Bilişsel Dilbilim, Dil Ulamları ve Türkçe Eylemlerin Kavramsal Yapısı ...

Bili~sel Dilbilim, Dil Ulamlari
ve Tiirkge Eylemlerin Kavramsal Yapisi
ile llgili Gozlemler
Deniz Zeyrek
Orta Dogu Teknik ~niversitesi
Ad, eylem gibi dil ulamlar~n~nasd tan~mlanmas~ gerektigi ve ne tur
sozcilkler igerdigi gibi konular, geleneksel dilbilgisinin oldukqa onemli bir
bolumiinii olugturmaktad~r. Cagdag dilbilim kuramlarln~n ise sozciiklerin
s~n~fland~r~lmasiyla dogrudan dogruya ugragtlgln~ soylemek zordur, ama
kuramlarm dil ulamlarlna nasll yaklagtlg~ merak edilerek yap~lan bir incelemede,
kuramlar arasl farkld~klar gbriilebilmektedir. Bu farkhlik kendi iginde bir amacl
olan bir ugrag olarak degil, dilbilim yaklaymlarlnln dil olgularln~ nasll
anlad~gm ortaya glkarabilecek, dolay~s~yla dilin ne oldugunu ayd~nlatacak
onemli bir aragtlrmanln bir pargasl olarak goriilebilir. Bu yaz~da dil kuramlar~
kapsaml~ bir bigimde aragt~r~lmayacagl ve ulamlarin her biri ayr~nt~ll olarak ele
allnamayacagl igin boyle bir sonuca varmak amaglanmamaktadlr; kald~ ki boyle
bir aragtlrma klsa bir makalenin sinlrlarln~ agacak kadar kapsaml~d~r. Yazlda bir
kag dil kuram~na bir kag tumceyle deginilecek, ve bu kuramlarm ulamlara nas~l
baktlgm kabaca ortaya ~lkarmak amaglanacaktlr. Yazlda belli bir dil kuram~
(biligsel dilbilim) ana gizgileriyle tamtllacak ve bu kuramm ad ve eylem
ulamlarln~ kendinden onceki gogu kuramdan farkh olarak, dilin kavramsal
yonune deginerek nasl! agiklad~g~ ozetlenecektir. Yaz~ buyuk olgiide tanitlm
amacl taymakla beraber, sozu edilecek terim ve kavramlarm ~glg~nda', dil
ulamlar~nln gene1 olarak da dilin ne oldugu konusuna dolay11 bir bigimde
deginilecek, en azmdan kuramln bu konuya degin gorugleri veya sezdirimleri
ortaya gikar~lacakt~r.
Biligsel dilbilimin ana gizgileriyle tan~tllacag~ bu yazida, Turkgede eylem
ulaminin baz~ kavramsal yonlerine de deginilecektir. Yazl bir on gahgma ve
konuya girig niteligi tag~dlglndan, Tilrkgede eylemin anlamsal/kavramsal yoniinu

utunuyle ortaya ~~karmak amaclnl gutmemektedir. Verilen k~s~tl~ say~daki
orneklerde, tanmlan yaklaymm Turkceye dar bir alanda, kiicuk bir uygulamas~
yap~lmaya calq~lmaktad~r.
Dil ulamlar~
Dil ulamlar~ ustunde yap~lan cal~~malan kabaca ikiye ay~rabilir, ve
bicimbirimsel ve sozdizimsel yakla~~mlardan s6z edebiliriz (bkz. Hopper ve
Thompson 1984: 703-704). ilk yaklayma ornek olarak geleneksel dilbilgisini
verebiliriz. Burada eylem ulam~. kigi, zaman ve kipe, ad ulam~ ise durum ve
sayiya gore ~ekilen birimler olarak tan~mlan~r; bu yakla~~mlarda eylemin veya
adm ne oldugu bicimbirimsel yap~larla k~s~tlanmaktad~r. Eski ~aglardan beri
yaygln olan bu goruve karyn, Dionysus Thrax'm anlambilimsel yakla~~m~n~
unutmamak gerekir. Eski Yunanh dilbilimci, dil ulamlar~n~n anlambilimsel
s~n~flarla baglant~l~ oldugunu farketmi~tir (bkz. Robins 1967: 30-31). Eski
~aglardan gunumuze uzanan bir ba~ka yakla~~m olan sozdizimsel yaklaym,
sozcuk sm~flar~n~n hangi s~n~rlarla birbirlerinden ayr~ld~klar~n~ tart~yr ve bunu
yaparken ulamlarm tanlmlnl da yapmls olur. Ornegin ad ve eylem ulamlarmm
ozne ve yuklem ayrim~yla e~le~tirilebilecegini soyler.
Sozdizimsel gorug ac~smdan hareket eden ~agda~ yap~sal dilbilimde,
ozellikle Chomsky (1957) 'de onerilen yuzey yap1 kurallar~nda, ad ve eylem
ulamlar~ (s~fat ve tan~ml~k gibi ulamlarla birlikte) bir dizi yeniden yazma kural~
icerecek bicimde yeniden tan~mlanm~gt~r. Yeni bir dilbilim kuram~ onerilirken
ortaya qkardan bu kurallarla yap~lmak istenen. ashnda sozcuk s~n~flar~n~
yeniden tan~mlamak degildir. Burada amaclanan, belli bir smflamayla elde
edilen bir dizi kuralm dildeki kabul edilebilir tumceleri iceren nitelikte olmas~
konusudur. Yeni bir tan~mlama onermeyi ama~lamamakla birlikte, bu goruse
gore bir bicimin hangi ulamm uyesi oldugu, dilbilgisi kurallarmm soyut dizgesi
tarafindan belirlenmektedir (Lyons 1967: 150-15 1 ; Langacker 1987a: 54).
Chomsky (1957, 1965)'nin 6nculugunu yapt@ ve uretimci-donu$imsel dilbilgisi
olarak andan bu kuramda ulamlarm sozdizimsel olcutlere gore
degerlendirildigini daha ac~k bir bicimde gormek icin eylem icin onerilen
altbolumleme kurallarmdan soz edilebilir. Bu kurallar, anadili konu$ucusunun
sezgi ve yarg~larmm bir pareas1 olan sozcuk bilgisinin bir bolumunu olu~turur ve
eylemleri tanlrnlar. Buna gore eylemler bir eylem obeginin icinde ortaya clkar ve
eylemi tan~mlayan bu obegin turudur. Ornegin ingilizcede meet (kar~~la~mak)
~oyle tan~mlan~r: E, [ AO]. Bu formul meet eyleminin sagmda bir ad
obegi bulunduguna i~aret ederek eylemin geci$i yaplslnl ortaya c~karmaktadlr.
Cagda~ dilbilimin diger onemli kuram~ olan Yonetim ve Baglama kurammda
eylem, oznelik yaplsl aqs~ndan tan~mlanmaktadir. Bu yapl, tiimcede hangi
ogelerin zorunlu oldugunu belirler. Eger eylem iki ozneligi iqeren bir etkinligi
anlat~yorsa, bunlarm dile getirilmesini saglayan en az iki kurucunun tumcede yer

