Balast Suyu Yönetimi Projesi(DETAYLI) - Deniz Çevresi Dairesi ...

GEMİLERİN BALAST SULARI İLE TAŞINAN ZARARLI SUCUL ORGANİZMALAR VE PATOJENLER
HAKKINDA YAPILAN ULUSAL VE ULUSLARARASI ÇALIŞMALAR
BALAST SUYU İLE TAŞINAN ZARARLI SUCUL
ORGANİZMALARIN KONTROLÜ VE YÖNETİMİ PROJESİ
Murat KORÇAK
BALAST SUYU PROBLEMİ NEDİR?
Gemiler dengelerini ve stabilitelerini sağlamak için sadece bu amaçla ayrılmış tanklarına balast suyu
olarak adlandırılan temiz deniz suyunu alırlar. Gemiler balast suyunu genelde yüksüz seyirleri
sırasında alırlar. Taşınan balast suyu yaklaşık geminin taşıma kapasitesinin (dedveyt tonaj) %30‐35’i
mertebesindedir. Bu yolla milyonlarca farklı sucul organizma ve mikro organizma bir ekosistemden
bir başkasına taşınmaktadır. Bu türler taşındıkları yerde kontrolsüzce çoğalarak geri dönüşümsüz bir
şekilde bölgeyi istila edebilmektedir.
Balast suyu, istilacı sucul organizmaların taşınmasını sağlayan en önemli vektörlerden biridir.
Uluslararası ticaretin yaklaşık %90’ı gemiler ile yapılmaktadır. Yılda yaklaşık 7 milyon ton balast

suyunun gemiler tarafından taşındığı tahmin edilmektedir. Bu da 7000 den farklı türün gemilerin
balast suyu tanklarında her gün farklı limanlar arasında taşındığı anlamına gelmektedir.
İstilacı sucul organizmaların ekosisteme etkisi petrol kirliliği ile karşılaştırıldığında, petrol kirliliğinin
etkisinin akut, yok edici ve göz ile gözlemlenebilir olduğu bilinmektedir. Ancak petrol kirliliğinin etkisi
zamanla azalmakta ve uzun süreçlerde tamamen yok olmaktadır. Bir istilayı değerlendirdiğimizde ise
ilk etki çok düşüktür. Ancak belli bir süre geçtiğinde habitata olan etki geri dönüşümsüz olarak
artmakta ve sonuçlar yıkıcı olmaktadır.
İstilacı türlerin ciddi ekonomik, çevresel ve insan sağlığına olumsuz etkileri vardır. Denizlerdeki istilacı
türlerin büyük ekonomik ve çevresel etkileri bulunurken insan sağlığına da ciddi şekilde tehdit
oluştururlar. İstilacı türlerin denizleri tehdit eden en büyük dört tehlikeden biri olduğu
değerlendirilmektedir. Diğerleri küresel ısınma, kara kökenli kirleticiler ve aşırı avlanmadır.
Türk kıyıları maruz kaldığı yoğun deniz trafiği nedeniyle dünyanın en hassas bölgelerinden birisidir. 66
farklı istilacı türün Türk kıyılarına yerleştiği bilimsel olarak raporlanmıştır. Bunlardan 19’u zararlı tür
olarak sınıflandırılmaktadır. Bu kapsamda Türkiye bölgesinde bir insiyatif başlatarak bu sorunun
üstesinden gelmek amacıyla TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi ile bir proje başlatmıştır.
Projenin amacı, uluslararası deniz trafiğinin ve taşınan balast suyunun riskini belirlemek ve bu riski
azaltmak için alınacak önlemleri ortaya koymaktır. Ayrıca proje ile Türk deniz alanlarında Balast Suyu
Yönetimi Sözleşmesi ve rehberleri kapsamında balast suyu ile taşınan zararlı sucul organizma ve
patojenlerin riskini en aza indirgemek amacıyla belirlenen balast suyu yönetimi uygulamalarını hayata
geçirmek amaçlanmaktadır.
Proje kapsamında Türkiye’nin Balast Suyu Yönetimi Sözleşmesi’ni imzalamasının ardından oluşacak
sorumlulukları belirlenmiş olup, bu sorumluluklar kapsamında kapasite arttırımı amacıyla yapılması
gerekli aktiviteler belirlenmiştir.

