Tam Metin (PDF)

dikkati çekmekte (Brealey ve Myres 1988)ve her iki faaliyetin de işletme faaliyetleriile ilgili olduğunu ortaya koymaktadır(Solomon ve Pringle 1980). Finans literatürüçeşitli sebeplerle yatırım ve finans faaliyetikararları arasındaki farkın tablolardabelirtilmesinin faydalı olacağını ileri sürmüştür(Brealey ve Myres 1988; Solomon vePringle 1980). Ayrıca işletme faaliyetikaralarından yatırım ve finansman faaliyetikaralarını birbirinden ayrılmıştır(Solomon ve Pringle 1980).Nakit akım tablosunun üç ana faaliyetegöre sınıflandırılmasına konu olan anafaaliyetlerle ilgili alınan kararlar şunlardır(Nurnberg, 1993):İşletme faaliyeti kararları: Bu ka-rarlar,hangi mal ve hizmet satılarak hangi mal vehizmet satın alınacak, üretimi gerçekleştirmekiçin kaç işçi işe alınacak vebunlar için ne kadar ödeme yapılacak,hangi araçlar kiralanacak gibi sorularacevap arayan kararları kapsar.Yatırım faaliyeti kararları: Bu kararlar,“Firma hangi özellikli varlıklara nekadar yatırım yapmalıdır” sorusuna cevapniteliğindeki kararları kapsar.Varlık elde edilmesiyle ilgili kararlaraslında yatırım kararlarıdır. Bu karar isterduran varlıklarla (fabrika, donanım gibi)isterse de dönen varlıklarla (stoklar, ticarialacaklar gibi) ilgili olsun temelde aynıdır.Bu tür kararlar sonuç olarak varlık edinimiyleilgilidir. Böyle olmakla beraber duranvarlık edinimleriyle ilgili kararlar genellikleyatırım kararları olarak değerlendirilirkendönen varlık edinimleriyle ilgilikararlar ise genellikle çalışma sermayesiyatırımı kararları olarak değerlendirilir.Finansman faaliyeti kararları: Bukararlar ise firmanın sermaye yapısı vehacmiyle ilgili kararları kapsar. Yatırım içingerekli nakdin iç kaynaklardan mı yoksayabancı kaynaklardan mı sağlanmasıgerektiğiyle ilgili kararlar finansman kararlarıdır.Finansal perspektiften bakıldığında,bütün borçlanma kararları birbiri-ninbenzeridir. Bu açıdan borcun vadesininuzunluğunun veya kısalığının bir önemiyoktur. Sonuç olarak hepsi finansmankararıdır. Analitik olarak bakıldığındauzun vadeli borçlanma kararları geneldefinansal kararlar içinde, kısa vadeliborçlanma kararları ise çalışma sermayesiyönetimi içinde değerlendirilir (Kwok,2002).Nakit akımlarının işletme, yatırım vefinansman faaliyetleri şeklinde üç anabaşlık altında sınıflandırılması değişmezbir yapı değildir. Bu sınıflandırmalar birbiriyleiç içedir. Örneğin bazı işlemler birtek faaliyet ile birden fazla faaliyetle ilişkilinakit akımı üretebilir. Borç ödemesi yapıldığındaborcun anaparası ve faizi ödenir.Faiz ödemesi işletme faaliyeti içinde götserilirken,anapara ödemesi ya finansmanfaaliyeti (banka kredisi, finansman borcu)ya da yatırım faaliyeti (ticari borç) olarakgösterilir. IAS (International AccountingStandarts - Uluslararası Muhasebe Standartları)ise faiz ödemelerinin işletmefaaliyetleri içinde gösterilmemesini, bununyerine finansman veya yatırım faaliyetleriiçinde gösterilmesini istemektedir (Wallaceve diğerleri, 1997).3. Literatürde Direkt-Endirekt YöntemTartişmasiDirekt yöntem belirli bir dönemdekibrüt nakit girişlerini, brüt nakit çıkışlarını,faiz ödemelerini ve alımlarını ve vergiödemelerini göstermektedir. Endirekt yöntemise net kâr ile faaliyet nakit akımıarasındaki ilişkileri ortaya koymaktadır.Direkt