býrleþmýþ mýlletler mültecýler yüksek komýserlýðý - UNHCR

SIĞINMA VE MÜLTECI KONULARINDAKIULUSLARARASI BELGELERVE HUKUKI METINLERBIRLEŞMIŞ MILLETLER MÜLTECILER YÜKSEK KOMISERLIĞITürkiye Temsilciliği tarafından yayınlanmıştırAnkara 1998

Yayın KuruluFurio De Angelis, Hukuk Bölümü Başkanı, UNHCR (BMMYK) Türkiye TemsilciliğiMetin Çorabatır, Dış Ilişkiler Sorumlusu, BMMYK Türkiye TemsilciliğiIşıl Tokcan, BMMYK TürkiyeGönenç Alten, BMMYK TürkiyeFahrünnisa Eken, BMMYK TürkiyeNedim Yuca, BMMYK TürkiyeYeşim Boyalar, BMMYK TürkiyeYazıişleriRana DayıoğluMelda EfeÖzsel BeleliTürkçeleştirme KomitesiNedim YucaYeşim BoyalarFahrünnisa EkenSerra PehlivanEmir BengisoyŞeyda BalcıAli EminKeith JordanBMMYK Türkiye Temsilciliği tarafından, Furio De Angelis’in Proje başkanlığındave Metin Çorabatır’ın koordinatörlüğünde yayınlanmıştır. Yazıişleri, Rana Dayıoğlu,Melda Efe ve Özsel Beleli’den oluşmuştur.Yazıişleri Kurulu, Barry Rigby, Lina Sultani, Bahar Nedimoğlu ve IlkerKarakullukçu’ya yardımlarından ötürü, Şebnem Oğuz, Nalan Soyarık, SibelYeşilmen, Ferzan Nedimoğlu, Cenk Aygül, Çağlayan Orhaner, Didem Bulutlar, NihalBerker, Nezih Tavlas, Mehmet Ali Kabaçalı ve Boğaziçi Iş Hizmetleri’ne dekatkılarından dolayı teşekkür eder.

IÇINDEKILERÖnsözLina Sultani, BMMYK Türkiye Temsilci YardımcısıGirişFurio De Angelis, Hukuk Bölümü Başkanı1. EVRENSEL NITELIKTEKI BELGELER1.1. GENEL1.1.1. BIRLEŞMIŞ MILLETLER ANTLAŞMASI VEULUSLARARASI ADALET DIVANI STATÜSÜ1.1.2. BIRLEŞMIŞ MILLETLER ANTLAŞMASIDOĞRULTUSUNDA DEVLETLER ARASINDA DOSTÇAILIŞKILER VE IŞBIRLIĞINE ILIŞKIN ULUSLARARASI HUKUKILKELERI KONUSUNDAKI BILDIRGE VE EKI1.2. MÜLTECILER VE VATANSIZ KIŞILER1.2.1. BIRLEŞMIŞ MILLETLER MÜLTECILER YÜKSEKKOMISERLIĞI'NIN TÜZÜĞÜ1.2.2. MÜLTECILERIN HUKUKI STATÜSÜNE ILIŞKIN 1951SÖZLEŞMESI1.2.3. MÜLTECILERIN HUKUKI STATÜSÜNE ILIŞKIN 1967PROTOKOLÜ1.2.4. DEVLETE SIĞINMAYA ILIŞKIN BEYANNAME1.2.5. SAVAŞ ZAMANINDA SIVIL KIMSELERIN KORUNMASINAILIŞKIN 12 AĞUSTOS 1949 TARIHLI CENEVRE SÖZLEŞMESI1.2.6. 12 AĞUSTOS 1949 TARIHLI CENEVREANTLAŞMALARINA EK VE ULUSLARARASI OLMAYANSILAHLI ÇATIŞMALARIN KURBANLARININ KORUNMASINAILIŞKIN PROTOKOL (PROTOKOL II)1.2.7. VATANSIZ KIŞILERIN STATÜSÜNE ILIŞKIN SÖZLEŞME1.2.8. VATANSIZLIĞIN AZALTILMASINA DAIR SÖZLEŞME VEEKI1.2.9. VATANSIZLIK HALLERININ AZALTILMASI IÇINSÖZLEŞME1.2.10. SOYKIRIM SUÇUNUN ÖNLENMESI VECEZALANDIRILMASI SÖZLEŞMESI1.2.11 HER HANGI BIR BIÇIMDE TUTULAN VEYA HAPSEDILENKIŞILERIN KORUNMASI IÇIN PRENSIPLER BÜTÜNÜ1.2.12 28 TEMMUZ 1951 TARIHLI CENEVRE SÖZLEŞMESININ

1 A (1) MADDESINDE BAHSEDILEN ANLAŞMA, SÖZLEŞME VEPROTOKOLLERE GÖRE "MÜLTECI" TANIMLARI1.3.INSAN HAKLARI2.BÖLGESEL BELGELER1.3.1 INSAN HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESI1.3.2 ÇOCUK HAKLARINA DAIR SÖZLEŞME *1.3.3.KIŞISEL VE SIYASAL HAKLAR ULUSLARARASISÖZLEŞMESI VE IKI SEÇMELI PROTOKOLÜ1.3.4. EKONOMIK, SOSYAL VE KÜLTÜREL HAKLARULUSLARARASI SÖZLEŞMESI1.3.5. HER TÜRLÜ IRK AYRIMCILIĞININ TASFIYE EDILMESINEDAIR ULUSLARARASI SÖZLEŞME1.3.6 KADINLARA KARŞI HER TÜRLÜ AYRIMCILIĞIN TASFIYEEDILMESINE DAIR SÖZLEŞME1.3.7. DIN VEYA INANCA DAYANAN HER TÜRLÜHOŞGÖRÜSÜZLÜĞÜN VE AYRIMCILIĞIN TASFIYEEDILMESINE DAIR BILDIRI1.3.8. ULUSAL VEYA ETNIK, DINSEL VEYA DILSELAZINLIKLARA MENSUP OLAN KIŞILERIN HAKLARINA DAIRBILDIRI1.3.9. KADINLARA KARŞI ŞIDDETIN TASFIYE EDILMESINEDAIR BILDIRI1.3.10. IŞKENCEYE VE DIĞER ZALIMANE, INSANLIK DIŞIVEYA ONUR KIRICI MUAMELE VEYA CEZAYA KARŞISÖZLEŞME1.3.11. HALKLARIN BARIŞ HAKKINA DAIR BILDIRI1.3.12.GELIŞME HAKKINA DAIR BILDIRI1.3.13.TUTUKLULARA UYGULANACAK MUAMELELER IÇINTEMEL ILKELER1.3.14. ÜLKE IÇERISINDE YERINDEN EDILME ÜZERINE YOLGÖSTERICI PRENSIPLER2.1.MÜLTECILER2.1.1. AFRIKA'DAKI MÜLTECI SORUNLARININ ÖZELYÖNLERINI DÜZENLEYEN ABÖ (AFRIKA BIRLIĞI ÖRGÜTÜ)SÖZLEŞMESI2.1.2. MÜLTECILERE KARŞI MUAMELEYE ILIŞKIN ILKELER2.1.3. CARTAGENA MÜLTECILER BILDIRISI

2.1.4. ARAP SÖZLEŞMESI2.1.5. AVRUPA TOPLULUĞUNA ÜYE ÜLKELERDEN BIRINEYAPILACAK SIĞINMA BAŞVURULARININ INCELEMESINDENSORUMLU ÜLKEYI BELIRLEYEN SÖZLEŞME2.1.6. BENELÜKS EKONOMIK BIRLIĞI ÜLKELERIHÜKÜMETLERI, ALMANYA FEDERAL CUMHURIYETIHÜKÜMETI VE FRANSA CUMHURIYETI HÜKÜMETIARASINDAKI MÜŞTEREK SINIRLARDA KONTROLLERINKADEMELI OLARAK KALDIRILMASINA ILIŞKIN 14 HAZIRAN1985 TARIHLI SCHENGEN ANLAŞMASI'NIN UYGULAMASÖZLEŞMESI2.2 INSAN HAKLARI2.2.1.INSAN HAKLARINI VE TEMEL ÖZGÜRLÜKLERIKORUMAYA DAIR AVRUPA SÖZLEŞMESI [11. PROTOKOL ILEDEĞIŞIK METIN]2.2.2.IŞKENCENIN VE INSANLIK DIŞI VEYA ONUR KIRICIMUAMELE VE CEZANIN ÖNLENMESI IÇIN AVRUPASÖZLEŞMESI2.2.3.VATANDAŞLIĞA ILIŞKIN AVRUPA SÖZLEŞMESI2.2.4. ULUSAL AZINLIKLARIN KORUNMASI IÇIN ÇERÇEVESÖZLEŞME

SIĞINMA VE MÜLTECI KONULARINDAKI ULUSLARARASI BELGELER VE HUKUKI METINLERÖNSÖZSığınma ve Mülteci Konularındaki Uluslararası Belgeler ve Hukuki Metinler’in ilkTürkçe baskısı, mültecilerin korunmasıyla ilintili olarak uluslararası hukuki yapıyailgi duyan yada bu konuda çalışan herkesin mesleki ve özel hayatlarında bir referanskitabı olarak kullanılmayı amaçlamaktadır. Kitap özellikle, mülteciler ve uluslararasıkorumaya ihtiyaç duyan diğer kişilerle çalışırken bu metinlerin hükümlerinebaşvurarak onları referans olarak kullanacak hükümet yetkilileri, hakimler, avukatlarve pratisyenlere hitaben hazırlanmıştır.Kitap ayrıca üniversite kütüphaneleri ve öğrenciler için bir metin oluşturmanınyanısıra, Türkiye’de mülteci konusunda düzenlenen seminerler, eğitim kursları vekonferanslar için de temel bir dokümantasyon oluşturma amacındadır.Sponsorluğunu ABD hükümetinin üstlendiği bu kitabın derlenmesi düşüncesi, TürkIçişleri ve Dışişleri Bakanlığı ile işbirliği halinde Hükümet görevlilerinin mülteci vesığınma konusundaki eğitimlerini desteklemek amacıyla düzenlenecek çok aşamalı birprogram dolayısıyla ortaya çıkmıştır.Kitap, elbette bu alanda mevcut olan her türlü belgeyi kapsayamayacağındanBMMYK, metinler arasında seçim yapmak gibi son derece güç işini gerçekleştirmekzorunda kalmıştır. Bununla birlikte, bu doğal sınırlamaya karşın Kitabın son derecekapsamlı olan sığınma ve mülteci konularında bir referans kitabı olarak kullanılmasınıümit ediyoruz.Koleksiyonda bulunan birçok metnin tercümesini sağlayarak bu çalışmaya eşşiz birkatkıda bulunan Istanbul’daki Marmara Üniversitesi, Insan Hakları Merkez’indenProf. Osman Doğru’ya en içten teşekkürlerimizi sunmak isteriz.

Ayrıca, bu çalışmanın nihai hale getirilmesinde büyük bir özveri ile çalışan BMMYKstajyerlerine de minnettarlığımızı ifade etmek isteriz. Bayan Rana Dayıoğlu, BayanMelda Efe ve Bayan Özsel Beleli, profesyonel tercümanlarla olan temasları sağlayıp,tercümelerin kontrolünde büyük çabalar sarfetmişlerdir.Bu yayımın Türkiye’deki mevcut mülteci durumu ile ilgilenen herkese yardımcıolmasını ve mültecilere sağlanan uluslararası korumanın insani ilkeleriningeliştirilmesine de katkıda bulunmasını temenni ediyoruz.Lina SultaniBMMYK Türkiye Temsilcisi, a.iEylül 1998

GIRIŞGeldiği Ülkeye Göndermeveya Iade Yasağı -“Refoulement”Hiçbir Taraf Devlet, bir mülteciyi, ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir sosyal grubamensubiyeti veya siyasi fikirleri dolayısıyle hayatı ya da özgürlüğü tehdit altındaolacak ülkelerin sınırlarına, her ne şekilde olursa olsun geri göndermeyecek veyaiade (“refouler”) etmeyecektir.(Mültecilerin Hukuki Statüsüne Ilişkin 1951 Sözleşmesi, Md. 33)Mülteci konusu, son derece kapsamlı ve küresel bir olay olan zorunlu yerinden edilmeve illegal göçün bir parçası olup, günümüzde dünyadaki her ülkeyi etkileyen birkarmaşaya ve boyuta ulaşmıştır. Uluslararası toplum vatansızlık, insan haklarıihlalleri, sınırlar dahilinde yerinden edilme ve etnik şiddet gibi bu olayın farklıyönleriyle ilgili rolünü tekrar tanımlarken, bu insani sorunu anlamak ve onunlabaşedebilmek için yararlanılan hukuki araçların sayısı da artmaktadır.Bu gelişmelerden dolayı, son yıllarda uluslararası mülteci hukuku ve insan haklarıhukuku alanında büyük bir gelişmeye şahit olunmuş ve hem evrensel hem de bölgeseldüzeyde birçok uluslararası sözleşme ve diğer düzenlemeler kabul edilmiştir. Busebepten dolayı, uluslararası insan hakları hukuku, mülteci hukuku ve insani hukukarasındaki birbirlerini tamamlayıcı nitelikteki ilişki daha da yoğunlaşmış vearalarındaki değerli ilişki bu Kitapta kullanılacak metinlerin seçiminde de gözönündebulundurulmuştur.Sığınma ve Mülteci Konularındaki Uluslararası Düzenlemeler ve HukukiMetinler, kullanıcıya bölgesel yaklaşım örnekleri ve/veya küresel yada evrenselkarakterdeki sorunlara çözümler sunmak amacıyla hem evrensel düzenlemeleri hemde bölgesel düzenlemeleri içermektedir.

BM Antlaşması, devletler arası dostane işbirliğinin ve insan hakları gelişiminintemelini oluşturan otoriter bir role ve ahlaki bir yaptırıma sahiptir. Bu sebeple,Kitabın giriş kısımında BM Antlaşması’na ve BM Antlaşması çerçevesinde Devletlerarası Dostane Ilişkiler ve Işbirliği konusundaki Uluslararası Hukuk Prensiplerine yerverilmiştir.Kitap ayrıca mülteci ve insan hakları arasındaki ayırımı da gözetmektedir. Bu ayırımher bir konunun özellikleri ışığında, kullanıcının ilgi alanı üzerinde daha iyiodaklanılması ve gereken belgeye daha kolay erişim sağlanılması için muhafazaedilmektedir.Kitapta bulunan düzenlemelerin hukuki statüsü farklılık göstemektedir. Beyanname-Bildirge ve prensipler olarak anılan metinlerin herhangi bir hukuki bağlayıcı etkisiyoktur. Bununla birlikte, bu metinlerin de inkar edilemeyecek bir ahlaki yaptırımgüçü vardır ve Devletlere yaklaşımlarını belirleme sürecinde pratik bir kılavuz olarakyardımcı olmaktadırlar. Bu belgelerin değeri onların çok sayıda devlet tarafındankabul edilmeleri ve tanınmalarından kaynaklanmaktadır ve hukuki bağlayıcılıklarıolmadığı halde uluslararası toplum tarafından yaygın şekilde kabul gören prensiplerinbeyanı olarak düşünülebilirler.Kitapta konvansiyon, protokol ve sözleşme olarak anılan uluslararası antlaşmalaronları onaylayan ya da kabul eden Devletler için hukuken bağlayıcıdır. BirleşmişMilletler tarafından benimsenen antlaşmalar tüm Devletlere imza ve onay içinaçıkken, bölgesel örgütler tarafından benimsenen antlaşmaların kabulu ise söz konusuörgüte üyeliğe dayanmaktadır.Kitabın mültecilere sağlanan korumanın temelinde yatan insani ilkelerin daha yaygınbir şekilde yayılmasına katkıda bulunması, ayrıca hayatlarını ve uzmanlıklarınımülteci sorunlarına adamış olan tüm görevlilerle meslek sahipleri için bir referansolması ümit edilmektedir.Furio De AngelisHukuk Bölümü Başkanı,BMMYK, Ankara

BIRINCI BÖLÜM(1)EVRENSEL NITELIKTEKIBELGELER

(1.1)GENEL1.1.1 BIRLEŞMIŞ MILLETLER ANTLAŞMASIVE ULUSLARARASI ADALET DIVANI STATÜSÜ

Giriş NotuBirleşmiş Milletler Antlaşması, Uluslararası Örgütlenme konusundaki BirleşmişMilletler Konferansı'nın sonucunda 26 Haziran 1954'te yürürlüğe girmiştir.Uluslararası Adalet Divanı Statüsü, Antlaşmanın ayrılmaz bir parçasıdır.Antlaşmanın 23., 27. ve 61. maddelerinde yapılan değişiklikler 17 Aralık 1963tarihinde Genel Kurulca kabul edilmiş ve 31 Ağustos 1965'te yürürlüğe girmiştir. 61.maddede yapılan yeni bir değişiklik de 20 Aralık 1971 tarihinde Genel Kurulca kabuledilmiş ve 24 Aralık 1973'te yürürlüğe girmiştir. 109. maddede yapılan bir değişiklikde 20 Aralık 1965 tarihinde Genel Kurulca kabul edilerek 12 Haziran 1968'deyürürlüğe girmiştir.23. maddede yapılan değişiklik, Güvenlik Konseyi'nin üye sayısını on birden on beşeçıkarmaktadır. Değiştirilmiş 27. madde, Güvenlik Konseyi'nin usul sorunlarındakikararlarının dokuz üyenin olumlu oyu ile alınacağını (daha önce yedi idi), bütün ötekisorunlardaki kararlarınsa, Güvenlik Konseyi'nin beş sürekli üyesinin hepsinin oylarıda katılmak üzere, dokuz üyenin olumlu oyu ile alınacağını (daha önce yedi idi)öngörmektedir.61. maddede yapılan ve 31 Aralık 1965 tarihinde yürürlüğe giren değişiklik,Ekonomik ve Sosyal Konsey'in üye sayısını on sekizden yirmi yediye çıkarmaktaydı.Aynı maddede daha sonra yapılan ve 24 Aralık 1973'te yürürlüğe giren değişiklik,Konsey'in üye sayısını daha da artırarak yirmi yediden elli dörde çıkarmıştır.109. maddede yapılan ve bu maddenin birinci fıkrasını ilgilendiren değişiklik,Antlaşmanın gözden geçirilmesi amacıyla, Genel Kurul'un üçte iki çoğunluğunun veGüvenlik Konseyi'nin herhangi dokuz üyesinin oylarıyla (daha önce yedi idi)saptanacak yer ve tarihte Birleşmiş Milletler üyelerinin bir Genel Konferansı'nındüzenlenebileceğini öngörmektedir. Genel Kurul'un onuncu olağan Toplantısındaböyle bir gözden geçirme konferansının önerileceğine ilişkin bir hükmü içeren 109.Maddenin 3. fıkrası, 1955 yılında Genel Kurul'un onuncu olağan toplantısında GenelKurul ve Güvenlik Konseyi tarafından uygulanmış olması dolayısıyla, "GüvenlikKonseyi'nin herhangi yedi üyesinin oyu"ndan söz eden özgün biçimi ile korunmuştur.Birleşmiş Milletler Antlaşması

Biz Birleşmiş Milletler halkları:Bir insan yaşamı içinde iki kez insanlığa tarif olunmaz acılar getiren savaşfelaketinden gelecek kuşakları korumaya, temel insan haklarına, insan kişiliğinin onurve değerine, erkeklerle kadınların ve büyük uluslarla küçük ulusların hak eşitliğineolan inancımızı yeniden ilan etmeye, adaletin korunması ve antlaşmadan doğanyükümlülüklere saygı gösterilmesi için gerekli koşulları yaratmaya ve daha geniş birözgürlük içinde daha iyi yaşama koşulları sağlamaya, sosyal bakımdan ilerlemeyikolaylaştırmaya,ve bu hedeflere ulaşmak için:hoşgörüyle davranmaya ve iyi komşuluk anlayışı içinde birbirimizle barışıkyaşamaya, uluslararası barış ve güvenliği korumak için güçlerimizi birleştirmeye,ortak yarar dışında silahlı kuvvet kullanılmamasını sağlayacak ilkeleri kabul etmeyeve yöntemleri benimsemeye, tüm hakların ekonomik ve sosyal bakımdan ilerlemesinikolaylaştırmak için uluslararası kurumlardan yararlanmaya,istekli olarak, bu amaçları gerçekleştirmek için çaba harcamaya karar verdik.Buna uygun olarak, hükümetlerimiz, San Francisco kentinde toplanan ve yetkibelgeleri, usulüne uygun görülen temsilcileri aracılığıyla işbu Birleşmiş MilletlerAntlaşması'nı kabul etmişler ve Birleşmiş Milletler adıyla anılacak bir uluslararasıörgüt kurmuşlardır.I. BÖLÜM

Amaçlar ve Ilkeler1. MaddeBirleşmiş Milletler'in amaçları şunlardır:1. Uluslararası barış ve güvenliği korumak ve bu amaçla: barışın uğrayacağı tehditleriönlemek ve bunları boşa çıkarmak, saldırı ya da barışın başka yollarla bozulmasıeylemlerini bastırmak üzere etkin ortak önlemler almak; barışın bozulmasına yolaçabilecek nitelikteki uluslararası uyuşmazlık veya durumların düzeltilmesini ya daçözümlenmesini barışçı yollarla, adalet ve uluslararası hukuk ilkelerine uygun olarakgerçekleştirmek:2. Uluslar arasında, halkların hak eşitliği ve kendi yazgılarını kendilerinin belirlemesiilkesine saygı üzerine kurulmuş dostça ilişkiler geliştirmek, ve dünya barışınıgüçlendirmek için diğer uygun önlemleri almak;3. Ekonomik, sosyal, kültürel ve insancıl nitelikteki uluslararası sorunları çözmede,ırk, cinsiyet, dil ya da din ayrımı gözetmeksizin herkesin insan haklarına ve temelözgürlüklerine saygının geliştirilip güçlendirilmesinde uluslararası işbirliğinisağlamak; ve4. Bu hedeflere ulaşılması yolunda ulusların giriştikleri eylemlerin uyumlu halegeldiği bir odak olmak.2. MaddeBirleşmiş Milletler örgütü ve üyeleri, 1. Madde’de belirtilen amaçlara ulaşmak üzereaşağıdaki ilkelere uygun biçimde hareket edeceklerdir:1. Örgüt, tüm üyelerin mutlak eşitliği ilkesi üzerine kurulmuştur.2. Tüm üyeler, üyelik sıfatından doğan hak ve çıkarlarından tümünün yararlanmasınısağlamak için, işbu Antlaşma'ya uygun olarak üstlendikleri yükümlülükleri iyi niyetleyerine getirirler.3. Tüm üyeler, uluslararası nitelikteki uyuşmazlıklarını, uluslararası barış ve güvenliğive adaleti tehlikeye düşürmeyecek biçimde, barışçı yollarla çözerler.4. Tüm üyeler, uluslararası ilişkilerinde gerek herhangi bir başka devletin toprakbütünlüğüne ya da siyasal bağımsızlığa karşı, gerek Birleşmiş Milletler'in amaçları ilebağdaşmayacak herhangi bir biçimde kuvvet kullanma tehdidine ya da kuvvetkullanılmasına başvurmaktan kaçınırlar.

5. Tüm üyeler, örgütün işbu Antlaşma gereği giriştiği tüm eylemlerde örgüte her türlüyardımı yaparlar ve Birleşmiş Milletler tarafından aleyhinde önleme ya da zorlamaeylemine girişilen herhangi bir devlete yardım etmekten kaçınırlar.6. Örgüt, Birleşmiş Milletler üyesi olmayan devletlerin de, uluslararası barış vegüvenliğin korunmasının gerektirdiği ölçüde bu ilkelere uygun biçimde hareketetmesini sağlar.7. Işbu Antlaşmanın hiçbir hükmü, özü bakımından, bir devletin ulusal yetkisi içindebulunan işlere Birleşmiş Milletler'in karışmasına izin vermediği gibi, üyeleri de butürden işleri işbu Antlaşma uyarınca bir çözüme başlamaya zorlayamaz; ancak, builke VII. Bölüm'de öngörülmüş olan zorlama önlemlerinin uygulanmasını hiçbirbiçimdezedelemez.

II. BÖLÜMÜyeler3. MaddeBirleşmiş Milletler'in asıl üyeleri, Uluslararası örgütlenme konusunda SanFrancisco'da yapılan Birleşmiş Milletler Konferansı'na katılmış, ya da 1 Ocak 1942tarihli Birleşmiş Milletler Bildirgesi'ni önceden imzalamış bulunan ve işbuAntlaşma'yı imzalayarak 110. Madde uyarınca onaylayan devletlerdir.4. Madde1. Işbu Antlaşmanın getirdiği yükümlülükleri kabul eden ve bunları yerine getirmekonusunda yetenekli ve istekli olduklarına örgütçe hükmedilen tüm diğer barışseverdevletler Birleşmiş Milletler'e üye olabilir.2. Bu koşullara uyan her devletin Birleşmiş Milletler üyeliğine kabulü, GüvenlikKonseyi'nin tavsiyesi üzerine Genel Kurul kararı ile olur.5. MaddeGüvenlik Konseyi tarafından aleyhinde bir önleme ya da zorlama eylemine girişilmişbulunan bir örgüt üyesi, üyelik sıfatından doğan hak ve ayrıcalıklarını kullanmaktan,Güvenlik Konseyi'nin tavsiyesi üzerine Genel Kurul tarafından alı konabilir. GüvenlikKonseyi bu hak ve ayrıcalıkların kullanılmasına yeniden izin verebilir.6. MaddeBir örgüt üyesi, işbu Antlaşma'da belirtilen Ilkeleri direnmeli bir biçimde çiğnerse,Güvenlik Konseyi'nin tavsiyesi üzerine Genel Kurul tarafından örgütten çıkarılabilir.III. BÖLÜMOrganlar7. Madde1. Birleşmiş Milletler örgütünün başlıca organları olarak: bir Genel Kurul, birGüvenlik Konseyi, bir Ekonomik ve Sosyal Konsey, bir Vesayet Meclisi, bir Uluslararası Adalet Divanı ve bir de Sekreterlik kurulmuştur.

