İddia ve savunma hakkı - Gazi Üniversitesi

Ancak Anayasa’da, iddia ve savunma hakkı “yargı mercileri”ne
inhisar edilmiştir. Kişi idarî makamlar nezdinde de iddiada bulunabilir. Keza,
kişi kendini kolluk ve disiplin kurulu gibi idari makamlar önünde de
savunma ihtiyacı duyabilir. Bu itibarla, savunma hakkına Anayasayla
getirilen bu sınırlama, yerinde olmamıştır 165 .
Savunma hakkının dayanağı, insanın esasen masum oluşudur. Zira,
kişi, bu hakkın kullanılmasıyla kendisine yöneltilen bir haksızlık
gerçekleştirdiği ve dolayısıyla başkalarını mağdur ettiği hususundaki
iddialara karşı kendisini savunma imkanı bulmaktadır. Savunma hakkının
kullanılması, bir hukuki uyuşmazlığın çözümü açısından büyük bir önem
arzeden maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasına da hizmet etmektedir. Bu
itibarla, söz konusu hakkın kullanılmasında, bireysel faydanın yanısıra,
kamusal fayda da bulunmaktadır.
İddia ve savunma hakkının kullanılması zımnında, kişiler açısından
somut isnad ifade eder nitelikte maddî vakıaların ortaya konulmasında ya da,
kişilerle ilgili (olumsuz) değerlendirmelerde bulunulmasında hukuki
uyuşmazlığın çözümü açısından fayda bulunabilir.
Bu somut isnadlar, yalın olarak düşünüldüğünde, hakaret suçunun
unsurunu oluşturan mahsus madde (maddei mahsusa, somut fiil) 166 niteliğini
taşıyabilirler. Dolayısıyla, bu isnadların, iddia ve savunma hakkının
kullanılmasıyla ilişkilendirilememesi durumunda, hakaret ve hatta iftira suçu
oluşacaktır. Keza, iddia ve savunma hakkı kapsamında kişilerle ilgili olarak
bulunulan olumsuz değerlendirmeler, yalın olarak düşünüldüğünde sövme
suçunu oluşturabilecek nitelikte olabilir 167 .
dokunulmazlığı” ifadesi kullanılmış iken, 2000 Metninde “Dokunulmazlık”
ifadesi benimsenmiştir (m. 182). Kanımızca, salt “dokunulmazlık” ifadesi,
kavram kargaşasına sebebiyet verecek niteliktedir.
165
EREM Faruk: Anayasa ve Savunma Hakkı, ABD., Yıl 1963, Sayı 1, s.
183.
166
ÖZGENÇ İzzet/ŞAHİN Cumhur: Uygulamalı Ceza Hukuku, 3. Bası,
Ankara, 2001, s. 417 vd.
167
Ancak belirtelim ki, iddia ve savunma dokunulmazlığının sadece genel
mahiyetteki hakaret ve sövme suçları açısından bir hukuka uygunluk sebebi
oluşturduğu ileri sürülmüştür. Buna göre, mesela somut vakıa isnad edilen veya
hakkında olumsuz değer yargısında bulunulan kişinin kamu görevlisi (“memur”)
olması durumunda iddia ve savunma hakkından yararlanılamaz ve TCK.nun 266.
maddesinde tanımlanan suç oluşur (EREM Faruk, Türk Ceza Kanunu Şerhi,
Cilt III, Ankara 1993, s. 2320/2321; ÖNDER Ayhan: Şahıslara ve Mala Karşı
Cürümler ve Bilişim Alanında Suçlar, İstanbul 1994, s. 271; ERİŞ Uğur:
Savunma Dokunulmazlığı, Koşulları, Değerlendirilmesi, ABD, Yıl 1984, Sayı 3,
s. 389). Bu düşünce, söz konusu 486. madde hükmünün TCK.nun 9. Babının 7.
Faslında bulunmasına karşılık, kamu görevlisine hakaret suçunun 3. Babın 9.
Faslında düzenlenmiş olması dolayısıyla haklı görülebilir (ERMAN
Sahir/ÖZEK Çetin: Ceza Hukuku Özel Bölüm, Kişilere Karşı İşlenen Suçlar,
İstanbul 1994, s. 295). Ancak, kanımızca, iddia ve savunma dokunulmazlığını,