Kur'an'da Kutsal Mekân, Zaman ve Eşya Kavramlarının Sembolik ...

Kur’an’da Kutsal Mekân, Zaman ve Eşya Kavramlarının Sembolik Değeri
rinin ötesinde soyut bir anlam ya da aşkın bir gerçekliği sembolize
etmeye başlamaktadırlar. Bu noktadan itibaren, bu tür varlıklar
birer sembol olarak karşımıza çıkmaktadır. Çünkü kendilerinden
daha fazlasını, kendilerinin ötesindeki bir şeyi yansıtmaktadırlar.
Kendilerinin ötesinde bir başka şeyi de yansıtan kutsal varlıkların
bu sembol gruplarından hangisine girdiğini tespit etmek, bu
varlıkları gösteren göstergelerle yapılan sembolizmin daha iyi anlaşılması
noktasında önemlidir. Kutsal varlıkları gösteren sözcükler,
bir sembol olarak ele alındıklarında, daha çok rastlantısal semboller
grubuna girmektedirler. Çünkü geleneksel sembollerde olduğu gibi,
sadece gösterdiği varlıkla yetinmemekte, onun ötesinde bir gerçekliği
de yansıtmaktadır. Yine, evrensel sembollerde olduğu gibi,
kendilerinin ötesinde yansıttıkları şey ile kendileri arasında bir analoji
söz konusu değildir. Zira bu tür sembollerin somut yönleri ile
soyut yönleri arasında benzerlik türünden bir ilişki bulunmamaktadır.
Meselâ, sadece bir mekân olması açısından Kâbeʹyi ele alırsak,
onun yerine bir başka bölgedeki bir mekân, kutsalın tezahür ettiği
mekân olabilir ve Kâbe’nin yapmış olduğu sembolik işlevi gerçekleştirebilirdi.
Ya da Musa’nın asası yerine başka bir eşyası, söz gelimi
yüzüğü, aynı fonksiyonu icra ederek Kutsalı tecelli ettirebilirdi.
Söz konusu ve benzeri mekân, eşya ya da zamanla ilgili sembollerin,
bu açıdan, rastlantısal olduğu anlaşılmaktadır. Eğer onlar salt
mekân, zaman ve eşya olma açısından rastlantısal değil de, evrensel
semboller olsalardı, mutlaka sembollerle sembolize edilen gerçeklikler
arasında bir analojinin bulunması gerekirdi. Evrensel sembollerin
sembolize ettiği gerçeklik, en iyi şekilde ancak o sembollerle
yansıtılabilmektedir. Halbuki rastlantısal sembollerin yansıttıkları
gerçeklikler, başkalarıyla da yansıtılabilirler. Bu sebeple, kutsallarla
ilgili sembolizm birinci dereceden evrensel sembollerde olduğu gibi
güçlü bir sembolizm değildir. Ancak, kendilerinin ötesinde bir başka
şeyi yansıtmayan geleneksel semboller gibi de değildir. Çünkü
kutsalı gösteren sözcükler, kendilerinden daha fazlasına, aşkın ya
da soyut bir gerçekliğe de işaret etmektedirler. Bu yönüyle gelenek-
47
MİLEL VE NİHAL
inanç–kültür–mitoloji