TÜTÜN, SİGARA ÇEŞİTLERİ VE İÇERİKLERİ Dr.Osman Örsel

TÜTÜN, SİGARA
ÇEŞİTLERİ
VE
İÇERİKLERİ
Dr.Osman Örsel

A. Tütünün yanmasından oluşan dumanın
kullanılma tarzları:
1 . Sigara ( cıgarette )
2 . Puro ( cıgar )
3 . Pipo ( pipe )
4 . Nargile (tömbeki ) içimi
Hookah Tobacco : Water Pipe

B ) Tütünün doğrudan doğruya dumansız
olarak kullanılması ( smokeless tobacco )
1. Çiğneme : Chewing Tobacco , Maraş otu
2. Enfiye : Snuff
3. Nikotin preparatları halinde ; Nikotin
suyu, çikleti , lolipopu , bandı , tableti,
pastili granülleri,kartuşu vb.

C ) Tütünün başka amaçlarla sanayide
kullanımı ; nikotin , sitrik ve malik asit ,
selüloz , yağ , piktin çiçeklerinden esans vb.
maddeler elde etmek amacıyla.

Sigara Harmancılığı
İçerdikleri tütün tiplerine göre sigara
harmanları iki gruba ayrılıyor :
1.Grup : Tek tip tütünden oluşturulan sigara
gruplarıdır(monotip).Tek başına Virginia ,
İngiliz ve Oriental tip sigaraların harmanları
gibi.

2.Grup : Çeşitli tütün tiplerini ve farklı
kurutma şekilleri olan tütünleri içeren sigara
harmanlarıdır. Bunlara Politip veya Blend
Harman denilir. Amerikan Blend , Virginia
Blend ve esmer sigara tipi harmanlar bu
gruba girer.

Sigara fabrikasyonunda teknolojik
işlemler bakımından blend harmanlar iki
kısma ayrılır :
A. Soslama ( cassing ) ve kokulandırma
(flawdring ) gibi katkısal maddelerle
terbiye gören sigara harmanları. Amerikan
ve bazı esmer Fransız sigaraları böyledir.

B. Katkı maddeleri kullanılmadan hazırlanan
Blend tipi sigaralar : Virginia Blend ve
çoğu esmer tip sigara harmanları.

Harman Tipleri
1) Oriental Grup Sigara Harmanları :
Başlıca Türk Tipi tütünlerden oluşur.
Nikotinleri azdır . Çoğunlukla sos , koku
ve yanıcı madde gibi katkılar içermezler.
Dünyada tüketim miktarları en sona
inmiştir.

2) İngiliz Tipi Sigara Harmanları :
Virginia tütünleri ile Zimbabve , Japonya ,
Kanada , Hindistan , Filipinler menşeli
Virginia ve kısmen Oriental tütünlerin
karışımından meydana gelirler.

İngiltere’de 1856 yılında yayınlanan Pure
Tobacco Act ( Saf Tütün Yasası ) İngiliz
tipi sigara harmanlarının önemine ve
yaygınlaşmasına boyut kazandırmıştır.

Türkiye’nin Doğu ve G.Doğu Anadolu
bölgelerinde üretilen tütün İngiliz tipi tütüne
yakın karakterdedir.
Boğazda istenir , açıkça duyulan yakarlık
hissi bırakırlar.

Fransız Tipi Sigara Harmanları :
Koyu kahverengi , ‘’ Tabac Nair ‘’ denilen
tütün ve çeşitlerinden oluşur. Latin
Amerika’nın Brezilya , Arjantin , Küba ve
Paraguay gibi ülkelerinde yaygın olarak
tüketilir.

Fransız tipi sigaraların Fransa , İtalya ,
İsviçre , İspanya , Belçika , Avusturya ,
Polonya , Macaristan’da üretim miktarları
yüksektir.
Nikotinleri yüksek acımsı genellikle sade
sigaralardır. Puro tütününe özgü kokuları
vardır.

