tc süleyman demirel üniversitesi fen bilimleri enstitüsü güneybatı ...

Şekil 3.5 Donacia marginata Hoppe Erkek A) Genel görünüm B) AbdomenC-D) Aedeagus C) Dorsal D) Lateral ………………...…..………… 33Şekil 3.6 Donacia marginata Hoppe Dişi A) Genel görünüm B) AbdomenC) Spermateka ……………………………………………………..... 35Şekil 3.7 Donacia bicolora Zschach Erkek A) Genel görünüm B) AbdomenC-D) Aedeagus C) Dorsal D) Lateral E) Spermateka …………...…. 37Şekil 3.8 Galerucella calmariensis (Linnaeus) Erkek A) Genel görünümB) Abdomen C) Aedeagus, dorsal D) Spermateka …………….…... 41Şekil 3.9 Galerucella nymphaeae (Linnaeus) Erkek A) Genel görünüm B)Abdomen C-D) Aedeagus C) Dorsal D) Lateral E) Spermateka …... 44Şekil 3.10 Prasocuris junci Brahm Erkek A) Genel görünüm B) AbdomenC-D) Aedeagus C) Dorsal D) Lateral E) Spermateka ………….…... 47Şekil 3.11 2005-2008 yılları arasında Güneybatı Anadolu’dan toplananörneklerin türlere göre yüzde dağılımı ……………………………... 49Şekil 3.12 Işıklı Gölü sucul yaprak böceklerinin mevsime bağlı sayısaldeğişimi ......................................................................................…… 50Şekil 3.13 Işıklı Gölü 2006-2007 Mart-Ekim dönemlerine ait 15’er günlükortalama sıcaklık ( o C) ve nispi nem (%) değerleri …………………. 51Şekil 4.1 Donacia vulgaris’in Türkiye ve çevresindeki dağılımı ……………. 55Şekil 4.2 Donacia simplex’in Türkiye ve çevresindeki dağılımı …………….. 56Şekil 4.3 Donacia impressa’nın Türkiye ve çevresindeki dağılımı ………….. 57Şekil 4.4 Donacia marginata’nın Türkiye ve çevresindeki dağılımı ………… 58Şekil 4.5 Donacia bicolora’nın Türkiye ve çevresindeki dağılımı …………... 59.vii

ÇİZELGELER DİZİNİÇizelge 1.1 Donaciinae cinslerinin zoocoğrafik bölgelerdeki tür sayıları ….... 10Çizelge 1.2 Ülkemizde yayılış gösteren Donaciinae türleri …………………. 11Çizelge 3.1Çizelge 3.22006 ve 2007 yılları arasında Işıklı Gölü’nden toplanan suculyaprak böceklerinin bolluğu ve dominansi değerleri …………… 49Işıklı Gölü sucul yaprak böceklerinin 2006-2007 yıllarındakisıcaklık ve nem değerleriyle korelasyonları ……..……………… 52viii

1. GİRİŞYaprak böcekleri (Coleoptera: Chrysomelidae), tüm dünyada 19 altfamilya ve 2000’iaşkın cins altında tanımlanmış 35.000’den fazla türü ile kınkanatlılar içerisindeki engeniş familyalardan birisidir. Tahminlere göre toplam tür sayısının 50.000’den fazlaolduğu düşünülmektedir (Jolivet vd., 1994; Jolivet ve Verma, 2002; Jolivet vd.,2004). Türkiye’de ise 12 altfamilya ve 87 cins içinde olmak üzere yaklaşık 700civarında Chrysomelidae türü kaydedilmiştir (Aslan vd., 1999).Bu son derece zengin tür çeşitliliği yanında, yaprak böcekleri çöllerden kutuplarakadar oldukça farklı ve çeşitli yaşama ortamlarında yoğun populasyonlar halindebulunurlar. Büyük bir çoğunluğu karasal habitatlarda bulunmalarına rağmen, bazılarıise sucul, yarı sucul ve nemli habitatlara çeşitli şekillerde uyum göstermiştir. Yaprakböceklerine ait üç altfamilya (Chrysomelinae, Galerucinae ve Donaciinae) kısmenveya tamamen sucul habitatlara uyum göstermiş türler barındırmaktadır (Jäch, 1998;Konstantinov, 2003). Batı Palearktik bölgede yayılış gösteren yaprak böcekleri türsayısı bakımından incelendiğinde, sucul türlerin sayısının karasal türlere oranlaoldukça az olduğu ve toplam tür sayısının yalnızca %3’lük bir bölümünü oluşturduğugörülmektedir (Şekil 1.1).Şekil 1.1. Batı Palearktik bölgede yayılış gösteren sucul yaprak böceklerinin türsayısı bakımından karasal türlere oranı [Warchalowski (2003)’deki türler dikkatealınmıştır]1

Kısmen sucul türleri içeren altfamilyalardan Chrysomelinae ve Galerucinae, türsayısı bakımından Chrysomelidae familyasının en büyük altfamilyalarından olmaklabirlikte, daha çok karasal türler içermekte, bunun yanında birkaç sucul veya yarısucul türü de barındırmaktadır. Chrysomelinae, tüm dünyada 150 cins ve 3000civarında türle temsil edilen büyük bir altfamilyadır (Reid, 2006). Ancak, bualtfamilya içinde yalnızca Hydrothassa Thomson cinsi üyeleri ve Prasocuris junciBrahm türü sucul habitatlarla ilişkilidir (Jäch, 1998). Batı Palaearktikte yedi türletemsil edilen Hydrothassa cinsi ve P. junci türünün hem erginleri hem de larvalarısucul habitatlarda bulunmaktadır (Drees, 1995; Warchalowski, 2003; Baselga veNovoa, 2006). Galerucinae altfamilyası içinde Galerucella Crotch cinsi üyelerisucul veya yarı sucul olarak bilinmektedir (Jäch, 1998). Bu cinse ait 9 tür BatıPalaearktik bölgede yayılış göstermektedir (Silfverberg, 1974; Warchalowski, 2003).Bunlardan 4 tanesi [Galerucella calmariensis (Linnaeus), G. lineola (Fabricius), G.nymphaeae (Linnaeus) ve G. pusilla (Duftschmid)] ülkemizde de bulunmaktadır(Aslan vd., 2000; Gök ve Duran, 2004; Gök ve Ekiz, 2006).Bu iki altfamilyanın yanında, saz yaprak böcekleri olarak bilinen Donaciinaealtfamilyası üyeleri ise tamamen sucul habitatlara uyum göstermiş türlerdenoluşmaktadır. Bu tez çalışmasının temelini de bu altfamilyanın türlerioluşturmaktadır.1.1. Donaciinae Kirby, 1837Donaciinae (reed beetles = saz yaprak böcekleri), çoğunluğu kuzey yarım küredeolmak üzere tüm dünyadan tanımlanmış sekiz cins ve yaklaşık 165 türleChrysomelidae familyası içinde nispeten küçük sayılabilecek bir altfamilyadır(Borowiec, 1984; Askevold, 1990; Nilsson, 1996). Batı Palearktik bölgede dört cinsve 45 türle (Macroplea Samouelle, 3 tür; Plateumaris Thomson 5 tür; DonaciellaReitter, 3 tür; Donacia Fabricus, 34 tür) temsil edilmektedir (Warchalowski, 2003).2

1.1.1. Donaciinae Altfamilyasının Genel Morfolojik ÖzellikleriYumurta (Şekil 1.2 A). Oval veya silindir şeklinde, her iki kutbu hafifçe sivrilmiş;kirli sarı veya kahverengimsi sarı renkli; uzunluğu yaklaşık 1.0-1.3 mm, genişliği ise0.4-0.5 mm civarında; koryon tabakası oldukça ince, yüzeyi hemen hemen pürüzsüz;belirgin bir mikropili yok; Macroplea cinsinde yumurtalar jelatinimsi bir örtüylekaplıdır (Nilsson, 1996).Şekil 1.2. Ergin öncesi dönemler A) Konak bitkinin yaprakları arasına konsantrikdizilmiş yumurtalar, B-C) Larva B) Başın önden görünüşü, C) Vücudun yandangörünüşü (Nilsson, 1996’ya göre yeniden çizilmiştir)Larva (Şekil 1.2 B-C). Vücut beyazımsı, krem renginde veya yeşilimsi; vücut yüzeyiçok sayıda kıl ile kaplı, kitinleşme hemen hemen yoktur. Baş prognat yapıda, hafifçe3

protoraks içine doğru çekilmiş; baş kapsülü soluk kahverengi, beş çift pigmentlinokta gözlere (ocellus) sahip; antenler üç segmentli; clypeus trapezoid şeklinde, alınkısmından belirgin olarak ayrılmış; labrum serbest; mandibullar geniş, üçgenimsi,genellikle iki çift büyük ve çeşitli sayıda küçük dişli; maksillar palpus üç segmentli,galea ve lacinia kama şeklinde; labial palpus tek segmentli veya yoktur. Protoraksöne doğru uzamış ve başın etrafını yaka gibi sarmış; pronotum soluk kahverengimsi,hafifçe kitinleşmiş; mesonotum ve metanotum kitinleşmemiş. Bacaklar kısa,femurlar tibiaların iki katı genişliğinde; tarsal tırnak tek, kanca şeklinde kıvrılmış.Abdomen segmentlerinin çoğu iki kıvrımlı, sekizinci segment son işlevsel segmentolarak bulunur, 9. ve 10. segmentler indirgenmiştir. Sekizinci segmentte spirakulumile bağlantılı ve bitki dokularından havalanmayı sağlayan bir çift kanca bulunur(Nilsson, 1996; Bienkowski ve Bienkowskaja, 2004).Pupa. Pupa dönemi, konak bitkinin köklerine veya rizomlarına tutunmuşkahverengimsi bir kokon içinde gerçekleşir. Pupa evresinden önce larva kokonyüzeyinde küçük delikler açar, böylece konak bitkiden gaz alışverişini sağlamış olur(Bienkowski, 1996).Ergin (Şekil 1.3). Vücut silindirik ve dardır. Baş prognat, boyun kısmı belirgin;gözler küresel, oldukça konveks; alın (frons) düz kanallı, X veya H şeklinde kanalbulunmaz; anten kaidesi göz ile orta çizginin tam arasında, antenler nispeten uzun(genelde vücut genişliğinin 0.67’sinden daha uzun). Pronotumun yan kenarlarıgenelde kavisli, pronotal kalluslar belirgin, prosternum ince bir kabartı şeklinde.Elitra yüzeyi genelde çöküntülü, boyuna düzgün sıralanmış 10-11 sıra şeklinde kabanoktalı, elitranın apeksi genellikle kesilmiş gibi düz (trunkat), bazen yuvarlak veyadiken şeklinde çıkıntılı, türlerin çoğunda uçma kanatları iyi gelişmiş. Procoxalarbelirgin, konik; metafemur apikale doğru şişkinleşmiş, genişliğinin yaklaşık beş katıuzunlukta; bazı türlerde arka femurun ventrali dikkat çekici bir şekilde bir ya da dahafazla sayıda dikenli; tarsal tırnaklar basit, iyi gelişmiş ve oldukça kuvvetli; üçüncü.tarsal segmentlerin ventrali belirgin tüylü. Abdomen oldukça yoğun tüylerle kaplı,tüyler su altına dalışta film tabakası halinde suyu tutarak havalanmayı sağlar, birinciabdominal sternitin uzunluğu hemen hemen sonraki üç sternitin uzunluğunun toplamı4

kadar, erkeklerde apikal sternumun arka ortası çöküntülüdür. Aedeagus kavisli birmedian lob, tegmen ve iç kesecikten oluşur, iç kesecikte bulunan skleritlerkarakteristik ve tanımlayıcıdır (Askevold 1990; Warchalowski, 1985; 2003; Hayashi,2004a; 2004b).Şekil 1.3. Ergin A) Vücut, dorsal görünüm B-C) Aedeagus, B) Dorsal görünümC) Lateral görünüm D) Spermateka1.1.2. Donaciinae Altfamilyasının Habitatı ve Beslenme İlişkileriCanlı organizmaların dağılımı ve çeşitliliğinde habitat seçiminin ne derece etkili veönemli olduğu sorusu uzun bir zamandır birçok araştırmacının ilgisini çekmiştir.Birçok böcek türü, farklı yaşam evreleri için farklı habitatları tercih ederler. Suculyaprak böcekleri, sazlık ve bataklık alanlar, irili ufaklı göller, dereler, kanallar, subirikintileri gibi pek çok habitatta yaşayabilmektedir (Şekil 1.4). Larvalar subitkilerinin köklerinde çamur içinde bulunurlar. Ortamda oksijen olmadığından,spirakuluma bağlı abdominal kancalarını bitki dokusuna sokarak buradaki hava5

Şekil 1.5. Donacia bicolora Zschach ve konak bitkisi üzerindeki beslenme izleriDonacia cinsinin dişileri yumurtalarını su yüzeyine yakın yaprakların altına, arasınaveya üzerine bırakırlar. Plateumaris cinsinde ise yumurtalar yaprak yüzeyine açılanyarıklara bırakılır. Macroplea dişileri yumurtalarını jelatinimsi bir kılıf içinde suiçine bırakırlar (Nilsson, 1996). Larvaların gelişimi yaklaşık bir yıl kadar sürer.Genelde yılda bir ya da iki nesile rastlanır (Bienkowski ve Bienkowskaja, 2004).7

1.1.3. Donaciinae Altfamilyasının Zoocoğrafik DağılımıBorowiec (1984), sucul yaprak böceklerinin (Donaciinae) zoocoğrafik dağılımlarıüzerine oldukça kapsamlı bir çalışma yapmıştır. Bu çalışmaya göre Donaciinaealtfamilyasına ait türlerin büyük bir çoğunluğu Holoarktik bölgede (kutup dairesihariç) yayılış gösterir (Şekil 1.6). Bunun yanında Oriental bölgeden ve kısmen KuzeyAvustralya’dan da bilinmektedir. Afrotropikal bölgede göze çarpan parçalı venispeten dar zoocoğrafik dağılış, muhtemelen bu bölgenin sucul yaprak böceklerihakkındaki bilgilerin oldukça kısıtlı olmasının bir sonucudur. Neotropikal bölgedeise Donaciinae üyelerine rastlanmamaktadır. Güneybatı Asya ve Hindistan’ın büyükbölümünde de sucul yaprak böceklerinin bulunmaması dikkat çekicidir.Şekil 1.6. Donaciine altfamilyasının zoocoğrafik dağılımı (Borowiec, 1984)Donaciinae altfamilyasının dünyadaki dağılış alanının büyük bir kısmı DonaciaFabricius, 1775 cinsinin üyeleri tarafından da paylaşılmaktadır. Bu cins, altfamilyadağılış alanı içinde yalnızca Afrotropikal bölgede ve Alaska civarındabulunmamaktadır (Şekil 1.7 A).8

Şekil 1.7. Donaciinae altfamilyasının bazı cinslerinin zoocoğrafik dağılımları A)Donacia Fabricius B) Plateumaris Thomson C) Macroplea Samouelle (Borowiec,1984)9

