Resmi Gazete Tarihi: 12

Resmi Gazete Tarihi: 12.11.2001 Resmi Gazete Sayısı: 24581
MOTORLU ARAÇLARIN MOTOR GÜCÜ ĠLE ĠLGĠLĠ
TĠP ONAYI YÖNETMELĠĞĠ
(80/1269/AT)
BĠRĠNCĠ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1- Bu Yönetmeliğin amacı; 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu hükümleri uyarınca
motorlu araçların motor güçleri bakımından insan sağlığının ve çevrenin korunması ve karayolu yapısına ve
trafik güvenliğine uyma zorunluluğunu yerine getirmek üzere, motor gücü ile ilgili olarak motorlu araçlara AT
Araç Tip Onayı Belgesi verilmesine ilişkin hükümleri ve bunların uygulanmasına ait usul ve esasları
belirlemektir.
Kapsam
Madde 2- Bu Yönetmelik, MARTOY kapsamında yer alan M ve N sınıfı motorlu araçlara motor gücü
ile ilgili olarak AT Araç Tip Onayı Belgesi verilmesine ilişkin hususları kapsar.
Dayanak
Madde 3- Bu Yönetmelik, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun değişik 29 uncu maddesine
dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 4- Bu Yönetmelikte geçen;
a) Bakanlık : Sanayi ve Ticaret Bakanlığını,
b) MARTOY : Avrupa Topluluğunun 70/156/AT Motorlu Araçlar ve Römorkları Tip Onayı
Yönetmeliğinin Resmi Gazetede yayımlanan şekliyle son seviyesini,
c) R-85: Motorlu araçların güçlerine ilişkin 85 numaralı Birleşmiş Milletler/Avrupa Ekonomik
Komisyonu (BM/AEK) Teknik Düzenlemesini (Regülasyonu),
d) Araç : Bu Yönetmeliğin amaçları bakımından, raylar üzerinde çalışan araçlar, tarım ve orman
traktörleri ile hareketli makinalar (iş makinaları) hariç olmak üzere, en az dört tekerleği bulunan, azami tasarım
hızı 25 km/saat’i aşan, karayolunda kullanılması amaçlanan, karoserili veya karoserisiz MARTOY kapsamında
yer alan M ve N sınıfı motorlu aracı,
e) Tip Onayı Belgesi : Motorlu araçların bu Yönetmelikte belirtilen hükümlere uygunluğu sonucunda
verilen belgeyi,
f) Onay KuruluĢu : Teknik Hizmetler Kuruluşlarını görevlendiren, Tip Onay Belgelerini veren,
gerektiğinde geri alan, diğer onay kuruluşlarıyla muhatap olan ve bunlarla temasları yürüten, imalatçının üretim
uygunluk düzenlemelerine uyup uymadığını belirlemekten sorumlu kuruluş olan Bakanlığı,
g) Teknik Hizmetler KuruluĢu (Teknik Servis): Onay Kuruluşunca deneyleri veya kontrolleri
yapmak üzere görevlendirilen kurum veya kuruluşu,
h) Ġmalatçı: Tip onayı işlemlerinden ve imalatın uygunluğunun sağlanmasından Onay Kuruluşuna ve
Teknik Hizmetler Kuruluşuna karşı sorumlu olan, araçların ticari isim, marka veya lisansının sahibi olan kişi
veya kuruluşu,
i) Tanıtım Dosyası : Başvuru sahibi tarafından Teknik Hizmetler Kuruluşuna veya Onay Kuruluşuna
Tanıtım Belgesi gereğince verilen bilgi, çizim, fotoğraf ve bunun gibi belgeleri içeren dosyayı,
j) Tanıtım Paketi : Tanıtım dosyasına, Teknik Hizmetler Kuruluşunun veya Onay Kuruluşunun
görevlerini yerine getirmeleri sürecinde eklemiş oldukları deney raporları ve diğer belgeleri,
k) Tanıtım Paketi Fihristi :Tanıtım paketi içinde bulunan belgelerin uygun bir şekilde
numaralandırılarak veya bütün sayfaların tanımlanabilmesine imkan verecek şekilde işaretlenerek bir liste
halinde yazılmasını,
l) AT : Avrupa Topluluğunu,
ifade eder.
1

Tip Onayı Belgesi BaĢvuruları
ĠKĠNCĠ BÖLÜM
Uygulama Usul ve Esasları
Madde 5- Tip Onayı Belgesi başvuruları aşağıda belirtilmiştir.
a) Motorlu araçların motor gücü ile ilgili olarak Tip Onayı Belgesi başvuruları, tanıtım paketi içinde
tanıtım fihristine uygun olarak düzenlenmiş tanıtım dosyasıyla birlikte imalatçı tarafından Ek I’de belirtildiği
şekilde Onay Kuruluşuna yapılır. Tanıtım paketi başvurudan itibaren onayın verildiği veya reddedildiği tarihe
kadar Onay Kuruluşunun incelemesine açıktır.
b) Tip Onayı Belgesi başvuruları, ancak bir onay kuruluşuna yapılabilir. Başvuru sahibi, başka bir
devletin onay kuruluşuna başvuruda bulunmadığını bir yazı ile Onay Kuruluşuna bildirir.
c) Onaylanacak her tip için ayrı bir başvuru yapılır.
Tip Onayı Belgesi Verilmesi
Madde 6- Onay Kuruluşu, bu Yönetmelikte belirtilen şartları yerine getiren araçlara örneği Ek II/B’de
bulunan AT Araç Tip Onayı Belgesi ve AT Araç Tip Onayı Numarası verir.
Yönetmeliğin Uygulanması
Madde 7- M.A.R.T.O.Y’a göre Ulusal Tip Onayı Belgesi alınacak yeni tip araç için bu Yönetmeliğe
göre AT Araç Tip Onayı Belgesi alınması zorunludur. Aksi takdirde MARTOY’a göre Ulusal Tip Onayı
Belgesi verilemez.
EĢdeğer Belgeler
Madde 8- Motorlu araçların güçleri ile ilgili Birleşmiş Milletler /Avrupa
Ekonomik Komisyonunun R-85 sayılı teknik düzenlemesine göre verilen belgeler eşdeğer
olarak kabul edilir.
Yetkili KuruluĢlar
Madde 9- Bu Yönetmeliğin uygulanmasında, Onay Kuruluşu olarak Bakanlık sorumludur. Deneyleri
yapmaya veya yaptırmaya Teknik Hizmetler Kuruluşu olarak İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) ve Türk
Standartları Enstitüsü (TSE) yetkilendirilmiştir. Ayrıca, EN 17025 serisi veya eşdeğer ulusal veya uluslararası
standartları haiz, deney ve analizleri yapabilecek laboratuarı ve/veya teknik imkanları bulunan kurum ve
kuruluşlar, yapılacak protokolle belirlenecek şartlar çerçevesinde görevlendirilebilir.
Tedbirler
Madde 10- Tedbirlere ilişkin hususlar aşağıda belirtilmiştir.
a) Onay Kuruluşu, araçların motor gücünün ilgili eklere göre tespit edilmiş olması durumunda, bu
motor gücüne dair gerekçelere dayanarak, bir aracın AT tip onayının veya ulusal tip onayının verilmesini
reddedemez veya aracın satışını, tescilini, servise girişini veya kullanımını yasaklayamaz veya reddedemez.
b) Bu Yönetmeliğin eklerinin şartlarını teknik ilerlemelere uyarlamak için gerekli değişiklikler,
MARTOY’un 15 inci maddesinde belirtilen işleme uygun olarak yapılır.
Bildirim
Madde 11- Bildirimlere ilişkin esaslar aşağıda belirtilmiştir.
a) Motorlu araçların motor gücü ile ilgili 88/195/EEC, 89/491/EEC, 97/21/EC ve 1999/99/EC
sayılı AT direktifleri ile değişik 80/1269/EEC sayılı AT direktifine göre hazırlanan bu Yönetmeliğin
uygulamaya konulduğu, AT üyesi ülkelerin onay kuruluşlarına, Gümrük Birliği Ortaklık Komitesine ve AT
Komisyonuna bildirilir.
b) Onaylanan veya reddedilen Tip Onayı Belgelerinin bir nüshası bir ay içerisinde AT üyesi ülkelerin
onay kuruluşlarına, Ortaklık Komitesine ve AT Komisyonuna gönderilir.
Muafiyetler
Madde 11- Muafiyetlere ait esaslar aşağıda belirtilmiştir.
a) Motor gücü ile ilgili olarak teknolojik olarak gelişmiş motorlu araçlara Tip Onayı Belgesi talep
edilmesi halinde, AT Komisyonuna ve diğer ülkelerin onay kuruluşlarına bilgi verilerek, motorlu araçların
çekme tertibatları ile ilgili Ulusal Tip Onayı Belgesi verilebilir.
2

