Antineoplastik İlaç Hazırlama Merkezinde
Antineoplastik İlaç Hazırlama Merkezinde
Antineoplastik İlaç Hazırlama Merkezinde
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
KEMOTERAPİ ODASI,<br />
İLAÇLARIN LARIN HAZIRLANIŞI<br />
VE UYGULAMA ARAÇLARI<br />
Doç. . Dr. Ferah Ece<br />
İstanbul Bilim Üniversitesi<br />
Göğüs s Hastalıklar<br />
kları Anabilim Dalı
Onkoloji Tedavi Merkezi<br />
■Onkoloji hemşireli<br />
ireliği i konusunda<br />
spesifikleşme,<br />
■Terminal bakım m ve destek<br />
tedavilerinin verilebiliyor olması,<br />
■Psikososyal<br />
hizmetlerin verilebilmesi,<br />
■Eczane hizmetlerinin ideal düzeyde d<br />
olması, , merkezi ilaç hazırlama<br />
şartlarının n sağlanmas<br />
lanması,
Onkoloji Tedavi Merkezi<br />
■Kemoterapi ve destek tedavi<br />
uygulanması konusunda<br />
temel eğitim e<br />
almış<br />
hekimin bulunması,<br />
■Kemoterapi hazırlama, onkolojik<br />
hasta bakımı ve onkolojik hastaya<br />
yaklaşı<br />
şım m konusunda eğitim e<br />
almış<br />
hemşirelerin bulunması,<br />
■Standart kemoterapi hazırlama<br />
şartlarının n bulunması
Onkoloji Tedavi Merkezi<br />
■İlgili tüm t m branşlar<br />
ların n ve aktif<br />
Multidisipliner Tümör r Konseyi’nin<br />
nin<br />
bulunması,<br />
■Ayaktan ve yatarak kanser tedavisinin<br />
gerçekle<br />
ekleştirilebilmesi,<br />
■Temel ve klinik araştırmalar<br />
rmaların<br />
yapılabilmesi,<br />
■Veri toplama ve saklanması<br />
şartlarının n ideal düzeyde d<br />
olması,
<strong>Antineoplastik</strong> ilaçlarla larla tedavi<br />
uygulamaları sırasında hastaların<br />
ve<br />
bu tedaviyi uygulayan sağlık<br />
çalışanlarının n güvenlig<br />
venliği önemlidir<br />
ve bu ilaçlarla<br />
larla maruziyet riskinden<br />
korunması gereklidir
12 servis hemşiresi<br />
13 onkoloji hemşiresi<br />
5 eczane çalışanı (KT hazırlayan)<br />
30 sağlıkl<br />
klı birey (kontrol)<br />
genotoksisite değerlendirmesi<br />
erlendirmesi<br />
Buccal hücrelerde DNA hasarı
120 sağlık çalışanı<br />
60 onkoloji hemşiresi,<br />
genotoksisite değerlendirmesi<br />
erlendirmesi<br />
Lenfositlerde DNA hasarı
Mutat Res 2007 Mar 30;628(1):11-8. Epub 2007 Jan 16.<br />
Micronucleus induction and FISH analysis in buccal cells and lymphocytes of<br />
nurses administering antineoplastic drugs.<br />
Cavallo D, Ursini CL, Omedeo-Sale E, Iavicoli S.<br />
Department of Occupational Medicine, ISPESL-National Institute for Occupational Safety and<br />
Prevention, Monteporzio Catone, Rome, Italy.<br />
23 hemşire<br />
10 servis hem.<br />
13 onkoloji hem.<br />
20 sağlıkl<br />
klı birey<br />
Buccal hücrelerde genetik hasar
Sağlık k Bakanlığı<br />
Tedavi<br />
Hizmetleri Genel MüdürlM<br />
rlüğü’ ü’nün<br />
10.05.2005 tarih ve 9260 sayılı<br />
genelgesinde<br />
<strong>Antineoplastik</strong> ilaçlarla<br />
larla<br />
güvenli<br />
çalışma rehberi mevcut
Günlük antineoplastik ilaç uygulama<br />
sayısı 7 ve daha fazla olan<br />
hastanelerde ilaçlar; lar; yalnız z ilaç<br />
hazırlama işleminin i<br />
yapıld<br />
ldığı<br />