Plateumaris Thomson cinsi yalnız Holarktik bölgede dağılış gösterir (Şekil 1.7 B).Kuzeyde yayılış sınırı Donacia cinsinden daha geniş olmakla birlikte güneye yayılışısınırlıdır. Macroplea Samouelle, nispeten daha dar alanlarda yayılış göstermektedir(Şekil 1.7 C). Bu dar ve parçalı zoocoğrafik dağılışın muhtemel sebebi bu cinsüyelerinin su içinde de vakit geçirmesi ve yakalanmasının zor olmasıdır. Nispeten azsayıda tür içeren cinslerden Donaciasta Fairmaire, 1901 ve Donaciocrioceris Pic,1936 yalnızca Afrotropikal bölgede dağılış gösterir. Sominella Jacobson, 1908 iseDoğu Palearktik bölgede iki tür ve Kuzey Amerika’da bir türle temsil edilmektedir.Bütün cinslerin farklı zoocoğrafik bölgelerdeki tür sayıları Çizelge 1.1’degösterilmiştir. Borowiec (1984), tür sayılarını temel alarak Donaciinaealtfamilyasının iki yayılış merkezinin olduğunu öne sürmektedir. Bu merkezlerdenbirincisi Orta Avrupa, ikincisi ise Kuzey Amerika’nın doğu kısımlarıdır.Çizelge 1.1. Donaciinae cinslerinin zoocoğrafik bölgelerdeki tür sayılarıDonaciaPlateumarisMacropleaSominellaDonaciastaDonaciocriocerisTOPLAMPalearktik Bölge 50 18 6 2 - - 76Nearktik Bölge 31 16 1 1 - - 49Oriental Bölge 16 - - - - - 16Avustralik Bölge 3 - - - - - 3Afrotropikal Bölge - - - - 8 1 9Donaciinae altfamilyasının Türkiye’deki dağılımı, konak bitkileri ve habitatlarıylailgili bilgilerimiz ise oldukça kısıtlıdır. Ülkemizdeki sucul yaprak böcekleri üzerineyapılmış kapsamlı bir çalışma bulunmamakla birlikte çeşitli kaynaklarda lokalkayıtlar bulunmaktadır. Bu kaynaklara göre, ülkemizde yayılış gösteren türlerÇizelge 1.2’de verilmiş olup bugünkü durumları ileriki bölümlerde tartışılacaktır.10

Çizelge 1.2. Ülkemizde yayılış gösteren Donaciinae türleriTür adıKaynaklarDonacia apricans Lacordaire, 1845 Borowiec, 1984; Warchalowski, 1985; 2003Tomov ve Gruev, 1975; Borowiec, 1984;D. bicolora Zschach,1788Warchalowski, 1985; 2003; Lays, 2002;Turanlı ve Kısmalı, 2003D. cinerea Herbst, 1784Tomov ve Gruev, 1975; Borowiec, 1984;Warchalowski, 1985; 2003;D. clavipes Fabricus, 1792 Borowiec, 1984; Warchalowski, 1985; 2003D. delagrangei Pic, 1896 Borowiec, 1984; Warchalowski, 1985; 2003D. impressa Paykull, 1799Tomov ve Gruev, 1975; Borowiec, 1984;Warchalowski, 1985; 2003;D. kraatzi Weise, 1881 Borowiec, 1984; Warchalowski, 1985; 2003Tomov ve Gruev, 1975; Borowiec, 1984;D. marginata Hoppe, 1795Warchalowski, 1985; 2003; Turanlı veKısmalı, 2003Tomov ve Gruev, 1975; Borowiec, 1984;D. simplex Fabricius, 1775Warchalowski, 1985; 2003; Lays, 2002;Turanlı ve Kısmalı, 2003D. thalassina Germar, 1811Tomov ve Gruev, 1975; Borowiec, 1984;Warchalowski, 1985; 2003D. tomentosa Ahrens, 1810Tomov ve Gruev, 1975; Borowiec, 1984;Warchalowski, 1985; 2003Plateumaris sericea (Linnaeus, 1761)Tomov ve Gruev, 1975; Borowiec, 1984;Warchalowski, 1985; 2003Ülkemizde karasal yaprak böceklerinin birçok grubu üzerine kapsamlı sayılabilecekaraştırmalar yapılmış ve yapılmaya devam edilmektedir. Ancak günümüze kadarTürkiye’nin sucul yaprak böcekleri hakkında kapsamlı bir çalışma yapılmamıştır.Mevcut çalışmalar da faunistik kayıtlardan öte gitmemiştir ve bu konudaki11

ilgilerimiz oldukça kısıtlıdır. Bu eksikliklerden hareketle ortaya çıkmış olan bu tezçalışmasının temel amaçları şöyle sıralanabilir: Güneybatı Anadolu’da yayılış gösteren sucul yaprak böceklerini tespit etmek veböylece Türkiye’nin bir bölümüne ait sucul yaprak böcekleri faunasını kısmen deolsa kapsamlı olarak ortaya koymak, böylelikle ileriki yıllarda yapılacak diğerçalışmalara ve Türkiye sucul yaprak böceği faunası ve türlerin Türkiyedağılışlarının anlaşılmasına katkılar sağlamak, Güneybatı Anadolu’da yayılış gösteren sucul yaprak böceklerinin morfolojiközelliklerini detaylı bir şekilde tanımlayarak taksonomik açıdan önemlikarakterleri fotoğraflamak, Güneybatı Anadolu’da yayılış gösteren sucul yaprak böceklerinin bölgeselzoocoğrafik dağılışlarına ilişkin bilgilere katkıda bulunmak. Sucul yaprak böceklerinin habitat tercihlerini ve konak bitkilerini ayrıntılı olarakbelirlemek, Çalışma bölgesi içinde hangi türlerin yaygın hangi türlerin nadir olduğunubelirlemek Sucul yaprak böceklerinin mevsimsel değişimlerini belirlemek, Sucul yaprak böceklerinin sıcaklık, nem gibi çevresel etkenlerle ilişkilerini ortayakoymak.12

2. MATERYAL ve YÖNTEM2.1. Örneklerin Toplanması ve HazırlanmasıÖrneklerin toplanması 2005-2008 Mart-Ekim dönemleri arasında GüneybatıAnadolu’da belirlenen sazlık ve bataklık, göl, dere gibi sulak alanlarda,gerçekleştirilmiştir. Örnekleme yapılacak sulak alanların belirlenmesinde suculyaprak böceklerinin tercih ettiği habitat tiplerinin varlığı ve konak bitkilerin dağılışıana ölçüt olarak kullanılmıştır. Belirlenen sulak alanlardaki örneklemeler çalışmasahasının genişliği düşünülerek rasgele yapılmıştır. Ancak ekolojik bulgularındeğerlendirilmesi için, sucul yaprak böceklerinin yaşam ortamlarını en iyi temsilettiği düşünülen Işıklı Gölü (Çivril-Denizli) seçilmiş ve bu alanda 2006-2007 yıllarıMart-Ekim dönemlerinde iki haftalık periyotlarla düzenli örneklemeleryapılmıştır.Yapılmış olan tüm arazi çalışmalarında sekiz türe ait toplam 1736 bireyincelenmiştir.Sucul yaprak böceklerinin yakalanmasında, klasik yöntem (muhtemel konak bitkileriatrap kullanarak süpürmek) denenmiş ancak bu yöntem yetersiz kaldığından, herhabitat tipi ve bitki örtüsü için farklı yöntemler uygulanmıştır. Su kenarlarındaki kısaboylu otsu vejetasyonda sucul yaprak böceklerini örnekleme için atrap kullanılmış,su kenarlarındaki ve içindeki uzun boylu sazlıklarda atrap kullanışsız olduğundan butip alanlarda, içine beyaz bez geçirilmiş bir şemsiye bitkilerin arasında ters olarakaçılarak, bitkilere vurma yöntemiyle böcekler toplanmaya çalışılmıştır. Su üzerindekalan veya yüzen bitki yaprakları üzerindeki böcekler ise ağız aspiratörü yardımıylayakalanmıştır. Toplanan örnekler etil asetatlı şişelerde öldürülerek daha sonrakiişlemler için laboratuvara getirilmiştir. Örneklerin diseksiyon ve preparasyonişlemleri stereomikroskop altında yapılmıştır. Genital yapılar, özellikle aedeagus, türayrımında önemli role sahip taksonomik karakter taşımaları nedeniyle, preparasyonişlemi bunların mikroskop altında incelenmelerini kolaylaştıracak şekildehazırlanmıştır. Preparasyonu tamamlanan örnekler standart müze materyali halinegetirilerek taksonomik açıdan önemli kısımları fotoğraflanmış ve böcek muhafazakutularına yerleştirilmiştir.13

Örnek teşhisleri Mohr (1966), Borowiec (1984), Lopatin (1984), Gruev ve Tomov(1984; 1986), Askevold (1990) ve Warchałowski (1985; 2003)’nin vermiş olduğuteşhis anahtarları, tanımlamalar ve çizimlerden faydalanılarak tür düzeyindeyapılmıştır. Örneklerin üzerinden yakalandığı ve beslenme izlerini taşıyan konakbitkiler, örneklerle birlikte toplanarak ilgili uzmanlara tür düzeyinde teşhisleriyaptırılmak üzere saklanmıştır. Örneklerin toplandığı lokaliteler ve habitatlarınözellikleri kaydedilmiş, koordinat ve rakım bilgileri GPS kullanılarak belirlenmiştir.İklimsel veriler Çivril meteoroloji istasyonundan elde edilmiştir. Yapılan korelasyonanalizlerinde SPSS 11.0 yazılımı kullanılmıştır. Toplanan tüm sucul yaprak böcekleriSüleyman Demirel Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü’ndemuhafaza edilmektedir.2.2. Çalışma AlanlarıAraştırma alanı olarak seçilen Güneybatı Anadolu Bölgesi Aydın, Denizli, Burdur,Muğla, Isparta ve kısmen Afyon, Antalya ve Konya illerini içine alan geniş biralandır (Şekil 2.1).Şekil 2.1. Çalışma alanları14

itki örtüsü görülür. Gölün batı ve doğu kıyılarında kavaklıklar vardır. 1949 yılındagölün bir baraj gölüne çevrilmesi yönündeki çalışmalar başlatılmış ve 1968 yılındaise bugünkü regülatör ve seddeleme işlemi tamamlanmıştır. 1960’lı yıllarda 2000hektara yakın bataklık alan tarım alanı kazanmak amacıyla kurutulmuştur (Yarar veMagnin, 1997). Göl artık Devlet Su İşlerince Işıklı Barajı olarak adlandırılmaktadır.Alanın koruma statüsü bulunmamaktadır. Seddeleme yüzünden su seviyesi baharaylarında çok yükselmektedir. Bu durum sazlık ve bataklık gibi sucul yaprakböceklerinin yaşamasına uygun olan ortamların oluşumuna zarar vermekte, önemlibeslenme imkanı sağlayan çamur düzlükleri sular altında kalmaktadır (Anonim 2004,Aygen ve Balık, 2005). Işıklı Gölü’nde en yaygın olarak göze çarpan bitkilerPhragmites australis (Kamış), Schoenoplectus lacustris (Hasır sazı), Typhaangustifolia (Hasır kamışı) , Nymphaeae alba (Beyaz Nilüfer), Nuphar lutea (SarıNilüfer) ve Sparganium erectum olarak sayılabilir (Zeytünlüoğlu, 2004).Şekil 2.4. Işıklı Gölü’nden habitat görünümleri2.2.4. Karakuyu GölüKarakuyu Gölü, Afyon ili Dinar ilçesi sınırları içerisinde (38 o 2’ Kuzey, 30 o 14’ Batı)Büyük Menderes nehri yukarı havzasının kaynağında yer almaktadır. Denizseviyesinden yüksekliği 950 m, yüzölçümü ise yaklaşık 1099 hektar kadardır. Gölalanının organik maddece (peat) zengin olması ve İç Ege Karasal iklimindenAkdeniz iklimine geçiş çizgisinde bulunması nedeniyle zengin bir bitki çeşitliliğinesahiptir. Oldukça sığ olan gölün tamamı Phragmites australis (kamış), Typha17

angustifolia (Hasır kamışı) ve Nymphaeae alba (Beyaz Nilüfer) ile kaplı durumdadır(Yarar ve Magnin, 1997). Bu özelliği sayesinde sucul yaprak böceklerininyaşamasına uygun bir ortam oluşturmaktadır. Karakuyu Gölü 1994 yılında OrmanBakanlığı’nca “Yaban Hayatı Koruma Sahası” statüsüne alınmış, aynı yıl içindeKonya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun kararıyla gölün tamamı “I.Derece Doğal Sit Alanı” ilan edilerek, her türlü fiziki müdahaleye kapatılmıştır.Şekil 2.5. Karakuyu Gölü’nden habitat görünümleri2.2.5. Köyceğiz GölüMuğla’nın Köyceğiz ve Ortaca ilçeleri sınırlarında göl, kanal, bataklık, sazlık vekumul gibi değişik ekosistemlerden oluşan, yüzölçümü yaklaşık 8000 hektar, rakımıise deniz seviyesinde olan hafif tuzlu bir sulak alandır. Başta Namnam Deresi olmaküzere çok sayıda dere, kaynak ve drenaj kanallarının taşıdığı sularla beslenir.Şekil 2.6. Köyceğiz Gölü’nden habitat görünümleri18

Göl, 1988 yılında ilan edilen ve 1990’da sınırları genişletilen Köyceğiz Özel ÇevreKoruma Bölgesi içinde yer alır. Göl ve çevresinde vejetasyonu oluşturan yaygınbitkiler Phragmites australis, Carex extensa, Carex divulsa ve Thypha domingensisolarak sayılabilir (Kazancı vd., 2003).2.2.6. Yayla (Süleymanlı) GölüYayla (Süleymanlı) Gölü, Denizli ili Buldan İlçesi sınırları içinde (38 o 10’K,28 o 52’D), küçük bir sulak alandır. Büyük kısmı sazlarla kaplı, 1.05 km 2yüzölçümüne sahip ve deniz seviyesinden 1150 m yüksekliktedir. Yayla gölü veçevresindeki bataklık alanlarda yoğun olarak yayılış gösteren türler Phragmitesaustralis, Cyperus longus, Bulbochoenus maritimus, Lythrum salicaria,Anthoxanthum odaratum subsp. odaratum, Typha latifolia, Ranunculus saniculifoliuve Nymphaea alba’dır (Çelik vd., 2006).Şekil 2.7. Yayla Gölü’nden habitat görünümleri19

görünüşü metalik yeşil renkli, bazı bireyler kahverengimsi ve tunç rengi metalikyansımalı …..……………………….………… Donacia bicolora Zschach, 17884. Pronotum anteriora doğru belirgin şekilde genişlemiş, ön kenar arka kenardanuzun, pronotal disk üzerindeki boyuna uzanmış kanal derin değil, pronotumüzerinde belirgin çöküntü yok; elitra üzerinde belirgin iki çift çöküntü mevcut(Şekil 3.1 F); genel görünümü kahverengimsi, bakır rengi metalik yansımalı………………………………………………. Donacia impressa (Paykull, 1799)─ Pronotumun ön kenarı hemen hemen arka kenarına eşit; pronotal disk üzerindekiboyuna uzanmış kanal oldukça belirgin ve derin, pronotal diskin üstü ve posteriorkenarın ortası belirgin ve derin çöküntülü; elitra üzerinde belirgin üç çift çöküntümevcut (Şekil 3.1 G); genel görünümü kahverengimsi, bakır rengi metalikyansımalı, bazı bireylerde lateral kenarlar boyunca şerit şeklinde eflatun metalikyansımalı, bu yansıma bazı bireylerde sadece humeral kallusların gerisinde benekşeklinde ………………………………………. Donacia marginata Hoppe, 1795Şekil 3.1. Donaciinae üyelerinin teşhisinde kullanılan bazı karakterler: A-B) Elitralapeks, C) Arka femurun ventralinde bulunan diken, D-G) Elitradaki çöküntüler21