) Bu Yönetmeliğin uygulama tarihinden önce trafiğe çıkmış mevcut araçlar, bu Yönetmelik
hükümlerine tabi değildir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Geçici ve Son Hükümler
Geçici Madde 1- (DeğiĢiklik: RG 19/7/2002 - 24820) Bu Yönetmelik yürürlüğe girmeden önce
Ulusal Tip Onayı Belgesi alınmış araçlar için imalatçılar, 31/12/2002 tarihine kadar bu Yönetmeliğe göre AT
Araç Tip Onayı Belgesi almak zorundadır. Aksi takdirde, bu araçların Ulusal Tip Onayı Belgeleri iptal edilir.
Yürürlük
Madde 12- Bu Yönetmelik yayımı tarihinden 3 ay sonra yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 13- Bu Yönetmelik hükümlerini Sanayi ve Ticaret Bakanı yürütür.
1 - TĠP ONAYI ĠÇĠN ĠDARĠ HÜKÜMLER
MOTOR GÜCÜNÜN TESBĠTĠ
1.1 - ARAÇ TĠPĠNĠN AT TĠP ONAYI ĠÇĠN BAġVURU
1.1.1 - Motor gücüne göre bir araç tipinin MARTOY’un 5 inci maddesine göre AT tip onayı için başvuru,
imalatçı tarafından yapılmalıdır.
1.1.2 - Tanıtım belgesine ait bir örnek Ek I/A’da verilmiştir.
1.1.3 - Teknik servis tip onay deneylerini bizzat kendileri yapmaktan sorumlu ise aşağıdaki temsilî motor
sunulmalıdır.
1.1.3.1 - Çizelge 1’de belirtilen yardımcı donanımlarla birlikte onaylanacak olan tipi temsil eden bir motor
tanımlanmalıdır.
1.2 - ARAÇ TĠPĠNE AT TĠP ONAYININ VERĠLMESĠ
1.2.1 - İlgili özellikler sağlanıyorsa, MARTOY’un 6 ncı maddesine göre AT tip onayı verilmelidir.
1.2.2 - AT tip onay belgesine ait bir örnek Ek I/B’de verilmiştir.
1.2.3 - MARTOY’un Ek VII’sine göre onaylanmış olan her bir araç tipine bir onay numarası verilmelidir. Aynı
üye ülke aracın bir başka tipine aynı numarayı vermemelidir.
1.3 - TĠP VE ONAY DEĞĠġĠKLĠKLERĠ
1.3.1 - Bu Yönetmelik uyarınca onaylanan tip değişikliklerinde, MARTOY’un 7 nci maddesi hükümleri
uygulanmalıdır.
1.4 - ĠMALATIN UYGUNLUĞU
1.4.1 - İmalat uygunluğunu sağlamak için, MARTOY’un 12 nci maddesinde belirtilen hükümlere göre tedbir
alınmalıdır.
2 - KAPSAM
Ek I
3

2.1 - Bu metot, aşağıdaki tiplerden birine ait olarak, MARTOY’un Ek II Bölüm A’sında tarif edildiği gibi M
Sınıfı ve N Sınıfı araçların itici gücü olarak kullanılan içten yanmalı motorlara uygulanır.
2.1.1 - Serbest pistonlu motorlar hariç, içten yanmalı pistonlu motorlar (pozitif ateşlemeli ve sıkıştırma
ateşlemeli).
2.1.2 - Dönel piston motorları.
2.2 - Bu metot, doğal emişli veya aşırı doldurmalı motorlara uygulanır.
3 - TARĠFLER
Bu Yönetmeliğin amaçları bakımından aşağıdaki tarifler geçerlidir:
3.1 - “Net güç”, Çizelge 1’de listelenen aksesuarlarla birlikte verilen motor hızına karşılık gelen, bir deney
tezgahı üzerinde krank milinin veya eşdeğerinin ucunda elde edilen güçtür. Güç ölçümü sadece monte edilmiş
vites kutusu ile yapılırsa vites kutusunun verimliliği dikkate alınmalıdır.
3.2 – “Maksimum net güç”, tam yükteki motorda ölçülen net gücün maksimum değeridir.
3.3 - “Standard imalat donanımı”, belirli bir uygulama için imalatçı tarafından sağlanan donanımdır.
4 - TAM YÜKLÜ GÜÇ ÖLÇÜMLERĠNĠN DOĞRULUĞU
4.1 - Moment: Ölçülen momentin(1) % 1’i.
4.2 - MOTOR DEVRĠ
Ölçüm; % 0,5 doğrulukta olmalıdır. Motor devri tercihan otomatik olarak senkronize devir sayacı ve
kronometre (veya zaman sayacı) ile ölçülmelidir.
4.3 - Yakıt Tüketimi: Ölçülen tüketimini % 1’i.
4.4 - Yakıt Sıcaklığı: 2 K
4.5 - Motor Giriş Sıcaklığı: 2 K
4.6 - Atmosferik Basınç: 100 Pa
4.7 - Emme monifoldundaki Basınç: 50 Pa (Çizelge 1 Not 1a).
4.8 - Araç Egzoz Borusundaki Basınç: 200 Pa (Çizelge 1 Not 1b).
5 - NET MOTOR GÜCÜNÜ ÖLÇME DENEYĠ
5.1 - YARDIMCI ELEMANLAR
5.1.1 - Takılacak Yardımcı Elemanlar
Deney süresince, tasarımlanan uygulamadaki (Çizelge 1’de listelendiği gibi) motor çalıştırılması için gerekli
olan yardımcı elemanlar, mümkün olduğunca aynı konumda deney tezgahı üzerine yerleştirilmelidir.
5.1.2 - Sökülecek Yardımcı Elemanlar
Sadece aracın çalıştırılması için gerekli olan ve motorun üzerine monte edilebilen bazı araç yardımcı elemanları
deney yapılırken sökülmelidir.
Aşağıda ayrıntıya girilmeden örnek bir liste verilmiştir:
Fren için hava kompresörü,
4

Hidrolik direksiyon pompası,
Süspansiyon kompresörü,
İklimlendirme (air-conditioning) sistemi.
Yardımcı parçaların sökülemediği durumda, yüksüz durumda yardımcı parçalar tarafından emilen güç tespit
edilebilir ve ölçülen motor gücüne ilave edilebilir.
ÇĠZELGE 1 - Net Motor Gücünü Belirlemek Ġçin Deney Sırasında Bulunacak Yardımcı Elemanlar
No Yardımcı Elemanlar Net Güç Deneyi İçin Takılacak
1 Emme sistemi
Emme manifoldu
Hava filtresi (1a)
Emme susturucusu (1a)
Evet, standard imalat donanımı
Karter emisyon kumanda sistemi
Hız - sınırlayıcı cihaz (1a)
2 Emme manifoldunun başlangıç ısıtma cihazı Evet, standard - imalat donanımı (mümkünse en
uygun pozisyonda yerleştirilmelidir).
3 Egzoz sistemi
Egzoz temizleyici
Egzoz manifoldu
Bağlantı boruları (1b)
Susturucu (1b)
Uç boru (1b)
Egzoz freni (2)
Aşırı doldurma tertibatı
Evet, standard imalat donanımı
4 Yakıt besleme pompası Evet, standard imalat donanımı
5 Karbüratör
Elektronik kumanda sistemi, hava debi ölçer, vb. (takılı
ise)
Basınç düşürücü
Buharlaştırıcı
Karıştırıcı
Evet, standard imalat donanımı
Ateşlemeli motorlarının donanımı
ÇĠZELGE 1 (devam)
6 Yakıt püskürtme donanımı (benzin ve motorin)
Ön filtre
Filtre
Pompa
Yüksek basınç borusu
Enjektör
Hava emme supabı (takılıysa) (4)
Elektronik kumanda sistemi, hava debi ölçer, vb. (takılı
ise)
Regülatör/kumanda sistemi
Atmosferik şartlara bağlı olarak kumanda dişlisi için
otomatik, tam yük durdurma
7 Sıvılı soğutma donanımı
Motor kaputu
Kaput hava çıkışı
Radyatör
Pervane (5)(6)
Pervane davlumbazı
Su pompası
Termostat (7)
8 Havalı soğutma
Davlumbaz
Üfleyici (5)(6)
Evet, standard imalat donanımı
Hayır
Evet, standard imalat donanımı
Evet, standard imalat donanımı
Sıcaklık düzenleyici cihaz
9 Elektrik donanımı Evet, standard imalat donanımı
5

