yönet‹m

ED‹TÖR 

Merhaba 

Zaman ne kadar da h›zl› ak›p geçiyor. Bir önceki say› için sabahlad›¤›- 

m›z günler daha dün gibi. ‹flte flimdi bir yeni say› daha ellerinizde… IBM 

Haber Linux dergisi h›z kesmeden yoluna devam ediyor. Dünyadaki ve 

Türkiye'deki Linux dünyas›n›n nabz›n› tutan, geliflmeleri sizler için yak›ndan 

izleyen dergimiz, sizlerden gelen olumlu yorumlarla daha da 

güçlenerek yeni say›lara yelken aç›yor. Bu say›m›zda da yine dopdolu 

bir içerik ile karfl›n›zday›z. Art›k hepinizin aflina oldu¤u “Shell Shock”, 

“Freshmeat”, “Acil Servis” gibi bölümlerimizin yan›s›ra, ilerleyen sayfalarda 

birçok teknik makale de siz Linux ilgililerini bekliyor. 

Kamu'da Linux kullan›m›, ülkemizde çok uzun zamandan beri tart›- 

fl›lan fakat çok da fazla mesafe kaydedilemeyen bir gündem konusudur. 

Asl›nda bütünlüklü bir proje çerçevesinde olmasa bile birçok kamu 

kurumunun sunucular›nda halen Linux kofluyor. Fakat bunun belediyelere 

kadar inmesi için daha çok zaman geçmesi gerekecektir diye düflünürken, 

son dönemlerde yap›lan birkaç proje bize yan›ld›¤›m›z› hissettirdi. 

Birleflmifl Milletler Gelifltirme Program› (UNDP) ile Bulgaristan 

‹nternet Derne¤i (ISOC-BG), geçti¤imiz y›l›n bafl›nda belediyelerin özgür 

ve aç›k kaynak kodlu yaz›l›mlar› daha etkin bir flekilde kullanabilmeleri 

ve bu sayede internet hizmetlerini daha h›zl› ve verimli sunabilmeleri 

için bir program bafllatm›flt›. Özgür ve Aç›k Kaynak Kodlu 

(ÖAKK) yaz›l›mlar› öne ç›kartan projenin son safhas›nda Türkiye de 

devreye al›nd›. ‹stanbul'da Bahçelievler Belediyesi'ndeki bilgi ifllem 

merkezi, kapsaml› bir e¤itim çal›flmas› yard›m›yla Linux ile tan›flt›r›lm›fl 

oldu. 

Bu ve benzeri projeleri bizler oldukça önemsiyoruz. Çünkü bu baflar›lar 

bir model teflkil ederek di¤er kurumlar› da yüreklendiriyor. Linux 

ile tan›flma ve Linux'a geçifl süreci de çok daha h›zl› ifllemeye bafll›yor. 

Bu say›m›z›n kapak konusunu bu nedenle “Belediye'lerde Linux” haberine 

ay›rd›k ve bu projeye kapsaml› flekilde yer verdik. 

Lütfen olumlu ya da olumsuz tüm görüfllerinizi bize e-mail ile bildirin. 

Önümüzdeki say›dan itibaren sizlerden gelen e-maillere'de ayr› bir 

sayfada yer vermeye bafllayaca¤›z. Bu arada küçük bir hat›rlatma daha, 

dergimizde yer alan tüm kodlar› web sayfam›zdan temin edebilirsiniz. 

(http://www.ibm.com/tr/products/linux/haberlinux.html) 

Yeni bir Haber Linux'da görüflünceye kadar hoflçakal›n. 

Umut Kavurmac› 

haberlinux@tr.ibm.com 

HABER LINUX 3

14 20 

14 RÖPORTAJ: IBM LINUX STRATEJ‹ 

MÜDÜRÜ ADAM JOLLANS 

“Linux alan›n› geniflletiyor” 

IBM strateji yöneticisi Linux'un alan›n› 

geniflletti¤ini söylüyor. 

20 KLAVYE FAREYE KARfiI 

Önünüzde bilgisayar ile iletiflim kurmak 

için iki cihaz var, bir klavye ve bir fare. 

Yeni nesil bir pencere yöneticisi wmii 

size farkl› seçenekler sunuyor. 

YÖNET‹M 

‹mtiyaz Sahibi 

IBM Türk Ltd. fiti. ad›na 

Eray Yüksek 

IBM Türk Limited fiirketi 

Büyükdere Caddesi Levent 

80613, ‹stanbul 

Telefon : (0212) 317 1000 

Faks : (0212) 278 0437 

Tasar›m ve Uygulama 

Vogel Burda Medya 

Yay›mc›l›k A.fi. 

16 SHELLSHOCK 

28 FRESHMEAT 

40 NEDEN GTK+ KULLANILMALI 

40 

Mevlüt Pehlivan Cd. Vefa 

Bay›r› Sk. Gayrettepe ‹fl Mrk. 

No:6 B Blok 34349 

Gayrettepe/‹stanbul 

Telefon : (0212) 217 9371 

Faks : (0212) 217 9532 

4 HABER LINUX

‹Ç‹NDEK‹LER 

24 36 

24 BELED‹YELER LINUX ‹LE 

TANIfiIYOR 

UNDP projesi çerçevesinde Linux 

e¤itimleri alan Bahçelievler Belediyesi, 

Linux'u belediye bünyesinde kullanmaya 

bafllad›. 

36 VER‹LER‹N‹Z‹ KURTARIN! 

Verileri herkes kaybedebilir, önemli olan 

böyle bir durumla karfl›laflt›¤›n›zda 

kullanaca¤›n›z yöntem ve araçlar› 

bilmenizdir. 

44 ECLIPSE: YAZILIM DÜNYASI 

BUNA TUTULDU 

44 

50 PHP ‹LE 3 BOYUTLU 

GÖRÜNTÜLER HAZIRLAYIN 

60 AC‹L SERV‹S 

50 

HABER LINUX 5

Neden GNU/Linux 

Neden Özgür Yaz›l›m 

Kiflisel bir sorgulama 

Stallman'›n GNU'u bafllatt›¤› y›llardan bu yana bu soru defalarca sorulmufl ve 

birçok kifli taraf›ndan da çeflitli seviyelerde yan›tlanm›flt›r. Günlük hayat›m›zda 

web sunucular›ndan, grafik ifl istasyonlar›na kadar çeflitli alanlarda, baflta GNU 

ve Linux olmak üzere birçok Özgür Yaz›l›m projesi etkin olarak kullan›lmakta, 

birçok flirket bu alanda aktif destek vermektedir. Hal böyleyken Özgür Yaz›l›- 

m›n kullan›lmas› çoktan egzantrik bir uygulama olmaktan ç›k›p, önemli ve dahas› 

birçok durumda tercih edilen bir alternatif halini alm›flt›r. 

Tabi ki bu süreç içinde çeflitli kiflisel tecrübelerle insanlar›n söz konusu yaz›l›mlar› 

tercih sebepleri de de¤iflmifl, birçoklar› daha önce önem vermedikleri 

baz› etkenleri göz önüne almaya bafllam›fllard›r. 

Bu do¤rultuda ben de kiflisel tecrübelerime dayanarak en önemli buldu¤um 

özelliklerden bafllayarak bu temel soruya cevap vermeye çal›flaca¤›m. 

Kontrol: 

Linux'u tercih etme sebeplerimi s›ralad›¤›mda en önemli sebebin kontrol oldu- 

¤unu görüyorum. Hatta bu benim için o kadar önemli ki abartarak ilk üç sebebin 

kontrol oldu¤unu bile söyleyebilirim. Peki, nedir bu kontrolden kastedilen 

Radyodan ses gelmedi¤inde, acaba sorun ne diye aç›p kurcalad›n›z m› hiç 

‹çinde kararm›fl bir parça tespit edip, bu bulgudan dolay› kendinizle gurur duydu¤unuz 

ya da o parçay› oradan ç›kart›p elektronikçiden ayn›s›n› bulmaya çal›flt›¤›n›z 

oldu mu Ya da bozulan araban›z›n kaportas›n› aç›p acaba sorun nerede 

olabilir diye bakt›n›z m› 

fiimdi bir an için araban›z›n kaportas›n›n sadece imalatç› flirketin açabilece- 

¤i flekilde kilitlendi¤ini ve "Acaba nerede sorun var" diye kaportay› bile açamad›¤›n›z› 

düflünün nas›l hissederdiniz Hele ki arabay› kurcalaman›n hobiniz 

oldu¤unu bundan en az arabay› kullanmak kadar zevk ald›¤›n›z› düflünün, size 

de çok korkunç geliyor de¤il mi 

Bir de kaportan›n aç›labilir olmas› bir yana, size araban›n flemalar›n›n verildi¤ini, 

bu flemalar›n üzerinde neyin ne ifle yarad›¤›n›n detayl› olarak izah edildi- 

¤ini ve hatta herhangi bir müdahalede bulunman›z için gereken alet edevat›n 

da sa¤land›¤›n› gözünüzün önüne getirmeye çal›fl›n. Hem de bütün bunlar›n 

arabayla birlikte, siz talepte bile bulunmadan temin edildi¤ini düflünün. 

Ve son olarak da tek bafl›n›za bin beflyüz kilometrelik bir yola ç›kaca¤›n›zda 

bu arabalardan hangisini tercih edece¤inizi düflünün. ‹flte bu kontrol ile ilgilidir. 

Kontrol düflkünü bir kifli, kulland›¤› ekipmana hakim olmak, bir sorun ç›kt›¤›nda 

bir fleyler yapabilir olmak ister. 

Özgür Yaz›l›m dünyas›n›n bence en büyük avantaj› da bu noktadad›r. Size 

ö¤renmek istedi¤iniz ölçüde bilgi verip, almak istedi¤iniz kadar sorumluluk 

sa¤lar. Bir yaz›l›m tam olarak istedi¤iniz fleyi yapm›yor mu, kernel'e kadar yolunuz 

var, buyurun u¤rafl›n. Ya da daha amatör yaklafl›yorsunuz, o detayda u¤raflmak 

sizin gözünüzü korkutuyor, o zaman birilerine dan›fl›n onlar size tarif 

etsinler, k›lavuz eflli¤inde gidin. Tek gereken merak ve ilgi ve tabi biraz da kontrol 

ba¤›ml›l›¤›. 

6 HABER LINUX

Dokümantasyon: 

Son zamanlarda dikkatimi çeken bir 

davran›fl tarz›, bir bilgisayar problemini 

çözmeye çal›fl›rken hemen elimin 

internet'e gidiyor olmas›. Hatta 

bunu daha da abart›p, bilgisayar›n 

bafl›na oturdu¤umda internet ba¤lant›s› 

yoksa kendimi daha bir zay›f, daha 

bir zarar görebilir hissediyor oldu- 

¤umu bile söyleyebilirim. San›r›m bu 

da yine kontrol ile ilgili. 

Öte yandan böyle bir internet 

ba¤lant›s› olmad›¤›nda bile GNU/Linux 

sistemler size oldukça fazla miktarda 

doküman sa¤lar. Kurulan her 

yaz›l›m paketi için /usr/share/doc alt›nda 

bir dizin vard›r ve o dizinde de 

mutlaka size yol gösterecek baz› 

ipuçlar› yer almaktad›r. Bu zaman zaman 

çok detayl› bir dokümantasyondur, 

bazen ise sadece basit kullan›m› 

içerir. 

Birçok insan›n elinden ç›km›fl bu 

dokümanlar›n çok ilginç bir ortak noktas› 

var bence. Daha çok kiflisel tecrübelerime 

dayanarak söyleyebilirim 

ki, flimdiye kadar hemen hemen hiçbir 

durumda "tamam art›k daha ileri gidecek 

bilgi yok elimde" durumunda 

kalmad›m. Yapacak bir fley kalmad›¤›, 

daha ileri gitmenin mümkün olmad›¤› 

durumlar olmad› m›, oldu elbet, fakat 

bu durum tespitini bile dokümanlardan 

yapmak mümkün oldu. 

Geçenlerde bir baflka iflletim sisteminde 

yeni bir yaz›c›y› yüklemek 

için internet'ten sürücüsünü arad›m. 

Resmi sitesinde yeralan sürücü yaklafl›k 

40Mb büyüklü¤ündeydi ve içinde 

usb kablonun nas›l tak›laca¤›n›, 

yaz›c›n›n kafas›n›n nas›l ç›kart›laca¤›- 

n› anlatan iki video vard›. Fakat yine 

ayn› sürücü dosyas›n›n içinde, kartufllardan 

siyah beyaz olan› bitti¤inde, 

renkli kartuflla nas›l olup da tek 

renkli ç›kt› al›nabilece¤i ile ilgili en 

ufak bilgi bile yoktu. Özgür Yaz›l›mlar 

söz konusu oldu¤unda birçok de¤iflik 

fleyle karfl›laflabilirsiniz ama inan›n 

bana bu flekilde "ekmek yoksa pasta 

yesinler" diyen ç›kmayacakt›r size. 

Kullan›c› taban› ve destek: 

Özgür Yaz›l›m projelerinin ilk aflamada 

en zay›f karn› gözüken ve en kolay 

sald›r›lan noktas› hep destek konusunda 

soru iflaretleri olmufltur. Hali 

haz›rda Özgür Yaz›l›mlar hakk›nda 

garantili kurumsal destek firmalar›- 

n›n say›s›n›n azl›¤› konusunda yalan 

söyleyecek de¤ilim, ya da bu konuda 

serbest destek veren kiflilerin ifl ciddiyeti 

hakk›nda. 

Öte yandan, birçok kurumda IT 

bölümlerinin "destek" kelimesinin anlam›n› 

bilmediklerini de rahatl›kla 

söyleyebilirim. Bir fleye destek olmak 

demek onun bütün yükünü tafl›mak 

demek de¤ildir. Destek ikincil bir etkendir. 

Bir fleyin yükünü tafl›yan bir 

yap› vard›r, bu bir binada kolonlard›r, 

bir a¤açta gövdedir, bir asma köprüde 

kablolard›r. Destek ise, bu birincil 

kaynaklar yetersiz kald›¤›nda tedbir 

olarak devreye giren, yap›n›n çökmesini 

engelleyen sistemlerdir. 

Maalesef IT bölümleri bu ikisini 

ciddi flekilde birbirine kar›flt›rmakta, 

destek veren firman›n ana yükü üstlenmesini 

beklemektedir. Halbuki iflin 

as›l sahibi olan kurumun kendi bünyesinde 

temel ihtiyaçlara cevap verebilmek 

ve problem ç›kt›¤›nda araflt›rmada 

bulunup çeflitli çözümler 

üretmeye çal›flacak yetkin personele 

sahip olmas› gerekir. Destek böyle 

bir yap› oldu¤u takdirde ifle yarar, 

böyle bir yap› olmadan ise sadece y›- 

k›lmay› bir miktar geciktirir. 

Peki, IT bölümleri bu flekilde davrand›klar›nda 

Özgür Yaz›l›mlar konusunda 

ne destek bulabilirler Öncelikle 

kurumsal alanda kullan›lmaya 

de¤er hemen her yaz›l›m›n çok ciddi 

bir birikime sahip e-posta listeleri/arflivleri 

bulunmaktad›r. Muhtemelen 

daha önce birileri sizin yaflad›¤›n›z 

problemi yaflam›fl ve çözmüfllerdir. 

Karfl›laflt›¤›n›z problemlerin büyük bir 

k›sm›n›n çözümlerini burada bulabilirsiniz. 

E¤er bunlar iflinizi görmezse bu 

sefer interaktif olarak yard›m alabilece¤iniz 

birçok teknik IRC kanal› bulunmaktad›r. 

IT yöneticileri için IRC 

kelimesi her ne kadar korkutucu gelse 

de, teknik personelin son birkaç 

y›l içinde oldukça yo¤un olarak bilgi 

al›flverifli için kulland›¤› bir ortamd›r 

IRC. Ve birçok Özgür Yaz›l›m projesine 

destek için aç›lm›fl 7/24 destek 

veren bu tür kanallar bulunmaktad›r. 

Bu kanallarda konu hakk›nda çok bilgili 

kullan›c›lara rastlayabilece¤iniz 

gibi, proje sahiplerine hatta bizzat 

gelifltiricilerine bile ulaflman›z mümkündür, 

yeter ki usulünce soru sormay› 

bilin. 

Bunlar›n bile yetersiz kald›¤› bir 

yerde, yeterli bilgiye ulaflamad›¤›n›z› 

düflündü¤ünüzde ya da size gerekli 

olan fonksiyonun söz konusu yaz›l›- 

m›n içinde yer almad›¤›n› fark etti¤inizde 

yapabilece¤iniz bir baflka fley 

de direkt olarak yaz›l›m› gelifltiren kifliye 

ulafl›p ondan böyle bir özellik talep 

etmek olabilir. 

‹nan›n bana özellikle bu son söyledi¤imi, 

"7/24 destek veriyoruz, 

probleminize maksimum iki gün içinde 

kesin çözüm getiriyoruz" diyen 

firmalar›n yüzde 99'u gerçeklefltirememektedir. 

K›saca Özgür Yaz›l›m Projeleri'nin 

istisnai genifllikte ve flafl›rt›c› derecede 

yard›ma aç›k bir kullan›c› taban› 

var ve e¤er verilen cevab› anlayabilecek 

kadar konu hakk›nda araflt›rma 

yapma zahmetine katland›ysan›z ve 

karfl›n›zdakinin size bir iyilik yapt›¤›- 

n›n bilincinde usulünce sorular›n›z› 

sorarsan›z alabilece¤iniz deste¤in de 

hiçbir flekilde s›n›r› yoktur. 

‹flte bu üç temel özellik benim Özgür 

Yaz›l›m Projeleri'ne güvenmemi, 

dahas› onlarla uzun projelere ç›karken 

flüphe duymamam› sa¤l›yor. 

K›v›lc›m Hindistan 

HABER LINUX 7

HABERLER 

Pardus'a Osmanl›ca karakter deste¤i 

Ankara Üniversitesi DTCF Felsefe 

Bölümü Bilim Tarihi Anabilim Dal› ö¤retim 

görevlisi Ali R›za Tosun'un, 

Pardus ekibi ile iletiflime geçmesi ile 

hayata geçen proje ile art›k Pardus'ta 

Osmanl›ca bir metin haz›rlanabiliyor. 

Ali R›za Tosun bu eksiklikten rahats›z 

olarak yaklafl›k alt› y›l önce 

devlet bürokrasisinin kap›s›n› çalm›fl. 

Yaklafl›k 40 kadar kurumdan onay almak 

zorunda kalan Ali R›za Bey, sonunda 

TSE'den 13026 numaral› "Osmanl›ca 

harflerin Türkçe klavyeye 

uyarlanmas›" isimli standard› ç›karmay› 

baflarm›fl. 

Ali R›za Tosun'un Pardus gelifltiricileri 

ile temasa geçmesinin ard›ndan 

ekip ilgili konularda uzman olan Hakan 

Uygun'u durumdan haberdar ediyor. 

Asl›nda bir bilim tarihçisi olan ve 

Osmanl›ca'y› okuyabilen Hakan Uygun 

gereken karakter setini haz›rl›- 

yor. Böylece Pardus'a Osmanl›ca karakter 

deste¤i kazand›r›lm›fl oluyor. 

‹lgili web siteleri: 

Haber Kayna¤›: Ali Ifl›ngör Blog - 

http://burkinafasafiso.com/2006/08/11/pardusa-osmanlica-karakter-seti-destegi/ 

Hakan Uygun Blog ve nas›l yap›l›r belgesi: 

http://huygun.blogspot.com/2006/08/pardusa-osmanlca-karakter-destei.html 

Pardus: http://www.pardus.org.tr/index.html 

TSE'nin ilgili standard›: https://www.tse.org.tr/turkish/abone/ 

StandardDetay.aspSTDNO=54244&sira=0 

SCO ile IBM davas›nda son durum 

IBM, Unix kodunun baz› bölümlerinin 

zimmete geçirildi¤i iddias›yla ilgili 

olarak SCO ile girdi¤i hukuki savaflta 

küçük bir zafer kazand›. ‹lgili mahkemenin 

(U.S. District Court Central Division 

District of Utah) hâkimi Brooke 

Wells, IBM lehinde karar alarak IBM'in 

SCO'nun iddialar›n›n k›smen s›n›rland›r›lmas› 

talebini kabul etti. 

IBM ve SCO aras›ndaki anlaflmazl›k 

2003 Mart'›na kadar geri gidiyor. 

Bu tarihte SCO, IBM'in Unix yaz›l›m lisans›n› 

kötüye kulland›¤› ve Unix'le ilgili 

gizli ticari bilgileri Linux gelifltiricileriyle 

uygunsuz bir flekilde paylaflt›¤› 

iddias›yla IBM aleyhinde dava açm›flt›. 

Kararda IBM'in, SCO'nun Sözde 

Kötüye Kullan›lan Malzemeye ‹liflkin 

‹ddialar›n›n s›n›rland›r›lmas›na yönelik 

talebinde “kesinlik bulunmad›¤›ndan 

SCO'nun zimmete geçirildi¤ini iddia 

etti¤i belirli ö¤eleri kullanmas›n›n engellenmesini 

istedi¤i” belirtiliyor. 

Kararda mahkemenin SCO'ya iliflkin 

baz› sert ifadeleri de yer al›yor. 

Mahkeme, IBM'in iddia etti¤i gibi, olmas› 

gerekti¤i flekilde ayr›nt›l› bilgi 

sa¤lamaya yanaflmad›¤› için SCO'ya 

itiraz ediyor. 

Mahkeme karar›nda, "SCO'dan defalarca 

“tüm delilleri sunmas› istenmesine 

ra¤men, SCO adeta haks›z ç›- 

kar sa¤lama umuduyla dokuzuncu 

oturuma kadar davay› saklamaya çal›flm›flt›r” 

deniliyor. 

Mahkemenin karar›nda, önceki 

mahkeme kararlar›na göre, SCO'nun, 

IBM'in sözde zimmetine geçirdi¤ini 

düflündü¤ü malzemeleri aç›klamakla 

yükümlülü¤ü oldu¤u belirtiliyor. Mahkemenin 

görüflü ise bunun gerçekleflmedi¤i 

yönünde. 

SCO'ya aç›klanan kod miktar› dikkate 

al›nd›¤›nda, mahkeme, SCO'nun 

tüm ayr›nt›lar› hala sa¤lamamas›n› 

mazur görülemez buluyor. 

Mahkeme karar›nda flu ifadelere 

yer veriliyor: "Bir kifli bir ayakkab› 

ma¤azas›ndan ç›karken durdurulup 

h›rs›zl›kla suçlan›rsa, bu kifli, çald›¤› 

iddia edilen nesnenin ne oldu¤unun 

kendisine aç›klanmas›n› bekler. Yetkilinin 

suçlanan kifliye ‘Sen ne çald›¤›n› 

bilirsin, bunu benim söylememe gerek 

yok’ demesi saçmad›r”. 

Konu ile ilgili IBM sözcüsü, “IBM'in 

henüz sonuçlanmam›fl yasal ifllemlere 

iliflkin yorum yapmad›¤›n›” belirterek 

karara iliflkin yorum yapmaktan çekindi. 

SCO sözcülerinden biri ise flirketin 

hukuk ekibinin hâkimin karar›n› 

gözden geçirdi¤ini ve bundan sonra 

at›lacak ad›mlar› k›sa bir süre içinde 

belirleyeceklerini belirtti. ‹ki flirket 

aras›ndaki mahkeme ifllemleri büyük 

olas›l›kla daha sürecek; ancak, davayla 

ilgili duruflman›n fiubat 2007'den 

önce yap›lmas› beklenmiyor. 

8 HABER LINUX

Linux 15 yafl›na bast› 

25 A¤ustos 1991'de Linus Torvalds'›n 

comp.os.minix'e gönderdi¤i afla¤›daki 

e-posta ile resmen duyurulan Linux 

iflletim sistemi çekirde¤i 15 yafl›nda. 

From: torvalds@klaava.Helsinki.FI (Linus 

Benedict Torvalds) 

Newsgroups: comp.os.minix 

Subject: What would you like to see most 

in minix 

Summary: small poll for my new operating 

system 

Message-ID: 

 

Date: 25 Aug 91 20:57:08 GMT 

Organization: University of Helsinki 

Hello everybody out there using minix 

- I'm doing a (free) operating system (just 

a hobby, won't be big and professional 

like gnu) for 386(486) AT clones. This 

has been brewing since april, and is starting 

to get ready. I'd like any feedback 

on things people like/dislike in minix, as 

my OS resembles it somewhat (same 

physical layout of the file-system (due to 

practical reasons) among other things). 

I've currently ported bash(1.08) and 

gcc(1.40), and things seem to work. This 

implies that I'll get something practical 

within a few months, and I'd like to know 

what features most people would want. 

Any suggestions are welcome, but I won't 

promise I'll implement them :-) Linus (torvalds@kruuna.helsinki.fi) 

PS. Yes - it's free of any minix code, 

and it has a multi-threaded fs. It is NOT 

protable (uses 386 task switching etc), 

and it probably never will support anything 

other than AT-harddisks, as that's 

all I have :-(. 

Linux'un bir iflletim sistemi oldu- 

¤una dair genel bilgi asl›nda yanl›flt›r. 

Linux, iflletim sisteminin çekirde¤idir. 

‹flletim sistemi, çekirdek ve çekirde- 

¤in üzerine eklenen birçok uygulaman›n 

bütünüdür. Bu nedenle Richard 

Stallman'›n 2004 y›l›nda Bilgi Üniversitesi 

Bilgisayar Bilimleri Bölümü taraf›ndan 

düzenlenen Aç›k Kaynak ve 

Özgür Yaz›l›m Günleri'nde üstüne basa 

basa vurgulad›¤› gibi, iflletim sistemi 

GNU/Linux'tur. Bu sebeple, da¤›- 

t›mlar›n da adlar›nda GNU/Linux ibaresi 

bulundurmas› do¤ru oland›r, Debian 

GNU/Linux gibi. 

Linus Torvalds'›n, Linux'u duyurdu¤u 

bu e-postan›n üzerinden yaklafl›k 

15 y›l geçti ve Linux çekirdekli iflletim 

sistemlerinin bugün geldi¤i nokta 

ortada. Bu özel ve önemli gün, Türkiye'de 

de Linux Kullan›c›lar Derne¤i 

(LKD) ve Elektrik Mühendisleri Odas› 

(EMO) taraf›ndan düzenlenen bir do- 

¤um günü partisi ile kutland›. EMO 

Ankara fiubesi E¤itim Merkezi'nde yap›lacak 

etkinlikte özgür yaz›l›m üzerine 

konuflmalar, yönetmen Hannu Puttonen'in 

The Code adl› filminin gösterimi 

ve bir do¤um günü partisi yap›ld›. 


Etkinlik duyurusu: http://gezegen.linux.org.tr/ 

LKD: http://gezegen.linux.org.tr/ 

EMO: http://ankara.emo.org.tr/ 

Aç›k Kaynak Günleri 2004: http://open.bilgi.edu.tr/workshop_2004/ 

Linus Torvalds e-postas›: http://lwn.net/2001/0823/a/lt-announcement.php3 

Linus 

Torvalds 

Yenilikçi ‹fl Fikirleri Yar›flmas› bafllad› 

Eskiflehir Yaz›l›m Üssü (EYÜ) bünyesinde 

yer alan Genç Giriflimci E¤itim 

Merkezi (GGEM) taraf›ndan bir Yenilikçi 

‹fl Fikri Yar›flmas› düzenleniyor. 

Ülke genelinde düzenlenen yar›flman›n 

amac›, baflta üniversite ö¤rencileri 

olmak üzere genç giriflimciler aras›nda 

teknolojiye ve yenilikçili¤e dayal› 

giriflimcili¤i teflvik etmek ve desteklemek 

olarak aç›klan›yor. Yar›flma 

sonunda verilecek e¤itim ve lojistik 

desteklerle, kazanan projedeki fikrin, 

teknoloji tabanl› yenilikçi bir ifle dönüflmesi 

ve bu sayede nitelikli iflgücüne 

istihdam yaratmas› hedeflenmekte. 

Yerli ve yabanc› birçok önemli firma 

ve kurumun destekledi¤i yar›flmaya 

kat›lmak için fikrin projelendirilip, 1 

Kas›m 2006'ya kadar yar›flman›n web 

sayfas›ndaki baflvuru formu ile birlikte 

De¤erlendirme Kurulu'na iletilmesi 

gerekiyor. 15 Kas›m'da ön eleme sonuçlar› 

aç›klanacak ve bu aflamada 

baflar›l› olan ekiplere EYÜ GGEM'de ifl 

plan› haz›rlama, giriflimcilik, finansal 

modelleme ve benzeri konularda e¤itim 

verilecek. 2007 y›l› boyunca devam 

edecek e¤itim ve de¤erlendirmeler 

sonucunda ülke ekonomisine 20 

yenilikçi biliflim flirketi kazand›r›lmas› 

hedefleniyor. 


Yar›flma web sitesi: http://www.gencpatronlar.org.tr/ 

EYÜ web sitesi: http://www.eyu.org.tr/ 

EYÜ GGEM web sitesi: http://www.eyu.org.tr/gencgirisimci.asp 

HABER LINUX 9

Google, at›l›mlar›na ODF'i de ekledi 

K›sa bir süre önce Web tabanl› sözcük 

ifllemcisi Writely'i sat›n alan, Google 

Spreadsheet'i yaratan ve Google Calendar'› 

piyasaya sunan Google'›n, 

çevrimiçi ofis alan›ndaki at›l›mlar›na 

flimdi de genifl ODF (Aç›k Belge Biçimi) 

deste¤ini eklendi. 

Google, 4 Temmuz haftas›nda sessiz 

sedas›z ODF Alliance adl› toplulu- 

¤a kat›ld›. Bu topluluk, ODF kullan›m›- 

n›n gelifltirilmesini ve art›r›lmas›n› 

amaçl›yor. ODF üyeleri aras›nda, kar 

amac› gütmeyen gruplar, kamu kurulufllar›, 

IBM ve Sun Microsystems gibi 

ODF destekçisi belli bafll› 

flirketler var. 

ODF Alliance baflkan› 

Marino Marcich flunlar› 

söylüyor: "Google'›n 

ODF'yle ilgili planlar›na iliflkin 

bir yorum yapamay›z; 

ancak, aram›za kat›lmalar›ndan 

kesinlikle memnuniyet 

duyuyoruz. Son zamanlarda 

ODF dünyas›nda 

(Belçika, Fransa ve Danimarka'da) 

çok olumlu geliflmeler oldu. 

Tüm bu geliflmeler ODF'nin a¤›rl›¤›n›n 

dünya çap›nda artt›¤›n› gösteriyor.” 

Google'dan Alliance'a kat›ld›¤› konusunda 

henüz bir aç›klama gelmedi. 

Google yetkilileri, kendileriyle görüflme 

ça¤r›lar›na henüz yan›t vermedi. 

Yine de, Google'›n tüm kullan›c›lar›n›n 

belge yaratma gereksinimlerine yönelik 

olarak ortak ve aç›k bir standart 

kullanmas› mant›kl› görünüyor. Writely 

de zaten ODF'yi destekliyor. 

Merkezi Washington DC'de bulunan 

ve aç›k kaynak gelifltiricileri ve 

Lotus Notes da art›k Linux üzerinde 

Masaüstünüzde art›k Lotus Notes yaz›l›m›n› 

çal›flt›rabileceksiniz. Lotus 

Domino altyap›n›z Linux iflletim sisteminde 

çal›fl›yor mu Art›k Lotus Notes 

istemciniz de Linux iflletim sisteminde 

çal›flabilir. 

IBM, 10 Temmuz 2006'da IBM Lotus 

Notes for Linux adl› yeni platform 

seçene¤ini duyurdu. 24 Temmuz 

2006 tarihinden itibaren Lotus Notes 

lisans sahipleri, Lotus Notes 7.0.1 yaz›l›m›n›, 

belirli Linux istemci iflletim 

sistemlerinde çal›flt›rabiliyorlar. Etkin 

bak›m hizmeti kapsam›ndaki Lotus 

Notes lisans sahipleri bu seçene¤i ek 

bir ücret ödemeden kullanabilecekler. 

Lotus Notes for Linux, Lotus Notes 

7.0.1 yaz›l›m paketi olarak sunulmaktad›r. 

Bu pakette Lotus Notes yaz›l›m›n›n 

Linux ifl istasyonlar›nda çal›flmas›n› 

sa¤layan baz› yard›mc› teknolojiler 

yer al›yor. Bu ek 

kod, IBM Workplace Managed 

Client'›n temelindeki 

teknolojiye dayan›yor ve 

“Hannover” kod adl› Lotus 

Notes istemcisinin bir sonraki 

ana sürümünün de temelini 

oluflturuyor. 

Lotus Notes for Linux ile, 

WINE ya da VMWare gibi sanallaflt›rma 

yaz›l›mlar›n›n 

kullan›lmas›na, IBM Workplace 

sunucusundan IBM Workplace 

Managed Client ürününün 

kurulmas›na ve “Hannover” 

için beklenmesine gerek 

kalmadan flirketler Lotus Notes 

istemcisini bir Linux ifl istasyonunda 

sorunsuz olarak kullanabilirler. 

