psikiyatrik
bozukluklard ı. Fakat son 50 senedir bu iki
tanı grubu birbirine giderek yakla şmakta ve bazen
belirli noktalarda birbiri ile çak ışmaktadır.
Burada belirli gözlemler dikkati çekmektedir:
1. Alkol bağımlılığı ve anksiyete bozukluklar ı ile
epidemiyolojik çal ışmalar ve bunlar ı birbirine
yaklaştıran nedenler
2. Anksiyete üzerine alkolün etkileri
3. Alkol çekilme ve yoksunluk tablolar ı= anksiyete
bozukluklar ı ile ilişkisi ve bu konuda yapılan çalışmalar
4. Alkol bağımlılığı ve anksiyete bozukluklar ı bulunan
bireylerde yap ılan aile çal ışmaları
5. Klinik olarak alkolizm ve anksiyete bozuklukların
ın birlikteliği (1,2).
pecya
EPIDEMIYOLOJIK ÇALIŞMALAR
Bu yaz ıda alan prevalans çal ışmaları ele al ınmıştır.
Burada alkol bağıml ılığı için 6 ayl ık prevalans erkeklerde
% 8.2-10.4, kad ınlarda ise % 1.0-1.9 ve artalama
% 5 olarak bulunmu ştur. Anksiyete bozuk1uldarında
6 ayl ık prevalans; panik bozukluk ve
obsesif kompulsif bozukluk için % 1-2, sosyal fobi,
basit fobi ve agorafobi gibi fobiler için % 5.4-13.4
ve ortalama olarak anksiyete bozukluklar ı için % 8
civarında bulunmu ştur.
Yaşam boyu prevalanslar incelendi ğinde ise bu
panik bozukluk için % 1-3 civar ındadır. Ancak yaşam
ın ının herhangi bir döneminde panik atak geçiren
bireyler ise % 10'dan fazlad ır. Bu da panik
atak geçiren her bireyde panik bozukluk gelişmediğinin
bir göstergesidir. Obsesif kompulsif bozukluk
prevalans ı % 2.5 civar ındad ır. Burada erkekkadın
ayırım ı yap ılmamış olmakla birlikte kad ınların
biraz daha fazla oranda oldu ğu belirlenmi ştir. Ancak
oranlar birbirine oldukça yak ındır. Sosyal fobi ve
Bak ırköy Ruh ve Sinir Hastal ıklar ı Hastanesi 1. Nevroz Servisi
44

Alkol ve Anksiyete Bozukluklan lliskisi
Samanc ı, Sefa, Solmaz, Erkmen, Uçarer
yaygın anksiyete bozuklu ğu için güvenilir prevalans
oranları mevcut olmamakla birlikte, obsesif kompulsif
bozukluk ve panik bozukluk prevalans oranlarına
yakın olduğu tahmin edilmektedir (3) . En yayg
ın anksiyete bozuklu ğu basit fobiler olup A.B.D.,
Porto Riko ve Münih'de yap ılan 3 ayrı epidemiyolojik
çal ışman ın sonuçlarına göre: Basit fobi için kadınların
% 10-15'i ve erkeklerin % 5-8'i (genel populasyon)
bu kriterleri doldururken, agorafobik kadınların
% 8-9, erkeklerin ise % 3.5'u tan ı kriterlerini
doldurrnu ştur.
B ır çal ışmalarda anksiyete bozukluklar ı oldukça
yüksek oranlarda bulunmakla birlikte, çal ışmaların
yapıldığı coğrafi bölgelere göre oranlar de ğişim göstermektedir
(4'5) .
Dr. Fatih. Alt ınöz'ün Istanbul'un gecekondu bölgelerinde
mizaç bozukluklar ı ve anksiyete bozukluklar ı
epidemiyolojik çal ışmalar ında, bu bozukluklar ın cinsiyet
ve mesleklere göre da ğılım ının değerlendirilmesinde;
erkeklerde en fazla i şçi ve serbest meslek,
kadınlarda ise ev kad ınlığı (% 87) belirlenmi ştir.
Yine ayn ı çal ışmada nokta prevalanslar ı; majör depresyon
% 5, panik bozukluk % 1.2, sosyal fobi %
5.6, basit fobi % 6.5, obsesif kompulsif bozukluk %
0.2 ve genelle şmiş anksiyete bozuklukları % 5.1 olarak
bulunmu ştur. Bunlar yurtd ışında yap ılan çalışmalara
oldukça yak ın sonuçlard ır (42) .