ve<br />
tercihen eczanenin bu işi<br />
için in ayrılm<br />
lmış<br />
bir bölümünde,<br />
b<br />
eczanenin fiziki şartları uygun değilse<br />
yataklı tedavi kurumunun uygun bir<br />
bölümünde kurulacak<br />
<strong>Antineoplastik</strong> İlaç Hazırlama<br />
<strong>Merkezinde</strong> hazırlan<br />
rlanır
<strong>Antineoplastik</strong> İlaç Hazırlama <strong>Merkezinde</strong><br />
■Giriş çıkışlar sınırls<br />
rlı olmalı<br />
■Sadece ilaç hazırlama için i in kullanılmal<br />
lmalı<br />
■Diğer sağlık k personeli ile teması en aza<br />
indirmek amacıyla<br />
diafon sistemi olmalıdır<br />
■Girişte yalnız z görevli g<br />
personelin girebileceğini<br />
ini<br />
belirten uyarı işaretleri bulunmalıdır<br />
■İlaçlar<br />
lar ‘Kemoterapi Teslim Formu’ ile teslim<br />
alınıp p verilmelidir<br />
■İlaç dökülmesi ya da kazalar gibi acil<br />
durumlarda kullanılacak lacak maddeler kolay<br />
ulaşı<br />
şılabilecek bir yerde hazır r bulundurulmalı<br />
■Uygun<br />
özellikte biyolojik güvenlik g<br />
kabini<br />
bulunmalıdır
<strong>Antineoplastik</strong> İlaç Hazırlama<br />
<strong>Merkezinde</strong>,<br />
çalışan kişileri ileri korumak amacıyla kabin<br />
içindeki indeki havayı dışarı verme özelliğine<br />
ine<br />
sahip olan “Sınıf f II B tipi ya da Sınıf S f III<br />
Biyolojik Güvenlik G<br />
Kabinleri” (BGK)<br />
kullanılmal<br />
lmalıdır<br />
Sınıf f I tip BGK’leri<br />
kabin içindeki i indeki havayı dışarı<br />
verme özelliğine ine sahip olmadığı<br />
için in tercih edilmez
Sınıf f II BGK<br />
Bu kabinlerde aşağıa<br />
doğru hava akışı<br />
ile<br />
beraber HEPA filtreler<br />
bulunmaktadır
■A tipi kabinler, kabin havasının yaklaşık %70’i<br />
HEPA filtresi aracılığıyla tekrar kabin içine geri<br />
verilmekte; geri kalanı HEPA ile filtre edildikten<br />
sonra hazırlanan oda içine atılmaktadır.<br />
■B1 tipi kabinler, yüksek hava akımına sahiptir.<br />
Kabindeki havanın % 30’u geri dönüşlüdür. Geri<br />
kalanı HEPA ile filtre edildikten sonra dışarı atılır.<br />
■B2 tipi kabinler, kabin içindeki hava HEPA ile<br />
filtre edildikten sonra, kabin ya da oda içine geri<br />
dönüş olmadan havanın hepsi dışarı atılır.<br />
■B3 tipi kabinler, kabindeki havanın yaklaşık<br />
%70’nin geri dönüşlü olması nedeniyle A tipi<br />
kabinlere benzer. Ancak geri kalan %30’u negatif<br />
basınç altında dışarıya ve borulara yollanır.
Sınıf f III BGK<br />
Bu kabinler, tamamen<br />
gaz çıkışına kapalı<br />
yapılm<br />
lmıştır. Tüm T m kabin<br />
negatif basınç<br />
altındad<br />
ndadır r ve tüm t<br />
çalışmalar eldiven<br />
takılarak yapılır. Havanın<br />
hepsi HEPA ile filtre<br />
edilir
■BGK 24 saat 7 gün sürekli çalışır.<br />
■Fan ya da pervane her zaman<br />
çalıştırılmalıdır.<br />
■Pervane kapatılırsa yeniden<br />
kullanılmadan önce başlık temizlenir.<br />
■BGK içinde, yeterli hava akışını ve<br />
kabin işleyişini gösteren, devamlı<br />
izleme aracı bulunur.<br />
■Kabin, oda içi hava turbulansının<br />
çok az olduğu bir alana yerleştirilir.