Bu yeni seçenek, Lotus Domino 

sunucusu, Lotus Domino Web Access 

kullan›c›lar›n›n ç›karlar›n› temsil eden 

bir sektör grubu olan OSAIA'n›n 

(Open Source and Industry Alliance) 

kamu politikas› direktörü Will Rodger, 

Google'›n son hareketi ile ilgili belirli 

bir yorumda bulunamayaca¤›n› ancak 

Google'›n ODF'yi desteklemesinin yaln›zca 

internet ve Internet kullan›c›lar› 

için yarar sa¤layaca¤›n› söyledi. 

Rodger, "Internet'in geliflmesinin 

önemli bir nedeni de altyap›s›ndaki 

teknolojilerin kimsenin kontrolünde 

olmamas›. Kontrol olmamas›, sektöre 

yeni girenlerin çevrimiçi dünyada rekabet 

etme flans›n›n çok daha fazla 

oldu¤u anlam›na gelir” diyor ve sözlerine 

flunlar› ekliyor: "Ancak, özel masaüstü 

uygulamalar›yla ile özel olmayan 

a¤ aras›ndaki ba¤lar belirsizleflirken, 

ileri teknoloji kullanan flirketler 

Web'in iç yüzünü an›nda ö¤renebiliyor. 

Bu yaln›zca, bu flirketlerin en az 

Internet'in kendisi kadar aç›k bir dosya 

biçimi istemeleri durumunda anlaml› 

olur. ‹flte bu dosya biçimi de 

ODF'dir." 

ve Lotus Domino yönetim istemcisi 

için Linux deste¤ine dayanarak Lotus 

Notes ve Lotus Domino'nun Linux 

üzerine tam olarak yerlefltirilmesini 

sa¤l›yor. 

10 HABER LINUX

HABERLER 

IBM, Suse 10 Linux için Xen 

sanallaflt›rma yaz›l›m›n› destekleyecek 

IBM geçti¤imiz günlerde BladeCenter 

ve di¤er x86 donan›mlar›nda Novell'in 

Suse 10 Linux ürününü ve Xen sanallaflt›rma 

teknolojisini destekleyece¤ini 

aç›klad›. Ayr›ca, IBM Xen sanal makinelerinin 

kendi Virtualization Engine 

alt›nda yönetilmesine de olanak sa¤layacak. 

Böylece IBM müflterileri birden 

çok Xen sanal makinesi tedarik 

etmek ve bunlar› yönetmek amac›yla 

IBM'in bilinen yönetim yaz›l›m›n› kullanabilecekler. 

Xen, Intel ya da AMD ifllemci tabanl› 

ucuz bir sunucuyu her biri ayr› 

bir uygulama çal›flt›ran birden çok sanal 

makineye dönüfltürebiliyor. Ücretsiz 

kullan›labilen 

bir aç›k kod olan 

Xen'in önümüzdeki 

birkaç y›l içinde 

sunucu birlefltirmesinde 

önemli bir 

rol oynamas› bekleniyor. 

Alt› ya da 

yedi uygulama çal›flt›ran 

birlefltirilmifl 

bir sunucu tek 

bir uygulama çal›flt›ran 

bir sunucuya 

göre çok daha yüksek 

kullan›m oranlar›na ulaflabiliyor. 

IBM'in bu deste¤i ile güçlenen Novell, 

Xen ile birlikte Linux'u yan›na 

alarak rakibi Red Hat'›n önüne geçiyor. 

Her iki flirket de ilerideki Linux 

da¤›t›mlar›nda Xen için destek sa¤layacaklar›n› 

aç›klad›. Novell, Web sitesinde 

Suse 10 da¤›t›m› için “son rötufllar›” 

yapmakta oldu¤unu belirtiyor. 

Red Hat, bu y›l›n sonuna do¤ru 

Xen 3.0 içeren bir da¤›t›m sunmay› 

planl›yor. IBM, Red Hat, Xen 3.0 içeren 

da¤›t›m›n› ç›kard›¤›nda, flirketin 

Xen'in Red Hat Linux'ta çal›flmas›n› 

da destekleyece¤ini söylüyor. 

Ubuntu Certified Professional 

Xen ilk olarak ‹ngiltere'de Cambridge 

Üniversitesi'nde gelifltirildi. 

Xen'in yarat›c›lar› ürünün kullan›m›na 

yönelik teknik destek sa¤layan bir ticari 

kurulufl olan XenSource'u kurdular. 

Geçen y›l Xen'in daha geliflmifl sürümü 

olan 3.0 yay›nlanmaya haz›rlan›rken, 

sanallaflt›rma pazar›n›n lideri 

VMware, aç›k kaynak koduyla rekabet 

edebilmek için VMware sunucusunu 

yaratt›. Temel düzeyde, tek sunuculu 

bir sanallaflt›rma ürünü olan VMware 

sunucusu ücretsiz olarak sunulmaktad›r. 

EMC'nin ba¤›ms›z bir ifl birimi 

olan VMware, 2006'n›n ikinci çeyre- 

¤inde 157 milyon USD gelir ve yüzde 

73'lük bir büyüme oran› elde etti¤ini 

aç›klad›. Gelirleri dört çeyrek dönemde 

de bu h›zla artmaya devam ederse, 

VMware y›lda 630 milyon USD gelir 

elde eden bir flirket olacak. EMC 

daha önce Vmware'in gelirine iliflkin 

rakamlar› aç›klamam›flt›. 

IBM, HP ve Sun Microsystems aç›k 

kaynak kodlu Xen için s›raya girerek 

flu anda en büyük geliri VMware'in elde 

etti¤i geliflen sanallaflt›rma yaz›l›- 

m› pazar›ndan pay elde etmek istiyorlar. 

Linux Professional Institute (LPI) sertifikalar›, 

RedHat Certified Engineer 

(RHCE) ve Novell'in sertifikalar›ndan 

sonra Linux camias›na yeni bir sertifikasyon 

haberi geldi. Son dönemin yükselen 

y›ld›z› Ubuntu için LPI ile Canonical 

firmas› iflbirli¤i ile haz›rlanan Ubuntu 

Certified Professional (UCP) s›nav› 

Nisan 2006'da duyurulmufltu. Yeni 

sertifkasyonun duyurulmas›ndan sonra 

ilk UCP unvan›n› iki Güney Afrika'l› kazand›: 

Johannesburg'dan Fred Strauss 

ve Khayeni Ndlovu. 

UCP s›nav›na, dünya çap›nda 

yayg›n 7 bin Thomson Prometric 

ve Pearson VUE test merkezlerinde 

girilebilir. Fiyat› 100 USD olarak 

belirlenen s›nav, LPI taraf›ndan yap›lan 

101 ve 102 s›navlar›n›n biraz 

daha üst seviyesi olarak ve tek s›- 

nav halinda düzenleniyor. UCP s›- 

nav›nda baflar›l› olanlar ayn› zamanda 

LPIC-1 sertifikas›n› almaya da 

hak kazan›yor. 


Kaynak haber: http://www.ubuntu.com/news/lpi1 

LPI: http://www.lpi.org/ 

Thomson Prometric: http://www.prometric.com 

Pearson Vue: http://www.pearsonvue.com 

HABER LINUX 11

IBM ve Novell Linux paketlerinde 

iflbirli¤ine gidiyor 

IBM ve Novell, Kobi kanal› ortaklar›na 

yönelik olan ve Windows ortam›yla 

tam anlam›yla bütünleflen iki Linux 

çözüm paketi için iflbirli¤i yapt›. 

IBM'in LinuxWorld Expo fuar›nda 

yapmay› planlad›¤› sekiz duyurudan 

biri olarak, Linux donan›m ve yaz›l›m 

da¤›t›m› sat›c›lar›, Integrated Stack 

for Linux (Linux için Bütünlefltirilmifl 

Paket) ve Integrated File and Print 

Server for Linux (Linux için Bütünlefltirilmifl 

Dosya ve Yaz›c› Sunucusu) 

ad›nda aç›k bir arakatman yaz›l›m çözümü 

gelifltirildi¤ini aç›klamaya karar 

verdiler. Bu çözüm ilk olarak da¤›t›m 

flirketi Avnet taraf›ndan yetkili sat›c›- 

lara sa¤lanacak. 

Integrated Stack for Linux çözümü 

Novell SUSE Linux 9, IBM xSeries 

e-sunucular›, DB2 Express-C ve daha 

önce Gluecode olarak adland›r›lan 

WebSphere Community Edition'› içeriyor. 

Integrated File and Print for Linux 

çözümü ise SUSE Linux 9 ve Centeris 

Likewise'› içeriyor. Bu çözüm ile 

bir Kobi müflterisi ya da orta¤› bir Novell 

SUSE Linux dosya ve yaz›c› sunucusunu 

kolayl›kla Windows ortam›na 

ba¤layabiliyor. 

Novell, NetWare müflterilerinin Linux'a 

geçmesini sa¤layarak ve Unix, 

Windows ve Red Hat 

dünyas›ndan yeni 

Kobi müflterileri ekleyerek 

kazan›m elde 

ederken yeni Linux 

çözüm paketleri sunulacak. 

Geçen ay›n sonlar›na 

do¤ru düzenlenen 

BrainShare konferans›nda, 

Novell 

özellikle Kobi müflterilerini 

hedefleyen, 

cazip fiyatl› Open Workgroup Suite 

(Aç›k Çal›flma Grubu Setini) ürün paketini 

piyasaya sundu. 

Ayr›ca, flirket, ortaklar› için piyasaya 

sürmeye haz›rland›¤› SUSE Linux 

Enterprise (SLES) 10 ve SLES 

Desktop ürünlerine yönelik First Class 

ad›nda iddial› bir e¤itim program› ç›- 

karmay› planl›yor. Novell, iki günlük 

çal›flma atölyesi olarak planlanan bu 

program›n ortaklara ücretsiz olarak 

sunulaca¤›n› ve 20 - 25 flehirde gerçeklefltirilece¤ini 

aç›klad›. 

California Santa Barbara'da bir 

Platinum orta¤› olan Novacoast yak›n 

bir zamanda bir Debian müflterisini 

SUSE Linux'a yönlendirerek Red 

Hat'in izinden gidiyor. 

Pek çok NetWare müflterisi Novell'in 

Linux platformuna geçmeyi 

planl›yor. Novacoast, yak›n bir zamanda 

60 flubeye sahip büyük bir 

banka ile bankan›n tüm NetWare sunucular›n› 

Novell Open Enterprise 

Server'a geçirmesi için bir anlaflmaya 

vard›klar›n› aç›klad›. 

California Fremont'taki KIS 

Systems flirketinin CEO'su Sean Canavaro, 

Netware müflterilerinin Novell 

Linux'a geçmeyi planlad›klar›n› ancak 

bunun biraz zaman alaca¤›n› belirtti. 

Ayr›ca “Novell müflterileri çok mant›kl›d›r 

ve bak›m masraflar› yüzde 30- 

40 oran›nda daha düflük oldu¤u için 

OES'e geçmeye çal›flacaklard›r” diye 

belirtti. 

12 HABER LINUX

HABERLER 

“Skype for Linux”un yeni sürümü ç›kt›! 

Linux kullan›c›lar›n›n ço¤u popüler 

VoIP (Voice over Internet Protocol) 

istemcisi olan Skype'nin Linux'a yönelik 

yeni sürümünün ç›kaca¤›ndan 

umutlar›n› kesmifllerdi. Ancak yan›ld›- 

lar. Haziran sonunda Skype 1.3 beta 

sürümünü ç›kard›. 

Bu yeni sürüm, en son sürümü 

2.0.0.105 olan büyük kardefli Windows 

istemcisinin tüm özelliklerini tafl›mamakla 

birlikte, Linux sürümüne 

yönelik olarak at›lm›fl büyük bir ad›m. 

Linux istemcisi Trolltech Qt araç 

tak›m› üzerinde oluflturulmufl; ancak 

bunu kullanmak için KDE çal›flt›rman›z 

gerekmiyor. Program GNOME üzerinde 

mükemmel bir flekilde çal›fl›yor. 

Bunu, program› GNOME 2.14 sürümünü 

içeren Ubuntu 6.06 LTS (Dapper 

Drake) sisteminde çal›flt›rarak s›nad›k. 

Bu sürüm henüz “.1” güncellemesi 

olmas›na ra¤men çok say›da önemli 

özelli¤i beraberinde getiriyor. Örne- 

¤in, hem eski OSS'yi (Open Sound 

System; Aç›k Ses Sistemi), hem de 

yeni ALSA'y› (Advanced Linux Sound 

Architecture; Geliflmifl Linux Ses Mimarisi) 

destekliyor. 

Ayn› zamanda Skype tabanl› konferans 

ça¤r›lar› için bir çoklu sohbet 

göstergesi, kullan›fll› bir bafllang›ç sihirbaz› 

ve son olarak da "e-posta adresi" 

ba¤lant›lar› için bir posta program› 

yap›land›rma sistemi bulunuyor. 

Bu e-posta bütünlefltirmesi için aç›k 

sistem kullan›lmas›yla ayn› fley de¤il 

ancak bunu flimdilik göz ard› edebiliriz. 

Program›n rahats›z edici hatalar›n 

ço¤undan temizlenmifl olmas› da gayet 

memnuniyet verici. Daha önceki 

sürümlerde, program›n çökmesine kadar 

varacak flekilde çal›flmay› kesen 

çeflitli hatalar oluflmas›, kullan›c› arabiriminin 

“hayalet” olaylar içermesi 

ve baz› menü ö¤eleri ve simgelerinin 

kullan›fls›z olmas› nedeniyle Linux kullan›c›lar›na 

eski sürümleri tavsiye 

edemiyorduk. 

Ancak program›n bu sürümü sorunsuz 

çal›fl›yor. Önceki sürümlerden 

memnun kalan bireysel kullan›c›lar bu 

sürümü de be¤enecekler, çünkü güvenlik 

duvarlar› ve NAT'den (a¤ adresi 

çevrimi) geçit sa¤layan program, 

a¤ kurulumunu son derece kolaylaflt›- 

r›yor. Di¤er yandan, bu özellik a¤ yöneticileri 

için o kadar da heyecan verici 

olmayabilir. 

Ancak video-konferans gibi özellikler 

bekliyorsan›z hayal k›r›kl›¤›na 

u¤rayabilirsiniz. Skype, PC'den PC'ye 

ya da PC'den eski basit telefon sistemine 

ses aktar›m› sa¤layan iyi bir telefon 

program› ancak bir görüntü sistemi 

de¤il. 

Yine de, program, kullan›m› kolay 

olmayan sistemlerde bile iyi çal›fl›yor. 

Program› 

800MHz Via 

ifllemcili, 128 

MB RAM'li ve 

20 GB sabit 

diskli, eski bir 

toplama sistemde 

SimplyMEPIS 

6'n›n 

en son sürümüyle 

ve 

56Kb/s'lik bir 

a¤ ba¤lant›s›nda 

çal›flt›rd›k. 

‹deal olmaktan 

son derece 

uzak bu koflullarda 

bile PC'den PC'ye görüflmeler 

son derece kullan›fll›yd›. 

Elbette bu söylediklerimiz bir baflka 

Skype kullan›c›s›n› arad›¤›n›zda geçerli. 

Skype, VoIP için kendi özel protokolünü 

kullan›yor. fiirket, VoIP için 

aç›k standart olan SIP'yi (Session Initiation 

Protocol) desteklemiyor. Dolay›s›yla, 

flu anda, VoIP için SIP ile 

uyumlu Google Talk kullanan birini Linux 

üzerinden araman›n kolay bir yolu 

oldu¤unu söyleyemeyiz. 

Ancak bu durum de¤iflecek. 

RSDevs.com adl› küçük bir flirket 

Skype ile SIP aras›nda bir a¤ geçidi 

görevi görecek bir program üzerinde 

çal›fl›yor. Bu program, yaln›zca Linux 

VoIP istemcileriyle de¤il, ayn› zamanda 

güçlü bir aç›k kaynakl› telefon 

anahtarlama ve PBX program› olan 

Asterisk ile de çal›flt›¤› için gelecek 

vaat ediyor. 

Skype for Linux ço¤u da¤›t›mda 

haz›r olarak sunuluyor. Özellikle, Debian 

tabanl› da¤›t›mlar, SUSE 9.x ve 

ileriki sürümleri, Fedora 3 ve ileriki 

sürümleri ve Mandriva 10.1 ve yeni sürümlerini 

destekliyor. Bununla birlikte, 

program›n tüm modern Linux sürümlerinde 

çal›flmas› gerekiyor. 

Yapt›¤›m›z testlerde, bu ücretsiz 

program›, daha önce söz etti¤im 

programlar›n yan›nda, SUSE Linux Enterprise 

Desktop 10, Red Hat Enterprise 

Linux 4 ve Xandros 4 sistemlerine 

de gerçekten kolayl›kla kurdum. 

Program, kurulum sonras›nda da tüm 

bu iflletim sistemlerinde güzel çal›flt›. 

Elbette, bu özel bir program. Bu 

durumdan hoflnut de¤ilseniz, videokonferans 

özelli¤i içeren Ekiga (eski 

ad› GnomeMeeting) ya da SIP ile 

uyumlu bir telefon sistemi olan ve gerekli 

tüm özellikleri içeren Yate sizin 

için daha uygun olacakt›r. 

Son olarak, Skype kullan›c›s› olan 

arkadafllar›n›zla görüflmek istiyorsan›z, 

bu yeni sürümün son derece istikrarl› 

ve herkes için iyi oldu¤unu söyleyebiliriz. 

Steven J. Vaughan-Nichols 

HABER LINUX 13

RÖPORTAJ 

“Linux alan›n› g 

IBM Linux strateji yöneticisi, Linux'un alan›n› geniflletti¤ini söylüyor 

IBM'in Linux Strateji Müdürü Adam Jollans, verdi¤i röportajda 

Linux'un farkl› sektörlerle büyük ve küçük ölçekli iflletmeler 

taraf›ndan benimsenmesiyle ilgili geliflmelere iliflkin 

görüfllerini ve IBM'in bu e¤ilimlere yan›t vermek için kendi 

Linux stratejisini nas›l uyarlad›¤›n› anlatt›. 

IBM'in Linux stratejisinde ne gibi de¤ifliklikler oluyor 

Yedi ya da sekiz y›ld›r Linux iflinin içindeyiz. Linux ilk 

bafllarda a¤ ucundaki bölüm sunucular› ve Web sunucular› 

için kullan›l›yordu. Ancak, son zamanlarda Linux'un kritik 

uygulamalar ve ifl uygulamalar›nda daha büyük çözümlerin 

parças› olarak kullan›ld›¤›n› görüyoruz. 

Sizin gözlemlerinize göre Linux özellikle hangi sektörler 

taraf›ndan cazip bulunuyor 

Linux özellikle finans alan›nda güçlü görünüyor. Wall 

IBM Linux 

Strateji Müdürü 

Adam Jollans 

Street bir süredir Linux'u kullan›yor. Bu tercihin nedeni de 

hesaplar›n çok h›zl› gerçeklefltirilebilmesi. Linux'un baz› 

bankalar taraf›ndan da kullan›lmaya baflland›¤›n› görüyoruz. 

Bankalar flubelerini yenilerken müflterilerle iliflkilerin flubeyi 

ne kadar do¤rudan etkiledi¤inin fark›na var›yor. Dolay›- 

s›yla müflteriler bir gün bir flubeyi, di¤er gün bir telefon sistemini, 

ertesi gün de bir Web sistemini kullanabiliyorlar. Linux'un 

kullan›ld›¤› ikinci alan perakende sektörü. Bu sektörde 

flubelerde ve ma¤azalarda bir teknolojik s›çray›fl yaflan›- 

yor. Ancak Linux'ta flunu görüyoruz: ‹nsanlar uygulamalar›n 

özellefltirilmesini istiyorlar; yani diyelim ki bir ödeme yap›- 

yorlarsa ifllemin tamamen kendi tercihlerine göre özellefltirilmesini 

istiyorlar. 

Linux kullan›m›n›n benimsendi¤i üçüncü alan ise kamu 

sektörü. Kamu sektöründe amaçlanan daha az maliyetle yeni 

sistem hizmetleri sa¤lanmas›. 

Kurumsal flirketlerle karfl›laflt›r›ld›¤›nda Linux'un küçük 

ve orta ölçekli iflletmeler için getirdi¤i zorluklar nelerdir 

Kobi'ler için maliyetin düflürülmesi ve esneklik çok 

önemli, ancak ayn› zamanda destek, bütünlefltirme ve uygulama 

istiyorlar. Dolay›s›yla Kobi'ler için en önemli nokta ortaklarla 

aralar›nda bir a¤ kurulmas›. Kurumsal müflteriler de 

maliyete dikkat ediyor, ancak aç›k kaynak ile ticari yaz›l›mlar›n 

nas›l bir arada kullan›laca¤›n› da önemsiyorlar. 

Linux kullan›m› Kobi'lerde mi, kurumsal kullan›c›larda 

m› daha yayg›n, böyle bir k›yaslama yapabilir misiniz 

fiimdiye dek kurumsal alanda Linux'un daha yayg›n olarak 

kullan›ld›¤›n› gözlemlemifltik. Ancak son dönemlerde 

Kobi'lerin de Linux'a yönelmeye bafllad›¤›n› görüyoruz. 

Kobi'lere yönelik olarak Linux çevresindeki ortaklar 

a¤›n› geniflletmek için neler yap›yorsunuz 

San›r›m Linux kullanan ifl ortaklar›n›n say›s› en son yaklafl›k 

5.000 - 6.000 civar›ndayd›. Biz, bu rakam› daha çok 

art›rmak yerine, bu ifl ortaklar›n›n ifllerini büyütmelerine 

yard›mc› olmaya odaklan›yoruz. 

IBM'in Linux yaz›l›mlar›ndan elde etti¤i gelir ne durumda 

Linux'tan daha h›zl› bir flekilde art›yor. Bunun nedeni Linux'un 

basit görevler yerine daha karmafl›k görevler için 

kullanmaya bafllanmas›. Dolay›s›yla güvenilir ifllem veritabanlar› 

ve Web uygulama sunucular› vb. talepleri ortaya ç›- 

k›yor. Bu durumu özellikle Web uygulama sunucular›nda, 

Web ticari sunucular›nda ve Linux ile di¤er parçalar aras›n- 

14 HABER LINUX

eniflletiyor” 

daki bütünlefltirmede, ayr›ca sistem yönetiminde gözlemliyoruz. 

Red Hat ve Novell ile gerçeklefltirdi¤iniz ortakl›klar›n 

yan›nda daha küçük olan di¤er Linux sat›c›lar› 

ile çal›flmay› planl›yor musunuz 

Daha küçük oyuncularla sürdürdü¤ümüz ifl iliflkileri 

bir çeflit taktik olarak görülebilir. Ancak, özellikle 

flirketlere yönelmeyi hedefliyoruz. fiirketler de daha 

istikrarl› sistemler isteme e¤ilimindeler. Bu yüzden 

daha çok Red Hat ve Novell'e odaklan›yoruz. 

Baflar› elde etti¤ini düflündü¤ünüz daha küçük 

Linux sat›c›lar› var m› 

Özellikle Ubuntu'yu dikkate de¤er buluyoruz. 

Ubuntu, pek çok farkl› ülkeye son derece eriflilebilir 

düzeyde masaüstü da¤›t›m› sa¤lamaya çal›fl›yor. ‹zlenimlerimize 

göre Linux'un genifllemesindeki etkenlerden 

biri de bilgi iflleme eriflen kitlenin büyümesi. Örne¤in 

Brezilya'da daha çok kiflinin bilgi iflleme eriflim 

sa¤lamas› amac›yla yerel Linux'un PC'lerde kullan›ld›¤›n› 

görüyoruz. Bir baflka örnek de 100 dolara dizüstü bilgisayar 

sa¤lamay› hedefleyen MIT projesi. 

Sanallaflt›r›lm›fl BT ortamlar›na yönelik e¤ilim IBM'in 

Linux stratejisini nas›l etkiliyor 

Bilgi ifllem alan›nda nereye gitti¤imize bakacak olursak, 

e¤ilimin giderek flu yönde oldu¤unu görüyoruz: Merkezde 

farkl› yollarla sanallaflt›r›lm›fl bir bilgisayar havuzu var ve 

bu bilgisayarlar daha sonra topoloji, kullan›labilirlik, ifllem 

özellikleri vb. do¤rultusunda yeniden dinamik bir flekilde uygulamalar›n 

çal›flt›¤› alana atan›yor. Dolay›s›yla on y›l sonra 

uygulamalar›n nerede çal›flt›¤›n› bilmeyece¤iz, üstelik bunun 

önemi de olmayacak. Linux bu tabloya çok iyi uyum 

sa¤l›yor, çünkü birçok farkl› mimaride çal›fl›yor. 

Bu yolda at›lm›fl bir ad›m olarak, BT altyap›s›n› sa¤lad›- 

¤›m›z Amerika Aç›k Tenis Turnuvas› ve di¤er tenis turnuvalar›nda 

gerçeklefltirdiklerimizi sayabiliriz. Web sitesindeki 

yükler çok de¤erli. Bu yüzden bir tür bilgisayar flebekesi 

oluflturulmas›, hatta bunlar›n dinamik bir flekilde tedarik 

edilmesiyle ilgili çal›flmalar yapt›k. Yük artt›¤›nda bunu otomatik 

bir flekilde tespit ediyor, daha sonra arka plandaki ifllemleri 

durdurup tenis Web siteleri için yeniden Linux Web 

sunucular› tedarik ediyoruz. Tüm bunlar birkaç dakika içinde 

gerçeklefltiriliyor. Bilgi ifllem gücünü nereden ald›¤›m›z, 

nas›l da¤›tt›¤›m›z ve süreci nas›l yönetti¤imiz konusunda 

buradan bir ç›kar›m yapmak mümkün. 

Linus Torvalds GPL'nin (General Public License) 3. sürümüne 

karfl› ç›kt›. Bu durum ne gibi de¤iflikliklere yol aç›- 

yor 

Linus'un her türlü yorumu önemlidir, ancak GPL 3 henüz 

ilk aflamas›nda. Bu konuda farkl› görüfller var. 

GPL 2'de kalaca¤›m›z› düflünüyor musunuz 

Henüz buna iliflkin bir karar al›nd›¤›n› sanm›yorum; bunun 

için daha çok erken. 

Linux'un masaüstünde kullan›lmas› hakk›nda neler 

söyleyeceksiniz 

Masaüstünde kullan›m henüz çok yeni. Analistlere göre 

pazar pay› hala tek haneli rakamlarda. Linux'un masaüstünde 

kullan›ld›¤› alanlar: uygulama gelifltirme, Hollywood animasyonlar› 

ve ça¤r› merkezleri ya da banka vezneleri gibi 

hareketlerin k›s›tlanmas›n› istedi¤iniz alanlar. ‹flyerinde kullan›m›n 

yayg›nlaflmaya bafllad›¤› alanlar ise maliyetlerin düflürülmesi 

ve aç›k bilgi ifllem aç›s›ndan yararl› oldu¤u için 

kamu ve e¤itim sektörü. 

Masaüstü pazar›na bakacak olursan›z, uygulamalar ve 

kullan›mlar› aç›s›ndan “yumurta m› tavuktan ç›k›yor, yoksa 

tavuk mu yumurtadan” durumu söz konusu. Kullan›m olmadan 

uygulamalar ortaya ç›km›yor, uygulamalar olmadan ise 

kullan›m gerçekleflmiyor. Ancak ba¤›ms›z yaz›l›m sat›c›lar› 

aç›s›ndan önemi olacak yüzde 10 çizgisinde bir oynama noktas› 

oldu¤unu düflünüyorum. 

Shelley Solheim 

HABER LINUX 15

Unix sistem yöneticilerini di¤erlerinden 

ay›ran en temel özellik grafik arayüzlere 

pek de itibar etmiyor olmalar›d›r san›r›z. 

Unix sistem yöneticileri, genellikle 

GUI'leri "konuya yeteri kadar hakim olmayan 

kiflilere yard›mc› olan, onlara ne 

yapacaklar› (yapabilecekleri) konusunda 

ipuçlar› veren arayüzler olarak görmekte 

ve tam da ayn› sebeplerden dolay› 

onlardan haz etmemektedirler. 

Zira, sistem yöneticili¤i gibi ciddi bir 

konuda çal›flan kiflilerin bu tür bir yard›mdan 

çok ifllerini h›zla ve etkin bir flekilde 

yapabilecekleri araçlara sahip olmalar› 

gerekir. Bu kiflilerin süslü ikonlara, 

ekranda okunabilir alan› azaltan tipbox'lara 

ve özellikle de "gerçekten ama 

gerçekten emin misiniz bunu yapmay› 

istedi¤inize" diyen ekranlara ihtiyaçlar› 

yoktur. Dahas› hakim anlay›fl "konuya 

yeteri kadar hakim olmayan" ve bu tür 

yard›mlara ihtiyac› olan kiflilerin mümkün 

oldu¤u kadar söz konusu bilgisayardan 

da uzak durup hakim olduklar› 

yönlere yönelmeleri fleklindedir. 

Öte yandan gözden kaçan önemli bir 

nokta da Linux ve BSD baflta olmak 

üzere Unix tabanl› sistemlerin oldukça 

yayg›nlaflt›¤› günümüzde kullan›c›lardan 

sistem yöneticisi meziyetlerini bekleyemeyecek 

oldu¤umuzdur. Birçok 

kullan›c› günümüzde daha güvenli ve 

güvenilir bulduklar› için GNU/Linux'u ifl 

istasyonu olarak 

tercih etmektedir. 

‹flin do¤rusu bu tercihlerinden 

dolay› 

kimseden GNU/Linux 

camias›na kendilerini 

aday›p, bütün 

problemlerini 

kendilerinin çözmesini 

bekleyemeyece¤imiz 

gibi, mümkün 

oldu¤u kadar 

az u¤raflmayla gündelik 

ifllerini yapabilir 

olmaya duyduklar› iste¤e de sayg› 

göstermemiz gerekti¤idir. 

Son y›llarda y›ld›z› parlayan Ubuntu 

ve benzeri kullan›c› odakl› da¤›t›mlar da 

tam bunu amaçlamaktad›r. 

Bu durumda acaba bir orta nokta 

bulmak mümkün olamaz m› Yani hem 

GUI'nin kolayl›klar›n› sunabilen, hem de 

yeri geldi¤inde iflleri birçok pencere 

aras›nda dolaflmadan h›zla halledebilen 

16 HABER LINUX

ir sistem oluflturulamaz m› 

ShellShock yaz› dizimizde biz de 

tam bunu yapmaya çal›fl›yoruz. Bu iki 

ekol aras›nda çok da net çizgiler olmad›¤›n›, 

birçok kullan›c›n›n korktu¤u konsol 

ekran›n›n asl›nda birçok araç ve 

klavye k›sa yolu ile oldukça pratik kullan›mlara 

da izin verdi¤ini göstermek as›l 

amac›m›z. 

‹flte bu do¤rultuda, bu say›m›zda size 

kulland›¤›n›z mevcut kabuklardan 

çok da farkl› olmayan, fakat birçok kullan›m 

kolayl›¤› sa¤layan bir yeni kabu¤u 

tan›taca¤›z. 

Söz konusu yaz›l›m›n ismi Fish. Friendly 

Interactive Shell'in k›saltmas› 

olan Fish, özellikle de Özgür Yaz›l›m camias›na 

yeni kat›lanlar›n be¤enece¤i 

birçok kolayl›klar getirmekte. 

Daha önce bash, tcsh, zsh gibi kabuklar› 

nas›l çal›flt›r›yorduysan›z Fish'i 

de ayn› flekilde çal›flt›r›yorsunuz. 

http://roo.no-ip.org/fish/ adresinden 

kaynak kodunu indirip derleyebilece¤iniz 

The Friendly Shell'i, sisteminiz 

Debian'›n paket sistemini destekliyorsa 

apt-get install fish ile de kolayca kurabilirsiniz. 

Kurulumun ard›ndan yapman›z gereken 

tek fley bir terminal ekran›na fish 

yaz›p enter'a basmak. 

Komut Sat›r›: 

Fish'i ilk çal›flt›rd›¤›n›zda fark edece¤iniz 

komut sat›r› prompt'unun de¤iflmesi 

olacakt›r. Her ne kadar bu daha sonradan 

da düzenlenebilir bir özellik olsa 

da Fish kullan›c›@makina /dizin_ismi> 

fleklinde bir prompt'a sahiptir. 

Peki bu yeni kabukta ne yapabilirsiniz 

Tabi ki komut ve argümanlar›n› yaz›p 

çal›flt›r›rs›n›z. ‹flte bu noktada Fish 

önceki kabuklardan ayr›lmakta. Mesela 

firefox yazmaya bafllad›¤›n›zda ilk baflta 

harflerin k›rm›z› oldu¤unu, bütün yedi 

harfi girdikten sonra ise yeflile döndü¤ünü 

görürsünüz. Bu sistemde fire ya 

da firefo diye bir çal›flt›r›labilir dosya olmad›¤›n› 

gösterir. Yani bir isim ancak 

path'de bulundu¤unda rengi yeflile döner. 

Tab ile Tamamlama: 

Geçen say›da Bash'in k›sa yollar›ndan 

en önemlilerinden birinin tab ile gerek 

çal›flt›r›labilir dosya isimlerinin gerekse 

onlara argüman olan dosya isimlerinin 

tamamlanabildi¤ini görmüfltük. 

Fish'de de bu özellik desteklenmekte 

ve hatta daha da gelifltirilmifl gidilmifl. 