3.2. Güneybatı Anadolu’da Tespit Edilen Sucul Yaprak Böcekleri3.2.1. Altfamilya: Donaciinae Kirby, 18373.2.1.1. Donacia vulgaris Zschach, 1778İncelenen Materyal: Denizli, Çivril, Işıklı Gölü, 814 m, 14.05.2006, 2 ♀♀;27.05.2007, 3 ♀♀; 09.06.2007 2 ♀♀.DişiVücut silindirik; boy 6.95-7.10 mm, en 3.51-3.57 mm (Şekil 3.2 A)Baş. Genel rengi siyahımsı yeşil, verteks ve frons yer yer metalik koyu yeşilimsi vepas rengi yansımalı; baş yüzeyi düzensiz, küçük, sık noktalı; kısa, seyrek, beyaztüylü, tüyler frons, yanaklar, göz çevresi ve clipeus yüzeyinde daha uzun ve dahayoğun; verteks hafifçe konveks, alın tüberkülleri belirgin, tüberküllerin arasındagözlerin arasından anten kaidelerine kadar uzanan bir kanal mevcut; gözler küreselve belirgin biçimde konveks; tüm anten segmentlerinin bazalı kırmızımsı kahverengi,diğer kısımları genelde siyah, birinci segmentte pas rengi metalik yansıma mevcut,diğer segmentlerde metalik yansıma yok, anten segmentlerinin oranları:3/1/1.4/2.2/3/2.7/2.7/2.7/2.2/2.7/2.7; labrum, labium ve maksillar palpus siyah;mandibüller orak şeklinde kıvrılmış, bazalı siyah, apeks pas rengi metalik yansımalı;mandibüllerin apikalinin distali, labrum ve labium tüylüdür (Şekil 3.2 A).Pronotum. Dörtgen şeklinde, eni boyuna hemen hemen eşit (en geniş yerindeBoy/En=1.1); ön kenar, arka kenardan daha geniş, her iki kenar da hafifçe konveks;arka kenar elitra genişliğinin yarısından daha uzun (ortalama 0.60 katı); yan kenarlarbelirgin şekilde kıvrımlı, önde dışa doğru genişlemiş, ortada nispeten daha dar; genelrengi siyahımsı koyu yeşil, pronotal disk bakır rengi metalik yansımalı; sık, kabanoktalı; tüysüz; pronotal disk yüzeyinde irili ufaklı çok sayıda çöküntü ve tümsekmevcut, boyuna orta hat üzerinde ve kenarlara yakın iki çöküntü derin ve belirgindir(Şekil 3.2 A).22

Şekil 3.2. Donacia vulgaris Zschach Dişi A) Genel görünüm B) AbdomenC) SpermatekaScutellum. Üçgen şeklinde; yüzeyi düz, desensiz; ince ve kısa tüylerle kaplıdır.Elytra. Dar, uzun (boy/en=2.2), yan kenarlar ön ve ortada paralel, arkaya doğrugiderek daralır, elitral apeksin her iki köşesi de çıkıntılı, distal çıkıntı daha belirgin;23

humeral kalluslar iyi gelişmiş; genel görünümü yeşilimsi veya bronz renginde, ışıkaltında bakır rengi metalik yansımalı; elitrada belirgin çöküntü yok; elitra yüzeyiboyuna düzgün sıralanmış 11 sıra şeklinde kaba noktalı, elitral sutura yakın olanbirinci sıra hariç diğerleri arka kenara kadar uzanır ancak elitranın arka üçte birlikkısmında sıralar belirsizleşir; nokta sıralarının arasında enine oluk şeklinde desenlermevcut; elitral suturun her iki kenarı posteromediandan itibaren hafifçe yukarı doğrukabararak kaburga benzeri yapı oluşturur (Şekil 3.2 A).Ventrum: Genel rengi siyahımsı; yüzeyi oldukça yoğun, gümüşi tüylerle kaplı;metatoraksın yüzeyle temas eden kısmı düz, ortası belirgin ince kanallı; abdominalsternitler siyah, birleştiği kısımlar sarımsı bantlı; abdomen sık, uzun ve beyaztüylerle kaplı; yüzeyi mikrogranül şeklinde noktalı; son abdominal sternitin arkakenarı sivridir (Şekil 3.2 B).Bacaklar. Coxalar tümüyle siyahımsı; trokanterler kırmızımsı kahverengi; femurlarınbazalı kırmızımsı kahverengi, apikal kısımları siyah; tibiaların bazalı kırmızımsıkahverengi, diğer kısımları dorsalde siyah veya koyu kahverengi, ventraldekırmızımsı kahverengi; tarsal segmentler dorsalde bazal kısımları kırmızımsıkahverengi, uç kısımları siyahımsı, ventralde ise tümüyle kırmızımsı kahverengi;tırnaklar basit, kırmızımsı kahverengi; bacak yüzeyleri tüylüdür.Spermateka. Genel görünümü kanca şeklinde; nodül küresel; kornus uzun, silindirikve yay şeklinde kavisli, duktus helezonik ve uzundur (Şekil 3.2 C).Genel Dağılışı: Palearktik bölgede oldukça geniş bir alana dağılmıştır. İberYarımadası (İspanya) ve Mora Yarımadası (Yunanistan) hariç tüm Avrupa, İran,Kafkasya, Sibirya, Moğolistan, Kuzey Çin ve Japonya’da yayılış gösterir (Borowiec,1984; Warchalowski, 2003).Türkiye Dağılışı: Bu tür ülkemizden ilk defa bu çalışmada, Denizli’nin Çivrilİlçesi’ndeki Işıklı Gölü’nden kaydedilmiştir. Ülkemiz faunası için yeni kayıttır.24

Habitat ve konak bitki ekolojisi: Örnekler besince zengin, yavaş akan sularda,bataklıklarda, su kıyılarında, göllerde, hendeklerde ve taban suyu yüksek arazilerdeyoğun şekilde bulunan bir su bitkisi olan ve ülkemizde de oldukça yaygın olarak bulunanTyphaceae familyasından Typha latifolia L. üzerinden toplanmıştır.3.2.1.2. Donacia simplex Fabricius, 1775İncelenen Materyal: Denizli, Işıklı Gölü, 814 m, Mart-Ekim 2006, 56 ♂♂, 38 ♀♀;Mart-Ekim 2007 61 ♂♂, 51 ♀♀; Denizli, Büyük Menderes Nehri, 765 m. 2006, 16♂♂, 12 ♀♀; 2007, 27 ♂♂, 24 ♀♀; Muğla, Köyceğiz Gölü, 8 m, 2006, 39 ♂♂, 30♀♀; 2007, 32 ♂♂, 26 ♀♀; 2008, 3 ♂♂, 5 ♀♀; Isparta, Eğirdir Gölü, 918 m, 2006,19 ♂♂, 13 ♀♀; 2007, 14 ♂♂, 16 ♀♀.ErkekVücut silindirik; boy 6.23-6.85 mm, en 2.90-3.14 mm (Şekil 3.3 A)Baş. Siyahımsı, yer yer metalik yeşilimsi ve bakır renkli yansımalı; öne doğruuzamış; baş yüzeyi çok sayıda ve küçük noktalı; kısa, seyrek, beyaz tüylü, tüylerfrons, göz çevresi ve labrum yüzeyinde daha uzun ve daha yoğun; verteks belirginşekilde konveks; frontal tüberküller anteriora doğru kabarık, tüberküllerin arasındagözlerin arasından anten kaidelerine kadar uzanan belirgin ve nispeten derin bir kanalmevcut; gözler küresel ve oldukça konveks; tüm anten segmentlerinin kaidelerikırmızımsı kahverengi geri kalan kısımları siyah renkli, ilk segment metalikyansımalı, diğer segmentlerde metalik yansıma yok, son üç segmentte bazaldakikırmızımsı kahverengi renklenme mediana kadar uzanır; anten segmentlerininoranları: 2.4/1/1.2/1.8/2.4/2/2.1/2/2/2/2; labrum ve labium siyahımsı, maksillarpalpus koyu kahverengi ve küçük, mandibüller orak şeklinde kıvrılmış, bazalı siyah,apeks kırmızımsı metalik yansımalı; mandibüllerin apikali, labrum ve labiumtüylüdür (Şekil 3.3 A).25

Pronotum. Dörtgen şeklinde, eni boyuna hemen hemen eşit (boy/en=1.03); ön kenar,arka kenardan biraz daha geniş ve hafifçe konveks; arka kenar hemen hemen elitragenişliğinin yarısı kadar (ortalama 0.58 katı kadar) ve dışbükey; genel rengikahverengimsi, kuvvetli ışık altında bakır rengi metalik yansımalı; pronotumun yankenarları belirgin şekilde kıvrımlı, ön ve arkada dışa doğru genişlemiş, mediandanispeten daha dar; pronotal kalluslar tomurcuk şeklinde çıkıntılı, çıkıntıların içitüylü; pronotum oldukça sık, kaba ve belirgin noktalı; yüzeyi tüysüz ancak arkakenarı elitrayla birleştiği kısmında tek sıra tüylü; pronotal disk medianda boyuna incekanallı, kanal ön ve arka kenarlara kadar ulaşmaz (Şekil 3.3 A).Scutellum. Üçgenimsi; koyu kahverengi veya siyah; ince, kısa tüylüdür.Elytra. Uzunluğu genişliğinden oldukça fazla ( ortalama boy/en=2.3), yan kenarlarön ve ortada paralel, arkaya doğru kademeli olarak daralır, elitral apeks kesilmiş gibidüz (turunkat); genel görünümü koyu kahverengimsi, ışık altında pas rengi metalikyansımalı; humeral kalluslar oldukça belirgin, iyi gelişmiş; elitranın ön yarısındahumeral kalluslara kadar uzanan ve scutellumu çevreleyen V harfi şeklinde oldukçabelirgin çöküntü, arka yarısında ise elitral suturun her iki yanında enine birer çöküntümevcut; elitra yüzeyi 11 sıra halinde düzenli noktalı, birinci sıra humeral kalluslarıngerisindeki çöküntüye kadar, diğer 10 sıra ise arka kenara kadar uzanır, noktasıralarının arası belirgin bir şekilde enine zik zak oluk şeklinde desenli; elitralsuturun her iki kenarı posteromediandan itibaren hafifçe yukarı doğru kabararak tipikbir kaburga benzeri yapı oluşturur (Şekil 3.3 A).Ventrum. Genel rengi siyahımsı; oldukça yoğun bir şekilde gümüşi tüylerle kaplı;metatoraksın bacaklar arasında yüzeyle temas ettiği kısmı düz, ortası ince kanallı;abdominal sternitler siyah, son dört sternitin birleştiği kısımlar sarımsı kahverengibantlı; abdomen yüzeyi sık, uzun ve gümüş renkli tüylerle kaplı; mikrogranülşeklinde oldukça küçük ve sık noktalı; son abdominal sternitin arka ortası çöküntülü,arka kenar oval sonlanır (Şekil 3.3 B).26

Bacaklar. Coxalar tümüyle koyu kahverengi; trokanterler kırmızımsı kahverengi;dorsalden bakıldığında tüm bacakların femur, tibia ve tarsal segmentlerinin bazalıkırmızımsı kahverengi, diğer kısımları siyah veya koyu kahverengi; ventraldenbakıldığında femurların bazalı kırmızımsı kahverengi, diğer kısımları siyahımsı, tibiave tarsal segmentler kırmızımsı kahverengi; tırnaklar basit, kırmızımsı kahverengi;bacak yüzeyleri tüylüdür.Şekil 3.3. Donacia simplex Fabricius Erkek A) Genel görünüm B) AbdomenC-D) Aedeagus C) Dorsal D) Lateral E) Spermateka27

Aedeagus. Median lob dorsal görünümde parmak şeklinde, silindirik, yan kenarlarparalel, apikale doğru daralarak sonlanır, apeks üçgen şeklinde, sivri uçlu; dorsalkanal içindeki sklerit belirgin, posteromedianda dar, anteromedina doğru genişlemişve apikalde tekrar daralarak sonlanır; median lob yandan görünüşte yay şeklinde,dorsal kenarı mediana kadar düzgün kavisli, apikalde doğru daralarak sonlanır,ventral kenarı oldukça düzgün kavisli; tegmenin bazal kısmı dairesel olarakgenişleyerek median lobu sarmış, mediandan itibaren orak biçiminde kıvrılmış,apikalde spatula şeklinde genişlemiş, terminali tüylüdür (Şekil 3.3 C-D).DişiVücut erkek bireylere göre daha büyük, boy 7.04-7,70 mm, en 2.97-3,85 mm.Abdomenin son sternitinde çöküntünün olmaması ve sivri olması özellikleri dışındaerkek bireylere benzer.Spermateka. Genel görünümü kanca şeklinde; nodül yuvarlak, küresel; kornus uzun,silindirik ve kavisli, duktus kıvrılmış ve uzundur (Şekil 3.3 E).Genel Dağılışı: Palearktik bölgede Avrupa ve Kuzey Afrika’dan Japonya’ya kadaroldukça geniş bir alana dağılmıştır. Avrupa’nın tamamı, Cezayir, Türkiye, Sibirya,Kuzey Moğolistan ve Japonya’da yayılış gösterir (Borowiec, 1984; Warchalowski,2003).Türkiye Dağılışı: Şimdiye kadar ülkemizin kuzey kesimlerinden kaydedilmiştir.İstanbul (Belgrat Ormanı), Düzce ve Samsun’dan (Tomov ve Gruev, 1975; Turanlıve Kısmalı, 2003) bilinmektedir.Habitat ve konak bitki ekolojisi: Yavaş akan nehir kıyıları, göller, ırmaklar,kanallar ve bataklıklar gibi alanlarda yaygın olarak bulunan, Cyperaceaefamilyasından Carex riparia Curtis ve özellikle göl ve dere yakınlarında, sularınınoldukça yavaş aktığı sığ kanalların kenarında ve içinde sıkça rastlanan Sparganiaceaefamilyasının bir üyesi olan Sparganium erectum L. üzerinde oldukça yoğun28

populasyonlar halinde bulunmuştur. Konak bitkilerinin yaprak yüzeylerinde kazıntışeklinde meydana getirdiği beslenme izleri de oldukça belirgindir.3.2.1.3. Donacia impressa (Paykull, 1799)İncelenen Materyal: Konya, Beyşehir Gölü, 1123 m, 6-8.06.2003, 2 ♂♂ErkekVücut silindirik, boy 7.95 mm, en 3.15 mm (Şekil 3.4 A)Baş. Siyah veya koyu yeşilimsi siyah, bazen metalik bakır rengi yansımalı, öne doğruuzamış; verteks ince, sık noktalı; tüysüz; yanaklar, frons ve labrum yüzeyi ilegözlerin çevresi uzun, gümüş renkli tüylerle kaplı; verteksten gözlerin gerisine kadaruzanan kanal oldukça belirgin, kanalın her iki tarafı yumru şeklinde çıkıntılı; frontaltüberküller yumru şeklinde, vertekstekilere göre daha belirsiz ve küçük; gözlerküresel; anten segmentleri genelde siyah renkli, birinci anten segmenti bakır rengimetalik yansımalı, diğer segmentlerde metalik yansıma yok; tüm segmentler kısatüylü; anten segmentlerinin oranları: 2/1/1.2/1.6/1.8/1.5/1.8/1.8/1.6/1.8/2; labrum,labium, maksillar palpus siyah, mandibüllerin bazalı siyah, apikalde kırmızımsıkahverengi renkli ve metalik yansımalıdır (Şekil 3.4 A).Pronotum. Genişliği uzunluğundan fazla (yaklaşık 1.3-1.4 katı); ön kenarı oldukçakonveks ve arka kenarından daha geniş; yan kenarlar kavisli, önde belirgin şekildegenişlemiş; pronotal kalluslar tomurcuk şeklinde çıkıntılı, çıkıntıların içi tüylü; genelgörünümü siyahımsı, metalik bakır rengi yansımalı; pronotal disk yüzeyi irili ufaklıtümsekliklerle kaplı; tüysüz; kaba, derin ve düzensiz noktalı; median bölgede fazladerin olmayan ve ön kenardan başlayıp arka kenara yakın sonlanan uzunlamasına birkanal pronotumu ikiye ayırmış; ön ve arka kenarlar tek sıra tüylüdür (Şekil 3.4 A).Scutellum. Üçgen şeklinde, yüzeyi düz, desensiz; ince ve seyrek tüylerle kaplıdır.29