yöntemi tercih eden firmalar da builişkiyi tablolarda göstermek istemektedirler.Böylece direkt yöntemi seçen firmalarendirekt yöntemin bilgilerini desunarlar. Her iki yöntemde faaliyetlerdenelde edilen net nakit giriş ve çıkışlarıbirbirinden farksızdır.SFAS No: 95, direkt yöneteme görehazırlanan nakit akım tablosundaki pekçok noktayı göz ardı etmesinden dolayı endirektyöntemin kullanılmamasını istemiştir.Bu yöndeki isteğini “direkt yöntemnakit alım ve ödemelerle ilgili bilgilerisağlaması bakımından nakit akım tablosuamaçlarına endirekt yöntemden dahauygundur” (FASB 1987, para.111) ifadesinikullanarak belirtmiştir. Buna rağmen nakitakım tablosu hazırlanması konusunda203

ilgilileri yöntemlerden herhangi birini seçmedeserbest bırakmıştır.Ayrıca SFAS No: 95, işletme faaliyetlerindenelde edilen nakit akımları tablosu,direkt veya endirekt yönteme göre hazırlanmışolsa bile yatırım ve finansman faaliyetlerindenelde edilen nakit akımlarınındirekt yöntemin formatına göre raporlanmasınıistemiştir.Pek çok araştırmada direkt yöntemegöre hazırlanmış nakit akımı bilgilerininkredi verenler ve yatırımcılar açısındanendirekt yönteme göre hazırlanandan dahafaydalı olduğu ileri sürülmüştür. (Nurnberg,1993; Heath, 1988). Diğer bir kısımyazarlar da endirekt yöntemin analiz içinkullananlar tarafından daha kolay anlaşılırolduğunu (Rosen ve De Coster, 1969) veyaratıcı bir düşünce ile hazırlandığını(Golub ve Huffman 1984) ileri sürmüşlerdir.Bahnson ve diğerleri (1996), endirektyönteme göre nakit akım tablosudüzenlenmesinin direkt yönteme göredüzenlenmesinden daha kolay olduğunuileri sürmüştür. Ayrıca Yatırım Yönetme veAraştırma Birliği (AIMR) çok dikkatlicehazırladığı raporunda endirekt yöntemindaha faydalı olduğunu ileri sürmüştür.Bunlarla birlikte finansal kurumların kredianaliz sürecinde, direkt yönteme görehazırlanmış nakit akım bilgilerini daha çoktercih ettikleri tespit edilmiştir (Krishan veLargay III, 2000).Nakit akım tablosunun yapısıyla ilgilitartışmalarda nakit akım tablolarının normatifbir yaklaşımla mı yoksa pragmatikbir yaklaşımla mı hazırlanması gerektiğisorusuna da cevap aranmıştır. Normatifyaklaşımda nakit akım tablosu hazırlanırkenstandartları belirleyen otorite kendisini,teorik olarak en doğru alternatifleriarayan ve ideal sayılabilen rasyonel bir kararverici niteliğinde görmektedir. Bu bağlamdanormatif yaklaşım standart koyucularıntercihlerinin, değer yargılarından bağımsızolduğunu varsayar. Ancak standartlarsürekli olarak standart koyanın neolması gerektiğine dair algılamasından çokneyin uygulanabileceğine ilişkin algılamasıylabelirlenmektedir (Wallace ve diğerleri,1997).Pragmatik yaklaşımın benimsenmesininarkasında ise normatif yaklaşımın ısrarlaüzerinde durduğu tercih dinamiğindekizorluğun görülmesi yatar. Bu durum iseSimon’un (1957) ortaya koyduğu sınırlırasyonalite ilkesinin göz önünde tutulmagereğini doğurmuştur. Standart koyucularıntercihleri eksik (sınırlı) bilgilerin çerçevesindeyapılmaktadır. Cyert ve Marth’a(1963) göre bireyler ve gruplar optimumdavranışlarda bulunma yerine sadece yeterlitatmin edici davranışlarda bulunurlar.