Hay›r bahsetti¤imiz Bash'in çal›flt›- 

r›lan dosyaya göre programlanabilir tamamlama 

özelli¤i de¤il (mplayer gibi bir 

medya oynat›c› çal›flt›rd›¤›n›zda argüman 

olarak sadece film ve müzik dosyalar›n› 

getirmek gibi). Bunun yerine daha 

HABER LINUX 17

paket/komut hakk›nda bilgi alabilirken, 

birçok durumda komutun isminin akl›n›- 

za gelmiyor olmas›d›r. Herkesin bir ara 

"Yahu f ile bafllayan bir komut vard› 

ama neydi fiunun man sayfas›na bir 

baksam" dedi¤i olmufltur. 

Bu ihtiyaç Fish'i haz›rlayanlar›n gözünden 

kaçmam›fl. 

Yapman›z gereken çok basit 

man f 

ile hem man dosyas› olan f ile bafllayan 

komutlar› s›ralayabilir hem de bunlar›n 

ne ifle yarad›¤› hakk›nda çok basit 

de olsa bir fikir alabilirsiniz. 

basit ama daha yararl› olabilecek bir 

fley düflünülmüfl ve seçti¤iniz çal›flt›r›labilir 

program›n seçenekleri tamamlanmaya 

bafllanm›fl. 

Ne demek istedi¤imizi biraz daha 

kolay anlaman›z için flunu yaz›n (Tabi 

Fish'de oldu¤unuzu varsayarak) 

mplayer dizin ismi yaz›p tab'a bast›¤›- 

n›zda önünüze bu dizindeki dosyalar›n 

isimleri, cinsleri ve boyutlar› geliyor. 

Man Tar 

Birçok kullan›c›n›n en rahats›z oldu¤u 

fleylerden biri de man komutu ile birçok 

cp -- 

ve tab tuşuna basın. 

Gördü¤ünüz ekran basitçe man cp komutu 

ile görebilece¤iniz cp (copy) komutuna 

ait komut sat›r› parametrelerinin 

bir listesi. Özellikle ilk bafllarda (ve 

ilerleyen y›llarda) bu parametreleri ezberlemekte 

zorluk çekenler için birebir. 

Bu ekrandan istedi¤iniz seçene¤in 

bafl harflerini yaz›p Fish'in sizin için tamamlamas›n› 

bekleyebilirsiniz. 

Ayn› flekilde e¤er bir argüman› yanl›fl 

yazarsan›z fish onun rengini k›rm›z› 

yaparak size haber verecektir. 

Örnek: 

ls --colour 

yazmay› bir deneyin ve ard›ndan colour'u 

color'a çevirin. 

De¤iflik bir dosya listesi: 

Bir baflka güzel özellik de yine argüman 

tamamlamaya eklenmifl. Diyelim ki 

mplayer ile bir dosyay› göstereceksiniz 

factor (1: factor numbers) 

faillog (5: Login failure logging file) 

false 

(1: do nothing, unsuccessfully) 

fan 

(1: turn the fan on/off on a Toshiba Pentium(tm) lap 

top) 

fastjar (1: archive tool for Java archives) 

fastjar-4.1 (1: archive tool for Java archives) 

fbdev 

(4: video driver for framebuffer device) 

fbrun 

(1: display run dialog window) 

fbsetbg (1: "set a background/wallpaper") 

fbsetroot (1: a simple background utility used by the Fluxbox 

window manager, origin$) 

fc-match (1: match available fonts) 

fd 

(4: floppy disk device) 

fdformat (8: Low-level formats a floppy disk) 

fdisk 

(8: Partition table manipulator for Linux) 

fdlist (1: Floppy disk mount utility TQ) 

fdmount (1: Floppy disk mount utility TQ) 

fdmountd (1: Floppy disk mount utility TQ) 

fdrawcmd (1: send raw commands to the floppy disk controller 

TQ) 

fdumount (1: Floppy disk mount utility TQ) 

fdutilsconfig (8: configure the suid bit of fdmount) 

feh 

(1: image viewer and cataloguer) 

feh-cam (1: a utility for viewing live webcam images 

gen_cam_menu.sh - a utility for$) 

sundance@blackstart /home> mplayer ~sundance/fun/ 

$ce/fun/NBA1992.avi 

(AVI video, 588MB) 

$ce/fun/down.sh 

(Shell script, 1,4kB) 

$ce/fun/TheCode.wmv 

(WMV video, 26MB) 

$ce/fun/FreedomDowntime.avi (MPEG video, 701MB) 

Komut tarihçesi: 

Bash'de komut tarihçesinde bir aramay› 

Ctrl-R ile yapabilece¤imizi göstermifltik. 

Benzer flekilde Fish'de de arama 

yapman›z mümkün, fakat çok daha kolay 

bir flekilde. 

Mesela daha önce mplayer ile bir 

dosyay› izlemiflseniz, yapman›z gereken 

mplayer yaz›p yukar› ve afla¤› tufllara 

basarak arama yapt›¤›n›zda, önünüze 

sadece içinde mplayer olan sat›rlar 

gelecektir. Her ne kadar benzese de 

18 HABER LINUX

u yöntemin Ctrl-R'den daha pratik oldu¤u 

kesin. 

Fish düflünmez, çünkü fish bilir: 

Gördü¤ünüz gibi fish birçok aç›dan kabuk 

kullan›c›s›n›n iflini kolaylaflt›rmay› 

amaçl›yor ve bunu oldukça da iyi baflar›yor. 

Peki yapabildikleri bu kadarla s›n›rl› 

m› Tabi ki de¤il. 

Komutlar ve argümanlar› konusunda 

mümkün oldu¤u kadar kullan›c›n›n 

ne yapmak istedi¤ini anlamaya çal›flan 

Fish, bunun d›fl›ndaki komut sat›r› girdileri 

konusunda da size elinden geldi¤ince 

yard›mc› olmaya çal›fl›yor. 

Örnek olarak, komut sat›r›nda flunu 

yaz›n: 

Programlama: 

Paranoya seviyesinde siyah ekrandan 

korkanlar› saymazsak, birçok bilgisayarc›y› 

korkutan Unix özelliklerinin bafl›nda 

"shell programlama" gelir. Shell 

Shock serisinde de gördü¤ümüz gibi, 

her ne kadar ifliniz görecek kadar shell 

programlamak zor olmasa da, kulland›¤› 

yaz›m kurallar› yüzünden, ister baflkas›, 

ister siz yazm›fl olun, bir süre önce yaz›lm›fl 

olan bir kodu tekrar incelemek ve 

ne yapt›¤›n› anlamak genelde zor olmaktad›r. 

Dahas› hacker ekolünden gelen birçok 

programc›n›n destekledi¤i bir arge 

yöntemi vard›r: iflinizi görecek birkaç 

sat›r shell kodu yazars›n›z, sonra buna 

yeni bir özellik eklersiniz, sonra bir 

daha sonra bir daha ve kendinize 

geldi¤inizde görürsünüz ki yanl›fl bir 

araçla do¤ru ifli yapmaya çal›fl›yorsunuz. 

Teoride shell programlaman›n 

sonu olmasa da, yard›mc› konsol 

komutlar›yla hemen hemen her fleyi 

yapabilir olsan›z da, bu türden bir 

program için muhtemelen baflka bir 

programlama dili kullanman›z do¤ru 

olur. 

‹flte bu korkutucu yaz›m dizini 

TheFishShell'de de¤iflmifl, bunu özellikle 

döngülerde görebiliyoruz. 

Bu de¤iflimin iki yönü var. Öncelikle 

yap›lan bütün de¤ifliklikler uzun 

süredir shell programlayan herkesin 

"flunu de¤ifltirseler ne iyi olur" diyece¤i 

türden. 

Öte yandan bu de¤ifliklikler yüzünden 

eski shell betikleri ne yaz›k ki çal›flmamakta. 

Tabi ki düzgün yaz›lm›fl bir shell beti¤inin 

ilk sat›r›ndaki shebang'de hangi 

kabuk yorumcusu ile çal›flaca¤› (bash, 

sh, csh, zsh tcsh vs.) yazd›¤›ndan bu da 

çok fazla problem olmayacakt›r. 

GUI mi Shell mi 

Bu ebedi soruya san›r›m verilebilecek 

en iyi cevab› TheFishShell veriyor. Ne 

tür bir arayüz kullanaca¤›n›z› tabi ki 

yapaca¤›n›z ifl belirliyor. Fakat e¤er 

shell kullanacaksan›z TheFishShell'i 

kullanman›z iflinizi oldukça kolaylaflt›- 

racakt›r. 

foo=bar 

karfl›n›za flöyle bir uyar› ç›kar: 

fish: Unknown command 

'foo=bar'. Did you mean 'set foo 

bar' For information on assigning 

values to 

variables, see the help section 

on the set command by 

typing 'help set'. 

Gördü¤ünüz gibi fish yine ne 

yapmak istedi¤inizi anlad› ve 

akl›n›zdan geçeni tahmin etmek 

d›fl›nda size yapabilece¤i yard›- 

m› yapt›, ad›ndan da daha fazla 

bilgi için help set komutunu çal›flt›rman›z› 

söyledi. 

HABER LINUX 19

Klavye fareye karfl›! 

WMII: Yeni nesil bir pencere yöne 

20 HABER LINUX

ticisi 

Pencere yönetimi, fare gibi düflük bant 

geniflli¤ine sahip bir ayg›ta b›rak›lamayacak 

kadar önemlidir. 

Jim Mackraz 

Bu girifl sözünü aç›klamama izin verin. 

Önünüzde bilgisayar ile iletiflim 

kurmak için iki cihaz var, bir klavye 

ve bir fare. Sizin bu iki cihazla iletiflim 

kurmak için aktard›¤›n›z veriyi 

düflünün. Fareyle, yukar›-afla¤›, sola-sa¤a 

hareket ettirerek, tufllar›na 

basarak, ya da hareket ettirirken 

tufllar›n› kullanarak iletiflim kurars›- 

n›z. Bu iletiflim ile üretebilece¤iniz 

farkl› bilgiler "mouse gestures" diye 

tabir edilen hareketlerle birlikte 

dahi çok çeflitli olmayacakt›r. 

Klavye için durum çok farkl›. 

Standart bir klavyede en az 100 tufl 

bulunuyor. Al›n size flimdiden 100 

farkl› iletiflim metodu. Bu arada, 

klavye ile iletiflim kurarken, farede 

oldu¤u gibi 3 parmak ile s›n›rl› kalmad›¤›n›z› 

(zamane farelerinin baflparmak 

alt›nda da tuflu var), 10 parmak 

kullanabildi¤inizi de unutmay›n. 

Bu 100 tuflun temel ifllevi yaz› 

yazmak oldu¤undan bir fleyler kontrol 

etmek için kullanmak manas›z 

olacakt›r fakat etrafta CTRL, ALT, 

WIN, SHIFT gibi tufllar da var. Al›n 

size kontrol için "yüzlerce" seçenek! 

‹flte giriflteki "düflük bant geniflli¤i"nden 

kas›t budur. 

Bu konu ile ilgili detayl› bir yaz› 

okumak istiyorsan›z kaynak [a]'y› 

gözden geçirmeyi unutmay›n. 

Bilindik pencere yöneticileri 

karfl›t› bir bölüm 

Herfley ara ara Emacs[emacs] ipuçlar› 

paylaflt›¤›m›z bir arkadafl›ma 

"XSteve's Emacs Power User 

Tips"[xsteve] adresini iletmemle 

bafllad›. Adresi yollamam›n ertesi 

günü, sayfadaki ion3[ion3] adl› yaz›l›m› 

arkadafl›m çoktan bilgisayar›- 

na kurmufl, bir süre kurcalay›p kendisini 

rahat hissetmeyince Gnome'a 

geri bile dönmüfltü. 

ion3'ün sitesindeki yaz›y› okuyunca, 

ion3'ün pencere yönetiminin 

bana Gnome, KDE gibi masaüstü ortamlar›n›n 

yönteminden daha mant›kl› 

geldi¤ini fark ettim. Yaz›da basitçe 

üst üste binen pencerelerin 

yaratt›¤› karmafla ve bundan kurtulmak 

için projenin seçti¤i yol anlat›- 

l›yor. Mizahi bir dille, ion3'ün söylediklerini 

size aktarmadan geçemeyece¤im: 

“Da¤›n›k ve üst üste binmifl pencereleri 

mouse ile bile düzenlemek 

iflkence. Bu karmaflay› yaratan 

‘pencere yöneticileri’, bu ifli kullan›- 

c›ya b›rakarak nas›l ‘yönetim’ yapt›klar›n› 

san›yorlar!” 

Bu konuya bulunan çözüm de 

pek karmafl›k de¤il. Ekran› belli parçalara 

bölüp, pencerelerin boyutlar› 

bu parçalardaki alanlara göre otomatik 

ayarlamak. Bu kadar ion3 

reklam›ndan sonra ilginizi bu yaz›l›- 

ma aktarmay› baflarabildiysem, lütfen 

denemekten çekinmeyin, çünkü 

size art›k wmii anlatmaya bafllayaca¤›m! 

wmii 

ion3'ten bu yeni pencere yönetimi 

sistemini ö¤rendikten sonra biraz 

araflt›rd›m ve "sitesini be¤endi¤im 

için" wmii'› denemeye karar verdim. 

Bu son k›s›mda bu programc›¤› sizinle 

h›zl›ca paylaflaca¤›m. 

Debian/Ubuntu kullan›c›s›ysan›z 

libx11-dev ve build-essential paketlerini 

yükleyin ve http://www.wmii.de/wmii/ 

adresindeki wmii-3.1 

tar.gz dosyas›n› çekin. Dosyay› açt›ktan 

sonra config.mk dosyas›ndaki 

kurulum yolunu düzenleyin, "make" 

komutu ile derleme ifllemini bitirip, 

"make install" deyip kurulumu 

çal›flt›r›n. 

Kurulumdan sonra yaz›l›m› ça- 

HABER LINUX 21

l›flt›rmak için ev dizininizde “.xsession” 

dosyas›n›n içerisine "exec [kurulum 

yolu/wmii]" yaz›n ve dosyay› çal›flt›r›labilir 

k›l›n (chmod +x). 

Bu h›zl› kurulum aflamas› sonras›nda 

Gnome ya da KDE'den ç›k›p, girifl 

yöneticisi (gdm, kdm) ayarlar›ndan 

"Geçerli Sistem Oturumu"nu seçin ve 

girifl yap›n. Karfl›n›za wmii'›n "Merhaba" 

mesaj› gelecektir. 

Bu noktadan sonra referans verece¤im 

resimlere http://tinyurl.com 

/plmu9 adresinden eriflebilirsiniz. Bu 

referanslar›n dergi sayfalar›nda 

gördü¤ünüz resimler ile bir ba¤lant›s› 

yoktur. 

wmii pencerelerinizi sizin yerinize 

yönetir. Bu yönetim tarz›n›n en 

büyük yetisi ekran alan›n› tam olarak 

kullan›p pencereleri tüm monitörünüze 

da¤›tmas›d›r. Çal›fl›rken 5 

tane terminal aç›p, aktif olarak her 

pencereyi görmek istedi¤inizi düflünün. 

o pencerenin boyutunu de¤ifltir, 

sola çek; öbürünü de¤ifltir, yukar› 

götür. O bunun üzerine ç›kt›, ay! 

her birinden 5 pixel daha yer alay›m. 

Tam bir iflkence! 

Bu yönetim tarz›n› denemek için 

3-5 kere Alt+Enter'a bas›n. Her bas›fl›n›zda 

bir xterm penceresi ç›kacak, 

wmii ekrandaki pencerelerin 

boyutunu k›s›p yenisine yer açacak. 

Nas›l, "o pencereyi k›s, di¤erini 

tafl›" ifllemine gerek kalmadan, rahatça 

"tüm" ekran alan›n› kulland›k. 

E¤er seçili de¤ilse en alttaki pencereye 

geçin. Hay›r hay›r b›rak›n fareyi, 

Alt + k ile en alta inin. Ayn› flekilde, yukar› 

ç›kmak için de Alt + j kullanabilirsiniz. 

fiu an wmii, bu ekran için varsay›lan 

pencere yerleflimini kullan›yor. 

Alt + s tufluna bast›¤›n›zda sadece 

pencere bafll›klar›n›n göründü¤ü baflka 

bir moda geçebilirsiniz. Ayr›ca, Alt + j 

yerine Alt + Shift + j'ye basarsan›z, aktif 

pencere ile üstündeki pencere yer 

de¤ifltirecektir. Bu tüm yön tufllar› için 

(birazdan bahsedece¤im) geçerlidir. 

Ekranda ikinci bir sütun yaratmak 

için Alt + Shift + l'ye bas›n. 

wmii ekran› ikiye bölecek, aktif 

pencereyi sa¤ tarafa yerlefltirecektir. 

Sola yerlefltirmesini isterseniz 

de Alt+ Shift + h ye basabilirsiniz. 

fiimdi bast›¤›n›zda önce 

di¤er pencerelerin alt›na, sonra 

da sol tarafa alacakt›r. Wmii pencereleri 

sütunlar üzerinden yönetir. 

Bir sütunu bir moda, di¤erini 

di¤er moda geçirebilir, bu paragrafta 

bahsetti¤im gibi, sütunlar 

aras›nda pencereleri aktarabilirsiniz. 

Temel pencere yerleflimlerinden 

sonra boyutland›rmadan ve 

fare kullan›m›ndan bahsedelim. 

Bir pencerenin sütununu ya da 

sütundaki yerini de¤ifltirmek için 

Alt tufluna basarken pencereyi 

sürükleyin. 

Boyun de¤ifltirmek için de 

Alt'a bas›l› tutarken sa¤ tuflu kullan›n. 

Bunun gibi fare gerektiren durumlarda 

fare kullanmak istemiyorsan›z 

[kurulum dizini]/etc/wmiirc dosyas›n› 

düzenleyip ilgili betiklerini yazman›z 

gerekecek. Dosyan›n içine bak›nd›- 

¤›n›zda her tufl için hangi komutun çal›flt›r›laca¤›n› 

görebilir, düzenleyip istedi¤iniz 

herhangi bir tufl kombinasyonuna 

herhangi bir ifli atayabilirsiniz. 

Bu tarz iflleri "wmiir" komutu ile yapacaks›n›z. 

wmii'›n bir hofllu¤u da kabaca 

22 HABER LINUX

Kaynak 

[a] http://www.mired.org/home/mwm/papers/windowing.html 

[b] http://www.fazlamesai.net/a=article&sid=4149 

[c] http://www.fazlamesai.net/a=article&sid=1155 

[d] http://www.modeemi.fi/~tuomov/ion/ 

[emacs] http://www.gnu.org/software/emacs/ 

[xsteve] http://www.xsteve.at/prg/emacs/power-user-tips.html 

[ion3] http://www.modeemi.fi/~tuomov/ion/ 

"uzaktan kumandal›" olmas›d›r. 

"wmiir read /" deyip ç›kt›ya bir 

bak›n. Bu özel dosyalara "wmiir 

write" ile yazabilirsiniz. Komutun 

detayl› kullan›m›, sanal dosya uçlar› 

için wmii dokümantasyonuna 

bakman›z› istiyorum. Basit bir 

örnek olarak, ekran›n alt›ndaki 

durum çubu¤unun sa¤ taraf›n› 

düzenleyen, [kurulum dizini]/etc 

/status dosyas›na göz atabilir ya 

da sitesindeki "code snippets" 

k›sm›n› okuyabilirsiniz. Çal›flma 

alan› yönetimi ya da günlük kullan›m 

için gerekli tufllar›n listesini 

yaz›n›n içinde, tablo fleklinde bulabilirsiniz. 

Her fley güzel, hofl peki ya 

standart, klasik pencere yönetim 

seçene¤imiz yok mu Elbette bu 

unutulmam›fl. Alt + Shift + Space 

tufluna bast›¤›n›zda aktif pencere 

yüzer moda geçecektir. Bu 

modda yukar›da bahsetti¤im tufl 

kombinasyonlar› ile pencerelerin boyutunu 

de¤ifltirebilir, tafl›yabilirsiniz. 

wmii'i ö¤renmeye bafllamak için 

[kurulum dizini]/etc/wmiirc komut 

dosyas›n› ve sitesindeki e-posta listesi 

arflivlerini tarayabilirsiniz. Yaz› ile ilgili 

görüflleriniz baflta olmak üzere, e- 

posta yollamaktan çekinmeyin. 

Can Burak Çilingir 

Tablo 

Alt + h,j,k,l 

: Soldaki (h), sağdaki (l), üstteki (j), alttaki (k) pencereye geç. 

Alt + Shift + h,j,k,l : Seçili pencereyi soldaki (h), sağdaki (l), üstteki (j), alttaki (k) 

pencereyle değiştir. 

Alt + [rakam] 

: Geçerli pencereyi [rakam] ile etiketle 

Alt + Shift + [rakam] : [rakam] ile etiketlenmiş pencereleri göster 

Alt + d (default) 

: Varsayılan pencere yönetim moduna geç 

Alt + s (stacked) 

: Pencereleri üst üste binecek şekilde yönet 

Alt + m (maximized) 

: Sadece aktif pencereyi göster 

Alt + p 

: Program çalıştır 

Alt + a (actions) 

Alt + Shift + Space 

: wmii işlerini çalıştır (programdan çıkmak için buradan "quit" denemiz 

gerekiyor) 

: Aktif pencereyi yüzer pencere durumuna getir ya da geri al (bildiğimiz 

standart pencere yönetimi, bkz: Şekil 4) 

HABER LINUX 23

KAPAK KONUSU 

Belediyeler Linux 

ile tan›fl›yor! 

UNDP projesi çerçevesinde Linux e¤itimleri alan Bahçelievler Belediyesi, 

Linux'u belediye bünyesinde kullanmaya bafllad› 

Birleflmifl Milletler Gelifltirme Program› 

(UNDP) ile Bulgaristan ‹nternet 

Derne¤i (ISOC-BG), geçti¤imiz y›l›n bafl›nda 

belediyelerin özgür ve aç›k kaynak 

kodlu yaz›l›mlar› daha etkin bir flekilde 

kullanabilmeleri ve bu sayede internet 

hizmetlerini daha h›zl› ve verimli 

sunabilmeleri için bir program 

bafllatt›. Özgür ve Aç›k Kaynak Kodlu 

(ÖAKK) yaz›l›mlar› öne ç›kartan bölgedeki 

bu ilk proje, Bulgaristan'›n yan› s›- 

ra Bosna Hersek, H›rvatistan, Makedonya, 

S›rbistan ve Karada¤ bölgelerini 

kapsayacak flekilde düflünülmüfl. 

Projenin son safhas›nda Türkiye de 

devreye al›nm›fl ve ‹stanbul'da Bahçelievler 

Belediyesi'ndeki bilgi ifllem 

merkezi, kapsaml› bir e¤itim çal›flmas› 

yard›m›yla Linux ile tan›flt›r›lm›fl. 

Projenin ilk aya¤› 18 ay sürmüfl. 

Bulgaristan - Türkiye s›n›r›na çok yak›n 

olan ve ço¤unlu¤unu Türklerin 

oluflturdu¤u K›rcaali (Kurdjali)* flehri 

ilk pilot bölge olarak seçilmifl. fiehrin 

belediye baflkan› Hasan Aziz, UNDP ve 

ISOC-BG'den, vatandafllar›n belediyenin 

sundu¤u servislere daha rahat 

ulaflmas›n› sa¤layabilmeleri amac›yla 

destek istemifl. Bu taleple birlikte, projenin 

pilot bölgesi olarak K›rcaali seçilmifl 

ve di¤er pilot bölgeler ise Avrupa'n›n 

güney do¤usundaki belediyeler 

olarak saptanm›fl. 

“Geçen y›l sadece K›rcaali'de, eski 

ve kullan›lamaz hale gelen bilgisayarlar›n 

yüzde 40'›na Linux ve ince istemci 

yap›s› kurularak bunlar›n tekrar geri 

dönüfltürülmesi sa¤land›” diyen projenin 

Türkiye aya¤›n›n koordinatörü Görkem 

Çetin; “Projenin Türkiye baca¤›nda 

Bahçelievler Belediyesi ile bir pilot 

çal›flma yap›ld›. Pilot çal›flma s›ras›nda 

belediyenin bilgi ifllem merkezi çal›- 

flanlar›na Open Office ve Linux e¤itimi 

verildi. Toplam 7 bilgi ifllem eleman›, 

24 HABER LINUX

50 saati aflan e¤itim sonunda Linux ve 

Open Office hakk›nda bilgi ald›lar. 

Özellikle Linux'un sunucu olarak nas›l 

kullan›laca¤›, sistem yönetimi, dosya 

ve yaz›c› paylafl›m yöntemleri ile Open 

Office'in masaüstündeki çeflitli kullan›m 

senaryolar› kat›l›mc›lara aktar›ld›. 

Bilgi ‹fllem Merkezi Sistem Uzman› Ersen 

Denli ve 6 çal›flan, e¤itim sonunda 

sertifikalar›n› teslim ald›lar” diye konufltu. 

Bahçelievler'de Linux ça¤› 

E¤itimin tamamlanmas› ile birlikte belediyede 

ÖAKK yaz›l›mlar›n kullan›m›- 

n›n da önü aç›lm›fl. Bilgi ‹fllem Merkezi'ne 

iki Linux sunucusu ifllem yapmaya 

bafllarken, 45'e yak›n bilgisayarda 

da Open Office kurulmufl. Bu say›n›n 

çok k›sa bir sürede 60'a ç›kmas› bekleniyor. 

Projeden nas›l ve ne zaman haberdar 

olduklar›n› sordu¤umuz, Bahçelievler 

Belediyesi Bilgi ‹fllem Merkezi 

Sistem Uzman› Ersen Denli, “Proje ile 

ilgili duyuruyu e-mail ile alm›flt›k daha 

önce. Ancak Görkem Çetin ile irtibata 

geçmemiz Kas›m 2005 tarihlerinde oldu. 

Daha sonra yap›lan görüflmelerde, 

bu projeyi Bahçelievler Belediyesi olarak 

biz sahiplendik ve hemen süreç 

planlamalar›n› yapt›k. Yöneticilere bu 

projeden bahsedilmesi, onlar›n onay›- 

n›n al›nmas› gibi ifllemleri ise bir hafta 

gibi bir sürede bitirerek projeye 

bafllam›fl olduk” diyor. 

Bu proje kapsam›nda belediye 

olarak kendilerine çok da 

fazla ifl düflmedi¤ini belirten 

Denli flunlar› söylüyor, “Proje 

çerçevesinde verilecek e¤itimler 

için çal›flanlar›n belirlenmesi, 

e¤itim takviminin haz›rlanmas› 

d›fl›nda baflka bir ifl düflmedi. 

Görkem Çetin hemen her 

ad›mla ilgilenerek birçok ifli 

bizzat kendisi yapt›.” 

Verilen e¤itimlerin içeri¤i, 

Linux’un sunucu olarak yap›- 

land›r›lmas› ve Open Office 

e¤itimini kaps›yor. Bahçelievler 

Belediyesi Bilgi ‹fllem Merkezi 

çal›flanlar›, Linux sunucu 

kurulum ve yap›land›r›lmas› ile 

ilgili e¤itmen Gökhan Toplar'dan 

oldukça detayl› ve tatmin 

edici e¤itim ald›klar›n› belirtiyorlar. 

E¤itim; Linux'un dosya sunucusu 

olarak kullan›lmas›, e-posta sunucu 

olarak yap›land›r›lmas›, terminal 

ekran› ve komutlar›, Linux disk yap›lar›, 

dosya sistemleri ve güvenlik yönetimi 

konular›n› içeriyor. Ayr›ca Linux'un 

firewall olarak kullan›m› ile ilgili çok 

detayl› bir e¤itim verilmifl. 

Bahçelievler Belediye Baflkan› Osman 

Develio¤lu Linux projesinin belediyeleri 

için anlaml› oldu¤u kadar ülke 

için de çok anlamlar tafl›d›¤›n› belirtiyor. 

Hizmetler Open Office 

ile verilecek 

Ersen Denli, “Open Office taraf›nda 

ise, bu uygulamay› kullanacak olan belediye 

çal›flanlar›na program›n kullan›- 

m› ile ilgili detayl›ca e¤itim verildi. Kullan›c›lar›m›z 

al›flageldikleri ofis paketlerine 

çok benzeyen, onun kadar kullan›fll› 

ancak ücretsiz olan bu ürünü çok 

be¤endiler. Muadil ofis yaz›l›mlar›n›n 

de¤eri 300 dolar civar›nda iken Open 

Office ise tamamen ücretsiz” diyor. 

E¤itimler tam olarak 09.05.2006 

tarihinde bafllam›fl ve 01.06.06 tarihine 

kadar devam etmifl. Oldukça esnek 

bir e¤itim takvimiyle haftada iki ya da 

üç gün e¤itim al›nm›fl. Bu e¤itimlerde 

yaklafl›k 30 saat Linux Sunucu e¤itimi 

verilmifl. Ayr›ca çal›flanlar yaklafl›k 30 

saat Open Office e¤itimi alm›fllar. 

E¤itmen Gökhan Toplar 

Linux e¤itim s›n›f›nda 

ö¤rencileri ile görülüyor. 

E¤itime Bahçelievler Belediyesi 6 

bilgi ifllem çal›flan› ile kat›lm›fl. “Daha 

önce deneme amaçl› Linux sunucu kurmufl 

olmam›za ra¤men e¤itim almaks›- 

z›n gerçek hayatta sunucu kuramayaca¤›m›z 

için, bu e¤itim bizim için çok 

verimli oldu” diyen Denli, “E¤itimle 

birlikte Linux sunucular üzerine mail 

server kurulumu ile ilgili detayl›ca bir 

e¤itim ald›k. E¤itimler süresince Gökhan 

Toplar'›n ö¤retme azmi ile birlikte 

hem çok faydal› hem de çok keyifli bir 

e¤itim ald›¤›m›za inan›yorum. Ayr›ca 

e¤itimi ald›¤›m›z yer ‹deal Kariyer Derne¤i 

de bize istedi¤imiz e¤itim ortam›- 

n› sa¤lamak için gerçekten çok büyük 

bir gayret sarf etti. Kendilerine sizin 

arac›l›¤›n›zla teflekkür etmek isterim” 

diyor. 

E¤itimin sonunda belediyede Linux 

mail server kurulmufl. Ayr›ca bir adet 

Linux firewall kurulumu ile ilgili planlamalar 

da yap›lmaya bafllanm›fl. “Lisans 

maliyetlerinin gerçekten de çok yüksek 

rakamlar tuttu¤u bir dönemde, 

300 dolar de¤erinde bir bilgisayar› her 

fleyi ile mükemmel ve ücretsiz bir firewall 

haline getirmek gerçekten de çok 

güzel” diyen Ersen Denli, “San›r›m 

muadillerinin sadece yaz›l›m de¤eri 

1000 dolar civar›nda. Biz 300 dolar gibi 

küçük bir rakama fonksiyonel bir firewall 

kurabiliyoruz. Tabi bu çal›flmalar› 

bafllang›ç olarak düflünüyoruz. 

HABER LINUX 25

Bahçelievler Belediye Baflkan› Osman Develio¤lu projenin baflar›s›ndan 

duydu¤u memnuniyeti dile getiriyor. 

Önümüzdeki dönemlerde daha çok kullan›c›ya 

e¤itim ald›rarak belki kullan›c› 

taraf›nda Linux ifl istasyonu kullan›m›- 

n› da gündeme getirebiliriz. Ancak bu 

oldukça uzun bir süreç ve Linux iflletim 

sistemlerinin geliflimi de bizim bu 

karar› al›p almamam›z yönünde etkili 

olacak” diyor. 

Linux daha da 

yayg›nlaflacak! 

Linux taraf›ndaki araflt›rmalar›n›n ve 

testlerinin halen sürdü¤ünü belirten 

Denli, “Belediyemizi kent bilgi sistemine 

entegre etmek ya da mevcut veritaban›m›z› 

Linux üzerine tafl›mak nihai 

hedef olabilir belki bizim için. Ancak bu 

kararlar›m›zda Linux iflletim sistemlerinin 

geliflimi de çok etkili olacak elbette” 

diyor. Yönetim kolayl›¤›n›n artmas›n›n, 

Windows ile aras›ndaki entegrasyonun 

daha da kolay yap›labilir olmas› 

gibi konular›n kendileri için 

önemli oldu¤unu söyleyen Denli, ancak 

k›sa vadeli planlar›n›n, ofis paketi olarak 

tamam› ile Open Office kullan›m› 

oldu¤unu söylüyor. Bu hayata geçtikten 

sonra, ifl istasyonu olarak da Linux'un 

gündeme gelebilece¤ini belirten 

Denli, kullan›c›lar›n geri dönüfllerinin 

de alacaklar› bu kararlarda çok etkili 

olaca¤›n› söylüyor ve ekliyor; “Her 

kurumda oldu¤u gibi bizde de de¤iflikli¤e 

karfl› tepkiler zaman zaman oluyor. 

E¤itim ve yeterli destekle bu tepkileri 

eritip planlar›m›z› gerçeklefltirmeyi 

düflünüyoruz. Tabi bu konuda bize 

sürekli destek veren baflta belediye 

baflkan›m›z say›n Osman Develio¤lu 

olmak üzere, baflkan yard›mc›m›z say›n 

‹smail Hakk› Özhan ve di¤er baflkan 

yard›mc›lar›m›z, bilgi ifllem müdürümüz 

say›n Ayd›n Zayim, bafltan beri 

sürekli bu konu ile ilgili bize desteklerini 

sürdürüyorlar” diyor. 