Bili~sel Dilbilim, Dil Ulamlar~ ve Turkqe Eylemlerin
Kavramsal Yap~s~ ile ilgili Gozlemler
almas~ gerekmektedir (Haegeman 1991 : 36). Konu~ucunun bir eylemin
anlamm~ bilmesi, bu eylemle hangi etkinligin anlat~ld~g~n~, yani kaq katd~mc~n~n
oldugunu ve eylemin kaq oznelik alacagm~ bilmesi demektir. Bu yaklaymda
eylemlerin sozcuksel gosteriminin iyile~tirilmesi iqin eylemin anlamdan tureyen
oznelik yaplslnln geli~tirilmesi geregine i~aret edilir. Kuramm onemli bir
bolilmu olan Q kuramlyla eylemin, aldlg~ ozneliklere hangi rolu (k~l~c~,
etkilenen, kaynak, erek, vd.) yukleyecegi belirlenir. Bu yonu ile kuram,
yukarlda soz ettigimiz salt sozdizimsel yaklaymdan biraz ayrllml~
goriinmektedir.
11. Biliysel Dilbilim ve ~nciileri:
George Lakoff ve Ronald Langacker
Calqma alanml bili~sel anlambilim olarak belirleyen dilbilimci George
Lakoff ve meslektay Mark Johnson'a gore, anlam11 kavramsal yapllar iki
kaynaktan q~kmaktad~r: (I) beden ve toplumla ilgili deneyimlerin dogaslndan, ve
(2) insanm iyi yap~lanm~~ baz~ bedensel ve toplumsal etkile~imlerle ilgili
deneyimlerini dogu~tan sahip oldugu imgeleme gucuyle soyut kavramsal
yapdara yansltabilmesinden (Lakoff 1988: 121). Bu goru~e gore, (a) insan
du~uncesi ve insan bedeni birbirinden ayrl varllklar degildir, (b) deneyimler
imgeleme araclllg~yla soyut bili~sel bir dtizeye (ulamla~t~rma, egretileme ve duz
degi~tirmece gibi yollarla) taynlr, ve (c) sozdizim, ulamlar~ ybnlendiren bir
dizi algoritmik ilke degildir; anlamla yonlendirilen yap~larln olu$umunu
saglayan bir dizgedir.
Yukar~daki ilkeler incelendiginde anlaylacag~ gibi bili~sel anlambilim, dilin
(bunu daraltarak dil ulamlarlnln diyebiliriz) gerqek dtinyada var olan nesne,
sureq, olay vd.'ni simgeler yoluyla gosterdigi dii~uncesine (nesnel bili~
yaklapmma) katdmamakta ve bu du~uncenin Iiriinu olan yakla~lmlarm
karysmda yer almaktad~r. Omegin 'ozellik anlambilimi' bili~sel anlambilimin
karyslnda oldugu bir yaklaymd~r. Bir ozellik demetinin bir nesne ya da olay~
tan~mlad~g~ bu yaklayma gore, dogru ulamlarln dilnyada nesnel olarak var
oldugu, ve dil ulamlar~n~n bunlar~ yans~tmak iqin kullanllan simgeler oldugu
varsay~lmaktad~r. Bu gdrli~ dilin ve dil ulamlar~nm kavramsal yonunu
gormezlikten geldigi, yani insan bedeninin ve du$hcesinin birbirinden ayrl
oldugunu ongordilgu ve insam bedensel deneyimlerinden kaynaklanan
imgeleme gucunli gbzard~ ettiginden bili~sel anlambilim tarafindan kabul
gormemektedir. Bu konuyu tartlsan Lakoff (1987, Bolum 2) goru~lerini,
Ludwig Wittgenstein'dan Brent Berlin ve Pal Kay'e, J. L. Austin'den Eleneor
Rosch'a kadar bir dizi araStlnnaclnln deneysel ve kuramsal gal~~malarma
dayand~rmaktad~r. Ozellikle Rosch'un deneysel qah~malar~m kullanan yazar,
209