“Faydalılık” iddiası pek çok finansaltablo kullanıcılarının açık ifadelerine dayanmaktadır.Ticari borç verenlerin çoğufaaliyetten elde edilen nakit girişlerinin veçıkışlarının brüt tutarı, firmanın değerlendirilmesindeözellikle yabancı kaynağaihtiyacı olduğunda çok önemlidir. Çünkü budurum firmanın borç ödeme gücünü ortayakoyar (FASB 1987, para.111). Bunlarailaveten Bahnson ve diğerleri (1996) YatırımYönetme ve Araştırma Kurulunun dafirmaların direkt yöntemin kullanılmasınıistediğini ifade etmiştir.Normatif yaklaşımda, faaliyetlerdenkaynaklanan nakit akımlarının direktyöntemle gösterilmesini savunanlar buyöntemin son kullanıcı için endirekt yöntemegöre daha faydalı olduğunu önesürmektedirler. Bu faydalılık iddiası pek çokfinansal tablo kullanıcılarının ifadele-rinedayanmaktadır (Poon, 2000).Endirekt yöntemi savunanlar da bununtam tersini iddia etmektedirler. Ancak bütündüzenleyici otoriteler direkt yönteminendirekt yönteme göre kullanıcıya dahafaydalı bilgi sunduğunu iddia ederler(Wallace ve diğerleri, 1997). Bununlaberaber “faydalılık” tartışması direkt yönteminendirekt yöntemden daha kullanışlıolduğu faraziyesi üzerine kurulmuştur.Direkt veya endirekt yöntemin hangisinindaha faydalı ve kullanışlı olduğunu bularakbu sorunun çözümlenmesi oldukça zorgörülmektedir. Ampirik çalışma sonuçlarınagöre yöntemlerden birinin kullanılmasınakarar verilmelidir. Eğer bir yöntemdiğerinden daha fazla tatmin edici bilgiiçeriğine sahipse ve bu ispatlanırsa buyöntem “kullanışlılık” ölçütü altında tercihedilebilir (Rue ve Kirk,1996).204

Braken ve Valkan, endirekt yönteminfaaliyet nakit akımlarının giriş ve çıkışlarınıgöstermediğini, dolayısıyla mekanikbir uzlaştırma olduğunu ifade etmişler;direkt yöntemin soyutlamalara karşı duranve gerçek faaliyetlerin nakit akımlarını raporeden yönlerinden dolayı endirekt yöntemdentartışmasız bir biçimde üstünlüğünüiddia etmişlerdir (Braken ve Valkan,1988). Rue ve Kirk’e göre Braken ve Valkan’ındirekt yöntem için haklılık sebepleri“kullanışlılık” ölçütlerinden ziyade teorikdesteğe sahiptir.4. Nakit Akım Tablosunun DirektYönteme Göre Hazırlanmasıİşletme faaliyetlerinden elde edilennakit akımı, direkt yönteme göre hazırlanannakit akım tablosunda, müşterilerdensağlanan nakit ve nakit benzeri girişlerile tedarikçilere, çalışanlara ve diğer firmalaramal ve hizmet alımıyla ilgili olarakgerçekleştirilen nakit çıkışı kolay anlaşılırbir şekilde ortaya konmaktadır (Wallace vediğerleri, 1997). Direkt yönteme göre hazırlanannakit akım tablosunun, endirektyönteme göre hazırlanan nakit akımtablosundan yerindelik ve bilgilendiricilikyönlerinden üstün olduğu görüşü hâkimdir(Dykman ve diğerleri, 1998; Rue ve Kirk,1996). İki FASB üyesi (Lauver veSwieringa), SFAS No:95’in gayesininfirmanın geçmişteki ve gelecekteki performansınıölçme işiyle ilgilenen kredi verenlere,yatırımcılara ve diğer ilgililere faydalıbilgi sağlaması olduğundan direkt yönteminkullanılması gerektiğini ileri sürmüşlerdir.Onların bu fikri ileri sürmelerindekredi ve ticari borç verenlerin nakdinnereden gelip nereye gittiğini bilmekistemelerinden dolayı yaptıkları güçlü lobiçalışmasının da bir etkisi vardır (Rue veKirk,1996).Tablo 1: Direkt Yönteme Göre Nakit Akım Tablosunun HazırlanışıPeşin mal veya hizmet satışları(+)Müşterilerden yapılan alacak tahsilâtı(+)Faiz, kâr payı ve diğer gelirlerden tahsilât(+)Peşin mal ve hizmet alımı(-)Çalışanların