“Aç›k kaynak kodlu yaz›l›mlar ve 

bunlar›n en bafl›nda gelen Linux bütün 

dünyada h›zla geliflen ve popülerli¤ini 

art›ran bir iflletim sistemi halini ald›” 

diyen Denli son olarak flunlar› söylüyor: 

“Ülkemizde çok yayg›n olmasa bile 

yurtd›fl›nda çok yayg›n olarak kullan›ld›¤›n› 

biliyoruz. BT yat›r›mlar›m›zda 

lisans maliyetleri gerçektende çok 

yüksek rakamlara ç›kabiliyor. Muadil 

ve ücretsiz ürünleri kullanmak bir anlamda 

milli servetimizin ülkemizde 

kalmas› anlam›na geliyor. Birçok kurumun 

biraz cesaretle bu ad›mlar› atabilece¤ini 

düflünüyorum. 

Burada BT yöneticilerine gerçekten 

de çok fazla ifl düflüyor. Kendilerini 

e¤itmek, anlatmak, baflkalar›na ö¤retmek 

ve uygulamak zorundalar. Ben 

birçok kiflinin cesaretle bu ad›mlar› tamamlayabilece¤ini 

düflünüyorum. Ayr›ca 

kaynak kodlar›n› görmek, gerekti- 

¤i durumlarda müdahale edebilmek de 

güvenlikle ilgili s›k›nt› ve endiflesi olanlar› 

rahatlat›r san›r›m. Bizi Linux ile tan›flt›ran, 

bu projeyi bizimle paylaflan 

Say›n Görkem Çetin'e ve e¤itimlerimizi 

veren Say›n Gökhan Toplar'a tekrar 

teflekkür ederim.” 

*K›rcaali, Bulgaristan'daki 28 flehirden 

birisi. Bulgarlar ve Türklerden oluflan flehirde 

yaklafl›k 69 bin insan yafl›yor. K›rcaali, 

son zamanlarda Bulgaristan'›n teknolojik 

aç›dan en geliflmifl flehirlerinden birisi olarak 

biliniyor. 


26 HABER LINUX

UZMAN GÖRÜfiÜ 

Bir Cell'e dolusu 

süperbilgisayar... 

Serkan fiahin 

IBM Sunucu Sistemleri ‹flletim Müdürü 

serkan@tr.ibm.com 

San›r›m aran›zda büyük bir heyecan ile 

Sony PlayStation3'ü beklemeyen yoktur. 

Merakla konsolun bize neler getirece¤ini, 

özellikle de oyunlar›n nas›l olaca- 

¤›n› dört gözle bekliyoruz. Blue Ray teknolojisi 

ile tan›flmak için bir süreli¤ine ç›- 

k›fl› ertelenmiflti. Asl›nda bizlerin merakla 

bekledi¤i bu digital center oyun konsolu 

görüntüsündeki süperbilgisayar›n 

kalbinde Cell Broadband Engine yer al›- 

yor. 

IBM, Toshiba ve Sony'nin güç birli¤i 

yaparak birlikte gelifltirdikleri merkezi 

ifllemci olan Cell BE, asl›nda tamamen 

IBM teknolojisini tafl›yor. Süperbilgisayar 

diyorum çünkü ilk versiyon Cell ifllemci 

90-nm ve 4.6 Ghz h›z›nda, içerisinde 

234 milyon transistor bar›nd›r›- 

yor. Büyüklü¤ü ise sadece 221milimetrekare. 

Teoride maksimum bir saniyede 

256 milyar kayma noktal› ifllem 

(GFLOPS) yapabiliyor. 

Cell BE merkezi ifllemcileri, yüksek 

paralel ifllemci mimarisi kullanmakta 

olan 9 çekirdek kullanmaktad›r. Synergistic 

Processing Elements (SPE) olarak 

adland›r›lan 8 adet özel ön ifllemciler ve 

1 adet 64-bit PowerPC Processing Element'in 

(SPE) birlefliminden oluflmaktad›r. 

PPE ve SPE'ler çok yüksek h›zl› Element 

Interconnect Bus (EIB) olarak adland›r›lan 

bir veriyolu ile birbirlerine 

ba¤lanmaktad›rlar. PPE olarak bahsetti- 

¤imiz 64-bit'lik PowerPC ifllemci asl›nda 

PowerPC 970 CPU benzeyen bir 

CPU'dur. (G5 olarak ta bilinmektir) 

Cell 0,9 ile 1,3 volt aras›nda saat h›zlar 

en yüksek de¤erlerine ulafl›r, 3,2'den 

5,2 GHz saat h›zlar›na ç›kabilmektedirler. 

4GHz de¤erinde herbir SPE teoride 

maximum 32GFLOPS de¤erini yakalayabilmektedir. 

IBM Austin yerleflkesinde gelifltirilen 

bu chip için onlarca IBM mühendisi çal›flm›flt›r 

ve bu gelifltirme 400 milyon dolarl›k 

bir bütçe ile gerçeklefltirilmifltir. 

Bütün bu yaz›lanlara flunu eklemek istiyorum, 

chip tan›t›m›n› yapan tasar›mc›- 

lardan H. Peter Hofstee'nin flu cümleleri 

asl›nda karfl›m›zdaki chip'in neler de¤ifltirebilece¤ini 

de bizlere f›s›ldamaktad›r; 

“Benim hayalim Cell ile PlayStation'›n 

programlanabilir olmas›d›r.” Programlanabilir 

süperbilgisayar k›vam›nda bir 

oyun konsolu, ne ifle yararki demeyin, 

geliflmesi ve büyümesi çok zor olan bir 

oyun konsolu pazar›ndaki, gelifltirme 

maliyetlerini düflmesine, yeterince bulunamayan 

gelifltirici say›s›n›n artmas›na, 

h›zl› ve daha baflar›l› gelifltirmeler yap›- 

labilmesine olanak tan›yacak bir geliflmedir 

bu. 

IBM Cell ile ilgili yak›n zamanda yapt›¤› 

aç›klamalarda önce DeveloperWork 

içerisinde gelifltiriciler için birçok arac› 

Cell için duyurdu, Alpha Works üzerinden 

de birçok bilgi ve proje duyuruldu. 

Bahsedilen bu aç›kl›¤› ve Cell ile geliflimin 

ve gelifltiricili¤in önünü açman›n en 

iyi yolu Linux'tan geçmektedir. Cell Power 

mimarisinden gelen bütün özellikleri 

Linux uyumlu olacak flekilde tasarland›¤› 

için gelifltiriciler için Linux 

tabanl› gelifltirme araçlar› yine 

ayn› sayfalarda yay›nlan›yor. 

Yak›n zmanada IBM Engineering 

&Technology Services taraf›ndan 

Cell tabanl› sunucu duyurusu 

yap›ld›. WiMAX, HDTV, ve 

802.11g gibi birçok de¤iflik teknoloji, 

Cell ifllemcilerin avantajlar›n› 

entegre olarak kullanmaya bafllam›flt›r. 

Buna ek olarak son duyurular 

Cell tabanl› Blade (Kart 

tipi) Sunucular ile oluflturulmaya bafllayan 

Süperbilgisayar ortamlar›d›r. Art›k 

Cell sunucularda özellikle media ve görüntü 

iflleme veya a¤ ifllemlerinde kullan›lacak 

durumdad›r. 

Tasar›m›n bu son harikas› olan Cell 

ifllemcilerin en çok ihtiyaç duyacaklar› 

ve flu an bilgisayar dünyas›nda hepimizin 

birçok alanda en çok s›zland›¤› konulardan 

biri olan ak›ll› ve daha geliflmifl 

yaz›l›mlar›n üretilmesi meselesidir. Geldi¤i 

bu h›zl› nokta ve yakalanan baflar› 

birçok sektörün özellikle araflt›rma ve 

gelifltirmeciler ile bilimsel çal›flmalar›n 

göz bebe¤i haline getirmifltir Cell ifllemcisini. 

Belki de evimizdeki konsollar› Linux 

ile çal›flt›rmak ve üzerinde gelifltirilen 

GPL yaz›l›mlarla birçok ifllemi yapmak 

mümkün olacak. Cell ifllemcili sunucularla 

süperbilgisayarlar› oluflturmam›z 

daha da kolaylaflacak. IBM'in bu deste¤i 

PS3'ün geç ç›kaca¤› anonsundan sonra 

gelen sevindirici haber PS3'ün yükseltilebilir 

60 GB harddisk üzerinde ön kurulumlu 

Linux ile birlikte da¤›t›laca¤›d›r. 

Cell'in Linux deste¤i ile ilgili her türlü bilgiye 

IBM sayfalar›ndan özellikle DeveloperWorks 

ve AlphaWorks sayfalar›ndan 

ulaflmak mümkün. 

E¤lencenin Süperbilgisayar dönemine 

Linux ile hoflgeldiniz... 

HABER LINUX 27

Xming 

Bir özgür yaz›l›m projesi olan Xming, Windows ortam›nda 

çal›flan, en iyi X-Windows-System sunucusudur. Alternatif 

yöntem olan cygwin'le ve nihayetinde Xorg ile ayn› kod taban›n› 

paylaflan proje gün geçtikçe daha çok ilgi görmekte. 

http://freshmeat.net/projects/xming/ 

PHP LetterIt 

Web tabanl› basit bir e-posta liste yönetim arac› olan PHP 

LetterIt bu sürümünde çeflitli hata düzelmeleri ile geliyor. 

Dev e-posta listeleri ile u¤raflmayanlar için birebir. 

http://freshmeat.net/projects/letterit/ 

28 HABER LINUX

Task Juggler 

En basit yaz›l›m›n oluflturulmas›n›n bile birçok aflamadan ve 

kifliden oluflan bir proje halini ald›¤› günümüzde, proje yönetimi 

ve koordinasyonu bafll› bafl›na bir disiplin olmufl durumda. 

Hemen her ifl alan›nda iflimizi kolaylaflt›racak yaz›l›mlar 

kullan›rken proje yönetimi gibi verim odakl› bir alanda da 

yüzlerce yaz›l›m›n olmas› kaç›n›lmaz. Task Juggler bu alanda 

klasik Gantt diyagram› yaklafl›m›na yeni bir soluk getiren 

metodolojisi ile benzerlerinden s›yr›l›yor. Zaman planlamas›, 

kaynak yönetimi, proje maliyeti gibi birçok konularda kolayl›klar 

sa¤layan bu yaz›l›m› proje tabanl› çal›flan herkese 

tavsiye ediyoruz. 

http://freshmeat.net/projects/taskjuggler/ 

Endian Firewall 

Broadband'in yay›lmas› ile Linux tabanl›, kolay kurulumlu, 

web arayüzlü firewall yaz›l›mlar› da geliflmeye bafllad›. Bu 

alanda uzun süredir hizmet veren Smoothwall ve IPCop gibi 

da¤›t›mlar›n peflinden giden Endian Firewall, piyasadaki 

ticari benzerleri ile yar›flabilecek bir kapasitede. Gateway 

seviyesinde klasik firewall görevlerini yapmas›n›n yan› s›ra, 

geçen trafik üzerinde önceliklendirme, web, mail, ftp trafi¤i 

üzerinde antivirüs kontrolleri, fleffaf web proxy, içerik filtreleme 

gibi birçok özelli¤i bünyesinde bar›nd›ran Endian, detayl› 

dökümantasyonu ve kolay kurulumu ile de dört dörtlük 

bir sistem sa¤l›yor. 

http://freshmeat.net/projects/efw/ 

Wormux 

Worms oyununu bilmeyenimiz yoktur. Wormux'a baflar›l› bir 

worms klonu demek yanl›fl olmaz. Özellikle özgür yaz›l›m 

HABER LINUX 29

severlerin hofluna gidecek detaylarla zenginlefltirilmifl (Özgür 

yaz›l›m projeleri tak›mlar›, kahramanlar› gibi) oyunu 

mutlaka deneyin. 

http://freshmeat.net/projects/wormux/ 

Amule 

"Ben o kadar da karmakar›fl›k dosya paylaflmak istemiyorum, 

Windows'daki Emule gibi bir program olsa bana yeter" 

diyorsan›z sizin için de en iyi seçim Amule. 

Emule'dan esinlenip daha bile iyi bir istemci ortaya koyan 

Amule projesi özellikle de yeni bafllayan linuxçular için bire bir. 

Eclipse Project 

Özellikle Java'c›lar›n tercihi olan "evrensel" IDE Eclipse'i 

özel yapan hemen her ifl için sahip oldu¤u eklentiler ile gelifltirilebilmesi. 

Birçok yeni özelli¤in eklendi¤i bu sürüm hakk›nda detayl› 

bilgiyi http://download.eclipse.org/eclipse/downloads/ 

drops/R-3.2-200606291905/new_noteworthy/eclipsenews-all.html 

adresinden ö¤renebilirsiniz. 

http://freshmeat.net/projects/eclipseproject/ 

MLDonkey 

E-donkey ve Bittorrent baflta olmak üzere dosya paylafl›m 

sistemlerinin ön planda oldu¤u günümüzde, öyle bir istemciniz 

olsa ki, hem e-donkey, hem torrent a¤lar›ndan dosya 

download edebilse, hatta bunlar› birbirine kar›flt›rabilse, dahas› 

DC, Limewire vs. gibi di¤er sistemlerle de ba¤lanabilse. 

Kendine ait tek bir guisi olmasa, yeri geldi¤inde webden ya 

da basitçe konsoldan ulafl›labilse. Hem Linux’da hem Windows 

da çal›flsa. Nas›l güzel bir hayal gibi mi geliyor Güzel, 

çünkü bu dediklerimizi MlDonkey iki y›ld›r eksiksiz yerine 

getirmekte. 

Kulland›¤› düflük haf›za miktar›, birçok seçene¤i ile tam 

iste¤inize göre bir dosya paylafl›m›na izin vermesi ile birçoklar›n›n 

tek tercihi olan MLDonkey'i denemenizi öneririz. 

http://freshmeat.net/projects/mldonkey/ 

http://freshmeat.net/projects/amule/ 

MetaForum 

MetaForum, Web 2.0 güzellikleri() Forum yaz›l›mlar›na ne 

zaman yans›yacak diyenler için cevap olabilir. Bar›nd›rd›¤› 

özelliklerle kullan›c›lar›na oldukça farkl› bir forum deneyimi 

sunan MetaForum mutlaka incelenmesi gereken, özgür bir 

lisansa sahip olmayan bir yaz›l›m. 

http://freshmeat.net/projects/metaforum/ 

30 HABER LINUX

32 HABER LINUX

HABER LINUX 33

Tekfen'in de tercihi 

Linux oldu! 

Tekfen ‹malat ve Mühendislik Afi. Novatech'in Gelibolu projesi ve Linux 

altyap›s› ile güvenli bir flekilde gelece¤e ilerliyor 

Tekfen'in Toros Gübre, Tefken Bank, 

Tekfen ‹malat ve Mühendislik, Tekfen 

Mühendislik, Tekfen Emlak Gelifltirme 

Grubu ve Tekfen Services firmalar› Levent'deki 

Tekfen Binas›nda yer al›yor. 

Tekfen'in taahhüt grubu alt›ndaki Tekfen 

Mühendislik ile Tekfen ‹malat ve 

Mühendislik firmalar› da burada yer 

al›yor. Tekfen'de her firman›n bilgi ifllem 

yap›lar› birbirinden ayr›. Her firma 

yat›r›m isteklerini kendi içerisinde sapt›yor 

ve ba¤l› bulundu¤u grup baflkanl›¤›n›n 

onay› ile yat›r›mlar›n› yap›yor. 

Tekfen ‹malat ve Mühendislik Bilgi 

‹fllem Müdürü Yakup Akçura, “Novatech 

ile çal›flmaya bafllamam›z, internete 

aç›lmam›z ile bafllad›. ‹nternete 

aç›ld›¤›n›z anda kullan›c› say›n›z bir anda 

onlardan, milyonlara ç›k›yor. Bu nedenle 

güvenli bir ara yönetim seviyesine 

ihtiyac›m›z vard›. E-mail sunucusu 

olarak ve flirket içi haberleflme ile bilgi 

ak›fl› için IBM Lotus Notes Domino kullan›yoruz. 

IBM'in tavsiyesi üzerine Novatech 

firmas› ile çal›flmaya bafllad›k. 

Novatech'in sundu¤u çözümler bizim 

gibi orta ölçekli fakat bilgiye önem veren 

bir firmaya çok uygun geldi¤i için 

onlarla çal›flmaya bafllad›k. Bu arada 

yeri gelmiflken söylemekte fayda görüyorum, 

Tekfen isminin aç›l›m› Teknoloji 

ve Fen'dir. Grup flirketleri olarak 

her zaman Teknoloji ve Fen'e büyük 

önem verilmifltir ve bunu tüm gerçeklefltirilen 

projelerde görmek mümkündür” 

diyor. 

Novatech ile yap›lan çal›flmalarda 

ilk aflama bir firewall kurulmas› olmufl. 

‹nternete güvenli bir flekilde ç›k›lmas› 

ve flirket içi kullan›c›lar›n interneti daha 

verimli ve flirket politikalar›na uygun 

kullanabilmeleri için Novatech'in 

Gelibolu ad› verilen firewall sistemi 

kullan›lmaya bafllanm›fl 

“‹nternet kullan›c›lar›n›n say›s› 

günden güne artt›. fiu anda 50 internet 

kullan›c›m›z var. 2006'da yapt›¤›- 

m›z bir yat›r›mla Novatech'den ald›¤›- 

m›z çözümler ile içerideki kullan›c›lar›- 

m›z› daha verimli denetliyoruz. Ayr›ca 

2006 y›l› içerisinde makine park›m›z› 

da yeniledik” diyen Akçura flunlar› 

söylüyor; “‹nternet ç›k›fl h›zlar›m›z oldukça 

iyi. Hem fabrika taraf›nda hem 

de merkezde G.SHDSL ile ba¤lan›yoruz. 

‹nternet konusunda G.SHDSL yan›nda 

Kablonet ve ADSL de kullan›yoruz. 

Özetle bütün yumurtalar› ayn› sepete 

koymad›k. Dört ayr› noktada internet 

ba¤lant›m›z var. Bunlar›n hepsinde 

de ayr› yöntemler kullan›yoruz. 

ADSL'den sadece e-mailleri al›yoruz. 

G.SDHL'den sadece e-mailleri gönderiyor 

ve web eriflimi sa¤l›yoruz kablonet 

ise update'ler için kullan›l›yor. Ayr›ca 

fabrika ile iç networkümüzü Novatech 

taraf›ndan kurulan OpenVPN çözümü 

ile sa¤l›yoruz. Novatech'in sa¤lad›¤› 

OpenVPN Server çözümü sayesinde, 

internet üzerinden 128 bit SSL ile güvenli 

bir VPN iletiflimi kurulmas› sa¤land›. 

‹nternet üzerinden iki nokta, dahili 

bir a¤ üzerindeymifl gibi aralar›nda 

flifreli ve güvenli bir flekilde haberlefliyorlar. 

Bu da 2006 y›l›nda Novatech 

ile yapm›fl oldu¤umuz ifllerden bir tanesiydi.” 

fiirket içi güvenlik flart! 

Günümüzde teknoloji gelifltikçe tafl›nabilir 

araçlar da art›yor. Kullan›c›lar usb 

bellek ve usb diskler tafl›yorlar. Bunlardan 

virüs buluflabiliyor ya da internetten 

istedikleri dosyay› download 

etmeleri, flirket için güvenlik aç›klar› 

yaratabiliyor. Bu nedenle Novatech'in 

de dan›flmanl›¤› ile flirket bünyesinde 

Microsoft'un Active Directory yap›s› 

kurulmufl. Bunun için bir merkezde bir 

de fabrikada iki tane sunucu bulunuyor. 

Bu sunucular›n üzerinde Windows 

2003 Server Standard Edition çal›fl›- 

yor. Kullan›c›larda da Windows XP Professional 

mevcut. Ayr›ca kullan›c›lar› 

daha iyi denetleyebilmek için IBM'in 

Directory yaz›l›m› kullan›l›yor. Bu da 

Gelibolu ‹nternet - A¤ Güvenli¤i Çözümleri 

Günümüzde teknolojinin merkezinde yer alan iletiflim, ayn› zamanda da bir güvenlik 

ihtiyac›n›n do¤mas›na sebep olmaktad›r. fiirketlerin önemli ve hassas verilerini 

internet, intranet ve extranet gibi ortamlarda saklamalar› kurumsal veri güvenli¤ini 

tehdit eden önemli bir faktördür. Gelibolu, yerli uzmanlar taraf›ndan gelifltirilen, 

Linux tabanl› internet - a¤ güvenli¤i ve kontrolü sa¤layan çözümlerdir.2002 y›l›nda 

gelifltirilmeye bafllanarak gün geçtikçe artan talep ve kullan›c› memnuniyeti ile birlikte 

yayg›nlaflarak yabanc› ürünlerin alternatifi olmufltur. Gelibolu; küçük, orta ve 

büyük ölçekli firmalar›n tüm internet - a¤ güvenli¤i ve kontrolünü sa¤layarak firmalar›n 

de¤iflen yap›lar›na göre yeni maliyetler ve yat›r›mlar gerektirmeden esneyebilmektedir. 

‹çerdi¤i Modüller: 

-Vekil Sunucu (Proxy) 

-‹stenmeyen E-Posta Denetimi (AntiSpam) 

-VPN 

-Sald›r› Tespit (IDS) 

-‹nternet Eriflim Denetimi (URL Filtreleme 

34 HABER LINUX

yine Novatech'in deste¤i ile kurulmufl. 

Mevcut 50 internet kullan›c›s›n›n 30'u 

‹stanbul merkez ofiste, kalan 20 kullan›c› 

ise ‹zmit'teki fabrikada bulunuyor. 

Yedekleme için ise IBM Tivoli Storage 

Manager kullan›l›yor. IBM Lotus Notes 

kullan›m› ise çok daha öncelerden bafllam›fl. 

Ayr›ca IBM'in X100 model sunucular› 

flirket bünyesinde performans PC 

olarak konumland›r›lm›fl. Mali ve ‹dari 

‹fller taraf›nda yo¤un bilgi yükü ve 

bunlar›n de¤erlendirilmesi için daha 

performansl› fakat ileride multimedya 

olarak geniflleme ihtiyac› gerektirmeyecek 

PC'lere ihtiyaç oldu¤undan, 15 

adet IBM'in girifl seviyesi sunucusu 

performans PC olarak al›nm›fl. Geçti¤imiz 

May›s ay›ndan bu yana kullan›lmakta 

olan bu PC'ler 64 bit ifllemci altyap›s›na 

sahip. Bu flekilde hem flu an 

için gerekli olan performans elde edilmifl, 

hem de gelecek 64bit iflletim sistemleri 

ve uygulamalar için gerekli donan›m 

da haz›r olmufl. 

“Lotus Notes Domino üzerinde yürütülmekte 

olan ve halen gelifltirmekte 

oldu¤umuz uygulamalar var. Muhasebe 

program› taraf›nda Tam Bilgisayar'›n 

TES paketini IBM'in DB2 Server'› 

üzerinde kullan›yoruz. Mühendislik 

taraf›nda ise ThinkCenter PC'ler 

kullan›yoruz” diyen Akçura, “‹lk Domino'yu 

kurdu¤umuzda Linux üzerinde 

kurduk. Bizim Lotus Notes Domino'lar 

Linux üzerinde çal›fl›yor. Dolay›s›yla 

biz sunucu taraf›nda hep Linux'u tercih 

ettik diyebilirim. Bir tek Active Directory 

mecburen Windows 2003 Server 

üzerinde çal›fl›yor” diyor. 

Gelibolu ile tam koruma 

Novatech Teknik Müdürü Fatih Aslan 

ise “2004 y›l›nda Tekfen ‹malat ve 

Mühendislik Afi.'ye IBM'in önermesi ile 

geldik. ‹lk geldi¤imizde burada internete 

ç›k›fl için bir firewall çözümü aran›yordu. 

Burada, bizim Gelibolu projesi 

içerisinde gelifltirilen güvenlik çözümümüzün 

uygun olabilece¤i görüldü. 

Bu güvenlik çözümündeki amaç; d›flar›dan 

içe do¤ru olan kötü kullan›c›lar› 

engellemek, ikincisi ise içeriden d›flar›- 

ya do¤ru olan gereksiz portlar› kapatmakt›. 

Gelibolu projesindeki geliflmifl 

alt ürünlerden, öre¤in Proxy'den, içerik 

filtrelemeden yararlanarak buradaki 

kurulumu gerçeklefltirdik. Buraya 

bir e-mail server kurduk. Bu kurdu¤umuz 

e-mail server halen daha aktif 

olarak çal›flmakta ve yedek olarak kullan›lmakta. 

fiu anda Q-mail mail sunucusu, 

Lotus Notes'un yede¤i olarak çal›fl›yor” 

diyor. 

Firewall kurulduktan sonra kullan›- 

c›lar› Proxy'den ç›kartmak uygun görülmüfl. 

Proxy'den ç›kartt›ktan sonra 

da bir içerik filtreleme (Content Filter) 

arac›l›¤›yla kullan›c›lar›n belli bafll› 

sayfalara gitmesi engellenmifl. Özellikle 

yasakl› sitelere ve gün içerisinde 

eriflilmesi istenmeyen baz› sitelere 

eriflim k›s›tlanm›fl. Ayr›ca Gelibolu 

üzerinde olan POP3 Gateway'lerle kullan›c›lar›n 

kullanmakta olduklar› e-postalar› 

spam ve virüs taramas›ndan geçirilmifl. 

Daha sonra 2005 sonunda firewall 

üzerinde IDS (Intrusion Detection 

System) ve IPS (Intrusion Prevention 

System) kurulmas› talebi gelmifl. ‹nternet 

ç›k›fl› detayl› olarak raporlanm›fl. 

Bunun için de Linux'da Open Source 

olarak var olan SARG yap›s› kullan›lm›fl. 

Ayr›ca her kullan›c›ya internete ç›- 

karken kullan›c› parola sistemi getirilmifl. 

Dolay›s›yla bir kullan›c› a¤a ba¤lansa 

bile flifre do¤rulamas› yapam›- 

yorsa internete ç›kam›yor. Kullan›lan 

birkaç farkl› araç ile kullan›c›lar›n kendi 

flifrelerini de¤ifltirmesine de olanak 

sa¤lanm›fl. 2005 ve 2006 y›llar› içerisinde 

tüm bu projeler tamamlanm›fl. 

En son yap›lan proje çerçevesinde 

ise fabrika ve merkezin internet üzerinden 

birbirine ba¤lanmas› ve seyahat 

eden çal›flanlar›n dizüstü bilgisayarlar› 

ile içeriye eriflebilmesi için bir 

VPN yap›s›n›n kurulmas› sa¤lanm›fl. 

Ayr›ca e-maillerin SMTP Gateway'den 

geçirilerek Lotus Notes'a teslim edilmesi 

ile ilgili bir proje yap›lm›fl. Böylelikle 

hem virus hem de spam taramas› 

sa¤lanm›fl. VPN çözümü olarak da 

open source bir yaz›l›m olan OpenVPN 

kullan›lm›fl. OpenVPN ile hem bölgeleri 

birbirine ba¤larken hem de mobil kullan›c›lar› 

içeriye ba¤larken, bir sertifikaland›rma 

sayesinde iç network'e 

kontrollü eriflim sa¤lanm›fl. 

Gelen e-mailler öncelikle bir süzgeçten 

geçiriliyor ve baz› uzant›lara 

sahip e-mailler içeriye al›nm›yor. Ayr›- 

ca gelen e-maillerin nereden geldi¤i 

saptan›yor ve spam olas›l›¤› olanlar 

içeriye al›nm›yor. 


Tekfen ‹malat ve Mühendislik Bilgi ‹fllem Müdürü Yakup Akçura ve Yard›mc›s› 

Zafer Mavigöz, Novatech Teknik Müdürü Fatih Aslan ve Novatech Sat›fl ve 

Pazarlama Müdürü Ahmet Kaya 

HABER LINUX 35

Verilerinizi kurtar›n! 

‹htiyaç duydu¤unuzda araçlar elin 

36 HABER LINUX

izin alt›nda 

Verileri herkes kaybedebilir, önemli olan 

böyle bir durumla karfl›laflt›¤›n›zda 

kullanaca¤›n›z yöntem ve araçlar› bilmenizdir. 

Geçen hafta yeni bir laptopum oldu. 

1,5 Gb Ram, 100GB SATA HD, 15,4 

inch genifl ekran vs. vs. Söz konusu 

bilgisayar bana Windows XP Pro kurulu 

olarak geldi. Bu tür durumlarda 

genellikle izledi¤im yöntem, eski 

hard diskteki önemli bilgileri bir 

USB diske yedekleyip daha sonra 

bu yedekleri yeni bilgisayar›ma tafl›mak. 

Bu ifllem sona erdikten sonra 

da ikinci (ya da üçüncü) bir partisyona 

a¤›rl›kl› olarak kulland›¤›m iflletim 

sistemi olan Debian'› transfer 

etmek. 

Dikkatinizi çektiyse Debian kurmak 

de¤il, transfer etmek dedim, zira 

mevcut kullanmakta oldu¤um, 

birçok özelli¤ini kendime göre ayarlad›¤›m 

sistemi yeniden kurmaktansa, 

yeni diske transfer edip boot seçeneklerini 

ayarlamak çok daha kolay 

geliyor. 

Önemli bir baflka detay da, bu 

transferleri yaparken Windows üzerinde 

VMWare kullanmay› tercih etmem. 

Zira VMWare'i gerçek partisyonlarla 

çal›flmak üzere ayarlad›- 

¤›mda, mevcut Windows makinemde 

gündelik ifllerimi gerçeklefltirirken 

bir taraftan da bahsetti¤im partisyon 

transferlerini yapmak, hatta 

gerekirse di¤er partisyonlara linux 

kurmak mümkün oluyor. 

Bu sefer de ayn› flekilde, VMWare'i 

gerçek partisyonlar› kullanmak 

üzere ayarlamakla ifle bafllad›m. 

40GB'l›k bir external USB disk 

ceketine bir önceki bilgisayar›n 

hard diskini yerlefltirip yeni sistemime 

ba¤lad›m ve gerekli dosyalar› 

transfer ettim. Bu ifl bittikten sonra 

(ki saniyede 20MB transfer h›z› ile 

oldukça çabuk bitti¤ini de belirtmem 

gerek) bu sefer Debian partisyonumu 

transfer etmeye bafllad›m. 

Bu da tamamland›ktan sonra art›k 

eski laptopun hard diski ile bir 

baflkas› kullanmadan önce usulünce 

silmek d›fl›nda yapacak bir fleyim 

yoktu. Bu konuda da genellikle basit 

ama etkili oldu¤una inand›¤›m bir 

yöntem kullan›yorum. Bu da söz konusu 

diskteki partisyonlar› silip, tamamen 

rastlant›sal üç dört partisyon 

oluflturmak, bunlara random 

baz› dosyalar atmak ve daha sonra 

bu partisyonlar› da uçurup tekrar 

bir format çekmek fleklinde. Tabi ki 

askeri standartlara uygun bir veri 

yok etme yöntemi de¤il, ama 

40GB'l›k bir hard diskin bafltan afla- 

¤› sekiz defa silinip yaz›lmas›n› beklemek 

de normal bir iflgününde çok 

yap›labilecek bir fley de¤il, e¤er ki 

gerçekten çok gizli bilgilere sahip 

de¤ilseniz. 

Bu sefer de her zamanki gibi önce 

data partisyonunu sildim ve hard 

diske yazd›rd›m. Fakat bu ifllemi tamamlarken 

bir an gözüme rahats›z 

edici bir fley tak›ld›. Tam da programdan 

ç›kma tufluna bast›¤›m için 

emin olamad›m ama partisyon ismi 

yazan yerde sda yazmas› gerekirken 

hda yaz›yormufl gibi geldi. 

Cfdisk'i tekrar çal›flt›rd›m ve 

gördüm ki gerçekten de sda yerine 

hda yaz›yor. Bir saattir yedeklerimi 

kopyalad›¤›m ve dahas› önemli kurulum 

dosyalar›n›n bulundu¤u partisyonu 

silmifl, üzerine yeni bir partisyon 

yaratm›flt›m. 

Asl›nda hasar çok da büyük de- 

¤ildi, dosyalar› yerlerinden bulup 

kopyalamak yaklafl›k bir saatimi 

al›rd›. As›l laptopun driverlar›n› 

vs.lerini bulmak uzun sürece¤e benziyordu. 

Bu noktada bu iflin do¤rusunun 

bu olmad›¤› gibi bir kan›ya kap›ld›m. 

Partisyonu silip yerine yeni bir partisyon 

oluflturmufltum ama dosyalar 

orda duruyor olmal›yd›lar, çünkü 

üzerlerine bir fley yaz›lmam›flt›. Ve 

HABER LINUX 37

onlar› tekrar eriflilebilir k›lacak bir 

program olmal›yd›. 

Önce sakince VMWare'den Windows'a 

geçtim. fiafl›rt›c› bir detay partisyonlar›n 

hala eriflilebilir olmalar›yd›. 

Demek ki Windows bir kere partisyon 

datas›n› okuduktan sonra güncellemiyordu. 

Ya da bu iflin VMWare içiden yap›lm›fl 

olmas› Windows'u yan›ltm›flt›, o 

hala dosyalar› orda san›yordu. 

Önce dosyalar› kopyalay›p partisyonu 

yeniden yaratmay› düflündüm. 