2. Gerekli görülebilecek yardımcı organlar işbu Antlaşma'ya uygun olarak kurulabilir.8. MaddeBirleşmiş Milletler örgütünün başlıca ve yardımcı organlarına, her türlü göreveerkeklerle kadınların eşit koşullar altında seçilebilmelerine hiçbir kısıtlamakoymayacaktır.IV. BÖLÜMGenel KurulBileşimi9.Madde1. Genel Kurul Birleşmiş Milletler'in bütün üyelerinden oluşur.2. Her üyenin Genel Kurul'da en çok beş temsilcisi bulunur.Görev ve Yetkileri10. MaddeGenel Kurul, işbu Antlaşma kapsamına giren ya da işbu Antlaşma'da öngörülmüşorganlardan herhangi birinin yetki ve görevlerine ilişkin bütün sorunları ya da işlerigörüşebilir ve, 12. Madde hükümleri saklı kalmak koşuluyla, bu tür sorun ya da işlerkonusunda Birleşmiş Milletler üyelerine veya Güvenlik Konseyi'ne veya hem örgütüyelerine, hem de Güvenlik Konseyi'ne tavsiyelerde bulunabilir.11. Madde1. Genel Kurul, silahsızlanmaya ve silahlanmanın düzenlenmesine hakim olan ilkeleride içermek üzere, uluslararası barış ve güvenliğin korunması için yapılacakişbirliğinin genel ilkelerini inceleyebilir ve bu ilkeler konusunda örgüt üyelerine veyaGüvenlik Konseyi'ne veya hem örgüt üyelerine hem de Güvenlik Konseyi'netavsiyelerde bulunabilir.2. Genel Kurul, Birleşmiş Milletler üyelerinden herhangi biri veya Güvenlik Konseyiveya örgüt üyesi olmayan bir devlet tarafından 35. Maddenin 2. Fıkrası uyarıncakendisine sunulan ve uluslararası barış ve güvenliğin korunmasına ilişkin bütün

sorunları görüşebilir ve 12. Madde hükümleri saklı kalmak koşuluyla bütün bu türsorunlar konusunda ilgili devlet ya da devletlere veya Güvenlik Konseyi'ne ya da hemdevletlere hem de Güvenlik Konseyi'ne tavsiyelerde bulunabilir. Bir eylem gerektirenbu tür sorunların tümü, görüşmelerden önce ya da sonra Genel Kurul tarafındanGüvenlik Konseyi'ne gönderilir.3. Genel Kurul, uluslararası barış ve güvenliği tehlikeye sokacak gibi görünendurumlara Güvenlik Konseyi'nin dikkatini çekebilir.4. Genel Kurul'un işbu maddede sayılan yetkileri, 10. Maddenin genel kapsamınısınırlandırmaz.12. Madde1. Güvenlik Konseyi herhangi bir uyuşmazlık ya da duruma ilişkin olarak işbuAntlaşmanın kendisine yüklediği görevleri yerine getirdiği sürece, Genel Kurul daGüvenlik Konseyi bunu kendisinden istemedikçe, bu uyuşmazlık ya da durumkonusunda herhangi bir tavsiyede bulunamaz.2. Genel Sekreter, uluslararası barış ve güvenliğin korunmasına ilişkin olup GüvenlikKonseyi'nce ele alınmış bulunan işleri, Güvenlik Konseyi'nin onayı ile, her toplantıdaGenel Kurul'un bilgisine sunar; Güvenlik Konseyi sözü geçen işleri elden bıraktığıanda da, Genel Sekreter yine aynı şekilde Genel Kurul'a, ya da Genel Kurul toplantıhalinde değilse, Birleşmiş Milletler üyelerine durumu bildirir.13. Madde1. Genel Kurul:a. siyasal alanda uluslararası işbirliğini geliştirmek, uluslararası hukukun giderekgeliştirilmesini ve yasalaştırılmasını teşvik etmek;b. ekonomik, sosyal, kültürel alanlarda, eğitim ve sağlık alanlarında uluslararasıişbirliğini geliştirmek ve ırk, cinsiyet, dil ya da din ayırımı gözetmeksizin herkesininsan hakları ile temel özgürlüklerinden yararlanmasını kolaylaştırmak içinincelemeler yapılmasına önayak olur ve bu amaçla tavsiyelerde bulunur.2. Genel Kurul'un yukarıda 1 (b) fıkrasında sözü edilen sorunlara ilişkin ötekisorumluluk, görev ve yetkileri, IX. ve X. Bölümler'de belirtilmiştir.14. Madde12. Madde hükümleri saklı kalmak koşuluyla, Genel Kurul, Birleşmiş Milletler'inAmaç

ve Ilkeleri'ni belirten işbu Antlaşma hükümlerinin çiğnenmesinden doğan durumlar daiçinde olmak üzere kamu iyiliğine zarar verecek, uluslar arasındaki dostça ilişkileritehlikeye sokacak nitelikte gördüğü herhangi bir durumun, kökenine bakılmaksızınbarışçı yollarla düzeltilmesi için gerekli önlemler alınmasını tavsiye edebilir.15. Madde1. Genel Kurul, Güvenlik Konseyi'nin yıllık raporları ile özel raporlarını kabul eder veinceler; bu raporlar Güvenlik Konseyi'nin uluslararası barış ve güvenliği korumak içinkararlaştırdığı ya da aldığı önlemlerin bir dökümünü de içerir.2. Genel Kurul, Birleşmiş Milletler'in öteki organlarından gelen raporları da kabuleder ve inceler.16. MaddeGenel Kurul, uluslararası vesayet rejimi konusunda, XII. ve XIII. Bölümler uyarıncakendisine düşen görevleri yerine getirir; stratejik bölge olarak belirlenmemişbölgelere ilişkin antlaşmaların kabulü de bu görevler arasındadır.17. Madde1. Genel Kurul, örgütün bütçesini inceler ve kabul eder.2. Üyeler, Genel Kurul'un yapacağı paylaştırmaya uygun olarak örgütünharcamalarını üstlenirler.3. Genel Kurul, 57. Maddede sözü edilen uzmanlık kuruluşları ile yapılan mali vebütçeye ilişkin düzenlemelerin tümünü inceleyerek kabul eder ve anılan kuruluşlarınidari bütçelerini, kendilerine tavsiyelerde bulunmak üzere, inceler.Oylama18. Madde1. Genel Kurul'un her üyesinin bir oyu vardır.2. Genel Kurul'un önemli sorunlar konusundaki kararları, hazır bulunan ve oy verenüyelerin üçte iki çoğunluğu ile alınır. Önemli sayılan sorunlar şunlardır: uluslararası

arış ve güvenliğin korunmasına ilişkin tavsiyeler, Güvenlik Konseyi'nin sürekliolmayan üyelerinin seçilmesi, Ekonomik ve Sosyal Konsey üyelerinin seçilmesi,Vesayet Meclisi üyelerinin 86. Maddenin 1 (c) fıkrası uyarınca seçilmesi, BirleşmişMilletler'e yeni üyelerin kabulü, üyelik hak ve ayrıcalıklarının askıya alınması,üyelikten çıkarma, Vesayet rejiminin işleyişine ilişkin sorunlar ve bütçe sorunları.3. Üçte iki çoğunlukla çözülecek yeni sorun türlerinin belirlenmesi de içinde olmaküzere, başka sorunlar konusundaki kararlar, hazır bulunan ve oy veren üyelerin oyçokluğu ile alınır.19. MaddeÖrgüte mali katkısını ödemekte gecikmiş olan bir Birleşmiş Milletler üyesi, eğergecikmiş ödemelerinin tutarı önceki iki tam yılın ödeme payları tutarına eşit ya dabundan fazla ise, Genel Kurul'da oy kullanamaz. Bununla birlikte Genel Kurul,ödemedeki aksamanın söz konusu üyenin istenci dışındaki nedenler yüzündenmeydana gelmiş olduğu kanısına varırsa, bu üyenin oylamaya katılmasına izinverebilir.Yöntem20. MaddeGenel Kurul yılda bir kez olağan toplantı yapar, durum gerektirdiğinde de olağanüstütoplanır. Olağanüstü toplantılar, Güvenlik Konseyi'nin ya da Birleşmiş Milletlerüyelerinin çoğunluğunun isteği üzerine Genel Sekreter'in çağrısı ile yapılır.21. MaddeGenel Kurul, içtüzüğünü kendi yapar. Her toplantı için başkanını seçer.22. MaddeGenel Kurul, görevlerini yerine getirmek için gerekli gördüğü yardımcı organlaroluşturabilir.

V. BÖLÜMGüvenlik KonseyiBileşimi23. Madde1. Güvenlik Konseyi, Birleşmiş Milletler'in on beş üyesinden oluşur. ÇinCumhuriyeti, Fransa, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği, Büyük Britanya veKuzey Irlanda Krallığı, ve Amerika Birleşik Devletleri Güvenlik Konseyi'nin sürekliüyeleridir. Genel Kurul, her şeyden önce, Birleşmiş Milletler üyelerinin uluslararasıbarış ve güvenliğin korunmasındaki ve örgütün öteki amaçlarının sağlanmasındakikatkılarını, aynı zamanda da hakça bir coğrafi dağılımı göz önünde tutarak, BirleşmişMilletler'in öteki on üyesini de Güvenlik Konseyi'nin sürekli olmayan üyeleri olarakseçer.2. Güvenlik Konseyi'nin sürekli-olmayan üyeleri iki yıllık bir dönem için seçilirler.Güvenlik Konseyi üyelerinin sayısı on birden on beşe çıkarıldıktan sonra sürekliolmayanüyeler için yapılacak ilk seçimde, dört yeni üyeden ikisi bir yıllık bir dönemiçin seçilecektir. Süresi biten bir üye hemen yeniden seçilemez.3. Güvenlik Konseyi'nin her üyesinin Konsey'de bir temsilcisi vardır.Görev ve Yetkileri24. Madde1. Birleşmiş Milletler'in üyeleri, örgütün çabuk ve etkili hareket etmesini sağlamakiçin, uluslararası barış ve güvenliğin korunmasında başlıca sorumluluğu GüvenlikKonseyi'ne bırakırlar ve sorumluluk gereğince görevlerini yerine getirirken, GüvenlikKonseyi'nin kendi adlarına hareket ettiğini kabul ederler.2. Güvenlik Konseyi, bu görevleri yerine getirirken Birleşmiş Milletler'in Amaç veIlkeleri'ne uygun hareket eder. Bu görevleri yerine getirebilmesi için GüvenlikKonseyi'ne verilmiş belirli yetkiler VI, VII, VIII ve XII. Bölümler'de gösterilmiştir.

3. Güvenlik Konseyi, Genel Kurul'a incelenmek üzere yıllık raporlar ve gerektiğindeözel raporlar sunar.25. MaddeBirleşmiş Milletler üyeleri, işbu Antlaşma uyarınca, Güvenlik Konseyi'nin kararlarınıkabul etme ve uygulama konusunda görüş birliğine varmışlardır.26. MaddeDünyanın insan ve ekonomi kaynaklarının, yalnızca en küçük bölümünü silahlanmayaayırarak, uluslararası barış ve güvenliğin sağlanıp korunmasını kolaylaştırmak içinGüvenlik Konseyi, 47. Maddede öngörülen Askeri Kurmay Komitesi'nin deyardımıyla, silahlanmanın düzenlenmesi için bir sistem kurmak üzere BirleşmişMilletler üyelerine sunulacak planlar hazırlamakla yükümlüdür.Oylama27. Madde1. Güvenlik Konseyi'nin her üyesinin bir oyu vardır.2. Güvenlik Konseyi'nin yöntem sorunlarındaki kararları dokuz üyenin olumlu oyu ilealınır; ancak, VI. Bölüm ile 52. Maddenin 3. Fıkrası hükümleri uyarınca alınankararlarda, bir uyuşmazlığa taraf olan, oylamaya katılamaz.Yöntemi28. Madde1. Güvenlik Konseyi, görevlerini sürekli olarak yapacak biçimde örgütlendirilecektir.Bunun için, Güvenlik Konseyi'nin her üyesi örgüt merkezinde her zaman bir temsilcibulunduracaktır.2. Güvenlik Konseyi, belirli dönemlerde toplanır; üyelerden her biri, dilerse birhükümet üyesi ya da özel olarak atanmış başka bir temsilci tarafından bu toplantılardatemsil olunabilir.

3. Güvenlik Konseyi, örgüt merkezinin dışında çalışmalarını en çokkolaylaştıracağına inandığı herhangi bir yerde toplantı yapabilir.29. MaddeGüvenlik Konseyi, görevini yerine getirmek için gerekli gördüğü yardımcı organlarıoluşturabilir.30. MaddeGüvenlik Konseyi, başkanının seçim yöntemini de saptayan içtüzüğünü kendi yapar.31. MaddeGüvenlik Konseyi üyesi olmayan herhangi bir Birleşmiş Milletler üyesi, GüvenlikKonseyi'ne sunulan herhangi bir sorunun görüşülmesine, eğer Konsey bu üyeninçıkarlarının özellikle söz konusu olduğu görüşüne varmışsa, oy hakkı olmaksızınkatılabilir.32. MaddeGüvenlik Konseyi üyesi olmayan herhangi bir Birleşmiş Milletler üyesi veyaBirleşmiş Milletler üyesi olmayan herhangi bir devlet, Güvenlik Konseyi'ninincelediği bir uyuşmazlığa taraf ise, bu uyuşmazlığa ilişkin görüşmelere, oy hakkıolmaksızın, katılmaya çağrılabilir. Güvenlik Konseyi, Birleşmiş Milletler üyesiolmayan bir devletin katılması konusunda uygun gördüğü koşulları koyar.VI. BÖLÜMUyuşmazlıkların Barışçı Yollarla Çözülmesi33. Madde1. Süre gitmesi uluslararası barış ve güvenliğin korunmasını tehlikeye düşürebileceknitelikte bir uyuşmazlığa taraf olanlar, her şeyden önce görüşme, soruşturma,arabuluculuk, uzlaşma, hakemlik ve yargısal çözüm yolları ile, bölgesel kuruluş ya daantlaşmalara başvurarak, veya kendi seçecekleri başka yollarla buna çözümaramalıdırlar.2. Güvenlik Konseyi, gerekli gördüğünde, tarafları aralarındaki uyuşmazlığı bu gibiyollarla çözmeye çağırır.

34. MaddeGüvenlik Konseyi, herhangi bir uyuşmazlık veya uluslar arasında bir anlaşmazlığa yolaçabilecek ya da uyuşmazlık doğurabilecek bir durum konusunda, bu uyuşmazlık yada durumun süre gitmesinin uluslararası barış ve güvenliğin korunmasını tehlikeyedüşürme eğiliminde olup olmadığını saptamak için soruşturmada bulunabilir.35. Madde1. Birleşmiş Milletler'in her üyesi herhangi bir uyuşmazlık ya da 34. Maddedeöngörülen nitelikte bir duruma Güvenlik Konseyi'nin ya da Genel Kurul'un dikkatiniçekebilir.2. Birleşmiş Milletler üyesi olmayan bir devlet, taraf olduğu herhangi bir uyuşmazlıkkonusunda, işbu Antlaşma'da öngörülen barışçı yollarla çözme yükümlülüğünü buuyuşmazlık için önceden kabul etmek koşuluyla, Güvenlik Konseyi'nin ya da GenelKurul'un dikkatini çekebilir.3. Bu madde uyarınca dikkatine sunulan işlere ilişkin olarak Genel Kurul'un girişeceğiişlemler, 11. Ve 12. Maddelerin hükümlerine bağlı olacaktır.36. Madde1. Güvenlik Konseyi, 33. Maddede belirtilen nitelikte bir uyuşmazlığın ya da benzeribir durumun herhangi bir evresinde, uygun düzeltme yöntem ya da yollarını tavsiyeedebilir.2. Güvenlik Konseyi, bu uyuşmazlığın çözülmesi için taraflarca önceden kabuledilmiş olan tüm yöntemleri göz önünde tutacaktır.3. Güvenlik Konseyi bu maddede öngörülen tavsiyelerde bulunurken, genel kurulolarak, hukuksal nitelikteki uyuşmazlıkların taraflarca Uluslararası Adalet DivanıStatüsü hükümlerine göre Divan'a sunulması gerektiğini de göz önünde tutacaktır.37. Madde1. 33. Maddede belirtilen nitelikte bir uyuşmazlığa taraf olanlar söz konusuuyuşmazlığı, anılan maddede gösterilen yollarla çözmeyi başaramazlarsa, GüvenlikKonseyi'ne sunarlar.2. Güvenlik Konseyi bir uyuşmazlığın süre gitmesinin gerçekten uluslararası barış vegüvenliğin korunmasını tehlikeye soktuğu kanısına varırsa, 36. Madde uyarınca mı

hareket edeceğini yoksa uygun gördüğü başka çözüm yolları mı tavsiye edeceğinikendisi kararlaştırır.38. MaddeGüvenlik Konseyi, 33-37. Maddeler hükümlerini zedelemeksizin, bir uyuşmazlığataraf olanların tümünün istemesi halinde bu uyuşmazlığın barışçı yollarla çözülmesiiçin taraflara tavsiyelerde bulunabilir.VII. BÖLÜMBarışın Tehdidi, Bozulması ve Saldırı Eylemi Durumunda Yapılacak Hareket39. MaddeGüvenlik Konseyi, barışın tehdit edildiğini, bozulduğunu ya da bir saldırı eylemiolduğunu saptar ve uluslararası barış ve güvenliğin korunması ya da yenidenkurulması için tavsiyelerde bulunur veya 41 ve 42. Maddeler uyarınca hangi önlemleralınacağını kararlaştırır.40. MaddeGüvenlik Konseyi, durumun ağırlaşmasını önlemek üzere, 39. Madde uyarıncatavsiyelerde bulunmadan ya da önlemleri kararlaştırmadan önce, ilgili tarafları gerekliya da istenir gördüğü geçici önlemlere uymaya çağırabilir. Bu geçici önlemlertarafların haklarını, iddialarını ya da konumlarını hiçbir biçimde zedelemez. Bu geçiciönlemlerin yerine getirilmemesi halinde Güvenlik Konseyi bunu gereğince dikkatealacaktır.41. MaddeGüvenlik Konseyi, kararlarını yürütmek için silahlı kuvvet kullanmasını içermeyen negibi önlemler alınması gerektiğini kararlaştırabilir ve Birleşmiş Milletler üyelerini buönlemleri uygulamaya çağırabilir. Bu önlemler, ekonomik ilişkilerin ve demiryolu,deniz, hava, posta, telgraf, radyo ve diğer iletişim ve ulaştırma araçlarının tümüyle yada bir bölümüyle kesintiye uğratılmasını, diplomatik ilişkilerin kesilmesini içerebilir.42. Madde

Güvenlik Konseyi, 41. Maddede öngörülen önlemlerin yetersiz kalacağı ya da kaldığıkanısına varırsa, uluslararası barış ve güvenliğin korunması ya da yeniden kurulmasıiçin, hava, deniz ya da kara kuvvetleri aracılığıyla, gerekli saydığı her türlü girişimdebulunabilir. Bu girişimler gösterileri, ablukayı ve Birleşmiş Milletler üyelerinin hava,deniz ya da kara kuvvetlerince yapılacak başka operasyonları içerebilir.43. Madde1. Birleşmiş Milletler'in tüm üyeleri, uluslararası barış ve güvenliğin korunmasınakatkıda bulunmak üzere, Güvenlik Konseyi'nin çağrısı ile özel antlaşma ya daantlaşmalar uyarınca, uluslararası barış ve güvenliğin korunması için gerekli silahlıkuvvetleri ve geçit hakkını da içine almak üzere her türlü yardım ve kolaylığıKonsey'in hizmetine sunmayı yükümlenirler.2. Bu antlaşma ya da antlaşmalarda, söz konusu kuvvetlerin sayısı, niteliği, hazırlıkderecesi ve genel mevkileri ile, sağlanacak kolaylık ve yardımın niteliğibelirlenecektir.3. Anlaşma ya da antlaşmalar, Güvenlik Konseyi'nin girişimi ile, mümkün olan enkısa zamanda görüşülecektir. Anlaşmalar, Güvenlik Konseyi ile örgüt üyeleri arasındaya da Güvenlik Konseyi ile üye kümeleri arasında yapılacak ve imzalayan devletlerce,her birinin anayasası gereğince, onaylanacaktır.44. MaddeGüvenlik Konseyi kuvvet kullanmaya karar verdiği zaman, Konsey'de temsiledilmeyen bir üyeyi, 43. Madde uyarınca üstlenilen yükümlülüklerin yerinegetirilmesi için silahlı kuvvet vermeye çağırmadan önce, o üyeyi, dilerse, o üyeninkendi silahlı kuvvetlerine bağlı birliklerin kullanılmasına ilişkin Güvenlik Konseyikararlarına katılmaya çağıracaktır.45. MaddeBirleşmiş Milletler'in ivedi askeri önlemler alabilmesini sağlayabilmek üzere üyeler,birleşik uluslararası zorlama eylemini yürütmek için derhal kullanılabilecek ulusalhava kuvveti birlikleri bulunduracaklardır. Bu birliklerin gücü ve hazırlık derecesi ile,bunların birlikte hareketini düzenleyen planlar, 43. Maddede belirtilen özelantlaşmanın ya da antlaşmaların öngördüğü sınırlar içinde, Askeri KurmayKomitesi'nin yardımı ile Güvenlik Konseyi'nce belirlenecektir.46. Madde

Silahlı kuvvet kullanılması için planları, Askeri Kurmay Komitesi'nin yardımı ileGüvenlik Konseyi hazırlar.47. Madde1. Uluslararası barış ve güvenliğin korunması, Güvenlik Konseyi'nin buyruğu altınakonulan kuvvetlerin kullanılması ve yönetilmesi, silahsızlanmanın düzenlenmesi vemuhtemel bir silahsızlanmanın gerçekleştirilmesi için Konsey'e gerekli olan askeriaraçlara ilişkin her konuda Güvenlik Konseyi'ne danışmanlık yapacak ve onayardımcı olacak bir Askeri Kurmay Komitesi kurulacaktır.2. Askeri Kurmay Komitesi, Güvenlik Konseyi'nin sürekli üyelerinin KurmayBaşkanları'ndan ay da onların temsilcilerinden oluşur. Kurmay Komitesi'nde sürekliolarak temsil edilmeyen herhangi bir Birleşmiş Milletler üyesinin Komiteçalışmalarına katılması Komite'nin görevini iyi yapabilmesi için gerekli olduğuzaman, Komite bu üyeyi kendisiyle işbirliği yapmaya çağırır.3. Askeri Kurmay Komitesi, Güvenlik Konseyi'nin yetkisi altında Konsey'in emrineverilen tüm silahlı kuvvetlerin stratejik açıdan yönetilmesinden sorumludur. Bukuvvetlerin komutasına ilişkin sorunlar daha sonra çözülecektir.4. Askeri Kurmay Komitesi, Güvenlik Konseyi'nin izniyle ve uygun bölgekuruluşlarına danıştıktan sonra, bölge alt komiteleri kurabilir.48. Madde1. Güvenlik Konseyi'nin uluslararası barış ve güvenliğin korunması konusundakikararlarının yürütülmesi için gerekli önlemler, Milletler'in tüm üyeleri ya dabunlardan bazıları tarafından alınır.2. Bu kararlar, Birleşmiş Milletler üyeleri tarafından doğrudan doğruya ve üyesibulundukları uluslararası kuruluşlar içindeki eylemleriyle yürütülür.49. MaddeBirleşmiş Milletler üyeleri, Güvenlik Konseyi'nin kararlaştırdığı önlemlerinyürütülmesinde birbirlerine karşılıklı yardımcı olmak için birleşirler.50. Madde

Güvenlik Konseyi tarafından bir devlet aleyhine önleyici ya da zorlayıcı önlemleralındığında, Birleşmiş Milletler üyesi olsun ya da olmasın başka herhangi bir devlet,bu önlemlerin yürütülmesi yüzünden özel ekonomik sorunlarla karşı karşıya kalırsa,bu devletin, söz konusu sorunların çözümü için Güvenlik Konseyi'ne danışma hakkıvardır.51. MaddeBu Antlaşmanın hiçbir hükmü, Birleşmiş Milletler üyelerinden birinin silahlı birsaldırıya hedef olması halinde, Güvenlik Konseyi uluslararası barış ve güvenliğinkorunması için gerekli önlemleri alıncaya dek, bu üyenin doğal olan bireysel ya daortak meşru savunma hakkını kullanırken aldıkları önlemler hemen GüvenlikKonseyi'ne bildirilir ve Konsey'in işbu Antlaşma gereğince uluslararası barış vegüvenliğin korunması yada yeniden kurulması için gerekli göreceği biçimde her anhareket etme yetki ve görevini hiçbir biçimde etkilemez.VIII. BÖLÜMBölgesel Antlaşmalar52. Madde1. Işbu Antlaşmanın hiçbir hükmü, uluslararası barış ve güvenliğin korunmasınailişkin olup, bölgesel antlaşma ya da kuruluşların varlığına engel değildir; yeter ki, buantlaşma ve kuruluşlar ve bu kuruluşların çalışmaları Birleşmiş Milletler'in Amaç veIlkeleri ile bağdaşır olsun.2. Böyle antlaşmalara giren ya da böyle kuruluşları oluşturan Birleşmiş Milletlerüyeleri yerel uyuşmazlıkları Güvenlik Konseyi'ne sunmadan önce, bunları söz konusuantlaşmalar ya da kuruluşlar aracılığıyla ve barışçı yollarla çözmek için tüm çabalarınıharcayacaklardır.3. Güvenlik Konseyi, yerel uyuşmazlıkların böyle bölgesel antlaşmalar ya da bölgeselkuruluşlar aracılığıyla barışçı yoldan çözülmesinin gelişmesini, ya ilgili devletleringirişimi ya da Güvenlik Konseyi'nin göndermesi yoluyla teşvik eder.4. Işbu madde, 34. Ve 35. Maddelerin uygulanmasını hiçbir biçimde zedelemez.53. Madde1. Güvenlik Konseyi, gerekirse, kendi yetkisi altında alınan zorlama önlemlerininuygulanması için bölgesel antlaşma ya da kuruluşlardan yararlanır. Bununla birlikte,Güvenlik Konseyi'nin izni olmaksızın bölgesel antlaşmalar uyarınca ya da bölgeselkuruluşlar tarafından hiçbir zorlama eylemine girişilmeyecektir; bu maddenin 2.

Fıkrasında verilen tanıma göre düşman devlet sayılan tüm devletlere karşı 107.Madde uyarınca alınan ya da böyle bir devletin saldırı politikasına yenidengirişmesine karşı bölgesel antlaşmalar çerçevesinde yöneltilen önlemler, ilgilihükümetlerin isteği üzerine örgütün böyle bir devlet tarafından girişilecek yeni birsaldırıyı önleme görevini üstlenmesi mümkün oluncaya dek, bunun dışındadır.2. Bu maddenin 1. Fıkrasında kullanılan "düşman devlet" terimi bu Antlaşma'yıimzalayan devletlerden herhangi birinin Ikinci Dünya Savaşı'nda düşmanı olan tümdevletler için geçerlidir.54. MaddeGüvenlik Konseyi, bölgesel antlaşmalar uyarınca ya da bölgesel kuruluşlar tarafındanuluslararası barış ve güvenliğin korunması için girişilen ya da tasarlanan tümeylemlerden her an tam olarak haberli bulundurulacaktır.IX. BÖLÜMUluslararası Ekonomik ve Sosyal Işbirliği55. MaddeUluslar arasında halkların hak eşitliği ve kendi yazgılarını kendilerinin belirlemesiilkesine saygı üzerine kurulmuş barışçı ve dostça ilişkiler sağlanması için gerekliistikrar ve refah koşullarını yaratmak üzere Birleşmiş Milletler:a. yaşam düzeylerinin yükseltilmesini, tam istihdamı, ekonomik ve sosyal alanlardailerleme ve gelişme koşullarını,b. ekonomik, sosyal alanlarla sağlık alanındaki uluslararası sorunların ve bunlarabağlı başka sorunların çözümünü, kültür ve eğitim alanlarında uluslararası işbirliğini,vec. ırk, cinsiyet, dil ya da din ayrımı gözetmeksizin herkesin insan haklarına ve temelözgürlüklerine bütün dünyada etkin bir biçimde saygı gösterilmesini,kolaylaştıracaktır.56. MaddeÜyeler, 55. Maddede belirtilen amaçlara ulaşmak için, gerek birlikte gerekse ayrı ayrı,örgütle işbirliği içinde hareket etmeyi yükümlenirler.