Deniz Zeyrek
qogu dilbilim yaklag~mlnln temelinde yatan, ve dil ulamlarlnm rastlant~sal ve
nesnel oldugunu soyleyen yaklaglmlarln biligsel anlambilimin reddettigi bir
gorug oldugunu soylemekte ve bunun nedenlerini tart~gmaktadlr.
Lakoffun genig yer ay~rdlg~ Rosch, biligsel psikoloji alanmda ulamlagtlrma
konusunu on plana qlkarrn~g, ve Aristo'dan bu yana iyi anlag~ldlgl sandan ulaml
ontip kuratnt qerqevesinde yeniden tanlmlamlgt~r. Nesnel bilig ve ozellik
anlambiliminin turedigi klasik kurama gore, geylerin aynl ulama dahil edilmesi
iqin, onlarm belli ozellikleri paylagmalarl gerekmektedir. Paylagllan bu ozellikler
ulaml tanlmlayan ozellikler olarak degerlendirilmektedir (Lakoff 1987: 6-7).
Oysa Rosch bir dizi deneysel qahgma ile ulamlarm ontip denilen en iyi
omekleri iqerdigini, ve insan biliginin ulamlagtlrmada onemli bir rol oynadlgm
ortaya q~karmlgt~r. Omegin kedi, fil, altln, masa, sandayle gibi sozcukler,
ulamla~t~rmanm sadece belli bir diizeyini, biligsel anlamda temel diizeyi
olugturmaktadlr. Omegin sandalye temel duzeyi, ejya ust, mufak sandalyesi ise
alt duzeyi ifade eder (Rosch 1978: 32). Temel duzey, insanlar~n qevrelerini en
kolay anlayabildikleri, bilgiyi en verimli olarak iglemleyebildikleri,
depolayabildikleri ve digerlerine iletebildikleri duzeydir. Ayrlca qegitli deneysel
ara~t~rmalardan, temel duzeyin qocuklarln ilk adland~rd~klar~ ve anlad~klar~,
dilin sozcuk dagarclgma ilk giren duzey oldugu, ve nesnelerin kulturle belirlenen
iglevlerinin belirlendigi duzey oldugu ortaya qikarllrn~gtlr (daha genig bilgi ve
degerlendirme iqin bkz. Lakoff 1988: 132). K~saca, Rosch aragt~rmalar~yla
ulamlagt~rman~n nedensiz olmad~gln~, merkezdeki orneklerden qevresel
omeklere uzanan biligsel bir olgu oldugunu, bir ulamm merkezdeki omeklerinin
ontipler oldugunu, yani konugucular iqin daha bask~n olan geyleri kavramlagtlran
sozcukler oldugunu gostermigtir.
Biligsel dilbilimin ne oldugu ve qallgma yontemleri, Ronald Langacker'in iki
cilt halinde yay~nlad~g~ Foundations of Cognitive Linguistics (1987b, c) [Biligsel
Dilbilimin Temelleri] kitablnda ortaya konulmugtur. Bu genig qaph qal~gmada
onerilen modele gore, dilbilgisinde iki uzam veya kutup vard~r: sesbilimsel ve
anlamsal uzam ya da kutup. Bunlar slraslyla, insanln ne duyduguna (veya
okuduguna), ve ne anladlglna egdegerdir. Sesbilim kutbunda bir yap1 varsa, ona
e~deger bi anlambilimsel kutup da vardlr. Sesbilimsel ve anlambilimsel
kutuplar araslndaki bu eglilige Langacker simgesel egdegerlik demektedir.
III. Bili~sel Dilbilimde Imge
Langacker'ln modelinde sesbilimsel kutuptaki yapllar sesler, anlamsal
kutuptakiler ise buyuk olqude imgelerdir. imgelerin anlam kutbunda oldugu
kesin olmakla beraber, tum anlam yap~larlnln imgeler halinde aqlklanrp
aqklanamayacagl gimdilik aqlk bir soru olarak durmaktadlr. Bu soru buyuk
olqude imgenin ne oldugu ile ilgilidir. imgenin bir resim, egretileme veya gekil

Bili~sel Dilbilim, Dil Ulamlar~ ve Tiirk~e Eylemlerin
Kavramsal Yap~s~ ile ilgili Gozlemler
olmad~g~ konusunda ara~t~rmac~lar birle~mi~ gorunmektedir. Sadece gorse1
degil, duyumsal ve isitsel imgeler de oldugundan yola pk~larak, imgenin e~deger
bir alg~lanm~~ girdinin olmad~g~ alg~sal duyumlar oldugu duyunulebilir (bkz.
Holmqvist 1993: 18).
Imge kavram~n~n anlaylmas~ iqin bili~sel dilbilimin karysmda oldugu
goru~lerde kavramm ne oldugu ve nas~l anlayld~g~ konusuna bir kez daha
bakmak gerekecektir. Bu goruglerde oldugu gibi, eger simgelerin anlami
dunyadaki varhklarla anlayhyorsa, brnegin 'Sah'nm anla~~lmas~ iqin haftanm ve
gunlerin dunyada var olmas~ gerekmektedir. Oysa bunlarm nesnel dunyada var
olmad~g~ Lakoffun verdigi Bali brneginden anlaylmaktad~r. Bali'de qe~itli
uzunluklarda ve aynl anda birarada bulunan qe~itli haflalar vard~r. 'Sall'nm ne
oldugunu bilmek iqin haflanm ne oldugunu ve nas~l yap~land~gm~ bilmek
gerekmektedir (Lakoff 1988: 135).
Lakoffa gore Sal~ gibi kavramlarm tanlml iqin imgesel yap~lar
gerekmektedir. Bu yap~lar~ Lakoff, biliybilimin temel terimlerinden 'butuncul
duzen' ile tan~mlamaktad~r. Buna gore Sal~ bir dq gerqeklik degil, 'hafla
butuncul duzenine ' ne gore anlaylabilen bir kavramdlr. Buradan hareketle
Lakoff, gerqeklerin kulturun saglad~g~ butuncul duzenlere gonderme yap~larak
tan~mland~g~, ve dq dunyada degil, insanlarm aklmda bulundugu goru~une
varmaktad~r.
Lakoff bu du~uncesini Fillmore'un qerqeve anlambilimine (ve bunun gibi
bili~sel temeli olan benzer modellere) dayand~rmaktad~r. Fillmore'a gore her
sozcuk, belli bir qerqeve iqinde anlam kazanan bir ogeye i~aret eder.
Cerqeveleri, nesnel olarak tan~mlanan dl$ gerqeklikle e~deger anlamlar tayyan
yap~lar olarak tan~mlamak guqtur. Bachelor [bekar erkek] orneginde oldugu
gibi, sozcukler gerqege degil, toplum yaplslnln bili~te var olan ideal goriinumune
gore tan~mlan~r. Bu ideal bili~sel gorunumde insanlar kary cinsten biriyle cinsel
yasaml olan, tek e~li evlilikler kuran, belli bir yaSta evlenen, aynl ki~iyle
evliligini surduren, vb. ijzellikler tayyan kigilerdir. Bachelor sozcugu,
'evlenebilecek yasta oldugu halde bekarhgm surduren erkek' anlamml, bu ideal
gorunume gore kazanm~gt~r. Bu gorunurn gerqekle her zaman ortugmemektedir.
Lakoff idealleytirilmig modelde, Tarzan'm, papanm, dort eyle evlenmesine izin
verildigi halde iiq e ~ olan i miisluman erkegin, qocuklugundan beri komada olan
bir erkegin bekarhg~n~n hiq gundeme gelmedigini belirterek, bu ki~ilere bekar
diyebilmek iqin tanlmln 'esnetilmesi' geregine i~aret etmektedir. Tanmm
esnetilmesi ise ideal modelin bazi yonlerinin degi~tirilmesi ya da tumuyle
gozard~ edilmesi anlam~n~ taymaktad~r (Lakoff 1988: 138).
imgeleme yoluyla olu~turulan butuncul duzenler
Mark Johnson, The Body in the Mind (1987) [Akl~n Iqindeki Beden] ad11
kitabrnda bedenimizle ya~adig~m~z olaylardan q~karak imgeleme yoluyla
21 1