■Kabinlerin güvenirliği ve denetiminin<br />
devamlılığı sağlanmalıdır.<br />
■Kabinin düzenli olarak altı ayda bir<br />
teknik bakımı kalifiye bir teknisyen<br />
tarafından yapılır.<br />
■Kazayla kabin/borular ilaçla kontamine<br />
olduğunda HEPA filtreleri değiştirilir.<br />
■Kabinlerin temizliği, üretici firmanın<br />
kabinin temizliğine ilişkin hazırladığı<br />
yönergeye göre yapılır.<br />
■Yüzeyler su ve herhangi bir deterjanla<br />
temizlenir.
<strong>Antineoplastik</strong> ilaç hazırlama merkezi<br />
min. 6-8 m2 olabilir.<br />
■Hazırlık alanında yeme-içme,<br />
sigara içme,<br />
ciklet çiğneme ve<br />
makyaj yapma gibi<br />
işlemlerden kaçınılmalıdır.<br />
■Hazırlama ortamı depo ya da başka<br />
amaçlarla kullanılmamalıdır.<br />
■Hazırlama ortamında yiyecek<br />
bulundurulmamalıdır.
<strong>Antineoplastik</strong> ilaç hazırlama merkezinde<br />
■Konu ile ilgili eğitim e<br />
almış<br />
ış, , sertifika<br />
programlarına katılm<br />
lmış<br />
yeterli sayıda eleman<br />
çalışmalıdır<br />
Çalışanların n yılly<br />
llık k tekrarlanan yazılı ve/veya sözls<br />
zlü<br />
değerlendirmelerle erlendirmelerle yetkinlikleri güncellenmelidir*<br />
g<br />
■Eczane bünyesinde b<br />
kurulmuş ise eczacı,<br />
hastanenin başka bir biriminde ise hemşire<br />
ve sağlık k memuru görev g<br />
yapar<br />
■Gebe, bebeğini emziren ve çocuk sahibi<br />
olmak için i in tedavi gören g<br />
personel bu birimde<br />
çalıştırılmaz<br />
*Moore<br />
C, et al. J Infus Chemother. 1996; 164-70
<strong>Antineoplastik</strong> ilacın n hazırlan<br />
rlanışı<br />
İlacı hazırlayan personel içini<br />
in<br />
■önlük<br />
■eldiven<br />
■maske<br />
■gözlük<br />
■kapalı ilaç<br />
hazırlama aparatı<br />
gereklidir.<br />
■örtü
ÖNLÜK<br />
■Tek kullanıml<br />
mlık<br />
■Önü geçirgen olmayan ve kapalı<br />
■Uzun kollu,manşetleri elastik<br />
■Yüksek<br />
dansiteli polietilen lifli<br />
olmalıdır<br />
Standart ameliyat önlükleri ya da<br />
diğer tek kullanıml<br />
mlık önlükler<br />
emici<br />
özelliklerinden dolayı uygun<br />
değildir
ELDİVEN<br />
■Pudrasız z ve uygun kalınl<br />
nlıkta (3-4mm)<br />
olmalıdır<br />
Uygun kalınl<br />
nlıkta eldiven yoksa çift eldiven kullanılır<br />
■Düzenli olarak saatte bir, yırty<br />
rtılma ya<br />
da ilaçla<br />
kontamine olma durumunda<br />
derhal değiştirilir<br />
■Lateks yada nitril içeren eldivenler<br />
kullanılır<br />
Nitril içeren eldiven yoksa alta polivinil klorürl<br />
rlü (PVC)<br />
eldiven, üste lateks eldiven olacak şekilde iki eldiven<br />
giyilir
MASKE<br />
■Zararlı ilaçlar<br />
ların inhalasyon yolu ile<br />
kontaminasyonu önlemek için i in maske<br />
kullanılmal<br />
lmalıdır<br />
Yüksek derecede toksik olan katı ve sıvıs<br />
aerosol partikül l yoğunlu<br />
unluğunun unun olduğu<br />
ortamlarda koruma sağlar<br />
■Cerrahi maskeler aerosol<br />
inhalasyonunu önleyemediği i için i in uygun<br />
değildir<br />
■Uygulamada ve atıklar<br />
kların n yok edilmesi<br />
sırasında maske kullanılmal<br />
lmalıdır
GÖZLÜK<br />