Amerikan Tipi Sigara Harmanları Virginia ,
Burlay , Maryland tütünleri ile bir miktar da
Türk tipi tütünler içerirler. Soslar ve kokular
yüksek düzeyde kullanılır

Amerikan Tipi Soslandırma
Naturel : Meyan Balı , bal , pekmez , ananas
şurubu , saf şeker ya da invert şeker şurubu ,
keçi boynuzu.
Kimyasal Soslar : Glukol , septisol , propan ,
diol vb.

Kokulandırma ( flowering )
Doğal ve sentetik ürünler kullanılmaktadır:
Bergamot ağaç kavunu ve oris kökü yağı ,
ginset root , tonga baklası , anason ,
rosemarin , rom , jamaika , vanilin , kakao ,
tarçın , karanfil .... usare ya da esanslar
kullanılıyor .

Fiksatörler ve Koruyucu Ajanlar :
Fiksatörler katılan kokuların
koruyuculuğunu sağlarlar. Natürel
fiksatörler (reçineli maddeler ) , etil steart
(yağlı ve koyu kıvamlıdır ) , Talu balsam
bunlardandır.
Koruyucu maddeler ( sodyum benzoat gibi )
küflenmenin engellenmesi için kullanılır.

Katkı Maddeleri Eriticileri
Sos ve koku eriticisi olarak su , alkol , rom ,
tatlı şarap , brendi kullanılmaktadır.
Ayrıca sos ve kokular tütüne verildikten
sonra absorbsiyonunu hızlandırmak için
yüksek ısıda kızartma ( toaster ) işlemi
uygulanır.

Türk pipo tütünün soslandırılmasında
kullanılan madde çeşitleri ve oranları:
Meyan balı %2
Keçiboynuzu %0.5
İncir özü %0.5
Bal %2
Benzuat ve süt %0.5
Yanma tozu %0.25
Propilen ve dietilen
glikol /0.25
Su %7

Puro :
Sigara ile aynı hastalık spektrumunu
oluşturabilir.
Relatif Risk hiç tütün kullanmayanlara göre:
-KOAH için 2 kat
-Akciğer kanseri için 2,14 kat
-ASKH için 1,5 kat
-Laringofarengeal tümörlerde 4 kat daha
yüksektir
-Bağımlılık yapar
Toksik komponentleri daha yüksektir.

Puroya ait artmış özel riskler :
Oral, ösefagial ,farenks ,larenks kanserleri
Pankreatik kanser
Stomatit
Dental kaviteler
Diş travmaları.
Akciğer Kanseri riski hiç tütün içmeyenlere göre
pipo içenlerde 4 kat
puro içenlerde 3 kat
sigara içenlerde 16 kat yüksektir.

Pipo içenlerde akciğer, oral kavite ve dil
kanserleri yüksektir.
ABD’ de 1991’de pipo kullanımına bağlı 1095
ölüm belirlenirken sigaraya bağlı 400.000 ölüm
saptanmıştır.
Pipo içenlerde nikotin bağımlılığının daha
düşük düzeyde görüldüğü ,pipo tütününün
pahalı oluşu nedeniyle sınırlı miktarda
tüketildiği, bırakılmasının daha kolay olduğu,
kesilme belirtilerine daha az neden olduğu
şeklinde nisbi avantajlarından bahseden
yayınlar mevcuttur.

Nargile için görüşler :
Tütünün sudan geçişi sırasında bazı toksik
komponentlerin kısmen suda bırakılması
(akrolein,aldehit,katran fraksiyonları,fenoller
gibi)
Nikotin bağımlılığının düşük düzeyde
görülmesi, daha az nikotin inhalasyonu.
Karbonmonoksit tehlikeli düzeylere ulaşır
Ağızdan ağıza kontaminasyon olabilir.

Dumansız tütün kullanımının sağlık sonuçları:
-Tütün çiğneme oral kanserleri arttırır.
(Hindistan’da yılda 10.000 ölüm)
-ABD de ağız içi kanserleri 1,5 kat arttırdığı
saptanmıştır.
-İsveç’te dumansız tütün kullanımı yaygın ve
oral, orofaringeal kanserler sık.
-Diş ve dişeti hastalıklarına yol açıyor
-Kardiyovasküler hastalıklara neden oluyor (az
kanıt var)
-Tütün çiğnenmesi ile pankreas ca ve ösefagial
ca arasında ilişki gösterilmiştir.