10 Aşırı doldurma donanımı (takılı ise)
Kompresör ya doğrudan motor ve/veya egzoz gazları ile
tahrik edilir.
Doldurma (şarj) havası soğutucusu (9)
Evet, standard imalat donanımı
Soğutucu pompası veya pervanesi (motor tahrikli)
Soğutucu akış kontrol tertibatı (takılıysa)
11 Yardımcı deney tezgâh pervanesi Evet, gerekliyse
12 Kirliliği önleyici tertibat (10) Evet, standard imalat donanımı
(1a) Emme sisteminin tamamı aşağıda tasarımlanan uygulamalara göre takılmalıdır: Motor gücü üzerinde farkedilir bir
olumsuz etki olduğunda; iki zamanlı (stroklu) ve pozitif ateşlemeli motorlarda; imalatçı yapılmasını istediğinde. Diğer
durumlarda, eşdeğer bir sistem kullanabilir. Ancak temiz bir hava filtresi için imalatçı tarafından belirtilen emme
basıncındaki sınır değerden 100 Pa’dan daha fazla farklılık olmaması bakımından, kontrol yapılmalıdır.
(1b) Egzoz sisteminin tamamı aşağıda tasarımlanan uygulamaya göre takılmalıdır: Motor gücü üzerinde farkedilir bir
olumsuz etki olduğunda; iki stroklu ve pozitif ateşlemeli motorlarda; imalatçı bunun yapılmasını istediğinde.
Diğer durumlarda eşdeğer bir sistem motor egzoz sistemi çıkışında ölçülen basınç değeri, imalatçı tarafından belirtilen
değerden 1000 Pa’dan daha fazla farklılık göstermemesi kaydı ile, takılabilir. Motor egzoz sisteminin çıkışı, motor
üzerine monte edilen egzoz sistem parçasının ucundan itibaren aşağı doğru 150 mm’lik bir nokta olarak tarif edilmiştir.
(2) Bir egzoz freni motorla birleşikse, kısma vanası tam açık konumda takılmalıdır.
(3) Motordaki özel uygulamada (özellikle yakıt geri dönüş sistemi kullanıldığında) mevcut basıncı yeniden oluşturmak
için gerekirse yakıt besleme basıncı ayarlanabilir.
(4) Hava emme vanası, enjeksiyon pompasının pnömatik regülâtörü için kumanda vanasıdır. Yakıt enjeksiyon
donanımının regülâtörü, püskürtülen yakıt miktarına etki edebilen diğer cihazları içermelidir.
(5) Radyatör, fan, fan davlumbazı, su pompası ve termostat, deney tezgahı üzerine araç üzerindeki gibi aynı konumlarda
yerleştirilmelidir. Soğutma sıvısının devir-daimi, sadece motor su pompası ile çalıştırılmalıdır. Sıvının soğutması,
motorun soğutma sisteminde devredeki basınç kaybı ve pompa girişindeki basıncın esas olarak aynı kalması şartı ile, ya
motorun radyatörü veya dış bir devre ile yapılabilir. Radyatör perdesi birleşik ise açık konumda olmalıdır. Fan, radyatör
ve davlumbaz sistemi motora uygun bir şekilde takılamadığı durumda, radyatör ve davlumbaza (kullanılırsa) göre
düzgün konumda ayrı olarak monte edilen fan tarafından çekilen güç; motor gücünün ölçümü için uygulanan motor
devirlerine karşılık gelen devirlerde, ya standard karakteristiklerden ya da uygulamalı deneylerden hesaplamak suretiyle
belirlenmelidir. Bu güç, bu Ekin madde 6.2’de belirtilen standard atmosfer şartlarına uyarlanmış olarak düzeltilmiş
güçten elde edilmelidir.
(6) Ayrılabilir bir fan veya üfleyici birleşik olduğunda, deney ayrılmış olan bir ayrılabilir fan (veya üfleyici) veya
gelişmiş bir fan veya maksimum kaymada çalışan bir üfleyici ile yapılmalıdır.
(7) Termostat, tam açık konumda sabitlenebilir.
(8) Alternatörün minimum gücü: Alternatörün gücü, motorun çalışması için kaçınılmaz olan aksesuarları çalıştırmak
için gerekli olan güçle sınırlandırılmalıdır. Bir akü bağlantısı gerekli olduğunda, tam şarjlı iyi durumda bir akü
kullanılmalıdır.
(9) Yüklemeli hava soğutmalı motorlar, sıvılı veya hava soğutmalı ise, yüklemeli hava soğutucu ile deney yapılmalı
ancak motor imalatçısının tercihine göre deney tezgâh sisteminde hava soğutmalı soğutucu yer değiştirebilir. Her bir
durumda her hızdaki güç ölçümü, komple aracın üzerindeki sistem için imalatçı tarafından belirtilenlerden deney
tezgâhı sistemi üzerindeki yüklemeli hava soğutucusundan geçen motor havasındaki aynı basınç ve sıcaklık düşümüyle
yapılmalıdır.
(10) Örnek olarak Egzoz Gaz Devir-daim (EGD) sistemini, katalitik konvertörü, termal reaktörü, ikinci bir hava
besleme sistemini ve yakıt buharlaştırma koruyucu sistemini kapsayabilirler.
5.1.3 - Sıkıştırma Ateşlemeli Motorlarda Çalıştırma İçin Yardımcı Elemanlar
Sıkıştırma ateşlemeli motorların çalışmasında kullanılan yardımcı elemanlar için aşağıdaki iki durum göz önüne
alınmalıdır:
(a)
(b)
Elektrikle çalıştırma: Alternatör takılır ve motorun çalışması için gereken yardımcı elemanları besler.
Elektrikli alet dışındaki çalıştırma: Motorun çalıştırılması için gerekli olan elektrikle çalışan aksesuarlar
varsa bu aksesuarları beslemek için alternatör takılır. Aksi takdirde, alternatör sökülür.
Her bir durumda, çalıştırma için gerekli enerji üretim ve depolama sistemi takılır ve yüksüz durumda çalıştırılır.
5.2 - AYAR ġARTLARI
Net gücü belirlemek için yapılan deney ayar şartları Çizelge 2’de gösterilmiştir.
6

ÇĠZELGE 2 - Ayar ġartları
1 Karbüratör(lerin)ün ayarı
2 Enjeksiyon pompası dağıtım sisteminin ayarı İmalatçının imalat şartlarına uygun olarak ve
özel uygulama için ilave değişiklik
yapılmaksızın kullanılır.
3 Ateşleme ve püskürtme zamanlaması (zamanlama eğrisi)
4 Regülatör ayarı
5 Kirlenmeyi önleyici tertibat
5.3 - DENEY ġARTLARI
5.3.1 - Net güç deneyi, Çizelge 1’de belirtildiği gibi takılmış olan motorda, pozitif ateşlemeli motorlar için tam
gaz kolunda bir çalışmayı ve sıkıştırma ateşlemeli motorlar için tam sabit yükte yakıt enjeksiyon pompası ayarını
kapsamalıdır.
5.3.2 - Performans bilgileri, motora yeterince taze hava sağlanmasıyla kararlı çalıştırma şartlarına göre elde
edilmelidir. Motor, imalatçısının tavsiyelerine göre çalıştırılmalıdır. Yanma odaları sınırlı miktarda atıkları ihtiva
edebilir. Giriş hava sıcaklığı gibi deney şartları, düzeltme faktörünün büyüklüğünü küçültmek için mümkün
olduğu kadar referans şartlarına (bu Ekin madde 6.2) yakın seçilmelidir.
5.3.3 - Motora giriş hava sıcaklığı (ortam havası) hava temizleyicisinin giriş noktasından itibaren 0.15 m
yukarıda veya eğer hava temizleyicisi kullanılmıyorsa hava giriş hunisinin 0.15 m’lik kısmında ölçülmelidir.
Termometre veya ısıl (termik) çift, radyasyon (ışıma) ısısından korunmalı ve doğrudan hava akımına
yerleştirilmelidir. Aynı zamanda yakıtın geriye doğru püskürmesinden korunmalıdır. Ortalama giriş sıcaklığının,
temsilî olarak belirlenmesi için uygun sayıda konum kullanılmalıdır.
5.3.4 - Moment, hız ve sıcaklık bilgileri, en az bir dakikalık süre için, esas olarak sabitliğini muhafaza edinceye
kadar dikkate alınmamalıdır.
5.3.5 - Çalışma veya okuma süresince motor hızı, seçilen hızdan % 1 veya % 10 dev/dak’dan (hangisi daha
büyükse) daha fazla sapmamalıdır.
5.3.6 - Fren yükü, yakıt tüketimi ve hava giriş sıcaklık bilgileri eş zamanlı olarak alınmalı ve fren yükü ve yakıt
tüketimi için, % 2’den daha fazla değişmeyen birbirini izleyen iki kararlı değerin ortalaması olmalıdır.
5.3.7 - Motordan çıkıştaki soğutucunun sıcaklığı, imalatçı tarafından belirtilen termostatik olarak kontrol edilen
üst sınır sıcaklıktan 5 K toleransta tutulmalıdır. İmalatçı tarafından sıcaklık belirtilmemişse, sıcaklık 353 K
5 K olmalıdır. Hava soğutmalı motorlarda, imalatçı tarafından belirtilen noktadaki sıcaklık, referans şartlarda
imalatçı tarafından belirtilen maksimum sıcaklığın +0/-2O K içerisinde olmalıdır.
5.3.8 - Yakıt sıcaklığı, karbüratör girişinde veya yakıt püskürtme sisteminde ölçülmeli ve motor imalatçısı
tarafından tespit edilen sınır değerler içerisinde kalmalıdır.
5.3.9 - Yağ pompasında veya takılıysa yağ soğutucusu çıkışında ölçülen, yağlayıcı yağın sıcaklığı imalatçı
tarafından tespit edilen sınır değerler içerisinde kalmalıdır.
5.3.10 – Bu Ekin madde 5.3.7, madde 5.3.8 ve madde 5.3.9’da belirtilen bir yardımcı elemanlar düzenleme
sistemi, sıcaklıkları sağlayabilmek için gerekirse sınır değerler içerisinde kullanılabilir.
5.3.11. - Kullanılan yakıt aşağıda belirtilen şekilde olmalıdır:
5.3.11.1 - Benzinle beslenen pozitif ateşlemeli motorlar için:
Kullanılan yakıt piyasada mevcut olanlardan biri olmalıdır.
7