Zararlı ilaçların göz ile<br />
kontaminasyonunu önlemek için<br />
gözlük kullanılmalıdır<br />
■yan korumalı,<br />
■havalandırmalı,<br />
■gözlük üstü kullanımlı,<br />
■yüzü saran dizaynı<br />
olmalıdır
ÖRTÜ<br />
■Tek kullanıml<br />
mlık k olmalıdır<br />
Sitotoksik ilaçlar<br />
ların n hazırlanmas<br />
rlanması veya<br />
hasta uygulamasında olası ilacın<br />
etrafa saçılmas<br />
lması durumunda<br />
■üst tabaka tarafından emilmesini ve<br />
■alt tabakasının polyetilen türevi<br />
malzemeden oluşmas<br />
ması sayesinde<br />
ilacın n alt zemine geçmesini<br />
engelleyen ürünler olmalıdır
<strong>Antineoplastik</strong> ilaç hazırlayan<br />
personelin koruyucu<br />
önlük,eldiven,maske ve gözlg<br />
zlük<br />
kullanmasına na rağmen<br />
sitotoksik<br />
ilaçlardan lardan korunması mümkün<br />
olmayabilir<br />
Kemoterapi Kapalı İlaç Hazırlama<br />
Aparatı kullanılmal<br />
lmalıdır
Mediflex tipi<br />
Şişe e tipi<br />
KAPALI İLAÇ HAZIRLAMA APARATI<br />
■Gerek hazırlamada, gerekse<br />
uygulamada, ilaç transfer işlemi i<br />
esnek,<br />
sıkı oturmuş iki membran kanalıyla<br />
gerçekle<br />
ekleşmektedir<br />
■Hangi formda olursa olsun (sıvı,<br />
aerosol veya gaz) ilaç, , hiçbir<br />
şekilde<br />
sistemden atmosfere karış<br />
ışmaz<br />
■İlaç şişesinden enjektör aracılığıyla<br />
infüzyon torbasına, ya da direkt olarak<br />
hastaya, güvenli bir şekilde ilaç<br />
transferini temin eder
İLAÇ HAZIRLAMA<br />
■Kabin içine i ine hava akımını<br />
kapatmayacak şekilde<br />
örtü serilir<br />
■İlaç uygun süre s<br />
içinde i inde hazırlan<br />
rlanır<br />
■Ampulleri açmadan a<br />
önce tepe<br />
kısmında ilaç olup olmadığı<br />
kontrol<br />
edilir<br />
■Ampulün n tepe kısmk<br />
smı gazlı bez ile<br />
desteklenir ve kırma k<br />
işlemi i<br />
kesinlikle<br />
kabin içinde i inde yapılır<br />
■İlaç hazırl<br />
rlığında büyük b k boy enjektör<br />
ve kapalı sistem malzeme kullanılır
İLAÇ HAZIRLAMA<br />
■Sulandırılması gereken toz ilaçlarda<br />
larda<br />
sulandırıcı flakonun iç duvarından<br />
aşağıya doğru verilir ve iğne i<br />
ilaca<br />
değdirilmez<br />
dirilmez<br />
■İlacın n erimesi için i in flakon yavaşça<br />
dairesel hareketlerle çevrilir<br />
■Solüsyon halindeki ilaçlar<br />
ları flakondan<br />
çekerken tercihen kapalı sistem<br />
yardımc<br />
mcı malzemeler kullanılmal<br />
lmalıdır
İLAÇ HAZIRLAMA<br />
■İlaç uygulama setleri BGK içinde i inde<br />
birleştirilir<br />
■Herhangi bir sıvıs<br />
kaçışı<br />
olup<br />
olmadığı<br />
kontrol edilir<br />
■İlacı seruma ilave etmeden önce set<br />
seruma takılır r ve setin havası çıkartılır<br />
■İğneler bükülmeden b<br />
ve enjektörden<br />
çıkartılmadan plastik tıbbi t<br />
atık<br />
kutusuna atılır
İLAÇ HAZIRLAMA<br />
■Enjektör r ve serumların n dışd<br />
yüzeylerine<br />
ilaç bulaşmış<br />
ise dışd<br />
kısmı nemli bir bez<br />
ile silinir<br />
■Işıktan korunması gereken koyu renk<br />
koruyucularla kapatılır<br />
■İlaç hazırlama işlemi i<br />
sonunda ilacın<br />
üzerine,kemoterapi teslim formundaki<br />