BALAST SUYU PROBLEMİNİN ÇÖZÜMÜ NEDİR?
“Gemi Balast Suları ve Sedimanların Kontrolü ve Yönetimi Uluslararası Sözleşmesi” bu sınırı aşan
deniz çevresi problemini çözmek amacıyla kritik olarak ihtiyaç duyulan bölgesel işbirliği ve
politikaların harmonizasyonunun sağlanması için hazırlanmış bir girişimdir. Balast suyu sözleşmesi
henüz yürürlüğe girmemiştir. Ancak, Türkiye’nin de içinde bulunduğu bir çok ülkede imzalama
süreçleri devam etmektedir. 2011 yılı içinde yürürlüğe girmesi beklenmektedir.
Sözleşme yürürlüğe girdikten sonra gemilerin tonajlarına göre belirlenen bir takvim çerçevesinde
2011‐2015 yılları arasında tüm gemilere balast arıtım cihazları takılarak gemilerin taşıdıkları sular
içindeki tüm canlıları arıtması sağlanacaktır.
2011‐2015 yılları arasındaki bu geçiş sürecinde henüz balast arıtım cihazı takmamış tüm gemiler ise
balast sularını sözleşmenin B‐4 maddesinde belirtilen deniz alanlarında değiştireceklerdir. Bu şekilde
taşıdıkları organizma bakımından zengin deniz suyunu organizma bakımından daha fakir olan açık
deniz suyu ile değiştirerek istilacı türlerin taşınması riskini azaltmış olacaklardır.
Sözleşme, gemilere arıtım ve değişim yükümlülüğü getirirken bir taraftan da ülkelere sertifikasyon,
denetim, bilimsel araştırma, ikili işbirliği, bilgi değişimi gibi bazı yükümlülükler getirmektedir.
Ülkelerin bu yükümlülüklerini yerine getirebilmesini desteklemek amacı ile IMO bir proje
oluşturmuştur. “Globallast Partnership” adı verilen bu proje kapsamında ülkelerde kapasite artırımı
çalışmaları yürütülmektedir.
Türkiye, IMO(Uluslararası Denizcilik Örgütü) tarafından yürütülen Globallast Partnership Projesinin
Akdeniz bölgesi için lider ülkesidir. Bu kapsamda Türkiye Akdeniz ülkeleri için çalıştaylar ve eğitimler
düzenlemekte ayrıca, Akdeniz ülkeleri tarafından oluşturulan Bölgesel Görev Gücü’nün oturum
başkanlığını yapmaktadır.

TÜRKİYENİN ULUSAL PROJESİ SONUCUNDA ELDE EDİLENLER:
Tübitak Marmara Araştırma Merkezi ile Denizcilik Müsteşarlığı arasında yürütülen ulusal proje 2008
de tamamlanmıştır.
Proje, toplam 13 iş paketi çerçevesinde gerçekleştirilmiştir bu paketler özetle:
1. Son 5 yıllık gemi trafiği dikkate alınarak, balast suyu envanterinin hazırlanması ile hangi
limanlarımıza hangi limandan ve ne kadar miktarda balast suyu taşınmakta olduğunun belirlenmesi.
2. Türk deniz alanlarına, 10 yıl içerisinde taşınacak balast suyu miktarını belirleyen trend analizinin
yapılması
3.IMO Balast Suyu Risk Değerlendirme yöntemine göre kıyı alanlarımızın riskinin belirlenmesi
4. Coğrafi Bilgi Sistemi oluşturularak tüm bilgilerin sayısal haritalara işlenmesi
5. “Gemi Balast Suları ve Sedimanlarının Kontrolü ve Yönetimi Uluslararası Sözleşmesi, 2004”
hükümleri ve ilgili 14 rehber kapsamında uygun balast yönetim modelinin oluşturulması,
6. Türkiye’nin uluslararası yükümlülüklerinin ve bu yükümlülüklerin yerine getirilmesi için yapılması
gereken faaliyetlerin belirlenmesi,
7. Balast sularının yönetimi konusunda ulusal mevzuat taslaklarının hazırlanması,
8. Denetim mekanizmalarının oluşturulması,
9. Balast suları konusunda idare ve ilgili kamu kurum/kuruluşları için ideal yapılanma ile sivil
toplum örgütleri, bilimsel kuruluşlar ve üniversitelerin konu hakkındaki rollerinin belirlenmesi,
10. İdari kapasitenin görevini icra etmede ihtiyaç duyacağı teknik alt yapının ve tedarik
modellerinin belirlenmesi,
11. İlgili personelin eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi, eğitim sistem ve programlarının
hazırlanması,
12. Zararlı sucul organizmalar ve patojenler hakkında bilgileri içeren veri tabanının hazırlanması,
13. İhtiyaç duyulan sediman alım tesislerinin kapasite ve özelliklerinin belirlenmesi