ücret ve maaşlarının ödemesi (-)Mal ve hizmet alımlarından doğan borç ödemesi(-)Faiz ve gider ödemeleri(-)Vergi Ödemesi(-)A-İşletme faaliyetlerinden elde edilen nakit akımıDuran varlık alımı(-)Duran varlıkların peşin satılması(+)Uzun vadeli finansal yatırım yapılması(-)Uzun vadeli finansal yatırımın peşin olarak satılması(+)B-Yatırım faaliyetlerinden sağlanan nakit akımıKısa vadeli kredi alınması(+)Kısa vadeli kredilerin ödenmesi(-)Uzun vadeli kredi alınması(+)Uzun vadeli kredilerin ödenmesi(-)Kâr payı ödemesi(-)C-Finansal faaliyetlerinden sağlanan nakit akımıDÖNEM NAKİT AKIMI (A+B+C)Kaynak: Poon, 2000.XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXFaaliyetlerden elde edilen nakit akımlarınındirekt yöntemle raporlanması endirektyönteme göre raporlanmasından dahakolay anlaşılmaktadır. Çünkü direkt yöntemher önemli kalemdeki nakit girişlerinve çıkışların dağıtımının nasıl gerçekleştiğinigöstermektedir. Direkt yönteme görehazırlanan nakit akımlarının elde edilişiendirekt yönteme göre hazırlanıp sunulmasındandaha kolaydır. Çünkü endirektyöntem net gelir ile başlar ve faaliyetleilgisi olmayan kalemleri çıkarır. Faaliyetkalemlerinden ertelenenlerin ve tahakkuklarınetkisini kaldırır. Bu işlemler endirektyöntemin anlaşılmasını zorlaştırmaktadır.Örneğin değer düşüklüğü nakitakımı sağlamamasına rağmen net kârailave edilmesi tablo kullanıcılarının kafa-205

sını karıştırmaktadır. Smith ve Freeman’ın(1996) yaptıkları anket çalışmasına katılanların% 80’i direkt yöntemi endirektyöntemden daha anlaşılır bulduklarınıifade etmişlerdir (Poon, 2000). AyrıcaEpstein ve Pava’nın yapmış olduğu çalışmadayatırımcıların %30’u nakit akımıtablosunun anlaşılmasının güç olduğunusöylemişlerdir (Epstein ve Pava, 1992, 54).Epstein ve Pava anket sonuçlarını yorumlarkenendirekt yönteme göre hazırlanannakit akımı tablosunun direkt yöntemegöre hazırlanan nakit akım tablosundandaha zor anlaşıldığını belirtmişlerdir. Birbaşka çalışmada ise 154 banka ve finanskuruluşunun 137’si firmalara kredi verirkendirekt yöntemin kendileri için dahayararlı bilgiler sağladığını belirtmişlerdir(Wallace ve diğerleri, 1997). Tablo 1’dedirekt yönteme göre hazırlanan nakit akımtablosunda nakit giriş ve çıkışlarınınişletme, yatırım ve finansman faaliyetlerinegöre nasıl oluştuğu gösterilmiştir.Smith ve Freeman (1996) yaptıkları çalışmada,“finans yöneticilerinin, denetçilerin,vatandaşların, kanun yapıcıların vekredi verenlerin” nakit akımı hakkındakibilgilerin direkt yönteme göre hazırlanıpsunulmasının en iyi ve en faydalı bilgiolacağı görüşünde olduklarını ortaya koymuşlardır(Poon, 2000). Klammer ve Reed(1990), finansal tablo kullanıcılarının firmanakit akım tablosu hazırlarken direktyöntemi kullanmasını istediklerini belirtmiştir.Ayrıca Klammer ve Reed, bankalarınborç verme kararlarında, kendilerinesunulan nakit akım tablosunun hazırlanmasındahangi yöntemin diğerine göredaha olumlu etkiye sahip olduğu konusundada araştırma yapmışlardır. Klammer veReed (1990), banka yetkililerinin direktyöntemi endirekt yöntemden daha okunabilir,daha açık ve daha kolay anlaşılabilirbulduklarını belirtmiştir.Direkt yönteme göre hazırlanıp sunulantablo endirekt yönteme göre hazırlanıpsunulan tablodan daha fazla bilgi içermeklebirlikte, firma