Deniz Zeyrek
olu~turdu~umuz baz~ buttincul dilzenlerin varl~g~n~ tartqmaktad~r. Lakoff
bunlardan birkaqma deginmekte ve dildeki sozcuklere nasd ula~~ld~g~n~
orneklemektedir. 0rnegin 'parqa-butun butuncul duzeni' bunlardan biridir. Bu
bili~sel yap1 bedenimizle ilgili deneyimimizden yani bir butun olu~umuzdan ve
bedenimizi bir butun olarak idare edivimizden kaynaklanmaktad~r. Bedenimizi
parqalar~ olan bir butun olarak alg~lar~z, bunun yanlslra dunyadaki diger
nesnelerin sahip oldugu parqa-butun yaplslnln da farkmda olmam~z gerekir. Bu
bili~sel duzen baz~ egretilemelere yo1 aqmlgtlr. ~rnegin, aileler ve diger
kurumsal duzenlemeler parqalar~ olan butunler olarak anlayl~r. Evlilik, parqasl
e~ler olan bir ailenin (bir buttinun) olu~mas~ iqin gerqeklegtirilir. Dolay~s~yla
bo~anma ayrrlma, yani btituniln bozulmas~ olarak adlandlr~l~r (Lakoff 1988:
143).
Par~a-butun duzeninin egretileme yoluyla iqinde ba~
veya ayak olan pek ~ o k
sozcuk ve deyimi ortaya q~kardlg~n~ soyleyebiliriz. Turkqedeki ba~bakan,
ba~komutan, ba~ogretmen, bajkent, ba~a baj, bapnr ezmek gibi sozciik ve
deyimlerden, bedenin en ustteki parqasl olan bayn kulturlimuzde (buyuk
olasd~kla diger baz~ kultilrlerde oldugu gibi) onemli, degerli olarak ali~land~g~
anlaylmaktadlr. Buna karyhk, bedenin en altmda yer alan ayaklarm kullan~ld~g~
ayak i~leri, ayak takrmr, ayagrnrn altrna almak, ayagrnrn altrnr opmek gibi
birle~ik ad ve deyimlerden, ayaklarm ba~a gore daha az degerli olarak
alg~land~g~ anlag~lmaktad~r. Bunlardan ayagww altrna almak ve ayagrnrn altrnr
opmek sozleri, konu~anm baynm digerinin ayaklar~yla aynl duzeye, hatta onun
ahma indigini, yani bedenin en onemli parqaslnln bir ba~kas~n~n bedeninin en
degersiz parqaslnln ahma indigini sbylemektedir. Dolay~s~yla bu sozler, ki~inin
kendi degerini bilerek du~iirdugu anlamm~ imgeleme yoluyla ifade eder.
Johnson'un sozilnil ettigi bir ba~ka butuncul duzen, 'kaynak-yol-erek
butuncul dilzeni'dir. Bu bili~sel yapl, her hareket ettigimizde ba~ladlg~rn~z ve
varmak istedigimiz bir nokta olmas~ndan, ayrlca ba~lang~q ve biti~ noktalarm
birbirine baglayan ve yonlendiren bir dizi biti~ik yerler olmasmdan
kaynaklanmaktad~r. Bu bedensel deneyimin yo1 aqt@ anlayqlardan biri,
amaqlarm var~lacak nokta olarak, yani bir baglang~q noktas~ndan biti~ noktasma
dogru ilerledigimiz bir yo1 olarak anlagdmas~dlr. Yollamak, yola gelmek, yoldan
pkmak, hizqa girmewgelmek, yollarr ayrrlmak, yo/ aramak, yolcu, bu bili~sel
yaplya Turkqeden verebilecegimiz orneklerdir.
IV. Bilipel Dilbilimde Ulamlar
Lakoffun tizerinde durdugu bili~sel yap~lar ve bunlarm egretileme gibi
yollarla dile getirilmesi, Ronald Langacker'ln qalqmalarmda da onemli bir yer
tutmaktad~r. Langacker'a (l987b: 110) gore insan, alg~lad~g~ bir durumu degi~ik
imgeler yoluyla degi~ik biqimlerde kurgular. Bir durumun iki degi~ik imgesi

Bilipel Dilbilim, Dil Ulamlar~ ve Tiirkqe Eylemlerin
Kavramsal Yap~s~ ile tlgili Gozlemler
olabilir; bunlar durumun hangi ozelliklerinin seqildigiyle, bu ozelliklerin
birbirlerine gore bask~nl~gryla, hangi bak~g aq~s~ndan alg~land~klar~yla, vb.
konularla ilgilidir. Eylem, ad gibi ulamlar~ biqimbirimsel ozelliklere gore
tanrmlayan geleneksel dilbilgisi yaklag~mlar~n~n ve anlamm nesnel dunyada var
oldugunu soyleyen anlay~glarm tersine biligsel yaklag~m. bir durumun anlammm
durumun nas~l kurguland~grna bag11 olarak degigtigini soylemektedir (Langacker
1987b: 56). Langacker iki ciltlik qahgmaslnm birincisinde (1987b), anlamm ve
dilbilgisi s~n~flarln~n kavramsal temelini aydlnlatmay~ amaqlad~g~ tart~gmalar
yapmaktad~r. Bu tart~vmalarrn ~yglnda bazi kavramlar onermektedir. Dil
ulamlarm~, ozellikle eylem ulamm tan~mlamak iqin gerekli olan baz~larrn~
agag~dapklamak yerinde olacakt~r .
Biligsel siireqler
Yiiklemleme ve belgileme
Langacker varhklarm farkh biqimlerde alg~landlg~na i~aret ederek, algrsal
farkl~hgm varl~klarm farkl~ dilsel biqimlerle ifade edilmelerine yo1 aqtlgln~
soyler. Varl~klarm hangi dilsel biqimlerle ifade edildigini aq~klamak amac~yla
yazar yuklemleme terimini kullanmaktad~r. Dil biqimleri temelde ikiye, iki
yuklemleme turune ayr~lmaktad~r: Adlarla ve iligkilerle gerqeklegtirilen
yuklemlemeler.
I. Ad yiiklemlemesi bir geyi belirtir.
2. Iligki yiiklemlemesi
a. zaman dlg~ bir iligkiyi
b. bir sureci belirtir.
Langacker'm ozgunliigu, bu yiiklemleme turlerini birbirlerinden ayrran
nedeni kavramsal bir temele dayand~rmas~ndad~r. Yazara gore bunlar~
birbirinden aylran iqeriklerinin ne oldugu degil, bu iqerigin nasd kurguland~g~ ve
belgilendigidir. Ad yuklemlemesi, varl~klarm birbirleriyle baglant~lr olarak
alg~lanarak aynl tanlm kumesi iqinde tan~mlanmas~, ve boyle olugturulan
bolgenin belgilenmesidir. Ornegin aljabe, bilig duzeyinde bir bolge
olu$urmaktadrr. Bolge, alfabeyi olugturan harflerin birbirleriyle baglantlsln~,
yani harflerin belli bir slra iqinde dizilmiv olarak algrland~klar~ bilgisini
yans~tmaktad~r. Bir bavka ifadeyle ad yuklemlemesi bir 'gey'i dile etirir. 'gey',
dunyadaki somut bir varllga degil, bilivsel bir olaya ivaret eder.
B
Buna 'gey
biitiinciil diizeni' denmektedir. Ve dillerde bu biituncul diizeni ifade eden
simgesel yap~lar ad olarak ulamla~trr~l~r (Langacker 1987b: 215).
Iligki yuklemlemesi terimi de birbiriyle baglant~l~ varhklara dayan~r; ancak
bu tur yuklemlemede varl~klarm arasmdaki karyl~kl~ ilivkiler belgilenir.
Ornegin, Turkqedeki sayr ve saymak sozciiklerini ele alabiliriz. Bunlardan ilki