Enfiye Harmanı ve Üretimi
Enfiye toz haline getirilmiş tütünün burun
deliklerine çekilmesiyle kullanıcıda nefes
yoluyla fizyolojik bir etki yapan bir tütün
ürünüdür.
17 yy da Avrupa’ da ve İstanbul’ da yaygın
olarak kullanılmıştır.

Nikotin preparatları halinde tütün ürünleri:
Nikotin suyu
Nikotin sakızı
Nikotin lolipopu
Nikotin bandı
Nikotin tableti
Nikotin granülleri ve spreyi

Dumansız tütün kullanımı hakkında “Amerika
Kanser Birliği” nin bildirisi
Bütün tütün ürünleri kansere neden olurlar
Dumansız tütün kullananlarda oral kavitede
kanser riski hiç kullanmayanlara göre daha
yüksektir.

Kalp hızı artışı, kan basıncı yükselmesi ve
kanda nikotin düzeyinin yükselmesi aynı
şekilde görülür.
Yalnızca birkaç yıl dumansız tütün
kullanımı ile ağızda kalıcı yaralar
oluşabilmektedir.

Dumansız tütün kullanımı alışkanlık yapar
ve kimyasal bağımlılığa neden olabilir.
Dişeti iltihabı, diş etlerinde çekilme, diş
kaybı ve mukozal değişiklikler olabilir.
Kurşun ve kadmiyum gibi ağır metaller
dumansız tütün kullanımında kanda fetusa
zararlı olabilen miktarlara ulaşabilirler.

Nitrözamin gibi karsinojenik maddeler
yanmamış tütünde bol miktarda bulunurlar.
Enfiyede bulunan nitrözamin (135 mg/kg
NNN, 14 mg/kg NNK) miktarları da
yüksektir.

Sigara
Tütün
Kağıt
Filtre kısımları
Katkılar
Ayrıca olasılıkla kalıntılar:
Pestisid
Fertilizer (gübre)
Fumigants (buharla dezenfekte eden ajanlar)
Fabrikasyon sırasında işlem ajanları
ASH sources of information
Updated February 2001

Kurutulmuş tütün
Büyük oranda karbohidratlar ve proteinlerden oluşur.
Alkaloidler: %0.5-5 >> %95’i nikotin
Terpenler: %0.1-3
Polifenoller: %0.1-2.5
Karboksilik asitler: %0.1-0.7
Alkanlar: %0.1-0.4
Alkali nitratlar: %0.01-5
Aromatik hidrokarbonlar
Aldehidler
Ketonlar
Aminler
Nitriller
N- ve O- heterosiklik bileşiklikler,
Pestisidler
30’dan fazla metalik bileşik
US. Surgeon General, 1989

Ölçüm Laboratuarı
http://www.labstat.com/services.htm#mainstream

Sigara Dumanı
Binlerce kimyasal maddeden
oluşan bir kokteyl: katran, CO
gibi çeşitli gazlar, uçucu
maddeler, nikotin
Karışım sürekli değişmektedir:
Duman yaşlanmaktadır
Dumandaki kimyasallar ve her
seferinde çevredeki farklı atmosfer
arasında UV etkisi ile değişik
kimyasal reaksiyonlar oluşur.

Ana Duman
“Ana akım duman” yanan bir sigaranın içici
kişi tarafından inhale edilmesi sırasında ağız
kısmından çıkan kompleks duman
karışımıdır.

4000 Çeşit Kimyasal Madde
Karbonmonoksit Egzos Gazı
Arsenik Zehir imalatında
Metanol Roket Gazı yapımında
DDT
Böcek ilaçlamada
Kadmiyum Araba Akülerinde
Bütan Gazı Tüp ve Çakmak Gazı
Aseton
Oje ve Kimyasal sökücü
Naftalin Güve ilaçlamada
Amonyak Kimyasal Temizlik işlerinde

Kanserojen Maddenin
tipi
Bu tip maddelerin
sayısı
Polisiklik aromatik hidrokarbonlar 10
Aza-arenes 3
N-nitrosaminler 7
Aromatik aminler 3
Heterosiklik aromatik aminler 8
Aldehidler 2
Çeşitli organik maddeler 15
İnorganik bileşikler 7
TOPLAM 55
•Kaynak: SS Hecht. Tobacco smoke carcinogens and lung cancer.
•J Natl Cancer Inst; 1999; 91 (14): 1194-1210.