Elytra. Dar ve uzun (boy/en=2.1); yan kenarlar mediana kadar paralel, arkaya doğrudaralarak sonlanır; elitral apeks küt; genel görünümü kahverengimsi, bakır rengindemetalik yansımalı; humeral kalluslar oldukça iyi gelişmiş, humeral kalluslarıngerisinde belirgin çöküntülü; elitra yüzeyi noktalı, noktalar boyuna düzenli 11 sırahalinde, birinci sıra hariç diğerleri önden arka kenara kadar uzanır, nokta sıralarıarası transversal, zik zak biçiminde belirgin desenli; elitral suturun her iki yanındamediandan arka kenara kadar uzanan hafifçe kabarık kaburga yapısı mevcuttur (Şekil3.4 A).Şekil 3.4. Donacia impressa (Paykull) Erkek A) Genel görünüm B-C) Aedeagus B)Dorsal C) Lateral30

Ventrum. Genel itibariyle siyah, yoğun, kısa, beyaz tüylü; metatoraks yüzeyle temasettiği kısımda düz, ortada ince kanallı; abdominal sternitlerin birleşim noktaları incekahverengi bantlı, son sternitin arka ortası çöküntülü, apeksi oval sonlanır.Bacaklar. Genel itibariyle vücut renginde; femurlar siyah, bakır renginde metalikyansımalı; tibialar ve tarsal segmentler siyah, tırnaklar kahverengimsi kırmızımetalik yansımalı; bacakların üzeri sık tüylüdür.Aedeagus. Median lob dorsal görünümde silindirik, uzunluğuna göre oldukça dar,yan kenarlar birbirine paralel, apeks oval; dorsal açıklık içindeki sklerit mediandanispeten daha geniş, apikale doğru hafifçe daralır; yandan görünüşte hafifçekıvrılmış, dorsal kenar medianda yay şeklinde apekse doğru daralarak sonlanır,ventral kenar bazalda kıvrımlı, apekse doğru hemen hemen düz olarak uzanır (Şekil3.4 B-C).Genel Dağılışı: İspanya hariç tüm Avrupa, Sibirya (Baykal Gölü’nün batısı),Kafkasya ve Moğolistan (Borowiec, 1984; Warchalowski, 2003).Türkiye Dağılışı: Sivas, Zara Gölü (Tomov ve Gruev, 1975).Habitat ve konak bitki ekolojisi: Bu türün örnekleri Prof. Lech Borowiec’ten(Wroclaw Üniversitesi, Zooloji Enstitüsü, Biyoçeşitlilik ve Evrimsel TaksonomiBölümü, Polonya) ödünç alınmış olup konak bitkisi ve habitatı gözlenememiştir.Bilinen konak bitkileri Scirpus lacustris L. (Borowiec, 1984), Carex acutiformisEhrh ve Schoenoplectus lacustris (L.)’dir (Warchalowski, 1985).3.2.1.4. Donacia marginata Hoppe, 1795İncelenen Materyal: Denizli, Işıklı Gölü, 814 m, Mart-Ekim 2006, 34 ♂♂, 31 ♀♀;Mart-Ekim 2007 58 ♂♂, 64 ♀♀; Denizli, Büyük Menderes Nehri, 765 m. 2007, 22♂♂, 10 ♀♀; Muğla, Köyceğiz Gölü, 8 m, 2006, 33 ♂♂, 22 ♀♀; 2007, 28 ♂♂, 24♀♀; Isparta, Eğirdir Gölü, 918 m, 2007, 26 ♂♂, 20 ♀♀.31

ErkekVücut silindirik, boy 8.38-10.16 mm, en 3.24-3.92 mm (Şekil 3.5 A).Baş. Siyah, metalik bakır rengi yansımalı; düzensiz, sık noktalı, noktalar fronstanispeten daha küçük; baş yüzeyi tüylü, tüyler verteksde kısa, göz çevresi, frons,yanaklar ve clipeusda daha uzun ve sık; verteks belirgin şekilde konveks, frontaltüberküller oldukça belirgin, gözlerin arasından anten kaidelerine kadar uzanır,tüberküller arasında gözlerin arasından başlayıp boylamasına uzanan belirgin vederin bir kanal mevcut, bazı bireylerde kanal gözlerin arasından daha geriye kadaruzanır ve nispeten daha az derin; gözler küresel; anten segmentleri genelde siyah,sık ve kısa tüylü; anten segmentlerinin oranları: 2.2/1/1.4/1.6/2/1.5/2/2/2/2/2.1;mandibüllerin bazalı siyah, median ve apikali kırmızımsı kahverengi, maksilerpalpus siyah ve küçük, clipeus, mandibüllerin distali, labrum ve labium tüylüdür(Şekil 3.5 A).Pronotum. Dörtgen şeklinde, eni boyuna hemen hemen eşit (boy/en=0.95); ön vearka kenarlar konveks, ön kenar medianda hafifçe içe doğru kıvrılmış; ön ve arkakenarların yan kenarlarla birleştiği noktalarda pronotal kalluslar tomurcuk şeklindeçıkıntılı, çıkıntıların ortası tüylü; yan kenarlar kıvrımlı, öne doğru belirgin şekildegenişlemiş; genel rengi siyahımsı, bazı örneklerde bakır rengi ve kırmızımsı metalikyansımalı; anterior kenarın ortası, pronotal diskin üstü ve posterior kenarın ortasıbelirgin ve derin çöküntülü, bazı örneklerde bu çöküntüler derin bir kanal şeklindepronotal diskte birleşmiş; pronotum yüzeyi tüysüz; kaba noktalı, noktalar baştakileregöre oldukça iridir (Şekil 3.5 A).Scutellum. Üçgen şeklinde; siyah; tüylü; medianda hafif çöküntülü; yüzeyi çok incenoktalıdır.Elytra. Dar ve uzun (boy/en=2.08); yan kenarlar ön ve ortada paralel, arkaya doğrudaralarak sonlanır, elitral apeks kesilmiş gibi düz (trunkat); genel rengikahverengimsi, bakır rengi metalik yansımalı, bazı bireylerde yan kenarlar boyunca32

şerit şeklinde menekşe rengi veya eflatun metalik yansımalı, bazı bireylerde ise buyansıma humeral kallusların gerisinde benek şeklinde; humeral kalluslar iyi gelişmiş;Şekil 3.5. Donacia marginata Hoppe Erkek A) Genel görünüm B) AbdomenC-D) Aedeagus C) Dorsal D) Lateralelitranın ön kısmında elitral süturdan başlayıp her iki yanda humeral kalluslara kadaruzanan ve scutellumu çevreleyen V harfi şeklinde geniş ve belirgin bir çift çöküntü33

mevcut, median ve arka kısımda elitral suturun her iki yanında nispeten daha azbelirgin iki çift çöküntü mevcut; elitra yüzeyi boyuna uzanmış 11 düzenli sırahalinde noktalı, elitral sutura yakın ilk sıra V şeklindeki çöküntüye kadar uzanır, busıranın sukutelluma yakın noktaları kaba ve düzensiz, diğer 10 nokta sırası düzenli vearka kenara kadar uzanır, nokta sıralarının arası belirgin zik zak şeklinde desenli;elitral sutur mediandan itibaren belirgin olarak kaburga şeklinde yukarı doğrukabarıktır (Şekil 3.5 A).Ventrum. Genelde siyah renkli; yoğun, beyaz tüylü; metatoraks bacakların arasındayüzeyle temas ettiği kısımda belirgin şekilde düz, medianda ince kanallı; abdomensternitleri siyah, sternitlerin birleştiği kısımlar kahverengi bantlı; abdomen yüzeyioldukça yoğun, ince, beyaz tüylü; son abdominal sternitin arka kenarının ortasıçöküntülü ve apeksi ovaldir (Şekil 3.5 B).Bacaklar. Genelde siyahımsı; tırnaklar dişsiz, basit ve kırmızımsı metalik yansımalı;tüm bacak segmentleri kısa tüylerle kaplı ancak üçüncü tarsal segmentlerin bazalıkarakteristik olarak daha sık ve uzun tüylüdür.Aedeagus. Median lob dorsal görünümde silindirik, yan kenarlar medianda paralel,dorsal açıklık hizasında içe doğru çökmüş, apikale doğru daralarak sonlanır, apeksüçgenimsi, terminali meme şeklinde çıkıntılı; median lob yandan görünüşte yayşeklinde kıvrılmış, ventral kenar düzgün kavisli, dorsal kenar mediana kadar ventraleparalel, apikale doğru daralır; dorsal açıklık içindeki sklerit belirgin, apeksten sonragenişlemiş, medianda paralel şekilde uzanır; tegmen bazalda median lobun çevresinisarmış, bazaldan sonra dik açı yapacak şekilde bükülmüş, apikale doğru yay şeklindekıvrımlı, apeksi spatula gibi genişlemiş, terminali tüylüdür (Şekil 3.5 C-D).DişiVücut erkek bireylere göre daha büyük, boy 9.80-11.30 mm, en 3.58-4.05 mm; bazıdişilerde elitranın tamamen parlak bakır renginde veya kırmızımsı olması, ventralde34

abdomenin son sternitinin arka kenarında çöküntü olmaması ve sivri olmasıözellikleri dışında erkek bireylere benzerdir (Şekil 3.6 A-B).Spermateka. Genel görünümü orak şeklinde; açık sarı; nodül elips şeklinde, oval;kornus uzun, silindirik ve kanca şeklinde kavisli; duktus uzun ve kıvrılmıştır (Şekil3.6 C).Şekil 3.6. Donacia marginata Hoppe Dişi A)C) SpermatekaGenel görünüm B) Abdomen35

Genel Dağılışı: Batı Palearktik bölgeye ait bir türdür (Borowiec, 1984). Avrupa’nıntamamı, Kuzey Afrika, Türkiye, Kafkasya, Dağıstan, Ortadoğu (Warchalowski,1985; 2003), Orta Asya ve Özbekistan’dan bilinir (Lopatin, 1977).Türkiye Dağılışı: Ankara (Hasanoğlan), İstanbul (Belgrat ormanı), Tokat (Tomov veGruev, 1975), Düzce ve Samsun (Turanlı ve Kısmalı, 2003).Habitat ve konak bitki ekolojisi: Sığ göl kenarları, bataklıklar ve özellikle suyuyavaş akan kanallarda, Sparganium erectum L. üzerinde yoğun populasyonlarhalinde bulunmuştur. Nadir olarak da, dibi çamurlu bataklık alanlarda yetişenPhragmites australis (Cav.) üzerinden toplanmıştır. S. erectum üzerinde bıraktığıbeslenme izleri oldukça belirgin ve karakteristiktir.3.2.1.5. Donacia bicolora Zschach, 1788İncelenen Materyal: Denizli, Işıklı Gölü, 814 m, Mart-Ekim 2006, 26 ♂♂, 28 ♀♀;Mart-Ekim 2007 67 ♂♂, 42 ♀♀; Denizli, Büyük Menderes Nehri, 765 m. 2007, 10♂♂, 9 ♀♀.ErkekVücut silindirik, boy 8.75-10.26 mm, en 3.30-3.95 mm (Şekil 3.7 A)Baş. Koyu yeşil, bazı bireylerde kahverengimsi metalik yansımalı; düzensiz kabanoktalı, kaba noktalar arasında mikrogranül şeklinde küçük noktalar mevcut; başınpronotuma yakın kısımları kısa ve ince tüylü, frons ve gözler arasında tüyler nispetendaha yoğun, yanaklar, göz çevresi ve clipeus ise oldukça yoğun ve uzun tüylü;verteks belirgin biçimde konveks; frontal tüberküller belirgin ve gözlerin arasındananten kaidelerine kadar uzanır; frontal tüberküllerin arası belirgin ve derin kanallı;gözler küresel; anten segmentleri tümüyle siyah veya koyu yeşil; kısa tüylü, tüylerantennomerlerin apikalinde daha yoğun ve uzun; anten segmentlerinin oranları:2/1/1.4/2.3/2.5/2/1.9/1.7/1.3/1.4/1.4; maksillar palpus, labrum, labium ve36

mandibüller siyah, mandibüllerin apikali metalik kırmızımsı yansımalı; labrum,labium ve mandibüllerin dış yan kısımları tüylüdür (Şekil 3.7 A).Şekil 3.7. Donacia bicolora Zschach Erkek A) Genel görünüm B) AbdomenC-D) Aedeagus C) Dorsal D) Lateral E) SpermatekaPronotum. Dörtgen şeklinde, eni boyuna hemen hemen eşit (boy/en=0.98); ön kenarmedianda hafifçe konveks, yan kenarlar medianda içe doğru kıvrılmış, genel37

görünümü metalik yeşil renkli veya kahverengi metalik yansımalı; düzensiz, kabanoktalı; pronotal diskin üzeri ve yan kenarları çöküntülü ve tümsekli, mediandabelirgin bir kanal pronotal disk boyunca ön kenarın hemen gerisinden arka kenarakadar uzanır; pronotal kalluslar tomurcuk şeklinde çıkıntılı, çıkıntıların içi tüylüdür(Şekil 3.7 A).Scutellum. Üçgen şeklinde; koyu yeşil veya kahverengimsi; kısa tüylü; oldukçaküçük noktalıdır.Elytra. Dar ve uzun (boy/en=2); yan kenarlar mediana kadar hemen hemen paralel,mediandan arkaya doğru belirgin biçimde daralır; elitral apeks kesilmiş gibi düz(trunkat); genel görünümü metalik yeşil, bazı bireylerde kahverengimsi ve tunç rengimetalik yansımalı; humeral kalluslar oldukça iyi gelişmiş; elitra üzerinde simetrikolarak yerleşmiş beş çift oldukça belirgin çöküntü mevcut, birinci çift scutellumunhemen gerisinde, ikinci çift V şeklinde mediandan humeral kalluslara kadar uzanarakscutellumu çevreler, diğer üç çift arkaya doğru sıralanmış; elitra yüzeyi boyuna 11sıra halinde düzenli noktalı, elitral suturun proksimalindeki ilk sıra nispetendüzensiz, ancak V şeklindeki çöküntüye kadar uzanır, diğer 10 sıra ise ön kenardanarka kenara kadar uzanır; nokta sıralarının arası oldukça belirgin zik zak şeklindeoluk desenli; elitral sutur mediandan itibaren arka kenara kadar ise belirgin biçimdeyukarı doğru kabararak kaburga benzeri bir yapı oluşturur (Şekil 3.7 A).Ventrum. Genel olarak altın yeşili renginde, metalik yansımalı; toraks ventralde çokyoğun, uzun, sarımtrak tüylü, tüyler abdomende daha kısa; abdomen yüzeyimikrogranül şeklinde noktalı, abdominal sternitlerin birleşme noktaları kahverengibantlı, son abdominal sternitin arka ortası çöküntülü, apikali ovaldir (Şekil 3.7 B).Bacaklar. Tümüyle koyu yeşil metalik yansımalı; yüzeyleri kısa tüylü, üçüncü tarsalsegmentlerde tüyler belirgin olarak daha sık ve uzun; arka bacak femurlarınınventralinde oldukça belirgin ve sivri diken şeklinde bir çıkıntı mevcuttur.38