Bakırköy Ruh ve Sinir Hastal ıkları Hastanesi I. Nevroz
biriminde Samanc ı ve ark. tarafından sürdürülen
araştırmada, alkol problemi ile biirlikte görülen anksiyete
bozuklukları içinde en s ık genelle şmiş anksiyete
bozuklu ğu ve panik bozukluk, mizaç bozukluklarından
ise depresyon görüldü ğü bildirilmi
ştir ( şahsi görü şme). Alkol problemleri ile ilgili
yap ılan çal ışmalarda erkeklerin % 25'inden fazlas
ında alkolle ilgili bir tan ıya varıl ırken, kad ınlarda
bu oran ın % 2-4 civar ında olduğu bildirilmiştir (6) .
Yine Boyd ve Burke taraf ından yap ılan bir çalışmada,
alkolizmle anksiyete bozukluklar ı aras ında
s ık ı bir komorbidite oldu ğu bildirilmi ştir. Özellikle
genel populasyona göre alkolizm riski; panik bozuklukta
4.3, obsesif kompulsif bozuklukta 3.4 ve
fobilerde 2.4 kat daha fazla oldu ğu gösterilmi ştir (6) .
pecya
ANKS İYETE ve ALKOL KULLAN İM
BOZUKLUĞU İLE İLGİLİ İNSİDANS
ARAŞTİRMALARİ
1. Klinik olarak anksiyöz hastalarda alkol
kullan ım ı bozukluğu insidans ı
Anksiyöz hastalarda Woodruft ve ark. yapt ığı çalışmalarda,
% 20'ye varan sekonder alkolizm oranları
bildirilmektedir (15) . Yine sekonder alkolizm sonucu
özellikle sekonder depresyon olma üzere
duygudurum bozukluklar ı bildirilmiştir. Quitken ve
ark. tarafından fobik hastalarda madde ba ğımlılığı
gösterilmi ştir (16) .
Thyer ve ark. anksiyete bozuklu ğu bulunan hastalarda,
MAST (Michigan alcoholism screening test)
kullanarak yapt ıkları çal ışmada hastalar ın %
17.3'ünde alkolün gerçek bir problem oldu ğunu ortaya
koymu ştur (skor 5 ya da fazla). Bu oran agorafobik
ve sosyal fobiklerde % 27 gibi yüksek oranlara
var ırken alkol kullanan agorfobiklerin %
15'inde ise sekonder depresyon saptanm ıştır. Alkolagorafobi
ve sekonder depresyon ili şkisi yüksek anlaml
ı olarak bildirilmi ştir (17) . Bib ve Chambliss tarafından
yap ılan çal ışmalarda alkolik agorafobiklerin,
non-alkolik agorafobiklere göre prognozlar ın ın
daha kötü oldu ğu ve daha ciddi ele al ınmalan gerekti
ğ bildirilmi ştir (18) .
Bu araştırmalar sonucunda bu ki şiler; daha çabuk
depresse olan, somatik semptomlar ı daha fazla olan
ve katastrofik dü şünceye daha kötü angaje olan sosyal
fobik kişiler olarak tan ımlanm ışlardır. Obsesif
kompulsif bozukluklu hastalarda, oranlar bu oranda
yüksek olmamakla birlikte benzer sonuçlar ın söz konusu
olduğu belirtilmektedir (19) .
2. Alkol kötüye kullanan populasyonda anksiyete
bozukluk prevalans ı
Bu konuda Mulloney ve Trippet yatarak tedavi
gören alkolik hastalar ı ele alm ışlar ve hastalar ın 1/
3'ünde agorofobi veya sosyal fobi, ek olarak da en
az 1/3'ünde de ği şen fobik semptolar belirlenmi ştir
(20). Ancak Johanessen ve ark. bu oran ı % 13 gibi
dü şük ve Nunes ve ark. ise % 60 gibi yüksek bulmu
şlardır (21,22) . Bu farkl ılıkların olas ı alkol kullan
ım süreleri, sosyal destek veya aile öykülerine
45

Alkol ve Anksiyete Bozukluklar ı ilişkisi
Samanm, Sefa, Solmaz, Erkmen, Uçarer
bağl ı olduğu sanılmaktad ır. Yine Hesselbach ve ark.
yaptığı başka bir çal ışmada alkoliklerde depresyon
ve fobik bozukluklar ın daha yayg ın olduğu bildirilmiştir
(23) . Stravynski ve ark. bu bozukluklara
yüksek oranda kaç ıngan ki şilik bozuldu ğunu da eklemişlerdir
(24) .