Anlaşmazlık durumunda, son değişikliği ile birlikte 70/220/AT Yönetmeliğinin Ek IX’unda ilk noktada belirtilen
referans yakıt kullanılmalıdır. Yukarıda belirtilen referans yakıtın yerine, CEC döküman RF- 08 - A-85’deki
benzinle beslenen motorlar için CEC(*) tarafından belirtilen referans yakıtlar kullanılabilir.
5.3.11.2 - LPG ile beslenen pozitif ateşlemeli motorlar için:
5.3.11.2.1 - Kendiliğinden uyarlanarak (self - adaptive) beslenen bir motorda:
Kullanılan yakıt piyasada mevcut olanlardan biri olmalıdır.
Anlaşmazlık durumunda, yakıt son değişikliği ile birlikte 70/220/AT Yönetmeliğinin Ek IXa’sında belirtilen
referans yakıtlardan biri olmalıdır.
5.3.11.2.2 - Kendiliğinden uyarlanamayarak beslenen bir motorda:
Kullanılan yakıt, son değişikliği ile birlikte 70/220/AT Yönetmeliğinin Ek IXa’sında belirtilen en küçük C3
içerikli referans yakıt olmalıdır.
5.3.11.2.3 - Özel bir yakıt kompozisyonu için belirlenmiş motorda:
Kullanılan yakıt, motor için belirlenen yakıt olmalıdır.
5.3.11.2.4 - Kullanılan yakıt deney raporunda belirtilmelidir.
5.3.11.3 - NG ile beslenen pozitif ateşlemeli motorlar için:
5.3.11.3.1 - Kendiliğinden uyarlanarak beslenen bir motordaki kullanılan yakıt piyasada mevcut olanlardan biri
olmalıdır. Anlaşmazlık durumunda, yakıt son değişikliği ile birlikte 70/220/AT Yönetmeliğinin Ek IX’a sında
belirtilen referans yakıtlardan biri olmalıdır.
5.3.11.3.2 - Kendiliğinden uyarlanamayarak beslenen bir motorda:
Kullanılan yakıt piyasada mevcut en az 52,6 MJm-3 Wobbe İndexine sahip (0 C, 101,3 kPa) olan bir yakıt
olmalıdır. Anlaşmazlık durumunda kullanılan yakıt son değişikliği ile birlikte 70/220/AT Yönetmeliğinin Ek
IXa’sında belirtilen G20 referans yakıt yani en yüksek Wobbe indexine sahip yakıt olmalıdır ya da,
5.3.11.3.3 - Yakıtların özel bir aralığı için belirlenmiş bir motorda:
Motor gazların H-aralığı için belirlenmişse kullanılan yakıt piyasada mevcut en az 52,6 MJm -3 indexine sahip
(0 C, 101,3 kPa) olan bir yakıt veya gazların L-aralığı için belirlenmişse en az 47,2 MJm -3 (0 C 101,3 kPa)
Wobbe indexine sahip olan bir yakıt olmalıdır. Anlaşmazlık durumunda motor, gazlarının H-aralığı için
belirlenmişse kullanılan yakıt son değişikliği ile birlikte 70/220/AT Yönetmeliğinin Ek IX a’sında belirtilen G20
referans yakıt veya motor, gazların L-aralığı için belirlenmişse G23 referans yakıtı yani; ilgili aralık için en
yüksek Wobbe’ye sahip yakıt olmalıdır veya,
5.3.11.3.4 - Bir özel yakıt kompozisyonu için belirlenmiş bir motorda:
Kullanılan yakıt, motor için belirlenen yakıt olmalıdır.
5.3.11.3.5 - Kullanılan yakıt deney raporunda belirtilmelidir.
5.3.11.4 - Sıkıştırma - ateşlemeli motorlar için:
Kullanılan yakıt piyasada mevcut olanlardan biri olmalıdır.
Anlaşmazlık durumunda, son değişikliği ile birlikte 70/220/AT Yönetmeliğinin Ek IX’unda ikinci noktada
belirtilen referans yakıt kullanılmalıdır. Yukarıda belirtilen yakıtın yerine, CFC dokümanlar RF-03-A-84’deki
sıkıştırma-ateşlemeli motorlar için CEC(*) tarafından belirtilen referans yakıt kullanılabilir.
5.3.11.5 - Benzin ya da gazla çalışabilen pozitif ateşlemeli motorlarda, bu Ekin madde 5.3.11.1’den madde
5.3.11.3’e kadar olanlarda belirtilen hükümlere uygun olarak iki yakıtla denenmelidir.
8

Araçlar benzin ve gaz yakıtla beslenebilir fakat benzin sistemi, âcil amaçlar veya sadece çalıştırma için
takılmışsa ve benzin deposu 15 litreden daha fazla yakıt almıyorsa, sadece gaz yakıtla çalışabilen araçlar olarak
deneylere tabi tutulmalıdır.
5.4 - DENEY ĠġLEMLERĠ
İmalatçının tavsiye ettiği en düşük ve en yüksek motor devirleri arasında güç eğrisini doğru bir şekilde
tanımlamak için, motor devirlerinden yeterli sayıda, ölçümler alınmalıdır. Bu devir aralıkları motorun ürettiği
maksimum güçteki motor devir hızını kapsamalıdır. Her devir için, kararlaştırılmış en az iki ölçümün ortalaması
tespit edilmelidir.
5.5 - DUMAN ENDEKSĠ ÖLÇÜMÜ
Sıkıştırma ateşlemeli motorlarda, egzoz gazları 72/306/AT(1) Yönetmeliğine Ek VI’da belirtilen şartlarla uyum
için deney süresince muayene edilmelidir.
5.6 - KAYDEDĠLECEK BĠLGĠLER
Kaydedilecek bilgiler Ek II’de gösterilmiştir.
6 - GÜÇ DÜZELTME FAKTÖRLERĠ
6.1 - TARĠF
Güç düzeltme faktörü, aşağıda bu Ekin madde 6.2’de belirtilen referans atmosferik şartlara göre motor gücünün
belirlenmesinde kullanılan düzeltme katsayısıdır.
Po = . P
Burada;
Po, düzeltilmiş güçtür (örneğin referans atmosferik şartlara göre güç);
, düzeltme faktörüdür ( a veya d);
p, ölçülen güçtür (deney gücü).
6.2 - REFERANS ATMOSFERĠK KOġULLARI
6.2.1 - Sıcaklık (T o ): 298 K (25 C)
6.2.2 - Kuru basınç (P so ): 99 kPa.
NOT - Kuru basınç, 100 kPa’lık toplam basıncı ve 1kPa su buharı basıncını esas alır.
6.3 - ATMOSFERĠK DENEY KOġULLARI
Deney esnasındaki atmosferik koşullar aşağıdaki gibi olmalıdır:
6.3.1 - Sıcaklık (T)
Pozitif ateşlemeli motorlar için 288 K T 308 K.
Sıkıştırma ateşlemeli motorlar için 283 K T 313 K.
6.3.2 - Basınç (Ps)
80 kPa Ps 110 kPa
6.4 - DÜZELTME FAKTÖRLERĠ a ve d’NĠN TESBĠTĠ(2)
6.4.1 - Doğal emişli veya kompresörle güçlendirilmiş Pozitif Ateşlemeli Motor Düzeltme - Faktörü a(3):
9