57. Madde1. Hükümetler arası antlaşmalarla kurulan ve kendi kuruluş belgeleri gereğinceekonomik, sosyal, kültürel alanlarla eğitim ve sağlık alanlarında ve bunlarla ilgilibaşka alanlarda geniş uluslararası yetkileri bulunan uzmanlık kuruluşları, 63. Maddeuyarınca Birleşmiş Milletler'e bağlanacaktır.2. Birleşmiş Milletler'e bu şekilde bağlanan kuruluşlar bundan böyle "uzmanlıkkuruluşları" adıyla anılacaktır.58. MaddeÖrgüt, uzmanlık kuruluşlarının izlenceleri ile çalışmalarını eşgüdümlü durumagetirmek için tavsiyelerde bulunur.59. MaddeÖrgüt, gerektiğinde, 55. Maddede belirtilen amaçlara ulaşabilmesi için gerekli hertürlü yeni uzmanlık kuruluşunu oluşturmak üzere ilgili devletler arasında görüşmeleryapılmasına önayak olur.60. MaddeÖrgütün bu Bölüm'de belirtilen görevlerinin yerine getirilmesi konusunda sorumluluk,Genel Kurul'a ve Genel Kurul'un yetkisi altında, X. Bölüm'de bu amaçla kendisineverilen yetkileri kullanacak olan Ekonomik ve Sosyal Konsey'e düşer.X. BÖLÜMEkonomik ve Sosyal KonseyBileşimi61. Madde1. Ekonomik ve Sosyal Konsey, Genel Kurul'ca seçilen elli dört Birleşmiş Milletlerüyesinden oluşur.2. 3. Fıkra hükümleri saklı kalmak üzere, her yıl Ekonomik ve Konsey'in elli dörtüyesi üç yıllık bir süre için seçilir. Süresi biten üye hemen yeniden seçilebilir.3. Ekonomik ve Sosyal Konsey üyelerinin sayısı yirmi yediden elli dördeçıkarıldıktan sonra yapılacak ilk seçimde, görev süreleri o yılın sonunda bitecek olandokuz üyenin yerine yirmi yedi yeni üye seçilecektir. Bu yirmi yedi yeni üyeden, buşekilde seçilmiş dokuz tanesinin görev süresi, bu yılın sonunda, öteki dokuz üyenin

görev süresi de iki yılın sonunda, Genel Kurul'ca yapılacak düzenlemelere uygunolarak, sona erecektir.4. Ekonomik ve Sosyal Konsey'in her üyesinin Konsey'de bir temsilcisi vardır.Görev ve Yetkileri62. Madde1. Ekonomik ve Sosyal Konsey, ekonomik, sosyal, kültürel alanlarda, eğitim ve sağlıkalanlarında ve bunlarla ilgili başka alanlarda uluslararası sorunlar üzerindeincelemeler yapabilir, raporlar hazırlayabilir ya da bunların yapılıp hazırlanmasınaönayak olabilir ve bütün bu sorunlara ilişkin olarak Genel Kurul, Birleşmiş Milletlerüyeleri ve ilgili uzmanlık kuruluşlarına tavsiyelerde bulunabilir.2. Konsey, herkesin insan haklarına ve ana özgürlüklerine etkin bir biçimde saygıgösterilmesini sağlamak üzere tavsiyelerde bulunabilir.3. Konsey, Genel Kurul'a sunmak üzere, yetki alanına giren sorunlara ilişkin sözleşmetasarıları hazırlayabilir.4. Konsey, Birleşmiş Milletler'ce öngörülen kurallara uygun olarak, yetki alanınagiren sorunlara ilişkin uluslararası konferanslar toplayabilir.63. Madde1. Ekonomik ve Sosyal Konsey, 57. Maddede sözü edilen kuruluşların herhangibiriyle, bu kuruluşun Birleşmiş Milletler'e hangi koşullar altında bağlanacağınısaptayan antlaşmalar yapabilir. Bu antlaşmalar Genel Kurul'un onayına sunulur.2. Ekonomik ve Sosyal Konsey, uzmanlık kuruluşlarına danışarak, onlara tavsiyelerdebulunarak ve Genel Kurul ile Birleşmiş Milletler üyelerine tavsiyelerde bulunarak, buuzmanlık kuruluşlarının çalışmalarını eşgüdümlü duruma sokabilir.64. Madde1. Ekonomik ve Sosyal Konsey, uzmanlık kuruluşlarından düzenli raporlar almak içinuygun önlemlere başvurabilir. Ekonomik ve Sosyal Konsey, kendi tavsiyeleri ile buKonsey'in yetkisine giren konulara ilişkin Genel Kurul tavsiyelerini yerine getirmeküzere başvurulan önlemler konusunda raporlar almak için Birleşmiş Milletlerüyeleriyle ve uzmanlık kuruluşlarıyla antlaşmalar yapabilir.2. Konsey, bu raporlar konusunda görüşlerini Genel kurula iletebilir.

65. MaddeEkonomik ve Sosyal Konsey, Güvenlik Konseyi'ne bilgi verebilir ve GüvenlikKonseyi'nin isteği üzerine ona yardım eder.66. Madde1. Ekonomik ve Sosyal Konsey, Genel Kurul'un tavsiyelerini yürütme konusunda,yetkisine giren bütün görevleri yerine getirir.2. Konsey, Genel Kurul'un onayı ile, Birleşmiş Milletler üyelerinin ya da uzmanlıkkuruluşlarının kendisinden isteyeceği hizmetleri yapabilir.3. Konsey, işbu Antlaşmanın başka yerlerinde gösterilen ya da Genel kurul'cakendisine verilebilecek olan öteki görevleri de yerine getirir.Oylama67. Madde1. Ekonomik ve Sosyal Konsey'in her üyesinin bir oyu vardır.2. Ekonomik ve Sosyal Konsey'in kararları, hazır bulunan ve oy veren üyelerinoyçokluğu ile alınır.Yöntem68. MaddeEkonomik ve Sosyal Konsey, ekonomik ve sosyal konularda ve insan haklarınınilerletilmesi için komisyonlar kuracağı gibi, görevlerini yerine getirmesine yarayacakbaşka komisyonlar da kurar.69. Madde

Ekonomik ve Sosyal Konsey, Birleşmiş Milletler'in bir üyesini özellikle ilgilendirenbir sorunu incelerken, bu üyeyi oy hakkı olmaksızın görüşmelere katılmaya çağırır.70. MaddeEkonomik ve Sosyal Konsey, uzmanlık kuruluşlarının temsilcilerinin Konseygörüşmelerine ve Konsey tarafından kurulan komisyonların görüşmelerine oy hakkıolmaksızın katılmaları, kendi temsilcilerinin de uzmanlık kuruluşlarınıngörüşmelerine katılmaları için her türlü düzenlemeyi yapabilir.71. MaddeEkonomik ve Sosyal Konsey, kendi yetkisine giren sorunlarla uğraşan hükümet dışıörgütlere danışmak için, uygun düzenlemeler yapabilir. Böyle düzenlemeleruluslararası örgütlerle ve, gerektiğinde, Birleşmiş Milletler'in ilgili üyesinedanışıldıktan sonra ulusal örgütlerle de yapılabilir.72. Madde1. Ekonomik ve Sosyal Konsey, başkanının seçim yöntemini de saptayan içtüzüğünükendi yapar.2. Konsey, içtüzüğü uyarınca ihtiyaca göre toplanır; içtüzükte Konsey'in, üyeçoğunluğunun isteği üzerine toplanmasını öngören hükümler de bulunacaktır.XI. BÖLÜMÖzerk Olmayan Ülkelere Ilişkin Bildirge73. MaddeHalkların henüz kendi kendilerini tam olarak yönetmediği ülkelerin yönetilmesindensorumlu olan ya da bu sorumluluğu yüklenen Birleşmiş Milletler üyeleri, bu ülkelerinsanlarının çıkarlarının her şeyden önce geldiği ilkesini kabul ederler. Işbu Antlaşmaile kurulan barış ve güvenlik sistemi içinde bu ülkelerin insanlarının refahını enyüksek ölçüye çıkarma yükümlülüğünü kutsal bir ödev bilirler, ve bu amaçla:a. söz konusu halkların kültürüne saygı göstererek, onların siyasal, ekonomik vesosyal bakımdan ilerlemelerini ve eğitim alanında gelişmelerini sağlamayı, onlarahakça davranmayı ve onları kötülüklerden korumayı;

. her ülkeye ve halkına özgü koşullar ve bunların çeşitli gelişme aşamalarına uygunolarak, bu halkların kendi kendilerini yönetme yeteneğini geliştirmeyi, onların siyasalereklerini göz önünde tutmayı ve kendi özgür siyasal kurumlarının giderekgeliştirilmesinde onlara yardımcı olmayı;c. uluslararası barış ve güvenliği pekiştirmeyi;d. bu maddede belirtilen sosyal, ekonomik ve bilimsel amaçlara uygulamada ulaşmaküzere yapıcı gelişme önlemlerini kolaylaştırmayı, bilimsel araştırmalara özendirmeyi,birbiriyle ve koşullar elverdiğinde uluslararası uzmanlık kuruluşlarıyla işbirliğiyapmayı; vee. XII. ve XIII. Bölümler'in uygulama alanı dışında, sorumlulukları altında bulunanülkelerin ekonomik, sosyal ve eğitim koşullarına ilişkin istatistiksel ve teknik niteliktebaşka bilgileri, güvenlik gerekleri ve anayasalara ilişkin görüşler saklı kalmak üzere,bilgi için düzenli olarak Genel Sekreter'e iletmeyi kabul ederler.74. MaddeBirleşmiş Milletler üyeleri anavatan topraklarındaki politikaları kadar, bu Bölüm'ünkonusunu oluşturan ülkelerdeki politikaların da, dünyanın geri kalan kesimininçıkarları ve refahı göz önünde tutulmak koşuluyla, sosyal, ekonomik ve ticarialanlarda iyi komşuluk genel ilkesine dayanması gerektiği konusunda da antlaşmayavarmışlardır.XII. BÖLÜMUluslararası Vesayet Rejimi75. MaddeBirleşmiş Milletler örgütü, daha sonra yapılacak özel antlaşmalar gereğince vesayetrejimine sokulabilecek ülkelerin yönetimi ve gözetimi için, kendi yetkisi altında biruluslararası vesayet rejimi kuracaktır. Bu ülkeler bundan böyle "vesayet altında ülke"adıyla anılmaktadırlar.76. MaddeIşbu Antlaşmanın 1. Maddesinde belirtilen Birleşmiş Milletler'in Amaçlarına uygunolarak vesayet rejiminin temel hedefleri şunlardır:a. uluslararası barış ve güvenliği pekiştirmek;

. vesayet altındaki ülkelerde yaşayan insanların siyasal, ekonomik ve sosyalbakımdan ilerlemelerini ve eğitim alanında gelişmelerini kolaylaştırmak; her ülkeyeve halkına özgü koşulları, ilgili halkların özgürce dile getirdiği erekleri ve her vesayetantlaşmasında öngörülebilecek hükümleri de göz önünde tutarak, bu ülkelerhalklarının kendi kendilerini yönetmelerini ya da bağımsızlığa doğru giderekgelişmelerini de kolaylaştırmak;c. ırk, cinsiyet, dil ya din ayrımı gözetmeksizin herkesin insan haklarına ve temelözgürlüklerine saygı gösterilmesini teşvik etmek ve dünya halklarının karşılıklıbağımlılığını geliştirmek; ved. sosyal, ekonomik ve ticari alanlarda bütün Birleşmiş Milletler üyeleri ile onlarınuyruklarına eşit işlem yapılmasını sağlamak ve, yukarıda belirtilen amaçlarıngerçekleştirilmesini zedelememek ve 80. Madde hükümleri saklı kalmak koşuluyla,adalet dağıtımında da bu sonunculara eşit işlem yapılmasını sağlamak.77. Madde1. Vesayet rejimi, aşağıdaki kategorilere giren ve vesayet antlaşmaları gereğince burejime sokulabilecek ülkelere uygulanacaktır:a. şu anda manda altında bulunan ülkeler;b. Ikinci Dünya Savaşı sonucunda düşman devletlerden ayrılabilecek ülkeler;c. yönetimlerinden sorumlu devletlerce gönüllü olarak bu rejime sokulan ülkeler.2. Yukarıda belirtilen kategorilere giren ülkelerden hangilerinin, hangi koşullardavesayet rejimine sokulacağı, daha sonra yapılacak bir antlaşma ile belirlenecektir.78. MaddeBirleşmiş Milletler üyeleri arasındaki ilişkiler egemen eşitlik ilkesine dayalı olacağınagöre, Birleşmiş Milletler'e üye olan ülkelere vesayet rejimi uygulanmayacaktır.79. MaddeVesayet rejimine sokulacak her ülke bakımından vesayet koşulları ve bu düzenegetirilebilecek tüm değişiklik ve düzeltmeler, Birleşmiş Milletler'in bir üyesininmandası altında bulunan ülkeler söz konusu olduğunda mandater devleti de içinealmak üzere, doğrudan doğruya ilgili devletler arasında yapılacak bir antlaşmanınkonusunu oluşturacak ve 83 ve 85. Maddeler uyarınca onaylanacaktır.

80. Madde1. 77, 79 ve 81. Maddeler uyarınca yapılan ve ülkelerden her birini vesayet rejiminesokan özel vesayet antlaşmalarında saptanabilecek noktalar dışında ve bu antlaşmalaryapılıncaya dek, bu Bölüm'ün hiçbir hükmü herhangi bir devletin ya da herhangi birhalkın herhangi bir hakkını ya da Birleşmiş Milletler üyelerinin taraf bulunabileceğiyürürlükteki uluslararası belgelerin hükümlerini, ister dolayısıyla ister dolaysız olarakherhangi bir biçimde değiştirecek tarzda yorumlanamaz.81. MaddeVesayet antlaşması, her durumda, vesayet altındaki ülkenin hangi koşullar altındayönetileceği konusunu kapsar ve yönetimi üzerine alacak makamı gösterir. Bundanböyle "yönetimden sorumlu makam" adıyla anılacak olan bu makam, bir ya da birkaçdevletten oluşabileceği gibi, örgütün kendisi de olabilir.82. MaddeBir vesayet antlaşması, 43. Madde uyarınca yapılan herhangi bir özel antlaşmayı yada antlaşmaları zedelemeksizin, vesayet antlaşmasının uygulandığı vesayet altındakiülkenin tümünü ya da bir kesimini içine alan bir stratejik bölgeyi ya da stratejikbölgeleri gösterebilir.83. Madde1. Vesayet antlaşması koşullarının onaylanması, bunların değiştirilmesi vedüzeltilmesi de içinde olmak üzere, Birleşmiş Milletler'in stratejik bölgelere ilişkintüm görevleri, Güvenlik Konseyi'nce yerine getirilir.2. 76. Maddede belirtilen temel hedefler stratejik bölgelerden her birinin halkı için degeçerlidir.3. Güvenlik Konseyi, vesayet antlaşmalarına uygun olarak ve güvenlik gerekleri saklıkalmak koşuluyla, Birleşmiş Milletler'in vesayet rejimi uyarınca yüklenmiş olduğusiyasal, ekonomik, sosyal ve eğitsel görevlerin stratejik bölgelerde yerinegetirilmesinde Vesayet Meclisi'nin yardımından yararlanacaktır.84. Madde

Vesayet altındaki ülkenin uluslararası barış ve güvenliğin korunması konusunda kendipayına düşeni yerine getirmesini sağlamak, yönetimden sorumlu makamın görevidir.Bu amaçla, yönetimden sorumlu makam, Güvenlik Konseyi'ne karşı bu konudaüstlendiği yükümlülükleri yerine getirmek ve aynı zamanda yerel savunmayı sağlayıpvesayet altındaki ülkede dirlik ve düzeni korumak için vesayet altındaki ülkedengönüllü birlikler, kolaylıklar ve yardım sağlayabilir.85. Madde1. Vesayet antlaşmaları koşullarının kabul edilmesini, bunların değiştirilmesini ya dadüzeltilmesini de içermek üzere, stratejik bölge olarak gösterilmemiş tüm bölgelereilişkin vesayet antlaşmaları konusunda Birleşmiş Milletler'e düşen görevler GenelKurul'ca yerine getirilir.2. Genel Kurulun yetkisi altında hareket eden Vesayet Meclisi, bu görevlerinyapılmasında Genel Kurul'a yardım eder.XIII. BÖLÜMVesayet MeclisiBileşimi86. Madde1. Vesayet Meclisi Birleşmiş Milletler'in aşağıdaki üyelerinden oluşur.a. vesayet altındaki ülkenin yönetiminden sorumlu üyeler;b. 23. Maddede adları belirtilmiş olup da vasilik altında ülke yönetmeyen üyeler;c. Vesayet Meclisi'nin toplam üye sayısının, vesayet altında ülke yöneten üyelerleyönetmeyenler arasında eşit biçimde bölüşülmesini sağlamaya yetecek sayıda, GenelKurul'ca üç yıllık bir süre için seçilecek başka üyeler.2. Vesayet Meclisi'nin her üyesi, kendisini kurulda temsil etmek üzere özel ehliyettebir kişiyi gösterir.Görev ve Yetkileri87. MaddeGenel Kurul ve onun yetkisi altında Vesayet Meclisi, görevlerini yerine getirirlerken:

a. yönetimden sorumlu makamın sunduğu raporları inceleyebilirler;b. dilekçeleri kabul edebilirler ve onları söz konusu makama danışarakinceleyebilirler;c. söz konusu makamca yönetilen ülkelerde, bu makamla anlaşarak saptanantarihlerde belirli aralıklarla denetleme gezileri düzenleyebilirler; ved. vesayet antlaşmaları koşulları uyarınca bu önlemleri ve diğer tüm önlemlerialabilirler.88. MaddeVesayet Meclisi, Vesayet altındaki ülkelerden her birinde yaşayan insanların siyasal,ekonomik ve sosyal alanlarla eğitim alanındaki ilerlemeleri konusunda bir soru kağıdıhazırlar; Genel Kurul'un yetkisi içinde vesayet altında bulundurulan ülkelerin herbirinin yönetiminden sorumlu makam da söz konusu soru kağıdına dayanan bir yıllıkraporu Genel Kurul'a sunar.Oylama89. Madde1. Vesayet Meclisi'nin her üyesinin bir oyu vardır.2. Vesayet Meclisi'nin kararları, hazır bulunan ve oy veren üyelerin oyçokluğu ilealınır.Yöntem90. Madde1. Vesayet Meclisi, başkanının seçim yönetimi de saptayan içtüzüğünü kendi yapar.2. Meclis, içtüzüğü uyarınca ihtiyaca göre toplanır; içtüzükte Meclis'in üyeçoğunluğunun isteği üzerine toplanmasını öngören hükümlerde bulunacaktır.91. MaddeVesayet Meclisi gerektiğinde, Ekonomik ve Sosyal Konsey'in ve uzmanlıkkuruluşlarının ayrı ayrı yetki alanlarına giren konularda onların yardımındanyararlanır.XIV. BÖLÜM

Uluslararası Adalet Divanı92. MaddeUluslararası Adalet Divanı, Birleşmiş Milletler'in başlıca adli organıdır. Divan,Uluslararası Sürekli Adalet Divanı'nın Statüsüne dayanan ve işbu Antlaşmanınayrılmaz bir parçasını oluşturan eski Statü'ye uygun olarak çalışır.93. Madde1. Birleşmiş Milletler'in tüm üyeleri, ipso facto, Uluslararası Adalet Divanı Statüsü'netaraftırlar.2. Birleşmiş Milletler üyesi olmayan devletlerin Uluslararası Adalet Divanı Statüsü'netaraf olabilme koşulları, her seferinde Güvenlik Konseyi'nin tavsiyesi üzerine GenelKurul'ca belirlenir.94. Madde1. Birleşmiş Milletler'in her üyesi, taraf olduğu tüm uyuşmazlıklarda, UluslararasıAdalet Divanı'nın kararına uymayı yükümlenir.2. Bir uyuşmazlığın taraflarından biri, Divan'ın verdiği bir hükme göre kendisinedüşen yükümlülükleri yerine getirmezse, öbür taraf Güvenlik Konseyi'ne başvurabilir,Konsey de, gerekli görürse, hükmün yerine getirilmesi için tavsiyelerde bulunabilir yada alınacak önlemleri kararlaştırabilir.95. MaddeIşbu Antlaşmanın hiçbir hükmü, Birleşmiş Milletler üyelerinin, uyuşmazlıklarınınçözümünü zaten var olan ya da ileride yapılabilecek olan antlaşmalar gereğince başkamahkemelere bırakmalarını engellemez.96. Madde1. Genel Kurul ya da Güvenlik konseyi herhangi bir hukuksal sorun konusundaUluslararası Adalet Divanı'ndan danışma görüşü isteyebilir.2. Genel Kurul'ca bu konuda herhangi bir anda yetkili kılınabilecek olan tüm ötekiBirleşmiş Milletler organları ve uzmanlık kuruluşları da kendi çalışma alanları içindekarşılarına çıkacak hukuksal sorunlar konusunda Divandan danışma görüşüisteyebilirler.

XV. BÖLÜMSekreterlik97. MaddeSekreterlik, bir Genel Sekreter ile örgütün gerek duyabileceği memurlardan oluşur.Genel Sekreter, Güvenlik Konseyi'nin tavsiyesi üzerine Genel Kurul'ca atanır. GenelSekreter örgütün en yüksek memurudur.98. MaddeGenel Sekreter, Genel Kurul'un, Güvenlik Konseyi'nin, Ekonomik ve SosyalKonsey'in ve Vesayet Meclisi'nin bütün toplantılarında bu sıfatla hareket eder; buorganlar tarafından kendisine verilen bütün öteki görevleri de yerine getirir. Örgütünçalışması konusunda Genel Kurul'a yıllık raporlar sunar.99. MaddeGenel Sekreter, uluslararası barış ve güvenliğin korunmasını tehlikeyedüşürebileceğini düşündüğü herhangi bir konuyu Güvenlik Konseyi'nin dikkatinesunar.100. Madde1. Genel Sekreter ve memurlar, görevlerini yerine getirirlerken, herhangi birhükümetten ya da örgütün dışındaki herhangi bir makamdan ne yönerge isterler, ne dekabul ederler. Genel Sekreter ve memurlar, uluslararası memurluk durumlarınabağdaşmayacak herhangi bir davranışta bulunmaktan kaçınırlar ve yalnızca örgütekarşı sorumludurlar.2. Birleşmiş Milletler'in her üyesi, Genel Sekreterler ile sekreterlik memurlarının saltuluslararası nitelikteki sorumluluklarına saygı göstermeyi ve görevlerinin yerinegetirilmesinde onlara etki etmeye çalışmamakla yükümlüdür.101. Madde1. Sekreterlik memurları, Genel Kurul'ca saptanacak kurallar uyarınca Genel Sekretertarafından tanırlar.2. Ekonomik ve Sosyal Konsey, Vesayet Meclisi ve, gerekiyorsa, BirleşmişMilletler'in öteki organlarına sürekli nitelikte özel memurlar verilir. Bu memurlarSekreterliğin bir parçasını oluştururlar.

3. Memurların işe alınmasında ve çalışma koşullarının saptanmasında öncelikle gözönünde tutulacak nokta, en yüksek derecede etkinlik, yetki ve dürüstlük niteliklerinibenliklerinde toplamış kişilerin hizmetini sağlama gereği olmalıdır. Memurların,olabildiğince geniş bir coğrafi dağılım esasına dayanılarak işe alınmasının önemi,gereğince göz önünde tutulacaktır.XVI. BÖLÜMÇeşitli Hükümler102. Madde1. Işbu Antlaşmanın yürürlüğe girmesinden sonra, Birleşmiş Milletler'in herhangi birüyesi tarafından yapılan her uluslararası antlaşma ya da antlaşma, mümkün olan enkısa sürede Sekreterlik'te kütüğe işlenecek ve Sekreterlik tarafından yayımlanacaktır.2. Işbu maddenin 1. Fıkrası hükümleri uyarınca kütüğe işlenmemiş bir uluslararasıantlaşma ya da antlaşmanın taraflarından herhangi biri, söz konusu antlaşma ya daantlaşmayı Birleşmiş Milletler'in bir organı önünde ileri süremez.103. MaddeBirleşmiş Milletler üyelerinin işbu Antlaşma'dan doğan yükümlülükleri ile başkaherhangi bir uluslararası antlaşmadan doğan yükümlülüklerinin çatışması durumunda,işbu Antlaşma'dan doğan yükümlülükler üstün gelecektir.104. MaddeÖrgüt, üyelerinden her birinin ülkesinde, görevlerini yerine getirmek ve amaçlarınaulaşmak için gerekli hukuksal ehliyete sahiptir.105. Madde1. Örgüt Üyelerinin her birinin ülkesinde, amaçlarına ulaşmak için gerekli ayrıcalık,bağışıklık ve dokunulmazlıklardan yararlanır.2. Birleşmiş Milletler üyelerinin temsilcileri ile örgütün memurları da, aynı şekilde,örgütle ilgili görevlerini tam bir bağımsızlık içinde yerine getirebilmek için gerekliayrıcalık, bağışıklık ve dokunulmazlıklardan yararlanırlar.3. Genel Kurul, işbu maddenin 1. Ve 2. Fıkralarının uygulanmasına ilişkin ayrıntılarınsaptanması amacıyla tavsiyelerde bulunabilir ya da Birleşmiş Milletler üyelerine buamaca yönelik sözleşmeler yapılmasını önerebilir.XVII. BÖLÜM

Güvenliğe Ilişkin Geçici Hükümler106. MaddeGüvenlik Konseyi'ne kendi kanısına göre 42. Madde uyarınca üzerine düşensorumlulukları yüklenmesi olanağını verecek olan ve 43. Maddede sözü edilen özelantlaşmalar yürürlüğe girinceye değin, 30 Ekin 1943'de Moskova'da imzalanan DörtUlus Bildirgesi'nin tarafları ile Fransa, işbu Bildirge'nin 5. Maddesi uyarınca,uluslararası barış ve güvenliğin korunması için gerekebilecek her türlü eylemeBirleşmiş Milletler adına birlikte girişmek üzere birbirlerine ve, eğer durumgerektiriyorsa, Birleşmiş Milletler'in öteki üyelerine danışacaklardır.107. MaddeIşbu Antlaşmanın hiçbir hükmü, Antlaşma'yı imzalayan herhangi bir devletin IkinciDünya Savaşı sırasında düşmanı durumunda olan bir devlete karşı, bu konudasorumluluk sahibi hükümetlerin söz konusu savaşın sonucu olarak giriştiği ya dagirişilmesini uygun bulduğu bir eylemi ne etkiler, ne de engeller.XVIII. BÖLÜMDeğişiklikler108. MaddeIşbu Antlaşma'da yapılacak değişiklikler, Genel Kurul üyelerinin üçte iki çoğunluğutarafından kabul edilip, Güvenlik Konseyi'nin sürekli üyelerinin tümünü saptamaküzere Birleşmiş Milletler üyelerinin üçte ikisi tarafından her birinin anayasa kurallarıgereğince onaylandığı zaman, tüm Birleşmiş Milletler üyeleri için yürürlüğe girer.109. Madde1. Işbu Antlaşmanın gözden geçirilmesi amacıyla, Genel Kurul'un üçte ikiçoğunluğunun ve Güvenlik Konseyi'nin herhangi dokuz üyesinin oylarıyla saptanacakyer ve tarihte Birleşmiş Milletler üyelerinin bir Genel Konferans'ıdüzenlenebilecektir. Konferansta Birleşmiş Milletler'in her üyesinin bir oyu olacaktır.

2. Konferansta üçte iki çoğunluk tarafından işbu Antlaşma'da yapılması tavsiye edilenher değişiklik, Güvenlik Konseyi'nin sürekli üyelerinin tümünü kapsamak üzereBirleşmiş Milletler üyelerinin üçte ikisi tarafından her birinin anayasa kurallarıgereğince onaylandığında geçerlik kazanacaktır.3. Genel Kurul'un, işbu Antlaşmanın yürürlüğe girmesini izleyen onuncu yıllıktoplantısından önce bu konferans henüz yapılmamışsa, söz konusu toplantınıngündemine bu konferansın toplanması konusunda bir öneri konacak ve Genel Kurulçoğunluğunun ve Güvenlik Konseyi'nin herhangi yedi üyesinin oyuylakararlaştırılırsa, konferans yapılacaktır.XIX. BÖLÜMOnay ve Imza110. Madde1. Işbu Antlaşma, imza eden devletlerce her birinin anayasa kuralları gereğinceonaylanacaktır.2. Onay belgeleri Amerika Birleşik Devletleri hükümetine tevdi edilecek ve her tevdide bu hükümet tarafından tüm imzacı devletlere ve atandığında, örgütün GenelSekreteri'ne bildirilecektir.3. Işbu Antlaşma, Çin Cumhuriyeti, Fransa, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği,Büyük Britanya ve Kuzey Irlanda Krallığı, Amerika Birleşik Devletleri ve imzacıdevletlerin çoğunluğu tarafından onay belgelerinin tevdiinden sonra yürürlüğegirecektir. Bunun üzerine Amerika Birleşik Devletleri hükümetince onay belgelerinintevdi edildiğine ilişkin bir tutanak düzenlenerek, bunun birer örneği imzacı devletlerintümüne verilecektir.4. Işbu Antlaşma'yı imzalamış olup, yürürlüğe girmesinden sonra onaylayacak olandevletler, her birinin onay belgesinin tevdi edildiği tarihte Birleşmiş Milletler'in asılüyesi olacaklardır.111. MaddeÇince, Fransızca, Rusça, Ingilizce ve Ispanyolca metinleri aynı derecede geçerli olanişbu Antlaşma, Amerika Birleşik Devletleri hükümeti arşivine tevdi edilecektir.