Ülkemizde bu konuda yap ılmış fazla say ıda araştırma
bulunmamakla birlikte, Çamurlu'nun Bak ırköy
Ruh ve Sinir Hastal ıkları Hastanesi AMATEM biriminde
yapt ığı bir ara ştırada alkol kötüye kullan ım
bozukluğu bulunan grupta, özellikle sosyal ve basit
fobiler ile yayg ın anksiyete bozuldu ğunu alkol kullan
ım ı bulunmayan populasyona göre daha yüksek
bulmuştur (44) .
Yine İncesu'nun ayn ı birimde yapt ığı benzer bir çalışmada
alkol kötüye kullan ım ı olan grupta anksiyete
bozuklu ğu ve mizaç bozuklu ğu prevalans
oranlann ı incelemiş ve anksiyete bozukluklar ı içinde
sosyal ve basit fobiler ile genelle şmiş anksiyete bozukluğunu;
mizaç bozukluklarında ise majör depresyon
ve distimi oranlann ı daha yüksek olarak bildirmiştir.
Bu ara ştırmada diğer ara ştırmaları
destekler biçimde kaç ıngan ve antisosyal ki şilik bozukluklar
ı daha yüksek oranlarda bildirilmektedir
(45) .
ETYOPATOGENEZ
Birçok araştırıc ı alkol ve anksiyete bozuldu ğunu
art ık bir çok yönden birbirine ba ğlayarak sosyal, psikolojik,
biyolojik ve genetik boyutlarda incelemeye
başlam ışlard ır. Bu konuda ilk giri şim 1956 y ıl ında
Conger'in ortaya sürdü ğü alkolün anksiyeteyi azaltıc
ı teorisi ile ba şlam ıştır (7) . Buna göre anksiyete
bozukluklarında, anksiyete semptomlar ı üzerine alkolün
yatıştırıc ı ve gerilimi azalt ıc ı etkisi ileri sürülmü
ştür. Bu konuda ara ştırmac ılar günümüze
kadar birçok ara ştırma yapm ışlardır.
Genel olarak alkolün, anksiyete ve gerginli ği azaltmak
amac ıyla, bu tür bozukluklarda al ınmaya başlad
ığı ileri sürülmektedir. Bu konuda alkolün, subjektif
bulgulara etkin olmaks ızın objektif belirtileri
azalttığı ve otonomik uyar ılmayı azaltt ırdığı gösterilmi
ştir. Otonomik uyar ılma için önemli i şaret
kalp at ım ıd ır. Anksiyöz hastalar ın pekço ğunda kalp
atışları hızlan ışı, tremor ve anksiyöz davran ışlar dik-
pecya
kat çeker. Bu bulgular üzerine alkolün kalp ari şlannı
azaltma, tremor ve anksiyöz durumlar ı ortadan kaldırma
gibi özellikleri vard ır. Ancak bu özellikler
yüksek dozlarda daha belirgindir. Ancak alkol, kötüye
kullan ım ve bağımlılık riskini de beraberinde
getirmektedir (8) .
Bazı araştırmac ılar bunu süper egonun alkolle çözünebilirliğine
bağlayarak, alkolün maladaptif davran
ışa bir negatif destekleyici olarak, anksiyeteyi
azalttığına işaret etmektedirler. Özellikle sosyal
fobik ve agorafobik hastalar, sosyal angajmanlar öncesinde
alkol alarak bu bask ıları yenmeye çal ışırlar.
Ancak bu hastalarda yüksek doz alkolün, özellikle
depresyon olmak üzere duygudurum bozukluklar ına
neden olduğu bildirilmi ştir. Ancak Thyer ve Curtis
etanol kullanarak yapt ıklar ı bir çal ışmada: Basit ve
sosyal fobik grupta plaseboya göre, kaç ınma davranışları
ile taşikardi, anksiyete ve gerginli ğin azaltılmas
ında çok daha rahat ettiklerini bildirmi şlerdir
(9).
GENETIK ÇALIŞMALAR
Anksiyete üzerine alkolün etkilerinde, genetik faktörlerin
majör bir role sahip oldu ğu bildirilmektedir.
Özellikle Lewenson tarafından yap ılan bir ara ş-
t ırmada, erkek sosyal içicilerin alkol kullanma öncesi
görülen impulsivite, extroversiyon ve agresivite
aç ıs ından strese çok yatk ın - oldukları ve alkol al ı-
mıyla bu davran ışların yaygın biçimde yatıştığı bildirilmiştir
(1 °). Alkolik bir anne-babadan gelen bir
bireyin genelde anksiyete bozukluklar ın ve alkole
daha eğimli olduğu bildirilmektedir.