Deriiz Zeyrek
bir ad1 yuklemlemekte, yani algdanan bir dizi varlrg~ bir bolge i~inde
belgilemektedir. ikincisi aynl varhklart i~ermekte, ancak bu kez aynl kavramsal
i~erigi varhklar aras~ndaki ili~ki olarak belgilemektedir. Dolayis~yla bu iki
sozcugun ayrl ulamlar (ad ve eylem) olarak ger~eklegmesinin nedeni, aynl
varllgm (veya bir kume varl~g~n) farkl~ biqimlerde belgilenmesidir (bkz.
Langacker 1987a: 69).
iki alt grupta incelenen ili~ki yuklemlemesinden birincisine, yani zaman d~y
ili~kilere dahil olanlar ilge~, s~fat, zarf, eylemlik ve orta~larla, ikinci alt gruba,
yani sureGIere dahil olanlar ise eylemlerle ortuynektedir (Langacker 1987a: 72,
1987b: 214). Ornek olarak Turk~ede zaman d~y ili~kileri belgileyen kar~i,
kar~in, karpt gibi sozcukleri, karplajmak, kar~da~tmnak, kar~darnak gibi
eylemlere karyla~tlrabiliriz. Bu sozcukler ayrl dil s~n~flar~nda yer almakta, buna
karyn anlamsal bir temeli paylagmaktad~rlar. (Bu anlamsal payda, sozcuklerin
turedigi bi~imbirimden (karj!) kolayl~kla anlag~lmaktad~r.) Bu olgu ve sure~ler
ingilizcede de farklr bi~imlerde dile getirilmekte fakat sozcukler Turk~ede
oldugu gibi aynl anlamsal temeli payla~~yor giirunmemektedir. Kr$.
against/across (kary), despite (karyn), opposite (karyt; kary), come across
(karyla~mak), compare (karyla~trrmak), meet (karylamak). (Ote yandan,
ingilizcede zaman dly bir ili~kiyi belgileyen across (kar~~) ile bununla biqimsel
bir ilgisi olan cross eyleminin aynl anlamsal temele dayandlklarmr soylemek
mumkun gorunmektedir (bkz. Langacker 1987a: 68).) Dillerdeki bu ve benzeri
yap~sal farkl~hklar, Langacker'rn kuram~na gore nedensiz degildir. Bu kuram
qer~evesinde bir varllgln zaman dly bir ili~ki olarak ml, yoksa bir sure$ olarak
ml yiiklemlendigi onun nasrl alglland~gl ve belgilendigi ile ilgilidir. Bu yuzden
bir ili~kiyi ve sureci dile getiren sozcukler Tiirk~e orneklerde goriildugu gibi,
aynl kavramsal temeli paylagabilir. Bu basit bir bi~imbirimsel kural degil,
anadili konu$ucular~nrn bili~sel sureclerinin sozle kavramla~tlrllmas~d~r.
dzet tarama, swab tarama
Bu yazlnln odak noktasl olan eylemlerin bili~sel alanda nas~l tanlrnland~glna
biraz daha yakla~abilmek icin Langacker'm 'sureG'lerin, zaman ~ISI ili~kilerin ve
'~ey'lerin nas~l kavramla~t~rddig~na ili~kin du~iincelerini biraz daha yaklndan
tanmak gerekmektedir. Yazar bu ulamlara dahil edilen birimlerin kavramsal
farkhhklar~ oldugunu, dile getirilirken kullanllan bi~imlerin bu farkllllg~
yansltmaya yiinelik oldugunu soylemektedir. Bu fark, sure~lerin ve ~eylerin
's~ralr tarama' ve 'ozet tarama' olarak adlandlr~lan bili~ olaylarl yoluyla
kavramla~malarmdan kaynaklanmaktadlr.
Slrah tarama, bir sahnenin digerine slrayla donu~tugunun
kavramla$tir~lmas~drr. Evrilmekte olan bir olaym ~e~itli yonleri slral~,
birikmeyen bir bi~imde gozlemlenir. Her sahne ayrr anlarda kavramlayr,
kavramla~an bir sahne, onu izleyen sahne kavramlayrken yok olur. Dolay~slyla

Bili~sel Dilbilim, Dil Ulamlar~ ve Tiirk~e Eylemlerin
Kavramsal yap^ ile ilgili Gozlemler
bu tur alg~lamada kavramlagt~rma devingendir, iqerigi bir andan digerine degigir.
Bu alg~lama biqimi degi~imlerin ve olaylar~n belgilenmesine uygundur.
Ozet tarama, bir olayin ~egitli yonlerinin birikerek anlag~lmas~, yani
kavramlagmanm agama agama olugturuldugu anlamm tag~maktad~r. Bir sahne
tumuyle tarandlgmda, butun cepheler aynl anda gorilntudedir, ve tek vucut
olarak birbirlerine tutunurlar. Bir sahnenin qegitli cepheleri kavramlagt~ktan
sonra bir daha yok olmaz. Bu alg~lama biqirni duragan (zaman dq) olgular~n, ve
(geylerin) belgilenmesine uygun duger.
iki tur alg~lama biqimini orneklemek Uzere Langacker bir nesnenin yere
dugmesini dugunur. gekil la 'da dugme silrecinin srah taranmasl
gosterilmektedir.3 Ayn~ olaym ozet taramasl (gekil Ib) birikme agamaslnln
alg~lanrnasm gerektirir. Bu, turn olugturucu dururnlar aynl anda etkin ve tek
vucut olarak anlagllmcaya kadar devam eder. Ornegin Turk~ede diijmek
eyleminin gekil la'da, dugme, dugug gibi adlarm da gekil b'de oldugu gibi
taranarak anlag~ld~gm dugunebiliriz.