Aedeagus. Median lob dorsal görünümde silindirik, parmak şeklinde, yan kenarlarıbazalda ve medianda paralel, dorsal açıklık hizasında içeri doğru kıvrılmış, apeksüçgenimsi, terminali meme şeklinde çıkıntılı; yandan görünümde ventral kenardüzgün kavisli, dorsal kenar mediana kadar yay şeklinde kıvrılmış, apikale doğrubelirgin şekilde daralmış, apeks sivri; tegmen bazalda dairesel olarak median lobusarmış, apikale doğru yay şeklinde kavisli, apikalde spatula şeklinde genişlemiş,terminali tüylüdür (Şekil 3.7 C-D).DişiVücut erkek bireylere nazaran daha büyük, boy 9.65-11.42 mm, en 3.64-4.18 mm;ventralde abdomenin son sternitinin arka kenarında çöküntü olmaması ve apeksinsivri olması özellikleri dışında erkek bireylere benzerdir.Spermateka. Kanca şeklinde; kornus silindirik; nodül küresel; duktus uzun vekıvrımlıdır (Şekil 3.7 E).Genel Dağılışı: Palearktik bölgede Portekiz ve İrlanda’dan Kazakistan’a kadar genişbir alana yayılmıştır (Warchalowski, 2003). Avrupa, Kafkaslar, Batı Sibirya,Özbekistan, Kazakistan, Kuzey İran, Türkiye ve İsrail’den bilinir (Borowiec, 1984;Warchalowski, 1985).Türkiye Dağılışı: Bolu (Abant Gölü), Samsun (Tomov ve Gruev, 1975), Kayseri(Erciyes Dağı) (Warchalowski, 1985) ve Düzce (Turanlı ve Kısmalı, 2003).Habitat ve konak bitki ekolojisi: Genellikle D. marginata ile simpatrik olarakSparganium erectum L. üzerinde yoğun populasyonlar halinde bulunmuştur. Sığ dereve göl kıyılarında yoğun bir vejetasyon oluşturan Typha latifolia L. üzerinde de sıkçarastlanmıştır. Nadir olarak da, Carex riparia Curtis üzerinden toplanmıştır.Üzerinden yakalandığı tüm bitkilerde oldukça karakteristik beslenme izlerigözlenmiştir.39

3.2.2. Altfamilya: Galerucinae Latreille, 18023.2.2.1. Galerucella calmariensis (Linnaeus, 1767)İncelenen Materyal: Denizli, Işıklı Gölü, 814 m, Mart-Ekim 2006, 26 ♂♂, 33 ♀♀;Mart-Ekim 2007 20 ♂♂, 28 ♀♀; Denizli, Büyük Menderes Nehri, 765 m. 2006, 36♂♂, 28 ♀♀; 2007, 25 ♂♂, 20 ♀♀; 2008, 12 ♂♂, 16 ♀♀; Denizli, Yayla Gölü, 1150m. 2006, 10 ♂♂, 8 ♀♀; 2007, 5 ♂♂, 7 ♀♀; Muğla, Köyceğiz Gölü, 8 m, 2006, 13♂♂, 10 ♀♀; 2007, 4 ♂♂, 7 ♀♀; Isparta, Eğirdir Gölü, 918 m, 2006, 10 ♂♂, 4 ♀♀;2007, 3 ♂♂, 6 ♀♀; Afyon, Karakuyu Gölü, 950 m, 2006, 6 ♂♂, 12 ♀♀; 2007, 10♂♂, 4 ♀♀.ErkekVücut elips şeklinde, boy 4.05-4.65 mm, en 2.15-2.40 mm (Şekil 3.8 A)Baş. Genişliği hemen hemen pronotumun ön kenarı kadar; koyu kahverengi veya pasrenginde, frontoclypeal sutur seyrek ve uzun tüylü, frons yüzeyi ve antenlerin arasıtüysüz, pronotum ile frons arasında kalan kısmı sık ve kısa tüylü, frons mediandaderince bir kanal ile ayrılmış, kanalın her iki tarafında yumru şeklinde tümseklikmevcut; başın pronotuma yakın kısmı hafifçe çöküntülü; baş yüzeyi noktalı,noktalanma fronsta seyrek ve ince, pronotuma doğru daha sık ve iri; antenlerin ilkdört segmentinin bazalı açık kahverengi, diğer kısımları koyu kahverengi, sonrakisegmentler tümüyle koyu kahverengi; anten segmentlerinin oranları:1.6/1/1.5/1.3/1.2/1.2/1.2/1.1/1.2/1.2/1.6; maksillar palpus, labrum, labium vemandibüller koyu kahverengidir (Şekil 3.8 A).Pronotum. Üstten bakıldığında trapezoid şeklinde, elitranın bazalından daha dar;yanlarda belirgin şekilde konveks; genel görünümü pas renginde veya açıkkahverengi, bazı örneklerde ortada fazla belirgin olmayan siyah bir benek mevcut;pronotal disk her iki yanda büyük ve derin çöküntülü; disk yüzeyi yoğun kısa tüylü,sık ve iri noktalı, noktalar baştakilere nazaran oldukça büyüktür (Şekil 3.8 A).40

Scutellum. Ters trapezoid şeklinde, arka kenarı küt; yüzeyi ince tüylüdür.Elytra. Önden arkaya doğru hafifçe genişleyerek apikalde oval bir şekilde sonlanır;genel görünümü açık kahverengi, bazı örneklerde elitranın yan taraflarında kalınsiyah bir bant mevcut, elitranın tüm yan kenarları belirgin şekilde geniş kanallı;humeral kalluslar iyi gelişmiş; epipleura dorsal görünümde elitranın bazalındanitibaren belirgin; elitra yüzeyi yoğun, kısa tüylerle kaplı; iri ve sık noktalıdır (Şekil3.8 A).Şekil 3.8. Galerucella calmariensis (Linnaeus) Erkek A) Genel görünümB) Abdomen C) Aedeagus, dorsal D) Spermateka41

Ventrum. Abdomen elitra renginde, açık kahverengi; yoğun kısa tüylü; sık ve incenoktalı; son abdominal sternitin arka kenarı iki parçalı, parçalanma sternitin ortasınakadar uzanır (Şekil 3.8 B) .Bacaklar. Genelde vücut renginde, açık kahverengi, ancak bazı bireylerde coxalar vefemurların bazalı ile dördüncü tarsal segmentler daha koyu renklidir.Aedeagus. Dorsal görünümde silindirik; yan kenarlar bazalda hemen hemen paralel,apikale doğru kademeli olarak daralır ve apekste oval bir şekilde sonlanır; yandangörünüşte mediana kadar her iki kenar da konveks ve paralel, mediandan itibarenhemen hemen düz, apikale doğru hafifçe daralır; apekste oval olarak sonlanır (Şekil3.8 C).DişiVücut erkeklere göre daha büyük, boy 4.75 -5.20 mm en 2.55-2.65 mm; diğerözellikler erkeğe benzer.Spermateka. Kanca şeklinde, kornus oldukça kavisli; nodül oval; duktus uzun vekıvrımlıdır (Şekil 3.8 D).Genel Dağılışı: İrlanda ve İngiltere’den Japonya’ya kadar oldukça geniş bir alandadağılış gösteren Transpalearktik bir türdür (Warchalowski, 2003). Avrupa, KuzeyAfrika, Kafkasya, Sibirya, Kazakistan, Türkmenistan, Kuzey Çin ve Japonya’danbilinir (Silfverberg, 1974).Türkiye Dağılışı: Bolu (Medvedev, 1970), Samsun, Tokat (Tomov ve Gruev, 1975),Sinop (Tomov, 1984), Erzurum (Aslan, 1998), Artvin, Istanbul (Aslan vd., 2000),İzmir (Turanlı ve Kısmalı, 2003) ve Isparta (Gök ve Duran, 2004).Habitat ve konak bitki ekolojisi: Dere ve kanal kenarlarıyla sulak alanlara yakıntaban suyu yüksek nemli arazilerde bulunan Lytrum salicaria L. üzerinde yoğun42

DişiVücut erkeklere göre daha büyük, boy 6.00-6.20 mm en 2.95-3.12 mm. Diğerözellikler erkeğe benzer.Spermateka. Kanca şeklinde, küçük; kornus silindirik ve kavisli, nodül yuvarlak,duktus helezoniktir (Şekil 3.9 E).Genel Dağılışı: Avrupa, Kafkasya, İran, Sibirya, Orta Asya (Kazakistan,Özbekistan), Moğolistan, Çin, Kuzey Amerika (Silfverberg, 1974). Avrupa’dakidağılışı 42. ve 69. paraleller arasındadır (Warchalowski, 2003).Türkiye Dağılışı: Bu tez çalışması sırasında Afyon-Karakuyu Gölü’nden toplanmışörneklere bağlı olarak Türkiye faunası için yeni kayıt olarak belirlenmiş ve Gök veEkiz (2006) tarafından Entomologische Zeitschrift dergisinde yayımlanmıştır.Habitat ve konak bitki ekolojisi: Göllerin sığ kıyı kısımlarında, oldukça yoğunkamış [Phragmites australis (Cav.), Typha angustifolia L.] ve saz (Schoenoplectuslacustris L.) vejetasyonunun arasına dağılmış Nilüferlerin (Nymphaea alba L.) sudayüzen yaprakları üzerinden toplanmıştır. Yaprakların üzerindeki beslenme izleridelik şeklinde ve oldukça belirgindir.3.2.3. Altfamilya: Chrysomelinae Latreille, 18023.2.3.1. Prasocuris junci (Brahm, 1790)İncelenen Materyal: Denizli, Işıklı Gölü, 814 m, Mart-Ekim 2006, 24 ♂♂, 19 ♀♀;Mart-Ekim 2007 20 ♂♂, 29 ♀♀; Denizli, Büyük Menderes Nehri, 765 m. 2006, 25♂♂, 17 ♀♀; 2007, 19 ♂♂, 20 ♀♀; 2008, 12 ♂♂, 16 ♀♀; Muğla, Köyceğiz Gölü, 8m, 2006, 9 ♂♂, 13 ♀♀; 2007, 6 ♂♂, 8 ♀♀; Isparta, Eğirdir Gölü, 918 m, 2006, 10♂♂, 8 ♀♀; 2007, 6 ♀♀.45

ErkekVücut silindirik, boy 4.50-4.85 mm, en 1.96-2.16 mm (Şekil 3.10 A).Baş. Siyahımsı veya koyu mavi; genişliği pronotumun ön kenarından daha dar;antenler tümüyle siyahımsı, anten kaidelerinin arası ince kanallı; antensegmentlerinin oranları: 2.2/1.5/1.6/1.5/1/1/1/1.6/1.5/1.5/2.2; baş yüzeyi kaba noktalıve tüysüz; clypeus seyrek tüylü; labrum, labium, maksillar palpus ve mandibüllerkızılımsı kahverengidir (Şekil 3.10 A).Pronotum. Genişliği uzunluğundan biraz daha fazla (en/boy=1.27); genel görünümüsiyahımsı, koyu mavi metalik yansımalı; yan kenarlar oldukça konveks; pronotal diskyüzeyi tüysüz, kaba ve düzensiz noktalı, noktalar baştakilerden daha iridir (Şekil3.10 A).Scutellum. Üçgenimsi, arka kenarı küt; yüzeyi tüysüz, oldukça küçük noktalıdır.Elytra. Üstten hafifçe basık; genel görünümü siyahımsı, koyu mavi metalikyansımalı; yan kenarlar paralel, apekste oval şekilde sonlanır; humeral kalluslarbelirgin değil; elitra yüzeyi tüysüz, 10 sıra halinde düzenli noktalı, elitral suturunhemen yanındaki nokta sırası hariç diğerleri arka kenara kadar uzanır (Şekil 3.10 A).Ventrum. Toraks ve abdomen vücut renginde, son abdomen sternitinin yan ve arkakenarları sarı bantlı; abdomen yüzeyi yoğun kısa tüylü, ince sık noktalıdır (Şekil 3.10B).Bacaklar. Üstten bakıldığında vücut renginde, ventralde tibiaların apikali ve ilk üçtarsal segmentler pas rengindedir.Aedeagus. Median lob dorsalden bakıldığında silindirik, parmak şeklinde, yankenarları paralel, apekse doğru daralarak oval şekilde sonlanır; yandan görünüştehafifçe kavisli, ventral kenar hemen hemen düz, apikale doğru hafifçe kıvrılmış,46

dorsal kenar bazalda kambur, mediandan itibaren apekse doğru daralarak sonlanırŞekil 3.10 C-D).Şekil 3.10. Prasocuris junci Brahm Erkek A) Genel görünüm B) AbdomenC-D) Aedeagus C) Dorsal D) Lateral E) SpermatekaDişiVücut erkeklere göre daha büyük, boy 4.92-5.35 mm, en 2.15-2.34 mm; diğerözellikler erkeğe benzer.47