Ne de olsa bilgisayar› kapatt›¤›m anda 

gidecekti. Daha sonra USB diskte bütün 

D partisyonunu alacak kadar yer 

olmad›¤›n› fark ettim ve en elzem fleyleri 

kopyalamaya bafllad›m. 

Ard›ndan da bakal›m ne olacak diyerek 

bilgisayar› reboot ettim. 

Windows aç›ld›¤›nda gördüm ki gerçekten 

de D partisyonu gitmiflti. Yapmam 

gereken tekrar partisyonu oluflturup 

dosyalar›n geri kalan›n› bulup 

yerine koymakt›. Ama içimden bir ses 

bunun hacker yaklafl›m› olmad›¤›n› 

söylüyordu. Teknik bilgime dayanarak, 

fiziksel olarak zarar görmemifl bu dosyalara 

ulaflman›n bir yolu olmal›yd›. 

Bu sebeple araflt›rmaya bafllad›m. 

Asl›nda uzun uzad›ya araflt›racak bir 

fley yoktu. Zaman›nda bu tür bir iflte 

gpart isimli bir GNU program› kullanm›flt›m. 

Söz konusu program hard diski 

tarayarak, olmas› muhtemel partisyon 

izlerini ar›yor ve buldu¤unda da 

bunlar›n yeri hakk›nda size bilgi veriyordu. 

Bunun ard›ndan yapman›z gereken 

fley, ayn› yerlerde ayn› boyutlarda 

partisyonlar oluflturmak ve önceden 

eriflebildi¤iniz verilerinize tekrar ulaflmakt›. 

Fakat gpart otomatik bir program 

de¤ildi (hemen hemen bütün iyi programlar 

gibi) baz› fleyleri elle yapman›z, 

partisyon bilgilerini bir kenara not ald›ktan 

sonra fdisk ile yeni partisyonlar› 

bu bilgilere dayanarak oluflturman›z 

gerekiyordu. Bu yüzden 

ilk aflamada gpart› göz ard› 

ettim. Kesin bu ifli çok daha 

kolay ve otomatik bir flekilde 

yapan bir Windows program› 

vard›r dedim ve araflt›rmalara 

bafllad›m. 

Gerçekten de bu alanda 

yaz›lm›fl baz› programlar vard›. 

Hepsi egzotik isimlerle, bu 

asl›nda çok basit olan ifli ve 

daha birçok fleyi yapt›klar›n› 

iddia ediyorlard›. Fakat iflin 

tats›z yan› hiçbiri özgür yaz›l›m de¤ildi. 

Dahas› içlerinde shareware ya da 

freeware olanlar bile çok azd›. 

Yaklafl›k k›rk befl dakikal›k bir aramadan 

sonra en umut vadeden programlardan 

birinin eski bir versiyonunu 

indirebilece¤im bir arfliv buldum. Görünüfle 

göre bu da ifli görüyordu. 

Söz konusu program› indirdim ve 

çal›flt›rd›m. Bekledi¤im gibi partisyonlar›m› 

eliyle koymufl gibi bulmufltu. Fakat 

buldu¤u bir baflka fley de partisyon 

tablomda bir terslik oldu¤uydu. Ve bu 

muhteflem program görünüfle göre bu 

tür ufak problemlerin üzerinden gelmek 

için de bire birdi. Acaba söz konusu 

problemi gidermek ister miydim 

Tabi ki isterdim ve y'ye bast›m. Befl 

dakika sonra ifl bitmifl bilgisayar›m yeniden 

boot etmeye haz›r hale gelmiflti. 

Merakla boot ettim. E¤er bu çözüm 

ifle yaramazsa dosyalar› teker teker 

toplay›p yerine koyar›m diye düflünüyordum 

ki bilgisayar›m›n art›k boot etmedi¤ini 

gördüm. 

Bu gibi durumlarda her zaman güvenebildi¤im 

Knoppix'e baflvurman›n 

zaman› gelmifl de geçiyordu. Knoppix'i 

bilgisayara takt›m ve boot ettim. Yepyeni 

bilgisayar›m›n bütün önemli ayg›tlar›n› 

tan›d› (SATA harddisk, Broadcom 

Ethernet). Yaklafl›k bir dakikal›k 

boot süresi sona erdi¤inde gördüm ki 

diskimin partisyon tablosu art›k tama- 

Begin scan... 

Possible partition(Windows NT/W2K FS), size(40000mb), offset(0mb) 

Possible partition(Windows NT/W2K FS), size(24998mb), offset(40000mb) 

Possible partition(DOS FAT), size(13348mb), offset(64998mb) 

Possible partition(Linux ext2), size(16286mb), offset(79106mb) 

End scan. 

Checking partitions... 

Partition(OS/2 HPFS, NTFS, QNX or Advanced UNIX): primary 

Partition(OS/2 HPFS, NTFS, QNX or Advanced UNIX): primary 

Partition(DOS or Windows 95 with 32 bit FAT, LBA): primary 

Partition(Linux ext2 filesystem): primary 

Ok. 

Guessed primary partition table: 

Primary partition(1) 

type: 007(0x07)(OS/2 HPFS, NTFS, QNX or Advanced UNIX) 

size: 40000mb #s(81920097) s(63-81920159) 

chs: (0/1/1)-(1023/254/63)d (0/1/1)-(5099/74/63)r 


type: 007(0x07)(OS/2 HPFS, NTFS, QNX or Advanced UNIX) 

size: 24998mb #s(51196312) s(81920160-133116471) 

chs: (1023/254/63)-(1023/254/63)d (5099/75/1)-(8286/29/55)r 


type: 012(0x0C)(DOS or Windows 95 with 32 bit FAT, LBA) 

size: 13348mb #s(27336896) s(133116543-160453438) 

chs: (1023/254/63)-(1023/254/63)d (8286/31/1)-(9987/194/62)r 


type: 131(0x83)(Linux ext2 filesystem) 

size: 16286mb #s(33354720) s(162010800-195365519) 

chs: (1023/254/63)-(1023/254/63)d (10084/180/1)-(12160/239/63)r 

38 HABER LINUX

men okunmaz haldeydi. 

‹flte o an akl›ma gpart geldi. Bir 

konsol program› olan gpart› çal›flt›r›nca 

bana s›ras›yla dört partisyonumu 

buldu ve ç›kartt›. 

Bu partisyon listesini bir konsol ekran›nda 

b›rak›p bir baflka ekranda fdiski 

çal›flt›rd›m. Linux'a yeni bafllayanlar›n 

birço¤u için cfdisk pratik bir partisyon 

düzenleme uygulamas› olsa da, 

maalesef fdisk'in çal›flabildi¤i detayda 

ifllem yapamamakta. 

Fdiski çal›flt›rmak için fdisk /dev 

/sda komutunu verdim. 

Gpart'›n ç›kt›s› sektör format›nda 

oldu¤u için fdisk’de de ilk olarak sektör 

moduna geçtim. Bunun ar›ndan yeni 

bir partisyon oluflturmak için o komutunu 

verdim. 

Bunun ard›ndan n (new) ve p (primary) 

komutlar›n› vererek ilk partisyonumu 

birincil modda yaratm›fl oldum. 

Ard›ndan da yaratt›¤›m bu partisyonun 

tipini 07 (NTFS) yapt›m. 

Böylece ad›m ad›m dört partisyonu 

da oluflturdum. Bunun sonunda da 

sda1'i aktif boot partisyonu olarak seçtim. 

Bunu yaparken her seferinde partisyonlar› 

bir öncekinin bitti¤i sektörden 

bafllat›yor ve kaç sektör uzunlu- 

¤unda oldu¤unu girerek devam ediyordum. 

Son partisyonu da yaratt›ktan 

sonra partisyon tablosunu diske yaz›p 

fdiskten ç›kt›m. 

Bu noktada fark etti¤im ilginç bir 

fley Knoppix'in partisyon tablosunda 

bir de¤ifliklik oldu¤unu hemen fark 

edip söz konusu bölümleri ba¤lamas› 

oldu. Dosyalar›m›n yerinde olup olmad›¤›n› 

görmek için h›zl› bir kontrol yapt›m. 

Gerçekten de hepsi yerinde duruyorlard›. 

Art›k yapacak çok bir 

fley yoktu, Knoppix'i kapat›p 

reboot ettim ve 

hard diskten boot etmesini 

beklemeye bafllad›m... 

ama olmad›. 

Bu sefer partisyon 

tablosu ile ilgili bir sorun 

olmad›¤›n› biliyordum.. 

Büyük ihtimalle MBR ya 

da Windows bootloaderda 

bir hata vard›. Bunu 

çözmek için yapmam gereken 

tek fley Windows 

CD'si ile recover modda makineyi aç›p 

MBR ve boot'u düzeltmekti. 

Bu noktada ç›ta biraz daha yükseldi, 

bu sefer de XP cdsinden boot etti- 

¤imde sistem yepyeni SATA diskimi 

göremiyordu. Dahas› bu iflin tek çözümü 

olarak da ihtiyac›m olan sürücülerin 

oldu¤u bir diske sahip olmad›¤›m› 

soruyordu. Tabi ki yepyeni dizüstü bilgisayar›mda 

disk drivve yoktu. Söz konusu 

sürücüleri USB diskten yüklemenin 

bir yolu var m› diye bakt›m ama o 

da gözükmüyordu. Bu gidiflle USB bir 

floppy d›fl›nda bir çözüm gözükmüyordu. 

Internet üzerinde biraz araflt›rd›ktan 

sonra tek yolun bu olmad›¤›n› ö¤rendim. 

nLite isimli bir program iste¤e 

uygun Windows kurulum cdleri oluflturman›za 

izin veriyordu. Bu program 

ile SATA ya da SCSII disk sürücüleri 

veya hotfix ve service packleri kurulum 

cdsine ekleyebiliyor, dahas› kurulumun 

hiçbir müdahale olmadan yap›- 

labilir olmas›n› sa¤layabiliyordunuz. 

Bu sayede SATA sürücülerimi içeren 

bir kurulum CD'si oluflturdum. Ard›ndan 

da bu CD'den 

boot edip rescue 

mode'a girdim. Bunun 

ard›ndan s›ras›yla 

iki komutu çal›flt›rd›m, 

fixboot ve 

fixmbr. 

Bunlar›n ard›ndan 

-tam da sabr›- 

m›n tükenmeye bafllad›¤› 

noktada- bilgisayar›m› 

tekrar boot 

ettim ve sonunda 

her fley çal›fl›yordu. 

Bunlar›n yan›nda 

grub'u kurmak iflten 

bile de¤ildi. 

Sonuçlar 

Bütün bu maceradan baz› önemli oldu- 

¤unu düflündü¤üm sonuçlar ç›kartt›m: 

1. E¤er hata yapmakta oldu¤unuzu 

fark ederseniz ve elinizde yedekleriniz 

varsa onlar› kullan›n. Durumunuz 

ne kadar kötü gözüküyor olursa 

olsun daha kötü bir durumda kalabilirsiniz. 

2. Çifte tembellik yapmay›n. Bilgisayarla 

bir fleyi yaparken e¤er bir yol 

çok çaba harcaman›z› gerektiriyorsa 

ve bu size ters geliyorsa bu anlafl›labilir 

bir fley, muhtemelen o ifli 

yapman›n daha kolay bir yolu mutlaka 

vard›r. Fakat k›sa yoldan giderken 

daha da tembellik yapmay›n. 

Bu örnekte partisyon tablosunu 

elle oluflturmam gerektirdi¤i 

için gpart'› de¤il de bu ifli otomatik 

olarak yapan bir program› kullanmaya 

kalkt›m ve sonunda nerdeyse 

bütün hard diskimdeki bilgileri kaybediyordum. 

3. Kullanaca¤›n›z araçlar› seçerken, 

özellikle de önemli verilerle çal›fl›rken 

hakim oldu¤unuz araçlar› tercih 

edin. 

4. Her ne kadar hatalar size zaman 

ve emek harcatsa da önemli bir yararlar› 

vard›r; ö¤retmek. Hiç kimse 

durup dururken "bu partisyon tablomu 

silsem, acaba nas›l kurtar›- 

r›m" diye u¤raflmaz, bunu nas›l yapaca¤›n›z› 

ö¤renebilmeniz için bafl›n›za 

gelmesi (ya da bafl›na gelen 

birisinin bunla ilgili bir makale yazmas›) 

gerekir. Unutmay›n her zaman 

için kahramanlar, büyük düflmanlarla 

karfl›laflarak büyük olurlar. 

K›v›lc›m Hindistan 

HABER LINUX 39

Neden GTK+ kullanılmalı 

Bölüm 1 : GTK+ ile ilgili temel b 

40 HABER LINUX

ilgiler 

Üç bölümden oluflan dizinin ilki olan bu 

makale, GTK+ dünyasına bir girifl yapmanızı 

sa¤lar. Bu makale, GTK+ olana¤ının ne 

oldu¤unu, neden kullanılması gerekti¤ini ve 

size ne gibi yararlar sa¤layaca¤ını açıklar. 

Dizinin di¤er bölümleriyle birlikte bu kurulufl, 

GTK+'yi kendi projelerinizde kullanmaya 

karar verdi¤inizde bakabilece¤iniz daha 

ayrıntılı kaynaklar konusunda yeterli girifl 

bilgisi sa¤lar. 

Düzey: Orta 

Maciej Katafiasz (ibmdw@mathrick.org), Ö¤renci, Bilgisayar Bilimleri 

GTK+, bir grafik kullan›c› arabirimi 

(GUI) araç tak›m›d›r. Di¤er bir deyiflle, 

GUI tabanl› uygulamalar yaratman›za 

olanak veren bir kitapl›kt›r 

(daha do¤rusu birbirleriyle yak›ndan 

ba¤lant›l› birkaç kitapl›ktan oluflan 

bir gruptur). GTK+ olana¤›n›, 

çeflitli GUI'ler yaratmak için birçok 

haz›r yap›y› bir arada bulabilece¤iniz 

bir araç kutusu olarak düflünebilirsiniz. 

Bafllang›çta, GTK+ baflka bir tan›nm›fl 

aç›k kaynak projesi olan 

GIMP'nin (GNU Image Manipulation 

Program; GNU Görüntü Manipülasyon 

Program›) yan ürünü olarak yarat›lm›flt›. 

Daha önceki GIMP sürümlerinde 

çal›fl›rken Peter Mattis ve 

Spencer Kimball, o zamanlar ücretsiz 

olmayan Motif araç tak›m›na bir 

alternatif olarak GTK'yi (GIMP Toolkit'in 

k›salt›lm›fl›) yaratt›lar. (Art› 

iflareti ada daha sonra, araç tak›m› 

nesne yönelimli özellikler ve geniflletilebilirlik 

kazand›¤›nda eklendi.) 

Bu yaklafl›k 10 y›l önceydi. Bugün, 

en son GTK+ sürümü olan 2.8 

ile birlikte ürün çok say›da yeni etkinlik 

içeriyor ve GIMP hala, GTK+ 

olana¤›n› kullanan en iyi programlardan 

biri olmaya devam ederken 

art›k tek de¤il. GTK+ için tam anlam›yla 

binlerce uygulama yaz›ld› ve 

en az iki büyük masaüstü ortam› 

(Xfce ve GNOME) kullan›c›lar için 

eksiksiz bir çal›flma ortam› sa¤lamak 

için GTK+ ortam›n› kullan›yor. 

Neden bir GUI araç 

tak›m› kullan›lmal› 

GTK+ gibi bir kitapl›¤›n kullan›lmas›- 

n›n kendi GUI kodunuzu yazmaya k›- 

yasla birkaç avantaj› vard›r. Örne- 

¤in, gelifltirme için harcanan süreden 

önemli ölçüde tasarruf etmenizi 

sa¤layarak, basit ifllevleri yinelemek 

yerine projeniz için as›l önemli 

ve özel olan konulara yönelmeniz 

için size zaman kazand›r›r. Kullan›- 

c›lar›n›z için bu, kulland›klar› uygulamalar 

üzerinde daha fazla tutarl›- 

l›k anlam›na gelir: Araç tak›m›n›n 

çal›flt›¤› her yerde uygulamalar› da 

çal›fl›r. Ayn› LEGO'larda oldu¤u gibi, 

herkesin tek bir uyumlu boyutu kullanmas›, 

tasar›mlar›n›z›n nerede 

kullan›l›rsa kullan›ls›n kitapl›¤› kullanan 

herkes taraf›ndan paylafl›labilmesi 

anlam›na gelir. 

Gerçekte, modern GUI araç tak›mlar› 

yaln›zca yinelemenin önlenmesinden 

daha fazlas›n› yapar. Bu 

araç tak›mlar› kullan›c›lar›n uygulamalar›ndan 

bekleyebilecekleri ve bu 

tür araç tak›mlar› için harcanan zaman 

ve çaba tek bir uygulama için 

harcayabilece¤inizden daha fazla 

olaca¤›ndan elde edilmesi zor olacak 

birçok geliflmifl yetenek sunar. 

Bu nedenle, uygulaman›zda bir GUI 

kullan›lmas› sizin için önemliyse, bir 

araç tak›m› kullan›n. Basit bir ifadeyle, 

bunun baflka yolu yok. Art›k 

geri kalan tek soru hangi araç tak›- 

m›n› kullanaca¤›n›zd›r. 

GTK+ olana¤›n›n 

güçlü yönleri 

Gelifltirme ekibinizin gereksinimi ne 

olursa olsun, GTK+ tam arad›¤›n›z 

yan›t olabilir. GTK+ olana¤›n›n sunaca¤› 

çok fley vard›r: 

• Güçlü bir topluluk taraf›ndan desteklenen 

bu olanak modern ve etkin 

HABER LINUX 41

ir flekilde gelifltirilmifl ve gelifltirilmeye 

devam etmektedir. 

• Çal›flman›z› mümkün oldu¤unca çok 

kifliye ulaflt›rmak için çok genifl seçenekler 

sunar. Bunlara uluslararas›laflt›rma, 

yerellefltirme ve eriflilebilirlik 

için geliflmifl bir çerçeve de dahildir. 

• Hem gelifltiriciler hem de kullan›c›lar 

için yal›n ve kullan›m› kolayd›r. 

• Çok iyi tasarlanm›fl, esnek ve geniflletilebilirdir. 

• Serbest bir aç›k kaynak lisans›na sahip 

ücretsiz bir yaz›l›md›r. 

• Hem kullan›c›lar, hem de gelifltiriciler 

aç›s›ndan tafl›nabilir bir üründür. 

Modern ve etkin bir flekilde 

gelifltirilmifl bir araç tak›m› 

GTK+, yaz›l›m gelifltirmedeki en yeni 

yöntemler kullan›larak yaz›lm›flt›r ve 

herhangi bir hata ya da eksiklik bulundu¤unda 

(hiçbir yaz›l›m mükemmel de- 

¤ildir) gelifltiriciler bir sonraki sürümde 

bunlar› düzeltmek için ellerinden 

geleni yaparlar. Modern bir yaz›l›m 

kullanmak, eskimeye terkedilmifl bir 

ürüne tak›l›p kalmayaca¤›n›z anlam›na 

gelir. 

Sürekli bak›m ve gelifltirme çal›flmalar›, 

araç tak›m›n›n gelecekte gidece¤i 

yön konusunda da etkinizin olabilece¤ini 

gösterir. Ayr›ca, yeni yay›n 

düzeyleri piyasaya ç›kt›kça, kullan›c›- 

lar›n geribildirimlerine dayanan yeni 

özellikler ve ifllevler eklenir ve eski sorunlar 

çözülür. 

Uluslararas›laflt›rma, 

yerellefltirme ve eriflilebilirlik 

Herkesin kullanabilece¤i bir yaz›l›m 

yarat›rken, üç sözcü¤ü akl›n›zda tutun: 

uluslararas›laflt›rma, yerellefltirme ve 

eriflilebilirlik (genellikle s›ras›yla i18n, 

l10n ve a11y fleklinde k›salt›l›rlar). 

Uluslararas›laflt›rma, program›n›z› 

uygulaman›n gelifltirildi¤i dilin d›fl›ndaki 

di¤er dilleri konuflanlar›n kullan›m› 

için haz›rlama sürecidir. Böylece, uygulama 

herhangi bir dille ilgili varsay›mlardan 

ba¤›ms›z olur. 

i18n, program›n›z›n kulland›¤› metni 

yaln›zca çevirmekten daha fazlas›- 

d›r. Bu, kullan›lan farkl› yazma düzeni 

ve alfabelerin, farkl› yaz› yönlerinin, 

birçok dili görüntülemek için gereken 

özel ifllemlerin göz önünde bulundurulmas› 

ve kullan›c›lar›n veri girmeleri 

için uygun yöntemlerin sa¤lanmas› anlam›na 

gelir. Baz› dillerde her bir harfin 

klavye üzerindeki farkl› bir 

tuflla gösterilmedi¤i gibi, hata 

iletilerinde do¤ru ço¤ulun 

kullan›ld›¤›ndan emin olmak 

gibi daha genifl karmafl›kl›klar› 

da hesaba katman›z gerekir. 

Uygulaman›z›n uluslararas› kullan›- 

c›lar için haz›rlanmas› yaln›zca dillerin 

de¤ifltirilmesinde öte bir süreç oldu- 

¤undan, Yerellefltirme uluslararas›laflt›rma 

(i18n) ile yak›ndan ilgilidir. Program›n›z›n, 

tarihler, para birimleri, say›- 

sal gösterimler, metin s›ralama için 

yap›lan farkl› dönüfltürmeleri ve dünyan›n 

farkl› yerlerinde uygunsuz ya da 

k›r›c› olabilecek simgelerin kullan›m› 

gibi fark›nda bile olmayabilece¤iniz 

birçok ince ayr›nt›y› anlamas› ve bunlara 

sayg› duyabilmesi gerekir. 

Uluslararas›laflt›rma gibi, düzgün 

yerellefltirme, kod üzerinde, sonradan 

eklenemeyecek kapsaml› bir haz›rl›k 

gerektirir. GTK+, size uluslararas›laflt›rma 

ve yerellefltirme için uygun araçlar› 

sa¤layarak, kodun (ve ikililerin) 

birçok dilde ve yerel bilgi seçene¤inde 

de¤ifltirilmeden çal›flt›r›labilmesine 

olanak verir. Yapman›z gereken tek 

fley yerel bilgileri iflletim sistemiyle 

birlikte gönderilen veri setiyle de¤ifltirmek 

(l10n için) ya da gerçek bir 

programdan ba¤›ms›z olarak da¤›t›lan 

ve üzerinde çal›fl›labilen bir 

çeviri dosyas›yla de¤ifltirmektir 

(i18n için). Sonuçta 

ortaya ç›kan esneklik gelifltiricilerinizi, 

çevirmenlerinizi 

ve kullan›c›lar›n›z› memnun 

edecektir. 

Eriflilebilirlik program›n›- 

z› herkesin kullan›labilmesini 

sa¤layan bir unsurdur. Baz› kullan›c›lar›n 

görme yetenekleri k›s›tl› olabilir, 

baz›lar› bir klavye ya da fare kullanamayabilirler, 

baz›lar› ise yaln›zca gözlerini 

hareket ettirebilirler. ‹steyen 

herkesin uygulaman›z› kullanabilmesini 

sa¤lamak çok fazla çaba ister. Neyse 

ki GTK+, sizin aç›n›zdan neredeyse 

yok denebilecek kadar az çaba gerektiren 

geliflmifl bir kullan›labilirlik çerçevesi 

arac›l›¤›yla an›nda destek alabilece¤iniz 

bir yöntem sa¤lar. Bu çerçeve 

sayesinde (UNIX® sistemlerinde standart 

bir seçenek olarak bulunur), uygulaman›z› 

her tür kullan›c›ya sunabilirsiniz. 

Siz de kullan›labilirlik özelli¤inin 

sundu¤u birçok avantajdan (otomatik 

GUI testleri gerçeklefltirebilmek 

gibi) yararlanabilirsiniz. 

Uygulaman›z›n özel gereksinimleri 

olan kullan›c›lar›n kulland›klar› 

eriflilebilirlik yaz›- 

l›mlar› taraf›ndan okunabilmesini sa¤layarak, 

örne¤in do¤ru davran›fl biçimlerini 

denetleyen (bu ifllem, geleneksel 

GUI programlamas›nda büyük sorunlara 

neden olur) test yaz›l›mlar› taraf›ndan 

da eriflilebilir olmas›n› sa¤layabilirsiniz. 

(Ayr›ca eriflilebilirlik son zamanlarda 

yaln›zca "hofl" bir özellik olmaktan 

ç›km›flt›r. Birçok düzenleme, 

örne¤in A.B.D. devleti kullan›c›lar› taraf›ndan 

kullan›lan yaz›l›mlara iliflkin 

kurallar, yaz›l›mlar›n özel gereksinimi 

olan kullan›c›lar için uygun deste¤i 

sa¤lamas›n› gerektirmektedir.) 

Yukar›daki üç unsur, bir araç tak›- 

m› (özellikle de tüm bu alanlarda mükemmel 

destek sa¤layan GTK+ araç 

tak›m›n›) kullanmak için büyük olas›l›kla 

yeterli bir gerekçe oluflturur. GTK+ 

araç tak›m›n›n sa¤lad›¤› destek mükemmel 

oldu¤u kadar, ça¤dafl yaz›l›mlarla 

edinebilecekleriniz aras›nda en 

iyisidir ve bu unsurlar›n uygulaman›za 

eklenmesinin önemi ne kadar vurgulansa 

azd›r. Bilgisayarlar›n hemen her 

yerde oldu¤u ve bunlarla çal›flan kullan›c›lar›n 

say›s›z ve benzersiz oldu¤u 

günümüz dünyas›nda, baz› kullan›- 

c› gruplar›n› göz ard› eden bir uygulamay› 

eksiksiz bir ürün olarak 

nitelemek mümkün de¤ildir. 

Yal›n ve kullan›m› kolay 

Bir araç tak›m›, acemi kullan›c›lar 

için bile kullan›m› kolay, rahat ve 

zevkli olmal›d›r. ‹nsan ve bilgisayar 

aras›ndaki etkileflim için uygun bir 

model oluflturmak önemsiz bir görev 

de¤ildir. GTK+, uzun süren çal›flmalar›n 

yan› s›ra, say›s›z ve bazen zor al›nm›fl 

kararlar›n da sonucunda ortaya ç›- 

kan bir üründür. 

GTK+ ürünü, sizin gibi gelifltiriciler 

için de kullan›m› kolay bir üründür. 

Söylemek istedi¤iniz fleyi do¤rudan 

söylemenize olanak verir; bilgisayarlar›n 

do¤alar› gere¤i yoksun olduklar› 

hayal gücünü telafi etmek üzere insanlara 

yükledikleri kurallarla sizi s›k›nt›- 

ya sokmaz. 

‹yi tasarlanm›fl, esnek ve 

geniflletilebilir 

GTK+, ürüne bak›m yapanlara, yeni 

42 HABER LINUX

özellikler ekleyebilme ve kullan›c›lar›- 

na, temel tasar›m› zorlamadan bu ifllevselli¤i 

kullanabilme ve gereksinimlerine 

en uygun flekilde kullanabilme 

olana¤› verecek biçimde yaz›lm›flt›r. 

Araç tak›m› ayr›ca geniflletilebilme 

özelli¤ine sahiptir; ürüne kendi parçalar›n›z› 

ekleyebilir ve bunlar› yerleflik 

parçalar› kulland›¤›n›z gibi kullanabilirsiniz. 

Örne¤in, uygulaman›z›n birlikte 

çal›flt›¤› bilimsel verileri görüntülemesi 

ve kullan›c›n›n seçti¤i görsel biçimi 

düzgün bir flekilde izlemesi için kendi 

denetim ö¤enizi yazabilirsiniz. 

Ayr›ca, GTK+ uyarlanabilme özelli- 

¤ine sahiptir ve bu özellik, ürünü kendi 

gereksinimlerinize uygun hale getirebilmenizi 

sa¤lar. GTK+, bir tema seçimi 

de dahil, ayarlar›n tüm uygulamalara 

yay›labilmesini sa¤layan bir sistem 

içerir. Tema, GTK+ ürününün kulland›- 

¤› temel denetimlerin nas›l göründü¤ünü 

ve belli bir dereceye kadar nas›l iflledi¤ini 

etkileyen ve toplu olarak da¤›- 

t›lan uyarlamalar grubudur. Temalar› 

kullanarak, örne¤in baflka bir iflletim 

sisteminin görünümünü taklit edebilirsiniz 

(bkz. fiekil 1). 

Serbest bir aç›k kaynak lisans›na 

sahip ücretsiz yaz›l›m 

Ücretsiz yaz›l›m, herkesin, belirli koflullara 

uyulmas› kayd›yla, araç tak›m›- 

n› yaln›zca al›p kullanmakla kalmay›p 

ayn› zamanda de¤ifltirmek ve yeniden 

da¤›tmak üzere de serbest oldu¤u anlam›na 

gelir. Serbest aç›k kaynak lisans›, 

bu koflullar›n çok s›n›rlay›c› olmad›¤› 

ve önemli ölçüde özgürlük düzeyine 

sahip oldu¤unuz anlam›na gelir. 

En önemlisi, GTK+, GNU lisanslar› aras›nda 

en az s›n›rlay›c› olan Lesser General 

Public License (LGPL) lisans›n› 

alm›flt›r. LGPL, yapt›¤›n›z de¤ifliklikleri 

de ücretsiz yapman›z kofluluyla, kapsad›¤› 

tüm yaz›l›mlar› ücretsiz olarak 

alman›za, de¤ifltirmenize ve da¤›tman›za 

izin verir. LGPL kullan›c›n›n uygulama 

kodunu açmas›n› gerektirmeden, 

herkesin kitapl›k taraf›ndan sa¤lanan 

ifllevleri kullanmas›na da izin verir. 

(Ço¤unlukla önceki sözleflmeler ve lisanslar 

nedeniyle, kodun genel kullan›- 

ma aç›lmas›n›n istenmedi¤i ya da kesinlikle 

imkans›z oldu¤u birçok sektörel 

kullan›m için bu önemlidir). LGPL lisans› 

sayesinde, hem iyi bir Çözüm Orta¤› 

hem de iyi bir aç›k kaynak vatandafl› 

olabilirsiniz. 

Tafl›nabilir 

GTK+ ürününün son ama ayn› derecede 

önemli di¤er bir özelli¤i de tafl›nabilir 

olmas›d›r. Bu, kullan›c›lar›n bu ürünü 

birçok platformda ve sistemde çal›flt›rabilecekleri 

anlam›na gelir. Buna 

karfl›l›k, gelifltiriciler, program› yaln›zca 

bir kez yazarak yaz›l›mlar›n› çok say›da 

kullan›c›ya sa¤layabilir ve ayr›ca 

birçok farkl› programlama ve gelifltirme 

platformu, araç ve programlama 

dili kullanabilirler. Tüm bunlar, daha 

büyük bir kullan›c› potansiyeli ve gereksinimlerinize 

daha uygun, daha genifl 

beceri ve araç seçeneklerinden yararlanabilmeniz 

anlam›na gelir. 

Tüm bu güçlü özellikler bir araya 

geldi¤inde, GTK+ ürünü yaz›l›m gelifltirme 

için sa¤lam bir temel haline gelir. 

Bu sayede, herfleyi yeni bafltan 

keflfetmek yerine gerçek sorunlar› 

çözmeye yo¤unlaflabilir ve yaratt›¤›- 

n›z uygulamalar›n kullan›c›lar›n bekledikleri 

gibi çal›flarak yeni sorunlar yaratmak 

yerine onlar›n sorunlar›n› çözece¤inden 

emin olabilirsiniz. 

Sonraki bölüm 

Bu makalede, çok fazla ayr›nt›ya girilmeden, 

GTK+ ürünün genel özelliklerine 

h›zl› bir bak›fl sa¤land›. Bir sonraki 

bölümde, gerçek GTK+ kodu hakk›nda 

bilgi sahibi olacaks›n›z. Size kodun 

gerçekte nas›l iflledi¤ini anlatacak, kullan›labilir 

baz› araçlar› tan›tacak ve 

GTK+ ürününün farkl› platformlar ve 

dillerde nas›l baflar›yla çal›flt›¤›n› gösterece¤im. 

Son makalede ise, GTK+ 

ürününün zor ortamlardaki örneklerini 

göreceksiniz. Bu son makalede uyumluluk, 

tafl›nabilirlik, yayma ve GTK+ 

ürününün sizin özel gereksinimlerinize 

uydurulmas›yla ilgili sorunlar› analiz 

edece¤im. Son olarak, GTK+ ürününü 

kendi projelerinizde kullanmak istedi- 

¤inizde bakabilece¤iniz kaynaklara 

iliflkin ipuçlar› bulacaks›n›z. 

Bölüm 2: GTK+ nas›l kullan›l›r 

http://www.fazlamesai.net/ 

index.phpa=article&sid=3982 

Bölüm 3: GTK+ nas›l yay›l›r 

http://www.fazlamesai.net/ 

index.phpa=article&sid=3986 

Kaynaklar 

Bilgi Edinme 

• Araç tak›m›yla ilgili ek bilgi için 

GTK+ Web sitesini ziyaret edebilirsiniz. 

(http://www.gtk.org) 

• GTK+ API baflvuru sayfas› gelifltiriciler 

için önemli bir sayfad›r. 