Burada;
T: Kelvin cinsinden, motor tarafından içeri emilen havadaki mutlak sıcaklığı.
Ps: Kilopaskal cinsinden, toplam atmosferik kuru basınç; başka bir ifadeyle toplam barometrik basınç eksi su
buharı basıncı.
Laboratuvardaki uyulması gereken şartlar:
Bir deney için geçerli olmak üzere, düzeltme faktörü aşağıdaki aralıkta olmalıdır.
0,93 a 1,07
Bu sınırlar aşılırsa, deney raporunda elde edilen doğru değer verilmeli ve deney şartları (sıcaklık ve basınç)
hassas bir şekilde belirtilmelidir.
6.4.2 - SıkıĢtırma AteĢlemeli Motor Faktörü d
Sabit yakıt oranında sıkıştırma ateşlemeli motorlar için güç düzeltme faktörü ( d), aşağıdaki formül uygulanarak
bulunur:
d = (fa) fm
Burada;
fa : Atmosferik faktördür.
fm : Her motor tipi ve ayarı için karakteristik parametresidir.
6.4.2.1 - Atmosferik Faktör Fa
Bu faktör, motor tarafından emilen havaya etki eden çevre şartlarının (basınç, sıcaklık ve nem) etkilerini belirtir.
Atmosferik faktör formülü, motor tipine göre farklılık gösterir.
6.4.2.1.1 - Normal emişli ve mekanik olarak aşırı doldurulan (süperşarjlı) motorlarda.
6.4.2.1.2 - Giriş havası soğutmalı veya soğutmasız olan turbo şarjlı motorlarda.
6.4.2.2 - Motor Faktörü fm
fm aşağıdaki gibi q c ’nin (akışı düzeltilen yakıt) bir fonksiyonudur.
fm = 0,036 q c - 1,14
Burada
q c = q/r
Burada;
q : Toplam süpürme hacminin (mg/(litre, çevrim)) her litresinin her çevrimdeki miligram olarak yakıt akışıdır;
10

: Sıkıştırma çıkış ve sıkıştırma giriş basınç oranıdır (normal emişli motorlar için r = 1);
Bu formül, 40 mg/ (litre, çevrim) ve 6,5 mg/ (litre, çevrim) arasını kapsayan q c ’nin bir değer aralığı için
geçerlidir.
40 mg / (litre, çevrim)’den daha düşük q c değerleri için sabit değer fm = 0,3 alınmalıdır.
65 mg / (litre, çevrim)’den daha yüksek q c değerleri için sabit değer fm = 1,2 alınmalıdır (Şekle bakınız):
6.4.2.3 - Laboratuvardaki Uyulması Gereken ġartlar:
Bir deneyin geçerli olması için, düzeltme faktörü ( d) aşağıdaki şekilde olmalıdır:
0,9 d 1,1
Bu sınırlar aşıldığında, elde edilen düzeltme faktörü belirtilmeli ve deney şartları (sıcaklık ve basınç) deney
raporunda hassas olarak ifade edilmelidir.
7 - DENEY RAPORU
Deney raporu, Ek II’de listelendiği gibi, net gücü tespit etmek için gerekli sonuçları ve tüm hesaplamaları
kapsamalıdır. Bu dokümanı tanzim etmek için, yetkili merci bu Yönetmeliğin şartlarına uygun olarak onaylı ve
tanınan bir laboratuvar tarafından hazırlanan raporu kullanabilir.
8 - NET GÜCÜ ÖLÇÜMÜ ĠÇĠN TOLERANSLAR
8.1 - İmalatçı tarafından motor tipi için belirtilen net güç; deney için sunulan motor ve teknik servis tarafından
ölçülen değerlerden alınan maksimum güç % 2’den motor hızı % 1,5’den eğri üzerinde diğer ölçüm noktaları
% 4’den daha fazla farklılık göstermiyorsa, kabul edilmelidir.
8.2 - İmalatın uygunluğunu doğrulamak için deneyler süresince güç, tip onayı için kabul edilen maksimum güç
ve maksimum moment noktalarındaki ölçümlere karşılık gelen sırası ile S1 ve S2 iki motor devrinde
ölçülmelidir. % 5 toleransı olması gereken bu iki motor devrinde, S1 % 5 ve S2 % 5 aralıkları içerisinde en
az bir noktada ölçülen net güç, onay değerinden % 5’den daha fazla farklılık göstermemelidir.
(1) Moment ölçme sistemi sürtünme kayıplarını dikkate alarak ayarlanmalıdır. Dinamometre tezgahının ölçüm
aralığının yarısından düşük ölçülen moment toleransı % 2’si olabilir.
(*)Yağlar ve motor yakıtların Performans Deneylerinin Yapılması İçin Koordine Avrupa Konseyi
(1) OJL No L 190, 20.8.1972, s.1
(2 Deneyler, atmosferik şartların kontrol edilebildiği iklimlendirilmiş (airconditioned) deney odalarında yapılabilir.
(3 Otomatik hava sıcaklık kumandası ile donatılan motorlarda, cihaz 25 C’de, tam yükte, ısıtılmamış hava ilave
edilmeyecek şekilde ise, deney tamamen kapalı olan cihaz ile yapılmalıdır. Cihaz 25 C’de çalışıyorsa, daha sonra
deney normal çalışan cihaz ile yapılır ve düzeltme faktörü olarak sıcaklık teriminin üssü sıfır olarak alınmalıdır
(sıcaklık düzeltmesi yok).
11

MARTOY’un(*) Ek I’e uygun olarak motor gücü konusunda araç tipinin AT tip onayı ile ilgili
TANITIM BELGESĠ NO: ……………………….
(En son …. / …../ AT Yönetmeliği ile değiĢtirilen, 80/1269/AT Yönetmeliği)
Ek I/A
Aşağıdaki bilgiler uygulanabildiğinde, üç nüsha verilmeli ve içindekiler listesi bulunmalıdır. Çizimler, A4
ölçüsünde veya A4 formatlı bir dosya üzerinde yeterli ayrıntıda ve uygun ölçekte verilmelidir. Varsa, fotoğraflar
yeterli ayrıntıyı göstermelidir.
Sistemlerin, aksamların veya ilgili teknik ünitelerin elektronik kumandaları varsa bunların performansları ile
ilgili bilgilerde verilmelidir.
0 - GENEL
………………………………………………………………………………………………………………..
0.1 - Marka (imalatçının ticari adı):
……………………………………………………………………………………
0.2 - Tip ve genel ticari tarif (ler):
……………………………………………………………………………………..
0.3 - Tipin tanımlama araçları, aracın üzerinde işaretli ise (b) :
………………………………………………………
0.3.1 - Bu işaretlemenin yeri:
………………………………………………………………………………………….
0.4 - Aracın sınıfı (c) :
……………………………………………………………………………………………………
0.5 - İmalatçının adı ve adresi:
………………………………………………………………………………………..
0.8 - Montaj edilen tesis(ler)in adres(leri):
…………………………………………………………………………..
1 - ARACIN GENEL YAPI KARAKTERĠSTĠKLERĠ
1.1 - Temsilî aracın fotoğrafları ve/veya çizimleri:
…………………………………………………………………..
1.8 - Sürüş tarafı: sol/sağ(1):
…………………………………………………………………………………………..
3 - MOTOR(a)
3.1 - İmalatçısı:...............................................................................................................................................
3.1.1 - İmalatçı motor kodu (motorun üstünde işaretlenmiş olarak, veya başka tanıtma şekliyle): …………..
3.2.1.1 - Çalışma prensibi: pozitif ateşleme/sıkıştırmalı ateşleme, dört stroklu/iki stroklu (1) : ………………….
3.2.1.2 - Silindirlerin sayısı ve düzeni: ……………………………………………………………………………..
12

3.2.1.2.1 - Çapı (r) : …………………………………………………………………………………………………
(mm)
3.2.1.2.2 - Stroku(r): ………………………………………………………………………………………………
(mm)
3.2.1.2.3.4 - Ateşleme sırası:
…………………………………………………………………………………………
3.2.1.3 - Motor hacmi(s):
…………………………………………………………………………………………(cm 3 )
3.2.1.4 - Hacimsel sıkıştırma oranı (2) :
……………………………………………………………………………….
3.2.1.5 - Yanma odasının, piston tacının ve pozitif ateşlemeli motorlarda piston segmanlarının çizimleri:
...................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................
3.2.1.8 - …………….. dev/dak’da …………………………….. kW azami net güç (imalatçının belirttiği güç).
3.1.1.9 - İmalatçı tarafından bildirilen izin verilen azami motor devri: …………………………… dev/dak.
3.2.1.10- Maksimum net moment(1); ……………… dev/dak’da ……………………. Nm (imalatçının beyan
ettiği değer).
3.2.2 - Yakıt: dizel/benzin/LPG/ (1)
3.2.2.1 - RON (Tespit Edilen Oktan Sayısı) kurşunlu:
………………………………………………………………..
3.2.2.2 - RON, kurşunsuz:
……………………………………………………………………………………………….
3.2.4 - Yakıt besleme
3.2.4.1 - Karbüratör(ler) ile: evet/hayır (1)
3.2.4.1.1 - Marka(lar):
…………………………………………………………………………………………………….
3.2.4.1.2 - Tip (ler):
……………………………………………………………………………………………………….
3.2.4.1.3 - Karbüratör sayısı:
……………………………………………………………………………………………
3.2.4.1.4 - Ayarları (2)
13