Özellikle ailelerinde antisosyal ki şilik özellikleri ve
alkolizm bulunan bireylerin, özellikle alkolle birlikte
giden anksiyete bozukluklar ı gösterdiğ bildirilmektedir.
Munjach ve Moss fobik özellikler gösteren bireylerin
alkolizm aç ıs ından ailelerini incelemi ştir.
Bu ara ştırmalar sonucunda, özellikle sosyal fobik ve
agorafobiklerin ailelerinde % 15-20'lere varan alkolizm
öyküsü saptanm ışt ır.
Yine bu çal ışmada, agorfobik ve sosyal fobiklerde
alkol tüketimi, diğer psikiyatrik rahats ızlıklara ve
kontrol gruplar ına göre çok daha yüksek bulunmuştur,
bu da fobilerin oldukça alül edici etkilerine
bağlanm ıştır (11,12) . Harris ve ark. yapt ığı bir ara ş -
46

Alkol ve Anksiyete Bozukluklar ı ilişkisi
Samancı , Sefa, Solmaz, Erkmen, Uçarer
tırmada agorafobiklerin % 25'inde madde kötüye
kullanım ı bulunmuştur (13) . Yine alkolizm riski agorafobiklerin
1. derece akrabalar ında 17.6, panik bozukluklu
hastalar ın 1. derece akrabalar ında ise 9.9
kat daha fazla bulunmu ştur.
Alkol kullan ım bozukluğu ve anksiyete bozuklu ğu
bulunan hastalarda erkek ve kad ın hastaların ayrı
ayrı incelenmesinde erkeklerin 1. derece akrabalarında,
alkol kullan ım bozukluğu, kad ınlarda
ise anksiyete bozuklu ğu daha fazla bulunmu ştur.
Noyes ve ark. yapt ıkları çalışmalarda, anksiyete bozukluğu
olan ve alkol kullanan hastalar ın 1. derece
akrabalarında alkolizm öyküsü saptam ışlardır. Bunlar
en fazla % 12.9 ile agorafobi, % 6.6 ile panik bozukluk
ve % 6.5 ile yayg ın anksiyete bozuklu ğudur.
Sadece alkol kullanan bireylerin ailelerinde bu oran
% 4.4 bulunmu ştur (14) .
TEDAVİ
Anksiyolitik ya da antidepresan ilaçlar alkol kötüye
kullan ım ı ile birlikte bulunan anksiyete bozuklukların
ın tedavisinde kullan ılabilir. Ancak burada
önemli olan alkol kötüye kullan ım ı m ı, yoksa
anksiyete bozuklu ğununun sekonder oldu ğunun
araşt ır ılrnasıdır. Çünkü alkol kullan ım ı olan kişilerde,
alkolü b ırakmay ı takiben hatta alkol kullan
ım ı devam ederken çekilme ya da yoksunluk belirtileri
ortaya ç ıkabilir. Burada, alkol ba ğımlılığın ın
yaratt ığı bir anksiyete bozuklu ğu olarak dü şünülen
birçok hastan ın, yaşamların ın belirli dönemlerinde
anksiyete bozuklu ğuna ilişkin belirti ya da geçirilmi
ş atak öyküsü saptanabilir.
Bunun için öykü ve aile hikayesine iyi dikkat etmek
gerekir. Birçok hastada anksiyöz bir ya şant ıdan kurtulmak
amac ı ile alkole başlama ve bunun sonucunda
bağıml ı l ık söz konusu olmaktad ır. Sonuçta
ortaya ç ıkan duygudurum bozukluğu veya anksiyete
bozukluklar ının alkol kullan ım ına bağl ı olduğu düşüncesi
bu şekilde bir yan ılg ı olu şturmaktad ır (25 '26) .
Ancak yap ılan birçok araşt ırma göstermi ştir ki, hangisi
sekonder olursa olsun alkol ve anksiyete bozuklukların
ın bir arada bulunduğu olgularda daha
etkin olan ilaçlar imipramin ve trisiklik antidepresanlard
ır.