Ana Duman

Dumanda Neler Var? –
Karsinojenler

Tütüne-özel nitrosaminler NNN,
NNK, NAT ve NAB, tütün
bitkisinin doğal
komponentleridir.
Bu ajanların metabolik aktivasyonu
DNA bozulmalarına, gen
mutasyonuna ve kansere giden
olaylara yol açabilir.
Detoksifikasyon ve metabolik
aktivasyon smoker’ınkansere
duyarlılığını belirleyici
etkenlerden birisidir.
nicotine-derived
nitrosoamineketone

Carbonyls (Aldehid ve Ketonlar)

Phenolics
(Catechol,Cresol, Hydroquinone and Resorcinol)

KANADA

STYRENE
Olası bir insan karsinojenidir.
İnsanda baş ağrısı, oküler ve konjunktival irritasyon, reaksiyon zamanında
azalma, halsizlik, baş dönemsi ve bulantı, dikkat azlığı, el becerisinde azalma
ve renkli görme keskinliğinde azalma yapar.
Spontan düşük riskinde artış olasılığı
Anormal sperm sayısında artış
Butadien ile birlikte (Sigara dumanında bulunur) 4-phylglycolhexene’e yol
açar. Bir sensitizer olduğundan şüphelenilmektedir.
Esas endüstriyel kullanım alanları plastik, kaplama, poliester, reçineler ve
sentetik kauçuklar

Benzene
Çok toksiktir.
İnsan ve hayvanlarda kromozomal aberasyonlara yol açar.
Lösemi yaptığı kanıtlanmıştır.
Cilt yoluyla emilir.
Endüstriyel olarak eskiden, mürekkep, kauçuk, vernik ve
boya sökücü olarak kullanılırdı.

TAR - Katran
Tar tütün endüstrisinin tüm gaz-olmayan,
nikotin-olmayan ve buhar fazında olmayan
kimyasallar için kullanılan bir tanımdır.

NIKOTİN
Serbest-baz nikotin (tütün dumanındaki) inhalasyon, sindirim ve deri yoluyla alındığında tümüyle hemen
hemen absorbe edilir.
Beyin, böbrek, mide mukozası, adrenal medulla, nasal mukoza ve tükrük bezlerinde konsatre olur.
Araştırmalar nikotine maruziyetin epileptik ataklara, kusmaya, SSS depresyonuna, gelişme geriliğine,
fetusta gelişimsel toksisiteye ve erken doğuma, düşük doğum ağırlığına ve hayvanlarda beyin gelişiminde
düşüklüğe yol açtığı gösterilmiştir.
Nikotin süte geçer.
Hafif nikotin zehirlenmesi insanda şu semptomlara yol açar: kusma, diare, solunum sayısında artış, kalp
hızında artış, kan basıncında artış, baş ağrısı, baş dönmesi ve nörolojik stimülasyon.
Nikotin tütünün duman şeklinde inhalasyonu, çiğnenmesi vs sonucu oluşan birçok akut psikolojik ve
fizyolojik etkiden sorumlu kabul edilmektedir.
Endüstriyel olarak nikotin esas olarak (tütün endüstrisi dışında) insektisid (şu anda genel olarak
yasaklanmıştır) ve vahşi hayvanların iğne ile yatıştırılmasında kullanılmaktadır.

CARBON MONOXIDE
Tütün dumanı insanın inhale ettiği en önemli CO kaynağıdır.
CO kana absorbe edilir, eksersiz toleransının azalması, anginanın artması ve baş ağrısına yol açar.
Hb’e bağlanır, kanın oksijen taşıma kapasitesini azaltır.
Hb’e %3 kadar az bir CO bağlansa bile psikomotor fonksiyonda azalmaya ve böylece otomobil sürüş
yeteneğinde azalmaya yol açar. %10 COHb baş ağrılarına yol açar.
Myoglobine bağlanır kalp ve kas fonksiyonlarını azaltır.
Olasılıkla bir reproproduktif-üreme zehiridir.
Gebe hayvanlarla yapılan çalışmalar orta düzey dozlarda düşük doğum ağırlığı, fetal ölüm veya hasara yol
açtığını göstermiştir.
Fetal CO düzeyleri maternal düzeylerde %10-15 daha yüksektir.
İnhale tütün dumanı fetusta CO düzeylerini arttırır; düşük doğum ağırlığı, olası perinatal ölüm veya mental
yeteneklerde geri kalmaya yol açar.