3.2.4.1.4.1 - Memeler:
……………………………………………………………………………………………………
Veya, grafik olarak, hava akımına karşı yakıt sevki eğrisi ve bu eğriyi sağlayacak ayarlar.
3.2.4.1.4.2 - Venturiler: ……………………………………………………………
3.2.4.1.4.3 - Şamandıra seviyesi: ……………………………………………….
3.2.4.1.4.4 - Şamandıra kütlesi: ………………………………………………….
3.2.4.1.4.5 - Şamandıra iğnesi: …………………………………………………
3.2.4.1.5 - Soğukta çalıştırma sistemi: el ile / otomatik (1)
3.2.4.1.5.1 - Çalışma prensip(ler)i:
…………………………………………………………………………………….
3.2.4.1.5.2 - Çalışma sınırları/ayarları (1) (2)
:
……………………………………………………………………………
3.2.4.2 - Yakıt püskürtme ile (sadece sıkıştırmalı ateşleme): evet/hayır (1)
3.2.4.2.1 - Sistem tanımı:
……………………………………………………………………………………………….
3.2.4.2.2 - Çalışma prensibi doğrudan püskürtme/ön yanma hücresi/türbülans odası (1)
3.2.4.2.3 - Enjeksiyon pompası
3.2.4.2.3.1 -
Marka(lar):………………………………………………………………………………………………….
3.2.4.2.3.2 - Tip(ler):
…………………………………………………………………………………………………….
3.2.4.2.3.3 - Azami yakıt sevki (1)(2) : ………… dev/dak pompa devrinde …… mm 3 /strok veya çevirim veya
bunların yerine karakteristik diyagramı:
………………………………………………………………………………..
3.2.4.2.3.4 - Püskürtme zamanlaması (2) :
………………………………………………………………………………
3.2.4.2.3.5 - Püskürtme avans eğrisi (2) :
………………………………………………………………………………..
3.2.4.2.3.6 - Kalibrasyon işlemi: deney tezgâhı/motor (1)
3.2.4.2.4 - Devir regülâtörü
14

3.2.4.2.4.1 - Tip:
…………………………………………………………………………………………………………..
3.2.4.2.4.2 - Yakıt kesme noktası
3.2.4.2.4.2.1 - Yük altında yakıt kesme noktası: …………………………………………………………….
dev/dak
3.2.4.2.4.2.2 - Yüksüz yakıt kesme noktası: …………………………………………………………………
dev/dak
3.2.4.2.5 - Enjeksiyon borusu
3.2.4.2.5.1 - Uzunluğu: …………………….. mm
3.2.4.2.5.2 - İç çapı: ……………………….. mm
3.2.4.2.6 - Enjektör(ler):
3.2.4.2.6.1 - Marka(lar):
………………………………………………………………………………………………….
3.2.4.2.6.2 - Tip(ler):
……………………………………………………………………………………………………..
3.2.4.2.6.3 - Açma basıncı(2): …………. kPa veya karakteristik diyagramı (2) :
……………………………………...........
3.2.4.2.7 - Soğukta çalıştırma sistemi
3.2.4.2.7.1 - Marka(lar):
…………………………………………………………………………………………………
3.2.4.2.7.2 - Tip(ler):
…………………………………………………………………………………………………….
3.2.4.2.7.3 - Tanımı:
…………………………………………………………………………………………………….
3.2.4.2.9 - Elektronik kumanda ünitesi
3.2.4.2.9.1 - Marka(lar):
………………………………………………………………………………………………..
3.2.4.2.9.2 - Sistem tanımı:
…………………………………………………………………………………………......
3.2.4.3 - Yakıt püskürtme ile (sadece pozitif - ateşleme): evet/hayır(1)
3.2.4.3.1 - Çalışma prensibi: emme manifoldu (tek-/çok-noktalı (1) ) doğrudan püskürtme/diğer
(belirtilecek) (1) :................
………………………………………………………………………………………………………………………
………
15

3.2.4.3.2 - Marka(lar):
……………………………………………………………………………………………………
3.2.4.3.3 - Tip(ler):
………………………………………………………………………………………………………
3.2.4.3.4 - Sistem tanımı:
……………………………………………………………………………………………….
3.2.4.3.4.1 - Kontrol ünitesinin tipi veya numarası:
………………………………………………………………….
Sürekli püskürtme sistemi dışında bir sistem kullanılıyorsa eşdeğer bilgileri veriniz.
3.2.4.3.4.2 - Yakıt regülatör tipi: ………………………………………………………
3.2.4.3.4.3 - Hava-akımı algılayıcı tipi: ………………………………………………
3.2.4.3.4.4 - Yakıt distribütör tipi:
…………………………………………………………………………………….
3.2.4.3.4.5 - Basınç regülatör tipi:
……………………………………………………………………………………..
3.2.4.3.4.8 - Gaz kelebek yuvası tipi:
………………………………………………………………………………….
3.2.4.3.5 - Enjektörler: açma basıncı (2) : ………………… kPa veya karakteristik eğrisi (2) :
……………………..........
3.2.4.3.6 - Püskürtme - zamanlaması:
………………………………………………………………………………....
3.2.4.3.7 - Soğukta çalıştırma sistemi
3.2.4.3.7.1 - Çalışma prensip(ler)i: ………………………………………………………………………………….
3.2.4.3.7.2 - Çalışma sınırları/ayarları(1)(2): ……………………………………………………………………….
3.2.4.4 - Besleme pompası
3.2.4.4.1 - Basınç (2) : ……………….. kPa veya karakteristik eğrisi (2) : ……………………………………………..
3.2.5 - Elektrik sistemi
3.2.5.1 - Anma gerilimi: …………………………………………. V, artı/eksi topraklama (1)
3.2.5.2 - Dinamo
3.2.5.2.1 - Tip:
………………………………………………………………………………………………………….
16

3.2.5.2.2 - Anma gücü:
…………………………………………………………………………………………VA..
3.2.6 - Ateşleme
3.2.6.1 - Marka(lar):
…………………………………………………………………………………………………….
3.2.6.2 - Tip(ler):
……………………………………………………………………………………………………….
3.2.6.3 - Çalışma prensibi: …………………………………………………………………………………………..
3.2.6.4 - Ateşleme avans eğrisi (2) :
……………………………………………………………………………………
3.2.6.5 - Statik ateşleme zamanlaması (2) : ÜÖN (Üst Ölü Nokta)’dan …………………. Derece önce………
3.2.6.6 - Platin aralığı (2) :
……………………………………………………………………………………………mm
3.2.6.7 - Dwell (kapama) açısı (2) : ………………………………………………. Derece
3.2.7 - Soğutma sistemi (sıvı/hava) (1) :
3.2.7.1 - Motor sıcaklık kontrol mekanizmasının anma ayarı: …………………………………………………..
3.2.2.7 - Sıvı
3.2.7.2.1 - Sıvı tipi:
……………………………………………………………………………………………………….
3.2.7.2.2 - Devridaim pompası/ları: evet/hayır (1)
3.2.7.2.3 - Özellikleri: …………………………………………………………………………………………....
veya
3.2.7.2.3.1 - Marka(lar):
……………………………………………………………………………………………….
3.2.7.2.3.2 - Tip(ler):
……………………………………………………………………………………………………..
3.2.7.2.4 - Tahvil oran(lar)ı:
…………………………………………………………………………………………..
3.2.7.2.5 - Fan ve tahrik mekanizmasının tarifi: ……………………………………………………………………
3.2.7.3 - Hava
3.2.7.3.1 - Üfleyici: evet/hayır (1)
3.2.7.3.2 - Özellikleri: ……………………………………………………………………………………………
veya
3.2.7.3.2.1 - Marka(lar):
……………………………………………………………………………………………….
17