pecya
İmipramin, gerek alkol gerekse madde kullan ım bozukluklann
ın, anksiyete bozukluklar ı ile birlikte olduğu
durumlarda, sadece anksiyete bulgular ını azaltmakla
kalmamakta alkole olan e ğilimi de azaltmaktad
ır. Fakat şöyle de dü şünülebilir; acaba bu tedavi,
alkolün anksiyete bozukluklar ına sekonder geliştiği
durumlarda, anksiyete bozuklu ğunun giderilmesiyle
mi olu şmaktad ır? Bu tartışal ıdır, ancak
gerçek olan imipraminin di ğer antidepresanlara
oranla (ve di ğer ilaçlara göre), alkol ve anksiyete bozukluğunun
kesiştiği durumlarda son derece etkili
olduğudur (27) . Panik bozukluğu olan alkolik hastalar
için imipramin ve trisiklik antidepresanlar öncelikli
bir seçimdir. Ciraula, alkolik hastalara göre
non-alkolik hastalarda daha yüksek kan düzeyleri
elde edildiğini ileri sürerek, alkol bağıml ılığı olan
anksiyete bozukluğu ve duygudurum bozukluklannda
dozun daha yüksek tutulmas ı gerekti ğini bildirmiştir
(28) .
Buna karşın Quistken ve ark. küçük bir grup alkolik
hastan ın fobi, beklenti anksiyetesi ve panik ataklarının
trisikiklerle ba şarıyla tedavi edildi ğini bildirmi
şlerdir (16) . Alkol kullanan panik bozukluk ve
agorafobisi olan hastalar ın tedavisinde MAO inhibitörlerinin
de oldukça etkin oldu ğu bildirilmekle
birlikte alkol ve madde kötüye kullanan populasyonda
yayg ın olarak kullan ılmamaktad ır. Çünkü gerek
ilaç yan etkisi, gerekse alkol ve madde kullananlarda
komplians eksikliğinin bir sonucu olarak hipertansif
kriz riski bulunmaktad ır (29) . Son y ıllarda gittikçe
artan say ıda serotonin geri emilim inhibitörlerinin
bu konudaki etkinliğiyle ilgili çal ışmalar yap ılmaktadır.
Anksiyolitik tedavi; gerçek anlamda tedavi üzerine
etkinlikleri tart ışılamaz. Ancak alkol ve madde problemi
olan bireyler büyük ölçüde ba ğıml ıl ık potansiyeli
olan ki şilerdir ve bir nesne de ğişmesiyle,
kullan ılmakta olduklar ı alkol ya da addeyi psikoaktif
ilaçlarla deği ştirebileceklerdir. Bunun kar şım ıza
daha ba şka bir sorun olarak ç ıkacağı unutulmamal
ıdır. Bu nedenle bu tür ilaçlann sadece
alkol ve anksiyete bozuklu ğunun bir arada bulunduğu
çekilme ya da yoksunluk tablolar ında tercih
edilmesi gerekmektedir (30) .
Yine Ciraula ve ark. göre; benzodiapezinlerin, di ğer
psikiyatrik hastal ık grupları dikkate al ındığında en
47

Alkol ve Anksiyete Bozukluklar ı ilişkisi
Samancı , Sefa, Solmaz, Erkmen, tkarer
fazla kullan ıldığı grup, alkol kullan ım bozukluklarıdır.
Ancak suistimaller fazla olabilmektedir.
Çünkü, tedaviye henüz al ınmamış alkolikler, bulduklar
ı benzodiapezinlerle hem alkol kullanarak
hem de ilac ı ,alarak anksiyetelerini azaltma yoluna
gtmektedirler (31) . Yine alkol ve anksiyete bozukluklarının
birarada bulundu ğu hastalarda, duygudurumda
s ıkıntı ve depresif de ğişiklikler üzerine
araşt ırmalar yapan Ciraula, benzodiazepinler aras
ında duygudurum en etkili benzodiazepin türevinin
alprazolam olduğunu bildirmiştir.
1 mg alprazolam çok ciddi s ıkınt ı ve depresif durumdaki
alkolik hastay ı dahi ötimik duyguduruma
çekebilmektedir (32) . Ancak bunlarda bulunan yüksek
bağımlıl ık riski alkolün alprazolam ile yer deği
ştirmesi şeklinde sonuçlanabilir. Baran ve ark.
alkol kullanan panik atakl ı hastaların klonazemapla
tedavi edilmesi durumunda daha iyi sonuçlar ahnabilece
ğni bildirmi şlerdir (33) . Krenzler ve Teflefson
özellikle alkoliklerde anksiyete bozuklu ğunun
en etkili tedavi şeklini buspironla olduğunu bildirmektedirler.
Buspiron ile tedavinin hem anksiyeteyi
hem de akol tüketimini azaltt ığını bildirmişlerdir
(34 ' 35) .