için daha fazla maliyetlidir.Geçmiş faaliyet nakit akımının bilinmesigelecekteki faaliyet nakit akımı tahminlemesiiçin çok yararlı olduğu çalışmalarlaortaya konmuştur. Firmanın nakit üretmeyeteneğini değerlendirmek isteyen analizcilere,satışlardan ve diğer ana faaliyetlerdenkaynaklanan nakit akımını göstermediğindendolayı endirekt yöntemi kullanmamalarıistenmiştir (Krishan veLargay, 2000).Hovey (1986), “direkt yöntemin gelirdurumunu da göstermesinden dolayı okunmasınındaha kolay olduğunu” ifade etmiştir.Hovey hesaplanan nakit akımınındoğruluğunu test etmek için nakittentahakkukabir denkleştirmenin gerektiğinisöylemiştir (Hovey 1986). Bu denkleştirmeaynı zamanda nakdin tahakkuk esasınagöre hesaplanan kârın yerine geçirilmesihatasının elimine edilmesinde gerekli birunsur olabilir (Rue ve Kirk, 1996).Bu konuda Boze (1987) de tahakkukesasına göre hesaplanan net kâra nakitolmayan harcamaların eklenmesi (değerdüşüklüğü gibi) gerçek nakit akımınaulaşana kadar bir takım toplama ve çıkarmaişlemlerinden dolayı endirekt yönteminkarışıklığa sebep olduğunu ileri sürmüştür.(Boze 1987; Rue ve Kirk, 1996).Direkt yöntemi savunanlardan bazılarıendirekt yöntemin bir nakit akım tablosuolmasından çok kârın matematiksel ispatındanibaret olduğunu ileri sürmüşlerdir.Direkt yöntemi savunanların bazıları dayöntemi destekleyen argümanların, bunuhazırlayanların fon akım tablosunda geliştirilenyönteme takılıp kalmalarından vehazırlamasındaki göreli zaman ve maliyettasarrufundan kaynaklandığını ileri sürmüşlerdir(Wallace ve diğerleri, 1997).Şüphesiz ki hem direkt yöntem hem deendirekt yöntem kullanıcılarına firmanınnakit akışı hakkında bilgi sağlar. Fakatfarklı formatta hazırlanmalarından dolayıkullanıcılar daha sağlıklı bilgi sahibi olmakiçin ikisine de ihtiyaç duyabilirler.4.1. Direkt Yöntemin AvantajlarıDirekt yöntemin avantajları şöyle sıralanabilir(O’leary, 1998; Cornell veApostolu 1992; Krishan ve Largay, 2000);i. En azından yıllık olarak farklı firmalardakibezer nakit giriş ve çıkışlarınıkıyaslayabilme imkânı sunması,206

ii. Kurumun nakit devrini (cycle) krediverenlere daha iyi bir şekilde sunmuşolması ve yeterli muhasebe bilgisiolmayan yöneticilerin bile daha iyianlayabileceği bir formatta olması,iii. Nakit akımıyla ilgili ortaya çıkanproblemlerin gerçek kaynakları üzerindedurulduğundan nakit bütçesi hazırlamadayardımcı olması veiv. Brüt nakit giriş ve çıkışları faaliyetlerdekideğişmelere farklı tepki verdiğindennakit giriş ve çıkışlarının faaliyetlerdenkaynaklanan hacimsel değişmelereolan duyarlılığının analiz edilmesinikolaylaştırmasıdır.Tablo: 2. Endirekt Yönteme Göre Nakit Akım Tablosunun HazırlanışıNet kârAmortisman ve itfa giderleri(+)Alacaklardaki azalış(+)Stoklardaki azalış(+)Peşin ödenmiş giderlerdeki azalış(+)Borç ve gider karşılıkları azalış (+)Kıdem tazminatı karşılığındaki Artış (+)Alacaklardaki artış(-)Stoklardaki artış(-)Peşin ödenmiş giderlerdeki artış(-)Borç ve gider karşılıkları artış (-)Kıdem tazminatı karşılığındaki azalış (-)A-İşletme faaliyetlerinden elde edilen nakit akımıDuran varlık alımı(-)Duran varlıkların peşin satılması(+)Uzun vadeli finansal yatırım yapılması(-)Uzun vadeli finansal yatırımın peşin olarak satılması(+)B-Yatırım faaliyetlerinden sağlanan nakit