Aslına uygunluğu gereğince onaylanmış örnekleri bu hükümet tarafından bütün ötekiimzacı devletlerin hükümetlerine verilecektir.YUKARIDAKI HÜKÜMLERI BENIMSEYEREK Birleşmiş MilletlerHükümetlerinin temsilcileri işbu Antlaşma'yı imzalamışlardır.San Francisco'da, yirmi altı Haziran bin dokuz yüz kırk beşte yapılmıştır.Uluslararası Adalet DivanıStatüsü

1. MaddeBirleşmiş Milletler Antlaşması ile, Birleşmiş Milletler'in başlıca adli organı olarakkurulan Uluslararası Adalet Divanı, işbu Statü hükümleri uyarınca oluşturulacak veişlev görecektir.I. BÖLÜMDivan'ın Kuruluşu2. MaddeDivan, yüksek ahlaki karaktere sahip, kendi ülkelerinde en yüksek adli görevlerinyerine getirilmesi için gerekli koşulları benliklerinde toplayan ya da uluslararasıhukuk alanında yetkileri herkesçe kabul edilmiş birer hukukçu niteliğinde olan kişilerarasından uyruklarına bakılmaksızın seçilen bağımsız yargıçlardan oluşan birkuruldur.3. Madde1. Divan 15 üyeden oluşur. Aynı devletin birden çok uyruğu aynı zamanda Divan'dayargıç olamaz.2. Divan'a üyelik açısından, birden fazla devletin uyruğu olarak kabul edilebilecek birkişi kamusal ve siyasal haklarını olağan olarak hangi devlette kullanıyorsa, o devletinuyruğu sayılacaktır.4. Madde

1. Divan üyeleri, Sürekli Hakemlik mahkemesi ulusal kümelerinin aday gösterdiğikişiler listesinden Genel Kurul ve Güvenlik Konseyi tarafından, aşağıdaki hükümleruyarınca seçilirler.2. Sürekli Hakemlik Mahkemesi'nde temsil edilmeyen Birleşmiş Milletler üyelerinindurumunda ise, adaylar, uluslararası uyuşmazlıkların barışçı yollarla çözülmesineilişkin 1907 La Haye Sözleşmesi'nin 44. Maddesinde öngörülen koşullar aynenuygulanarak, hükümetlerince bu amaçla atanmış ulusal kümeler tarafındangösterilecektir.3. Işbu Statü'ye taraf olup da Birleşmiş Milletler üyesi olmayan bir devletin Divanüyelerinin seçimine hangi koşullar altında katılabileceği, bu konuda özel birantlaşmanın bulunmaması durumunda, Güvenlik Konseyi'nin tavsiyesi üzerine GenelKurul tarafından belirlenir.5. Madde1. Seçim tarihinden en az üç ay önce, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, işbuStatü'ye taraf olan devletlerin Sürekli Hakemlik Mahkemesi'ndeki üyelerini ve 4.Maddenin 2. Fıkrası uyarınca atanmış olan ulusal küme üyelerini, ulusal kümelerhalinde, Divan üyeliği görevini kabul edebilecek durumda olan kişileri belirli bir süreiçinde aday göstermeye yazılı olarak çağırabilir.2. Hiçbir küme, en çok ikisi kendi uyrukluğunda olmak üzere dörtten çok adaygösteremez. Hiçbir durumda, doldurulacak yer sayısının iki katından çok adaygösterilemez.6. MaddeBu aday gösterme işlemine geçilmeden önce her ulusal kümenin, ülkesindeki enyüksek mahkemeye, hukuk fakülte ve okullarına, hukukun incelenmesi ile uğraşanulusal akademilerle uluslararası akademilerin ulusal kollarına danışması tavsiye edilir.7. Madde1. Genel Sekreter, böylece saptanmış tüm adayların alfabe sırasına göre bir listesinihazırlar; 12. Maddenin 2. Fıkrasında öngörülen durum dışında, yalnızca bu kişilerseçilebilir.2. Genel Sekreter bu listeyi Genel Kurul'a ve Güvenlik Konseyi'ne sunar.8. MaddeGenel Kurul ile Güvenlik Konseyi, Divan üyelerinin seçimini birbirlerinden bağımsızolarak yürütürler.

9. MaddeHer seçimde seçmenler Divan'a seçilecek kişilerin yalnızca istenen koşullarıbenliklerinde toplamış olmalarını değil, aynı zamanda kurul olarak belli başlı uygarlıkbiçimlerini ve dünyanın başlıca hukuk sistemlerini temsil etmelerini de göz önündebulunduracaklardır.10. Madde1. Genel Kurul'da ve Güvenlik Konseyi'nde oyların salt çoğunluğunu elde etmiş olanadaylar seçilmiş olurlar.2. Gerek yargıçların seçimi, gerekse aşağıda 12. Maddede öngörülen komisyonüyelerinin atanması konusunda Güvenlik Konseyi'nde yapılacak oylamada, GüvenlikKonseyi'nin sürekli olmayan üyeleri arasında hiçbir ayırım gözetilmeyecektir.3. Aynı devletin birden çok uyruğunun hem Genel Kurul'un hem de GüvenlikKonseyi'nin oylarının salt çoğunluğunu elde etmesi durumunda, bunlardan yalnızcaen yaşlısı seçilmiş sayılır.11. MaddeIlk seçim oturumu sonucunda bir ya da daha çok üyelik boş kalırsa, ikinci vegerekirse üçüncü bir oturum yapılır.12. Madde1. Üçüncü seçim oturumundan sonra, yine boş üyelikler kalırsa, ya Genel Kurul'un yada Güvenlik Konseyi'nin isteği üzerine, her boş üyelik için salt çoğunlukla bir adseçip Genel Kurul'un ve Güvenlik Konseyi'nin ayrı ayrı kabullerine sunmak üzere,üçü Genel Kurul'ca üçü de Güvenlik Konseyi'nce atanan altı üyeli bir arabulmakomisyonu her zaman kurulabilir.2. Arabulma komisyonu, aranan koşulları yerine getiren bir kişi üzerinde oybirliğinevarırsa, 7. Maddede öngörülen aday listesinde yer almamış olsa bile, o kişinin adınılistesine koyabilir.3. Arabulma komisyonu, seçimi başaramayacağı yolunda kesin bir kanıya varırsa,Divan'ın önceden seçilmiş üyeleri, Güvenlik Konseyi'nce saptanacak bir süre içinde,ister Genel Kurul'da, isterse Güvenlik Konseyi'nde oy almış adaylar arasında birseçme yaparak boş üyelikleri doldururlar.4. Yargıçlar arasında oyların eşit bölünmesi durumunda en yaşlı yargıcın oyu üstünsayılır.

13. Madde1. Divan üyeleri dokuz yıl için seçilirler ve yeniden seçilebilirler; bununla birlikte, ilkseçimde seçilen yargıçlardan beşinin görev süreleri üç yıl, beşininki ise altı yılsonunda bitecektir.2. Yukarıda belirtilen üç ve altı yıllık başlangıç dönemlerinin sonunda görev süreleribitecek olan yargıçlar, ilk seçimin tamamlanmasından hemen sonra Genel Sekretertarafından adçekme yöntemi ile belirlenecektir.3. Divan üyeleri yerlerine yenileri gelinceye dek görev başında kalırlar. Yerlerineyenileri seçilse dahi, ellerindeki işlere bakmayı sürdürürler.4. Divan üyelerinden birini görevden çekilmesi durumunda, çekilme mektubu, GenelSekreter'e iletilmek üzere Divan Başkanı'na verilecektir. Bu son bildirimle birlikteüyelik makamı boşalmış olur.14. MaddeBoşalan üyelikler ilk seçimde izlenen yönteme göre doldurulur; ancak, aşağıdakihüküm saklıdır: üyeliğin boşalmasından sonra bir ay içinde Genel Sekreter, 5.Maddede öngörülen çağrıyı yapacak, seçim tarihi de Güvenlik Konseyi'ncesaptanacaktır.15. MaddeGörev süresi bitmemiş bir üyenin yerini doldurmak üzere seçilen bir Divan üyesi,öncekinin süresini tamamlar.16. Madde1. Divan üyeleri, siyasal ve idari herhangi bir görev yapamayacakları gibi, meslekinitelikte herhangi bir başka işle de uğraşamazlar.2. Bu konuda herhangi bir kuşku doğması durumunda, Divan karar verir.17. Madde1. Divan üyeleri hiçbir işte temsilcilik, danışmanlık ya da avukatlık yapamazlar.2. Divan üyeleri, daha önce taraflardan birinin temsilcisi, danışmanı ya da avukatı,ulusal ya da uluslararası bir mahkemenin veya bir uluslararası soruşturmakomisyonunun üyesi olarak ya da herhangi bir başka sıfatla karışmış oldukları hiçbirişin çözümüne katılamazlar.

3. Bu konuda herhangi bir kuşku doğması durumunda, Divan karar verir.18. Madde1. Istenen koşulları artık taşımadıklarına öteki üyeler tarafından oybirliğiylehükmedilmedikçe, Divan üyeleri görevden alınamazlar.2. Böyle bir görevden alma durumu Divan Yazmanı tarafından Genel Sekreter'eresmen bildirilir.3. Bu bildirimle birlikte üyelik makamı boşalmış olur.19. MaddeDivan'ın üyeleri, görevlerini yaptıkları sırada diplomatik ayrıcalık, bağışıklık vedokunulmazlıklardan yararlanırlar.20. MaddeHer Divan üyesi, görevine başlamadan önce, açık celsede yetkilerini tam birtarafsızlık ve vicdan bütünlüğü içinde kullanacağını resmen bildirir.21. Madde1. Divan kendisine üç yıl için bir Başkan, bir de Başkan Yardımcısı seçer; bu kişileryeniden bu görevlere seçilebilirler.2. Divan, Yazmanı'nı atar ve gerekli olabilecek başka memurların atamasını yapabilir.22. Madde1. Divan'ın merkezi Ha Haye olarak saptanmıştır. Bununla birlikte divan, uygungördüğü takdirde başka bir yerde de toplanarak görevini yapabilir.2. Başkan ve Yazman Divan'ın merkezinde otururlar.23. Madde1. Divan, tarih ve süreleri kendisince saptanacak olan adli tatiller dışında, sürekliolarak görev halinde bulunur.2. Divan üyelerinin belirli dönemlerde izne çıkma hakkı vardır; bunun tarih vesüreleri, her yargıcın eviyle La Haye arasındaki uzaklık göz önüne alınarak Divan'casaptanır.

3. Divan üyeleri, izinde olmadıkça ya da hastalık veya Başkan'a gereğince açıklananbaşka ciddi nedenler yüzünden engellenmedikçe kendilerini her an Divan'ın hizmetinehazır tutmakla yükümlüdürler.24. Madde1. Divan üyelerinden biri, özel bir neden dolayısıyla belirli bir işin kararabağlanmasına katılmaması gerektiği görüşüne varırsa, bunu Başkan'a bildirir.2. Başkan, Divan üyelerinden birinin özel bir neden dolayısıyla belirli bir işinyargılanmasında bulunmaması gerektiği görüşüne varırsa, durumu o üyeye duyurur.3. Bu gibi durumlarda Divan üyesi ile başkan arasında görüş ayrılığı olursa, bunuDivan karara bağlar.25. Madde1. Divan, işbu Statü'de açıkça aksi öngörülmedikçe, toplantılarını genel kurul halindeyapar.2. Divanı oluşturmak için hazır bulunacak yargıç sayısının on birin altına düşmemesikoşuluyla, Divan içtüzüğü, duruma göre ve sırayla, bir ya da birkaç yargıcın oturumdabulunma zorunluluğundan affedileceğini öngörebilir.3. Divanın oluşması için yetersayı dokuzdur.26. Madde1. Divan, zaman zaman, belirli türde işlere, örneğin çalışmaya ilişkin işlere ya datransit ve ulaştırma işlerine bakmak için, Divan'ın kendi kararına göre üç ya da dahaçok yargıçtan oluşan bir ya da daha çok daire kurabilir.2. Divan, her zaman, belirli bir işe bakmak üzere bir daire kurabilir. Bu daireninyargıç sayısı, tarafların onayı ile, Divan tarafından saptanır.3. Bu maddede öngörülen daireler, taraflar isterse yargılayıp hüküm verebilirler.27. Madde26 ve 29. Maddelerde öngörülen dairelerce verilen her hüküm, Divan'ca verilmişkabul edilecektir.

28. Madde26 ve 29. Maddelerde öngörülen daireler, tarafların uygun görmesi ile, La Haye'denbaşka bir yerde de toplanarak görevlerini yapabilirler.29. MaddeDivan, işlerin çabuk bitirilmesi için her yıl, taraflar istediği takdirde basit yargılamayapacak beş yargıçlı daireler kurar. Yargılamaya katılmalarının olanaksızlığını ilerisürecek yargıçların yerini doldurmak üzere ayrıca iki yargıç daha atanır.30. Madde1. Divan, yetkileri ne yolda kullanacağını bir içtüzükle belirler. Divan, özellikle,izleyeceği yargılama usulünü düzenler.2. Divan içtüzüğü, Divan'da ya da dairelerinden herhangi birinde, oy hakkı olmaksızınoturumlara katılacak yardımcı yargıçlar bulunmasını öngörebilir.31. Madde1. Taraflardan her birinin uyrukluğunda bulunan yargıçlar, Divan önüne getirilen işinyargılanmasına katılma hakkını korurlar.2. Divan'da taraflardan birinin uyrukluğunda bir yargıç bulunuyorsa, herhangi birbaşka taraf, yargıç sıfatıyla oturuma katılmak üzere dilediği kişiyi atayabilir.3. Divan'da taraflardan hiçbirinin uyrukluğunda yargıç yoksa, taraflardan her biri, bumaddenin 2. Fıkrasında öngörülen usul gereğince bir yargıç atayabilir.4. Işbu madde, 26 ve 29. Maddelerdeki duruma da uygulanır. Bu gibi durumlardaBaşkan, daireyi oluşturan Divan üyelerinden birinden ya da gerektiğinde ikisinden,yerlerini ilgili tarafların uyrukluğunda bulunan Divan üyelerine, böylesi yoksa ya dabu üyelerin hazır bulunmaları olanaksızsa, taraflarca özel olarak atanmış yargıçlarabırakmalarını ister.5. Aynı davada ortak hareket eden birkaç taraf varsa, bunlar, yukarıdaki hükümlerinuygulanması bakımından tek bir taraf sayılırlar. Bu konuda herhangi bir kuşkudoğması durumunda, Divan karar verir.6. Işbu maddenin 2, 3 ve 4. Fıkralarında gösterilen biçimde atanan yargıçlar, işbuStatü'nün 2. Maddesinde, 17. Maddesinin 2. Fıkrasında, 20 ve 24. Maddelerindeöngörülen koşulları yerine getirmelidirler. Bu yargıçlar karara, öteki meslektaşlarıylatam eşitlik koşullarında katılırlar.

32. Madde1. Divan üyeleri yıllık maaş alırlar.2. Başkan yıllık özel bir ödenek alır.3. Başkan Yardımcısı, Başkanlık görevi yaptığı her gün için özel bir ödenek alır.4. Divan üyesi olmayıp, 31. Madde uyarınca atanan yargıçlar, görev yaptıkları hergün için ödence alırlar.5. Bu maaş, ödenek ve ödenceler Genel Kurul'ca saptanır. Görevin devamı süresincebunlarda bir azaltma yapılamaz.6. Yazman'ın maaşı, Divan'ın önerisi üzerine Genel Kurul'ca saptanır.7. Divan üyeleri ile Yazman'a emekli maaşlarının hangi koşullar altında bağlanacağıve Divan üyeleri ile Yazman'ın yolluklarının ödenme koşulları, Genel Kurul'ca kabuledilen bir tüzükle saptanır.8. Sözü geçen maaş, ödemek ve ödenceler her türlü vergiden bağışıktır.33. MaddeDivan'ın giderleri, Genel Kurul'un kararlaştıracağı biçimde Birleşmiş Milletlertarafından karşılanır.II. BÖLÜMDivan'ın Yetkileri34. Madde1. Divan önündeki davalarda yalnız devletler taraf olabilirler.2. Divan, önüne getirilen işlere ilişkin olarak, uluslararası kamu kuruluşlarından,kendi içtüzüğünün öngördüğü koşullar içinde bilgi isteyebilecek, ayrıca bukuruluşların kendi girişimleriyle sunacakları bu gibi bilgileri kabul edecektir.

3. Bir uluslararası kamu kuruluşunun kurucu belgesinin ya da bu belge uyarınca kabuledilen bir uluslararası sözleşmenin yorumlanması, Divan'a sunulmuş bir işte sözkonusu olursa, Yazman, bu uluslararası kamu kuruluşuna durumu bildirir ve tümyazılı işlemleri ona iletir.35. Madde1. Divan, işbu Statü'ye taraf olan devletlere açıktır.2. Divan'ın hangi koşullarda öteki devletlere de açık olacağı, yürürlüktekiantlaşmaların özel hükümleri saklı kalmak üzere Güvenlik Konseyi'nce belirlenir;ancak bu koşullar hiçbir durumda tarafları Divan önünde eşitsiz bir konumasokmayacaktır.3. Birleşmiş Milletler üyesi olmayan bir devlet, bir davada taraf ise, bu tarafın Divangiderlerine katılma payını Divan saptar. Ancak, bu devlet Divan giderlerinekatılıyorsa bu hüküm uygulanmaz.36. Madde1. Divan'ın yetki alanı tarafların kendisine sunacağı bütün işlerle Birleşmiş MilletlerAntlaşması'nda ya da yürürlükteki antlaşma ve sözleşmelerde özel olarak öngörülmüşbütün durumları kapsar.2. Işbu Statü'ye taraf olan devletler, herhangi bir anda, aynı yükümlülüğü kabul edenherhangi bir başka devlete karşı, konusu hepsine ilişkin olarak Divan'ın yargı yetkisinifiilen ve özel antlaşma olmaksızın zorunlu olarak tanıdıklarını bildirebilirler:a. bir antlaşmanın yorumlanması;b. uluslararası hukuka ilişkin her konu;c. saptandığı takdirde, uluslararası bir yükümlülüğe aykırılık oluşturabilecek herolayın gerçekliği;d. uluslararası bir yükümlülüğe aykırı bir davranışın gerektirdiği zarar gideriminniteliği ya da kapsamı;3. Yukarıda sözü edilen bildirimler hiçbir koşula bağlı olmadan yapılabileceği gibi,birkaç devlet ya da belirli devletler bakımından karşılıklı olma koşuluna bağlı olarak,ya da belirli bir süre için yapılabilir.4. Bu bildirimler Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'ne tevdi edilir, o da bunlarınbirer örneğini işbu Statü'nün taraflarına ve Divan Yazmanı'na iletir.5. Uluslararası Sürekli Adalet Divanı Statüsü'nün 36. Maddesi uyarınca yapılmış vesüresi henüz bitmemiş bildirimler, işbu Statü'nün tarafları arasındaki ilişkilerde, söz

konusu bildirimlere göre geri kalan süre için ve bu bildirimlerin koşulları uyarıncaUluslararası Adalet Divanı'nın zorunlu yargısının kabulünü içerir sayılacaklardır.6. Divan'ın yetkili olup olmadığı konusunda bir uyuşmazlık çıkması durumunda,Divan karar verir.37. MaddeYürürlükte bulunan bir antlaşma ya da sözleşme bir işin Milletler Cemiyeti tarafındankurulmuş olması gereken bir mahkemeye ya da Uluslararası Sürekli Adalet Divanı'nagönderilmesini öngörmekteyse, işbu Statü'nün tarafları arasında söz konusu işinbakılacağı yargı organı Uluslararası Adalet Divanı olacaktır.38. Madde1. Kendisine sunulan uyuşmazlıkları uluslararası hukuka uygun olarak çözmeklegörevli olan Divan:a. uyuşmazlık durumundaki devletlerce açık seçik kabul edilmiş kurallar koyan, gerekgenel gerekse özel uluslararası antlaşmaları;b. hukuk olarak kabul edilmiş genel bir uygulamanın kanıtı olarak uluslararasıyapılageliş kurallarını;c. uygar uluslarca kabul edilen genel hukuk ilkelerini;d. 59. Madde hükmü saklı kalmak üzere, hukuk kurallarının belirlenmesinde yardımcıaraç olarak adli kararları ve çeşitli ulusların en yetkin yazarlarının öğretileriniuygular.2. Bu hüküm, tarafların görüş birliğine varmaları halinde, Divan'ın hakça ve eşitçekarar verme yetkisini zedelemez.III. BÖLÜMDivan'ın Kuruluşu39. Madde1. Divan'ın resmi dilleri Fransızca ve Ingilizce'dir. Taraflar tüm yargılama usulününFransızca yürütülmesi konusunda görüş birliğine varmışlarsa, hüküm bu dildeverilecektir. Taraflar tüm yargılama usulünün Ingilizce yürütülmesi konusunda görüşbirliğine varmışlarsa, hüküm bu dilde bildirilecektir.

2. Hangi dilin kullanılacağı konusunda bir antlaşma yoksa taraflar savunmalarında buiki dilden hangisini yeğliyorlarsa onu kullanabilecekler, Divan'ın kararı da Fransızcave Ingilizce olarak bildirilecektir. Bu durumda, Divan ayrıca iki metinden hangisiningeçerli olacağını da belirleyecektir.3. Divan, taraflardan herhangi birinin dileği üzerine, bu tarafın Fransızca ya daIngilizce'den başka bir dil kullanılmasına izin verecektir.40. Madde1. Davaların Divan önüne getirilmesi, duruma göre, ya varılan özel antlaşmanınbildirilmesi ile ya da Yazman'a yapılacak yazılı bir başvuru ile olur. Her iki durumdada uyuşmazlığın konusu ile taraflar gösterilmiş olmalıdır.2. Yazman başvuruyu hemen bütün ilgililere iletir.3. Yazman, Genel Sekreter aracılığıyla durumu Birleşmiş Milletler üyelerine veDivan önünde dava açabileceği kabul edilen öteki devletlere de bildirir.41. Madde1. Divan durumun gerektirdiğine hükmederse, tarafların her birinin haklarını korumakiçin hangi geçici önlemlerin alınması gerektiğini belirtme yetkisine sahiptir.2. Öngörülen bu önlemler, kesin karardan önce hemen taraflara ve GüvenlikKonseyi'ne bildirilir.42. Madde1. Taraflar, temsilcileri aracılığı ile temsil edilirler.2. Taraflar, Divan önünde danışman ya da avukatların yardımından dayararlanabilirler.3. Divan önündeki tarafların temsilcileri, danışmanları ve avukatları, görevlerinibağımsız bir biçimde yerine getirmeleri için gerekli ayrıcalık ve dokunulmazlıklardanyararlanırlar.43. Madde1. Yargılama usulü iki evreden oluşur: yazılı ve sözlü evreler.2. Yargılama usulünün yazılı evresi muhtıraların, karşı-muhtıraların, gerekiyorsa,yanıtların ve ayrıca savları destekleyecek her türlü evrak ve belgenin Divan'a vetaraflara iletilmesini kapsar.

3. Bu iletme işlemi, Divan'ca saptanan sıra ve süre içinde Yazman aracılığıyla yapılır.4. Taraflardan birinin ileri sürdüğü her belgenin onaylanmış bir örneği öteki tarafailetilecektir.5. Yargılama usulünün sözlü evresi, Divan'ın tanıkları, bilirkişileri, temsilcileri,danışmanları ve avukatları dinlemesinden oluşur.44. Madde1. Temsilciler, danışmanlar ve avukatlar dışında kalan kişilere yapılacak her bildirimiçin Divan, bu bildirim hangi devletin ülkesinde sonuç doğuracaksa o ülkenindevletine doğrudan doğruya başvurur.2. Kanıtların yerinde saptanması gerektiği zaman da aynı hüküm uygulanacaktır.45. MaddeDuruşmalar Başkan tarafından, Başkan'ın yokluğunda Başkan Yardımcısı tarafındanyönetilir; her ikisinin de başkanlık edememesi durumunda yargıçların en kıdemlisibaşkanlık eder.46. MaddeDivan aksine karar vermedikçe ya da taraflar dinleyici alınmasını istemedikçe oturumaçık olur.47. Madde1. Her oturumda bir tutanak tutulur ve bu, Yazman'la Başkan tarafından imzalanır.2. Yalnızca bu tutanak resmi nitelik taşır.48. MaddeDivan, davanın yönetilmesi ve tarafların savlarını hangi biçim ve sürede ortayakoyacaklarını belirlemek için kararlar çıkarır; kanıtların ortaya konması için gereklitüm önlemleri alır.49. Madde

Divan, duruşmaların başlamasından önce de temsilcilerden herhangi bir belgeninverilmesini ya da herhangi bir açıklama yapılmasını isteyebilir. Reddedilmesi halindebunu resmen kayda geçirir.50. MaddeDivan, her zaman seçeceği herhangi bir kişiyi, kurulu, büroyu, komisyonu ya dakuruluşu, bir soruşturmayı yürütmekle ya da bilirkişilik yapmakla görevlendirebilir.51. Madde30. maddede öngörülen içtüzükte Divan'ın saptayacağı koşullara göre, duruşmalarsırasında tanıklarla bilirkişilere yararlı görülecek her türlü soru yöneltilebilir.52. MaddeDivan, kendisince saptanan süreler içinde kanıtları elde ettikten ve tanıklarıdinledikten sonra, taraflardan birinin kendisine, öteki tarafın onayı olmaksızın,sunmak isteyebileceği sözlü ya da yazılı tüm yeni kanıtları reddedebilir.53. Madde1. Taraflardan biri Divan önüne çıkmaz ya da davasını savunmaktan kaçınırsa, ötekitaraf Divan'dan kendi savları doğrultusunda karara varmasını isteyebilir.2. Divan, bu isteği yerine getirmeden önce, yalnızca 36 ve 37. Maddeler uyarıncayetkili olduğuna değil, aynı zamanda savların fiilen ve hukuken sağlam esaslaradayandığından emin olmalıdır.54. Madde1. Temsilciler, danışmanlar ve avukatlar Divan'ın denetimi altında savlarını sunmayıtamamladıktan sonra, Başkan duruşmaların bittiğini bildirir.2. Divan, hükmü görüşmek üzere odasına çekilir.3. Divan’ın görüşleri gizlidir ve gizli kalır.55. Madde1. Divan kararları, hazır bulunan yargıçların oyçokluğu ile alınır.

2. Oyların eşit bölünmesi durumunda Başkan'ın ya da onun yerini dolduran yargıcınoyu üstün sayılır.56. Madde1. Hüküm gerekçelidir.2. Hükümde, ona katılan yargıçların adları belirtilir.57. MaddeHüküm, tümüyle ya da bir bölümü bakımından yargıçların oybirliğini yansıtmıyorsa,yargıçlardan her birinin hükme kişisel görüşünü ekleme hakkı vardır.58. MaddeHüküm, Başkan ve Yazman tarafından imzalanır. Temsilcilere yöntemine uygunolarak bildirildikten sonra, açık olarak yapılan oturumda okunur.59. MaddeDivan'ın kararı ancak uyuşmazlığın tarafları bakımından ve karar verilen iş içinbağlayıcıdır.60. MaddeHüküm kesindir ve buna karşı başvurma yolu yoktur. Hükmün anlam ve üzerindeuyuşmazlık çıkması durumunda, taraflardan herhangi birinin isteği üzerine Divanhükmü yorumlar.61. Madde1. Hükmün yenilenmesi isteği ile Divan'a başvurulması ancak, kesin bir etkiyapabilecek nitelikte olup, hükmün açıklanmasından önce Divan'ca ve hükmünyenilenmesini isteyen taraflarca bilinmeyen bir olayın keşfedilmiş olması nedeniyleve olayın bilinmemesi anılan tarafın kusurundan ileri gelmemişse mümkündür.2. Hükmün yenilenmesi usulü, yeni olayın varlığını açıkça ortaya koyan, bu olayınyenilenmeyi gerekli kılan nitelikleri bulunduğunu kabul eden ve yenilenme isteğininbu nedenle kabul edilebilir olduğunu bildiren bir Divan kararı ile başlar.