1. Envanter Çalışması
Limanlarımıza taşınan balast suyu envanteri çıkarılmıştır. Bu kapsamda limanlarımıza yıllık yaklaşık 23
milyon ton balast suyu deşarj edildiği tespit edilmiştir. Balast deşajları deniz trafiği ile orantılı olarak
Marmara, İzmir ve İskenderun bölgelerinde yoğunlaşmaktadır.
16
Ayrıca,balast sularının ülkemize hangi bölgelerden taşındığı tespit edilmiştir. Dünyanın neredeyse
tüm biyolojik bölgelerinden ülkemize taşınım gerçekleştiğinden dolayı ülkemiz bu konuda en büyük
risk altındaki ülkelerden biridir. Yapılan bir genelleme ile taşınım oranları yüzdelere vurulursa
aşağıdaki tablo ortaya çıkmıştır.
Ayrıca, oluşturulan bir web tabanlı sistem ile gemilerden balast suyu raporlama formları toplanmaya
başlanmıştır. Bu formlar ile gemiler ve taşıdıkları balast suları ile ilgili detaylı bilgilere
ulaşılabilmektedir. IMO tarafından toplanılması önerilen bu formlar kaptanlarının beyanları ile
sisteme gemi acenteleri tarafından girilmekte ve Liman Başkanlıkları tarafından onaylanmaktadır.

T.C.
BAŞBAKANLIK DENİZCİLİK MÜSTEŞARLIĞI
Deniz Ulaştırması Genel Müdürlüğü
18
Ülkemizde ve diğer komşu ülkelerde yapılan istilacı türler ile ilgili tüm bilimsel çalışmalar derlenmiş
olup, yapılan derlemeler sonucu Türk Deniz alanlarına diğer deniz alanlarından gelen 263 tür kayıt
altına alınmıştır. Bu türlerin 66 adedinin gemiler ile taşındığı ortaya çıkmıştır. 19 tür zararlı istilacı
olarak belirlenmiştir.
TÜRK DENİZ ALANLARINA
DİĞER DENİZLERDEN TAŞINAN
TÜRLER
• Türk Deniz Alanlarına diğer denizlerden gelen 263
tür tespit edilmiştir.
Geliş Yolları:
• 180 adedi Süveyş kanalından doğal yolla gelmiştir.
• 66 adedi gemiler tarafından taşınmıştır.
• 6 adedi Cebelitarık kanalından doğal yolla gelmiştir.
• 3 adedi Akuakültür ile gelmiştir.
Gemiler tarafından taşınan 66 türden
19 u zararlı sucul organizma olarak tanımlanmaktadır.
19
2. Risk Değerlendirmesi
Proje kapsamında uluslararası denizyolu taşımacılığı ile balast suyu taşınımı olan limanlarımızda
biyolojik istila riskini belirlemek ve limanlarımızı sahip oldukları risk derecesine göre sınıflandırmak
amacı ile 2 farklı metodoloji uygulanmıştır. Bunlar, GloBallast ve Geliştirilmiş Helcom BSRA
yöntemidir.
Alıcı ile verici liman arasındaki çevresel benzerliklerin karşılaştırılmasına dayanılarak yapılan risk
değerlendirilmesinde, verici limandan taşınan balast suyunun miktarı, taşınma sıklığı, sefer süresi,

sıcaklık, tuzluluk ve yayılış gösteren riskli türler, risk parametreleri olarak değerlendirilmektedir.
GloBallast BSRA, IMO GloBallast Proje Ekibi tarafından geliştirilmiş olan özel bir Veritabanı Sistemini
kullanmaktadır. Metodolojinin ilk aşaması, balast suyu taşınımının miktarı, süresi, kaynağı gibi
bilgilerin tanımlandığı IMO Balast Suyu Raporlama Formlarının (BSRF) toplanması ve bilgisayar
ortamında depolanması ile başlamaktadır. Sistem ayrıca balast suyu alım limanlarının deşarj
limanında oluşturduğu risklerin hesaplanması için geçmişe yönelik sefer bilgileri, limanlar için çevresel
veri ve doğal olmayan türlere (non native) ait verileri kullanmaktadır
Yapılan Balast Suyu Risk Değerlendirmesi sonucuna göre her bir liman için riskli limanlar
gruplandırılmıştır. Aşağıda örnek olarak Aliağa Liman Başkanlığı ile taşınım olan limanların risk
oranları verilmiştir.

