aydin_kimdir_a

More documents

Recommendations

Info

Aydın <strong>kimdir</strong>? Muhafaza’nın ve Değişim’in kimyası Yani neyin doğru neyin yanlış olduğunu çözmek hiç kolay değildir. Tarih imkan mertebesinde detaylarla birlikte okunmalı. Farklı görüşler karşılaştırılmalı, ayrıntılar önemsenmeli. Sosyolojik olgular, dönemin siyasi haritası, ekonomik düzen dikkate alınmalı. Hatıratlara bakılmalı. Çoğu kişi tarih okumalarında hatıratları güvenilmez bulur ki bu doğrudur. Çünkü hatıratlar çoğunlukla kişinin kendini temize çıkarma çabasıdır. Ama bazı gözden kaçan küçük ayrıntılarda -aynı dönemin başka hatıratlarından alınacak diğer küçük parçalarla birlikte- bize, hiç tahmin edilemeyecek karanlıklara dair ipuçları verir. Ana caddelerde gezinmek var olan ideolojik duruşumuza yeniden iman tazelemekten başka bir işe yaramıyor. Her bakış kendine ehil kalemler bulmuş, bu ehilliğe rağmen birbirlerinin tam aksi argümanları “gerçek” diye sunuyor. Ara sokaklara girmek, çapraz okumalar yapıp kıyaslar yapmak, argümanları dönemin sosyal gerçeklikleri ışığında akıl ve mantığın terazisine vurup öyle değerlendirmek gerekiyor. Bu kolay birşey mi? Hiç şüphesiz zor. Ama “tarihi doğru okumak” için başka çare yok. Notlar: [1] “İlber Ortaylı ile Tarihin Sınırlarına Yolculuk” Mustafa Armağan - Ufuk Kitaplığı - 2005 [2] “Philo Sophia Loren” Dücane Cündioğlu - Gelenek Yayınları - 2004 www.derindusunce.org Fikir Platformu 28
Aydın <strong>kimdir</strong>? Muhafaza’nın ve Değişim’in kimyası Aydınlanma(Cengiz Cebi) Okullarımızda klasik bir “Aydınlanma Dönemi” söylemi vardır, malum. Her ne kadar bu dönem Avrupa’ya ilişkin ise de herşeye “Avrupa gözüyle” bakmaya alıştırılmış olan zihinler bu “aydınlanma”yı evrensel bir düzlemde ele alır, öyle anlar ve öyle de sunarlar. Buna göre sözkonusu aydınlanma insanlığın aydınlanmasıdır ve Avrupa/Batı bunun öncülüğünü yapmış ve yapmaktadır. İnsanlık belli bir dönemde aydınlanmaya başlamış ise bundan önceki dönemde karanlıktadır. Nitekim ortaçağ karanlık bir çağdır. Gerçi bu söylemin hemen ardından “Tabi bu Avrupa için geçerli, İslam dünyasında ortaçağ aydınlıktır” şeklinde ek bilgi ve açıklamalar yapılabilir ve zaman zaman da yapılıyor. Ne var ki ana temayı yukarıdaki şekilde koyduktan sonra bunu söylemenin pek bir anlamı yok. Burada sorun “aydınlanma” kavramı ile kast edilen şeyin her zaman belirgin olmayışı. Çok naif ve basit ifadesi ile genelde verilmek istenen mesaj “İnsanlık din ve tanrı merkezli dünya görüşünden uzaklaştıkça özgürleşiyor ve aydınlanıyor” şeklinde. Ya da bu ikisinin zaten aynı şey olduğu söylenebilir bu bakış açısından. Din bir esaret, ondan kurtulmak ise bir aydınlanma. Bu değerlendirmeyi “fütursuzca” yapanların kategorik yanılgısı, belli bir dinin sorumluluğu altında olmayışın, diğer bir deyişle kişinin hayat tarzında tümüyle serbest ve sorumsuz olmasının, düşünsel anlamda daha geniş bir dünyaya açılmak anlamına geldiğini sanmaktır. Bu düşünceye göre belli bir dinin gereklerine göre yaşayan bir kimsenin aklı da ancak belli kalıplar içerisinde düşünebilir, bunların dışına çıkamaz. Oysa bu ikisi arasında bu tür bir bağıntı bulunmuyor. “Aydınlanma” önemli ölçüde tarafgirlik içeren bir kavram. Dine göre değil de akla göre yaşıyor iseniz aydınlanmış oluyorsunuz. Şayet ılımlı bir aydınlanma sözkonusu ise dini akli bir forma çevirip öyle yaşıyorsunuz. Bu şekilde “dinsiz” olmaksızın “aydın” oluyorsunuz. Oysa gerek aydınlanma gerekse akılcılık vb. kavramlar bugün “epistemik” değil “etik/moral/sosyal” bir anlam taşırlar. Bunu “doğruluk” kavramının birbiriyle tamamen farklı iki anlamı ile açmaya çalışayım. Doğruluğun birinci anlamı bir düşüncenin, yargının, önermenin, sözün vb. gerçekliğe uygun olması, onu yansıtıyor olmasıdır. İkinci anlamı ise bireyin seçimlerinin ve hayat tarzının olması gerektiği gibi olmasıdır. İşte bu farklılık o denli görmezden gelinip kafalar o denli karışır ki, bilim ve teknolojide tutulmuş olan doğru yolun, ahlaki/dini anlamdaki doğruluğu gereksiz/geçersiz kıldığı, bunun yerine herhangi nesnel bir dayanağı ve içeriği olmayan “çağdaş/modern ahlak”ın yaşanmasının gerekli olduğu vb. söylenilmeye çalışılır. Bu yanılgı, bilimin materyalist olduğu şeklindeki oldukça yerleşik kabulden besleniyor. Burada üç alandan söz etmeliyiz : Bilim, metafizik/din, ahlak. Materyalizm metafizik bir öğretidir. Bilim ile materyalizmi ilişkilendirdiğinizde materyalizmin öngördüğü “ahlak”ı da bir anlamda bilim yoluyla haklılandırmış oluyorsunuz. Formül oldukça basit. Bilimden yanaysanız materyalizmden ve onun izin verdiği “ahlaktan/yaşam biçiminden” yana olmanız gerekiyor. Şayet bu “çağdaş yaşam”ı benimsememiş iseniz demek ki henüz yeterince aydınlanmamışsınız. Aydınlanma demişken bir de Antik Yunanlı idealist filozof Platon’un bu kavramdan ne anladığına bakmakta yarar var. İlginç olan, Platon için aydınlanma tam da materyalizmin karşısında yer alan bir şey iken materyalizm bizzat düşüncenin karanlığı. Platon’un ünlü mağara benzetmesi şöyle : Bazı insanlar karanlık bir mağarada, doğdukları günden beri mağaranın kapısına arkaları dönük olarak oturmaya mahkumdurlar. Başlarını da arkaya çeviremeyen bu insanlar, mağaranın kapısından içeri giren ışığın aydınlattığı karşı duvarda, kapının önünden geçen başka insanların ve taşıdıkları şeylerin www.derindusunce.org Fikir Platformu 29
Page 1 and 2: Aydın kimdir? Muhafaza’nın ve D
Page 27: Yaşanan “bir” olay, kaç çeş
Page 79 and 80:
Aydın kimdir? Muhafaza’nın ve D
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127:
show all

aydin_kimdir_a

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?