3. Divan, hükmün yenilenmesi yöntemine geçmeden önce, hükmün koşullarınauyulmasını isteyebilir.4. Yenilenme istemi, yeni olayın keşfedilmesinden başlayarak en geç altı ay içindeyapılmalıdır.5. Hüküm tarihinden başlayarak en geç on yıllık bir sürenin geçmesinden sonra hiçbiryenileme isteminde bulunulamaz.62. Madde1. Bir devlet, bir uyuşmazlıkta kendisi bakımından hukuksal nitelikte bir çıkarın sözkonusu olduğunu görürse, davaya karışmak amacıyla Divan'a başvurabilir.2. Bu istemi karar bağlamak Divan'a düşer.63. MaddeUyuşmazlığın taraflardan başka devletlerin de katıldığı bir antlaşmanın yorumlanmasısöz konusu olduğu zaman, Yazman bu devletlere hemen durumu bildirir.64. MaddeDivan başka türlü karar vermemişse, taraflardan her biri mahkeme giderlerini kendisikarşılar.IV. BÖLÜMDanışma Görüşmeleri65. Madde1. Divan, Birleşmiş Milletler Antlaşması gereğince ya da bu Antlaşma hükümlerineuygun olarak danışma görüşü istemeye yetkili kılınmış her organ ya da kuruluşunisteği üzerine her türlü hukuksal sorun konusunda danışma görüşü verebilir.2. Divan'dan danışma görüşü istenen sorunlar, görüş verilmesi istenen sorunu açık vekesin bir dille belirten yazılı bir dilekçe ile Divan'a sunulur. Bu dilekçeye sorunuaydınlatabilecek tüm belgeler eklenir.66. Madde

1. Yazman, danışma görüşü istemini, Divan önünde dava açma hakkına sahip olanbütün devletlere hemen bildirir.2. Ayrıca, Divan önünde dava açma hakkına sahip olan devletlerden ve uluslararasıörgütlerden hangilerinin sorunla ilgili bilgi verebileceği, Divan tarafından ya daDivan toplantı halinde değilse Başkan tarafından düşünülüyorsa, bu devlet veörgütlere Yazman'ın özel olarak ve doğrudan doğruya saptanacak bir süre içindeyazılı açıklamaları dinlemeye hazır olduğunu bildirir.3. Bu devletlerden biri, işbu maddenin 2. Fıkrasında öngörülen özel bildirimi almamışolur ya da yazılı açıklama sunma ya da Divan tarafından dinletilmesi isteğinibelirtirse, bu konuda Divan karar verir.4. Yazılı ya da sözlü açıklamalarda bulunmuş olan devletlerin ya da örgütlerin, başkadevletlerle örgütler tarafından yapılmış açıklamalar konusunda görüş bildirmelerine,ele alınan her soruna göre, Divan tarafından ya da Divan toplantı halinde değilseBaşkan tarafından saptanacak biçim, ölçü ve süreler içinde izin verilir. Bu amaçlaYazman, yazılı açıklamaları, kendileri de böyle açıklamalarda bulunmuş olandevletlere ve örgütlere zamanında iletir.67. MaddeBirleşmiş Milletler Genel Sekreteri'ne, Birleşmiş Milletler üyelerinin temsilcilerine vedoğrudan doğruya ilgili öteki devletlerle uluslararası örgütlerin temsilcilerine bildirimyapıldıktan sonra Divan, danışma görüşlerini açık olarak yapacağı oturumda bildirir.68. MaddeDivan, danışma görevlerinin yerine getirilmesi, uygulanabilir gördüğü ölçüde, işbuStatü'nün hukuksal uyuşmazlıklara uygulanan hükümlerinden de esinlenecektir.V. BÖLÜMDeğişiklikler69. MaddeIşbu Statü'de yapılacak değişiklikler, Birleşmiş Milletler Antlaşması'nda yapılacakdeğişiklikler için öngörülen yönteme göre gerçekleştirilir; şu kadar ki, DivanStatüsü'ne taraf olmakla birlikte Birleşmiş Milletler üyesi olmayan devletlerin buyönteme katılmalarını sağlamak için Güvenlik Konseyi'nin tavsiyesi üzerine GenelKurul'un kabul edeceği hükümler saklıdır.

70. MaddeDivan, işbu Statü'de gerekli gördüğü değişiklikleri 69. Madde hükümlerine uygunolarak incelemek üzere, Genel Sekreter'e yazılı bildirim yoluyla önerme yetkisinesahiptir.1.1.2. BIRLEŞMIŞ MILLETLER ANTLAŞMASIDOĞRULTUSUNDA DEVLETLER ARASINDADOSTÇA ILIŞKILER VE IŞBIRLIĞINEILIŞKIN ULUSLARARASI HUKUK ILKELERIKONUSUNDAKI BILDIRGE VE EKIGenel Kurul,Devletler arasında dostça ilişkiler ve işbirliğine ilişkin uluslararası hukuk ilkelerininsürekli olarak geliştirilmesi ve yasa halinde toplanmasının önemini tasdik eden 18Aralık 1962 tarih ve 1815 (XVII) sayılı, 16 Aralık 1963 tarih ve 1966 (XVII) sayılı,20 Aralık 1965 tarih ve 2103 (XX) sayılı, 12 Aralık 1966 tarih ve 2181 (XXI) sayılı,18 Aralık 1967 tarih ve 2327 (XXII) sayılı, 20 Aralık 1968 tarih ve 2463 (XXIII)sayılı ve 8 Aralık 1969 tarih ve 2533 (XXIV) sayılı kararlarını anımsayarak,

Cenevre'de 31 Mart ile 1 Mayıs 1970 tarihleri arasında toplanmış bulunan DevletlerArasında Dostça Ilişkiler ve Işbirliğine Ilişkin Uluslararası Hukuk Ilkelerikonusundaki Özel Komite'nin raporunu dikkate alarak,Uluslararası barış ve güvenliğin sürdürülmesi ve devletler arasında dostça ilişkiler veişbirliğinin geliştirilmesi konularında Birleşmiş Milletler Antlaşmasının üstünönemini vurgulayarak,Birleşmiş Milletler'in 25. Kuruluş yıldönümü münasebetiyle Birleşmiş MilletlerAntlaşması doğrultusunda Devletler arasında Dostça Ilişkiler ve Işbirliğine ilişkinUluslararası Hukuk Ilkeleri konusundaki Bildirgenin kabul edilmesinin dünyabarışının güçlendirilmesine katkı sağlayacağına ve uluslar arasında hukukunüstünlüğünün ilerletilmesi ve özellikle Antlaşmada vücut bulmuş olan ilkelerinevrensel olarak uygulanmasını sağlayarak uluslararası hukukun ve Devletler arasıilişkilerin gelişmesinde bir kilometre taşı oluşturacağına derinden inanmış olarak,Bildirge metninin geniş çapta dağıtımının arzu edilir olduğunu düşünerek,1. Mevcut karara ek metin olarak sunulmuş bulunan Birleşmiş Milletler Antlaşmasıdoğrultusunda Devletler arasında Dostça Ilişkiler ve Işbirliğine ilişkin UluslararasıHukuk Ilkeleri konusundaki Bildirgeyi onaylar;2. Sözleşme'nin ayrıntılı bir şekilde hazırlanmasını sağlayan çalışması için Devletlerarasında Dostça Ilişkiler ve Işbirliğine Ilişkin Uluslararası Hukuk Ilkelerikonusundaki Özel Komite'ye takdirlerini ifade eder;3. Bildirge'nin yaygın bir biçimde bilinir hale gelmesi için bütün çabalarıngösterilmesini önerir.1883. Kurul toplantısı24 Ekim 1970

EKBirleşmiş Milletler Antlaşması DoğrultusundaDevletler arasında Dostça Ilişkiler ve IşbirliğineIlişkin Uluslararası Hukuk Ilkeleri KonusundaBildirgeBAŞLANGIÇGenel Kurul, Birleşmiş Milletler Antlaşması uyarınca, uluslararası barış ve güvenliğinsürdürülmesi ve uluslar arasında dostça ilişkiler ve işbirliğinin geliştirilmesininBirleşmiş Milletler'in temel amaçları arasında olduğunu yeniden beyan ederek,Birleşmiş Milletler halklarının birbirleri ile iyi komşular olarak barış içinde bir aradayaşamaya ve hoşgörülü davranmaya kararlı olduğunu anımsayarak,Özgürlük, eşitlik, adalet ve temel insan haklarına saygı üzerine inşa edilmişuluslararası barışın sürdürülmesinin ve güçlendirilmesinin ve siyasi, ekonomik ve

toplumsal sistemleri ya da gelişmişlik düzeyleri göz önüne alınmaksızın tüm uluslararasında dostça ilişkilerin geliştirilmesinin önemini akılda tutarak,Uluslar arasında hukukun üstünlüğünün teşvik edilmesinde Birleşmiş MilletlerAntlaşmasının üstün önemini de akılda tutarak, Devletler arasında dostça ilişkiler veişbirliğini gözeten uluslararası hukukun ilkelerine sadakat ile itaat edilmesinin veAntlaşmaya uygun olarak,Devletlerin üzerlerine aldıkları yükümlülüklerin iyi niyet çerçevesinde yerinegetirilmesinin uluslararası barış ve güvenliğin sürdürülmesi ve Birleşmiş Milletler'indiğer amaçlarının yerine getirilmesi için en üst derecede öneme sahip olduğunu gözönünde tutarak,Antlaşmanın kabul edilmesinden bu yana geçen zaman içinde dünyada meydana gelenbüyük siyasal, ekonomik ve toplumsal değişimlerin ve bilimsel ilerlemenin bu ilkelereve yürürlükte olduğu Devletlerin yönetiminde daha etkin bir biçimde uygulanmasıgereksinimine artan bir önem kazandırdığını kaydederek,Ay ve diğer gök cisimleri de dahil olmak üzere, dış uzayın, egemenlik iddiası ilekullanım ya da işgal ya da başka herhangi bir yöntem aracılığı ile ulusal bir mülkhaline getirilemeyeceği konusunda tesis edilmiş bulunulan ilkeyi anımsayarak vebenzer şekilde esinlenilmiş diğer uygun koşulların tesis edilmesi sorununa BirleşmişMilletler tarafından önem verildiği olgusunun bilincinde olarak,Yalnızca, başka ülkelerin iç işlerine herhangi bir şekilde karışılması Antlaşmanınruhunu ve lafzını ihlal ettiği için değil, aynı zamanda uluslararası barış ve güvenliğitehdit eden durumların yaratılmasına neden olduğu için de herhangi başka bir devletiniç işlerine karışmama taahhüdüne Devletler tarafından katı bir biçimde uyulmasınınulusların barış içinde bir arada yaşamasının güvence altına alınmasında vazgeçilmezbir koşul olduğuna inanmış olarak,Devletlerin, uluslararası ilişkilerinde herhangi bir Devletin siyasi bağımsızlık ya daülke bütünlüğü aleyhine yönelik askeri, siyasi, ekonomik ya da herhangi başka birzorlamadan uzak durma görevini anımsayarak,Bütün Devletlerin, uluslararası ilişkilerinde herhangi bir Devletin ülke bütünlüğü yada siyasi bağımsızlığına karşı güç kullanma tehdidinde bulunma ya da güçkullanmaktan ya da Birleşmiş Milletler'in amaçlarıyla uyumlu olmayan herhangi birbiçimde davranmaktan kaçınmalarının zorunlu olduğunu göz önünde tutarak,Bütün Devletlerin, uluslararası anlaşmazlıklarını Antlaşma doğrultusunda barışçılyöntemlerle çözümlemelerinin eşit ölçüde zorunlu olduğunu göz önünde tutarak,

Mutlak eşitliğin temel önemini Antlaşma doğrultusunda yeniden onaylayarak veBirleşmiş Milletler'in amaçlarının yalnızca Devletler mutlak eşitlikten yararlanır vekendi uluslararası ilişkilerinde bu ilkenin gerekleriyle tam bir uyum içinde olurlarsagerçekleşebileceğini vurgulayarak,Halkların yabancı boyunduruğu, hakimiyeti ve sömürüsüne maruz bırakılmalarınınuluslararası barışın ve güvenliğin tesisinde önemli bir engel teşkil ettiğine inanmışolarak,Halkların eşit hakları ve kendi geleceğini tayini ilkesinin çağdaş uluslararası hukukaönemli bir katkıda bulunduğuna ve mutlak eşitlik ilkesi üzerine inşa edilmiş birbiçimde bu ilkenin etkin olarak uygulanmasının Devletler arasında dostça ilişkilerintesisinde başlıca önem taşıdığına inanmış olarak,Bir Devletin ya da ülkenin ulusal birliği ve toprak bütünlüğünün kısmen ya datamamen bozulmasına ya da onun siyasal bağımsızlığına yönelik herhangi birgirişimin Antlaşmanın amaçları ve ilkeleri ile bağdaşmaz olduğuna sonuç itibari ileinanmış olarak,Bir bütün olarak Antlaşmanın hükümlerini göz önünde tutarak ve BirleşmişMilletler'in yetkili organları tarafından ilkelerin içeriğiyle ilgili olarak kabul edilmişbulunan konuya ilişkin kararların rolünü dikkate alarak,Aşağıda belirtilen ilkelerin ilerici nitelikte gelişmesi ve yasa haline getirilmesinidikkate alarak:(a) Devletlerin, uluslararası ilişkilerinde herhangi bir Devletin ülke bütünlüğü ya dasiyasi bağımsızlığına karşı güç kullanma tehditinde bulunma ya da güçkullanmaktan ya da Birleşmiş Milletler’in amaçlarıyla uyumlu olmayan herhangibir biçimde davranmaktan kaçınması gerektiğine dair ilke,(b) Devletlerin, uluslararası anlaşmazlıklarını uluslararası barış ve güvenlik ve adaletitehlikeye düşürmeyecek bir biçimde barışçıl yöntemlerle çözümlemelerigerektiğine dair ilke,(c) Antlaşma doğrultusunda olmak üzere, herhangi bir Devletin kendi iç işlerine aitkararlarla ilgili konulara karışmama yükümlülüğü,(d) Devletlerin Antlaşma doğrultusunda birbirleri ile işbirliğinde bulunmayükümlülüğü,(e) Halkların eşit hakları ve kendi geleceğini tayin etmesine dair ilke,(f) Devletlerin mutlak eşitliğine dair ilke,(g) Devletlerin, Antlaşma doğrultusunda üzerlerine aldıkları yükümlülükleri iyi niyetiçerisinde yerine getireceklerine dair ilke,

ve bu ilkelerin uluslararası toplumda daha etkili bir şekilde uygulanmalarını güvencealtına almak Birleşmiş Milletler'in amaçlarının hayata geçirilmesini sağlayacaktır,Devletler arasında dostça ilişkiler ve işbirliğine ilişkin uluslararası hukukun ilkelerinigöz önünde tutmuş olarak,1. Aşağıdaki ilkeleri ciddiyetle ilan eder:Devletlerin, uluslararası ilişkilerinde herhangi bir Devletin ülke bütünlüğü ya dasiyasi bağımsızlığına karşı güç kullanma tehdidinde bulunmak ya da güçkullanmaktan ya da Birleşmiş Milletler'in amaçlarıyla ters düşen herhangi birbiçimde davranmaktan kaçınacaklarına dair ilke:Her devlet uluslararası ilişkilerinde herhangi bir Devletin ülke bütünlüğü ya da siyasibağımsızlığına karşı güç kullanma tehdidinde bulunma ya da güç kullanmaktan ya daBirleşmiş Milletler'in amaçlarıyla ters düşen herhangi bir biçimde davranmaktankaçınmak yükümlülüğündedir. Böyle bir güç tehdidi ya da güç kullanımı uluslararasıhukukun ve Birleşmiş Milletler Antlaşmasının ihlali anlamına gelir ve hiçbir zamanuluslararası sorunların çözümünde bir araç olarak kullanılmamalıdır.Saldırıdan kaynaklanan bir savaş, uluslararası hukuka göre sorumluluğu olan, barışakarşı işlenmiş bir suçtur.Birleşmiş Milletler'in amaç ve ilkeleri uyarınca Devletlerin, saldırıdan kaynaklanansavaş lehinde propaganda yapmaktan kaçınma yükümlülüğü vardır.Her Devletin, başka bir Devletin var olan uluslararası sınırlarını ihlal etmek amacı ileya da toprak anlaşmazlıkları ve Devletlerin sınırları ile ilgili sorunlar dahil olmaküzere uluslararası anlaşmazlıkların çözümünde araç olarak güç tehdidi ya da güçkullanımından kaçınma yükümlülüğü vardır.Her Devletin, kendisinin taraf olduğu ya da başka bir şekilde saygılı olmakdurumunda olduğu uluslararası bir antlaşma ile oluşturulmuş ya da bu antlaşmagereğince ortaya çıkmış ateşkes sınırları gibi uluslararası sınır tayinlerini ihlal etmekamacı ile güç tehdidi ya da güç kullanmaktan kaçınma yükümlülüğü vardır. Yukarıdabelirtilenlerin hiçbiri, kendi özel rejimleri altındaki bu gibi sınırların mevcut durum veetkileri açısından tarafların konumlarına zarar verecek ya da geçici niteliklerinietkileyecek şekilde yorumlanamaz.Devletlerin güç kullanımını içeren misilleme hareketlerinden kaçınma konusunda biryükümlülükleri vardır.Her Devlet, eşit haklar ve kendi geleceğini tayin etme ilkelerinin işlenmesi sırasındasözü edilen halkları, kendi geleceklerini tayin etme, özgürlük ve bağımsızlıkhaklarından yoksun bırakan herhangi bir zora dayalı eylemden kaçınmayükümlülüğüne sahiptir.Her Devletin, başka bir Devletin toprağına saldırı amacını taşıyan, ücretli askerler dedahil olmak üzere, düzensiz güçler ya da silahlı grupları örgütlemek veyaörgütlenmelerini teşvik etmekten kaçınma yükümlülüğü vardır.

Her Devlet, bir başka Devletin içindeki sivil mücadele hareketleri ya da teröristhareketleri örgütlemek, kışkırtmak, bunlara yardımda bulunmak ya da bunların içindeyer almaktan ya da bu tür hareketlerin yürütülmesine yönelik olarak kendi topraklarıiçinde yürütülen örgütlü etkinliklere rıza göstermekten, bu paragrafta sözü edilenhareketler güç tehdidi ya da güç kullanımı içerdiği zaman, kaçınmakla yükümlüdür.Bir Devletin toprağı, Antlaşmanın hükümlerine aykırı bir biçimde güçkullanılmasından kaynaklanan askeri işgalin hedefi olmamalıdır. Bir Devletin toprağı,güç tehdidi ya da güç kullanılması sonucunda, bir başka devletin ele geçirme hedefiolmamalıdır. Güç tehdidi ya da güç kullanılması sonucunda sağlanan hiçbir toprakkazanımı yasal olarak kabul edilmeyecektir. Yukarıda belirtilen hiçbir şey:(a) Antlaşma hükümlerinin ya da Antlaşma rejiminden yapılmış olan ve uluslararasıhukuk açısından geçerliliği bulunan herhangi bir uluslararası antlaşmanınhükümlerini;ya da(b) Güvenlik Konseyi'nin Antlaşma hükmünce var olan yetkilerini etkileyecekbiçimde yorumlanamaz.Bütün Devletler, etkili bir uluslararası denetim altında yürütülecek olan genel ve tambir silahsızlanma konusunda evrensel bir antlaşmanın erken bir biçimdesonuçlandırılmasına yönelik görüşmeleri iyi niyet içinde sürdürecekler ve uluslararasıgerginlikleri azaltmaya ve Devletler arasındaki güveni güçlendirmeye yönelik uygunönlemlerin kabul edilmesi için çaba göstereceklerdir.Bütün Devletler, uluslararası barış ve güvenliğin sürdürülmesine yönelik uluslararasıhukukun genel kabul görmüş bulunan ilke ve kuralları uyarınca belirlenmiş olanyükümlülüklerine iyi niyet çerçevesinde uyum gösterecek ve Antlaşma üzerinetemellendirilen Birleşmiş Milletler güvenlik sistemini daha etkili hale getirmek içinçaba göstereceklerdir.Yukarıdaki paragraflardaki hiçbir şey, güç kullanımının yasal olduğu durumlarla ilgiliolarak Antlaşmanın kapsamının genişletilmesi ya da daraltılması olarakyorumlanamaz.Devletlerin, aralarındaki uluslararası anlaşmazlıkları uluslararası barış,güvenlik ve adaleti tehlikeye düşürmeyecek bir biçimde barışçıl yöntemlerleçözümleyeceklerine ilişkin ilke:Her Devlet, başka Devletlerle arasındaki uluslararası anlaşmazlıkları uluslararasıbarış, güvenlik ve adaleti tehlikeye düşürmeyecek bir biçimde barışçıl yöntemlerleçözümleyecektir.Devletler, kendi uluslararası anlaşmazlıklarının erken ve adil bir biçimde çözümünü,müzakere, soruşturma, arabuluculuk, uzlaştırma, hakem kararı ile çözüme gitme,yargı yolu ile çözüme bağlama, bölgesel aracılara ya da düzenlemelere ya da

kendilerinin tercih edeceği diğer barışçıl yöntemlere başvurmak yolları ilearayacaklardır. Bu türde bir çözümün araştırılması sırasında taraflar, koşullara veanlaşmazlığın doğasına uygun olabilecek barışçıl yöntemler üzerinde uzlaşacaklardır.Bir anlaşmazlığın taraflarının, yukarıda sayılan barışçıl araçlar aracılığı ile çözümeulaşılamadığı durumlarda, üzerinde uzlaştıkları diğer barışçıl araçlar aracılığı ileçözüm arayışına devam etme yükümlülüğü vardır.Uluslararası bir anlaşmazlığa taraf olan Devletler ve aynı şekilde diğer Devletler,mevcut durumun uluslararası barış ve güvenliğin sürdürülmesini tehlikeye düşürecekbir biçimde kötüleşmesine neden olabilecek herhangi bir davranıştan kaçınacaklar veBirleşmiş Milletler'in amaç ve ilkeleri doğrultusunda hareket edeceklerdir.Uluslararası anlaşmazlıklar, Devletlerin mutlak eşitliği temeline dayanarak veyöntemlerin özgür seçimi ilkesi doğrultusunda çözümlenecektir. Devletlerin, şu andavar olan ya da gelecekte ortaya çıkabilecek anlaşmazlıkların çözümü amacı ile özgürbir biçimde üzerinde uzlaştıkları bir çözüm yöntemine başvurmaları ya da böyle birçözüm yöntemini kabul etmeleri mutlak eşitlik ile bağdaşmaz olarak sayılmayacaktır.Yukarıda bulunan paragraftaki hiçbir şey, özellikle uluslararası anlaşmazlıklarınbarışsever bir biçimde çözülmesine yönelik olanlar olmak üzere Antlaşmanınuygulanabilir hükümlerinde azaltma yapmaz ya da onları etkilemez.Antlaşma uyarınca, herhangi bir Devletin iç mevzuat uygulamaları dahilindeolan konulara karışmamaya ilişkin ilke:Hiçbir Devlet ya da Devletler topluluğu, nedeni ne olursa olsun, herhangi başka birDevletin iç ya da dış işlerine doğrudan ya da dolaylı bir biçimde karışma hakkınasahip değildir. Bu sebeple Devletin şahsına ya da onun siyasal, ekonomik ve kültürelöğelerine yöneltilmiş bulunan silahlı müdahale ya da bütün diğer müdahale biçimleriya da tehdit teşebbüsleri uluslararası hukuku ihlal eder.Hiçbir Devlet, onun egemenlik haklarını kullanmasını buyruğu altına almak ve ondanherhangi bir türde çıkar sağlamak amacıyla bir başka Devleti zorlamaya yönelikekonomik, siyasi ya da herhangi başka bir türde yöntemleri uygulayamaz ya dauygulanmasını teşvik edemez.Aynı zamanda, hiçbir Devlet, bir başka Devletin rejimini şiddet kullanarak devirmeyeyönelik yıkıcı, terörist ya da silahlı etkinlikleri örgütlemeyecek, kışkırtmayacak,teşvik etmeyecek ya da bunlara yardımda bulunmayacak, mali destek sağlamayacak,hoşgörü göstermeyecek veya bir başka Devletin içindeki sivil mücadeleye müdahaleetmeyecektir.Halkları kendi ulusal kimliklerinden yoksun bırakmak amacı ile güç kullanılması,onların vazgeçilemez haklarının ve müdahale etmeme ilkesinin bir ihlalini oluşturur.

Her Devlet, başka bir Devletin herhangi bir biçimde müdahalesi olmadan, kendisiyasal, ekonomik, toplumsal ve kültürel sistemlerini seçmek konusundavazgeçilemez bir hakka sahiptir.Yukarıdaki paragraflardaki hiçbir şey Antlaşmanın uluslararası barış ve güvenliğinsürdürülmesine ilişkin olan ilgili hükümlerini etkileyecek bir biçimdeyorumlanmayacaktır.Devletlerin, Antlaşma doğrultusunda birbirleri ile işbirliğinde bulunmayükümlülüğüne ilişkin ilke:Devletlerin, uluslararası ilişkilerin değişik alanlarında, siyasal, ekonomik vetoplumsal sistemleri arasındaki farklılıkları dikkate almaksızın, uluslararası barış vegüvenliği sürdürme; ve uluslararası ekonomik istikrar ve ilerlemeyi, ulusların genelrefahını ve bu tür farklılıklardan kaynaklanan ayrımcılıktan bağımsız bir uluslararasıişbirliğini teşvik etmek yükümlülüğü vardır.Bu amaçla:(a) Devletler, uluslararası barış ve güvenliğin korunması konusunda diğer Devletlerile işbirliği yapacaklardır;(b) Devletler, herkes için geçerli olan insan hakları ve temel özgürlüklere saygıyı vebunların hayata geçirilmesini sağlamak ve her türden ırksal ayrımcılığı ve dinselhoşgörüsüzlüğü sona erdirmek konularında işbirliği yapacaklardır;(c) Devletler, ekonomik, toplumsal, kültürel, teknik ve ticari alanlardaki uluslararasıilişkilerini mutlak eşitlik ve müdahalede bulunmama ilkeleri doğrultusundayürüteceklerdir;(d) Birleşmiş Milletler'e üye Devletlerin, Antlaşmanın ilgili hükümleri doğrultusunda,birlikte ve ayrı hareket ederken Birleşmiş Milletler ile işbirliği içinde olmayükümlülükleri vardır.Devletler, bilim ve teknoloji alanında olduğu gibi ekonomik, toplumsal ve kültürelalanlarda da uluslararası kültürel ve eğitimsel gelişmenin ilerletilmesi amacıylaişbirliğinde bulunmalıdırlar. Devletler, özellikle gelişmekte olan ülkelerdekiekonomik büyüme olmak üzere bütün dünyadaki ekonomik büyümeninilerletilmesinde işbirliği yapmalıdırlar.Halkların eşit haklarına ve kendi geleceğini tayin etmesine ilişkin ilke:Birleşmiş Milletler Antlaşması ile saklı tutulan, halkların eşit hakları ve kendigeleceğini tayin etmesi ilkesi nedeniyle bütün halklar, dış müdahale olmaksızın, özgürbir biçimde, kendi siyasal statülerini tayin etme ve kendi ekonomik, toplumsal vekültürel gelişmesini sağlamaya çalışma hakkına sahiptir ve bütün Devletler, Antlaşmahükümleri doğrultusunda, bu hakka saygı gösterme yükümlülüğündedir.