(http://www.gtk.org/api) 

• The Official GNOME 2 Developer's 

Guide (yazan Matthias Warkus, No 

Starch Press, 2004) GTK+ ile programlama 

dahil, GNOME 2 konusunu ele 

al›r. (http://www.amazon.com/exec/ 

obidos/tg/detail/-/1593270305/002- 

7090147-8728026v=glance) 

• Aç›k kaynak teknolojileri konusunda 

kendinizi gelifltirmenize ve bunlar› IBM 

ürünleriyle kullanman›za yard›mc› olacak 

kapsaml› nas›l yap›l›r bilgileri, 

araçlar ve proje güncellemeleri developerWorks 

Open source zone (Aç›k 

kaynak bölgesi) sayfas›n› ziyaret edebilirsiniz. 

(http://www-128.ibm.com/ 

developerworks/opensource) 

Tart›flma 

• GTK+ ile yaz›l›m gelifltirme konusunda 

destek ve sorular›n›z›n yan›tlar› için 

GTK+ e-posta listelerine bakabilirsiniz. 

(http://gtk.org/mailinglists.html) 

• developerWorks web günlüklerine 

kat›larak developerWorks toplulu¤una 

eriflebilirsiniz. (http://gtk.org/ 

mailinglists.html) 

Yazar hakkında 

Maciej Katafiasz, bilgisayar bilimlerinde 

yüksek lisans ö¤rencisidir ve liseden 

bu yana açık kaynak teknolojilerini 

kullanmaktadır. 1.0 sürümünden bu 

yana GNOME masaüstünün kullanıcısı 

olan Katafiasz, sürüm 2.0 

yayınlandıktan sonra bu sürümü çok 

sevmifl ve en sevdi¤i masaüstüne uygulamalar 

gelifltirebilmek için GTK+ 

ürününü ö¤renmifltir. 

fiekil 1. GTK+ 

uygulamalar› için 

örnek görünümler 

HABER LINUX 43

IBM taraf›ndan Eclipse kayna 

aç›ld›, yaz›l›m dünyas› buna 

44 HABER LINUX

ak kodlar› 

tutuldu 

Yüzlerce flirket taraf›ndan desteklenen ve 

ba¤›ms›z bir projeye dönüflen, yüzlerce 

programc›n›n halen de¤iflik eklentilerle 

kesintisiz bir flekilde gelifltirmekte oldu¤u 

Eclipse'i ve göze çarpan, herkesin hayat›n› 

kolaylaflt›racak birtak›m eklentilerini birlikte 

ö¤renelim. 

Son befl sene içerisinde Java dünyas›ndaki 

en heyecan verici geliflmelerden 

biri Eclipse’in IBM taraf›ndan 

aç›k kaynak kodlar›yla kullan›- 

ma sunulmas› oldu. Biz de bu yaz›- 

m›zda, 2001’den beri dünyan›n dört 

bir taraf›ndaki Oracle, BEA ve Macromedia 

gibi yüzlerce flirket taraf›ndan 

desteklenen ve ba¤›ms›z bir 

projeye dönüflen, yüzlerce programc›n›n 

halen de¤iflik eklentilerle 

kesintisiz bir flekilde gelifltirmekte 

oldu¤u Eclipse’i ve göze çarpan, 

herkesin hayat›n› kolaylaflt›racak 

birtak›m eklentilerini anlatmaya çal›flaca¤›z. 

Birçok eklentinin bir araya gelmesinden 

oluflan yap›s› sayesinde 

Eclipse, hem çok h›zl› gelifltirilmekte 

olan, hem de son derece dinamik 

bir program olma özelli¤ine sahip. 

‹lk tasarland›¤› zamanlarda basit bir 

IDE (integrated development environment) 

olan Eclipse, günümüzdeki 

3.0 versiyonuyla birlikte art›k her 

türlü kullan›ma uygun bir Rich Client 

Platform haline geldi ve baflka 

IDE’lerin yarat›lmas› için Java dünyas›n›n 

en çok tercih edilen platformlar›ndan 

oldu. 

Halen Windows NT, Windows XP, 

Windows 2000, Windows 98 ve 

Windows ME, MacOs iflletim sistemlerinde 

kullan›labilen Eclipse çok 

platform uyumlu yap›s› sayesinde 

Linux alt›nda da sorunsuz çal›flabiliyor. 

Elbette, her türlü programc›n›n 

Eclipse’i kendi platformuna tafl›mas› 

da mümkün, fakat "http://www. 

eclipse.org'da" www.eclipse.org’da 

sadece genel versiyona destek sa¤lan›yor. 

Eclipse’i kullanmaya bafllamak 

için ana sayfas› olan "http://www. 

eclipse.org" www.eclipse.org ‘a girip 

“dowloads” bölümünden bilgisayar›n›za 

indirmeniz gerekiyor. Bu 

sayfada birçok eklenti, proje ve alt 

projeler oldu¤u gibi, Eclipse’i indirmek 

için kullanaca¤›z link de en tepede 

koyu renklerle yaz›l› duruyor. 

Kendinize yak›n olan bir yans›may› 

seçtikten sonra, ki Türkiye için “Tubitak-Ulakbim” 

tercih edilebilir, 

120mb’l›k s›k›flt›r›lm›fl dosyay› indirdikten 

sonra tek yapman›z gereken 

bu dosyay› orijinal boyutuna geri 

getirmeniz ve eclipse.exe’ye çift 

t›klaman›z. Eclipse, okumadan, sadece 

ileri tufluna basarak geçti¤iniz 

herhangi bir yükleme arayüzüne ihtiyaç 

duymuyor ve daha önceden 

Java Virtual Machine yüklenmifl bir 

makinede çal›flabiliyor, “Common 

Public License” alt›nda oldu¤u için 

de bir ücret gerektirmiyor. 

Kullan›c› dostu olmas›yla dikkat 

çeken Eclipse’in en yararl› özelliklerinden 

biri kod yaz›m›n› fark edilir 

derecede h›zland›ran Quick Fix 

özelli¤idir. Sadece compile ettikten 

sonra ç›kan hatalar› de¤il, yaz›m esnas›nda 

gördü¤ü eksiklikleri de düzeltebilmesiyle 

kullan›c›ya büyük 

kolayl›k sa¤lar. Sat›r›n solunda görünür 

hale gelen ampul iflareti, o sat›r 

ile ilgili bir düzeltme yap›labilece¤ini 

iflaret etmektedir. Farenin 

sol tufluyla ampul ikonuna t›klayarak 

ya da Ctrl+1 k›sa yolunu kullanarak 

yap›labilecek düzeltmelerin listelendi¤i 

Quick Fix penceresine eriflilebilir. 

Sat›r›n alt›nda beliren pencerede 

seçilen düzeltmenin önizlemesi 

de görülebilmektedir. Bu sayede 

gerekli düzenlemeyi bulmak için 

deneme yan›lma yönetimine baflvurman›za 

gerek kalmaz. Quick Fix 

özelli¤i varsay›lan ayarlarda aç›k 

olarak bulunsa da Window > Preferences 

> Java > Editor menülerinden 

HABER LINUX 45

‘Report problems as you type’ seçene- 

¤i iflaretlenerek de aktif hale getirilebilir. 

Ctrl+1 k›sa yoluyla tüm düzeltmelere 

ulafl›labilece¤i gibi belli düzeltmeler 

için özel k›sa yollar oluflturulup s›k kullan›lan 

düzeltmelere tek tuflla ulafl›larak 

daha kolay bir yaz›m sa¤lanabilir. 

WindowBuilder Pro kullanarak, sadece 

sürükle – b›rak yaparak arayüzünüze 

de¤iflik tiplerde dü¤meler, yaz› 

girifli bloklar›, listeler, menüler, altmenüler 

ve menü seçenekleri; bunlar›n 

yan› s›ra olay düzenleyicileri (event 

handler) ve benzeri birçok gerekli 

özelli¤i kolayca eklemenize olanak 

sa¤lar. Bunlar›n hepsini klasik Java 

kodlar› kullanarak yapt›¤› için herhangi 

ekstra bir kod kütüphanesi eklenmesini 

gerektirmez, dolay›s›yla da yarat›lm›fl 

olan programlar ve arayüzler WindowBuilder 

Pro yüklenmemifl bir makinede 

de sorunsuzca kullan›labilir. 

Bunlar›n yan› s›ra, WindowBuilder 

Pro daha önce haz›rlanm›fl olan pencereler 

üzerinde de¤ifliklik yapmak için 

de kullan›labilir, reverse engineering 

yöntemi ile haz›r arayüzlerin kodunun 

görünmesine de olanak verir. 

Bu eklentiyi kullanmak için sat›n almak 

gerekti¤i halde, bir deneme versiyonunu 

kullanmak ve test etmek de 

mümkün. "http://www.windowbuilfiekil 

1: Quick Fix ile eksik kütüphaneler eklenebilir. 

Quick Fix ile yap›labilecek düzenlemeleri 

listelersek; 

• Eksik paketler tan›mlanabilir ya da 

var olanlar düzeltilebilir. 

• Eksik kütüphaneler eklenebilir, gereksiz 

kütüphaneler temizlenebilir, 

böylelikle kod üzerinde yap›lan de¤iflikliklerde 

sayfan›n bafl›na dönüp kütüphaneleri 

düzenleme derdi ortadan 

kalkm›fl olur. 

• Eksik olan class, type tan›mlar› koda 

eklenebilir. Hatal› olanlar düzeltilebilir. 

Kullan›lmayanlar ortadan kald›r›labilir. 

• Yeni bir class eklendi¤inde ortaya ç›- 

kabilecek referans karmaflas›na karfl›n 

constructor yarat›labilir, parametrelere 

göre düzenlenebilir. 

• De¤iflken tan›mlar› düzeltilebilir, kullan›lmayanlar 

kald›r›labilir. 

• Try / Catch bloklar› düzenlenebilir. 

Eksik JAR dosyalar› eklenebilir. 

• @Override, @Deprecated aç›klamalar› 

eklenebilir. 

Aç›k kod oldu¤u için, dünyadaki her 

programc›n›n Eclipse ile uyumlu bir flekilde 

istedi¤i eklentiyi gelifltirme hakk›na 

sahip olmas› ve program›n zaten 

iç içe geçmifl eklentilerden oluflan yap›s› 

sayesinde yeni eklentilerin kolayca 

yüklenebiliyor ve kullan›labiliyor olmas› 

bu dinamik program›n en büyük 

avantaj›. Sadece Eclipse ad›ndan çok, 

herkes taraf›ndan gelifltirilmesi mümkün 

bir proje olarak, bu program artik 

The Eclipse Project olarak da an›l›yor. 

Eclipse’in eklentilerinin topland›¤› 

birkaç adrese örnek vermek gerekirse, 

• Eclipse Plugin Central: "http:// 

www.eclipseplugincentral.com/" 

http://www.eclipseplugincentral.com/ 

- en kapsaml› sitelerden biri, en son 

yüklenen eklentiler, en aktif ve en çok 

indirilen eklentiler gibi listeleriyle Eclipse 

platformunda yeni bile olsan›z 

iflinizi çok kolaylaflt›r›yor. 

Eclipse Plugins Info: "http:// 

www.eclipse-plugins.info/eclipse/index.jsp" 

http://www.eclipse-plugins. 

info/eclipse/index.jsp - baz› temel 

aç›klamalar ve eklentiler. 

• Eclipse Wiki: "http://eclipse-wiki. info/" 

http://eclipse-wiki.info/ - bu site 

hem genel bilgiler hem de çeflitli temel 

eklentiler için kullan›labilir. 

• PHPeclipse: "http://www.phpeclipse.de/" 

http://www.phpeclipse.de/ - 

PHP gelifltirmek için Eclipse kullanmay› 

öneren bir site ve bu konudaki baz› 

eklentileri. 

Afla¤›da, her Eclipse kullan›c›s›n›n 

tan›mak isteyece¤i baz› eklentileri tan›taca¤›z. 

WindowBuilder Pro 

Eclipse’in kendisi aç›k kaynak kodlu oldu¤u 

halde, bu platform üzerine ticari 

amaçlarla eklentiler gelifltiren profesyonel 

flirketler de var. Örnek vermek 

gerekirse, de¤iflik GUI haz›rlama yöntemleri 

üzerinde çal›flan flirketlerden 

biri olan Instantiations ( "http://www. 

instantiations.com" http://www.instantiations.com) 

da bunlardan biri. 

Hem IBM Business Partner hem de Eclipse 

Foundation Member s›fatlar›n› tafl›yan 

bu flirketin bir ürünü olan WindowBuilder 

Pro, Java ile Graphical 

User Interface yaratmak için harcanacak 

zaman ve masraf› azaltmay› vaat 

ediyor. 

WindowBuilder Pro, kullan›m› kolay, 

hem kod yazarak hem de What You 

See Is What You Get yöntemiyle basitçe 

istedi¤iniz menüleri ve pencereleri 

haz›rlaman›za olanak sa¤layan 

Standart Widget Toolkit temelli bir yaz›l›md›r. 

Soldaki menüden seçti¤iniz 

pencere veya menü parçalar›n› sürükleyip 

b›rakt›¤›n›z zaman WindowBuilder 

Pro gereken kodu otomatik olarak 

haz›rlar. 

Bu faydal› eklenti, Windows 98, 

ME, NT 4.0, 2000 ve XP’de çal›flmas›- 

n›n yan›s›ra, GTK yüklü bir Linux’ta da 

sorunsuzca kullan›labilmektedir. Eclipse 

2.1, 3.0, 3.1 ve 3.2’nin yan›s›ra WindowBuilder 

Pro ayn› zamanda WebSphere 

5.1 ve daha yüksek versiyonlar› 

ile Rational Web Developer 6.0 ve üzeri, 

Rational Application Developer 6.0 

ve üzeri ile de uyumludur. 

Plugin yüklendi¤i zaman bir soyut 

sözdizimi a¤ac› (abstract syntax tree – 

AST) oluflturarak kodun içinde gezinmeyi 

sa¤lar ve bir grafik düzenleme 

yap›s› (graphical editing framework – 

GEF) sayesinde görsel sunumu yönetir. 

fiekil 2: WindowBuilder Pro ile basit 

bir Text Editor penceresi haz›rlamak 

çok kolay. 

46 HABER LINUX

derpro.com/" http://www.windowbuilderpro.com/ 

adresine gidip sol taraftan 

downloads’u seçti¤iniz zaman karfl›n›za 

gelen sayfada Eclipse’inizin versiyonuna 

uygun olan WindowBuilder 

Pro’yu seçerek kullanmaya bafllayabilirsiniz. 

Yüklenmesi oldukça sade ve 

kolay, deneme versiyonu için yükleme 

s›ras›nda flifre sormas› halinde flifre 

kutucu¤unu bofl b›rakman›z yeterli. 

Bundan sonra, WindowBuilder Pro’ya 

kulland›¤›n›z Eclipse platformunun 

hangisi oldu¤unu göstermeniz gerekiyor. 

Birden fazla platformun haz›r olmas› 

durumunda ise hepsinde birden 

kullanmak da mümkün olmaktad›r. 

fiekil 3: WindowBuilder Pro ile haz›r 

gelen sade bir browser tasar›m›.. 

Yükleme bittikten sonra kullanaca- 

¤›n›z container’a yeni bir “Simple SWT 

Browser” ya da “Simple SWT Text Editor” 

açarak deneme sürümü kullan›- 

m›n›za bafllayabilirsiniz. 

Bir WindowBuilder dosyas› aç›ld›¤› 

zaman sistem çubu¤unda otomatik 

olarak ikinci bir program beliriyor. Bu 

yard›mc› program kullan›c›n›n Eclipse 

platformunda çal›flmas›n› sürdürmesini 

engelleyecek bir özellik de¤il. 

Aç›kças›, çok sade ve basit bir arayüzü 

oldu¤u için kullan›ma dair söylenecek 

çok fazla birfley yok. Sa¤ taraftaki 

menülerden bir t›kla seçip, sürükleyip 

b›rakt›¤›n›z zaman WindowBuilder 

Pro sizin için gereken yerlefltirmeyi 

yap›yor. Bu basitlik sayesinde, WindowBuilder 

ve benzeri eklentiler Java 

komünitesi di¤er platformlarda var 

olan “Visual” programlar›n yerini tutuyorlar. 

ECLIPSE 

Visual Editor Project 

Visual Editor projesi, isminden de anlafl›laca¤› 

gibi GUI (Graphical User Interface) 

oluflturmak için kullan›lan bir 

araçt›r. Eclipse in di¤er kod gelifltirme 

ortamlar›yla karfl›laflt›r›ld›¤›nda görsel 

arayüz tasarlama konusunda eksiklikleri 

olmas› üzerine 2003 ekim ay›nda 

Visual Editor ad›nda GUI gelifltirebilmek 

için görsel bir araç oluflturma projesi 

bafllat›ld›, k›sa süre sonra da Java’da 

AWT/Swing uygulamalar›n›n 

oluflturulabilece¤i Visual Editor v0.5 

piyasaya sürüldü. Eclipse gibi Visual 

Editor’un kodlar› da IBM destekliydi ve 

Visual Editor v1.0 yine IBM taraf›ndan 

gelifltirilmifl olan SWT (Standart Widget 

Toolkit) teknolojisini de desteklemeye 

bafllad›. 

fiimdi Visual Editor un son sürümü 

olan Visual Editor v1.2 ile görsel uygulamalar›n 

nas›l gelifltirilebilece¤inden 

bahsedelim. Öncelikle program› ve 

program›n kurulumu için gerekli baz› 

dosyalar› indirmeliyiz. Aç›k kaynak 

olan Visual Editor’u indirmek için eclipse 

in kendi sitesindeki bölümünü 

kullanabiliriz: http://www.eclipse.org/vep/WebContent/main.php 

Bu sitede de anlat›ld›¤› gibi Visual 

Editor v1.2 ‘nin düzgün çal›flmas› için 

bilgisayar›m›zda Eclipse SDK 3.2, 

EMF(Eclipse Modeling Framework) build 

2.2.0 ve GEF(Graphical Editing Framework) 

build 3.2 kurulu olmal›d›r. Bu 

eklentileri yine Eclipse’in sitesinden 

bulabiliriz. 

‹ndirdi¤imiz GEF-runtime-3.2.zip 

ve emf-sdo-runtime-2.2.0.zip dosyalar›n› 

bilgisayar›n›zdaki Eclipse klasörü’nün 

(örne¤in C:\eclipse-SDK-3.2- 

win32) içine unzip etti¤inizde (açt›¤›- 

n›zda) C:\eclipse-SDK-3.2-win32\eclipse\plugins 

ve C:\eclipse-SDK-3.2- 

win32\eclipse\features klasörlerine 

yeni dosyalar eklenecektir. VE-runtime-1.2.zip 

dosyas›n› da ayn› flekilde 

unzip ederek Visual Editor v1.2 nin kurulumunu 

gerçeklefltirmifl oluyoruz. 

‹ndirdi¤imiz VE-runtime-1.2.zip dosyas› 

normal Visual Editor kurulumu ve 

uygulamas› için gerekli olan dosyad›r. 

fiekil 4: Find and Install 

Bunun haricinde VE-SDK-1.2.zip ile 

kaynak kodu ve dokümantasyon veya 

VE-examples-1.2.zip dosyas› ile bas› 

örnek dosyalar› indirilebilir. 

Bunlar›n d›fl›nda Visual Editor veya 

baflka eklentileri kurmak için Eclipse 

program›nda Help->Software Updates- 

>Find and Install bölümünü de kullanabiliriz. 

(fiekil 4) 

Burada karfl›m›za ç›kacak olan ekranda 

Search for new features to install’› 

seçerek karfl›m›za ç›kacak olan 

ekranda New Remote Site dü¤mesine 

t›klayal›m.(fiekil 5) 

fiekil 5: Install 

New Remote Site dü¤mesine bas›nca 

karfl›m›za küçük bir New Update 

Site penceresi aç›lacak, burada isim 

olarak VE url olarak http://update.eclipse.org/tools/ve/updates/1.0 

yazal›m. 

Ayn› ifllemi isim:EMF, url: 

http://update.eclipse.org/tools/emf/updates 

ve isim: Old Eclipse 

,url :http://update.eclipse.org/updates/3.0 

için de gerçeklefltirelim ve Finish’ 

e t›klayal›m. Mirror site seçimlerini 

yapt›ktan sonra, karfl›m›za ç›kacak 

yeni bir pencerede yüklemek istedi¤imiz 

özellikleri seçebilece¤iz(fiekil 

6). 

fiekil 6: Updates 

Bu yeni ekranda: 

• VE->VE->Visual Editor SDK 1.1.0.1 

• EMF->EMF SDK 2.1.2->EMF SDK 2.1.2 

HABER LINUX 47

• Old Eclipse->GEF 3.1.1->Graphical 

Editing Framework 3.1.1 

Seçerek, lisanslar› kabul ettikten 

sonra Visual Editor v1.2 kurulumunu 

gerçeklefltirmifl oluyoruz. 

Program› kurduktan sonra Eclipse’i 

bafltan bafllatal›m. Art›k bir proje luflturdu¤umuzda, 

ekran›n sol taraf›nda 

bulunan Package Explorer’da projenin 

ismine sa¤ t›klad›¤›m›zda, New->Visual 

Class opsiyonu ç›kacakt›r(fiekil 7). Bu 

opsiyon ile GUI tasarlayabilece¤imiz 

görsel destekli yeni bir class yarat›lacakt›r. 

fiekil 7: New-> visual class 

Yeni Visual Class’›m›z› olufltururken 

dikkat edece¤imiz temel fleyler 

vard›r, Öncelikle New Java Visual 

Class (Fig 5) ekran›nda istedi¤imiz java 

teknolojisini seçmeliyiz. Grafik arayüzler 

için genelde Swing, AWT veya 

SWT teknolojileri kullan›lmaktad›r. 

Bunlar›n birinden Frame’i seçip dosyam›z›n 

ismini belirleyip ve public static 

void main(String[] args) checkbox unu 

iflaretledi¤imizde, yeni bir visual class 

yaratmak için haz›r›z demektir, Finish’e 

t›klayarak bunu gerçeklefltirebiliriz. 

fiekil 8: New Java Visual Class 

Art›k GUI gelifltirmek için kullanaca¤›m›z 

Visual Editor ‘un grafik arayüzü 

ekran›m›zda bulunmaktad›r. Fig 6, 

bize Javax.swing.frame kullan›larak 

yeni oluflturulmufl bofl bir visual class 

örne¤i göstermektedir. 

fiekil 9: visual.java 

fiimdi bu ekranda, yanda palette 

k›sm›ndan istedi¤imiz eleman› seçip 

oluflturdu¤umuz Jframe içine atabiliriz. 

Afla¤›da properties bölümünden de 

ekledi¤imiz her eleman›n özelliklerini 

görüp, gerekli de¤ifliklikleri yapabiliriz. 

Örne¤in JFrame oluflturuldu¤unda bir 

de içine elemanlar› yerlefltirece¤imiz 

JPanel oluflturulmufltur bu JPanel’properties’inde 

layout sekmesini 

BorderLayout yerine null yaparsak, 

ekledi¤imiz her eleman›n boyunu, yerini, 

BorderLayout’un bize sundu¤u 

Center, South,West.. gibi ayarlanmak 

yerine ekran›n piksellerine göre istedi- 

¤imiz yer ve büyüklükte ayarlayabiliriz. 

Sonuç olarak bu aç›k kaynak program 

Eclipse’i de di¤er GUI gelifltiriciler 

gibi kullanmam›z› sa¤layarak bize Java’n›n 

Swing,AWT ve hatta özellikle 

Eclipse’in kulland›¤› SWT teknolojilerini 

destekleyerek Eclipse’in grafik arayüz 

gelifltirme konusunda eksiklerini 

kapatm›fl, ve herkes için grafik konusunda 

gayet kullan›fll› bir programd›r. 

CDT 

CDT Projesi, Eclipse platformunda, 

C/C++ kullan›m›n› mümkün k›lmak için, 

piyasadaki di¤er compilerlar›n tüm 

özelliklerine sahip bir C/C++ IDE'si ( 

Integrated Development Environment 

– Bütünlefltirilmifl Gelifltirme Ortam› ) 

yarat›lmas›n› amaçlayan bir projedir. 

‹smi C/C++ Developpement Tool'un 

bafl harflerinden oluflturulmufltur. En 

son olarak 3.1 versiyonu ç›kart›lan 

CDT, hem Eclipse hem de Callisto ile 

uyumludur. CDT projesi bir aç›k kaynak 

projesi olup, CPL ( Common Public 

License ) alt›nda lisanslanm›flt›r. 

CDT, iflletim sistemlerinden ba¤›ms›zd›r; 

Eclipse'in çal›flt›¤› bütün platformlarda 

çal›flabilir. Bu konudaki tek 

istisnalar CDT'nin güncel sürümünün 

çal›flmad›¤› Windows 98 ve Windows 

ME iflletim sistemleridir. 

CDT'nin oldukça kolay bir yüklenme 

yöntemi vard›r. Eclipse'in ana ekran› 

geldi¤inde, Help menüsünden 

Software Updates > Find and Install... 

seçene¤ini seçin. Gelen pencerede Search 

for new Features to Install seçene¤ini 

seçtikten sonra Next'e bas›n. 

Yeni pencerede sa¤daki New Remote 

Site seçene¤ini seçip aç›lan pencerenin 

Name k›sm›na uygun bir isim, URL 

k›sm›na ise "http://download.eclipse.org/tools/cdt/releases/eclipse3.1"http://download.eclipse.org/tools/cdt/releases/eclipse3.1 

adresini 

girin. Finish tufluna basarak ifllemi sonland›r›n. 

Bundan sonra karfl›n›za eklentiyi 

indirmek için kullanabilece¤iniz sunucular›n 

listesini veren bir pencere ile 

karfl›laflacaks›n›z. Bu pencereden size 

uygun olan bir sunucuyu seçin. Sunucu 

seçim ekran›ndaki sunucular bulunduklar› 

ülkelere göre s›ralanm›flt›r. Sunucu 

seçiminden sonra karfl›n›za Arama 

Sonuçlar› ( Search Results ) ç›kacakt›r. 

Bu ekranda eklemek istedi¤iniz 

paket ya da paketleri seçebilirsiniz. ‹stedi¤iniz 

paketleri seçtikten sonra 

Next tufluna bas›p, gelen ekrandaki 

kullan›c› anlaflmas›n› onaylad›ktan 

sonra son ekrandaki eklenti paketinin 

yüklenme yerini de onaylad›ktan sonra 

Finish tufluna basarak yüklemeyi tamamlayabilirsiniz. 

Alternatif olarak CDT, http://fullmoon.torolab.ibm.com/tools/cdt/releases/callisto/dist/3.1.0/ 

adresinden 

s›k›flt›r›lm›fl bir dosya olarak indirilebilir. 

Bu adreste CDT'nin iki farkl› versiyonu 

bulunmaktad›r: 

1. CDT Runtime Feature ad› alt›nda 

bulunan standart pakette Eclipse'i 

kullanarak C/C++ dillerinde program 

yazmak için gerekli bütün aletler 

( editör , kod arama motoru , gerekli 

“builder”lar, debug arayüzü 

ve debug , build ifllemleri için gerekli 

olan GNU programlar,...) ve 

kullan›c›ya yard›mc› olmak için konulmufl 

gerekli belgeler bulunmaktad›r. 

2. Ayn› adreste bulunan ikinci paket 

ise CDT – SDK Feature ad› alt›nda 

sunulan pakettir. Bu paket, CDT'nin 

gelifltirilmesine yard›mc› olmak isteyenler 

için gerekli olan CDT kay- 

48 HABER LINUX

nak kodlar›n› içermektedir. 

Kurulum aflamas›ndan sonra, CDT 

paketi Eclipse taraf›ndan otomatik 

olarak alg›lan›r. 

C/C++ Proje örnekleri 

Örnek olarak basit bir C++ projesi yaratal›m. 

Her programc›n›n ilk program› 

olan “Merhaba Dünya” program›: 

Program›m›z› yazmadan önce, belirtmemiz 

gereken bir fley var: C/C++ 

projeleri için “Build Automatically” seçene¤i 

kapat›lmal›d›r. E¤er bu seçenek 

aç›ksa Eclipse, program›n›z› her kay›t 

etti¤inizde otomatik olarak build etmeyi 

deneyecektir. Bunu yapmak için 

menü bar›ndaki Projects sektesindeki 

Build Automatically seçene¤inin seçili 

olmad›¤›ndan emin olun. 

fiekil 10: 

Daha sonra sa¤ taraftaki projeler 

bar›na sa¤ t›klay›p New Project...'i seçin. 

Aç›lan pencere de C++'a t›k'lay›n 

ve alt›ndaki Managed Make C++ Project'i 

seçin. Proje için bir isim verdikten 

sonra Finish'i seçin. 

Sa¤ taraftaki projeler bar›nda yeni 

ç›kan projemizin üzerine sa¤ t›klay›n 

ve aç›lan menüden New > Simple > File 

seçeneklerini seçin. Yeni dosyan›z›n 

ad› örne¤imizde merhaba. cpp.’dir. 

Yeni aç›lan dosyaya afla¤›daki s a - 

t›rlar› yaz›n: 

#include 

int main() 

{ 

printf("Merhaba\n"); 

fgetc(stdin); 

return 0; 

} 

Dosyay› kay›t edip çal›flt›r›rsan›z 

Eclipse'te ilk C++ program›n›z› yazm›fl 

olacaks›n›z. 

E¤er projemizi yarat›rken Managed 

C++ Project seçene¤ini seçmeseydik, 

Simple C++ Project seçene¤ini kullansayd›k, 

o zaman projenin makefile'›n› 

da kendimize göre ayarlamam›z gerekecekti. 

Bu seçenekte Managed C++ 

Project seçene¤indeki bütün ad›mlar› 

yapt›ktan sonra ayr›ca afla¤›daki ad›mlar› 

da yap›yoruz : 

Afla¤›daki kodlar› makefile dosyas›- 

na ekliyoruz. 

merhaba.exe : merhaba.o 

g++ -o merhaba.exe merhaba.o 

merhaba.o : merhaba.cpp 

g++ -c merhaba.cpp 

all : merhaba.exe 

clean : 

-rm merhaba.exe merhaba.o 

fiekil 11: 

Eski C/C++ projelerinin 

Eclipse platformuna 

tafl›nmas› 

Eclipse'e al›flt›ktan sonra büyük olas›- 

l›kla eski C/C++ projelerinizi Eclipse 

ortam›na tafl›mak isteyeceksiniz. CDT, 

eski projelerin Eclipse ortam›na tafl›nmas› 

için kolay bir yol sunmaktad›r. 

Afla¤›da bulunan örnekte Standard 

Make kullanan bir projenin eclipse ortam›na 

tafl›nmas›n› görebiliriz. 

‹lk olarak File > New > Project. Seçene¤iyle 

Proje Yaratma Sihirbaz›n› 

aç›yoruz.(fiekil 11) 

Bu ekran da örne¤imiz de kullanaca¤›m›z 

proje tipini seçiyoruz. Biz örne¤imizde 

Standard Make C++ Project 

kullanaca¤›z. Bu tip bir C++ projesi, 

projeye ait makefile dosyas›n›n Eclipse 

aktard›¤›m›z dosyalardan biri oldu- 

¤unu durumlarda kullan›l›r. E¤er projenin 

makefile'› yoksa o zaman Managed 

Make C++ Project'i seçecektik. O durumda 

Eclipse, projemiz için gerekli 

olan makefile dosyas›n› kendisi yaratacakt›. 

Bir sonraki ekranda projemizin ismini 

ve dosyalar›n sakland›¤› yeri belirtece¤iz. 

Projemizin dosyalar›n› Eclipse'e 

tan›tabilmek için Use Default 

Location seçene¤ini kald›r›yoruz ve 

aç›lan bölmeye projemize ait dosyalar›n 

bulundu¤u klasör'ün yerini yaz›yoruz. 

(fiekil 12) 

fiekil 12: 

Next seçene¤ini seçip bir sonraki 

ekrana geliyoruz, burada ilk olarak Make 

Builder sekmesini seçiyoruz. E¤er 

bilgisayar›n›z build komutu make'den 

farkl›ysa o zaman bu ekrandaki Build 

Command alan›na o komutu yazman›z 

gerekiyor(fiekil 13). Bu ayar› da yapt›ktan 

sonra Finish'e basarak projemizi 

Eclipse aktarmay› bitiriyoruz. Projeniz 

Eclipse Platformunun 

ana ekran›nda sa¤da 

bulunan projelerim 

penceresinde ortaya 

ç›kacakt›r. 

Yazarlar: 

Umur Aksel 

Mert Dirim 

Yalç›n Özsoy 

Murat Y›lmaz 

HABER LINUX 49

PHP ile 3 boyutlu 

görüntüler haz›rlay›n 

50 HABER LINUX

Üç boyutlu grafiklerin dinamik olarak 

oluflturulmas›yla ilgilenen PHP programc›lar›n 

bu makaleyi dikkatle okuyaca¤›na eminiz. 

Art›k ifl uygulamalar›n› ve veri raporlar›n›, 

kolayca haz›rlanan pasta grafikler ekleyerek 

zenginlefltirebilirsiniz. 