Spermateka. Kanca şeklinde, kornus silindirik, oldukça düzgün kavisli; nodülyuvarlak; duktus uzun ve kıvrımlıdır (Şekil 3.10 E).Genel Dağılışı: Avrupa, Güney Sibirya, Kafkasya, Kuzey Afrika (Gruev, 1992),Azerbaycan ve Türkiye (Warchalowski, 2003).Türkiye dağılışı: Afyon, Ankara, Eskişehir, Kayseri, Konya, Muğla, Nevşehir,Sivas, Yozgat (Medvedev, 1970; Kasap, 1988) ve Samsun (Tomov ve Gruev, 1975).Habitat ve konak bitki ekolojisi: Dereler, göl kenarları, bataklık alanlar ve nemliçayırlarda, Scrophulariaceae familyasından Veronica anagallis-aquatica L. üzerindekalabalık populasyonlar halinde bulunmuştur. Nadiren de olsa, nispeten hızlı akanakarsu kenarlarında aynı familyadan Veronica beccabunga L. üzerinde derastlanmıştır. Konak bitkileri üzerindeki beslenme izleri belirgindir.3.3. Sucul Yaprak Böceklerinin Bolluğu ve Dominant TürlerGüneybatı Anadolu’nun sucul habitatlarında 2005-2008 yılları arasında yapılan araziçalışmaları sonucunda üç cinse ve yedi türe ait toplam 1734 birey toplanmıştır(Donacia impressa dahil edilmemiştir). Toplanan tüm örneklerin türlere göre yüzdedağılımı Şekil 3.11’de verilmiştir. Buna göre, çalışma alanlarında en fazla rastlanantür Donacia simplex (%29) olmuştur. Bu türü sırasıyla Donacia marginata (%23),Galerucella calmariensis (%21), Prasocuris junci (%13) ve Donacia bicolora (%10)takip etmiştir. Galerucella nymphaeae (%3) ve Donacia vulgaris (%1) ise nadirolarak rastlanan türlerdendir. Tüm çalışma alanlarında örneklemeler periyodik olarakyapılmamıştır. Bu sebeple, sucul yaprak böceklerinin bolluğu ve dominant türlerintespiti açısından 2006-2007 yılları arasında iki haftalık periyotlarla örneklemeyapılan Işıklı Gölü’nden elde edilen veriler daha güvenilir sonuçlar vermektedir. Bualandan toplanan türler değerlendirildiğinde (Çizelge 3.1), Donaciinae altfamilyasınaait türlerin daha bol olduğu görülmektedir. 2006 yılında D. simplex (%30.3) en bolbulunan tür olarak belirlenmiş ve bunu D. marginata (%21) izlemiştir. 2007’de iseD. marginata (%26.9), D. simplex (%24.7)’e göre daha bol bulunmuştur. D. bicolora48

her iki yılda da üçüncü sırada kalmış ancak 2007 yılında (%24.1), 2006 yılına göre(%17.4) daha bol bulunmuştur. Galerucella calmariensis ve Prasocuris junciaçısından 2006 ve 2007 yılları önemli bir farklılık göstermezken, D. vulgaris ise heriki yılda da en az rastlanan tür olmuştur.233; 13%11; 1%52; 3%482; 29%370; 21%182; 10%404; 23%Donacia vulgaris Donacia simplex Donacia marginataDonacia bicolora Galerucella calmariensis Galerucella nymphaeaePrasocuris junciŞekil 3.11. 2005-2008 yılları arasında Güneybatı Anadolu’dan toplanan örneklerintürlere göre yüzde dağılımıÇizelge 3.1. 2006 ve 2007 yılları arasında Işıklı Gölü’nden toplanan sucul yaprakböceklerinin bolluğu ve dominansi değerleri2006 2007Türler N Dominansi (%) N Dominansi (%)Donacia bicolora 54 17.4 109 24.1Donacia marginata 65 21.0 122 26.9Donacia simplex 94 30.3 112 24.7Donacia vulgaris 6 1.9 5 1.1Galerucella calmariensis 48 15.5 56 12.4Prasocuris junci 43 13.9 49 10.8TOPLAM 310 - 453 -49

3.4. Sucul Yaprak Böceklerinin Mevsimsel Değişimi ve İklimsel DeğişkenlerleİlişkileriIşıklı Gölü’nden 2006-2007 Mart-Ekim dönemlerinde toplanan sucul yaprakböceklerinin aylara göre dağılımı incelendiğinde (Şekil 3.12) her iki yıl içindeoldukça benzer sonuçlara ulaşıldığı görülmektedir. Nisan ayından başlayarak bireysayısında oldukça belirgin artış olduğu tespit edilmiştir. Mayıs sonu ve Haziranbaşının sucul yaprak böcekleri için en elverişli mevsim olduğu, Haziran sonundanitibaren ise birey sayısında ciddi bir düşüş görüldüğü söylenebilir. Temmuz veAğustos aylarında birey sayılarında gözlenen azalma Eylül ayıyla birlikte hafif birartış göstermesine karşın Ekim ayında iyice düşmektedir. Bu artış ve azalmalarınsebepleri bir sonraki bölümde tartışılmıştır.2006 2007140120100806040200MartNisanMayısHaziranTemmuzBirey sayısıAğustosEylülEkimŞekil 3.12. Işıklı Gölü sucul yaprak böceklerinin mevsime bağlı sayısal değişimiSucul yaprak böcekleri, tüm canlılar gibi çevreleriyle sıkı ilişkiler içindedir. Buçalışmada sucul yaprak böceklerinin sıcaklık ve nem gibi önemli iklimseldeğişkenlerle ilişkileri de incelenmiştir. Periyodik olarak örnekleme yapılmış olanIşıklı Gölü’nde 2006-2007 Mart-Ekim dönemlerine ait 15’er günlük ortalamasıcaklık ve nispi nem değerleri Şekil 3.13’de verilmiştir. 2006 yılının sıcaklık50

değerleri 2007’ye göre biraz düşük ve nispi nem biraz yüksektir ancak her iki yılındeğerleri de oldukça benzemektedir. Sıcaklıklar ve nispi nem değerleri ters orantılıgörünmektedir.358030702520151050Mart-1Mart-2Nisan-1Nisan-2Mayıs-1Mayıs-2Sıcaklık (*C)Haziran-1Haziran-2Temmuz-1Temmuz-2Ağustos-1Ağustos-2Eylül-1Eylül-2Ekim-1Ekim-26050403020Nispi nem (%)100Sıcaklık (2006) Sıcaklık (2007) Nispi nem (2006) Nispi nem 2007)Şekil 3.13. Işıklı Gölü 2006-2007 Mart-Ekim dönemlerine ait 15’er günlük ortalamasıcaklık ( o C) ve nispi nem (%) değerleriIşıklı Gölü’nden toplanan sucul yaprak böceklerinin iklimsel verilerle korelatifilişkileri incelendiğinde, 2006 yılında toplam birey sayısının mevsimsel değişimiaçısından sıcaklık değerleriyle ortalama bir korelasyona (k=0.490; p=0.027) sahipolduğu, 2007 yılının sıcaklık değerleri ve her iki yıldaki nem değerleriyle belirgin birkorelasyonu olmadığı görülmektedir (Çizelge 3.2). Donaciinae altfamilyasıüyelerinin toplam sayıları, sıcaklık ve nem değerleriyle her iki yılda da kayda değerbir korelasyon göstermemiş ancak Donacia simplex’in 2006 yılında sıcaklıkdeğerleriyle orta derecede ilişkili olduğu (k=0.443; p=0.043) belirlenmiştir.Galerucella calmariensis 2006 yılında hem sıcaklık, hem de nem değerleriyleyakından ilişkili bulunmuştur (sıcaklık için k=0.667, p=0.002; nem için k=-0.600,p=0.007). Prasocuris junci ise her iki yılın sıcaklık değerleriyle pek kuvvetliolmayan ama dikkate değer bir ilişki içindedir (2006’da k=0.468, p=0.034; 2007’dek=0.525, p=0.037)51

Çizelge 3.2. Işıklı Gölü sucul yaprak böceklerinin 2006-2007 yıllarındaki sıcaklık venem değerleriyle korelasyonlarıTaksonlarDonacia bicoloraDonacia marginataDonacia simplexDonaciinaeGalerucella calmariensisPrasocuris junciToplam birey sayısıSıcaklıkNem2006 2007 2006 2007k 0.258 0.187 -0.124 -0.051p 0.167 0.487 0.324 0.850k 0.405 0.236 -0.265 -0.077p 0.060 0.379 0.161 0.778k 0.443(*) 0.176 -0.304 -0.023p 0.043 0.515 0.127 0.931k 0.395 0.218 -0.240 -0.052p 0.065 0.417 0.185 0.849k 0.667(**) 0.481 -0.600(**) -0.320p 0.002 0.059 0.007 0.227k 0.468(*) 0.525(*) -0.342 -0.347p 0.034 0.037 0.097 0.188k 0.490(*) 0.309 -0.343 -0.132p 0.027 0.245 0.097 0.626k=Pearson Korelasyon Katsayısı p=Güvenilirlik aralığı* p< 0.05 aralığında önemli olan korelasyonlar** p

4. TARTIŞMA VE SONUÇEkolojik değerleri oldukça yüksek olan ve farklı türlerden binlerce canlınınyaşamasına olanak sağlayan sulak alanlar, tropik ormanlarla birlikte yeryüzünün enzengin ve en üretken ekosistemlerini oluşturmaktadır.Akarsu deltaları, sığ göller, sazlıklar ve lagünlerde organik madde üretimi m 2 ’de 20gr’dır. Bu üretim miktarı ormanlardaki organik madde üretimine eş değerdedir(Ölçer, 1989). Ülkemiz, coğrafi konumu, topoğrafik yapısı ve değişik iklimşartlarının oluşturduğu farklı ekolojik karakterdeki sulak alanlarıyla Avrupa veOrtadoğu’nun en önemli ülkelerinden biridir.Sulak alanlarda yaşayan önemli canlı gruplarından birisi olan sucul yaprak böcekleriüzerine şimdiye kadar ülkemizde kapsamlı bir çalışma olmaması, var olançalışmaların da sadece lokal kayıtlar olması bu çalışmanın ortaya çıkmasındaki enönemli sebeplerin başında gelmektedir. Bu tez çalışmasında, Güneybatı Anadolu’dayayılış gösteren sucul yaprak böcekleri incelenmiş ve toplam sekiz tür tespitedilmiştir. Bu türlerden beşi Donaciinae altfamilyasının Donacia cinsine, ikisiGalerucinae altfamilyasının Galerucella cinsine ve bir tanesi de Chrysomelidaealtfamilyasının Prasocuris cinsine aittir.Bu güne kadar Türkiye’den tamamıyla sucul türleri içeren Donaciinae altfamilyasınaait 12 sucul yaprak böceği kaydedilmiştir. Ancak bu kayıtlarla ilgili bazı soruişaretleri bulunmaktadır. Nitekim, Donacia apricans hem Borowiec (1984) hem deWarchalowski (2003) tarafından Türkiye’den kaydedilmesine rağmen, her ikiaraştırıcı da bu kayıt için soru işareti koymaktadır. D. tomentosa ve D. thalassinaTomov ve Gruev (1975) tarafından Türkiye’nin kuzey kesimlerinden (sırasıylaGiresun ve Sivas) kaydedilmesine karşın daha sonra Borowiec (1984) veWarchalowski (1985) tarafından bu türler için hazırlanan genel dağılış haritalarındaTürkiye kaydına rastlanmamaktadır. Pic tarafından yalnızca bir dişi örnekten vesadece Türkiye’den tanımlanmış olan D. delagrangei ile ilgili bugüne kadar başkaherhangi bir kayda rastlanmamıştır. Yine yalnızca iki dişi bireyle ve sadeceülkemizden (Amasya) tanımlanmış olan D. kraatzi ile ilgili Ermenistan civarından da53

kayıt olduğu bildirilmektedir (Dr. Lech Borowiec – kişisel iletişim). TÜBİTAKTürkiye taksonomik tür veri tabanında (http://bioces.tubitak.gov.tr), yukarıdazikredilen 12 türden başka üç türün daha kaydı mevcuttur. Bu türler Donaciamicrocephala Daniel, 1904, D. testaceipes Pic, 1908 ve D. testacerpes Pic, 1908’dir.D. microcephala’nın dağılışı için Warchalowski (2003) “Asia Minor” (küçük Asya)ifadesini kullanmakta ve bu ifade çoğunlukla Anadolu’yu kastetmektedir. Ancakaynı ifadenin İran, Irak ve Suriye gibi komşu ülkeler için de kullanıldığıbilinmektedir. Nitekim Borowiec (1984), D. microcephala’nın dağılış alanını açıkça“Irak” olarak vermektedir. Bu türün İran’dan da kaydı vardır (Bienkowski veBienkowskaja, 2003). Türkiye’de bulunması oldukça muhtemel olan bu türle ilgili debir soru işareti vardır. Veri tabanındaki diğer bir tür olan D. testaceipes, D.microcephala’nın sinonimi olarak kabul görmektedir (Askevold, 1990). Veritabanına D. testacerpes olarak geçmiş olan türe herhangi bir literatürderastlanmadığından bunun bir yazım yanlışı olabileceği düşünülmektedir. Budurumda, D. microcephala dahil ülkemizden bugüne kadar kaydedilen Donaciinaetürü sayısı 13 olmaktadır. Bu sayıya, bu çalışmada tespit edilen ve ülkemiz için yenikayıt olduğu anlaşılan Donacia vulgaris türü de eklenince Türkiye’den bilinenDonaciinae türlerinin sayısı 14’e çıkmaktadır.Donacia vulgaris Zschach, 1788 elitral apeksinin her iki köşesinin karakteristikşekilde çıkıntılı olması ve elitra üzerinde belirgin çöküntü olmaması özellikleriyle(Bkz. Şekil 3.2) Güneybatı Anadolu’da yayılış gösteren diğer sucul yaprakböceklerinden kolaylıkla ayırt edilebilir. Avrupa’da oldukça geniş bir alana yayılmışolması ve şimdiye kadar Balkanlar, Kafkaslar ve İran gibi ülkemize yakın yerlerdende kaydedilmiş olmasına karşın bu türün Türkiye’den kaydı bulunmamaktadır. TürünGüneybatı Anadolu’dan bulunmuş olması coğrafi dağılımının daha geniş olduğunugöstermektedir (Şekil 4.1). Muhtemelen İran, Kafkaslar ve Güneybatı Anadoluarasında kalan bölgede de yayılış göstermektedir ki bu da türün ülkemizde geniş biryayılış alanına sahip olduğu sonucunu doğurmaktadır. Özellikle ülkemizden bilinenbirçok Donaciinae türünün kaydedildiği kuzey bölgelerimizde de bulunması kuvvetlemuhtemeldir. Ancak çalışma alanımızda az sayıda ve sadece dişilerinin toplanabilmişolması, populasyon yoğunluğunun düşük olduğunu düşündürmektedir. Bu düşünceyi54

kuvvetlendiren bir başka durum ise böceğin yakalandığı habitata benzer habitatlarınve konak bitkisi olarak belirlenen Typha latifolia’nın araştırma alanında birçokbölgede bulunması, buna karşın fazla sayıda örneğinin toplanamamış olmasıdır.Sonuçta bu türün Türkiye’deki dağılımını ortaya koymak için yeni çalışmalargerekmektedir. İncelenen örneklerin morfolojik özellikleri, belirlenen konak bitkilerive habitat özellikleri literatürdeki bilgilerle paralellik göstermektedir.Şekil 4.1. Donacia vulgaris’in Türkiye ve çevresindeki dağılımıDonacia simplex Fabricius, 1775 bacaklarının büyük kısmının kırmızımsı kahverengiolması (benzer özellik D. vulgaris’de de mevcuttur) ve elitrasında belirgin iki çiftçöküntü olmasıyla (Bkz. Şekil 3.3) Güneybatı Anadolu’da yayılış gösteren diğersucul yaprak böceklerinden ayırt edilebilir. Palearktik bölgede geniş bir yayılışalanına sahiptir ve Türkiye’nin kuzey bölgelerinden de kaydedilmiştir. Ülkemizingüneybatısından ilk kayıt bu çalışmayla verilmektedir. Türün Güneybatı Anadolu’dada bulunmuş olması, Türkiye’deki dağılışının yalnızca kuzey bölgelerle sınırlıolmadığını göstermesi açısından önemlidir (Şekil 4.2).55