Her Devletin:(a) Devletler arasında dostça ilişkileri ve işbirliğini ilerletmek; ve(b) sömürgeciliğe hızla son vermek amacı ile, söz konusu halkların özgürce ifadeedilmiş iradelerine gereken saygıyı göstererek;ve halkların yabancı boyunduruğu, idaresi ve sömürüsü altına alınmasının temel insanhaklarının yadsınması gibi ilkenin ihlali anlamına da geldiğini ve Antlaşma'ya aykırıolduğunu akılda tutarak; Antlaşmanın hükümleri doğrultusunda, birlikte ve ayrıhareket etmek yolu ile, halkların eşit hakları ve kendi geleceğini tayin etmesi ilkesiningerçekleştirilmesini teşvik etmek ve ilkenin yerine getirilmesine yönelik olarakAntlaşma tarafından verilmiş olan sorumlulukları yerine getirmesinde BirleşmişMilletler'e yardımda bulunmak yükümlülüğü vardır.Her Devletin, Antlaşma doğrultusunda, birlikte ve ayrı hareket etmek yolu ile, insanhakları ve temel özgürlüklere evrensel saygıyı ve bunların hayata geçirilmesinidestekleme yükümlülüğü vardır.Egemen ve bağımsız bir Devlet kurma, bağımsız bir devletle serbest birleşme ya dabütünleşme ya da bir halk tarafından özgürce belirlenmiş herhangi başka bir siyasalstatüye sahip olma o halkın kendi geleceğini tayin etme hakkını kullanmasınınşekillerini oluşturur.Her Devletin, yukarıda bu ilkenin ayrıntılı incelemesinde bahsedilen halkları, kendigeleceğini tayin etme ve özgürlük ve bağımsızlık hakkından mahrum eden herhangibir zora dayanan hareketten kaçınmak yükümlülüğü vardır. Kendi geleceğini tayinetme haklarını kullanma amacı ile, bu türde zora dayanan hareketlere karşı ve onlaradirenç göstermeye yönelik hareketlerinde bu halklar, Antlaşmanın amaçları ve ilkeleridoğrultusunda destek aramak ve almak hakkına sahiptirler.Bir sömürge toprağı ya da diğer Özerk Olmayan Ülke, Antlaşma nezdinde, kendisiniyöneten Devletin statüsünden ayrı ve farklı bir statüye sahiptir; Antlaşma nezdindekibu tür ayrı ve farklı statü, sömürgenin ya da Özerk Olmayan Ülkenin halkı,Antlaşmanın ve özellikle Antlaşmanın amaç ve ilkelerinin doğrultusunda, sahipolduğu kendi geleceğini tayin etme hakkını kullanana kadar var olacaktır.Yukarıda yer alan paragraflardaki hiçbir şey, yukarıda tanımlanmış bulunan halklarıneşit hakları ve kendi geleceğini tayin etmesi ilkesine uygun olarak kendilerini yönetenve böylece ırk, inanç ya da renk ayrımı yapmadan ülkede yaşayan bütün halkı temsileden bir yönetimi bulunan egemen ve bağımsız Devletlerin toprak bütünlüğü ya dasiyasal birliğini tamamen ya da bir kısmı ile parçalayacak ya da bozacak olanherhangi bir harekete izin veriyormuş ya da bunu teşvik ediyormuş gibiyorumlanamaz.Her Devlet, herhangi başka bir Devlet ya da ülkenin ulusal birliği ve toprakbütünlüğünü kısmen ya da tamamen bozma amacını güden her harekettenkaçınacaktır.Devletlerin mutlak eşitliğine ilişkin ilke:

Bütün Devletler mutlak eşitlikten yararlanırlar. Bütün Devletler, ekonomik,toplumsal, siyasal ya da başka nitelikteki farklara bağlı olmaksızın eşit haklara vegörevlere sahiptirler ve uluslararası toplumun eşit üyeleridirler.Mutlak eşitlik özellikle aşağıda sayılan öğeleri içerir:(a) Devletler hukuksal olarak eşittirler;(b) Her Devlet tam egemenliğin doğasında var olan haklardan yararlanır;(c) Her Devletin başka Devletlerin şahsına saygı gösterme görevi vardır;(d) Devletin toprak bütünlüğü ve siyasal bağımsızlığı dokunulmazdır;(e) Her Devlet kendi siyasal, ekonomik ve kültürel sistemlerini özgürce seçme vegeliştirme hakkına sahiptir;(f) Her Devletin, kendi uluslararası yükümlülüklerini iyi niyet çerçevesinde vetamamen yerine getirmek ve diğer Devletler ile barış içinde yaşamak görevi vardır.Devletlerin, Antlaşma doğrultusunda üstlendikleri yükümlülükleri iyi niyetçerçevesinde yerine getireceklerine ilişkin ilke:Her Devletin, Birleşmiş Milletler Antlaşması doğrultusunda üstlendikleriyükümlülükleri iyi niyet çerçevesinde yerine getirme görevi vardır.Her Devletin, uluslararası hukukun genel kabul görmüş bulunan ilke ve kurallarıdoğrultusunda üstlendikleri yükümlülükleri iyi niyet çerçevesinde yerine getirmegörevi vardır.Her Devletin, uluslararası hukukun genel kabul görmüş bulunan ilke ve kurallarınınhükmü altında geçerliliği bulunan uluslararası antlaşmalar doğrultusundakiyükümlülüklerini iyi niyet çerçevesinde yerine getirme görevi vardır.Uluslararası antlaşmalardan kaynaklanan yükümlülüklerin, Birleşmiş MilletlerAntlaşması'nın, Birleşmiş Milletler Üyelerine getirmiş olduğu yükümlülüklerleçeliştiği durumlarda, Antlaşmanın getirdiği yükümlülükler üstün olacaktır.GENEL BÖLÜM2. Ilan eder ki:Yukarıdaki ilkelerin yorumlanışı ve uygulamasında ilkeler birbirleri ile karşılıklı ilişkiiçerisindedir ve her bir ilke başka bir ilkenin bağlamı içerisinde yorumlanmalıdır.Bu Bildiri’de bulunan hiçbir şey Antlaşmanın hükümleri ya da Antlaşmanın ÜyeDevletlere getirmiş olduğu hak ve yükümlülükler ya da Antlaşmanın halklara verdiği

hakları, bu Bildiri’deki bu haklara ilişkin ayrıntılı değerlendirmeler de dikkatealındığında, ihlal edecek biçimde yorumlanamaz.3. Ayrıca ilan eder ki:Bu Bildiri'de somutlaştırılan Antlaşma ilkeleri uluslararası hukukun temel ilkelerinioluşturur ve bu nedenle bütün Devletlerin uluslararası kararlarında bu ilkelerinışığında hareket etmeleri ve bu ilkelerin sıkı bir biçimde gözetilmesini temel alarakikili ilişkilerini geliştirmeleri talebinde bulunur.

(1.2)MÜLTECILER VEVATANSIZKIŞILER

1.2.1BIRLEŞMIŞ MILLETLER MÜLTECILERYÜKSEK KOMISERLIĞI'NIN TÜZÜĞÜ14 Aralık 1950 tarihliGENEL KURUL KARARI 428 (V)Genel Kurul,319 A (IV) sayılı ve 3 Aralık 1949 tarihli kararı doğrultusunda,1. Bu kararın ekini, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği OfisininTüzüğü olarak kabul eder;-----------------------------------------------------------------------------------1 Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 319 (IV) sayılı ve 3 Aralık 1949 tarihli kararı ile 1 Ocak1951'den itibaren bir Mülteciler Yüksek Komiserliği Ofisini kurmaya karar verdi.Mülteciler Yüksek Komiserliği Ofisi Tüzüğü, Genel Kurul tarafından 14 Aralık 1950tarihinde 428 (V) kararın ekinde kabul edildi. Bu kararda Hükümetler, Ofisin yetkileridahilindeki mültecilerle ilgili görevlerini yerine getirmesinde Yüksek Komiserlik ile işbirliğiiçinde davranmaya davet edildiler. Bu yönetmelik uyarınca, Yüksek Komiser'in görevi, insanive sosyal olup kesinlikle siyasi olmayan bir niteliktedir.Yüksek Komiserin görevleri, Tüzükte ve Genel Kurul tarafından daha sonra kabul edilençeşitli kararlarda tanımlanır. Yüksek Komiserlik Ofisi ile ilgili olarak, Genel Kurul ileEkonomik ve Sosyal Konsey tarafından alınan Kararlar, BMMYK tarafındanHCR/INF/48/Rev.2 bilgi dokümanında olduğu gibi yayınlanır.Yüksek Komiser, Ekonomik ve Sosyal Konsey aracılığı ile Genel Kurul'a yıllık rapor verir.Tüzüğün 4. maddesi uyarınca Ekonomik ve Sosyal Konsey tarafından Mültecilerle ilgili birDanışma Komitesi kurulmuştur (10 Eylül 1951 tarih ve 393 (XIII) B sayılı Karar). Bu kuruluşdaha sonra Birleşmiş Milletler Mülteciler Fonu (UNREF) Yürütme Komitesinedönüştürülmüştür (21 Ekim 1954 tarihli ve 832 IX sayılı Genel Kurul kararını takibençıkarılan 31 Mart 1995 tarihli ve 565(XIX) sayılı Ekonomik ve Sosyal Konsey Kararı). Bukuruluşun yerini 1958 tarihinde Yüksek Komiserlik Programının Yürütme Komitesi almıştır(Genel Kurulun 26 Kasım 1957 tarih ve 1166 (XII), Ekonomik ve Sosyal Konsey'in 30 Nisan1958 tarih ve 672 (XXV) sayılı Kararları). Görev tanımına göre Yürütme Komitesi,diğerlerinin yanı sıra/inter alia, Yüksek Komiserlik Ofisinin malzeme yardımı programınıonaylar ve programa nezaret eder; ayrıca Yüksek Komiserliğe kendi isteği üzerineYönetmeliğe göre belirlenen görevleri içinde tavsiyelerde bulunur. Yürütme Komitesibaşlangıçta 24 ülkeden oluşuyordu. Genel Kurul'un 12 Aralık 1963 tarih ve 1958 (XVIII)sayılı kararı ile üye sayısı 30'a yükseltildi. 11 Aralık 1967 tarihinde de 2294(XXII) sayılı yenibir karar ile mümkün olan en geniş coğrafi temsili sağlamak üzere 31'e çıkarılmıştır. Ofisbaşlangıçta 3 yıllık bir dönem için kurulmuştur ( Yönetmelik 5. paragraf). 23 Ekim 1953tarihli ve 727 (VIII) sayılı, 26 Kasım 1957 tarih ve 1165 (XII) sayılı, 7 Aralık 1962 tarih ve1783 (XVII) sayılı,11 Aralık 1967 tarih ve 2294 (XXII) sayılı, 12 Aralık 1972 tarih ve 2957(XXVII) sayılı ve 8 Aralık 1977 tarih ve 32/68 sayılı kararları ile Ofisin görev süresi, ilki 31Aralık 1983'te biten ve birbirini takip eden 5 yıllık dönemler için uzatılmıştır.

2. Hükümetleri, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiseriyle KomiserlikOfisinin yetki alanına giren görevlerini yerine getirmesinde, özellikle de:(a) Mültecilerin korunmasına ilişkin uluslararası sözleşmelere taraf olarak ve busözleşmelerin uygulanması için gerekli tedbirleri alarak;(b) Mültecilerin durumlarını iyileştirmeye ve korunmaya ihtiyaç duyanların sayılarınıazaltmaya yönelik önlemlerin uygulanması için Yüksek Komiserlik ile özelantlaşmalar yaparak;(c) En muhtaç durumda olanları da dışlamayacak şekilde, mültecilere kenditopraklarına girme izni vererek;(d) Mültecilerin gönüllü geri dönüşlerini teşvik etmek amacıyla, Yüksek Komiser'inharcadığı çabalara yardım ederek;(e) Mültecilerin, özellikle sığındıkları ülkenin vatandaşlığını kazanmalarına yardımcıolmak yoluyla toplum tarafından özümlenmelerini teşvik ederek;(f) Mültecilere, seyahat belgeleri ve ulusal makamlarca diğer yabancılara sağlanan veözellikle de yeniden yerleşimlerini kolaylaştıracak belgeleri sağlayarak;(g) Mültecilere kendi mallarını, özellikle de yeniden yerleşimleri için gerekli olanmallarını transfer etme izni vererek;(h) Mültecilerin sayıları, durumları ve onlarla ilgili kanun ve yönetmelikler hakkındaYüksek Komiserlik'e bilgi vererek;işbirliği yapmaya davet eder.3. Genel Sekreter'den, bu kararı ve ekini, BM üyesi olmayan ülkelere de kararınuygulanmasında işbirliklerini sağlayabilmek için iletmesini talep eder.

EKBIRLEŞMIŞ MILLETLER MÜLTECILERYÜKSEK KOMISERLIĞI'NINTÜZÜĞÜI. BÖLÜMGenel Hükümler1. Genel Kurul'un yetkisi altında hareket eden Birleşmiş Milletler Mülteciler YüksekKomiseri, Birleşmiş Milletler'in nezareti altında, bu Tüzüğün kapsamı içine girenmültecilere uluslararası koruma sağlamak ve bu tür mültecilerin gönüllü olarak geridönüşlerini ya da onların yeni ülkelerinin toplumları ile kaynaşmalarınıhızlandırmaları için Hükümetlere ve ilgili hükümetlerin onay vermesi koşuluyla özelkuruluşlara yardım ederek mültecilerin sorunlarına kalıcı çözümler aramak göreviniüstlenecektir.Bu görevin yerine getirilmesi sırasında, özellikle sorunlar baş gösterdiğinde veörneğin söz konusu insanların uluslararası statüleri ile ilgili herhangi bir anlaşmazlıkçıkması durumunda, Yüksek Komiser, eğer kurulmuş ise, mültecilerle ilgili danışmakomitesinin fikrini soracaktır.2. Yüksek Komiser'in görevi kesinlikle siyasi olmayan nitelikte, insancıl, sosyal vekural olarak mülteci grupları ve kategorileri ile ilgili olacaktır.3. Yüksek Komiser, kendisine Genel Kurul veya Ekonomik ve Sosyal Konseytarafından verilen politika talimatlarını izleyecektir.4. Ekonomik ve Sosyal Konsey, Yüksek Komiser'in konu ile ilgili görüşünü aldıktansonra, Konsey’in, üyelerini mülteci sorununun çözümüne gösterdikleri ilgi vebağlılığı esas alarak seçtiği Birleşmiş Milletler üyesi olan veya olmayan ülkelerintemsilcilerinden oluşan mülteciler ile ilgili bir danışma komitesi kurmayıkararlaştırabilir.5. Genel Kurul, Yüksek Komiserlik Ofisi'nin çalışmalarını 31 Aralık 1953'ten sonrada sürdürüp sürdürmeyeceğine dair düzenlemeleri, sekizinci olağan toplantısından geçolmamak kaydıyla gözden geçirecektir.II. BÖLÜMYüksek Komiser'in Görevleri

6. Yüksek Komiser'in yetkileri ∗ :A. (i) 12 Mayıs 1926 ve 30 Haziran 1928 Düzenlemeleri, 28 Ekim 1933 ve 10 Şubat1938 Sözleşmeleri, 14 Şubat 1939 Protokolü veya Uluslararası MülteciOrganizasyonu Anayasası ile mülteci olarak kabul edilen her kişiyi kapsar.(ii) 1 Ocak 1951'den önce meydana gelen olayların sonucunda ve ırkı, dini, milliyetiya da siyasal görüşü nedeniyle zulüm görmekten haklı sebeplerle korkan, vatandaşıolduğu ülkenin dışında bulunan ve bu korkudan dolayı veya kişisel tercihi dışındakisebeplerden dolayı söz konusu ülkenin korumasından yararlanamayan veyayararlanmak istemeyen; ya da bir ülkenin vatandaşlığına sahip olmayan ve eskidensürekli ikamet ettiği ülkenin dışında bulunan, söz konusu korku sebebiyle ya da kendikişisel tercihi dışındaki sebeplerle bu ülkeye dönemeyen veya dönmek istemeyenherhangi bir kişiyi kapsar.Uluslararası Mülteci Örgütü tarafından, bu kuruluşun görev süresince alınan sığınmakararları, bu paragrafın koşullarına uyan kişilerin mülteci statüsü almasınıengellemez;Yukarıdaki A kısmında tanımlanan herhangi bir kişi eğer aşağıdaki koşullara sahipise, bu kişinin, Yüksek Komiserliğin yetkisi alanı içinde bulunma durumu sona erer:(a) Uyruğunda olduğu ülkenin korumasına gönüllü olarak tekrar dönmüş; veya(b) Uyruğunu kaybetmiş iken gönüllü olarak geri kazanmış; veya(c)Yeni bir uyruk kazanmış ve yeni uyruğuna girdiği ülkenin korumasındanyararlanmaya bağlamış; veya(d) Terk ettiği veya zulüm görme korkusu ile dışında durmayı tercih ettiği ülkeyegönüllü olarak yeniden yerleşmiş; veya(e) Mülteci olarak tanınmasına bağlı koşullar ortadan kalkmış olmasından dolayı,uyruğunda olduğu ülkenin koruması altına girmeyi reddettiğini artık kişisel tercihindışındaki nedenlere dayandıramamaktaysa, yalnızca ekonomik nitelikli nedenlergeçerli sayılamaz; veya(f) Milliyeti olmayan bir kişi olarak, mülteci kabul edilmesine yol açan koşullarortadan kalktığı ve eskiden yaşamakta bulunduğu ülkeye dönme imkanı doğduğu için,o ülkeye dönmemek konusunda kişisel tercihinden başka sebepler ortayakoyamıyorsa;B. Irkı, dini, milliyeti ve siyasi düşüncesi nedeniyle zulme uğrayacağına dair haklı birkorku duyduğu için uyruğunu taşıdığı ülkenin veya eğer milliyeti yoksa, eskidenikamet ettiği ülkenin dışında bulunan ve geri dönemeyen ya da uyruğunu taşıdığı∗ Tüzükçe tanýmlanan mültecilere ek olarak, yýllar içinde, mülteci benzeri durumlarda,Yüksek Komiser’in ilgisi ve daha sonraki Genel Kurul ve EKOSOK kararlarýna uygunkoþullarda bulunan kiþilerden oluþan diðer kategorileri de kapsar.

ülkenin hükümetinin korumasından yararlanmak veya eğer milliyeti yoksa eskidenikamet ettiği ülkeye dönmek istemeyen her kişiyi kapsar .7. Yüksek Komiser'in 6. paragrafta tanımlanan yetkileri aşağıdaki kişileri kapsamaz:(a) Birden fazla ülkenin vatandaşı olup bir önceki paragraflarda tanımlananşartlar,uyruğunda olduğu tüm ülkeler için geçerli olmayan kişiler; veya(b) Yaşamakta olduğu ülkenin yetkililerince o ülkenin milliyetinin getirdiği hak veyükümlülükleri elde ettiği kabul edilen kişiler; veya(c) Birleşmiş Milletler'in diğer organ veya kurumlarından koruma veya yardımalmaya devam edenler; veya(d) Suçluların iadesi antlaşmalarının şartlarına uyan bir suç veya Uluslararası AskeriMahkeme'nin Londra Tüzüğünün VI. maddesinde veya Insan Hakları EvrenselBeyannamesinin 14. Madde, 2. paragrafının şartlarında belirtilen bir suçu işlediğinidüşünmeye yol açacak ciddi nedenler olan kişiler.8. Yüksek Komiserlik yetki alanına giren mültecileri koruma görevini aşağıdakişekillerde yerine getirecektir:(a) Mültecilerin korunmasına ilişkin uluslararası antlaşmaların onaylanması vesonuçlandırılmasını sağlayarak, başvurulara nezaret ederek ve değişiklik teklifleriniteşvik ederek;(b) Hükümetler ile özel antlaşmalar yapıp mültecilerin durumunu iyileştirerek vekorunmaya ihtiyaç duyanların sayısını azaltmak için tasarlanan önlemlerin hayatageçirilmesini teşvik ederek;(c) Gönüllü geri dönüşleri veya yeni topluluklara uyum sağlamayı teşvik edenhükümetlere ve özel çabalara yardım ederek;(d) En muhtaç kategorileri dışlamamak suretiyle mültecilerin ülke topraklarınakabulünü teşvik ederek;(e) Mültecilerin mallarını, özellikle de yeniden yerleşimleri için gerekli olanları,transfer etmelerine izin almak için çaba göstererek;(f) Hükümetlerden sınırları dahilindeki mültecilerin sayıları ve durumları ileonlarla ilgili kanun ve yönetmelikler hakkında bilgi alarak;(g) Hükümetler ve ilgili Hükümetler-arası kuruluşlar ile yakın temas içinde olarak;(h) Mülteci sorunlarıyla ilgilenen özel örgütler ile kendisinin en uygun bulduğubiçimde temasa geçerek;(i) Mültecilerin refahı ile ilgili özel kuruluşların çabalarının düzenlenmesinikolaylaştırarak

9. Yüksek Komiserlik, kendi emrine tahsis edilen kaynakların sınırları içinde, geridönüşler ve yeniden yerleşmeler dahil olmak üzere, Genel Kurul'un karar vereceği ekfaaliyetlerde bulunacaktır.10. Yüksek Komiser, mültecilere yardım amaçlı aldığı kamu veya özel kaynaklarıyönetecek ve bunları böylesi bir yardımı en iyi şekilde kullanacağına inandığı özelkuruluşlar ve eğer uygunsa kamu kuruluşlarına dağıtacaktır.Yüksek Komiser, uygun olmadığını veya kullanamayacağını düşündüğü herhangi biryardımı reddedebilir.Yüksek Komiser, Genel Kurul'un ön onayını almaksızın Hükümetlere yönelik veyagenel herhangi bir yardım çağrısında bulunmayacaktır.Yüksek Komiser bu alandaki faaliyetleriyle ilgili bir beyanatı yıllık raporuna dahiledecektir.11. Yüksek Komiser görüşlerini Genel Kurul, Ekonomik ve Sosyal Konsey vebunların yan organları önünde bildirmeye yetkili kılınacaktır.Yüksek Komiser, Ekonomik ve Sosyal Kurul aracılığı ile Genel Kurul'a yıllık raporverecektir; bu rapor Genel Kurul'un gündeminde ayrı bir konu olarak ele alınacaktır.12. Yüksek Komiser çeşitli uzman kuruluşları işbirliğine davet edebilir.III. BÖLÜMÖrgütlenme ve Mali Kaynaklar13. Yüksek Komiser, Genel Sekreter'in aday göstermesi üzerine Genel Kurultarafından seçilecektir. Yüksek Komiser'in görev süresi Genel Sekreter tarafındanteklif edilecek ve Genel Kurul tarafından onaylanacaktır. Yüksek Komiser, 1 Ocak1951 tarihinden itibaren 3 yıllık bir süre için seçilecektir.14. Yüksek Komiser aynı süre için kendi milliyetinden olmayan bir Yüksek KomiserYardımcısı atayacaktır.15.(a) Yüksek Komiserlik Ofisinin personeli, verilen tahsisatın sınırları içinde YüksekKomiser tarafından atanacak ve bu personel görevini yerine getirirken YüksekKomiser'e karşı sorumlu olacaktır.(b) Bu personel, Yüksek Komiserlik Ofisinin amaçlarına kendini adamış kişilerarasından seçilecektir.(c) Personelin istihdam şartları, Genel Kurul tarafından kabul edilen personelyönetmeliğince belirlenenler olacak ve kurallar Genel Sekreter tarafından resmen ilanedilecektir.

(d) Koşullar, personelin istihdamını ek ödeme yapılmaksızın sağlayacak şekildeoluşturulabilir.16. Yüksek Komiser, mültecilerin ikamet ettiği ülke hükümetlerine, buralara temsilciatanmasının gerekliği konusunda danışmalıdır. Bu gerekliliği tanıyan bir ülkeye, oülkenin Hükümeti tarafından onaylanan bir temsilci atanabilir. Yukarıdakilere bağlıolarak aynı temsilci birden fazla ülkede görev yapabilir.17. Yüksek Komiser ve Genel Sekreter ortak ilgi kaynağı olan konularda irtibat vedanışma için uygun düzenlemeler yapacaklardır.18. Genel Sekreter, bütçe sınırları dahilinde Yüksek Komiser'e her türlü imkanısağlayacaktır.19. Yüksek Komiserlik Ofisi Isviçre'nin Cenevre kentinde olacaktır.20. Yüksek Komiserlik Ofisinin masrafları Birleşmiş Milletler bütçesindenkarşılanacaktır. Genel Kurul aksine karar vermedikçe Yüksek Komiserlik Ofisininidari harcamalarının dışında hiçbir harcama Birleşmiş Milletler bütçesindenkarşılanmayacak ve Yüksek Komiserliğin faaliyetlerine bağlı tüm diğer harcamalargönüllü bağışlardan karşılanacaktır.21. Yüksek Komiserlik Ofisi Yönetimi Birleşmiş Milletlerin Mali Düzenlemelerine veGenel Sekreter tarafından resmen açıklanan mali kurallara tabi olacaktır.22. Yüksek Komiserliğin kaynaklarıyla ilgili muamelelere ait kayıtlar, eğer BirleşmişMilletler Hesap Kontrolörü Idare Heyeti kaynakların tahsis edildiği kuruluşlardangelen denetlenmiş hesapları kabul ederse, Idare Heyetinin denetimine tabitutulacaktır. Bu tip kaynakların muhafazası ve tahsis edilmesiyle ilgili idaridüzenlemeler Birleşmiş Milletler'in Mali Düzenlemeleri ve Genel Sekreter'in resmenaçıkladığı kurallara uygun olacak şekilde Yüksek Komiser ve Genel Sekreter arasındakararlaştırılacaktır.

1.2.2. MÜLTECILERIN HUKUKI STATÜSÜNE ILIŞKINSÖZLEŞMEBAŞLANGIÇYüksek Imzacı Taraflar,Birleşmiş Milletler Antlaşması ve 10 Aralık 1948'de Genel Kurul'ca kabul olunanInsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin, insanların ana hürriyetlerden ve insanhaklarından, fark gözetmeksizin faydalanmaları ilkesini teyit ettiğini dikkate alarak,Birleşmiş Milletler'in, birçok defa, mültecilere karşı derin ilgisini ortaya koyduğunuve mültecilerin temel hürriyetleri ile insan haklarını mümkün olduğu kadar kapsamlıbir şekilde kullanmalarını sağlamaya çaba gösterdiğini dikkate alarak,Mültecilerin hukuki durumuna ilişkin daha önce imzalanan milletlerarasıantlaşmaların tekrar gözden geçirilmesi ve bir araya getirilmesinin, bu antlaşmalarınalanının ve bunların mülteciler için sağladığı himayenin yeni bir antlaşma yoluylagenişletilmesinin arzu edilir olduğunu dikkate alarak,Sığınma hakkını tanımanın, bazı ülkelere son derece ağır yük yükleyebileceğini veuluslararası kapsamı ile niteliği Birleşmiş Milletler'ce kabul edilmiş bulunan birsorunun, uluslararası iş birliği olmaksızın tatmin edici bir şekildeçözümlenemeyeceğini dikkate alarak,Bütün Devletlerin, mülteci sorununun toplumsal ve insani yönlerini kabul ederek, busorunun devletler arasında bir gerginlik sebebi halini almasını önlemek için olanaklarıölçüsünde ellerinden geleni yapmalarını arzuladığını ifade ederek,Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiseri'nin, mültecilerin korunmasınısağlayan uluslararası sözleşmelerin uygulanmasına nezaret etmekle görevli olduğunu

kaydederek ve bu sorunu çözmek için alınan önlemlerin birbiri ile verimli uyumunun,Devletler ile Yüksek Komiser arasındaki iş birliğine bağlı olduğunu kabul ederek,Aşağıdaki konularda anlaşmışlardır:I. BÖLÜMGenel Hükümler1. MaddeA. Işbu Sözleşme'nin amaçları bakımından "mülteci" kavramı:(1) 12 Mayıs 1926 ve 30 Haziran 1928 Düzenlemeleri veya 28 Ekim 1933 ve 10Şubat 1938 Sözleşmeleri, 14 Eylül 1939 Protokolü ya da Uluslararası Mülteci ÖrgütüTüzüğü'ne göre mülteci sayılan;Uluslararası Mülteci Örgütü tarafından, faaliyette bulunduğu dönem içinde alınmışmülteci sıfatını vermeme kararları, bu bölümün 2. fıkrasındaki koşullara sahip olankimselere mülteci sıfatının verilmesine engel değildir;(2) 1 Ocak 1951'den önce meydana gelen olaylar sonucunda ve ırkı, dini, tabiiyeti,belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri yüzünden, zulmeuğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışındabulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da söz konusu korkunedeniyle , yararlanmak istemeyen; yahut tabiiyeti yoksa ve bu tür olaylar sonucuönceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya sözkonusu korku nedeniyle dönmek istemeyen her şahsa uygulanacaktır.Birden fazla tabiiyeti olan bir kişi hakkındaki "vatandaşı olduğu ülke" ifadesi,tabiiyetini haiz olduğu ülkelerden her birini kasteder ve bir kişi, haklı bir sebebedayalı bir korku olmaksızın, vatandaşı olduğu ülkelerden birinin korumasındanyararlanmıyorsa, vatandaşı olduğu ülkenin korumasından mahrum sayılmayacaktır.B.(1) Işbu Sözleşme'nin amaçları bakımından kısım A, Madde 1'deki "1 Ocak1951'den önce meydana gelen olaylar" ifadesi, ya,(a) "1 Ocak 1951'den önce Avrupa'da meydana gelen olaylar"; veya, (b) "1 Ocak1951'den önce Avrupa'da veya başka bir yerde meydana gelen olaylar" anlamındaanlaşılacak ve her Taraf Devlet bu Sözleşme'yi imzaladığı, tasdik ettiği veya onakatıldığı sırada bu Sözleşme'ye göre taahhüt ettiği yükümlülükler bakımından buifadenin kapsamını belirten bir beyanda bulunacaktır.