Deniz Zeyrek
Tumce/tumcecik duzeyinde karg~lagt~rilsa,
(1) Kitap yere dugtu
(2) Kitabm yere dugmesi ....
orneklerinin birincisinde dikkatimizin hareket eden nesne ustunde
yogunlagt~gm~, bir onceki durumu unutarak ikincisi ile devam ettigimizi
soyleyebiliriz. lkinci brnekte ise hareket yolunu alg~lar, hareket eden varl~gm art
arda olugan durumlarm goz ard~ ederiz.
Benzer bir tarama farkhl~gm sergileyen beklemek (ey lem) ve bekleme (ad)
sozcuklerini ele alahm. Bu sozcuklerden ikincisinin, trafik polisleri tarafindan,
araC suruculerini uyarmak iqin kullan~ld~g~n~ goruyoruz:
(3) (Lutfen) bekleme yapmaymlz.
Trafik polislerinin suruculere durmamalar~ gereken yerde durduklarmda
yapt~klar~ bu uyarl, beklemek eylemi kullan~larak,
(4) Lutfen beklemeyiniz
gibi bir tiimce ile de yapdabilirdi. Oysa (4) numarall tiimcenin genellikle tercih
edilmedigi gorulmektedir. Bunun bir nedeni, trafik polisinin durumu alg~lamas~
ile ilgilidir. Langacker'm kuram~ ~erqevesinde beklemek eylemi bir 'iligki'yi
yuklemler; zaman iqinde evrimlegen bir iligki olarak alg~land~g~ iqin bir 'sureq'
tir. 0te yandan bekleme gibi adlar, ne zaman i~inde geligir, ne de zamanla
s~n~rl~d~r. Bu yonuyle bekleme, zaman dl81 bir iligkiyi yuklemler. Bu tur adlar
nesnel varl~klara benzetilebilir. Langacker buna ornek olarak su'yu verir. Su, ne
uzam iqinde geligir, ne de uzamla s~n~rl~d~r; goller, nehirler, okyanuslarda
bulunur. Su ad^, uzamda bu nitelikler oldugu zaman ortaya q~kar. Bekleme ad1
da temel sure^ oldugu zaman ortaya ~~kar. Bu aq~klamalar 131g1nda (4)'dun,
beklemek eyleminin zaman i~inde evrilmesini belgiledigini soyleyebiliriz. Bu
tumceden, konuganm hareket ustunde yogunlagt~g~n~ ve olaym geligmesini
surduren bir sureq olarak alg~land~g~n~ anhyoruz. Dolay~s~yla eylem kullan~m~,
ge~iciligi iqkin olan bir olay~ belgilemektedir. 0te yandan (3)'deki ad kullan~m~
ile, konuganm hareket ustunde degil, hareketin gerqeklegtigi soyut bir yo1
ustunde odakland~gm dugunebiliriz. Bu algllama biqiminde bekleme, ne
zamanla s~n~rl~ ne de zaman iqinde geligen bir durum degildir; dolay~s~yla
eylemle belirtilen durumdan daha etkili ve kalw olarak algilanm~gtir. igte bu
fark trafik polisinin suruciiyu uyar~rken eylem degil ad kullan~m~n~ ortaya
~~karm~gt~r. Boylelikle polis, karylagt~g~ hareketin geqiciligini degil surerliligini,
hatta surucunun ~srarc~hgm~ alg~lam~g, veya bunu varsaymlg gorulmektedir.

Bili~sel Dilbilim, Dil Ulamlar~ ve Tiirkqe Eylemlerin
Kavramsal Yap~s~ ile llgili Gozlemler
Zaman i~inde degiqmezlik ilkesi: Talmy Giv6n
Lakoff ve Langacker'm dugihceleriyle benzerlikleri olan qegitli
dilbilimcilerden soz etmek mumkundur. Bunlardan biri olan Talmy Giv6n
(1979), Langacker'dan bag~ms~z olarak geligtirdigi, ama onun kuramma qok
benzeyen goru~lerinde, dil ulamlar~n~n d~g diinyada insandan bag~ms~z olarak var
olan gey ve olaylar~n bire-bir adland~rdmas~ olmad~g~n~ dile getirmig, dil
ulamlar~n~n insan biliginin varl~klar~ nasd alg~lad~g~yla ilgili oldugunu
gsstermege qahgm~gt~r. Givon'a gore insanm alg~lama aracl uzaml zaman
boyunca tarar; dolay~s~yla insanm varllklar~ zaman ve uzam iqinde
algdad~gmdan s6z etmek mumkundur. Bu goruge gore bir kavram~ konugan
veya dinleyenin uzamsal bilgisine sunan sozcukler adlard~r. Ote yandan
eylemler, daha qok hareket ve olaylar~ dile getirir; yani bir kavram~ konugan
veya dinleyenin zamansal bilgisine sunarlar. Eylemler genellikle adlardan daha
az somut olan varl~klar~, yani sadece zaman iqinde var olabilen sureq, hareket,
olay vd.'ni ifade eder. Bir bagka ulam olugturan s~fatlar ise, eylemlerle
karg~lagtmld~gmda k~s~tl~ say~da zaman ve gorunug eklerine sahiptirler, ve pek
~ o aq~dan k adlarla eylemlerin arasmda bir yerdedirler. Dillerde s~fat olarak
sozcuklegen nitelikler, biqim, en, boy, cinsiyet, renk, doku gibi genellikle daha
kalx~, siirekli niteliklerdir. Eger bir dilde sadece bir kaq s~fat varsa bunlar
qoklukla zaman iqinde degigmezligi olan nitelikleri ifade etmektedir. Ote yandan
daha az kalm olan s~cak, soguk, k~zgm, negeli, uzgun gibi nitelikler qogunlukla
eylem olarak sozcuklegme egilimindedir (bkz. Givon 1979: 32 1-322).
Cegitli dillerde (ozellikle Hint-Avrupa dilleri d~g~nda kalan dillerde, ornegin
Afrika dillerinde) yapt~gl aragt~rmalardan yolan q~kan Givon, zamanda
degigmezlik qizgisi diyebilecegimiz bir yap1 tasarlamq ve dil ulamlar~n~ bu qizgi
iistunde aq~klamaya qaligm~gt~r. Bu qizginin bir ucunda zaman iqinde en fazla
kal~c~l~g~ olan, qok yavag geligen ve birbirlerine benzeme egiliminde olan ~eyler
bulunmaktad~r. Bunlar ad olarak s8zcuklegir. Diger uqta ise zarnan iqinde en az
kal~c~l~g~ olan, evrende degigim iqeren olay ve hareketler vardlr. Bunlar da eylem
olarak sozcuklegir. Zamanda degigmezlik qizgisinin ortalarmda yer alan geyler.
yani var olma sureleri iki ucun ortasmda olanlar s~fat olarak sozcuklegir.
Bunlardan daha kal~c~ nitelikleri olanlarm ad olarak sozcuklegme olas111g1
yuksektir. Zamanda degigmezlikleri daha az olan, geqici niteliklerin ise eylem
olarak sozciiklegme ganslar~ yuksektir.