Araşt ırmac ılar, nörokimyasal bir tak ım deği şikliklerin
bu s ıkıntılara neden olduğunu ve tedavilerinin
de bu sistemlere etkili ilaçlar ın kullan ılmas ı ile olacağını
bildirmişlerdir. Ara ştırmac ılar, bu konuyla
en fazla locus coeruleus ve hipotalamus üzerinde
durmaktad ırlar. Locus coeruleusta a şırı aktivite ve
disregulasyona bağl ı sempatik aktivite art ışı oluştuğu
ve bunun alkol çekilmesi ve panik ataklann ın
her ikisine de neden olabilece ği bildirilmiştir. Bu iki
bozuklu ğun benzodiazepinlerle etkin olarak tedavi
edilmesinde locus coeruleusa GABA ve benzodiazepinlerin
arac ılık ettiği bir inhibisyondan dolay
ı olabileceği yönünde kan ıtlar vard ır (36 ' 37) . Yineleyen
çekilme, panik ataklar, kaç ınma davran ışları
ve bazı anksiyöz davran ışlar s ıras ında ciddi EEG değişikliklerinin
bulunduğu belirlenmi ştir (38 ' 39) .
Yine alkol çekilmesi ve panik bozuklukta hipokarnpusta
artm ış eksitabilite bildirilmi ştir (40). Alkol çekilmesi
ve panik bozuklu ğun bu kadar yak ın özellikler
göstermesi ve bulgular ın ın da birbirine benzemesi,
panik bozuklukta hastalar ın tıpkı alkol
bağıml ılıklarındaki gibi (alkol çekilmesi dahil) bir
pecya
nesne bağıml ılığına ihtiyaç duyduklar ını ve alkolü
keşfettiklerinde de, kendilerindeki anksiyete bulgulann
ı oldukça azaltmas ı yönüyle de kötü kullan ım
ve bağımillıklann ortaya ç ıkabileceği bildirilmektedir
(41) .
SONUÇLAR ve TARTISMA
Bu yay ında alkolizm ve anksiyete bozukluklar ı hakkında
yap ılmış baz ı çalışmalardaki sosyodemografik,
epidemiyolojik, genetik ve nörokimyasal
yönler gözden geçirilmi ştir. Özellikle GABA ve nöradrenerjik
sistemle ilgili ate şleme mekanizmalarının,
panik atak ba şta olmak üzere yayg ınlaşmış
anksiyete bozuklu ğu ve alkol kullan ım ın ı ve negatif
kognisyonlan içinden ç ıkılamaz bir döngü içerisine
soktuğu bildirilmi ştir. Çünkü alkolizm ve anksiyete
aras ında nedeni hala tam aç ıldanarnayan bir mekanizman
ın, kişiyi anksiyete, uyum ya da emosyonel
bir rahats ızl ık veya çökkünlük hali kar şısında alkol
yaklaştırdığı aşikard ır.
Ki şide anksiyetenin art ışı ile alkol kullan ımı da artmakta,
bu da anksiyöz tablo ve negatif kognisyonlar
ın daha yozlaştınc ı bir şekilde yerini sa ğ-
lamlaştırmaktad ır. Bu, temeldeki alkol sorunundan
anksiyete bozuklu ğuna kayılmas ı ile alkol sorununun
gözard ı edilerek, tedavi şartların ın güçleşmesine
yol açmaktad ır. Eskiden beri alkol al ım ı
ve anksiyete şiddetleri aras ındaki bir pozitif ili şkinin
varlığı araştınlmaktad ır. Her ne kadar anlaml ı bir
korelasyon bulunamam ışsa da, anksiyete artt ıkça, alkole
eğilimin arttığı da bilinen bir gerçektir.
Tüm bunlar ın yan ında mesleki özellikler, ya ş ve cins
ay ınmlarm ın da önem kazandığı bildirilmektedir.
Belirli bir i şi olmayanlar, oturarak i ş yapanlar veya
işleri nedeniyle yoğun stres ve anksiyete ya şayan kişilerde
anksiyete bozukluklar ı görülme riskinin yüksekliği
yan ında alkol kullan ım bozuklukları riski de
yüksek oranlarda bildirilmi ştir.
Yine çe şitli stres yaratan durumlar, kalabal ık yaşama
• ve sosyo ekonomik dengesizlikler bu iki grubun giderek
daha s ık oranda birlikteli ğini ortaya ç ıkarmaktad
ır. Özellikle aktif ya şamla ilgili olan 30-60
yaş grubunda ve erkeklerde daha sik görülmesinin
bir nedeni de bu olabilir. Geli şmemiş ya da geli
şmekte olan ülkelerde, geli şmiş ülkelere göre ya ş
48

Alkol ve Anksiyete Bozukluklar ı İlişkisi
Samanct, Sefa, Solmaz, Erkmen, Uçarer
ve cins ayr ım ı daha değişmektedir. Yaş grubunda oldukça
genç ku şağa kayarken, cins grubunda ise
bariz bir erkek hakimiyeti bildirilmektedir. Ancak
gelişmi ş ülkelerde de alkol ve madde kullan ımının
giderek daha genç ku şağa kaydığı görülmektedir.