Şekil 4.2. Donacia simplex’in Türkiye ve çevresindeki dağılımıÇalışma alanında en bol bulunan sucul yaprak böceği olan D. simplex’in (Bkz. Şekil3.11; Çizelge 3.1) daha önceden bilinen konak bitkileri Sparganium, Glyceria veCarex türleridir. Örneklerimiz de Sparganium erectum (=Sparganium ramosum) veCarex riparia üzerinden toplanmıştır ve konak bitkisi konusunda literatür bilgileriyleparalellik göstermektedir. Turanlı ve Kısmalı (2003), Prof. Dr. Niyazi LodosMüzesi’nde (Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, İzmir)muhafaza edilen örneklerin incelendiği çalışmalarında D. simplex’in Lilium sp. veOryzae sativa üzerinden toplandığını bildirmişlerdir. Ancak bu bitkilerin D. simplexiçin konak olmayıp rasgele üzerinde bulunduğu bitkiler olduğu düşünülmektedir.İncelenen örneklerin morfolojik özelliklerinde de önceki bilgilerden farklı herhangibir varyasyona rastlanmamıştır ancak vücut büyüklüğü Warchalowski (2003)’de 7.0-9.0 mm olarak verilmiş, bu çalışmada incelenen örnekler ise 6.23-7.70 mm olarakölçülmüştür. Bu da Güneybatı Anadolu’da bulunan populasyonun daha küçükvücutlu bireylerden oluştuğunu göstermektedir.56

Donacia impressa (Paykull, 1799) pronotumun tipik olarak ön kısımda genişlemişolması, bacaklarının tümüyle siyah renkte olması ve aedeagusunun ince vekarakteristik şekliyle kolaylıkla tanınabilir (Bkz. Şekil 3.4). Avrupa’nın büyük birbölümü, Kafkaslar, Batı Sibirya ve Moğolistan’dan bilinmektedir. Türkiye’den ilkkayıt ise Sivas (Zara Gölü)’tan verilmiştir (Tomov ve Gruev, 1975) (Şekil 4.3). Prof.Dr. Lech Borowiec’le (Wroclaw Üniversitesi, Zooloji Enstitüsü, Biyoçeşitlilik veEvrimsel Taksonomi Bölümü, Polonya) yapılmış olan görüş alış verişleri sonucundaKonya, Beyşehir Gölü’nden toplanmış ama henüz literatüre girmemiş olan örneklerinolduğu anlaşılmıştır. Beyşehir Gölü çalışma alanımızda bulunduğundan, bu örneklereait iki erkek birey ödünç alınarak incelenmiştir. İncelenen örneklerin morfolojiközellikleri Askevold (1990) ve Warchalowski (1985; 2003)’de verilen özelliklerleuyuşmaktadır. Türün konak bitkisi ve habitat özellikleri gözlenemediğinden bukonuda yorum yapma imkanı şimdilik bulunmamaktadır.Şekil 4.3. Donacia impressa’nın Türkiye ve çevresindeki dağılımı57

Donacia marginata Hoppe, 1795 pronotal disk üzerinde boyuna uzanmış derin birkanalın bulunması ve elitrasındaki belirgin üç çift çöküntüyle diğer GüneybatıAnadolu türlerinden kolaylıkla ayrılır (Bkz. Şekil 3.5). Avrupa’dan Orta Asya’yakadar geniş bir yayılış alanına sahip olan D. marginata, Donaciinae altfamilyasıiçinde dağılışı Ortadoğu’nun büyük kısmına kadar uzanan ender türlerden birisidir.Warchalowski (1985)’nin hazırlamış olduğu genel dağılım haritasında tüm Türkiyedağılış alanı içine alınmıştır. Bilinen kayıtlara göre (Tomov ve Gruev, 1975; Turanlıve Kısmalı, 2003) Türkiye’nin kuzey kesimlerinde (İstanbul, Düzce, Ankara, Samsunve Tokat) bulunan bu türün Güneybatı Anadolu’da oldukça yoğun populasyonlarhalinde gözlenmiş olması Warchalowski’nin hazırladığı haritayı doğrular niteliktedir(Şekil 4.4).Şekil 4.4. Donacia marginata’nın Türkiye ve çevresindeki dağılımıLiteratürde konak bitkisi yalnızca Sparganium erectum (=S. ramosum) olarakgeçmektedir (Borowiec, 1984; Askevold, 1990; Warchalowski, 1985; 2003).Örneklerimizin büyük bir çoğunluğu da aynı bitkiler üzerinden toplanmış, tipik58

eslenme izleri belirgin olarak saptanmıştır. Bazı örneklerimiz ise Phragmitesaustralis üzerinden toplanmış ancak beslenme izlerine rastlanamadığı için konakbitki olduğunu söylemek zordur. Bu bilgiler ışığında D. marginata’nın monofag birtür olduğu sonucuna ulaşmak mümkündür. Morfolojik yönden örneklerimiz literatürkayıtlarıyla benzerdir. Vücut rengi açısından birçok varyasyonu olduğu tespit edilmişancak bu varyasyonların Warchalowski (2003) tarafından kaydedildiği görülmüştür.Donacia bicolora Zschach, 1788 parlak metalik yeşil rengi, elitrasındaki oldukçabelirgin beş çift çöküntüleri ve arka bacak femurunun ventralindeki sivri dikeniylekolaylıkla tanınabilir (Bkz. Şekil 3.6). Palearktik bölgede geniş bir dağılış alanınasahiptir. Yayılışı D. marginata ile birlikte Ortadoğu’ya kadar uzanan enderDonaciinae üyelerinden biridir. En güneyde İsrail’den kaydedilmiştir. Ülkemizde deözellikle kuzey bölgelerinden ve Erciyes Dağı’ndan bilinmektedir. Neredeyse tekeksik bölge olan Güneybatı Anadolu’dan da bulunmuş olması türün ülkemizdekozmopolit bir yayılışı olduğunu göstermektedir (Şekil 4.5).Şekil 4.5. Donacia bicolora’nın Türkiye ve çevresindeki dağılımı59

Donacia bicolora’nın konak bitkileri Sparganium, Carex ve Sagittaria türleri olarakbilinmektedir (Borowiec, 1984; Askevold, 1990; Lays, 2002; Warchalowski, 2003).Örneklerimiz birçok alanda D. marginata ile simpatrik olarak Sparganium erectumüzerinden toplanmıştır. Ayrıca Carex riparia üzerinden de toplanmış, her ikikonağında da beslenme izleri belirgin olarak kaydedilmiştir. Konak bitki bilgileriliteratürle uyum içindedir.Çalışmamızda, Galerucinae altfamilyasının sucul habitatlarla ilişkili türleri içeren tekcinsi olan Galerucella Crotch’ya ait iki tür tespit edilmiştir. Galerucella calmariensis(Linnaeus, 1767), dünyada geniş bir dağılış alanına sahip Transpalearktik bir türdür(Silfverberg, 1974; Warchalowski, 2003) ve Türkiye’deki dağılışı iyi bilinmektedir(Medvedev, 1970; Tomov ve Gruev, 1975; Tomov, 1984; Aslan, 1998; Aslan vd.,2000; Turanlı ve Kısmalı, 2003; Gök ve Duran, 2004). Güneybatı Anadolu’da sukenarlarında yoğun şekilde bulunan ve Piper (2004) tarafından sulak alanlar içinistilacı bir tür olduğu belirtilen Lytrum salicaria üzerinde toplanmıştır. Yarı suculkarakterdeki G. calmariensis konağına son derece özelleşmiştir ve biyolojikmücadele ajanı olarak kullanılmaktadır (Blossey vd., 1994). Bu türün aynı konakbitki üzerinde G. pusilla ile simpatrik olarak bulunduğu belirtilmektedir (Manguinvd., 1993) ancak çalışma alanımızda bu durum gözlenememiştir.Galerucella cinsinin bir diğer sucul üyesi olan Galerucella nymphaeae (Linnaeus,1758) Holarktik bir tür olup Avrupa’daki yayılışı 42. ve 69. paraleller arasındadır(Warchalowski, 2003). Türkiye’den ilk kez bu çalışma esnasında kaydedilmiş veyayınlanmıştır (Gök ve Ekiz, 2006). Güneybatı Anadolu’dan (38. paralel) bulunmuşolması türün yayılış alanını güneye doğru oldukça genişletmiştir. G. nymphaeaeoldukça fazla sayıda konağa sahip polifag bir türdür. Bilinen konak bitkileri Nupharsp., Nymphaea sp., Brasenia sp. (Nymphaceae), Potamogeton sp.,(Potamogetonaceae), Comarum sp., Rubus sp., Alchemilla sp. (Rosaceae),Lysimachia (Pirimulaceae), Polygonum (Poligonaceae) ve Myrica (Myriaceae)olarak bilinmektedir (Nokkala ve Nokkala, 1998; Pappers vd., 2001). Bu son derecezengin konak kullanımı ve farklı konaklardaki bireylerin arasında görülen morfolojikfaklılıklar G. nymphaeae’nin taksonomik durumunu tartışmalı hale getirmiştir60

(Silfverberg, 1974; Manguin vd., 1993). Pappers vd. (2002) bu tür içinde konağabağlı iki ırk olduğunu öne sürmektedir. Nokkala ve Nokkala (1998) ise bunların ayrıtürler olduğunu (G. nymphaeae ve G. sagittariae) belirtmiştir. Askevold (1990) veManguin vd. (1993) ise G. sagittariae’yi sinonim olarak kabul etmektedir.Örneklerimiz sadece Nymphaea alba üzerinden toplandığından farklı konaklara aitörneklerin karşılaştırması yapılamamıştır. Toplanan örneklerin morfolojik özellikleridaha önce Pappers vd. (2001) tarafından aynı konak üzerinden toplanmış bireyleriçin verilen morfolojik özelliklerle uyum içindedir.Yaprak böceklerinin (Chrysomelidae) sucul üyelerini barındıran bir diğeraltfamilyası da Chrysomelinae’dir. Bu altfamilya içinde Hydrothassa ve Prasocuriscinslerinin üyeleri sucul habitatlarda bulunurlar (Konstantinov, 2003). Bu çalışmadaincelenmiş olan Prasocuris junci (Brahm, 1790) Avrupa, Kuzey Afrika; Sibirya veKafkaslar’da yayılış gösterir (Gruev, 1992; Warchalowski, 2003). Türkiye’dekidağılımı da oldukça iyi bilinmektedir (Medvedev, 1970; Tomov ve Gruev, 1975;Kasap, 1988). İncelenen örneklerin morfolojik özellikleri ve belirlenen konakbitkileri (Veronica anagallis-aquatica ve Veronica beccabunga) önceki literatürleuyum içindedir. Yapılan alan çalışmaları sırasında, Chrysomelinae altfamilyasınınbir diğer sucul yaprak böceği cinsi olan Hydrothassa’ya ait türlere rastlanılamamıştır.Batı Palaearktik bölgede yedi türü bulunan bu cinse ait yalnızca bir tür [Hydrothassaflavocincta (Brulle, 1832)] ülkemizden kaydedilmiştir (Warchalowski, 2003).Toplanan tüm örnekler değerlendirildiğinde, Donacia simplex (%29) en bol bulunantür olarak belirlenmiş, bunu D. marginata (%23) izlemiştir. Bu sonuç, IşıklıGölü’nden 2006-2007 Mart-Ekim dönemlerinde iki haftalık periyotlarla yapılmışörnekleme sonuçlarıyla da doğrulanmıştır. Ancak 2007 yılında D. marginata(%26.9), D. simplex (%24.7) ’e göre daha bol bulunmuştur. Bu durumda bu iki türün,Güneybatı Anadolu’da yayılış gösteren sucul yaprak böcekleri arasında en baskınolan türler olduğu söylenebilir. Sucul yaprak böceklerinin mevsime bağlı sayısaldeğişimleri incelendiğinde en yoğun populasyonların Mayıs ayının sonu ve Haziranbaşında gözlendiği görülmektedir. Aynı dönemde konak bitkilerinin taze yapraklı vedaha yoğun olduğu gözlenmiştir. Sucul yaprak böceklerinin mevsimsel61

fenolojilerinin oluşumu açısından en önemli ana etkenin konak bitkileri olduğudüşünülmektedir. Bunun yanında, sıcaklık ve nem gibi iklimsel faktörlerin de etkiliolduğu düşünülebilir. Ancak, sucul yaprak böceklerinin mevsime bağlı sayısaldeğişimleriyle iklimsel faktörler arasındaki bağlantı incelendiğinde, 2006 yılınınsıcaklık değerleriyle ortalama bir korelasyon saptanmış, 2007 yılının sıcaklıkdeğerleri ve her iki yılın nem değerleriyle ilgili bir bağlantı kurulamamıştır. Budurumda iklimsel faktörlerin sucul yaprak böceklerinin mevsimsel fenolojilerinietkileyen temel faktör olmadığı anlaşılmaktadır.Sucul yaprak böceklerinin hem tür hem de birey sayısı açısından karasal gruplaragöre daha az çeşitlilik ve populasyon yoğunluğuna sahip oldukları bilinmektedir(Borowiec, 1984; Jäch, 1998; Konstantinov, 2003). 2005-2008 yılları Mart-Ekimdöneminde yapılmış olan arazi çalışmalarında yedi türe ait toplam 1734 bireytoplanmıştır (Donacia impressa hariç tutulmuştur). Güneybatı Anadolu’da daha darbir alanda Alticinae üzerine yapılmış bir çeşitlilik araştırmasında (Aslan, 2007) isetoplam 81 türe ait 6895 birey toplanmıştır. Bu tür sayısı, Donaciinae altfamilyasınınPalearktik bölgenin tamamından bilinen tür sayısından daha fazladır (Bkz. Çizelge1.1). Donaciinae altfamilyasıyla ilgili benzer çalışmalar incelendiğinde de türsayısının azlığı dikkat çekmektedir. Konstantinov (2003), Çin’in sucul yaprakböceklerini ortaya koyduğu çalışmada 21 tür listelemiştir. Japonya ve çevre adalarıiçeren bir başka çalışmada ise 22 türe yer verilmiştir (Hayashi, 2004a). Tüm Avrupave Akdeniz civarından ise 44 tür kaydedilmiştir (Warchalowski, 2003). Bu bağlamdaGüneybatı Anadolu’da yapılmış bu çalışmada incelenen sucul yaprak böceklerininsayısı makul görünmektedir.Sonuç olarak, ülkemizdeki sucul yaprak böcekleriyle ilgili ilk kapsamlı çalışma olmaniteliği taşıyan bu çalışma, Güneybatı Anadolu’nun ve dolayısıyla Türkiye’nin suculyaprak böcekleri faunasının ortaya konulması yolunda atılmış ilk adım olması, tespitedilen sucul yaprak böceklerin ayrıntılı morfolojik özelliklerini, habitat tercihlerinive konak bitkilerini ortaya koyması, türlerin lokal zoocoğrafik dağılışları hakkındadeğerli bilgiler sunması, bölgede hangi türlerin yaygın olduğunu göstermesi veyapılacak olan diğer çalışmalara kaynaklık etmesi açısından önemlidir.62