FORMALDEHYDE
İnsanda kanser yaptığından şüphelenilen bir maddedir.
Doğal olarak 0.12 to 0.38 parts per BILLION [ppb] miktarında oluşur. Sidestream dumanda
0.23 to 0.27 parts per MILLION [ppm] (1000+ kat) bulunur.
0.1 ppm’den yüksek doza uzun süreli maruziyet akciğer, farinks, bukkal kavite, karaciğer,
kemik, deri,prostat, mesane, böbrek ve göz kanseri, lösemi ve Hodgkin hastalığı riskini
arttırmaktadır.
0.22 ppm’den yüksek maruziyetler öksürük, balgam, kronik bronşit, astım, nefes darlığı ve
soğuk algınlığı gibi belirtilere yol açar.
Allerjik reaksiyonlara ve astım benzeri durumlara, hafif baş ağrılarına, baş dönmelerine,
azalmış el becerisine, gözlerde kaşınmaya, boğaz kuruması ve ağrısına, uyku bozukluğuna,
değişik susuzluk hissine ve insanda malign hastalıklara yol açar.
İnsan gözü 0.01 ppm miktara duyarlıdır ve 0.05 to 0.5 ppm miktarında irrite olur.
Endüstride esas kullanım alanları fertilizer, boya, dezenfektan, germisid, koruyucu ve
mumyalama sıvısıdır.

HYDROGEN CYANIDE
Ortalama dozları insanda, nazal irritasyon, konfüzyon, baş
ağrısı, bulantı, halsizlik ve kusma yapar.
Daha yüksek dozşarı asteni, vertigo,kilo kaybı ve GIS
problemleri yapar.
Endüstride ana kullanım alanı buharla dezenfeksiyon,
insektisid, elektroplating (galvanizasyon?), metalurji ve
fotoğrafçılıktır.

AMONYAK
Keskin, irrite edici kokusu 1 ppm’de bile
hissedilebilir.
Yüksek konsantrasyonlarda yoğun
irritasyona, ciddi göz hasarına ve astıma yol
açar.

'Light' Sigaralar – Neden?
Kanada’da içenlerin
%16.5’i bu sigaraların
daha az zararlı olduğuna
inanmaktadır.
Ultra-light veya ultra-mild
içenlerin ise %26’sı daha
az zararlı olduğunu
düşünmektedir.
%6.59 içici daha az
bağımlılık yaptığına
inanmaktadır.
Health Canada

“Sigara üreticileri gelişmiş ülkelerde
yasaklardan dolayı satamadıkları yüksek
katranlı ve yüksek nikotinli sigaraları
gelişmemiş ülkelerin pazarına sürmektedir”.
WHO
(Dünya Sağlık Örgütü)

‘Reduced risk’ !! cigarettes
Düşük katranlı ve ‘light’ sigaraları kapsar ve minimal tütün yanması
ile nikotin veren yeni ürünleri içerir.
Sağlıkla ilgili risklerin daha azaldığı gösterilememiştir. Fakat
bağımlılık için yeterli nikotin verdikleri kesindir.
Bazı yeni ürünler daha az veya düşük seviyelerde toksin verebilir ama
daha fazla CO verir. Sigaraya bağlı risklerin daha az olduğu veya
bırakmaya yardımcı oldukları gösterilememiştir.
Sigarayı bırakmak herhangi ‘düşük’ riskli bir sigaraya göre daha
güvenlidir.
1 Benowitz NL, et al. N Engl J Med 1983; 309: 139-142.
2 Buchhalter IR & Eissenberg T. Nicotine and Tobacco Research 2000; 2: 39-43.
3 Fagerstrom KO, et al. Tobacco Control 2000; 9: 327-333.
4 Giovino GA, et al. NCI Smoking and Tobacco Control Monography No 7, 1996.
5 Pauly JL, et al. Cancer Epidemiology, Biomarkers and Prevention 1998; 7: 967-979.
6 US Department of Health and Human Services. National Cancer Institute Smoking
and Tobacco Control Monograph 7 Ed: DR Shopland, 1996.