3.2.7.3.2.2 - Tip(ler):
…………………………………………………………………………………………………..
3.2.7.3.3 - Tahvil oran(lar)ı:
…………………………………………………………………………………………
3.2.8 - Hava emme sistemi
3.2.8.1 - Aşırı doldurma sistemi: evet/hayır(1) (1)
3.2.8.1 - Marka(lar):
……………………………………………………………………………………………………..
3.2.8.1.2 - Tip(ler):
………………………………………………………………………………………………………
3.2.8.1.3 - Sistem tanımı (örneğin, maksimum doldurma basıncı: ………………………….. kPa, varsa basınç
ayar klapesi):
…………………………………………………………………………………………………………….
3.2.8.2 - Ara soğutucu: evet/hayır (1)
3.2.8.4 - Giriş borularının ve aksesuarlarının tanımı ve çizimleri (yüksek basınç odası, ısıtıcı, ek hava girişleri,
vb.):
……………………………………………………………………………………………………………………….
.
3.2.8.4.1 - Emme manifoldu tanımı (çizimler ve/veya fotoğrafları eklenecek): ……………………………………
3.2.8.4.2 - Hava filtresi, çizimleri: …………………………………………………………………………….....
veya
3.2.8.4.2.1 - Marka(lar):
………………………………………………………………………………………………….
3.2.8.4.2.2 - Tip(ler):
……………………………………………………………………………………………………..
3.2.8.4.3 - Emme susturucusu çizimleri:
………………………………………………………………………….veya
3.2.8.4.3.1 - Marka(lar):
………………………………………………………………………………………………….
3.2.8.4.3.2 - Tip(ler) :
……………………………………………………………………………………………………
3.2.9 - Egzoz sistemi
3.2.9.1 - Egzoz manifoldu tanımı ve/veya çizimleri:
…………………………………………………………………..
3.2.9.2 - Egzoz sistemi tanımı ve/veya çizimleri:
……………………………………………………………………...
3.2.9.3 - Beyan edilen motor devrinde ve % 100 tam yükte müsaade edilen maksimum egzoz karşı basıncı: .
…......kPa
18

3.2.10 - Emme ve egzoz çıkış yerlerinin minimum kesit alanları:
…………………………………………………..
3.2.11 - Supap zamanlama veya eşdeğer bilgileri.
3.2.11.1 - Ölü noktalara göre maksimum supap açma yüksekliği, açma ve kapama açıları veya farklı dağılım
sistemlerinin supap zamanlama detayları:
……………………………………………………………………………
3.2.11.2 - Referans ve/veya ayar aralıkları (1) :
………………………………………………………………………..
3.2.12 - Hava kirliliğine karşı alınan tedbirler.
3.2.12.2 - Kirlenmeyi önleyici diğer cihazlar (varsa ve başka başlık altında bahsedilmemişse)
3.2.12.2.1 - Katalitik konvertör: evet/hayır (1)
3.2.12.2.1.1 - Katalitik konvertör sayısı ve elamanları:
……………………………………………………………….
3.2.12.2.1.2 - Katalitik konvertör(ler) in boyutları, şekli ve hacmi:
………………………………………………….
3.2.12.2.2 - Oksijen algılayıcı: evet/hayır(1)
3.2.12.2.3 - Hava püskürtme: evet/hayır (1)
3.2.12.2.4 - Egzoz gaz geri dönüşü: evet/hayır (1)
3.2.12.2.6 - Partikül tutucu filtre: evet/hayır (1)
3.2.12.2.6.1 - Partikül tutucu filtre boyutları, şekli ve kapasitesi:
……………………………………………………
3.2.12.2.7 - Diğer sistemler (tanımı ve işlevi):
…………………………………………………………………………
3.6 - İmalatçı tarafından müsaade edilen sıcaklıklar
3.6.1 - Soğutma sistemi
3.6.1.1 - Sıvı soğutması
Çıkışta maksimum sıcaklık:
…………………………………………………………………………………………. C
3.6.1.2 - Hava soğutması
3.6.1.2.1 - Referans noktası:
…………………………………………………………………………………………..
3.6.1.2.2 - Referans noktasındaki maksimum sıcaklık:
…………………………………………………………........ C
3.6.2 - Emiş ara soğutucusu maksimum çıkış sıcaklığı:
…………………………………………………………....... C
19

3.6.3 - Egzoz manifoldunun dış flânş(lar)ına bitişik egzoz boru(lar)ındaki noktada maksimum egzoz
sıcaklığı:…..... C
3.6.4 - Yakıt sıcaklığı
minimum:
…………………………………………………………………………………………………… C
maksimum:
………………………………………………………………………………………………….. C
3.6.5 - Yağ sıcaklığı
minimum:
……………………………………………………………………………………………………. C
maksimum:
…………………………………………………………………………………………………... C
3.8 - Yağlama sistemi
3.8.1 - Sistemin tanımı
3.8.1.1 - Yağ deposu konumu:
………………………………………………………………………………………….
3.8.1.2 - Besleme sistemi (pompayla/hava emişine püskürtmeyle/yakıtla karıştırma ile vb.) (1) : …………………
3.8.2 - Yağ pompası
3.8.2.1 - Marka(lar):
…………………………………………………………………………………………………..
3.8.2.2 - Tip(ler):
………………………………………………………………………………………………………..
3.8.3 - Yakıt ile karışım
3.8.3.1 - Yüzdesi
:……………………………………………………………………………………………………….
3.8.4 - Yağ soğutucusu: evet/hayır (1)
3.8.4.1 - Çizim(ler):
………………………………………………………………………………………………veya
3.8.4.1.1 - Marka(lar):
…………………………………………………………………………………………………
3.8.4.1.2 - Tip(ler):
……………………………………………………………………………………………………
(Tarih, dosya)
Ek I/A LAHĠKASI
1 - Motor tarafından tahrik edilen diğer yardımcı donanım (Ek I’in madde 5.1.2’sinin her biri için) gerektiğinde,
liste ve kısa açıklama):
…………………………………………………………………………………………………..
2 - Deney şartları hakkında ilave bilgi (sadece pozitif ateşlemeli motorlar için).
2.1 - Buji
20

2.1.1 - Marka:
…………………………………………………………………………………………………………….
2.1.2 - Tip:
…………………………………………………………………………………………………………………
2.1.3 - Kıvılcım boşluk ayarı:
…………………………………………………………………………………………..
2.2 - Ateşleme bobini
2.2.1 - Marka:
…………………………………………………………………………………………………………….
2.2.2 - Tip:
……………………………………………………………………………………………………………….
2.3 - Ateşleme kondansatörü
2.3.1 - Marka:
……………………………………………………………………………………………………………
2.3.2 - Tip:
………………………………………………………………………………………………………………
2.4 - Radyo paraziti giderici donanımı:
2.4.1 - Marka:
……………………………………………………………………………………………………………
2.4.2 - Tip:
……………………………………………………………………………………………………………….
21

Ek I/B
ÖRNEK
(Maksimum format: A4 (210 x 297mm))
AT TĠP ONAY BELGESĠ
İdarenin mühürü
En son …./…./AT Yönetmeliğiyle değiştirilen …../…./AT yönetmeliği konusu olan araç/aksam/ilgili teknik
ünitenin tipine;
Tip onayı(1) 1) verilmesi,
Tip onayın (1) kapsamının genişletilmesi,
Tip onayın (1) reddedilmesi,
Tip onayın (1) geri çekilmesi
ile ilgili bildirim.
Tip - onay numarası:
……………………………………………………………………………………………………..
Kapsam genişletmenin nedeni:
…………………………………………………………………………………………
BÖLÜM I
0.1 - Marka (imalatçının ticari adı):
…………………………………………………………………………………….
0.2 - Tip ve genel ticari tanım(lar):
……………………………………………………………………………………..
0.3 - Araç/aksam/ilgili teknik ünite (1) (2)
üzerine işaretlenmişse tipi tanıtan vasıtalar:
………………………………
0.3.1 - Bu işaretlemenin yeri:
…………………………………………………………………………………………..
0.4 - Aracın sınıfı (1)
(3)
:……………………………………………………………………………………………………...
0.5 - İmalatçının adı ve adresi:
…………………………………………………………………………………………
0.7- Aksam ve ilgili teknik birimlerde AT onay işaretinin bağlanma yeri ve yöntemi: …………………………….
22

0.8 - Montaj edilen tesis(ler)in adresi:
…………………………………………………………………………………
BÖLÜM II
1 - İlave bilgi (uygulanabildiğinde): Lahika’ya bakınız.
2 - Deneyleri yapmaktan sorumlu teknik servis: ……………………………………………………………………
3 - Deney raporunun tarihi:
……………………………………………………………………………………………..
4 - Deney raporunun sayısı:
……………………………………………………………………………………………
5 - İlave açıklamalar (varsa): Lahika’ya bakınız.
6 - Yer:
…………………………………………………………………………………………………………………….
7 - Tarih:
………………………………………………………………………………………………………………….
8 - İmza:
………………………………………………………………………………………………………………….
9 - İstek üzerine temin edilebilecek olan, onay mercii tarafından arşivlenen tanıtım paketinin endeksi ektedir.
1 - ĠLAVE BĠLGĠ
EN SON DEĞĠġTĠRĠLEN …../…../AT SAYILI YÖNETMELĠKLE 80/1269/AT SAYILI
YÖNETMELĠĞE GÖRE ARACIN TĠP - ONAYINA AĠT AT TĠP ONAY BELGE NO
…………………….. LU LAHĠKA
1.1 - Motor:
………………………………………………………………………………………………………………..
1.1.1 - İmalatçının motor kodu: (motorun üzerine işaretlenerek veya kimliklemenin diğer vasıtası kullanılarak)
1.1.2 - Motor kapasitesi:
…………………………………………………………………………………………………
1.1.3 - Yakıt: dizel/benzin/LPG(1)
1.1.4 - ……………. dev/dak’da, maksimum net güç:
……………………………………………………………kW
5 - ĠLAVE AÇIKLAMALAR
23