5. KAYNAKLARAnonim, 2004. Denizli İli çevre durum raporu. İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 345s.Denizli.Anonim, 2005. Aydın İli çevre durum raporu, İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 351s.Aydın.Askevold, I.S., 1990. Reconstructed phylogeny and reclassification of the genera ofDonaciinae (Coleoptera: Chrysomelidae). Quaestiones Entomologicae 26,601-664.Aslan, E.G., 2007. Çığlıkara, Dibak ve Kasnak Meşesi Tabiatı Koruma AlanlarındakiAlticinae (Coleoptera: Chrysomelidae) Türlerinin Dağılımı ve Çeşitliliği.S.D.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora tezi, 90s, Isparta.Aslan, I., 1998. Faunistic and systematic studies on the subfamily Galerucinae(Coleoptera: Chrysomelidae) in Erzurum province. Türk entomololoji dergisi,22, 285-298.Aslan, I., Gruev, B., Özbek, H., 1999. A Preliminary Review of the SubfamilyAlticinae (Coleoptera, Chrysomelidae) in the Turkey. Turkish Journal ofZoology, 23(4), 373-415.Aslan, I., Warchalowski, A., Özbek, H., 2000. A perliminary review of subfamilyGalerucinae (Coleoptera, Chrysomelidae) in Turkey. Journal ofEntomological Research Society, 2, 27-42.Aygen, C., Balık, S., 2005. Işıklı Gölü ve Kaynaklarının (Çivril-Denizli) CrustaceaFaunası. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, 22(3-4), 371-375.Baselga, A., Novoa, F., 2006. Description of the mature larva of Hydrothassafairmairei (Brisout) (Coleoptera: Chrysomelidae: Chrysomelinae) and key tothe larvae of the genus. Zootaxa, 1344, 23–31.Bienkowski, A.O., 1996. Life cycles of Donaciinae (Coleoptera: Chrysomelidae). In:Chrysomelidae Biology. (Jolivet, P.H., Cox, M.L. –eds.) SBP AcademicPublishing, pp.155-171, Netherlands.Bienkowski, A.O., Bienkowskaja, M.J.O., 2003. On the systematics of the subgenusDonaciella Reitter, 1920 of the genus Donacia Fabricius, 1775, withdescription of the larva of Donacia tomentosa Ahrens, 1810 (Coleoptera:Chrysomelidae: Donaciinae). Genus, 14(1), 59-68.Bienkowski, A.O., Bienkowskaja, M.J.O., 2004. Morphology, systematics and hostplants of Palearctic Donaciinae larva. In: New Developments in the Biologyof the Chrysomelidae. (Jolivet, P., Santiago-Blay, J.A., Schmitt, M. -eds.)SBP Academic Publishing, pp.481-502, Netherlands.63

Blossey, B., Schroeder, D., Hight, S.D., Malecki R.A. 1994. Host Specificity andEnvironmental Impact of two Leaf Beetles (Galerucella calmariensis and G.pusilla) for Biological Control of Purple Loosestrife (Lythrum salicaria).Weed Science, 42, 134-140.Borowiec, L., 1984. Zoogeographical study on Donaciinae of the world (Coleoptera,Chrysomelidae). Polskie Pismo Entomologiczne, 53, 433-518.Center, T.D., Dray, F.A., Jubinsky, G.P., Grodowitz, M.J., 2002. Insects and otherarthropods that feed on aquatic and wetland plants. U.S. Department ofAgriculture, Technical Bulletin No. 1870, 200p. Florida.Çelik, A., Mammadov, R., Düşen, O., Arslan, İ., 2006. Buldan’ın Floristik Yapısı.Buldan Sempozyumu, Bildiri Özetleri Kitapçığı, 389-396.Drees, M., 1995. Zur Faunistik und Nährpflanzenwahl der Prasocurini im RaumHagen/Westfalen. Natur und Heimat, 55, 475-479.Gök, A., Duran, E., 2004. A survey of the subfamily Galerucinae (Coleoptera:Chrysomelidae) of Isparta province (Turkey), with two new records. Journalof Entomological Research Society, 6, 15-24.Gök, A., Ekiz, A.N., 2006. First record of Galerucella nymphaeae (Linnaeus, 1758)from Turkey, with notes on its distribution, habitat and host plants(Coleoptera: Chrysomelidae, Galerucinae). Entomologische Zeitschrift,116(4), 179-181.Gruev, B., 1992, Geographical distribution of Lamprosomatinae, Eumolpinae,Chrysomelinae, Alticinae, Hispinae ve Cassidinae (Coleoptera,Chrysomelidae) on the Balkan Peninsula. Plovdiv University Press. 512p.Plovdiv.Gruev, B., Tomov, V., 1984. Fauna Bulgarica. 13 Coleoptera, Chrysomelidae, Part I,Orsodacninae, Zeugophorinae, Donaciinae, Criocerinae, Clytrinae,Cryptocephalinae, Lamprosomatinae, Eumolpinae. In Aedibus AcademiaScientiarum Bulgaricae, 220p. SofiaGruev, B., Tomov, V., 1986. Fauna Bulgarica. 16 Coleoptera, Chrysomelidae Part IIChrysomelinae, Galerucinae, Alticinae, Hispinae, Cassidinae, In AedibusAcademie Scientiarum Bulgaricae, 388p. Sofia.Hayashi, M., 2004a. Revisional study on Japanese members of Donaciinae(Coleoptera: Chrysomelidae). Bulletin of Hoshizaki Green Found, 7, 29-126.Hayashi, M., 2004b. Identification of Japanese members of Donaciinae (Coleoptera:Chrysomelidae). Bulletin of Hoshizaki Green Found, 7, 127-136.64

Houlihan, D.F., 1969. Respiratory physiology of the larva of Donacia simplex, aroot-piercing beetle. Journal of Insect Physiology, 15(9), 1517-1536.Houlihan, D.F., 1970. Respiration in low oxygen partial pressures: The adults ofDonacia simplex that respire from the roots of aquatic plants. Journal ofInsect Physiology, 16(8), 1607-1622.Jäch, M.A., 1998. Annoated Check List of Aquatic and Riparian/Littoral beetlefamilies of the World (Coleoptera). In: Water Beetles of China, Vol. II. (Jäch,M.A. and Ji, L., -eds.) Zoologisch-Botanische Gesellschaft in Österreich andWiener Coleopterologenverein, pp.25-42, Wien.Jolivet, P.H., Cox, M.L., Petitpierre, E., 1994. Novel aspects of the biology ofChrysomelidae. Kluwer Academic Publishers, 534p. Netherlands.Jolivet, P., Santiago-Blay, J.A., Schmitt, M., 2004. New Developments in theBiology of the Chrysomelidae. SBP Academic Publishing, 804p.Netherlands.Jolivet, P., Verma K.K., 2002. Biology of leaf beetles. Intercept Publishers, 332p.Netherlands.Kasap, H., 1988, A list of some Chrysomelinae (Coleoptera, Chrysomelidae) fromTurkey, Part II: Colaphellus, Gastroidea, Phaedon, Prosocuris, Plagiodera,Melasoma, Phytodecta, Phyllodecta, Timarcha, Entomoscelis. Türkentomoloji dergisi, 12 (2), 85-95.Kazancı, N., Oğuzkurt, D., Girgin, S., Dügel, M., 2003. Distribution of benthicmacroinvertebrates in relation to physico-chemical properties in theKöyceğiz-Dalyan estuarine channel system (Mediterranean Sea, Turkey)Indian Journal of Marine Sciences, 32, 141-146.Kesici, E., Kesici, C., 2006. Eğirdir Gölü (Isparta)’nün Doğal Yapısına YapılanMüdahalelerin Gölün Ekolojik Yapısına Etkileri. Ege Üniversitesi SuÜrünleri Dergisi, 23, 99-103.Konstantinov, A.S., 2003. Chrysomelidae: Aquatic leaf beetles of China In: WaterBeetles of China, Vol. II. (Jäch, M.A. and Ji, L., -eds.) Zoologisch-Botanische Gesellschaft in Österreich and Wiener Coleopterologenverein,pp.563-572, Wien.Lahn, E., 1948. Türkiye göllerinin jeolojisi ve jeomorfolojisi hakkında bir etüd.Maden Tetkik Arama Enstitüsü Yayınları, Seri:B, No: 12, 87s. Ankara.Lays, P., 2002. Notes on the Donaciines (Coleoptera: Chrysomelidae: Donaciinae).Bulletin de la Societe Royale Belge d’Entomologie, 138, 77-84.65

Lopatin, I.K., 1977. Leaf beetles (Chrysomelidae) of Middle Asia and Kazakhistan.Nauka, 289p. Leningrad.Lopatin, I.K., 1984. Leaf Beetles (Chrysomelidae) of the Central Asia andKazakhstan. Oxonian Press, 416p. New Delhi.Manguin, S., White, R., Blossey, B. Hight, S. D., 1993. Genetics, Taxonomy, andEcology of Certain Species of Galerucella (Coleoptera: Chrysomelidae),Annuals of Entomological Society of America, 86, 397-410.Medvedev, L. N., 1970. A list of Chrysomelidae collected by Dr. W. Wittmer inTurkey (Coleoptera), Revue Suisse de Zoologie., 77, 309-319.Mohr, K. H., 1966. Chrysomelidae In: Die Kafer Mitteleuropas 9 (Freude, H., Harde,K. Lohse,G. A. –eds.) pp.95-299. Krefeld.Nilsson, A.N., 1996. Aquatic Insects of North Europe. A Taxonomic Handbook.Volume 1. Apollo Books, 274p. Stenstrup.Nokkala, C., Nokkala, S., 1998. Species and habitat races in the chrysomelidGalerucella nymphaeae species complex in northern Europe. EntomologiaExperimentalis et Applicata, 89, 1-13.Ölçer, S., 1989. Ülkemizdeki Doğal Çevre ve Ekosistemler. Tarım Orman veKöyişleri Bakanlığı Dergisi 42, 1-26.Pappers, S.M., van Dommelen, H., van der Velde, G., Ouborg, N.J. 2001.Differences in morphology and reproductive traits of Galerucella nymphaeaefrom four host plant species. Entomologia Experimentalis et Applicata, 99,183-191.Pappers, S.M., van der Velde, G., Ouborg, N.J., van Groenendael, J.M. 2002.Genetically based polymorphisms in morphology and life history associatedwith putative host races of the water lily leaf beetle Galerucella nymphaeae.Evolution, 56, 1610-1621.Piper, G.L., 2004. Biological control of the wetlands weed purple loosestrife(Lythrum salicaria) in the Pacific northwestern United States. Hydrobiologia,340(3), 291-294.Reid, C. A. M., 2006. A taxonomic revision of the Australian Chrysomelinae, with akey to the genera (Coleoptera: Chrysomelidae). Zootaxa, 1292, 1-119.Seçmen, Ö., Leblebici, E., 1997. Türkiye Sulak Alan Bitkileri ve Bitki Örtüsü. EgeÜniversitesi, Fen Fakültesi Yayınları, No:158, 404s, İzmir.Silfverberg, H., 1974. The west Palearctic species of Galerucella Crotch and relatedgenera (Coleoptera: Chrysomelidae). Notulae Entomologie, 54, 1-11.66

Tomov, V., 1984. Cryptocephalinae and Galerucinae from Turkey (Coleoptera:Chrysomelidae). Fragmenta Entomologica, 17, 373-378.Tomov, V., Gruev, B., 1975. Chrysomelidae (Coleoptera) collected by K. M.Guichard in Turkey, Greece and Yugoslavia. Travaux Scientifiques 13(4),133-150.Turanlı, F., Kısmalı, Ş., 2003. Donaciinae ve Galerucinae (Coleoptera:Chrysomelidae) altfamilyalarına ait Prof. Dr. Niyazi Lodos Müzesi’ndesaklanan türler üzerinde faunistik araştırmalar. Türk Entomoloji Dergisi,27(2), 131-140.Warchałowski, A., 1985. Chrysomelidae Stonkowate (Insecta: Coleoptera) Czéść I(Podrodziny: Donaciinae, Orsodacninae, Synetinae, Zeugophorinae iCriocerinae). Fauna Polski, Tom. 10, 272p. Warszawa.Warchałowski, A., 2003. The leaf-beetles of Europe and the Meditterranean area.Natura optima dux Foundation, 600p. Warszawa.Yarar, M., Magnin, G., 1997. Türkiye’nin Önemli Kuş Alanları. Doğal HayatıKoruma Derneği, 313s. İstanbul.Zeytünlüoğlu, A., 2004. Işıklı Gölü (Denizli)’nde Yayılış Gösteren Bazı SuculMakrofitlerin Metal İyonlarına Karşı (Cu ++ , Cd ++ ve Ni ++ ) BiyoakümülasyonYeterliliklerinin Araştırılması. P.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek LisansTezi, 89s, Denizli.67

ÖZGEÇMİŞAdı Soyadı : Ali Nafiz EKİZDoğum Yeri ve Yılı: Çal-Denizli / 1974Medeni Hali : EvliYabancı Dili : İngilizceEğitim Durumu (Kurum ve Yıl):Lise : Denizli Anadolu Lisesi, 1993Lisans : Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca Eğitim Fakültesi, Biyoloji EğitimiBölümü, 1998Yüksek Lisans : Pamukkale Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji AnabilimDalı, 2002Çalıştığı Kurum/Kurumlar ve Yıl:Pamukkale Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Araştırma Görevlisi, 2000 – 2002Mersin Ulupınar İÖO Fen Bilgisi Öğretmeni, 2002 – 2003Denizli Yeşilyuva Osman Çemen ÇPL Biyoloji Öğretmeni, 2003 – 2006Denizli Acıpayam Anadolu Lisesi Biyoloji Öğretmeni, 2006 – ……Yayınları (SCI ve diğer makaleler):A) SCI-Expanded Kapsamındaki Uluslararası Hakemli DergilerdeYayımlananlar1. Urhan, R., Ekiz, A.N., 2002. Systematic Studies on Zerconid Mites (Acari:Gamasida: Zerconidae) of Turkey. Acta Zoologica Hungarica, 42, 225-235.B) Uluslararası Hakemli Dergilerde Yayımlananlar2. Ekiz A.N., Urhan, R., 2003. A New Record of Uroobovella Berlese, 1903 (Acari:Uropodina) from Turkey with some ecological notes. Zoology in the middle east29, 105-111.68

3. Gök, A., Ekiz A.N., 2006. First record of Galerucella nymphaeae (Linnaeus,1758) from Turkey, with notes on its distribution, habitat and host plants(Coleoptera: Chrysomelidae, Galerucinae). Entomologische Zeitschrift, 116(4),179-181.C) Ulusal hakemli dergilerde Yayımlanan Makaleler4. Ekiz, A.N., Urhan, R., 2002. Two Macrochelid Species (Acari: Gamasida:Macrochelidae) New to Turkish Fauna. Turkish Journal of Zoology, 26, 309-313.69