‘Light’ Sigaralar bildik sigaralardan daha mı
güvenli?
Hayır!!!!
•Light sigaralar ilk kez 1970’lerde piyasaya çıktığında bunların
içicilere daha az kanserojen tar verdiği sanılmaktaydı.
•Sonraki araştırmalar gösterdi:
•Düşük katranlı sigara içenlerin sigaraya bağlı hastalıklara
yakalanma ve bunlardan ölme riski aynıdır.
•İçiciler kansere yol açan katrana ve bağımlılık yapıcı nikotine
aynı oranda maruz kalırlar.
Lynn Kozlowski et al. Am J Preventive Med, 1998;15 (1):

About Eclipse and Your Health
May present less risk of cancer
associated with smoking..
Produces less inflammation in the
respiratory system, which suggests a
lower risk of chronic bronchitis, and
possibly emphysema..
Reduces secondhand smoke by 80%.

YAN DUMAN [1]
(sidestream smoke)
(ETS: Environmental Tobacco Smoke, “second-hand smoke”,
“involuntary smoking” and “passive smoking”).
Çevresel Sigara Dumanı (ÇSD) direk olarak sigarayı içme dışında
ortaya çıkan başka kişinin inhale ettiği dumandır. Şu dumanlardan
oluşur:
içici tarafından exhale edilen duman (second-hand smoke, ikinci-el
duman);
sigaranın ucundan yanmakla oluşan duman (sidestream smoke, yan
duman);
yanan bir sigaranın kağıdı ve filtresinden sızan duman
(lateralstream smoke, yanal duman). [2]
Çıkan duman çevre havası ile reaksiyona girebilir.
[1] Health Effects of Exposure to Environmental Tobacco Smoke. California Environmental Protection Agency. 1997.
[2] ADVANCING KNOWLEDGE ON REGULATING TOBACCO PRODUCTS. WHO, Oslo Monograph, 2000.

ÇSD
Ana dumana göre daha fazla nikotin içerir.
Karsinojenler daha yüksek konsantrasyondadır.
İnsanların çoğu hayatlarının %90’ını ev ve iş yeri
olmak üzere kapalı alanlarda geçirirler.
Özellikle ev içi ETS daha büyük boyutlardadır. İş
olarak uçuş görevlileri, gazino çalışanları, restoran
ve bar çalışanları vs. maruz kalmaktadır.
Sigara içilen evde yaşayanlarda kotinin düzeylerinin
yükseldiği gösterilmiştir.
1992’de EPA ETS’yi Grup A karsinojen olarak
tanımlamıştır.
EPA’nın raporuna göre 24 araştırmada kocası sigara
içen kadınlarda akciğer kanseri riski artmaktadır.

ÇSD
ETS ana dumandan farklıdır ve 8 saatlik
ETS maruziyetinin direk olarak 20 sigara
içimine bedel olduğu, gaz fazdaki
içeriklerinin 1/3’üne yakın maruziyet ve
partikül fazın 1/100 – 1/1000’ine
maruziyetle sonuçlanabilir.
Scherer G, Conze C, Tricker AR, et al: Uptake of tobacco smoke constituents on exposure to
environmental tobacco smoke (ETS). Klin Wochenschr 70:352-367, 1992

ÇSD
ÇSD’de irritanlar, sistemik zehirleyiciler,
mutajenler, karsinojenler, üremeye ve
gelişmeye etki eden zehirler gibi
kimyasallar bulunur. Bugüne kadar (1997)
ÇSD’de 50 adet karsinojen, 6 tane üreme ve
gelişmeye etkili toksin ve 12 hava için
zehirli bulaşıcı madde saptanmıştır.

Kısayol e-puro-2.lnk