Ayrıca alkol kullanan ailelerin çocuklar ında daha
anksiyöz olma ve ki şilik bozukluklar ı ile alkol kullan
ım ına artan e ğilim dikkat çekmektedir. Ancak
bunun bir ailesel e ğilimden mi, yoksa genetik bir
yatkınl ıktan m ı olduğu henüz tart ışmalıdır. Ancak
güç yaşam ko şullarının bu ailelerde yeti şen bireylerde
bu tablolan ortaya ç ıkardığı görüşü daha
hakimdir.
Sonuç olarak başlangıç, geli şme ve tedavi aç ısından,
anksiyete bozukluğu ve alkol kullan ım bozukluklar ı
birbirinden ayrı tutulmamal ıdır. Çünkü, bireylerin
ilerleyen süreçte tolere edemedi ği anksiyete yaratan
bir durum karşısında yard ım ve tedavi taleplerini
reddederek, tekrar alkole s ığınabileceği unutulmamalıdır
(3,21,42,43).
KAYNAKLAR
I. Weismann M: Anxiety and alcoholism. J Clin Psyc 10:17-19,
1988.
2. Meyers JK, Weismann MM, Tischler GL, et al: Six months
prevalence of psychiatric disorders in three communities. Arch
Gen Psyc 41:934-41, 1984.
3. Steven MM, Roger DW, et al: Psychopatology in drug abusers
and their families. Compr Psyc 1:36-51, 1991.
4. Regier DA, Myers JK, Kramer M, et al: The NIMH epidemiologic
catchment area program. Arch Gen Psyc 41:934-41,
1984.
5. Wittchen HU: Epidemiology of panic attacs and panic disorder.
Panic and phobias. New York, Springer Werlag 1987.
6. Boyd JH, Burke JD, Greenberg F, et al: A study of cooccurrence
of hierarchy free syndromes. Arch Gen Psyc 41:983-
9, 1984.
7. Conger JJ: Reinforcement theory and the dynamies of alcoholism.
O J Study Alcohol 17:296-305, 1956.
8. Wilson GT: Alcohol and axiety. Behav Res Ther 26:369-81,
1988.
9. Thyer BA, Curtis GC: The effects of ethanol intoxication of
phobic anxiety. Behav Res Ther 22:599-610, 1984.
10.Lewenson RW, Oyama ON, Meek PS: Greater reinforcement
from alcohol for those at risk. J Abnorm Psyc 96:242-53, 1987.
1 l. Munjock DJ, Moss HB: Affective disorder and alcoholism in
families of agoraphobics. Arch Gen Psyc 41:934-41, 1984.
12.Crowe RR, Noyes R, Pauls DL: A family study of panic disorder.
Arch Gen Psyc 40:1065-1069, 1983.
13.Harris EL, Noyes R, Crowe RR: Fan ı ily study of agorphobic.
Arch Gen Psyc 40:1061-4, 1983.
14. Noyes R, Clarckson C, Crowe RR: A family study of generalized
anxiety disorder. Am J Psyc 144:1019-24, 1987.
15.Woodruft RA, Guze SB, Clayton PJ: Anxiety neurosis among
psychiatric outpatients. Comp Psyc 13:165-70, 1972.
16.Quitkin FM, Rifkin A, Kaplan J, et al: Phobic anxiety syndrome
complicated by drug dependence and addiction. A treatable
form of drug abuse. Arch Gen Psyc 27:159, 1972.
17.Thyer BA, Parrish RT, Himle J, et al: Alcohol abuse among
pecya
clinically anxious patients. Behav Res Ther 24:357-9, 1986.
18. Bib JL, Chambless DL: Alcohol use and abuse among diagnosed
agoraphobics. Behav Res Ther 24:49-58, 1986.
19.Sir Martin Roth: Anxiety disorders and the use and abuse of
drugs. J Clin Psyc 11:30-5, 1989.
20. Mulloney JA, Trippet CJ: Alcohol dependence and phobias.
Br J Psyc 135:565-73, 1979.
21.Johanessen DJ, Cowley RS, Walker D, et al: Prevalance onset
and clinical recognition at panic states in hospitalized male alcoholics.