Deniz Zeyek
V. Sonuq: Biligsel Dilbilimin Dil Olgular~yla 1lgili
Genel Sezdirimleri ve Kuram~n Uygulama Alan1
Biligsel dilbilimin sadece bir bolumunun tanlt~ld~gl bu yazldan, kuramm
anadili konu$ucular~nm sezgilerine buyuk olqude yer veren ve anlamla ilgili
sonuqlara varan bir dilbilim kuram~ oldugu gorugu q~kmaktad~r, sanlrlm. Bu
kuram her~eyden once dili, hepimizin sezgileriyle de hissettigi gibi, her yonu
birbirine tutunan bir dizge olarak gormekte ve kendisini dilin sadece belli bir
bolumune k~s~tlamamaktad~r. Bu qerqevede dil ulamlar~ konusunda qegitli
dilbilim kuramlar~ndan farkl~ bir gorug ileri siirmekte, ve ad ve eylem
ulamlar~nm evrensel oldugunu, bunlarm dilbilgisi yaplslnln temelinde oldugunu
sbyledikten sonra farkl~l~gln kavramlagt~rma duzeyinde oldugunu ortaya
koymaya qalqmaktad~r. Dil olgularm yap~sal dilbilimcilerin pek fazla
ilgilenmedigi baz~ terimler (srrall ve ozet tarama, egretileme, imge, belgileme,
bolge, biitiinciil diizen, vd.) kullanarak biligsel aq~dan inan~l~rl~g~ olan ve qegitli
psikolojik deneylerle kan~tlanm~g sureqler arac~l~g~yla aq~klamaya qahgmaktadlr.
Bu kuramm en bilinen uygulama alanl bilgisayar dilbiliminde gorulmektedir.
iglevsel bakq aqlsl, kuramm bu alana getirdigi bir yenilik olmugtur. Chomsky'ci
biqimci yaklaymm temel ilkelerinden olan sozdizimin bag~ms~zl~g~, bilgisayar
dilbiliminde qegitli qallgmalar~ yonlendirmig olmakla beraber, bunlarm
birbirlerinden ayn ve kopuk olmas~ baz~ elegtirilere yo1 aqmlgtlr. Elegtiriler bu
qahgmalarm ya sozdizim ya anlam iistiinde durdugu, birinin digerine yeglenmek
zorunda kalmdlg~ yolundad~r. Bir ba~ka sorun, biqimci yaklaymlarm anlamm
goruntulenmesi konusundaki yetersizligidir (bkz. Holmqvist 1993 ve Heinze
1994). Bu sorunlar tumuyle giderilmese de, biligsel dilbilim biqimci
yaklag~mlardan farkl~ ilkeler one surdugu, dilin anlam yonilnu sesbilim,
biqimbirim, sozdizim ve diger boyutlardan ay~rmad~g~ ve imge biituncul
duzenleriyle anlamm goruntulenmesi konusunda yeni gorugler ileri surdugu iqin
bilgisayar dilbilimi iqin ilgi qekici olmugtur. Ozetle, biligsel dilbilimin
biqimbirim, sesbilim, anlambilim ve kullan~mbilim iqin birbirine tutunan
aq~klamalar yapmasl ve biqimci yaklaymlarm birarada ele almakta zorlanacagl
dil olgular~na biituncul aq~klamalar getirmesi onun uygulanabilirligini
arttlrmlgtlr. (Biligsel dilbilimin alana katkllar~ ve uygulamalar Holmqvist 1993
ve Heinze 1994 'de goriilebilir.)
ate yandan biligsel dilbilim, dilin bilgisayarlagt~r~lmas~yla ilgili dogrudan
aqlklamalar yapmamakta ve bu yiizden de elegtirilmektedir (bkz. Heinze
1994:86-88). Ornegin Langacker'm, insan beyninin ne yapt~gm tutarh bir
biqimde aq~klamas~, fakat bunun nasd gerqeklegtigini aq~klamamas~, bunun da
sinirsel iglemleme iqin yeterli ve dogrudan katk~larda bulunmamas~ bir elegtiri
konusudur. Elegtirilere kargm, bilivsel dilbilimin hem kuramsal hem de
uygulama alanmda dili anlamaya gu uq nedenle yararll oldugunu soyleyebiliriz
(bkz. Heinze 1994: 43-45): (a) Kuram, bir dil olgusunun anlag~lmas~nda
218