akımıKısa vadeli kredi alınması(+)Kısa vadeli kredilerin ödenmesi(-)Uzun vadeli kredi alınması(+)Uzun vadeli kredilerin ödenmesi(-)Kâr payı ödemesi(-)C-Finansal faaliyetlerinden sağlanan nakit akımıDÖNEM NAKİT AKIMI (A+B+C)XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXKaynak: Poon, 2000, 43.5. Nakit Akım Tablosunun Endi-rektYöntem Göre HazırlanmasıEndirekt yöntemi destekleyen iki görüşvardır. Birincisi direkt yöntemin uygulamasınınEndirekt yönteme göre hazırlanançok maliyetli olmasıdır. İkincisinakit akım tablosunda dönem net ise direkt yöntemin tahakkuk esaslıkârından baş-lanıp geriye doğru gidilerek finansal belirlemeleri açık bir şekilde dilefaaliyetlerden elde edilen nakit akımına getireme-mesidir (Poon, 2000; Rue veulaşılır (Wallace ve diğerleri, 1997).Kirk, 1996). Özellikle ticari borç verenlerEndirekt yöntem fir-malar tarafındanfirmaların di-rekt yöntemi kullanmalarıdaha çok kullanılmak-tadır. Tablo 2’denhakkında baskı yapmışlardır.de görüldüğü üzere endirekt yöntemdeöncelikle kârla ilgili şu düzenlemeler Direkt yöntemin uygulanma-sına ilkyapılmaktadır (Drtina ve Largay, 1985): karşı çıkış direkt yöntem için gereklii- Gelir gerçekleştiği halde henüz tahsil bilgilerin toplanmasının zaman alıcı veedilmeyen kısmı dönem net kârından maliyetli olmasından dolayı finansalçıkarılırken gider gerçekleştiği halde tabloları hazırlayanlardan gelmiştir (Ruehenüz ödeme yapılmayan kısmı dönem net ve Kirk,1996).kârına eklenir. FASB bildirisinde direkt yönteminii- Faaliyetler için gelir ve harcama maliyeti ile o kadar ilgilenmiştir ki onunüretmeyen nakdin kaynağı ve kullanımı uygulanmasını modifiye etmekte istekliayarlanır.olmuştur. Aslında nakit akım tablosunu207

direkt yönteme göre hazırlayanların butablo için bilgi edinirken büyük maliyetlerekatlandığı hakkında şüphe yoktur. Bu maliyetlereSFAS 112’de düzenlenen emekliliksonrası düzenlemeleri ve SFAS 109’da düzenlenenvergi ertelemeleri ile bilgilerintoplanmasında karşılaşılan maliyetler örnekolarak gösterilebilir. Fakat bu bildirilerinuygulama maliyetleri hakkında kurulbir açıklama yapmamıştır (Rue ve Kirk,1996).Endirekt yöntem lehine bir diğer tartışmaise onun bilanço ve gelir tablosununanlaşılmasını kolaylaştırmasıdır (Poon,2000). Seed’in (1984) yaptığı çalışmada endirektyöntemin tercih edilmesinin, endirektyönteme göre hazırlanan nakit akımtablosunun gelir tablosu ve bilânçonunuzlaştırılması olduğundan ve sonuçlarınanlamlılığınıartırdığındankaynaklandığını saptanmıştır. FASB’ın daileri sürdüğü gibi endirekt yönteminbaşlıca avantajı, faali-yetlerden gelen gelirve net nakit arasın-daki farklılıklaraodaklanmış olmasıdır (Rue ve Kirk,1996).ABD’de 1996 yılında yapılan bir araştırmadafirmaların %97,5’nin endirektyöntemi kullandığı tespit edilmiştir (Whiteve diğerleri, 1998).Pek çok firma endirekt yöntem kullanaraknakit akımı tablosunu hazırlamaktadır.1996 yılında 600 firmayla yapılanankette bu firmalardan 589’nun endirektyönteme göre nakit akım tablosunu hazırladığıgörülmüştür (AICPA 1997). AyrıcaRue ve Kirk (1996) Compustat da kayıtlı6.000’den fazla firmanın %95’inin 1987–1989 yılları arasında endirekt yön-temikullanarak nakit akım tablosunuhazırladığını tespit etmişlerdir. Pek çokülkede düzenleyiciler tarafından direktyöntemin