Am J Psyc 146:1201-3, 1989.
22.Nunes E, Quitkin F, Berman C: Panic disorder and depression
in female alcoholics. J Clin Psyc 49:441-3, 1988.
23. Hesselbrock MN, Major RE, Keener JJ: Psychopatology in
hospitalized alcoholics. Arch Gen Psyc 42:1050-5, 1985.
24. Stravynsky A, Lanotagne Y, Louelle Y: Clinical phobias and
avoidant personally disorder among alcoholics admitted to an alcoholism
rehabilitation setting. Can J Psyc 31X714-9, 1986.
25. Cox BJ, Norton GR, Dorward J, et al: The relationship between
panic attacks and chemical dependencies. Add Behav
14:53-60, 1989.
26.Norton GR, Dorward J, Cox BJ: Factors associated with panic
attacks in nonclinical subjects. Behav Res Ther 17:239-52, 1986.
27. Mim J Landry: Anxiety, depression and substance abuse disorders.
J Psyc 4:397-416, 1991.
28.Ciraulo CA, Alderson LM, Chapron DJ, et al: Imipramin disposition
in alcoholics. J Clin Psyc 1:2-7, 1982.
29. Meyer RE: Axiolytics and the alcoholic patient. J Stud Alcohol
47:269-73, 1986.
30. Jaffl HJ, Ciraulo D: Drugs used in treatment of alcoholism.
New York, Mcgraw Hill, 1985.
31.Ciraulo DA, Sands BF, Shoder RI: Critical review of lability
for benzodiazepine abuse among alcoholics. Am J Psyc 12:1501-
6, 1988.
32.Ciraulo DA, Barnhill JG, Greenbladt DJ, et al: Abuse liability
and clinical pharmacokinetics of alprazolam in alcoholics men. J
Clin Psyc 4:333,7, 1988.
33. Baron DH, Sands BF, Ciraulo DA, et al: The diagnosis and
treatment of panic disorder in alcoholics; three cases. Am J Drug
Alcohol Abuse 3:287-95, 1990.
34.Krenzler HR, Liebowitz NR: Anxiety and depression in substance
abuse; Clinical implications. Med Clin N Am 4:867-85,
1987.
35.Tollefson GD, Montaque-Clouse JM, Lanchaster SP: A 5HTlq
agonist treatment of comorbid anxiety and alcoholism. Presented
of the 30th annual NCDEU meeting. Key Biscayne, June,
1, 1990.
36. Gnast SJ, Huagn YE, Redmond DE: Benzodiazepines attenuate
single unit activity in the locus coruleus; life. Sci
27:2231-6, 1980.
37. Brown ME, Anton RF, Malcolm R, et al: Alcoholic detoxification
and withdrawal seizures. Biopsychiatry 43:107-13,
1986.
38.Walker DW, Zornetzer SF: Alcohol withdrawal in mice electroencephalographic
and behavioral correlates. Electr Clin Neuro
36:233-44, 1974.
39.Reimann EM, Reichle ME, Robins E, et al: The application of
PET to the study of panic disorder. Am J Psyc 143:469-77, 1986.
40. Mancilias JR, Siggins GR, Bloom FE: Systemic ethanol; selective
enhancement of responses to acetylcholine and somatostatine
in hippocampus. Sciences 231:161-3, 1986.
41. George DT, Nutt DJ, Durgon BA, et al: Alcoholism and panic
disorder; is the comorbidity more than coincidence? Acta Psyc
Scand 81:97-107, 1990.
42. Altınöz F: Tez çal ışmas ı. Istanbul'da bir gecekondu bölgesinde
mizaç bozukluklar ı ve anksiyete bozukluklar ın ın yayg
ınlığı üzerine epidemiyolojik bir çal ışma. Bak ırköy Ruh ve Sinir
Hastal ıklar ı Hastanesi, Istanbul 1992.
43. Little HJ, Nutt DJ, Taylor SC: Acute and chronic effects of
benzodizepines receptor ligand FG 7142; preconvulsant properties
and kindling. Br J Pharmacol 83:951-8, 1984.
44. Çamurlu H: Tez çal ışmas ı. Alkol bağıml ılığı ve anksiyete bozukluğu.
Bak ırköy Ruh ve Sinir Hastal ıkları Hastanesi, Istanbul
1991.
45. İncesu C: Alkol bağıml ılarında mizaç, anksiyete ve ki şilik bozukluklar
ı. Bak ırköy Ruh ve Sinir Hastal ıkları Hastanesi, Istanbul
1991.
49