Tüm limanlarımızın risk oranları belirlendikten sonra en yüksek riske sahip limanlarımız da kendi
arasında gruplandırılmıştır. Buna göre; İzmit, Aliağa, İzmir ve İskenderun Liman Başkanlıkları “çok
yüksek” riskli liman grubunda, Gemlik, Ambarlı, BOTAŞ, Mersin ve İstanbul “yüksek” riskli liman
grubunda yer almışlardır. Tekirdağ, Samsun, Tuzla, Karadeniz Ereğli, Trabzon, Bartın, Antalya ve
Karabiga “orta” , Taşucu, Silivri, Dikili, Çeşme, Güllük ve Bandırma Liman Başkanlıkları “düşük” riskli
gruba dahil olmuşlardır.

3. Coğrafi bilgi sistemi
Proje kapsamında üretilen tüm veriler CBS haritalarına işlenmiştir. CBS ortamına aktarılan tüm
katmanlar yayınlanabilir haritalar şekline dönüştürülerek, hem internet hem de CD üzerinden
doğrudan ulaşılabilecek şekilde düzenlenmiştir. Hazırlanan veri katmanları Bölge Müdürlükleri,
Liman Başkanlıkları, Risk Değerlendirme Sonuçları, Hassas Alanlar, Balast Suyu Basım Miktarları,
Gemilerden Toplanan Balast Suyu Formlarından Alınan Toplam Balast Suyu Basım Miktarları,
Balast Formu Dolduran Gemi Sayıları, Batimetri Durumu, Biyobölgeler, Sınırlar, Türlerin Dağılımı
olmak üzere 11 farklı grupta değerlendirilmiştir.
4. İstilacı Türler Veri Tabanı
Çeşitli ulusal ve uluslararası kaynaklar, websayfaları ve bilimsel çalışmalardan elde edilen veriler ve
bilgiler ışığında hazırlanan zararlı sucul organizma veri tabanında ülkemiz için kaydı bulunan tüm
türlere ait bilgilere ulaşılabilmektedir..
Türlerle ilgili ayrıntılı bilgilerin de yer aldığı bu sistemde tür adına ve habitata göre sorgu
yapılabilmektedir. Genel kullanıma açık olan veritabanında yeni canlı türlerini ekleme, mevcut canlı
türlerini silme veya güncelleme işlemlerini yapmak mümkündür. Internet kullanıcılarının veya
uzmanların yeni bir tür ilavesi veya veritabanında kayıtlı türler hakkındaki değişiklik istekleri, ana

sayfada yer alan bir form aracılığı ile yapılabilmektedir. Bu form doldurulduktan sonra e‐posta ile
Denizcilik Müsteşarlı’ğına gerekli işlemlerin yapılması için iletilebilmesi yeterlidir.
5. Balast Değişim Alanları
Proje Kapsamında, Uluslararası Balast Sularının Kontrolü ve Yönetimi Sözleşmesi 2004’ün B4
maddesi standartlarına göre denizlerimiz haritalandırılmış ve balast değişimi yapılabilecek alanlar
rotalara göre analiz edilmiştir. bu alanlar içinde gemiler balast sularını değiştirerek istilacı sucul
organizmaların taşınımı en aza indirgenebilmektedir.