Ek II
DENEY RAPORU
1 - DENEY ġARTLARI
1.1 - Maksimum güçte ölçülen basınçlar
1.1.1 - Atmosferik:
…………………………………………………………………………………………………kPa
1.1.2 - Egzoz:
………………………………………………………………………………………………………kPa
1.1.3 - Giriş basınç düşümü: motor emme manifold sisteminde kPa
1.2 - Motorun maksimum gücünde ölçülen sıcaklıklar:
1.2.1 - Emilen havanın sıcaklığı:
………………………………………………………………………………… C
1.2.2 - Emiş soğutucusu çıkış sıcaklığı: …………………………………………………………………………. C
1.2.3 - Soğutma sıvısının sıcaklığı:
1.2.3.1 - Motor soğutma sıvısı 1) çıkış sıcaklığı:
…………………………………………………………………........ C
1.2.3.2 - Hava soğutma durumunda referans noktasındaki sıcaklık:
………………………………………................. C
1.2.4 - Yağ sıcaklığı - C (ölçüm noktasını gösteriniz).
1.2.5 - Yakıttan alınan sıcaklık.
1.2.5.1 - Karbüratör/enjeksiyon pompası emişindeki(1) 1) ,
sıcaklık:……………………………………………….......... C
1.2.5.2 - Yakıt - tüketim ölçüm cihazındaki sıcaklık:
………………………………………………………….............. C
1.2.6- Egzoz borusundaki (borularındaki) egzoz manifold(lar)ının flânş(lar)ının yanındaki noktadaki sıcaklık:
……... C
1.3 - Rölantideyken motor devri:
…………………………………………………………………………………dev/dak
1.4 - Dinamometrenin karakteristikleri
1.4.1 - Marka:
…………………………………………………………………………………………………………..
1.4.2 - Tip:
……………………………………………………………………………………………………………….
1.5 - Opasimetrenin karakteristikleri.
24

1.5.1 - Marka:
…………………………………………………………………………………………………………..
1.5.1 - Tip:
……………………………………………………………………………………………………………..
1.6 - Yakıt
1.6.1 - Sıvı yakıtla çalışan pozitif-ateşlemeli motorlar için:
1.6.1.1 - Marka:
……………………………………………………………………………………………………….
1.6.1.2 - Özellikler:
…………………………………………………………………………………………………..
1.6.1.3 - Vuruntuyu önleyici katkı maddesi (kurşun, vb.)
1.6.1.3.1 - Tip:
…………………………………………………………………………………………………………….
1.6.1.3.2 - Muhteviyatı; mg/litre:
………………………………………………………………………………………..
1.6.1.4 - Oktan sayısı
1.6.4.1 - RON No:
……………………………………………………………………………………………………….
1.6.4.2 - MON No:
………………………………………………………………………………………………………
1.6.1.5 - 15 C’de …………………………. 4 C’de …………………………………… Nispî
yoğunluk……………
1.6.1.6 - Kalorifik değeri: …………………………………………………………………………………………
kJ/kg
1.6.2 - Gaz yakıtla çalışan pozitif - ateşlemeli motorlar için:
1.6.2.1 - Marka:
………………………………………………………………………………………………………….
1.6.2.2 - Özellik:
…………………………………………………………………………………………………………
1.6.2.3 - Depo basıncı:
………………………………………………………………………………………………..
1.6.2.4 - Kullanım basıncı:
…………………………………………………………………………………………..
1.6.3 - Gaz yakıtla çalışan sıkıştırma ateşlemeli motorlar için:
1.6.3.1 - Besleme sistemi: gaz:
………………………………………………………………………………………
1.6.3.2 - Kullanılan gazın özellikleri:
………………………………………………………………………………..
25

1.6.3.3 - Yakıt yağ/gaz oranı: ……………………………………………………………………………………….
1.6.4 - Sıvı yakıta çalışan sıkıştırma ateşlemeli motorlar için
1.6.4.1 - Marka:
………………………………………………………………………………………………………
1.6.4.2 - Kullanılan yakıtın özelliği:
…………………………………………………………………………………
1.6.4.3 - Setan numarası:
…………………………………………………………………………………………….
1.6.4.4 - 15 C’de …………………..4 C’de ……………………………………………… Nispî
yoğunluk…….....
1.7 - Yağlayıcı
1.7.1 - Marka:
…………………………………………………………………………………………………………
1.7.2 - Özellik:
………………………………………………………………………………………………………..
1.7.3 - SAE viskozitesi:
………………………………………………………………………………………………
2- ÖLÇÜMLERĠN DETAYLI SONUÇLARI
2.1- MOTOR PERFORMANSI
Motor devri dakika (1)
Motor deneyi sonuçları
Özgül yakıt
tüketimi
g/kWh
kj/kWh (1)
Moment Nm
Güç kW
Düzeltme faktörü
Düzeltilmiş fren gücü kW
Düzeltilmiş yakıt tüketimi (2)
Düzeltilmiş moment Nm
Ek I Çizelge 1’den motora takılmış yardımcı donanım için
eklenen güç (Ek I/A, Lahika’da madde 1) Fan takılı
olmadığnıda, güç kaynağı çıkartılır (Ek I’deki Çizelge 1,
Not 5)
Net güç Kw
Net moment Nm
(1) Uygulanmayanı çiziniz
(2) Sadece sıkıştırma ateşlemeli motorlar için kullanılabilir.
2.2- Egzoz duman endeksi (sadece sıkıştırma - ateşlemeli motor için doldurulmalıdır).
Motor devri (dev/dak)
Anma akış G
(litre/saniye)
Sınır emme değerleri (m -1 ) Ölçülen emme
değerleri (m -1 )
1………………………….. …………………………… ………………………………… ……………………….
2………………………….. …………………………… ………………………………… ……………………….
3………………………….. …………………………… ………………………………… ……………………….
26

4………………………….. …………………………… ………………………………… ……………………….
5………………………….. …………………………… ………………………………… ……………………….
6………………………….. …………………………… ………………………………… ……………………….
2.3-- …………….. dev/dak’da maksimum net güç: ………………………………… kW
2.4- ………………dev/dak’da maksimum net moment: …………………………….kW
(* ) Bu tanıtım belgesinde kullanılan madde numaraları ve dipnotlar: MARTOY’un Ek I’inde yer alanlara karşılık gelir.
Bu Yönetmeliğin amacı ile ilgili olmayan maddeler dikkate alınmaz
(1) Uygulanmayanı çiziniz.
(1) Uygulanmayanı çiziniz.
(2) Bu tip onay belgesinin kapsadığı araç; aksam veya ilgili teknik birim tiplerinin açıklanması ile ilgili olmayan
karakteristikleri içerirse, bu karakteristikler belgede “” sembolü ile gösterilmelidir (Örnek: ABC123)
(1) Uygulanmayanı çiziniz.
(2) Bu tip onay belgesinin kapsadığı araç; aksam veya ilgili teknik birim tiplerinin açıklanması ile ilgili olmayan
karakteristikleri içerirse, bu karakteristikler belgede “” sembolü ile gösterilmelidir (Örnek: ABC123)
(1) Uygulanmayanı çiziniz.
(2) ) Bu tip onay belgesinin kapsadığı araç; aksam veya ilgili teknik birim tiplerinin açıklanması ile ilgili olmayan
karakteristikleri içerirse, bu karakteristikler belgede “” sembolü ile gösterilmelidir (Örnek: ABC123)
(1) Uygulanmayanı çiziniz.
(1) Uygulanmayanı çiziniz.
(1) Uygulanmayanı çiziniz.
(2) Bu tip onay belgesinin kapsadığı araç, aksam veya ilgili teknik birim tiplerinin açıklanması ile ilgili olmayan
karakteristikleri içerirse, bu karakteristikler belgede “” sembolü ile gösterilmelidir (Örnek: ABC123)
(3) MARTOY’un Ek II’de tarif edildiği gibi.
(1) Uygulanmayanı çiziniz.
(1) Uygulanmayanı çiziniz
27