Bilipel Dilbilim, Dil Ulamlar~ ve Tiirkqe Eylemlerin
Kavramsal Yap~s~ ile ilgili Giizlemler
kullanllabilecek bir dizi yap1 onerir. Bu yap~larln qe$tliligi, sorunu istenilen
kapsarn ve derinlikte incelerneye olanak verir. (b) Kurarn diger i~levsel
dilbilgisi kurarnlarmda oldugu gibi, dogru ve yanlq turnceler arasmda kesin,
vazge~ilrnez bir smr ~izrnez; bu nedenle dildeki turn sozceler araytirrna alanma
girebilir. (c) Kurarn dil olgularln~n nedenini zihinsel ve bilivsel sure~lerde
aramakta ve dili psikolojik bir olgu olarak a~~klarnayl arna~larnaktadlr;
psikolojik yonden inan~l~r olrnaya, yani insan beyninin belli bir amaG i~i nas~l
~ali$t@ln~ a~lklarnaya ve hatta bunu gariintulerneye Gal~yr.
Bunlara karyn, Langacker (1987a: 92)'ln soyledigi gibi, bili~sel dilbilimin
evrensel ge~erliligi olan, nesnel etkenlere dayah, ve hatta sadece kavrarnsal
i~erige dayali tan~mlar bulma urnudu ve arnacl yoktur. Kurarnm en onernli ysnu,
bu i~erige nasd ulag~ldlglnln ve bunun nas~l olu$turuldugunun anlaylmaya
~al~g~lrnas~dlr. Goriildugu gibi Langacker, karrnag~k bili~sel eylemlerin sadece
iglevsel rnimari yaplsl hakk~nda inanll~r varsay~mlar yapllabileceginin
farkmdadlr. Bunlar bile gu anda tartlgmaya a ~ ve ~ belki k de yeterli olgunluga
ulagmamlg dururndadlr. Yine de, iglevsel bir bak~g a~is~yla dilin psikolojik bir
olgu oldugunu a~lklamak bak~m~ndan degerlidir.
Notlar:
Yazlnm sonuna, yazida kullandan terimlerin hangi Ingilizce terirnin
karyllgi oldugunu belirtrnek amaclyla Turk~e-lngilizce dizin eklenmigtir.
Dizinin hazlrlanmasmda Kocarnan (1 990) ve Bilijim Terimleri Sozliigii'nden
yararlan~lmqtlr.
Yazara gore biligsel olay, tek bir noronun harekete ge~mesi olabilecegi gibi,
genig bir mirnari yaplya sahip karrnag~k bir olugurn da olabilir. Olay~n
norolojik bir iz blrakt~gm, bunun da tekrar oluguma yo1 a~acaglnl
du$unebiliriz. Boylece bir olay giderek daha derinlegir ve canlandlrllrnas~
kolayla~lr (Langacker 1987b: 100).
Langacker bu gekilleri sadece kuram~n belli yonlerini sunrna arnaclyla
kullanrnaktad~r. Yazar gekillerde gosterilen dururnlarm ayrl ayrl varl~klar
olarak alg~lanmadig~na dikkat ~ekmekte ve zihinsel etkinliklerin
surekliligini belirtmektedir.

Kay nakqa
Bili~im Terimleri Sozliigii. (1996). Tijrkiye Bili~im Dernegi.
Chomsky, Noam. (1 957). Syntactic Structures. The Hague: Mouton.
Chomsky, Noam. (1965). Aspects of the Theory of Syntax, Cambridge,
Massachusetts: MIT Press.
Givbn, Talmy. (1979). On Understanding Grammar. New York: Academic
Press.
Haegeman, Liliane. (1991). Introduction to Government and Binding Theory.
Oxford: Basil Blackwell Ltd.
Heinze, Daniel T. (1994). Computational Cognitive Linguistics. Yaymlanmamq
Doktora Tezi, Pennyslvania: The Pennyslvania State University.
Holmqvist, Kenneth. ( 1993). Implementing Cognitive Semantics. Lund:
Reprocentralen.
Hopper, Paul J. ve Thompson, Sandra. (1984). The Discourse Basis for Lexical
Categories in Universal Grammar. Language. Cilt 60, Say1 4,703-752.
Johnson, Mark. (1987). The Body in the Mind: The Bodily Basis of Reason and
Imagination. Chicago: University of Chicago Press.
Kocaman, Ahmet. (1990). Dilbilim Terimleri Sozlugu. Durmu~oglu, G., lmer,
K., Kocaman, A,, Ozsoy, S. (haz.) iqinde. Dilbilim Ara~tlrmalarz. Ankara:
Hitit Yaymevi, 156-190.
Lakoff, George. (1987). Women, Fire and Dangerous Things: What Categories
Reveal About the Mind. Chicago: University of Chicago Press.
Lakoff, George. (1988). Cognitive Semantics. Eco, Umberto, Santambrogio,
Marco, Violi, Patrizia (haz.) iqinde. Meaning and Mental Representations.
Bloomington: Indiana University Press, 1 19- 15 1.
Langacker, Ronald W. (1987a). Nouns and Verbs. Language, Cilt 63, Say1 1,
53-94.
Langacker. Ronald W. (1987b). Foundations of Cognitive Grammar: Vol. I -
Theoretical Prerequisites. Stanford, California: Stanford University.

Bili~sel Dilbilim. Dil Ulamlari ve Tiirk~e Eylemlerin
Kavramsal Yap~s~ ile ilgili Gozlemler
Langacker, Ronald W. (1987~). Foundations of Cognitive Grammar: Volume 11
- Descriptive Application. Stanford, California: Stanford University Press.
Lyons, John. (1968). Introduction to Theoreticul Linguistics. Cambridge:
Cambridge University Press.
Robins, R. H. (1967). A Short History of Linguistics. Bloomington: Indiana
University Press.
Rosch, Eleanor. (1978). Principles of Categorization. Rosch, Eleanor ve Lloyd,
Barbara (haz.) i~inde. Cognition and Categorization. Hillsdale: Lawrence
Erlbaum Associates, Publishers, 27-48.
Tiirkqe- Ingilizce Dizin
alg~sal duyumlar
belgilemek
bolge
butunciil diizen
diiz degi~tirmece
Gerqeve anlambilimi
hareket yolu
imge
duyumsal imge
nesnel bili
ontip
ozellik anlambilimi
sahne
tarama
ozet tarama
wall tarama
ulamla$t~rma
yiiklemleme
ad yiiklemlemesi
ili~ki yiiklemlemesi
:perceptual sensations
:to profile
:region
:schema
:metonymy
:frame semantics
:path
:image
:sensory image
:objectivist cognition
:prototype
:feature semantics
:scene
:scanning
:summary scanning
:sequential scanning
:categorization
:predication
:nominal predication
:relational predication