kullanılması istenirken, bazıülkelerde ise (örneğin İspanya) endirektyöntemin kullanılması zorunlu kılınmıştır.5.1. Endirekt Yöntemin AvantajlarıEndirekt yöntemin avantajları şöylesıralanabilir (Krishan ve Largay, 2000):i. Net kâr ile faaliyetlerden elde edilennakit akımı arasındaki farkı ortaya koyması,ii. Çalışma sermayesi içindeki nakdiolmayan hesaplardaki değişmelere ışık tutmasıiii. Uygulamasının gerekli verilerintoplanması ve hazırlanması gibi yönlerdendolayı direkt yönteme göre daha kolayolmasıdır.6. SonuçFASB (Financial Accounting Standart ofBoard -Finansal Muhasebe StandartlarıKurulu) firmalardan 1988 yılından bu yananakit akım tablolarını SFAS No:95 görehazırlamalarını istemektedir. SFAS No:95firmaları işletme faaliyetlerinden elde ettiklerinakit akımlarını direkt ve endirektyönteme göre hazırlamalarında serbest bırakmıştır.İşletme faaliyetlerinden eldeedilen nakit akımlarının rapor edildiği direktyöntem, işletme faaliyetlerinden doğantoplam nakit çıkışları ve nakit girişlerinigöstermektedir. Endirekt yöntemdeise önce tahakkuk muhasebesi esaslarınagöre hesaplanan net kârdan, tahakkukunsurları arındırılır. Ardından nakit girişve çıkışları arasındaki farkınçıkarılmasıyla ve toplanmasıyla işletmefaaliyetlerinden elde edilen nakit akımlarıhesaplanır (Poon, 2000).FASB nakit akım tablosunun hazırlanmasındaher iki yöntemin kullanılmasınaizin vermiştir. Buna gerekçe olarak da,yöntemlerden hiçbirinin istenilen düzeydeyeterli olmadığını, herhangi birini yasaklamanınanlamsız olacağını, direkt ve endirektyöntemin her ikisinin de önemli bilgipotansiyeline sahip olduğunu belirtmiştir(FASB (1987, para.110).Karar verici otoritelerin ve finansal belgelerihazırlayanların direkt-endirekt yöntemarasında serbestçe seçim yapmasınaizin verme kararının arkasında uygulamanınileride gönüllü olarak direkt yöntemekayacağı varsayımı yatmaktadır. Ancakçok az firma gönüllü olarak direkt yöntemibenimsemiştir. Çünkü direkt yönteminseçilmesi raporlama tarzının değiştirilmesinive gerçek nakit akımlarına ilişkin208

verilerin ve firma açısından çok hassasbilgilerin açıklamasını gerektirir (Wallaceve diğerleri, 1997).Ülkemizde nakit akım tablosunun düzenlemeesaslarına yönelik olarak hazırlananTürkiye Muhasebe Standardı 3 (TMS3) ise nakit akımlarını üç ana faaliyete göresınıflandırıp direkt yöntemin (brüt yöntem)uygulanmasını istemiştir. TMS 3’ün amacı,standardın 1. maddesinde şöylebelirtilmiştir:“Bu standardın amacı, belli birmuhasebe döneminde işletmelerin nakit venakde eşdeğer varlıklarında meydanagelen değişiklikleri “işletme faaliyetleri”,“yatı-rım faaliyetleri” ve “ finansmanfaaliyet-leri” itibariyle sınıflandıraraknakit akış tablosunda nasıl sunulacağınıaçıklamak-tır.”Görüldüğü gibi TMS 3’te nakit akımlarıüç bölümde ele alınmaktadır:1. İşletme faaliyetleri,2. Yatırım faaliyetleri ve3. Finansman faaliyetleriTMS’3 de faiz alım ve ödemeleri işletmefaaliyetleri içinde gösterilmesi yönündekarar vermiştir.SPK ise nakit akımlarının, faaliyetleregöre ayrılarak sunulmasını değil iki bölümdeele alınmasını istemektedir. Bunlar:1. Dönme içi nakit girişleri2. Dönem içi nakit çıkışlarıKaynaklarBahnson, R.Paul; Miller, W. B. Paul; and Budge,P. Bruce., “Nonarticulation In Cash Flow Statemnetsand