hasta bilgileri,hazırlanan rlanan ilacın n bilgileri ile<br />
hazırlayan kişinin inin adı-soyad<br />
soyadı ve tarih<br />
yazılı etiket yapış<br />
ıştırılır
Kemoterapi hazırlama ve<br />
uygulamada eksiklik olmasını<br />
önlemek amacıyla hastane yönetimi y<br />
bir kitapçık k yayınlayabilir ve ilgili<br />
çalışanlara dağı<br />
ğıtabilir*<br />
Toksik ajanlara maruziyet durumunun<br />
kayıt t altına alınmas<br />
nması, özellikle<br />
epidemiyolojik çalışmalara veri<br />
kaynağı<br />
olduğundan undan teşvik edilmelidir<br />
*Scott<br />
SA, et al. Am J Hosp Pharm. 1983; 40(7):1179-82
İLAÇLARIN LARIN UYGULANIŞI<br />
■Girişimlerden önce ve sonra eller<br />
yıkanır<br />
■Uygulama için eldiven ve önlük giyilir,<br />
koruyucu gözlük takılır<br />
■Uygulama yaparken ilacın verildiği<br />
ekstremitenin altına, dökülmelere karşı<br />
emici örtü serilir
İLAÇLARIN LARIN UYGULANIŞI<br />
■Tedavi öncesi hastanın kan değerleri<br />
mutlaka kontrol edilmelidir<br />
■Hastaya uygun pozisyon verildikten<br />
sonra damar yolu açılır, ancak eklem<br />
üzerindeki damarlar tercih<br />
edilmemelidir<br />
■Büyük çaplı venöz damar ve mümkün<br />
olan en büyük kateter seçilmelidir<br />
■Tedaviye başlamadan mutlaka damar<br />
yolu SF ile kontrol edilmelidir
KT infüzyon<br />
pompası<br />
Ambulatuar infüzyon<br />
pompası
Disposable infüzyon<br />
pompası
Disposable infüzyon<br />
pompası<br />
■Diğer<br />
infüzyon<br />
pompalarına göre g<br />
daha ucuz<br />
■Kolaylıkla doldurulabilir hazne<br />
■Hasta ve hemşire eğitimine e<br />
ihtiyaç<br />
yok<br />
■<strong>Antineoplastik</strong><br />
ajanların n veriliş<br />
hızına uygun seçenekler<br />
enekler<br />
■Depolamada yer kaplamaz<br />
■İnfüzyon<br />
sonrası tıbbi atık k kutusuna<br />
atılır
İLAÇLARIN LARIN UYGULANIŞI<br />
Damar yolu zor bulunan hastalarda port<br />
açılması düşünülmelidir<br />
■Port<br />
sistemi kalıcı olarak implante<br />
edilebilen vene giriş aracıdır<br />
■Silikondan kılıfık<br />
olan bir port<br />
gövdesi ve kendi kateter hattından<br />
oluşur<br />
ur<br />
■Geniş damarlara lokal anestezi<br />
altında yerleştirilir, sıkls<br />
klıkla kla internal<br />
jugular, subklavian veya brakial<br />
venler seçilir<br />
Lam S, et al. Arch Intern Med 1994; 154; 1833-7
■Port<br />
cilt altına<br />
yerleştirildikten sonra<br />
steriliteye özen gösterilerek<br />
g<br />
gövde hissedilir<br />
■Huber<br />
iğnesi denen özel<br />
bir iğne i<br />
ile girilir<br />
■Yeri doğrulamak için i in önce<br />
kan aspire edilir, sonrasında<br />
nda<br />
kullanıma hazırd<br />
rdır<br />
■İnfüzyon<br />
tamamlandıktan<br />
sonra iğne i<br />
çekilir
■İnfüzyon<br />
sonrasında<br />
nda özel<br />
bir bakıma gerek yoktur<br />
■Hasta yüzebilir y<br />
ve banyo<br />
yapabilir
Sonuç olarak,<br />
Kemoterapötiklerin<br />
tiklerin hazırlan<br />
rlanım ve<br />
uygulanımında<br />
nda personelin<br />
eğitimi gereklidir<br />
Bu eğitim e<br />
yılly<br />
llık k değerlendirmelerle<br />
erlendirmelerle<br />
güncellenmelidir
Teşekk<br />
ekkür r ederim
Change language