6. Taslak Ulusal Mevzuatlar hazırlanmıştır.
Balast Suyu Sözleşmesi (2004)’nin kabul edilmesi durumunda, Türk Deniz Yetki Alanlarında
uygulanacak olan Balast Suyu Yönetimi’nin Sözleşme şartlarını ve gerekliliklerini karşılaması, etkin
olarak uygulanması ve kontrollerinin sağlanması için hazırlanmış olan taslak mevzuat; kanun,
uygulama yönetmeliği ve teknik konularda düzenleme sağlayacak 6 adet genelgeden oluşmaktadır.
Bunlar;
Gemi Balast Suları ve Sedimanlarının Yönetimi ve Kontrolü Kanunu,
Gemi Balast Suları ve Sedimanlarının Yönetimi ve Kontrolü Esaslarına Dair Kanunun Uygulama
Yönetmeliği,
Balast Suyu Değişimi İçin Alternatif Alanların Belirlenmesi İle İlgili Genelge,
Balast Suyu Değişimi Yöntemleri ve Güvenlik Önlemlerinin Uygulanmasına Dair Genelge,
Balast Suyu Numune Alma Yönteminin Usul ve Esasları İle İlgili Genelge,
Risk Değerlendirilmelerinin Yapılması Hususunda Genelge,
Sediman Ara Depolama İstasyonları Hususunda Genelge,
Balast Suyu Yönetim Planlarının Geliştirilmesi Hususunda Genelge’dir.
Hazırlanan mevzuatlar Sözleşme’nin şartlarını birebir karşılamakla birlikte düzenlemeler ulusal
organizasyonumuza veya mevcut ulusal mevzuata uygunluk göstermektedir.
7. Eğitim Notları
Balast Yönetiminde aktif olarak bulunan tüm paydaşların yararlanabileceği detaylı eğitim notları IMO
rehberlerine ve model kurslarına sadık kalınarak Türkçe olarak hazırlanmış ve kitap haline
getirilmiştir.
PİLOT UYGULAMAYA BAŞLANMIŞTIR
Gemi Balast Suları ve Sedimanların Kontrolü ve Yönetimi Uluslararası Sözleşmesi’ne ülkemizin taraf
olmasının ardından yapması gereken liman uygulamalarının denenmesi ve sonuçları kapsamında
eksikliklerimizin tespit edilerek gelecekte yapılacak kapasite artımı çalışmalarının planlanması amacı
ile Denizcilik Müsteşarlığı BOTAŞ Liman Başkanlığında pilot uygulamaya başlanmıştır.
Pilot uygulamada, Botaş Liman Başkanlığına gelen tüm gemilere limana girmeden önce uygun bir
alanda balast suyu değişimi yapma zorunluluğu getirilmiştir. Eğer gemiler değişim yapamamış iseler
derhal denetlenmektedirler. Geminin riskli olduğunun tespiti durumunda balast suyu örneği
alınmakta ve analiz için TÜBİTAK’a gönderilmektedir.
Analiz sonucu bir istilacı tür tespit edilirse aynı rotadan gelen tüm gemiler bir dahaki gelişlerinde
balast değişimi yapmadan limanlara kabulleri gerçekleşmeyecektir.
Bu kapsamda, Botaş Liman Başkanlığına numune ekipmanları temin edilmiş olup, gemlerin
denetlenmesi ve numune alınması hususunda 2 kere eğitim verilmiştir.

BALAST SUYU RİSK DEĞERLENDİRME YAZILIMI PROJESİ
Balast suyu risk değerlendirmesi karmaşık, farklı veri tabanları ve yazılımlar kullanılarak yapılan
uzmanlık gerektiren ve zaman alan bir değerlendirme türüdür. Bu işlemin sürekli pratik ve harcama
yapmadan yapılmasına olanak sağlayacak bir yazılım geliştirilmesi çalışması Müsteşarlığımız
tarafından başlatılmıştır. TÜBİTAK MAM ile ortak yürütülen bu çalışma kapsamında üretilecek olan
yazılım internet üzerinden dağıtılacak olup, tüm ülkeler bu sistemi kullanarak kendi ülkeleri için risk
değerlendirmesi yapabileceklerdir.
Bu şekilde Türk yapımı bu yazılım uluslar arası bir standart niteliği kazanarak kullanılmaya
başlanacaktır.Türkiye’nin bu girişimi denizcilik otoriteleri ve IMO tarafından yakından takip
edilmektedir. Uluslar arası toplantılarda taktirle karşılanmaktadır.
BALAST SUYU YÖNETİMİ STRATEJİSİ
Türkiye’de balast suyu yönetimi konusunda gelecekte yapılacak çalışmalar için hedefler belirlenmiş ve
bir strateji belgesi oluşturulmuştur. Bu strateji belgesi, Türkiye’nin durumunun değerlendirildiği bir
rapor ve balast suyu uygulamalarının mali yönlerinin incelendiği bir çalışma ile birlikte bir yayın haline
getirilerek 2010 yılı içinde yayımlanmıştır.
Strateji belgesi Şubat ayı içinde yapılacak geniş katılımlı bir toplantı ile tüm ilgililerin görüşleri
doğrultusunda final hale getirilecektir.

BÖLGESEL ÇALIŞMALAR
Karadeniz’in kirliliğe karşı korunması kapsamında Bükreş Sözleşmesi ve Akdeniz’in kirliliğe karşı
korunması kapsamında ise Barselona sözleşmesi tüm kıyıdaş ülkeler tarafından imzalanarak yürürlüğe
girmiştir.
Her iki denize de kıyısı olan Türkiye bu iki bölgede de özellikle balast suları konusundaki çalışmalara
aktif olarak destek vermektedir.
Şu an itibariyle her iki bölgede de Balast suyu yönetimi bölgesel strateji belgeleri hazırlanmakta ve
gelecekte yapılacak çalışmalar planlanmaktadır.
Türkiye her iki bölge için çalışmalarını ayrı ayrı sürdüren çalışma gruplarının oturum başkanlığını
yürütmekte ve yapılan çalışmaları yönlendirmektedir.