(b) mülteci sıfatıyla kabul edildiği ülkeye sığınmadan önce, sığındığı ülkenin dışındaağır bir siyasi olmayan suç işlediğine;(c) Birleşmiş Milletler'in amaç ve ilkelerine aykırı fiillerden suçlu olduğuna;dair hakkında ciddi kanaat mevcut olan bir kişi hakkında uygulanmayacaktır.2. MaddeHer mültecinin, bulunduğu ülkeye karşı, özellikle yasalara, yönetmeliklere ve kamudüzenini için alınan önlemlere uymayı öngören yükümlülükleri vardır.3. MaddeTaraf Devletler, bu Sözleşme hükümlerini mültecilere, ırk, din veya geldikleri ülkebakımından ayırım yapmadan uygulayacaklardır.4. MaddeTaraf Devletler, ülkelerindeki mültecilere, dini vecibelerini yerine getirme hürriyetive çocuklarının dini eğitim hürriyeti bakımından, en az vatandaşlara uyguladıklarımuamele kadar uygun muamele uygulayacaklarıdır.5. MaddeBu Sözleşme'nin hiçbir hükmü, bir Taraf Devlet tarafından mültecilere bu Sözleşmedışında sağlanan diğer hakları ve çıkarları ihlal etmez.6. MaddeBu Sözleşme bakımından "aynı şartlarla" kavramı, belli bir kimsenin, söz konusu birhaktan yararlanabilmesi için, özellikleri açısından bir mültecinin yerinegetiremeyecekleri dışında, mülteci olmasaydı belli bir hakkı kullanmak için yerinegetirmesi gereken bütün şartları (geçici yahut daimi ikamet süresine ve şartlarına aitolanlar dahil), kendisinin yerine getirmesi anlamını ima eder.7.Madde1. Bu Sözleşme'nin daha uygun hükümler içerdiği durumlar hariç tutulmak koşuluyla,her Taraf Devlet, mültecilere, genel olarak yabancılara uyguladığı muameleyiuygulayacaktır.

2. Bütün mülteciler, Taraf Devletlerin topraklarında üç yıl ikametten sonra kanunimütekabiliyet şartından muafiyet kazanacaklardır.3. Her Taraf Devlet, bu Sözleşme kendisi hakkında yürürlüğe girdiği tarihtemültecilerin, mütekabiliyet şartı olmadan yararlanabilecekleri hakları ve çıkarlarıkendilerine tanımaya devam edecektir.4. Taraf Devletler, mütekabiliyet şartının bulunmaması halinde, mültecilere 2. ve 3.fıkralara göre yararlanabilecekleri haklardan ve çıkarlardan başka hak ve çıkarlarsağlamak imkanlarını ve 2. ve 3. fıkralarda belirtilen şartlara sahip olmayanmültecileri mütekabil muamele muafiyetinden istifade ettirmek imkanını uygunbiçimde dikkate alacaklardır.5. Yukarıdaki 2. ve 3. fıkralar hükümleri, gerek bu Sözleşme'nin 13, 18, 19, 21 ve 22.maddelerinde belirtilen haklara ve çıkarlara, gerekse bu Sözleşme'de belirtilmeyenhaklara ve çıkarlara uygulanır.8. MaddeYabancı bir Devlet vatandaşlarının kişiliklerinin, mallarının veya menfaatlerininaleyhinde uygulanabilecek istisnai tedbirler bakımından Taraf Devletler, bu gibitedbirleri, söz konusu yabancı devletin resmen vatandaşı olan bir mülteciye, sırf buvatandaşlığına dayanarak uygulamayacaklardır. Bu maddede ifade olunan genel ilkeyimevzuatlarına göre tatbik edemeyen Taraf Devletler bu gibi mültecilere uygunhallerde muafiyet tanıyacaklardır.9. MaddeIşbu Sözleşme'nin hiçbir hükmü, bir Taraf Devletin, savaş zamanında veya diğervahim ve özel hallerde, belli bir kimse hakkında, bu kimsenin gerçekte bir mülteciolduğu ve kendisiyle ilgili söz konusu tedbirlerin, bu devletin milli güvenliğiaçısından devamının gerektiği tespit edilinceye kadar, milli güvenliği için elzemsaydığı tedbirleri geçici olarak almasını engellemeyecektir.10. Madde1. Bir mülteci, Ikinci Dünya Savaşı sırasında sürgün edilerek bir Taraf Devletinülkesine götürülmüş olup burada ikamet etmekte ise, bu mecburi ikamet süresi, buülkedeki kanuni ikamet süresi sayılacaktır.2. Bir mülteci, Ikinci Dünya Savaşı sırasında bir Taraf Devletin ülkesinden sürgünedilip bu Sözleşme'nin yürürlüğe girmesinden önce sürekli ikamet amacı ile orayadönmüş ise, sürgünden önceki ve sonraki süreler, hangi amaçla olursa olsun kesintisizikametin şart koşulduğu durumlar için, kesintisiz tek bir ikamet süresi sayılacaktır.11. Madde

Bir Taraf Devlet, kendi bayrağını taşıyan bir geminin mürettebatı arasında düzenli birşekilde çalışan mülteciler varsa, bu kişilerin ülkesinde yerleşmelerine ve özellikle birbaşka ülkeye yerleşmelerini kolaylaştırmak üzere kendilerine seyahat belgelerivermeye, ya da geçici olarak topraklarına girmelerine sıcak bakacaktır.II. BÖLÜMHukuki Statü12. Madde1. Her mültecinin bireysel statüsü, daimi ikametgahının bulunduğu ülkenin yasalarınaveya eğer daimi ikametgahı yoksa, bulunduğu ülkenin yasalarına tabidir.2. Mültecinin önceden kazandığı ve bireysel statüsüyle ilgili haklara, özellikle evliliğebağlı haklara, her Taraf Devlet tarafından, gerekirse bu devletin yasalarının gösterdiğikoşulları yerine getirmek kaydıyla, söz konusu hakkın, kişi mülteci olmasaydı odevletin yasalarınca tanınacak haklar arasında bulunması durumunda, saygıgösterilecektir.13. MaddeTaraf Devletler, menkul ve gayrimenkul mülkiyet edinme ile buna bağlı diğer hakları,menkul ve gayrimenkul mülkiyete ait kira ve diğer sözleşmelerle ilgili hakları, hermülteciye, mümkün olduğu kadar müsait ve her halde genel olarak aynı koşullardakiyabancılara sağlanandan daha az müsait olmayan bir şekilde uygulayacaktır.14. MaddeBuluşlar, desenler, modeller, ticari markalar, ticari unvanlar gibi sınai mülkiyethaklarıyla, edebi, artistik ve ilmi çalışmalarla ilgili haklarının korunmasıyla ilgiliolarak, her mülteci, sürekli ikametgahının bulunduğu ülkede, bu ülkenin kendivatandaşlarına sağladığı korumanın aynısından yararlanacaktır.Mülteci, bir başka Taraf Devletin toprağındayken, bu ülkede, sürekli ikametgahınınbulunduğu ülkenin vatandaşlarına sağlanan korumadan yararlanacaktır.15. MaddeTaraf Devletler, yasal olarak ülkelerinde ikamet eden mültecilere, siyasi amaç ve karamacı taşımayan dernekler ile meslek sendikaları bakımından, aynı koşullar içindekibaşka bir ülkenin vatandaşlarına tanıdıkları en müsait muameleyi uygulayacaklardır.

16. Madde1. Her mülteci, bütün Taraf Devletler'in toprakları üzerindeki hukuk mahkemelerineserbestçe ve kolayca başvurabilecektir.2. Her mülteci, sürekli ikametgahının bulunduğu Taraf Devlette, adli yardım veteminat akçesinden muafiyet dahil, mahkemelere müracaat bakımından vatandaş gibimuamele görecektir.3. Her mülteci, sürekli ikametgahının bulunduğu ülkenin dışındaki Taraf Devletlerde,o ülkelerin vatandaşlarına 2. fıkrada bahsedilen konular hakkında yapılan muameleninaynından istifade edecektir.III. BÖLÜMGelir Getirici Işler17. Madde1. Taraf Devletler, ülkelerinde yasal olarak ikamet eden her mülteciye, ücretli birmeslekte çalışmak hakkı bakımından, aynı şartlar içinde yabancı bir memleketinvatandaşına uyguladıkları en müsait muameleyi uygulayacaklardır.2. Her halde ulusal işgücü piyasasını korumak amacıyla, yabancılara veyayabancıların çalıştırılmalarına konan sınırlama tedbirleri, bu Sözleşme'nin, ilgili TarafDevlette yürürlüğe girdiği tarihte söz konusu tedbirlerden muaf tutulan veya aşağıdakikoşullardan birine sahip olan mültecilere uygulanmayacaktır:(a) Ülkede üç yıl ikamet etmiş olmak;(b) Ikamet ettiği ülkenin vatandaşı olan bir kimse ile evli bulunmak.Eşini terk etmiş olan bir mülteci bu hükümden istifadeyi iddiaedemeyebilir;(c) Ikamet ettiği ülkenin vatandaşlığını taşıyan bir veya daha fazlaçocuğu olmak.3. Taraf Devletler, ücretli mesleklerde çalışmak bakımından bütün mültecilerin veözellikle ülkelerine, bir işçi bulma programına yahut göçmen getirme planına göregirmiş olan mültecilerin haklarını, vatandaşlarına tanıdıkları çalışma haklarıyla aynınoktaya getirme konusuna sıcak bakacaklardır.

18. MaddeTaraf Devletler, ülkelerinde yasal olarak ikamet eden mültecilere, tarım, sanayi,küçük sanatlar ile ticaret sahalarında kendi işyerlerini açmak ve sanayi, ticari şirketlerkurmak haklarıyla ilgili olarak, mümkün olduğu kadar müsait ve her halde genelolarak aynı şartlardaki yabancılara tanıdıklarından daha az müsait olmayanmuameleyi uygulayacaklardır.19. Madde1. Her Taraf Devlet, ülkesinde yasal olarak ikamet eden ve bu Devletin yetkilimakamlarınca tanınan diplomalara sahip olup bir ihtisas mesleğini icra etmek isteyenmültecilere, mümkün olduğu kadar müsait ve her halde aynı şartlar içindeki tümyabancılara sağlanandan daha az müsait olmayan şekilde muamele uygulayacaktır.2. Taraf Devletler, bu gibi mültecilerin, anavatanları dışında, uluslararası ilişkileriniyürüttükleri ülkelere yerleşmelerini temin için, kanunlarına ve anayasalarına göreellerinden gelen çabayı göstereceklerdir.IV. BÖLÜMSosyal Durum20. MaddeBütün nüfusun tabi olduğu ve nadir bulunan maddelerin genel dağıtımını düzenleyenbir vesika usulün mevcut bulunduğu hallerde, mültecilere vatandaşlar gibi muameleedilecektir.21. MaddeTaraf Devletler, konut edinme bakımından, bu konu yasalar ve yönetmeliklerledüzenlendiği ya da kamu makamlarının kontrolüne tabi olduğu oranda, ülkelerindeyasal olarak ikamet eden mültecilere, her halde genel olarak aynı şartlar altındakiyabancılara uygulanandan daha az olmayacak biçimde, mümkün olduğu kadar müsaitbir muamele sağlayacaklardır.22. Madde1. Taraf Devletler, mültecilere, temel eğitim konusunda, vatandaşlarına uyguladıklarımuamelenin aynısını uygulayacaklardır.2. Taraf Devletler, mültecilere, temel eğitimin dışındaki eğitim konusunda veözellikle çalışmalardan yararlanma, yabancı ülke okullarından alınmış eğitimsertifikalarının, üniversite diplomalarının ve derecelerinin tanınması, harç ve

esimlerden muafiyet ve eğitim bursları alanlarında mümkün olduğu kadar müsait veher halde genel olarak aynı şartlar içindeki yabancılara tanınanlardan daha az müsaitolmayan şekilde muamele edeceklerdir.23. MaddeTaraf Devletler, ülkelerinde yasal olarak ikamet eden mültecilere, sosyal yardım veiane konularında vatandaşlarına uyguladıkları muamelenin aynısınıuygulayacaklardır.24. Madde1. Taraf Devletler, ülkelerinde yasal olarak ikamet eden mültecilere, aşağıdakikonularda, vatandaşlarına uyguladıkları muamelenin aynısını uygulayacaklardır:(a) Yasalarla düzenlendiği veya idari makamların yetkisine tabi oldukları ölçüde:maaşın bir parçası olduğu durumlarda aile yardımları, çalışma saatine göre başı ücret,fazla mesai ödemeleri, ücretli tatiller, eve iş götürmeye sınırlamalar, en az çalışmayaşı, çıraklık ve mesleki eğitim, kadınların ve gençlerin çalışması ve toplu ücretgörüşmelerinden yararlanma;(b) Sosyal güvenlik (iş kazaları, meslek hastalıkları, analık, hastalık, sakatlık,yaşlılık, ölüm, işsizlik, ailevi yükümlülükler ile, ulusal yasalara ve yönetmelikleregöre bir sosyal güvenlik programının kapsamına giren her hangi bir olağanüstüdurum), aşağıdaki sınırlamalara tabidir:(i) Kazanılmış hakların ve kazanılmak üzere olan hakların korunması içinuygun düzenlemeler mevcut olabilir;(ii)Tamamen devlet fonlarından karşılanan ödenekler veya ödenek bölümleriile, normal bir emeklilik ödeneği için lüzumlu aidat koşullarını yerine getirmemişkişilere yapılan yardımlar konusunda, ikamet edilen ülkenin ulusal yasaları veyönetmelikleri hükümler içerebilir.2. Bir mültecinin, bir iş kazası veya bir meslek hastalığı sonucunda ölümden doğacaktazminat haklarına, hak sahibinin, Taraf Devletin toprakları dışında ikamet etmesiyüzünden zarar gelmeyecektir.3. Taraf Devletler, sosyal güvenlik konusundaki kazanılmış haklar veya kazanılmaküzere olan haklarla ilgili olarak, aralarında imzaladıkları, ya da gelecekte aralarındaimzalayacakları antlaşmaların sağlayacağı faydalardan, yalnızca ülke vatandaşlarındaaranan şartların aranması kaydıyla, mültecileri de yararlandıracaklardır.4. Taraf Devletler, taraf olmayan Devletler ile aralarında, yürürlükte bulunan veyaherhangi bir zamanda yürürlüğe girecek olan, bunlara benzer antlaşmalarınsağlayacağı faydalardan, mültecileri de, mümkün olduğu ölçüde yararlandırmakimkanlarını araştırmaya sıcak bakacaklardır.

V. BÖLÜMIdari Önlemler25. Madde1. Bir mültecinin, bir hakkı kullanması için normal koşullarda yabancı bir ülkeninyetkililerinin yardımına ihtiyaç duyduğu, ama böyle bir yardımdan yararlanamadığıdurumlarda, topraklarında ikamet ettiği Taraf Devletler, mülteciye, söz konusuyardımın kendi makamlarınca veya uluslararası bir makam tarafından yapılmasınısağlayacaklardır.2. Birinci fıkrada bahsedilen makam veya makamlar, normal koşullarda biryabancıya, o kişinin kendi ülkesinin ulusal makamları tarafından veya onlarınaracılığı ile sağlanabilecek belgeleri ya da sertifikaları, mültecilere sağlayacaklardırveya denetimleri altında sağlattıracaklardır.3. Bu yolla sağlanan belgeler veya sertifikalar, yabancılara kendi ulusal makamlarıtarafından veya onların aracılığıyla ile verilen resmi belgeler gibi kabul edileceklerdirve aksi kanıtlanmadıkça geçerli sayılacaklardır.4. Bu maddede bahsedilen hizmetler karşılığında, muhtaç kişilere sağlanabilenayrıcalıklı uygulamalar saklı kalmak koşuluyla, ücret alınabilir ama bu tür ücretlermakul ölçüde ve benzer hizmetler için vatandaşlardan alınan harçlarla orantılıolacaktır.5. Bu madde hükümleri hiç bir suretle 27 ve 28. maddeleri ihlal etmez.26. MaddeHer Taraf Devlet, ülkesinde yasal olarak ikamet eden mültecilere, genel olarak aynıkoşullardaki yabancılara yönetmeliklerce sağlanan, toprakları üzerinde ikametedeceği yeri seçme ve özgürce seyahat etme hakkını tanıyacaktır.27. MaddeTaraf Devletler, ülkelerinde bulunan ve geçerli bir seyahat belgesine sahip olmayanher mülteciye kimlik kartı çıkartacaklardır.

28. Madde1. Taraf Devletler, ülkelerinde yasal olarak ikamet eden mültecilere, ulusalgüvenlikleri veya kamu düzenleri ile ilgili engelleyici ciddi sebepler bulunmadıkça,kendi toprakları dışında seyahatlerini temin edecek seyahat belgeleri vereceklerdir vebu belgelere, bu Sözleşme'nin Cetvel'indeki hükümler uygulanacaktır. TarafDevletler, bu tür bir belgeyi, ülkelerinde bulunan her hangi bir mülteciye verebilirler;kendi topraklarında bulunan ve yasal olarak ikamet ettikleri ülkeden bir seyahatbelgesi almak imkanından mahrum olan mültecilere bu tür bir belge vermeye özelliklesıcak bakacaklardır.2. Önceden yapılmış uluslararası antlaşmalar çerçevesinde, o antlaşmalara taraf olanDevletler tarafından mültecilere verilmiş seyahat belgeleri, Taraf Devletlercetanınacaktır ve bu maddeye göre düzenlenmiş gibi muamele görecektir.29. Madde1. Taraf Devletler, mültecilere, her ne isimle olursa olsun, benzer koşullardavatandaşlarına uyguladıklarından veya uygulayabileceklerinden farklı ya da dahayüksek resim, harç ve vergi uygulamayacaklardır.2. Yukarıdaki fıkra hükümleri, kimlik kartları da dahil, yabancılara verilecek idaribelgeler hakkındaki harçlara ait yasa ve yönetmelik hükümlerinin mültecilereuygulanmasına engel değildir.30. Madde1. Her Taraf Devlet, kendi yasa ve yönetmeliklerine uygun olarak, mültecilerin,topraklarına getirdikleri değerli varlıkları, yerleşmek üzere kabul edildikleri bir başkaülkeye nakletmelerine izin verecektir.2. Her Taraf Devlet, yerleşmek üzere kabul edildikleri bir başka ülkeye yerleşmeleriiçin gerekli olan her hangi değerli varlığı nakletmek amacıyla mültecilerinyapacakları izin başvurusunu, sıcak bir biçimde inceleyecektir.31. Madde1. Taraf Devletler, hayatlarının veya özgürlüklerinin, madde 1'de gösterilen şekildetehdit altında bulunduğu bir ülkeden doğruca gelerek izinsizce kendi topraklarınagiren veya bu topraklarda bulunan mültecilere, gecikmeden yetkili makamlarabaşvurarak yasadışı girişlerinin veya bulunuşlarının geçerli nedenlerini göstermelerikoşuluyla, yasadışı yollardan girişleri veya bulunuşlarından dolayı cezavermeyeceklerdir.2. Taraf Devletler, bu mültecilerin hareketlerine gerekli olanların dışında kısıtlamauygulamayacaklardır ve bu kısıtlamalar ancak, ülkedeki statüleri belirleninceye veya

ir başka ülkeye kabulleri sağlanıncaya kadar uygulanacaktır. Taraf Devletler, bumültecilerin diğer bir ülkeye kabullerini sağlamak için makul bir süre ve gerekli bütünkolaylıkları sağlarlar.32. Madde1. Taraf Devletler, ülkelerinde yasal olarak bulunan bir mülteciyi, ulusal güvenlikveya kamu düzeni ile ilgili sebepler dışında sınır dışı edemeyeceklerdir.2. Böyle bir mültecinin sınır dışı edilmesi, ancak ilgili yasal sürece göre alınmış birkarara uygun olabilir. Zorunlu ulusal güvenlik nedenlerinin, aksine bir uygulamayıgerekli kıldığı haller dışında, mültecinin, durumunu açıklaması için delil sunmasına,temyiz etmesine, bu amaçla yetkili bir makamın ya da, yetkili makamın özel olarakatayacağı bir kişinin veya kişilerin önünde temsil edilmesine izin verilecektir.3. Taraf Devletler bu gibi bir mülteciye, diğer bir ülkeye yasal olarak kabulünüsağlayabilmesi için makul bir süre tanıyacaklardır. Taraf Devletler, bu süre içinde,gerekli gördükleri içişleriyle ilgili her hangi bir önlemi alma hakkını saklı tutarlar.33. Madde1. Hiçbir Taraf Devlet, bir mülteciyi, ırkı, dini, tâbiiyeti, belli bir sosyal grubamensubiyeti veya siyasi fikirleri dolayısıyla hayatı ya da özgürlüğü tehdit altındaolacak ülkelerin sınırlarına, her ne şekilde olursa olsun geri göndermeyecek veya iade("refouler") etmeyecektir.2. Bununla beraber, bulunduğu ülkenin güvenliği için tehlikeli sayılması yolundaciddi sebepler bulunan veya özellikle ciddi bir adi suçtan dolayı kesinleşmiş birhükümle mahkum olduğu için söz konusu ülkenin halkı açısından bir tehlikeoluşturmaya devam eden bir mülteci, işbu hükümden yararlanmayı talep edemez.34. MaddeTaraf Devletler, mültecileri özümlemeyi ve vatandaşlığa almayı her türlü imkanölçüsünde kolaylaştıracaklardır. Vatandaşlığa alma işlemlerini çabuklaştırmaya ve buişlemlerin masraf ve resimlerini her türlü imkan ölçüsünde azaltmaya özel çabagöstereceklerdir.VI. BÖLÜM

Uygulamaya Yönelik Geçici Hükümler35. Madde1. Taraf Devletler, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği veya onungörevini devralacak diğer her hangi bir Birleşmiş Milletler kuruluşu ile, göreviniyerine getirirlerken işbirliği yapmayı ve özellikle onların işbu Sözleşme hükümlerininuygulanmasına nezaret etme görevini kolaylaştırmayı taahhüt ederler.2. Taraf Devletler, Yüksek Komiserliği'nin veya onun görevini devralacak her hangibir Birleşmiş Milletler kuruluşunun, Birleşmiş Milletler'in yetkili organlarına raporvermesini için, aşağıdaki konular hakkında isteyeceği bilgileri ve istatistikleri uygunbir şekilde vermeyi taahhüt ederler:(a) Mültecilerin içinde bulundukları durum,(b) Bu Sözleşme'nin uygulanması ve(c) Mülteciler konusunda mevcut veya yürürlüğe girecek yasalar,yönetmelikler ve kararnameler.36. MaddeTaraf Devletler, işbu Sözleşme'nin uygulanabilmesi amacıyla çıkarabilecekleriyasaları ve yönetmelikleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'ne bildireceklerdir.37. MaddeBu Sözleşme'in 28. Madde'sinin 2. fıkrası hükümlerine dokunmamak koşuluyla, işbuSözleşme, taraflar arasında, 5 Temmuz 1922, 31 Mayıs 1924, 12 Mayıs 1926, 30Haziran 1938 ve 30 Temmuz 1935 tarihli Düzenlemeler ile, 28 Ekim 1933, 10 Şubat1938 tarihli Sözleşmeler'in, 14 Eylül 1939 tarihli Protokol'ün ve 15 Ekim 1946 tarihliAnlaşma'nın yerine geçer.VII. BÖLÜMNihai Hükümler38. MaddeBu Sözleşme'nin Tarafları arasında, Sözleşme'nin tefsiri veya uygulanması hakkındaortaya çıkan ve diğer yollardan halledilmemiş olan uyuşmazlıklar, uyuşmazlığıntaraflarından birinin talebi üzerine Uluslararası Adalet Divanı'na sevk edilebilir.

39. Madde1. Bu Sözleşme, Cenevre'de 28 Temmuz 1951 tarihinde imzaya açılacaktır ve dahasonra Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'nce tutulacaktır. Birleşmiş Milletler AvrupaOfisi'nde 28 Temmuz'undan 31 Ağustos 1951 tarihine kadar ve ardından, BirleşmişMilletler Örgüt Merkezi'nde 17 Eylül 1951'den 31 Aralık 1952 ye kadar tekrar imzayaaçık bulundurulacaktır.2. Bu Sözleşme, Birleşmiş Milletler Örgütü'ne üye bütün Devletler ile mülteciler vevatansızların hukuki durumu hakkındaki diplomatik konferansa davet edilen üyeolmayan diğer her hangi bir devletin veya Genel Kurul tarafından imzalamaya davetolunan her devletin imzasına açık tutulacaktır. Sözleşme onaylanacaktır ve onaybelgeleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'ne gönderilecektir.3. Işbu maddenin 2. fıkrasında işaret edilen Devletler, 28 Temmuz 1951 tarihindenitibaren Sözleşme'ye taraf olabileceklerdir. Taraf olmak, taraf olma belgesininBirleşmiş Milletler Genel Sekreteri'nce kayıtlara geçirilmesiyle başlayacaktır.40. Madde1. Her hangi bir Devlet, imzaladığı, onayladığı veya taraf olduğu anda, işbuSözleşme'nin, uluslararası alanda sorumlu bulunduğu bütün topraklarda ya da butoprakların herhangi bir bölümünde uygulanacağını ilan edebilir. Böyle bir ilan,Sözleşme'nin söz konusu Devlet için yürürlüğe girdiği tarihte geçerli olacaktır.2. Bu tür bir bölge belirlemesi, söz konusu tarihten sonraki herhangi bir tarihte,Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'ne yapılacak bir duyuru ile gerçekleştirilecektir veduyurunun, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'ne ulaştırıldığının doksanıncı gündenitibaren veya Sözleşme, bu Devlet için yürürlüğe daha ileri bir tarihte giriyorsa, otarihte uygulamaya geçecektir.3. Bu Sözleşme'nin imzalandığı, onaylandığı veya ona taraf olunduğu tarihteuygulanacak bölgelerin dışında tutulan topraklar açısından, ilgili her Devlet, butoprakların da uygulama bölgesinin içine alınması için, bu bölgelerin yönetimlerinin,Anayasal nedenlerle öngörülen onaylarının alınması koşuluyla, gereken adımları atmaimkanlarını araştıracaktır.41. MaddeÜniter olmayan veya Federal bir Devlet hakkında aşağıdaki hükümler uygulanacaktır:(a) Bu Sözleşme'nin, Federal bir yasama organının yasama yetkisi alanına girenmaddeleriyle ilgili olarak, Federal Hükümet'in üstlendiği yükümlülükler, Federalolmayan devletlerinki ile aynı olacaktır.

(b) Bu Sözleşme'nin, Federasyonun anayasal sistemine göre, yasamayla ilgili adımlaratmak zorunluluğu bulunmayan eyaletlerin, Federasyonu oluşturan devletlerin veyakantonların yasama yetkileri alanına giren maddeleriyle ilgili olarak FederalHükümet, bu tür maddeleri, mümkün olan en kısa zamanda, eyaletlerin, Federasyonuoluşturan devletlerin veya kantonların ilgili makamlarına olumlu bir yorumla beraberbildirecektir.(c) Bu Sözleşme'ye Taraf Federal bir Devlet, bir başka Taraf Devlet'in, BirleşmişMilletler Genel Sekreteri kanalıyla kendisine iletilecek talebi üzerine, Sözleşme'ninher hangi bir hükmü hakkında, Federasyon'da ve federasyonu oluşturan birimlerdegeçerli yasal mevzuat ve uygulamaya ait, söz konusu hükmün, yasal veya diğeryollarla ne oranda geçerli olduğunu gösteren bir açıklama yapacaktır.42. Madde1. Her Devlet, imzalama, onaylama veya taraf olma sırasında, Sözleşme'nin 1, 3, 4,16 (1), 33, 36 - 46. (Dahil) maddeleri dışındaki maddeler hakkında çekince koyabilir.2. Bu maddenin 1. fıkrası çerçevesinde çekince koyan her Taraf Devlet, BirleşmişMilletler Genel Sekreteri'ne göndereceği bir duyuru ile söz konusu çekinceyi herzaman geri alabilir.43. Madde1. Bu Sözleşme, altıncı onay veya taraf olma belgesinin kayıt tarihini takip edendoksanıncı gün yürürlüğe girecektir.2. Sözleşme, altıncı onay veya taraf olma belgesinin kayıt tarihinden sonra onaylayanveya taraf olan Devletlerden her biri hakkında, bu Devletin onay veya taraf olmabelgesinin kayıt tarihini takip eden doksanıncı gün yürürlüğe girer.44. Madde1. Her Taraf Devlet, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'ne göndereceği bir duyuru ileSözleşmeye taraf olmaya her zaman son verebilir.2. Taraf olmanın sona erişi, ilgili Devlet hakkındaki duyurunun, Birleşmiş MilletlerGenel Sekreteri tarafından alındığı tarihinden bir sene sonra geçerli olur.3. 40. madde çerçevesinde bir duyuru veya ilan yapmış olan her Devlet, bu tarihtensonraki herhangi bir tarihte, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'ne yapacağı birbaşvuru ile, bu başvurunun Genel Sekreter'ce alınmasından bir yıl sonra, Sözleşme'ninsöz konusu toprağa uygulanışının sona ereceğini ilan edebilir.45. Madde

1. Her Taraf Devlet, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'ne göndereceği bir başvuruile bu Sözleşme'de değişiklik yapılmasını her zaman talep edebilir.2. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, bu talep hakkında, eğer varsa, alınacak tedbirlerkonusunda tavsiyede bulunacaktır.46. MaddeBirleşmiş Milletler Genel Sekreteri, Birleşmiş Milletler üyesi bütün Devletlere ve 39.maddede bahsedilen üye olmayan devletlere:(a) Birinci maddenin B kısmı uyarınca yapılan duyuru ve ilânları;(b) 39. madde uyarınca yapılan imzalama, onaylama veya taraf olma işlemlerini;(c) 40. madde uyarınca yapılan duyuruları ve ilânları;(d) 42. madde uyarınca konan çekinceleri veya çekinceleri geri çekişleri;(e) 43. madde uyarınca, bu Sözleşme'nin yürürlüğe gireceği tarihi;(f) 44. madde uyarınca taraf olmaya son verişleri ve bununla ilgiliduyuruları;(g) 45. madde uyarınca yapılacak değişiklik taleplerini bildirecektir.YUKARIDAKI NOKTALARA SADIK KALAN aşağıda imzaları bulunanlar,usulüne uygun yetkili olarak, işbu Sözleşmeyi, Hükümetleri adına imzalamışlardır.Cenevre'de, Yirmi sekiz Temmuz Bin dokuz yüz elli bir tarihinde, Fransızca veIngilizce metinleri aynı derecede geçerli olmak suretiyle bir nüsha olarak düzenlenmişolup Birleşmiş Milletler Örgütü Arşivinde bulundurulacaktır ve tasdikli kopyaları,Birleşmiş Milletler üyesi bütün Devletlere ve 39. maddede belirtilen üye olmayanDevletlere yollanacaktır.CETVELParagraf 11. Bu Sözleşme'nin 28. maddesinde belirtilen seyahat belgesi buraya ekli örneğeuygun olacaktır.2. Bu belge, ikisinden biri Ingilizce veya Fransızca olacak şekilde en az iki dildedüzenlenecektir.Paragraf 2Belgeyi veren ülkenin mevzuatı saklı kalmak koşuluyla, çocuklar, anne ve babadanbirinin veya istisnai hallerde diğer bir reşit mültecinin seyahat belgesinekaydolunabilirler.