Mike Brittain (mike@mikebrittain.com), Teknoloji Yöneticisi, ID Society 

Bafllang›çta Web gelifltirme amaçl› 

olarak tasarlanm›fl bir dil olan PHP, 

y›llard›r dinamik Web sitelerini ve 

veritaban› uygulamalar›n› yönetmek 

için kullan›lm›flt›r. PEAR'›n 

(PHP Extension and Application Repository) 

arac›l›¤›yla bu dilde yap›- 

lan geniflletmeler, gelifltiricilere dili 

yeni ve ilginç yönlere tafl›ma olana- 

¤› tan›d›. PEAR'›n Image_3D paketi, 

üç boyutlu (3-D) grafiklerin PNG ve 

SVG gibi modern Web taray›c›lar›nda 

giderek daha çok desteklenen iki 

görüntü biçimi dahil, çeflitli biçimlerde 

yarat›lmas› için kullan›labilecek 

nesne odakl› bir arabirimdir. 

Image_3D paketini nas›l kullanaca- 

¤›n›za iliflkin bilgi edinin, dinamik 3 

boyutlu görüntülerin kullan›lmas›ndaki 

s›n›rlar› ö¤renin ve 3 boyutlu 

grafiklerin pratik uygulamalar›n› 

görün. 

Bafllamadan önce 

Bu e¤itici yaz›, 3 boyutlu grafiklerin 

dinamik olarak oluflturulmas›yla ilgilenen 

PHP programc›lar› içindir. 

Görüntüler s›f›rdan yarat›labilir, bir 

alanda X, Y, ve Z koordinatlar›na 

göre konumland›r›lm›fl ›fl›k kaynaklar›ndan 

ve nesnelerden oluflturulabilir. 

3-D Studio Max kullanmada deneyimli 

olan programc›lar nesnelerin 

3DS dosyalar›ndan PHP oluflturmalar›na 

nas›l aktar›laca¤›n› anlayacaklard›r. 

Parametrik denklemlerle 

tan›mlanan karmafl›k yüzeyler 

Image_3D kullan›larak kolayca efllenebilir. 

Sonuçta, ifl uygulamalar› ve 

veri raporlar›, kolayca haz›rlanan 

pasta grafikler eklenerek zenginlefltirilebilir. 

Bu e¤itici yaz› hakk›nda 

Image_3D, 3 boyutlu görüntülerin 

oluflturulmas›nda kullan›lan nesne 

odakl› bir arabirimdir. Nesneler ve 

›fl›klar X, Y ve Z koordinatlar›na göre, 

3 boyutlu alanda konumland›r›- 

l›r. Sonra görüntüler 2 boyutlu alana 

dönüfltürülür ve PNG, SVG olarak 

depolanabilir ya da kabu¤a 

(shell) ç›k›fllar› al›nabilir (ANSI kabuklar›nda 

kullan›lmak üzere). Paket, 

küpler, koniler, küreler, metin 

ve pasta grafikler gibi bir dizi basit 

3 boyutlu nesneyi kolayca oluflturmak 

için kullan›labilir. Ayr›ca, 3-D 

Studio Max'de oluflturulmufl nesneleri 

içe aktarma ve de¤ifltirme deste¤i 

de vard›r. 3 boyutlu alanlardan 

iyi anlayan gelifltiriciler, ilginç nesneler 

oluflturmak için özellefltirilmifl 

poligram ve yüzey efllemlerinden 

yararlanabilirler. 

Bu e¤itici yaz›n›n ilk yar›s›nda, 3 

boyutlu görüntü dosyalar› oluflturmak 

için komut sat›r› PHP komut 

dosyalar›n›n nas›l kullan›laca¤› gösterilmektedir. 

Renkler ve ›fl›klarla 

temel bir 3 boyutlu alan oluflturulduktan 

sonra, her bir eflsiz 3 boyutlu 

nesne tipinin yan› s›ra, ç›k›fl dosyas› 

biçimlerinin her biri de incelenmektedir. 

‹kinci yar›da ise bu temel 

örneklerin kullan›fll› uygulamalara 

nas›l dönüfltürülece¤i tart›fl›l›r. 3 

boyutlu görüntülerin oluflturulmas›nda 

ifllemci yo¤un olarak kullan›- 

l›r, bu nedenle, dinamik olarak oluflturulmufl 

görüntüleri Web sunucular›n›z› 

çökertmeden Web'e tafl›mak 

HABER LINUX 51

amac›yla bu sorun için bir çözüm bulmal›s›n›z. 

Image_3D paketi yaln›zca 

statik görüntü biçimlerini destekler, 

bu nedenle, 3 boyutlu alanlar› canland›rmak 

için basit bir JavaScript çözümü 

oluflturacaks›n›z. Sonuçta da, veri 

raporlar›n›n ifl uygulamalar› ile bütünlefltirilebilen 

renkli pasta grafikler biçiminde 

görüntülenmesi için bir PHP s›- 

n›f› yazacaks›n›z. 

Sistem gereksinimleri 

Devam etmek için afla¤›daki yaz›l›m ve 

araçlar gereklidir: 

PHP V5 

Image_3D paketi, PHP V5 nesne ve s›- 

n›f sözdizimi kullan›larak yaz›l›r. 

Image_3D 

PEAR paketinin kurulmas› gerekir. Genelde, 

makinenize kök (ya da yönetici) 

olarak erifliminiz varsa, Image_3D'yi 

kurman›z kolay olur. Image_3D alfa sürümde 

oldu¤u için, PEAR kuruluflu paketin 

"sabit" olmad›¤›n› belirtebilir. 

Kuruluflu uygulamak için -f seçene¤ini 

kullan›n: 

pear install -f Image_3D 

GD 

Bu grafik kitapl›¤›, PNG dosyalar›n›n 

ç›kt›s›n›n al›nmas› için gereklidir. Asl›- 

na bak›l›rsa, GD yoksa, Image_3D'den 

di¤er dosya tipleri de oluflturulabilir. 

PHP V4.3 itibariyle, GD kitapl›¤›n›n bir 

sürümü yeni PHP kurulufllar›yla birlikte 

gönderilir. Büyük olas›l›kla, PHP'yi 

yeniden derlemekle u¤raflman›z gerekmez. 

Mevcut PHP kuruluflunuzda 

GD'nin etkinlefltirilip etkinlefltirilmedi- 

¤ini görmek için phpinfo()'yu kullanabilirsiniz. 

Web sunucusu 

Bu e¤itici yaz›n›n ikinci yar›s›ndaki örnekler 

Web sitesinde kullan›lmak üzere 

oluflturulabilir. Haz›rda bir Web sunucunuz 

yoksa, Apache'nin aç›k kaynak 

Web sunucusu ve IBM HTTP Server, 

kullanabilece¤iniz iki uygun seçenektir. 

SVG viewer 

SVG dosyalar›, yerel SVG deste¤i içeren 

Mozilla Firefox V1.5 ürününde görüntülenebilir. 

Internet Explorer kullan›c›lar›, 

Adobe SVG eklentisini yükleyerek 

taray›c›lar›na SVG deste¤i ekleyebilirler. 

Önkoflullar 

Image_3D'nin arabiriminin tamam› 

nesne odakl› oldu¤u için, bu e¤itici yaz›da, 

nesnelere ve s›n›flara iliflkin en 

az›ndan temel bilgilere sahip olundu¤u 

varsay›l›r. Bu e¤itici yaz›n›n ilk yar›s›nda 

gösterilen komut sat›r› PHP örneklerini 

yürütmek için Linux® kabuk hesab›na 

ya da bir Windows® komut istemine 

eriflim gerekir. Temel düzeyde 

JavaScript deneyimi de gereklidir. 

Alan›n›z›n düzenlenmesi 

Ço¤u PHP gelifltiricisinin 2 boyutlu 

grafiklerden az da olsa anlad›¤›n› söylemek 

yanl›fl olmaz. Büyük olas›l›kla 

ço¤u, Adobe Photoshop, Corel Paint 

Shop Pro, GIMP ya da baflka bir program 

kullanarak en az›ndan birkaç temel 

grafik oluflturmufltur. Önce, 3 boyutlu 

bir alan›n ya da dünyan›n al›fl›ld›k 

2 boyutlu tuvalle karfl›l›kl› olarak nas›l 

iliflkilendirilebilece¤ini tart›flarak bafllayal›m. 

Ayr›ca, ›fl›klar, renkler ve dönüflümler 

gibi 3 boyutlu görüntülerinizi 

tasarlaman›za yard›m› olacak araçlar› 

da inceleyeceksiniz. 

Bafllarken 

S›radan grafik programlar›, bit efllemi 

görüntülerken X ve Y eksenleriyle çal›- 

fl›r. Her bir piksel bu eksenlerde yerlefltirilir. 

Bafllang›ç noktas› (X=0, Y=0), 

üst sol köflededir. 30, 20 koordinatlar›ndaki 

bir piksel, bafllang›ç noktas›n›n 

30 birim (genelde pikseldir) sa¤›nda, 

20 birim de alt›ndad›r. 

3 boyutlu alan›n›zda çal›fl›rken, 

bafllang›ç noktas› alan›n köflesinden 

çok, merkezini simgeler. Üçüncü eksen, 

Z, X ve Y eksenlerine karfl›l›kl› olarak 

diktir. Z ekseninin pozitif yönünü 

bilgisayar›n›z›n ekran›n›n içine do¤ru 

olarak düflünün. Negatif yön, ekrandan 

uza¤a do¤ru olacakt›r. fiekil 1 içinde 

her bir eksenin yönü gösterilir. 

fiekil 1. 3 boyutlu 

koordinat sistemi 

Koordinat sisteminde 3 boyutlu 

nesneler olufltururken, her bir nesnenin 

ya da noktan›n bafllang›ç noktas›na 

olan uzakl›¤›, negatif ya da pozitif birim 

olarak ölçülür. 

3 boyutlu araç tak›m›n›z 

3 boyutlu alan›n›za yerlefltirdi¤iniz her 

bir nesne için (koniler, küreler, vb.) 

PHP nesneleri oluflturacaks›n›z. Ayr›- 

ca, bu alan içindeki ›fl›k kaynaklar›n› 

simgeleyen PHP nesneleri de oluflturacaks›n›z. 

Renkli nesneler her bir flekli 

ya da ›fl›k kayna¤›n› de¤ifltirmekte kullan›l›r 

ve bir nesnenin alfa fleffafl›¤›n› 

ayarlamakta da kullan›labilir. Her bir 

nesnenin boyutunu, dönüflünü, konumunu 

dönüfltürürken ya da hatta alan›n 

bütününü dönüfltürürken matris 

nesneleri oluflturulur. 

‹lk dünyan›z›n oluflturulmas› 

‹lk görüntünüz, Image_3D ile oluflturulan 

herhangi bir görüntü için gerekli 

olan tüm temel ö¤eleri içerir. Bu örnekten, 

paketteki tüm temel nesneleri 

h›zla inceleyebilecek do¤ru alana ve 

›fl›¤a sahip olacaks›n›z. 

Koniler 

Bu ilk örne¤in amac›, beyaz bir artalanda 

›fl›kland›r›lm›fl koni fleklinde bir 

nesne yarat›lmas›d›r. Sonuçta ortaya 

ç›kan alan, 400x400 piksellik bir görüntüye 

dönüfltürülecektir. 

Oluflturdu¤unuz her görüntü, 

$world olarak adland›raca¤›n›z yeni bir 

Image_3D nesnesi oluflturularak bafllar. 

Alan›n artalan rengi, Image_3D_Color 

nesnesi oluflturularak 

ayarlan›r. Bu nesnenin yap›c›s›n›n üç 

parametresi, oluflturmak istedi¤iniz 

rengin RGB de¤erleridir. 

Alanda iki adet Image_3D_Light 

nesnesi oluflturursunuz. Mavi bir ›fl›k 

olan ilkinin, bafllang›ç noktas›n›n soluna, 

ekran›n düzleminden uza¤a yerlefltirildi¤ini 

düflünün. ‹kincisi de bafllang›ç 

noktas›n›n üst sa¤ köflesine, yine 

ekrandan uza¤a yerlefltirilsin. Bu nesne, 

yeflil olsun. 

Sonra, alana bir koni yerlefltirilsin. 

Bu nesneye atad›¤›n›z rengin beyaz oldu¤una 

dikkat edin. Böylece, nesne 

alana yerlefltirdi¤iniz iki ›fl›¤›n rengini 

al›r. Bu yöntem, farkl› renklere sahip 

bir nesnenin karfl›t yönlerini vurgulamak 

için en iyi yöntemdir. 

52 HABER LINUX

Liste 1. 3 boyutlu alanda bir koni oluflturulmas› 

setColor(new Image_3D_Color(255, 255, 255)); 

// A blue light from the left 

$light1 = $world->createLight(-300, 0, -300); 

$light1->setColor(new Image_3D_Color(100, 100, 255)); 

// A green light from the upper-right 

$light2 = $world->createLight(300, -300, -300); 

$light2->setColor(new Image_3D_Color(100, 255, 100)); 

// Build the cone object 

$cone = $world->createObject('cone', array('detail' => 64)); 

$cone->setColor(new Image_3D_Color(255, 255, 255)); 

$cone->transform($world->createMatrix\ 

('scale', array(70, 220, 70))); 

$cone->transform($world->createMatrix('rotation', 

array(-45, -120, -10))); 

$cone->transform($world->createMatrix\ 

('move', array(-50, -30, 10))); 

// Render and save the 2-D image 

$world->createRenderer('perspectively'); 

$world->createDriver('gd'); 

$world->render(400, 400, 'object.png'); 

> 

Koniye üç dönüflüm uygulan›r. Önce, 

nesnenin ölçe¤i yükseltilir. Koni 

nesnesi, oluflturulurken boyutu atanmayan 

tek nesnedir. Temelde 1x1x1 boyutlar›nda 

bir alanda oluflturulur ve 

boyutlar›n›n yeniden belirlenmesi gerekir. 

Sonra, koniyi, ›fl›¤› iyi olarak yakalayabilmesi 

için döndürün. Bu, biraz 

deneme yan›lma sürecidir. Ard›ndan, 

koniyi tafl›yarak görüntünün ortas›na 

yerlefltirin. 

Komut dosyan›z›n son ad›m›, 3 boyutlu 

alan›n 2 boyutluya dönüfltürülmesidir. 

Örneklerin tümünde "perspectively" 

(perspektif olarak) dönüfltürme 

motoru kullanacaks›n›z (di¤er 

seçenek, "isometric"dir (eflit ölçekte)). 

PNG görüntüsünü oluflturacak 

olan gd ç›k›fl sürücüsü seçilir. Görüntünün 

boyutunu 400x400 piksel olarak 

seçin; görüntü, flu dosya ad› ile kaydedilecektir: 

object.png. 

Görüntüyü oluflturmak için, komut 

dosyas› komut sat›r›ndan çal›flt›r›lmal›- 

d›r: 

php -f build_cone.php 

Oluflturulan görüntü dosyas› afla¤›- 

da gösterildi¤i gibi görünmelidir: 

fiekil 2. Image_3D paketi kullan›larak 

oluflturulmufl 3 boyutlu koni 

Ayr›nt›lar›n denetlenmesi 

ve gerçekleme (rendering) 

süresi 

Verdi¤im örne¤in yeterince aç›klay›- 

c› oldu¤unu umar›m. Image_3D ile 

birlikte gönderilen di¤er yerleflik 

nesne tiplerini göstermek için birkaç 

ek örnekte de ayn› alan›, ›fl›kland›rmay› 

ve gerçeklemeyi kullanacaks›- 

n›z. 

Devam etmeden önce, ilk komut 

dosyan›zla ilgili belirtmemiz gereken 

iki nokta var. Koni nesnesini örnekle 

desteklerken, ikinci ba¤›ms›z 

de¤iflken olarak bir dizilimi [array('detail' 

=> 64)] geçirdiniz ; bu dizilim, 

koniyi oluflturmak için kullan›- 

lan çokgenlerin say›s›n› belirler. Bu 

çokgenlerin say›s›n›n az olmas›, görüntünün 

daha aç›l› olmas›na neden 

olurken, bu say›n›n yüksek olmas› 

görüntünün yüzeyini düzgünlefltirir 

(bkz. fiekil 3). 

fiekil 3. 3 boyutlu konilerde 

farkl› ayr›nt› 

düzeyleri. Gösterilen 

ayr›nt› düzeyleri 8, 

16, 32 ve 64'tür 

Ayr›nt› düzeyi yükseldikçe, Image_3D'nin 

görüntüyü oluflturmas› o 

kadar uzun sürer. Konilerin oluflturulmas› 

oldukça basittir, bu nedenle 

etkisi korkunç de¤ildir. Kürelere ve 

daha karmafl›k flekillere geçti¤inizde, 

gerçekleme h›z›n›n kolayca denetiminizden 

ç›kabilece¤ini göreceksiniz. 

Görüntünün nas›l oluflturuldu¤una 

iliflkin bilgi sa¤layacak olan Image_3D 

nesnesi için yerleflik bir istatistik 

yöntemi vard›r. Afla¤›daki sat›- 

r› bir önceki komut sat›r›n›n sonuna 

koyun. 

echo $world->stats(); 

Komut dosyas› yeniden çal›flt›r›ld›¤›nda, 

Liste 2 içindeki ç›k›fl görüntülenmelidir. 

Liste 2. Koni nesnesinin oluflturulmas› 

için istatistikler 

Image 3D 

Objects: 1 

Lights: 2 

Polygons: 130 

Points: 67 

Bu basit ayr›nt›lar bir yana, komutlar›n›z 

daha ayr›nt›l› 3 boyutlu görüntüler 

oluflturdukça, komut dosyalar›n›- 

z›n yürütülme süresini ölçmek için PE- 

AR::Benchmark paketini kullanmay› 

düflünebilirsiniz (bkz Kaynaklar). 

Ifl›k kaynaklar› ve renk 

Renk ya da ›fl›k olmazsa, 3 boyutlu alan›n›zda 

nesneleri göremezsiniz. fiimdi 

HABER LINUX 53

de, yaratt›¤›n›z nesneleri görmemize 

olanak sa¤layan bu iki önemli ö¤eyi inceleyelim. 

Ifl›klar›n aç›lmas› 

Yukar›daki örnekteki koninin rengini 

k›rm›z›ya (255, 0, 0) ayarlayacak ve 

iki ›fl›k kayna¤›n› kald›racak olsayd›n›z, 

sonuçta ortaya ç›kan görüntü, beyaz 

artalanda siyah bir koni gösterirdi. 

Üzerinde bir ›fl›k kayna¤› parlamad›kça, 

koninin k›rm›z› yüzeyi ortaya ç›kmaz. 

Bu sorunu, en az bir adet ›fl›k kayna¤› 

ekleyerek çözebilirsiniz. Ifl›¤›n 

rengini en ortaya ç›karan beyaz ›fl›kt›r, 

bu nedenle ›fl›¤›n beyaz olmas› en uygunudur. 

Tek bir ›fl›k kayna¤›, alan›n›zdaki 

nesnenin ya da nesnelerin yaln›zca tek 

bir yan›n› ayd›nlatacakt›r. Karfl› tarafa 

baflka bir ›fl›k kayna¤› eklemeniz nesneleri 

daha da görünür k›lar. ‹ki beyaz 

›fl›k kullan›rsan›z, bunlar nesneye pek 

bir kiflilik katmaz, çünkü karfl›t aç›lar 

yaln›zca nesnenin renginin de¤iflik 

tonlar›n› yans›t›r. 

Önceden de tart›fl›ld›¤› gibi, bunun 

yerine, bu örneklerde beyaz renkli 

nesneler oluflturup onlar› renkli ›fl›klarla 

ayd›nlatacaks›n›z. Bu, her bir nesnenin 

özelliklerini ortaya ç›kacak olan 

daha çok ton ve renk özünün kullan›lmas›na 

olanak tan›r. 

Renklerin denetlenmesi 

Yukar›daki örnekte, Image_3D_Color 

s›n›f› kullanarak koni nesnesinin rengini 

belirlediniz. Yap›c›n›n ilk üç parametresi, 

istenen rengin RGB de¤erleridir. 

Burada gösterilmeyen dördüncü 

parametre ise, alpha transparency parametresidir. 

Komut dosyan›za 150 

de¤erini ekledi¤inizde, k›smen fleffaf 

bir koni oluflturursunuz. 

$cone->setColor(new Image_3D_ 

Color(255, 255, 255, 150)); 

fiekil 4 içinde, fleffafl›¤›n koni üzerindeki 

etkisi gösterilir. 

Küpler 

Koniler gibi, küplerin de yarat›lmas› 

kolayd›r. Küp oluflturmak için yaln›zca 

birkaç çokgen gereklidir, üstelik, bofiekil 

4. Üst üste 

yerlefltirilmifl iki adet 

3 boyutlu koni 

nesnesi, her ikisinde 

de 150 de¤erinde 

alfa fleffafl›k 

uygulanm›flt›r. 

Liste 3. 3 boyutlu nesnelere metal görüntüsünün uygulanmas› 

require_once('Image/3D/Color/Metal.php'); 

$cone = $world->createObject('cone', array('detail' => 64)); 

$metal = new Image_3D_Color_Metal (255,255,255); 

$metal->setMetal(1.25); 

$cone->setColor($metal); 

Krom görüntüsü verin 

RGB renklerine uygulanabilen bir etki 

daha vard›r: krom görüntüsü! Koninin 

rengi olarak standart Image_3D_Color 

nesnesini sa¤lamak yerine, yeni bir 

Image_3D_Color_Metal nesnesi oluflturun 

(Image/3D/Color/Metal.php'yi 

eklemeyi unutmay›n, di¤er s›n›flar gibi 

Image/3D.php taraf›ndan eklenmez). 

Bkz. Liste 3. 

setMetal() yöntemi, parametre olarak 

de¤ifliklik gösterir. Biraz deneyim 

kazan›ld›¤›nda, 0.5 ve 2.0 aras›ndaki 

de¤erlerin en iyi etkiyi ortaya ç›kard›¤› 

görülür. 2.0 üzerindeki bir de¤er, görüntünün 

tamamen parlamas›na neden 

olur. Koninin renk ve ›fl›¤›n›n nas›l etkilendi¤ini 

görmek için bu de¤erle oynayabilirsiniz. 

Nesnelerin ve flekillerin 

de¤ifltirilmesi 

Daha önce Adobe Photoshop program›ndaki 

dönüfltürme arac›n› kulland›ysan›z, 

büyük olas›l›kla onun tafl›ma, ölçekleme, 

döndürme, çevirme ve çarp›tma 

ö¤elerine al›fl›ks›n›zd›r. 3 boyutlu 

nesnelerin ve alanlar›n transform 

yöntemi, bu arac›nkine benzer. 

Dönüfltürme matrisleri 

Bu terim sizi korkutmas›n. Pratikte, 

dönüfltürme matrisi, asl›nda yaln›zca 

bir nesnenin tafl›nmas›n›, ölçeklenmesini 

ya da döndürülmesini sa¤layan bir 

denetimdir. Bu, ilk olarak Image_3D_Matrix 

yarat›p sonra onu bir 

transform() yöntemine geçirerek elde 

edilir. Sonuçta, bu pek de zor de¤ildir. 

Afla¤›da üç örnek verilmifltir (her 

bir matrisin ikinci parametre olarak üç 

de¤erli bir dizilim ald›¤›na dikkat edin): 

$obj->transform($world->createMatrix\ 

('move', array(-50, -30, 10))); 


('scale', array(70, 220, 70))); 


('rotation', array(45, 0, 0))); 

'Move' (Tafl›) matrisinin dizilim de- 

¤erleri, X, Y ve Z eksenlerindeki hareketi 

belirtir. 'Scale' (Ölçeklendir) matrisine 

uygulanan de¤erler, ayn› üç eksen 

boyunca ölçekleme derecesini belirtir. 

'Rotation' (Döndürme) matrisine 

iliflkin de¤erler, her bir eksende 0 - 

360 dereceler aras›ndaki döndürme 

miktar›n› belirtir. fiekil 5 içinde nesnenin 

hangi yöne döndürüldü¤ü gösterilir 

(ters yöne döndürmek için eksi de¤erleri 

uygulayabilirsiniz). 

Dönüfltürmeler nerede ve 

fiekil 5. X, Y ve Z 

eksenlerinde 

döndürme yönleri. 

ne zaman uygulan›r 

Bu dönüfltürmelerin her biri tek bir nesneye 

ya da 3 boyutlu alan›n bütününe 

uygulanabilir. Yaratt›¤›n›z ilk örnek görüntünün 

alan›nda, bir koninin nas›l 

döndürülebilece¤ini, ölçeklendirilebilece¤ini 

ve tafl›nabilece¤ini gördünüz. Dönüfltürme 

ifllemini koni yerine $world 

nesnesine uygulam›fl olsayd›n›z, 3 boyutlu 

alandaki herfleyi etkilerdi; alandaki 

tüm nesneler ve ›fl›klar, büyük bir 

boflluk olarak, bütünüyle etkilenirdi. 

Dönüfltürmeler, belirtilen s›rayla 

her bir nesneye uygulan›r. Bu size aç›k 

gibi görünebilir, ancak önce, nesnelere 

birer birer ve sonra da alan›n bütününe 

olmak üzere birden çok dönüfltürme 

uyguluyorsan›z, dönüfltürmelerinizi 

eklerken s›raya dikkat etmedi¤inizde 

beklemedi¤iniz sonuçlarla karfl›laflabilirsiniz. 

Ek nesneler 

Koninizin ›fl›kland›r›lmas›, renklendirilmesi 

ve konumland›r›lmas›na iliflkin 

pek çok ayr›nt›y› tamamlad›n›z. fiimdi 

de Image_3D'de baflka hangi tip nesnelerin 

yarat›labilece¤ine dönelim. 

54 HABER LINUX

yutlar› ne olursa olsun, tüm küpler ayn› 

düzeyde ayr›nt› içerir. Küp yarat›rken, 

createObject() için ikinci parametre, 

kübün geniflli¤i, yüksekli¤i ve 

derinli¤inden oluflan üç de¤erli bir dizilimdir. 

Küp olufltururken, Liste 1 içinde 

$cone yerine afla¤›daki sat›rlar› yazabilirsiniz: 

$cube = $world->createObject('cube', 

array(100, 100, 100)); 

$cube->setColor(new Image_3D_Color(255, 

255, 255)); 

$cube->transform($world->\ 

createMatrix('rotation', array(- 

60,60,40))); 

Sonuçta ortaya ç›kan görüntü flöyle 

olur: 

fiekil 6. Image_3D paketi 

kullan›larak oluflturulmufl 

3 boyutlu küp. 

Küreler 

Liste 1 içindeki ilk örne¤inizi düzelterek 

devam edersek, koniyi küre ile de- 

¤ifltireceksiniz. Burada, ikinci parametre, 

kürenin yar›çap›n› simgeleyen r 

için bir de¤er ve nesnenin görece düzgünlü¤ünü 

tan›mlayan bir tamsay› 

olan detail (ayr›nt›) de¤erini içeren bir 

Hash algoritmas› olacakt›r. Detail de- 

¤eri, 1 kadar küçük olabilir, ama bu durumda 

nesne, küreden çok buruflturulmufl 

ka¤›t topa¤›na benzeyecektir, bu 

de¤er artt›kça, nesnenin kalitesi ve 

gerçekleme süresi de artar. Detail 

ö¤esinde en iyi de¤erler 4, 5 ya da 

6'd›r. 6'dan daha yüksek bir de¤er kullan›ld›¤›nda 

gerçekleme süresi, saniyelerle 

de¤il, ancak dakikalarla ölçülebilecek 

kadar uzun olur. 

$sphere = $world->createObject('sphere', 

array('r' => 85, 'detail' => 5)); 

$sphere->setColor(new Image_3D_Color(255, 

255, 255)); 

Sonuçta ortaya ç›kan görüntü flöyle 

olur: 



3 boyutlu küre. 

Bu küre oluflturulurken bildirilen istatistikleri 

(bkz Liste 4), Liste 2 içindeki 

konide görülenlerle karfl›laflt›r›n. 

Liste 4. 5 detail de¤eriyle küre nesnesi 

oluflturulmas›n›n istatistikleri 

Image 3D 

Objects: 1 

Lights: 2 

Polygons: 4096 

Points: 2050 

Asl›nda, bu kürenin detail ayar›n› 

6'ya yükseltirseniz, çokgenlerin ve 

noktalar›n say›s› dört kat›na ç›kar. 

Simit flekli 

Wikipedia'ya göre, simit flekli, iki daire 

fleklinin (S1 x S1) ürünü olarak tan›mlanan 

bir kapal› yüzeydir. Geometri bilgilerinizi 

unuttuysan›z, bildi¤iniz bir simidi 

gözünüzün önüne getirin. 

Simit fleklinin nas›l oluflturuldu¤unu 

görmek için afla¤›daki kodu 3 boyutlu 

alan›n›za ekleyin. 

Liste 5. Simit flekli örne¤i 

$torus = $world->createObject('torus', 

array('inner_radius' => 90, 

'outer_radius' => 120, 

'detail_1' => 30, 

'detail_2' => 30)); 

$torus->setColor(new Image_3D_Color(255, 

255, 255)); 

$torus->transform($world->createMatrix('Rotation', 

array(-45,0,-30))); 

$torus->transform($world->createMatrix('Move', 

array(0,-20,0))); 



3 boyutlu simit flekli. 

Bir kez daha, createObject()'in 

ikinci parametresine geçirilen baflka 

bir de¤er kümeniz var. Bu durumda, inner_radius 

(iç yar›çap) ve outer_radius 

(d›fl yar›çap), simidin iç ve d›fl yar›çaplar›n›n 

adlar›d›r. Detail_1 (ayr›nt› 1) ve 

detail_2 (ayr›nt› 2) ö¤eleri daha belirsizdir. 

Bu de¤erleri ayarlamay› denerseniz, 

detail_1 ö¤esinin bantlar› (halkaya 

dik olan çizgileri) ve detail_2 ö¤esinin 

ise fleritleri (halkan›n d›fl kenar›na 

paralel çizgileri) denetledi¤ini görürsünüz. 

Sonuçta ortaya ç›kan görüntü 

“fiekil 8” deki gibi olur: 

Metin 

Image_3D paketi kullan›larak metinler 

de üç boyutlu olarak gerçeklenebilir. 

Ancak, metnin stilinin belirlenmesinde 

pek az seçenek sunulur. Örne¤in, yaz› 

tipi seçemezsiniz; pakette yerleflik bulunan 

tek bir yaz› tipinden baflka seçene¤iniz 

yoktur. Yine de, Liste 6 içinde 

bir metin nesnesinin nas›l yarat›laca¤› 

gösterilir. 

Liste 6. Metin nesnesi örne¤i 

$text = $world->createObject('text', 

'Databases!'); 

$text->setColor(new Image_3D_Color(255, 

255, 255)); 

$text->transform($world->createMatrix('Scale', 

array(6, 6, 6))); 

$text->transform($world->createMatrix('Rotation', 

array(-35, 30, -15))); 

$text->transform($world->createMatrix('Move', 

array(-150, 10, 20))); 

Önceki örneklerdeki createObject() 

ö¤esinin ikinci parametresine geçirilen 

dizilimin yerine, yaln›zca görüntülenecek 

olan metni sa¤laman›z yeterlidir. 

‹nanmas› zor ama, PHP e¤itici yaz›- 

s›n›n ortas›na geldik ve pek çok PHP 

e¤itici yaz›s›n›n konusu olan ayn› anda 

her yerde bulunan sistemlerden henüz 

söz edilmedi. Bu henüz ad› geçmemifl 

olan sistemlere iliflkin 3 boyutlu bir 

gösterim afla¤›da verilmifltir: 



3 boyutlu metin. 

3D Studio Max 

fiimdiye dek gördü¤ümüz 3 boyutlu 

görüntü oluflturmakta kullan›lan araçlar 

temel düzeydeydi, üstelik, s›f›rdan 

görüntü oluflturarak yapabilecekleriniz 

de s›n›rl›d›r. Önceden yap›lm›fl 3D 

Studio Max dosyalar›n› içe aktarma 

yetene¤i (bkz. Liste 7), heyecan verici 

olas›l›klar sunar. 

HABER LINUX 55

Liste 7. 3D Studio Max dosyas› örne¤i 

$obj = $world->createObject('3ds', 'Image_3D.3ds'); 

$obj->setColor(new Image_3D_Color(255, 255, 255)); 

$obj->transform($world->createMatrix('Rotation', array(110, 40, 0))); 

$obj->transform($world->createMatrix('Scale', array(7, 7, 7))); 

Liste 8. Küre nesnelerinden birlefltirilmifl bir kübün oluflturulmas› 

for ($x=0; $x < 5; $x++) { 

for ($y=0; $y < 5; $y++) { 

for ($z=0; $z < 5; $z++) { 


array('r' => 25, 'detail' => 4)); 

$sphere->setColor(new Image_3D_Color(255, 255, 255)); 

$sphere->transform($world->createMatrix('Move', 

array($x * 75, $y * 75, $z * 75))); 

$sphere->transform($world->createMatrix('Rotation', 

array(45, 30, 15))); 

} 

} 

} 

$world->transform($world->createMatrix('Move', array(-225, -100, 0))); 

Gördü¤ünüz gibi, nesnenin oluflturulmas› 

için, 3D Studio Max dosyas›n›n 

bulunmas› yeterli. Image_3D kuruluflu 

ile biraz ilgilendiyseniz, PEAR paketindeki 

baz› örnekleri görmüfl olabilirsiniz. 

Yukar›daki listede içe aktar›lan 

Image_3D.3ds dosyas› bu örneklerden 

al›nm›flt›r. Sonuçta ortaya ç›kan görüntü 

afla¤›da gösterilmifltir: 

fiekil 10. Image_3D paketi ile içe aktar›lm›fl 

ve gerçeklenmifl 3D Studio Max dosyas›. 