Implications For Education, Research AndPractice”, Accounting Horizons, December 1996, 10 (4),1-15.Brealey, R.A; Myers, S.C; Principles of CorporateFinance, 3. Editon, Mcgraw-Hill, New York, 1988.Boze, K; “Cash Flow Statements: Con-vertingFrom Accrual Based Financial State-ments”, NationalPublic Accountant, June 1987, Vol. 32, 35–41.Braken, R. M.; Valkan, A. G.; “Cash Flows: A NewReporting Format for Turbulent Times”, ManagementAccounting, Vol. 69, Jan. 1988, 38–41.Chastain, E. Clark; Cianciolo, A.Thomas;“Strategies In Cash-Flow Management”, BusinessHorizons, May-June 1986, 65-73.Cornel, D. W.; Apostolo, B.; “Direct Approach toCash Flows Enhance Credit Analysis”, BusinessCredit, Vol. 94, April 1992, 10–13.Cyert, R. M.; March, J. G.; A Behavioral Theory ofThe Firm, Englewood Cliffs. N. J.: Prentice-Hall, 1963.Drtina, E. Ralph, Largay III, A. James, “Pitfalls inCalculating Cash Flow From Operations”, April 1985,The Accounting Review, Vol. LX. , 314–326.Dyckman, Thomas R., Dukes E. Roland E., Davis,Charles, J., Intermediate Accounting, Irwin McGraw-Hill, Volume II, Fourt Edition, 1998.Epstein, Marc; Moses, Pava; “How Useful is theStatement of Cash Flows?”, Management Accounting,July 1992, 52–55.Golub, S. J.; Huffman, H. S.; “Cash Flow, Why ItShould Be Stressed In Financial Reporting” FinancialExecutive, Vol. 52, Febr. 1984, 34–40.Heath, C. Loyd; “Accounting Literature Cash FlowStatement In Intermediate Accounting Textbooks”,Accounting Horizons, December 1988, 107–116.Howey, D; “Memo to FASB: A Cash FlowStatement Suggestion”, Management Accounting, Nov.1986, 63–67.Klammer, Thomas; Reed, Sarah; “Operating CashFlow Formats: Does Format Influence Decision?”Journal of Accounting and Public Policy, Fall 1990,217–235.Krishan, V. Gopal; Largay, A. James III; “Thepredictive Ability of Direct Method Cash FlowInformation”, Journal of Business & Accounting,Jannuary/March 2000 27 (1) &(2), 215–245.Kwok, Helen; “The Effect Of Cash Flow StatemnetFormat On Lenders’ Decision”, The InternationalJournal of Accouınting, 2002 37, 347–362.Nurnberg, Hugo, “Inconsistencies And AmbigutiesIn Cash Flow Statements Under FASB StatementNo.95”, Accounting Horizons, June 1993 7(2), 60–75.O’Leary, C.; “Cash Flow Reporting, Part I: anOverview of SFAS 95”, Journal of Commercial BankLending, Vol. 70, May 1988, 22-28.Poon, W. Wing; “Statement of Cash Flow: Settlingthe Direct vs. Indirect Method Debate” BusinessJournal, Fall- Spring 2000, 42–46.Rosen, L. S.; DeCoster, D.; “Funds Statements: AHistorical Perspective”, The Accounting Review, Vol.44, Janu.1969, 124–136.Rue,Joseph,C., Kirk, Florance; “Settling The CashFlow Statement Dispute”, National Public Accountant,Jun 1996, Vol. 41, 17-24.Seed, A; “The Funds Statement: How Can It BeImproved?” Financial Executive, Vol. 52, Oct. 1984,54–55.Solomon, E.; Pringle, J.J; An Introduction toFinancial Management, 2. Edition, California, 1980.Wallace, Olusegun, R.S;, Choudhury, S.I.Mohammed; Pendlebury, Maurice;, “Cash FlowStatement: An International Comparison of RegulaoryPositions”, The International Journal of Accounting,1997, 32 (1), 1-22.White, Gerald, I; Sondhi, Aswinpaul, C.; Fried,Dow; The Analysis and Use of Financial Statement,2. Edt. John Willey & Sons Inc. 1998.209