Kur'an'da Kutsal Mekân, Zaman ve Eşya Kavramlarının Sembolik ...

Kur’an’da Kutsal Mekân, Zaman ve Eşya Kavramlarının Sembolik Değeri
işaret ettiği ya da yansıttığı şeye katılmaktadır. Onunla, kapalı olan
gerçeklik düzlemleri açılır. Açılan gerçeklik düzlemlerine karşılık
gelen insanın ruhundaki boyut ve unsurları da ifşa eder. Sembollerin
ya bilinçaltında oluşması ya da Kur’an gibi yüksek bir otorite
tarafından empoze edilerek kabul görmesi gerekir. Aksi halde semboller
fonksiyon icra etmezler. Semboller isteğe bağlı olarak değil,
uygun ortamlarda canlı organizmalar gibi doğar ve gelişirler. Ortam
değiştiğinde ise, artık toplumda bir karşılık bulamadıklarından
ölüp giderler. 9
En genel anlamıyla semboller, üç kısma ayrılmaktadır: Birincisi,
dil göstergeleri gibi, genelde nedensiz olarak ortaya çıkan gösterge
türleridir ki, bunlara geleneksel semboller denilmektedir.
İkincisi, bazı varlıkların, rastlantısal olarak başlarından geçen bazı
tecrübelerden dolayı, kendi dışındaki bir şeye işaret etmesiyle oluşan
sembollerdir ki, bunlara da rastlantısal semboller denilmektedir.
Uykuda insanın bilinçaltının canlanması suretiyle gördüğü rüyaların
ruh halini yansıtması gibi. Üçüncüsü ise, evrensel sembollerdir
ki, bu semboller ile yansıttıkları gerçeklikler arasında analojik
bir bağ bulunmaktadır. Analojik bağdan dolayı, bu evrensel semboller,
her zaman herkes tarafından kavranabilme özelliğine sahiptirler.
10 Allah’ın isimleri, cennet ve salât (namaz) gibi Kurʹan sembolleri
bu gruba girmektedir.
Sembolleri, dinî ve dindışı semboller olarak ayırmak da, konumuz
açısından faydalı olacaktır. Dindışı semboller, arkası görülebilen
bir gerçekliği, başka dil ve terimlerle daha açık bir biçimde
kavrayabileceğimiz şekilde temsil etmektedirler. Arkası görülmeyen,
Tanrıya ya da Tanrı yerine konulan gerçekliğe ait, aşkın varlık
alanını yansıtmak üzere kullanılan semboller ise, dinî sembollerdir.
9
Tillich, 44-48 ; John Hick, Philosophy of Religion, Prentice–Hall, London 1963, s. 81-
82; Koç, 46, 92-95; Fawcett, 18,34,48; Stiver, 122-123;Kılıç, Kur’an Sembolizmi, s. 16;
Heisig, 204- 206;
10
Bk. Erich Fromm, Rüyalar Masallar Mitoslar, trc. Aydın Arıtan - Kaan H. Ökten,
Arıtan Yay., İstanbul 1992, s. 25-31; Livingston, 70-71.
43
MİLEL VE NİHAL
inanç–kültür–mitoloji