Elbette, bu sefer iflimiz kolayd›, 

çünkü yukar›daki dosyada içe aktar›lan 

3D Studio Max dosyas› 200 KB'den 

küçüktü ve oldukça basit bir dosyayd›. 

Daha büyük dosyalar›n aç›lmas› sunucunuzu 

ya da PHP'yi kolayca durma 

noktas›na getirebilir. 

Tek bir alanda birden çok 

nesnenin birlefltirilmesi 

fiimdiye dek, tek bir 3 boyutlu alandaki 

nesneleri teker teker gördük. Ama, 

burada durmam›z gerekiyor. Liste 8 

içinde, ayn› alanda 100'den fazla nesnenin 

nas›l birlefltirilece¤inin bir örne- 

¤i yer al›r. 

Daha önce de oldu¤u gibi, bu kod 

Liste 1 içindeki, $cone nesnesini tan›mlayan 

sat›rlar›n yerine geçer. 

Liste 8, $x, $y ve $z'yi 0-4'ten art›ran 

üç döngü tan›mlar. Orta döngü 

içinde, tek bir küre nesnesi yarat›l›r. 

Bir move dönüfltürmesi kullanarak, her 

bir yeni küre, bafllang›ç noktas›na göre 

X, Y ve Z yönlerinde konumland›r›l›r. 

Tafl›nd›ktan sonra, her bir küre bafllang›ç 

noktas›n›n çevresinde döndürülür. 

Kürelerin her biri yarat›ld›ktan ve 

üç döngünün tümü de tamamland›ktan 

sonra, $world nesnesinin bütünü, görüntünün 

s›n›rlar› içinde kürelerin ortalanaca¤› 

biçimde kayd›r›l›r. 

Bu örnekte 125 kürenin oluflturuldu¤una 

dikkat edin. Detail ayar› 4 de- 

¤erinde olan tek bir bir küre oluflturmakta 

zorland›ysan›z, 124 tane daha 

küre oluflturman›n ne kadar güç olabilece¤ini 

tahmin edebilirsiniz. Detail de- 

¤eri 4 ya da 5 oldu¤unda nesne gerçekten 

çok güzel görünür, ama herfleyin 

düzgün olarak çal›flt›¤›ndan emin 

oluncaya dek, bu ayar› 1 ya da 2'ye 

çekmeniz ak›ll›ca olur. 

fiekil 11 içinde gösterilen sonuçta 

ortaya ç›kan görüntünün sadece küpler 

ve konilerden çok daha heyecan verici 

oldu¤unu kabul edersiniz. 

fiekil 11. Küp flekilli bir 

matris yaratmak için 

düzenlenen 125 küre. 

Özel biçimler ve yüzeyler 

Image_3D içinde daha özel nesnelerin 

oluflturulmas›na olanak tan›yan iki 

nesne vard›r: çokgenler ve efllemler 

Çokgenlerin oluflturulmas› 

3 boyutlu bir biçimin çok boyutlu koordinatlarda 

tasarlanabilece¤ini varsayarsak, 

bu koordinatlar› bir araya getirerek 

3 boyutlu bir nesnenin kenarlar›n› oluflturabilirsiniz. 

Dikkatli bir hesaplamayla, 

noktalar ve çokgenler kullanarak s›f›rdan 

küpler, koniler ya da küreler oluflturabilirsiniz. 

Ama bu nesneleri oluflturman›n 

daha kolay yollar› da vard›r. 

Bunun yerine, üçüncü boyutu, yani 

derinli¤i olan üç noktal› bir y›ld›z olufltural›m. 

Y›ld›z›n bir ön, bir de arka yüzü 

olacakt›r, sonuçta bunlar, d›fl kenarlar› 

tan›mlayan ayn› koordinat noktalar›na 

sahip olacakt›r. Alt› noktaya gerek 

vard›r -- üçü y›ld›z›n noktalar› için, üçü 

de kenarlar› belirlemek için kullan›l›r. 

‹flleri kolaylaflt›rmak için, Z=0 koordinatlar›nda 

yatan noktalar ön yüzünüz 

olsun. Arka yüz, ön yüze göre sabit bir 

uzakl›kta, 60 de¤er ötede olacakt›r. 

Böylece, tüm d›fl noktalar ayn› X ve Y 

koordinatlar›na sahip olacakt›r, ama Z 

koordinat› 60 olarak de¤ifltirilecektir. 

Üç kenar, y›ld›z›n her bir d›fl noktas›n› 

birlefltirecek biçimde efllenir. 

Liste 9'un ço¤unlu¤u, bu nesnenin 

oluflturulmas› için birbirine ba¤lanmas› 

gereken noktalar›n yerlefltirilmesiyle 

ilgilidir. Afla¤›daki foreach döngüleri, 

sonuçta ortaya ç›kacak olan çokgen 

nesnesini oluflturmakta kullan›lacak 

olan Image_3D_Point nesnelerini oluflturmak 

için kullan›l›r. 

Son sat›r $world nesnesinin bütününü 

döndürür, böylece y›ld›z›n kenar›n› 

görebilirsiniz. Alan› döndürmezseniz, 

y›ld›z›n ön yüzünü yaln›zca iki boyutlu 

olarak görürsünüz. 

Liste 9, fiekil 12 içinde gösterilen 

görüntüyü oluflturur. 

fiekil 12. Image_3D 

paketi kullan›larak 

oluflturulmufl özel bir 

çokgen. 

3 boyutlu 

yüzeylerin efllenmesi 

S›radaki iki örnekte ilginç baz› flekiller 

oluflturulur, ama biraz Calculus bilgisi 

56 HABER LINUX

Liste 9. Üç noktal› y›ld›z oluflturulmas› 

$polygons = array(); 

// Front face 

$polygons[] = array( 

array(0, -120, 0), array(-18, -12, 0), 

array(-86, 48, 0), array(0, 18, 0), 

array(86, 48, 0), array(18, -12, 0) 

); 

// Back face 


array(0, -120, 60), array(-18, -12, 60), 

array(-86, 48, 60), array(0, 18, 60), 

array(86, 48, 60), array(18, -12, 60) 

); 

// 3 Sides 


array(0, -120, 0), array(-18, -12, 0), 

array(-86, 48, 0), array(-86, 48, 60), 

array(-18, -12, 60),array(0, -120, 60) 

); 


array(-86, 48, 0), array(0, 18, 0), 

array(86, 48, 0), array(86, 48, 60), 

array(0, 18, 60), array(-86, 48, 60) 

); 


array(86, 48, 0), array(18, -12, 0), 

array(0, -120, 0), array(0, -120, 60), 

array(18, -12, 60),array(86, 48, 60) 

); 

foreach ($polygons as $poly) { 

$points = array(); 

foreach ($poly as $set) { 

$points[] = new Image_3D_Point($set[0], $set[1], $set[2]); 

} 

$p = $world->createObject('polygon', $points); 

$p->setColor(new Image_3D_Color(255, 255, 255)); 

} 

$world->transform($world->createMatrix('Rotation', 

array(0, -25, -15))); 

de devreye girer. Hiç Calculus dersi almad›ysan›z 

ya da bu konudaki bilgilerinizi 

unuttuysan›z, bu yaz›da, körelmifl 

becerilerinizi bilemeye çal›flmayaca- 

¤›z. Ancak, afla¤›daki modellerde neler 

olup bitti¤ine iliflkin temel bir fikir vermeye 

çal›flaca¤›z. 

Mathematica yaz›l›m›yla yüzeyleri 

ve k›vr›mlar› tasarlama deneyiminiz 

varsa, s›radaki iki örnek size tan›d›k 

gelecektir. 

Helezon 

Bu iki listenin ilki yükselen bir sarmald›r. 

Yüzeydeki her bir noktan›n, afla¤›- 

daki parametrik fonksiyondan türeyen 

X, Y ve Z koordinatlar› vard›r: 

f[s,t] = {s * cos(2 t), s* sin(2 t), 

t} 

Bu yüzeyi yaratmak için, önce alan›n›zda 

yeni bir "efllem" nesnesi yaratacaks›n›z. 

$map = $world->createObject('map'); 

Efllem, yukar›daki özel çokgende 

gördü¤ünüz gibi 3 boyutlu bir yüzey 

oluflturmak için Image_3D_Point nesnelerinin 

dizilimini al›r. Bu noktalar›n 

her biri yukar›daki ifllevinize göre tan›mlanabilir: 

new Image_3D_Point( ($s * cos(2 * 

pi() * $t)), 

($s * sin(2 * pi() * $t)), 

($t) ); 

s ve t parametrelerini s›ras›yla 0-1 

ve 0-6 aral›klar›nda de¤ifltireceksiniz. 

Yüzeye uygun bir boyut vermek için, 

her bir koordinat› $scale ayar›na atayaca¤›n›z 

istedi¤iniz bir de¤erle çarpacaks›n›z. 

Liste 10 içinde, efllem nesnesinin 

nas›l oluflturuldu¤u gösterilir ve di¤er 

örneklerde de oldu¤u gibi, nesnenin 

son halinin rengini, döndürmesini ve 

konumunu siz belirlersiniz 

fiekil 13 içinde sonuçta ortaya ç›- 

kan görüntü gösterilir. Helezonun ayr›nt›, 

ölçek ve yükseklik düzeyleri 

$scale, $detail ve $levels de¤iflkenleriyle 

belirlenir. 


paketinin efllem 

nesnesi kullan›larak 

oluflturulmufl helezon. 

Ortas› delik kek kal›b› flekli 

Stokes teoreminin bir uygulamas› olan 

ikinci yüzey integraliniz de ilginç bir 

sonuç verir. Bu yüzeyi, Z ile ifade edilen 

yüksekli¤i de¤iflken ve X ve Y düzlemlerinin 

bafllang›ç noktas›ndan her 

yöne yay›lan bir sinüs dalgas›n›n ürünü 

olarak düflünebilirsiniz. 

Calculus terimlerini bir yana b›rak›rsak, 

bu fleklin ortas› delik bir kek kal›b›na 

benzedi¤ini söyleyebiliriz. 

Bu alan, afla¤›daki parametrik iflleve 

göre tan›mlanacakt›r: 

f[r,t] = {r * cos(t), r * sin(t), sin(4 

r)} 

Yine, bu yüzey için efllem nesnesine 

eklenecek noktalar› iflaretleyeceksiniz. 

Her nokta Liste 11'de tan›mlan›r. 

Her bir noktay›, düzgün bir yüzey 

HABER LINUX 57

Liste 10. Parametreleri belirlenmifl bir sarmal yüzey 


$scale = 120; 

$detail = 30; 

$levels = 6; 

$increment = 1 / $detail; 

for ($s = 0; $s setColor(new Image_3D_Color(255, 255, 255)); 

$map->transform($world->createMatrix('Rotation', array(-50, 0, 15))); 

$map->transform($world->createMatrix('Move', array(50, -220, 0))); 

Liste 11. Noktalar›n tan›mlanmas› 

new Image_3D_Point( ($r * cos($t)), 

($r * sin($t)), 

(sin(4 * pi() * $r)) 

); 

Liste 12. 3 boyutlu ortas› delik bir kek kal›b› flekli 


$scale = 130; 

$detail = 35; 

$increment = 1 / $detail; 

oluflturmak üzere r ve t parametrelerini 

de¤ifltiren iki döngü içine saracaks›- 

n›z. Liste 12'de gösterildi¤i gibi, her X- 

, Y- ve Z koordinat› bir $scale de¤eriyle 

çarp›lacakt›r. 

Sonuçta ortaya ç›kan görüntü 

“fiekil 14”deki gibi olur: 

// x 

// y 

// z 

for ($r = 0; $r setColor(new Image_3D_Color(255, 255, 255)); 

$map->transform($world->createMatrix('Rotation', array(-45, 0, -15))); 

Ek ç›kt› sürücüleri 

fiimdiye kadar yaratt›¤›n›z tüm görüntüler 

GD sürücüsünü kullan›yordu. Bu 

sürücünün PNG görüntüleri oluflturdu- 


paketindeki efllem 

nesnesi kullan›larak 

gelifltirilen parametrik 

ifllevden oluflan 3 

boyutlu yüzey. 

¤unu gördünüz. Ancak kullanabilece¤iniz 

dört ek sürücü daha vard›r: SVG, 

SVGRotate, ZBuffer ve ASCII. 

SVG 

SVG (Scalable Vector Graphics; Ölçeklenebilir 

Vektör Grafi¤i) dosya biçimi, 

2 boyutlu görüntüler oluflturan vektörlerin 

bir XML tan›m›d›r. W3C, bu biçimi 

2001 y›l›nda standartlaflt›rm›flt›r, ancak 

bu biçimin Web üzerindeki kullan›- 

m›, SVG dosyalar›n› görüntüleyebilen 

taray›c›lar›n kullan›labilir hale gelmesiyle 

engellenmifltir. fiu anda en uygun 

seçenekler SVG için yerleflik destek 

içeren Firefox V1.5 ve Adobe SVG eklentisine 

sahip Internet Explorer ürünleridir. 

Image_3D'den SVG görüntüleri 

oluflturmak oldukça basittir. Yap›lmas› 

gereken yaln›zca Liste 1'deki son iki 

kod sat›r›n› afla¤›daki gibi de¤ifltirmektir: 

$world->createDriver('svg'); 

$world->render(400, 400, 'object.svg'); 

Sonuçta ortaya ç›kan görüntü dosyas› 

ilk yaratt›¤›n›z koniye çok benzer 

olmal›d›r. 

SVG dosyalar›n›n heyecan verici 

bir yönü, görüntüyü tan›mlayan XML 

a¤ac›n›n, JavaScript ve DOM ayr›flt›rma 

yordamlar› kullan›larak ifllenebilmesidir. 

Görüntülerin, Web sayfalar›n› 

ifllemek üzere dHTML kullan›r gibi ifllendi¤ini 

düflünün. SVGRotate sürücüsü, 

yaln›zca bu amaçla gerekli olan komut 

dosyas›n› içeren bir SVG dosyas› 

oluflturur. 

Ç›kt› sürücüsünün de¤ifltirilmesi yine 

son iki kod sat›r›n›n de¤ifltirilmesiyle 

kolay bir flekilde gerçeklefltirilebilir: 

$world->createDriver('svgrotate'); 

$world->render(400, 400, 'object.svg'); 

Sonuçta ortaya ç›kan dosya, SVG 

biçimini tan›yan bir taray›c›da görüntülendi¤inde, 

koniyi gerçek zamanl› 

olarak döndürmek ve ölçeklemek için 

58 HABER LINUX

Liste 13. Küreyi kesen dört kenarl› bir düzlem 


array('r' => 85, 'detail' => 4)); 

$sphere->setColor(new Image_3D_Color(255, 255, 255, 150)); 

$plane = $world->createObject('polygon', array( 

new Image_3D_Point(-120, 0, -120), 

new Image_3D_Point(-120, 0, 120), 

new Image_3D_Point( 120, 0, 120), 

new Image_3D_Point( 120, 0, -120) 

) ); 

$plane->setColor(new Image_3D_Color(255, 255, 255)); 

$plane->transform($world->createMatrix('Rotation', array(15,15,-10))); 

kullan›labilecek yerleflik denetimleri 

içerir. Görüntünün bir ekran görüntüsü 

afla¤›da gösterilmifltir. 

fiekil 15. SVGRotate 

sürücüsü görüntüyü 

gerçek zamanl› olarak 

ifllemek için 

kullan›labilecek 

denetimleri ve 

komutlar› içerir. 

Komut dosyas› içeren SVG dosyalar› 

sa¤lanan deste¤in s›n›rl› oldu¤unu 

göz önünde bulundurun. Sonuçta ortaya 

ç›kan dosya Adobe SVG eklentisi 

olan bir Internet Explorer'da çal›flmas›na 

karfl›n Firefox'ta düzgün görüntülenmemifltir. 

ZBuffer 

3 boyutlu alanlar›n 2 boyutlu bir görüntüye 

dönüfltürülmesi için hangi 

nesnelerin üst üste gelip di¤erlerini 

gizledi¤ini belirleyebilen özel bir algoritma 

gerekir. 3 boyutlu modellemede, 

nesnelerin 2 boyutlu bir alanda görünebilirli¤inin 

yönetilmesine Z-buffering 

(Z-arabelle¤i) ad› verilir. 

fiimdiye kadar size verilen örneklerin 

hiçbirinde di¤er nesnelerin üzerine 

gelen nesnelerle ilgili sorunlar yoktu. 

Böyle bir sorunla karfl›lafl›rsan›z, en 

uygun seçenek ç›kt› sürücünüzü 

GD'den ZBuffer'a de¤ifltirmektir. 

ZBuffer sürücüsü bir PNG görüntüsü 

oluflturmak üzere hala GD'yi kullan›r, 

ancak 2 boyutlu bir bit efllem üzerinde 

çizili olduklar›ndan 3 boyutlu nesneleri 

daha iyi yönetebilir. 

Liste 13'teki kodu kullanarak, nesnelerin 

Z-buffering iflleminde özellikle 

bir çak›flmaya neden olacak, ayn› alan› 

kaplayan iki nesne yaratacaks›n›z. Kürenin 

alfa fleffafl›k de¤eri 150 olarak 

verilmifltir; böylece küreyi ortas›ndan 

ikiye kesen düzlemi görebilirsiniz. 

Bu nesneyi GD sürücüsünü kullanarak 

oluflturursan›z, afla¤›da gösterildi- 

¤i gibi, küre düzlemin önünde duruyormufl 

gibi görünür. 

fiekil 16. GD sürücüsü 

kullan›larak ayr› ayr› 

oluflturulmufl üst üste 

gelen iki adet 3 

boyutlu nesne. 

Ancak, yaratt›¤›n›z düzlemin koordinatlar›ndan, 

bunun kürenin içinden 

geçip küreyi kesmesi gerekti¤ini bilirsiniz. 

Sürücünün ZBuffer olarak de¤ifltirilmesi 

bu sorunu çözer ve afla¤›da 

gösterilen PNG dosyas› ortaya ç›kar. 

fiekil 17. ZBuffer 

sürücüsü uygulanarak 

çözülen, üst üste 

gelmifl iki adet 3 

boyutlu nesne 

aras›ndaki ZBuffer 

çak›flmalar›. 

ASCII 

Örneklerinizde ASCII sürücüsü bulunmamaktad›r, 

ancak bu sürücünün amac› 

renkli bir ANSI uçbiriminde görüntülenecek 

görüntüler yarat›lmas›na olanak 

vermektir. Windows® kurulu bir 

PC'de çal›fl›yorsan›z, bu sürücüden elde 

edilen ç›kt› büyük olas›l›kla sizin 

için pek yararl› olamayacakt›r. 

Pratik örneklere geçifl 

fiimdiye kadar gördü¤ünüz örnekler bu 

paketin PHP'de 3 boyutlu görüntüler 

oluflturma yeteneklerini göstermifltir. 

Web sayfalar›n› yönetmek için icat edilen 

bu dilin bu kadar ayr›nt›l› görüntü 

dosyalar› oluflturmak üzere kullan›labilece¤ini 

kim tahmin edebilirdi Bu oldukça 

iyi bir olanak, ancak 3 boyutlu 

sihirbaz ya da hesap merakl›s› de¤ilseniz 

bu size s›k›c› gelmifl olabilir. Basit 

nesneleri ve komut sat›r› komut dosyalar›n› 

al›p nas›l biraz daha ilginç örnekler 

oluflturabilece¤inize bakal›m. 

[http://www.fazlamesai.net/index.php 

a=article&sid=3994] adresinde bu 

makalenin devam›n› bulabilirsiniz. 

Kaynaklar 

Bilgi Edinme 

• PEAR:: Image_3D ürünü hakk›ndaki 

bilgileri okuyabilir ve bu ürünü kurabilirsiniz. 

(http://pear.php.net/package/ 

Image_3D) 

• "Connecting PHP Applications to 

Apache Derby" (PHP Uygulamalar›n›n 

Apache Derby'ye Ba¤lanmas›) bafll›kl› 

konuyu okuyarak pasta grafi¤i nas›l 

gelifltirece¤inizi ö¤renebilirsiniz. 


developerworks/db2/library/ 

techarticle/dm-0409casey/) 

• "Add interactivity to your SVG" 

(SVG'nize etkileflim eklenmesi) bafll›kl› 

konuyu okuyarak SVG görüntüleri ve 

komut dosyalar› hakk›nda ek bilgi edinebilirsiniz. 

(http://www-128.ibm. 

com/developerworks/db2/library/tec 

harticle/dm-0409casey) 

• "Getting started with objects with 

PHP V5" (PHP V5 ile nesnelere bafllang›ç) 

bafll›kl› konuyu okuyarak PHP 

V5 nesne/s›n›f sözdizimi konusundaki 

bilgilerinizi tazeleyebilirsiniz. (http:// 

www-128.ibm.com/ developerworks/ 

opensource/library/os-phpobj/) 

• Kartezyen koordinat sistemi hakk›nda 

ek bilgi edinmek için Cartesian coordinate 

system bafll›kl› sayfaya bakabilirsiniz. 

(http://en.wikipedia.org/ 

wiki/Cartesian_coordinate) 

• PHP ve gd kitapl›¤›n› kullanarak dinamik 

bit efllem görüntüleri oluflturma 

konusunda bilgi için Generate dynamic 

bitmap graphics with PHP and gd" 

(PHP ve gd ile dinamik bit efllem grafikleri 

oluflturma) bafll›kl› konuyu okuyabilirsiniz. 

(http://www- 

128.ibm.com/developerworks/edu/ 

wa-dw-wa-bitmaphp-i.html) 

• PHP'de nesne odakl› bir grafik katman› 

oluflturma hakk›nda bilgi almak 

için "Create graphics the smart way 

with PHP" (PHP ile ak›ll› grafikler yaratma) 

bafll›kl› konuyu okuyabilirsiniz. 


developerworks/edu/wa-dw-wabitmaphp-i.html) 

• developerWorks teknik etkinlikler ve 

Web yay›nlar› sayesinde güncel bilgiler 

edinebilirsiniz. 

HABER LINUX 59

Acil 

Servis 

GNU/Linux ve Özgür Yaz›l›m Projeleri ile ilgili sorulara cevap 

verdi¤imiz Acil Servis'in yeni bir bölümünde yine sizlerle 

birlikteyiz. 

Merhaba, 

Yak›n zamana kadar dizüstü bilgisayar›m›n kablosuz eriflim 

noktas›na ba¤lanmas› için WEP ve MAC filtreleme kullan›yordum. 

Fakat son zamanlarda bunun o kadar da güvenli 

olmad›¤›n›, kolayca k›r›labildi¤ini duydum. 

Acaba gerçekten böyle mi E¤er böyleyse ne yapmam› 

önerirsiniz 

uzak, zira WEP'i k›rd›ktan sonra (ki WEP'in befl dakikada k›- 

r›lmas› üzerine videolar bile var Internet'te) a¤›n›z› dinleyerek 

mevcut kullan›lmakta olan MAC adreslerinden birini tespit 

edip, kendi cihazlar›na ayn› adresi verebilirler. 

Bütün bu sebeplerle e¤er do¤ru düzgün bir güvenlik istiyorsan›z 

önerimiz WPA ya da WPA2 kullanman›z. 

Linux üzerinde (her ne kadar belirtmeseniz de bu soru- 

Malesef WEP teknolojisi, günümüze kadar gelmifl geçmifl 

flifreleme teknolojileri içerisinde tart›flmas›z en kötüsü. 

Her ne kadar ismi "Wire Equivalent Privacy" (Kabloluya Eflit 

Mahremiyet) olsa da, flimdiye kadar ç›kan flifreleme teknolojilerinden 

"daha piyasaya ç›kmadan önce, zay›fl›klar› ve 

k›r›labilirli¤inin biliniyor" olmas› ile ayr›l›yor. 

K›sacas› WEP size minimum bir güvenlik sa¤lamakta. 

Keza MAC filtreleme bir güvenlik yöntemi olmaktan bile 

60 HABER LINUX

PSK 

network={ 

ssid="ARES" 

key_mgmt=WPA-PSK 

proto=WPA 

pairwise=TKIP 

group=TKIP 

psk="sifremizNe0lsun4C484" 

priority=5 

yu bize sorman›zdan, Linux'da bu iflin nas›l yap›laca¤›n› ö¤renmek 

istedi¤iniz sonucunu ç›kart›yoruz do¤al olarak) 

WPA kullanmak için yapman›z gereken WPA supplicant denen 

bir paketi yüklemek. 

Bunu da Debian'da apt-get install wpasupplicant komutu 

ile gerçeklefltirebilirsiniz. 

fiu anda geçerli olan Debian sürümü Debian Sarge'da 

WPA Supplicant bir servis olarak çal›flmakta. Bu önümüzdeki 

aylarda beklenen Debian Etch'in gelifli ile de¤iflecek. 

Wpasupplicant'› kurduktan sonra yapman›z gereken temel 

fley /etc alt›na wpa_supplicant.conf isminde bir dosya 

oluflturmak ve onun içine temel konfigürasyon bilgilerini 

yazmak. 

Örnek bir wpa_supplicant.conf flöyle oluyor: 

ctrl_interface_group=0 

eapol_version=1 

ap_scan=1 

fast_reauth=1 

# the network I use which is configured using WPA- 

} 

Burada önemli olan sat›rlar Network bafll›¤› alt›nda. Daha 

önce herhangi bir sistemde WPA ayarlar› yapt›ysan›z, bu 

tan›mlar size yabanc› gelmeyecektir. E¤er yapmad›ysan›z 

da burada yazan ayarlar› (tabi ssid ve psk'i de¤ifltirerek) 

kullanabilirsiniz. 

Bu dosyay› yerine yazd›ktan sonra 

wpa_supplicant -w -Dwext -ieth2 -c/etc/ 

wpa_supplicant.conf 

beti¤i ile çal›flt›rman›z mümkün. Burada önemli olan - 

Dwext komutu. Bu komut sayesinde wpa_supplicant'a kullanmakta 

oldu¤umuz wireless kart altyap›s›n›n ne oldu¤unu 

söylüyoruz. 

Bu seçenek afla¤›dakilerden birisi olabilir; 

hostap, hermes, madwifi, atmel, ipw, wext, broadcom, 

ndiswrapper, wired, bsd, ndis 

ipw: ipw2100 ve 2200 Centrino laptoplar›n kulland›¤› 

chipset 

wext: genel chipset, flu anda yayg›n olarak yeni nesil 

Centrino Duo chipstleri ipw 3945'lerde kullan›l›yor. 

WPA Supplicant'› çal›flt›rd›ktan sonra izleyebilece¤iniz 

temel iki yöntem var. 

‹sterseniz normal wep ya da flifresiz ba¤lant›daki gibi 

komut sat›r›ndan: 

iwconfig eth2 essid "ARES" 

ve 

dhclient3 eth2 

komutunu vererek sisteme ba¤lanabilece¤iniz gibi, bu ifl 

için haz›rlanm›fl olan wpa_gui isimli grafik arayüz ile bu ifllemleri 

çok daha kolay yapabilirsiniz. 

Merhaba. 

Ben iflletim sistemi olarak Ubuntu kullanmaktay›m. Daha 

önce Slackware kullan›yordum ve orada mplayer olsun 

xmms olsun birçok paket vard›. Nedense Ubuntu da bunlar› 

bulamad›m, bilgisayar›mdan nas›l müzik dinleyip divx 

seyredebilirim 

Malesef baz› paketler, yasal ya da ahlaki sebeplerle tart›flmal› 

bir durumdad›r. Örnek olarak MP3 format›n› kullanmak 

için patent sahibi firmadan izin alman›z gerekmekte. Ya da 

Windows Media veya Quicktime formatlar›n› öyle istedi¤iniz 

gibi kullanamazs›n›z. 

Bununla ilgili olarak iki yaklafl›m sözkonusu. E¤er h›zl›- 

ca olsun, diyorsan›z yapman›z gereken 

apt-get install automatix 

Automatix paketi tam da sizin istedi¤iniz gibi gerekli 

de¤ifliklikleri yaparak, sözkonusu paketlerin sisteminize 

HABER LINUX 61

yüklenebilir olmas›n› sa¤lar. 

‹zleyebilece¤iniz bir baflka yol da, Synaptic içinde Settings->Repositories 

alt›nda afla¤›daki sat›r› Add ile eklemek: 

deb http://packages.freecontrib.org/ubuntu/ 

plf/ dapper free non-free 

E¤er synaptic'i de¤il de komut sat›r›ndan konfigürasyonu 

seçiyorsan›z, bu sefer de ayn› sat›r› /etc/apt/sources.list 

dosyas›na eklemeniz gerekmekte. 

Gerisi malum; apt-get update 

Sistemimde disk yükleyici olarak yak›n zamana kadar lilo 

kullan›yordum. Fakat son zamanlarda herkesin grub kullanmas›ndan 

dolay› ben de grubu tercih etmeye bafllad›m. 

Lilo'da bir sorun ç›kt›¤›nda, makina boot etmedi¤inde, 

knoppix ile aç›p gerekli konfigürasyon de¤iflikli¤ini lilo.conf'a 

yapt›ktan sonra liloyu çal›flt›rmak yeterli oluyordu. 

Lilo'nun en sevmedi¤im yan›, bir sebeple linux partisyonumu 

sildi¤imde makinay› boot edemez hale gelmemdi. 

Öncelikle bu acaba Grub'da böyle de¤il mi ‹kinci olarak da 

demin bahsetti¤im konfigürasyon grubda liloda oldu¤undan 

daha farkl› galiba, flu ana kadar tam anlayamad›¤›m bir 

mekanizma var, bunu aç›klayabilir misiniz 

Grub, dinamik olarak komut sat›r›ndan parametrelerinin de- 

¤iflebilmesi ve izin verdi¤i birçok boot seçene¤i sayesinde lilonun 

yerini birçok alanda alm›fl bir bootloader. Öte yandan 

malesef lilodaki problem Grub'da da devam etmekte, zira 

Grub'da ihtiyaç duydu¤u temel dosyalar› disk 

üzerinde bir partisyona yazmakta ve e¤er siz boot 

root usr gibi partisyonlar› ay›rmay›p, tek bir 

partisyon kulland›ysan›z, muhtemelen bu partisyonu 

sildi¤inizde sistem de boot edemez olacakt›r. 

Bu konuda benim önerim, freedos ile çal›flabilen 

Ranish Partition Manager isimli freeware 

program› kullanman›z. Ranish'in en önemli özelli- 

¤i bir boot menüsüne sahip olmas›d›r. Diskinizin 

bootblockuna yerleflen bu boot menü size istedi- 

¤iniz partisyondan boot etme imkan› tan›r. Önce 

bunu kurup, daha sonra da Linux bootloader›n›z› 

(grub ya da lilo farketmez) diskin MBR'sinden de- 

¤il de partitiondan boot edecek flekilde ayarlarsan›z, bir daha 

böyle bir sorun yaflamazs›n›z. Bu konfigürasyon daha 

sonra sisteme kuraca¤›n›z windowslar ya da di¤er iflletim 

sistemleri için de (e¤er gruba yazm›yorlarsa geçerlidir) 

Öte yandan bozulmufl bir lilo ya da grub konfigürasyonunu 

düzgün bir grub konfigürasyonu ile de¤ifltirmek de o kadar 

zor bir ifl de¤il. 

Yapman›z gerekenler s›ras›yla: 

Knoppix'den boot etmek. 

Bir mount dizini oluflturmak: mkdir yeni 

Bu mount dizinine mevcut sistemi ba¤lamak: mount 

/dev/hda1 yeni 

Device dizinlerini bu sisteme ba¤lamak: mount --bind 

/dev yeni/dev 

Sistemi geçici olarak aya¤a kald›rmak: chroot yeni 

Bunu yapt›ktan sonra, e¤er grub konfigürasyonumuz 

do¤ruysa ve bootblock silindi¤inden dolay› kaybolduysa: update-grub 

komutunu çal›flt›rarak bunun geri gelmesini sa¤layabilirsiniz. 

E¤er konfigürasyondan memnun de¤ilseniz, onu de¤ifltirmek 

için yapman›z gereken biraz daha farkl›. 

Öncelikle grub yazarak grubshell'e giriyoruz. 

Ard›ndan root (hd0,3) yazarak /boot dizininin bulundu¤u 

partisyonu gösteriyoruz (ki bu hda4 demek oluyor birçok 

sistemde). 

E¤er sözkonusu dizinin bulundu¤u partisyondan emin 

de¤ilseniz, bu sefer 

find /boot/grub/stage1 komutu ile sözkonusu dizini bulman›z 

mümkün 

Bunun ard›ndan da 

setup (hd0) ya da setup (hd0,3) komutu ile bootblocku 

yaz›yoruz. Daha önce bahsedilmifl olan diskin ana MBR'sine 

mi yoksa partisyona m› bafllang›ç bilgisini yazaca¤›m›z› belirleyen 

komut bu. E¤er daha önce bahsetti¤imiz Ranish 

Partition Manager ile gerekli konfigürasyonu yapt›ysan›z 

kullanaca¤›n›z komut setup (hd0,3) gibi partisyona yazan 

bir komut olacakt›r. 

*Freeware bir uygulama olan Ranish Partition Manager'a 

http:// www.ranish.com/part/ adresinden ulaflabilirsiniz. 

Her ne kadar 2002 y›l›ndan bu yana güncellenmemifl olsa 

da, güvenle kullanabilirsiniz. Ben en son 2006 model SA- 

TA diski olan bir laptopta sorunsuzca kurdum ve kulland›m. 

62 HABER LINUX

yönet‹m

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?