Paragraf 3Belgenin verilmesi için alınacak harçlar, ulusal pasaportlara uygulanan en düşükharçlardan fazla olmayacaktır.Paragraf 4Özel veya istisnai durumlar dışında, belge, mümkün olduğu kadar çok sayıda ülke içingeçerli olacak şekilde verilecektir.Paragraf 5Belgenin geçerlilik süresi, belgeyi veren makamın takdirine göre bir veya iki yılolacaktır.Paragraf 61. Belgenin yenilenmesi veya geçerlilik süresinin uzatılması, belge sahibi yasalikametgahını diğer bir ülkeye nakletmediği sürece ve belgeyi veren makamınülkesinde yasal olarak ikamet etmekte ise, onu veren makama aittir. Yeni bir belgeverilmesi, aynı koşullar altında, eski belgeyi veren makama aittir.2. Bu konuda kendilerine özel olarak yetkilendirilmiş diplomatik temsilciler veyakonsolosluk makamları, hükümetleri tarafından verilmiş olan seyahat belgelerininsüresini altı ayı geçmeyen bir süre için uzatma yetkisiyle donatılacaklardır.3. Taraf Devletler, artık kendi ülkelerinde yasal olarak ikamet etmeyen ama yasalikametgahlarının bulunduğu ülkeden seyahat belgesi alamayan mültecilerin seyahatbelgelerini yenileme veya geçerlilik sürelerini uzatma, ya da onlara yeni belge vermekonularına sıcak bakacaklardır.Paragraf 7Taraf Devletler işbu Sözleşme'nin 28. maddesi hükümleri gereğince verilen belgelerigeçerli sayacaklardır.Paragraf 8Bir mültecinin gitmek istediği ülkenin yetkili makamları, eğer kendisini o ülkeyekabul edeceklerse ve bunun için vizeye gereklilik varsa, mültecinin taşıdığı belgeyevize vereceklerdir.Paragraf 91. Taraf Devletler, nihai olarak gidecekleri ülkenin vizesini almış olan mültecileretransit vizeleri vermeyi taahhüt ederler.

2. Bu tür vizelerin verilmesi, herhangi bir yabancıya vize verilmemesini haklıgösterebilecek sebeplerle reddedilebilir.Paragraf 10Çıkış, giriş veya transit vizelerine uygulanacak harçlar, yabancı pasaportlara verilenvizelere uygulanacak en düşük harçları geçmeyecektir.Paragraf 11Bir mültecinin kanuni ikametgahını değiştirip diğer bir Taraf Devletin ülkesindeyerleşmesi halinde, 28. maddenin hüküm ve şartlarına göre yeni bir belge verilmesiartık işbu ülkenin yetkili makamına ait olur ve mültecinin bu makama başvurma hakkıbulunur.Paragraf 12Yeni bir belge veren makam, eski belgeyi geri alacaktır ve eğer eski belgede, gerialındıktan sonra iadesi isteniyorsa belgeyi veren ülkeye iade edecektir.Aksi takdirde yeni belgeyi veren makam, eskisini geri alacaktır ve iptal edecektir.Paragraf 131. Her Taraf Devlet, kendisi tarafından Sözleşmenin 28. maddesine göre düzenlenenbir seyahat belgesinin sahibinin, bu belgenin geçerlilik süresi içinde her zaman oülkeye tekrar girmesine izin vereceğini taahhüt eder.2. Yukarıdaki fıkra hükümleri saklı kalmak koşuluyla, bir Taraf Devlet, belgesahibinin, ülkeden çıkanlara veya girenlere uygulanan muamelelere tabi olmasınıtalep edebilir.3. Istisnai hallerde veya mülteciye belirli bir süreyle ikamet izni verilmişse, TarafDevletlerin, belgeyi verirken, mültecinin kalabileceği süreyi, üç aydan az olmamaküzere, sınırlama hakkı saklıdır.Paragraf 14Yalnız 13. paragraf hükümleri saklı kalmak koşuluyla, işbu Cetvel hükümleri, TarafDevletlerin kendi topraklarında geçerli olan, girişler, transit geçişler, geçici ikamet,yerleşme ve çıkışlarla ilgili, yürürlükteki yasaları ve yönetmelikleri hiç bir ihlaletmez.Paragraf 15Belgenin verilmesi veya belgeye konan kayıtlar, özellikle vatandaşlık açısından, belgesahibinin statüsünü belirlemez veya ihlal etmez.Paragraf 16

Bir belgenin verilmesi, sahibine, hiçbir şekilde, veren ülkenin diplomatik temsilcileriveya konsolosluk makamlarının himayesini talep etmek hakkını sağlamaz ve butemsilci veya makamlara da bir himaye hakkı vermez.

EKSEYAHAT BELGESI ÖRNEĞIBelge, küçük bir kitapçık şeklinde olacaktır (yaklaşık 15x10 santimetre).Kimyasal veya başka yollarla yapılacak silinme ve değişikliklerin kolaylıkla farkedileceği bir tarzda basılması ve "28 Temmuz 1951 Sözleşmesi" kelimelerinin,düzenleyen ülkenin dilinde her sayfada tekrar edilerek basılması tavsiye olunur.(Kitapçığın kapağı)SEYAHAT BELGESI(28 Temmuz 1951 Sözleşmesi)_____________________________________________________________No. .............................(1)SEYAHAT BELGESI(28 Temmuz 1951 Sözleşmesi)Bu belge, yürürlük süresi uzatılmazsa .............................. tarihine kadar geçerlidir.Soyadı...............................................................Adı (ları)...............................................................Refakatindeki çocuk (lar)...............................................................1. Bu belge, hamiline, sırf ulusal pasaport yerine geçecek bir seyahat belgesisağlamak amacıyla verilmiştir. Hamilinin vatandaşlık durumu hakkında hiçbir hükümiçermez ve vatandaşlığına tesir etmez.2. Belge hamilinin .....................................'ye (belgeyi veren makamların mensupolduğu ülkenin adı yazılır) aşağıda daha sonrası için bir tarih yazılmamışsa............................... tarihine kadar dönmesine müsaade edilmiştir (belge hamilinindönmesine müsaade olunan süre üç aydan az olmamalıdır.)3. Belge hamili, ikametgahını bu belgenin verildiği ülkeden başka bir ülkeyenaklettiği takdirde, yeniden seyahati arzu ederse, yeni bir belge almak için ikametettiği ülkenin yetkili makamlarına müracaat etmelidir. (Eski belgeyi, onu verenmakama gönderilmek üzere, kendisine yeni belgeyi veren makama iade edecektir.)1( Bu belge, kapak hariç .........sayfadır.)______________________________________________

(2)Doğum yeri ve tarihi...............................................................Mesleği...............................................................şimdiki ikametgahı...............................................................* Karısının evlenmeden evvelki soyadı ve adı (lar) ....................................................................................................................................* Kocanın soyadı ve adı (ları) ........................................................................................................................................................................EşkaliBoy...............................................................Saç...............................................................Göz rengi.....................................................Burun.....................................................Yüz şekli.....................................................Renk.....................................................Özel işaretler..........................................Refakatindeki çocuklarSoyadı Adı (ları) Doğum yeri ve tarihi Cinsiyeti.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................* Lüzumsuz kelimeleri çiziniz.(Bu belge, kapak hariç, .............sayfadır.)__________________________________________________(3)Belge hamilinin fotoğrafı ve belgeyi veren makamın damgasıHamilinin parmak izi, (gerekiyorsa)Hamilinin imzası .....................................................(Bu belge, kapak hariç ......................... sayfadır.)

__________________________________________________(4)1. Bu belge aşağıdaki ülkelerde geçerlidir:.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................2. Bu belgenin verilmesine esas teşkil eden belge veya belgeler:...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................Belgenin verildiği yer : ................................................Veriliş tarihi : ...............................................................Belgeyi veren makamınimzası ve damgası:Ödenen harç:(Bu belge kapak hariç ..................................... sayfadan ibarettir)_______________________________________________________________Süresinin uzatılması veya yenileme(5)Ödenen harç: ............................... tarihinden................................ tarihine kadar.......................... da ........................... tarihinde uzatılmıştır.Belgenin süresiniuzatan makamınimza ve damgası:_________________Süresinin uzatılması veya yenilemeÖdenen harç: .......................... tarihinden..................... tarihine kadar............................ da ............................. tarihinde uzatılmıştır.Belgenin süresiniuzatan makamınimza ve damgası:(Bu belge, kapak hariç .................. sayfadır.)

____________________________________________Süresinin uzatılması veya yenilemeÖdenen harç: ........................ tarihinden........................ tarihine kadar ............................. da ............................ tarihindeuzatılmıştır.Belgenin süresiniuzatan makamınimza ve damgası:______________Süresinin uzatılması veya yenilemeÖdenen harç: ............................ tarihinden............................ tarihine kadar ........................... da ............................ tarihindeuzatılmıştır.(6)Belgenin süresini uzatan makamın imza ve damgası:(Bu belge, kapak hariç........sayfadır.)_________________________________________________(7 - 32)VizelerBelge hamilinin soyadı her vizede tekrar edilecektir.(Bu belge, kapak hariç ................... sayfadır.)

1.2.3 MÜLTECILERIN HUKUKI STATÜSÜNEILIŞKIN 1967 PROTOKOLÜIŞBU PROTOKOLE TARAF DEVLETLER,Cenevre'de 28 Temmuz 1951 tarihinde imzalanan Mültecilerin Hukuki Durumunailişkin Sözleşme'nin (bundan böyle Sözleşme diye anılacaktır), sadece 1 Ocak1951'den önce meydana gelmiş olaylar sonucunda mülteci olan şahısları kapsadığınıdikkate alarak,Sözleşme'nin kabulünden bu yana, yeni mülteci ortamlarının ortaya çıktığını ve bunedenle, söz konusu mültecilerin, Sözleşme'nin kapsamına giremeye bileceğinidikkate alarak,Sözleşme'deki tanımın kapsamına giren bütün mültecilerin, Ocak 1951 tarihsınırlamasına bakılmaksızın eşit hukuki statüden yararlanmalarının arzu edilirolduğunu dikkate alarak,Aşağıdaki konular üzerinde ANLAŞMIŞLARDIR:1. Madde1. Işbu Protokole Taraf Devletler, Sözleşme'nin 2 ila 34. maddelerini aşağıda tanımıyapılan mültecilere uygulamayı taahhüt ederler.2. Işbu Protokol bakımından, bu maddenin 3. fıkrasının uygulanması hali dışında,"mülteci" terimi, Sözleşme'nin 1. maddesinin A 2 kısmında mevcut "1 Ocak 1951'denönce meydana gelen olaylar sonucunda ve ............" ve "söz konusu olaylarsonucunda" ifadeleri metinden çıkarılmış addedilerek, Sözleşme'nin 1. maddesindeyer alan tanıma giren her şâhıs anlamına gelecektir.3. Işbu Protokol, Sözleşme'ye Taraf Devletlerce, Sözleşme'nin madde 1 B (1) (a)hükmüne göre yapılanı mevcut duyuruların, madde 1 B (2) çerçevesindegenişletilmedikçe, bu Protokol bakımından da geçerli olması koşuluyla,Taraf Devletler, işbu Protokolü, hiç bir coğrafi sınırlama yapılmaksızınuygulayacaklardır.2. Madde1. Işbu Protokol'e Taraf Devletler, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek KomiserliğiOfisi veya onun yerini alabilecek diğer herhangi bir Birleşmiş Milletler'e bağlıkuruluş ile, görevlerinin yerine getirilmesi sırasında işbirliğinde bulunmayı taahhütederler ve özellikle işbu Protokol hükümlerinin uygulanmasına nezaret etme görevinikolaylaştıracaklardır.

2. Yüksek Komiserlik Ofisi'nin veya onun yerini alabilecek diğer herhangi birBirleşmiş Milletler'e bağlı kuruluşun, Birleşmiş Milletler'in yetkili organlarına raporvermesini sağlamak için, işbu Protokol'e taraf Devletler aşağıdaki konular hakkındatalep edilecek bilgi ve istatistikleri uygun bir şekilde sağlamayı taahhüt ederler:(a) Mültecilerin durumu;(b) Işbu Protokol'ün uygulanması;(c) Mültecilerle ilgili mevcut veya sonradan yürürlüğe girebilecekkanunlar, yönetmelikler ve kararnameler.3. MaddeIşbu Protokol'e Taraf Devletler, bu Protokol'ün uygulanmasını sağlamak amacıylayürürlüğe koyacakları yasaları ve yönetmelikleri Birleşmiş Milletler GenelSekreteri'ne bildireceklerdir.4. MaddeIşbu Protokol'e Taraf Devletler arasında bu Protokol'ün yorumlanması veyauygulanması ile ilgili olan ve başka yollarla çözülemeyen herhangi bir uyuşmazlık, buuyuşmazlığın taraflarından herhangi birinin talebi üzerine Uluslararası AdaletDivanı'na götürülecektir.5. MaddeIşbu Protokol, Sözleşme'ye Taraf bütün Devletlerin ve herhangi bir BirleşmişMilletler üyesi Devletin veya herhangi bir ihtisas kuruluşu üyesinin veya BirleşmişMilletler Genel Kurulu tarafından katılmaya davet edilmiş olanların Taraf olmasanaaçık olacaktır. Taraf olma, taraf oluş belgesinin Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'neulaştırılmasıyla yürürlüğe girecektir.6. MaddeFederal Devlet HükmüUniter olmayan veya Federal bir devlet için aşağıdaki hükümler uygulanacaktır:(a) Işbu Protokol'ün, 1. maddesinin 1. fıkrası gereğince uygulanacak olan ve federalyasama organının yasama yetkisine giren Sözleşme maddeleri konusunda, FederalHükümetin yükümlülükleri, Federal Devlet olmayan Taraf Devletlerin yükümlülükleriile aynı olacaktır;(b) Işbu Protokol'ün 1. maddesinin, 1. fıkrası çerçevesinde uygulanması gereken veFederasyonun anayasal sistemine göre, Federasyonu oluşturan devletlerin, eyaletlerinveya kantonların yasama yetkisi içine giren Sözleşme maddeleriyle ilgili olarak,

Federal Hükümet, bu tür maddeleri, mümkün olan en kısa zamanda, olumlu biryorumla, federe devletlerin, eyaletlerin veya kantonların yetkili makamlarınındikkatine sunacaktır;(c) Işbu Protokol'e Taraf Federal bir Devlet, herhangi bir başka Taraf Devletin,Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri kanalıyla kendisine ileteceği talebi üzerine,Federasyon'un ve onu oluşturan birimlerin, bu Protokol'ün 1. maddesinin 1. fıkrasıçerçevesinde uygulamaları gereken herhangi bir belli Sözleşme hükmünün yasamakararları veya diğer önlemlerle, ne oranda uygulandığına dair bilgi verecektir.7. MaddeÇekinceler ve Duyurular1. Taraf olma sırasında, her Devlet, işbu Protokol'ün 4. maddesi ve Sözleşme'nin 1, 3,4, 16 (1) ve 33. maddelerinin dışında kalan hükümlerinin, işbu Protokol'ün 1. maddesiuyarınca uygulanması konusunda, Sözleşmeye taraf Devletin söz konusu maddeçerçevesinde koyacağı çekincelerin, Sözleşme'nin kapsamına giren mültecilereuygulanmaması koşulu ile, çekinceler koyabilir.2. Sözleşme'ye Taraf Devletlerce, Sözleşme'nin 42, maddesine uygun olarakduyurulan çekinceler, geri alınmadıkları sürece, işbu Protokol uyarınca bu devletlerinüstlendikleri yükümlülükler için uygulanacaktır.3. Bu maddenin 1. fırkasına uygun olarak çekince koyan bir Devlet, BirleşmişMilletler Genel Sekreteri'ne hitaben göndereceği bir bildiri ile bu çekinceyi her zamaniçin geri çekebilir.4. Taraf bir Devlet'in, Sözleşme'nin 40. maddesinin 1. ve 2. fıkraları uyarınca yaptığıduyuruların, Protokol'e taraf olurken ilgili Taraf Devletçe Birleşmiş Milletler GenelSekreteri'ne aksine bir bildiride bulunmadığı takdirde, işbu Protokol bakımından da,yürürlükte olacağı kabul edilecektir. Sözleşme'nin 40. maddesinin 2. ve 3. fıkraları ile44. maddesinin 3. fıkrası hükümlerinin bire bir (mutatis mutandis) yürürlükte olacağıkabul edilecektir.8. MaddeYürürlüğe Girme1. Işbu Protokol, altıncı taraf olma belgesinin ulaştığı gün yürürlüğe girecektir.2. Işbu Protokole altıncı taraf olma belgesinin ulaştırılmasından sonra katılan herDevlet için Protokol, katılma belgesinin bu Devlet tarafından ulaştırıldığı tarihteyürürlüğe girecektir.9. Madde

Taraf Olmaya Son Verme1. Herhangi bir Taraf Devlet, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'ne göndereceği birbildiri ile işbu Protokol'e Taraf olmaktan herhangi bir zamanda vazgeçebilir.2. Ilgili Taraf Devlet için, böyle bir vazgeçme, bu vazgeçiş bildirisinin BirleşmişMilletler Genel Sekreteri tarafından alındığı tarihinden bir yıl sonra geçerli olacaktır.10. MaddeBirleşmiş Milletler Genel Sekreteri'nin DuyurularıBirleşmiş Milletler Genel Sekreteri, yukarıdaki V. maddede Adı bahsedilenDevletleri, işbu Protokol'ün yürürlüğe giriş tarihinden, taraf oluşlardan, konançekincelerden, geri çekilen çekincelerden, taraf olmaktan vazgeçmelerden ve bunlarlailgili duyurularla bildirilerden haberdar edecektir.11. MaddeBirleşmiş Milletler Sekreterliği Arşivinde SaklanmaÇince, Ingilizce, Fransızca, Rusça ve Ispanyolca metinleri aynı derecede geçerlibulunan işbu Sözleşme'nin, Genel Kurul Başkanı ile Birleşmiş Milletler GenelSekreteri tarafından imzalanmış bir örneği, Birleşmiş Milletler Sekreterliği arşivlerinegönderilecektir. Genel Sekreter işbu Protokol'ün onaylanmış örneklerini BirleşmişMilletler üyesi bütün Devletlere ve yukarıda V. maddede bahsi geçen diğer Devletleregönderecektir.

1.2.4. DEVLETE SIĞINMAYA ILIŞKINBEYANNAME14 Aralık 1967'de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilmiştir (2312(XXII) sayılı karar)Genel Kurul,Sığınma hakkına ilişkin Beyanname ile ilgili olarak 19 Aralık 1962 tarihli 1839(XVII), 20 Aralık 1965 tarihli 2100 (XX) ve 16 Aralık 1966 tarihli 2203 (XXI) sayılıkararları hatırlayarak,21 Kasım 1959 tarihli 1400 (XIV) sayılı Genel Kurul kararına uygun olarakUluslararası Hukuk Komisyonu tarafından başlatılan yasa oluşturma çalışmalarını gözönünde bulundurarak,Aşağıdaki Beyanname'yi kabul eder:DEVLETE SIĞINMAYA ILIŞKIN BEYANNAMEGenel Kurul,Birleşmiş Milletler Antlaşması'nda beyan edilen hedeflerin, uluslararası barış vegüvenliği sağlamak, bütün uluslar arasında dostça ilişkiler geliştirmek ve ekonomik,toplumsal, kültürel ya da insani nitelikli uluslararası sorunların çözümü ve ırk,cinsiyet, dil ya da din ayrımı yapılmaksızın insan hakları ve temel özgürlükleresaygının geliştirilmesi ve teşvik edilmesi için uluslararası işbirliğinde bulunmakolduğunu kaydederek,14. maddesinde:"1. Herkes zulüm karşısında başka ülkelere sığınma talebinde bulunma ve sığınmaolanağından yararlanma hakkına sahiptir.2. Gerçekten de siyasi olmayan suçlar ya da Birleşmiş Milletler ilkeleri ve amaçlarınaaykırı eylemlerden kaynaklanan kovuşturmalar söz konusu olduğunda bu hakkabaşvurulamaz",ifadesi bulunan Insan Hakları Evrensel Beyannamesi'ni düşünerek,"Herkes, kendi ülkesi de dahil olmak üzere, herhangi bir ülkeyi terletmek ve kendiülkesine geri dönmek hakkına sahiptir", ifadesini içeren Insan Hakları EvrenselBeyannamesi'nin 13. Maddesinin 2. Paragrafını hatırlayarak,Insan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin 14. Maddesinden yararlanma konumundaolan kişilere bir Devlet tarafından sığınma hakkı tanınmasının barışçıl ve insani bir

eylem olduğunu ve, bu biçimiyle, bir başka Devlet tarafından düşmanca bir eylemolarak görülemeyeceğini kabul ederek,Devletlerin, sığınma ve mültecilerin ve vatansız kimselerin statüsüyle ilgili mevcutbelgelere karşı gelmeksizin, devlete sığınmaya ilişkin uygulamalarında aşağıdakiilkelere dayanmalarını tavsiye eder:1. Madde1. Bir Devletin, egemenliğini kullanarak, sömürgeciliğe karşı mücadele edenler dahilolmak üzere, Insan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin 14. Maddesine giren kişileretanıdığı sığınmaya, tüm öteki Devletlerce saygı gösterilecektir.2. Sığınma arama ve sığınma olanağından yararlanma hakkı hakkında, barışa karşı birsuç / bir savaş suçu, ya da insanlığa karşı bir suçu, bu tip suçlarla ilgili hükümleribelirlemek için hazırlanan uluslararası belgelerde tanımlandığı şekilde suçlarıişlediğini düşünmek için ciddi nedenler bulunan herhangi bir kimse tarafından ilerisürülemez.3. Sığınma hakkı tanımaya ilişkin temellendirmenin değerlendirilmesi, sığınmahakkını tanıyan Devlete ait olacaktır.2. Madde1. 1. maddenin 1. paragrafında sözü edilen kişilerin durumu, devletlerin egemenliğineve Birleşmiş Milletler'in amaç ve ilkelerine zarar vermemek üzere, uluslararasıtopluluk için önem taşır.2. Bir Devlet, sığınma hakkı tanıma ya da tanımayı sürdürme konularında güçlüklerlekarşılaşırsa, Devletler tekil olarak ya da bir arada ya da Birleşmiş Milletleraracılığıyla, uluslararası dayanışma ruhu içinde, söz konusu Devletin üzerindeki yükühafifletmek için gerekli önlemleri alacaklardır.3. Madde1. 1. maddenin 1. paragrafında sözü edilen hiç kimse, sınırda reddedilme, ya dasığınma hakkı aradığı ülkeye daha önce girmiş ise sınır dışı edilme ya da zulmeuğrayabileceği herhangi bir ülkeye zorla geri döndürülme gibi önlemlere maruzkalmayacaktır.2. Bu ilkeye istisna, ancak olağanüstü nedenler olan ulusal güvenlik ya da kitleselnüfus akışı durumunda olduğu gibi nüfusun korumasını sağlama amacıyla tanınabilir.3. Bir Devlet herhangi bir durumda bu maddenin 1. Paragrafında belirtilen ilkeyeistisnanın haklı çıkarılabileceğine karar verirse, ilgili kişiye uygun gördüğükoşullarda, geçici sığınma ya da başka yollarla bir başka ülkeye gitme olanağınıtanıma olasılığını değerlendirecektir.

4. MaddeSığınma hakkı tanıyan Devletler, sığınma hakkı elde etmiş kimselerin, BirleşmişMilletler'in amaç ve ilkelerine aykırı etkinliklerde bulunmalarına izinvermeyeceklerdir.

1.2.5. SAVAŞ ZAMANINDA SIVIL KIMSELERINKORUNMASINA ILIŞKIN 12 AĞUSTOS 1949TARIHLI CENEVRE SÖZLEŞMESI(Seçmeler)Savaş Kurbanlarının Korunmasına Ilişkin Uluslararası Sözleşmeler YapılmasınaYönelik Diplomatik Konferans tarafından kabul edilmiştir.Yürürlüğe giriş: 21 Ekim 1950, Madde 153'e uygun olarakMetin: Birleşmiş Milletler Anlaşmaları Dizisi Sayı: 973, Cilt: 75, s. 28726. Madde : Dağılmış Aileler44. Madde : Mülteciler70. Madde : Işgalden önce işlenen suçlar26. MaddeÇatışmanın Taraflarından her biri savaş yüzünden dağılmış ailelerin üyelerininbirbirleriyle olan temas ve mümkünse, görüşmelerini yenilemek amacıyla yaptıklarısoruşturmaları kolaylaştırmalıdır. Özellikle, bu işle uğraşan örgütlerin çalışmalarını,kendisi için kabul edilebilir olduğu ve kendi güvenlik kurallarına uyduğu sürecedesteklemelidir.44. MaddeGözaltında Tutan Güçler, mevcut Sözleşme'de sözü edilen denetim önlemleriniuygularken, aslında herhangi bir hükümetin korunmasından yararlanmayanmültecilere sadece de jure olarak düşman Devletin milliyetinden olmalarınadayanarak düşman yabancı gibi davranmamalıdır.70. MaddeKoruma altındaki kişiler, yasaların ve savaş yasa, örf ve adetlerinin ihlali dışında,işgalden önce ya da işgalin geçici olarak durduğu bir süre içinde yaptıkları eylemlerya da ifade ettikleri düşüncelerden dolayı tutuklanamaz, haklarında dava açılamaz yada mahkum edilemez.Çatışmaların patlak vermesinden önce işgal edilen Devlet'in topraklarında sığınmaarayan Işgalci Güçlerin vatandaşları çatışmaların patlak vermesinden sonra işlenensuçlar, ya da çatışmaların patlak vermesinden önce örfi hukuk çerçevesinde işlenipişgal edilen Devletin yasalarına göre barış zamanında suçluların iadesini

gerektirebilecek suçlar dışında; tutuklanamaz, haklarında dava açılamaz, mahkumedilemez ya da işgal edilen ülkeden sınır dışı edilemez.

1.2.6. 12 AĞUSTOS 1949 TARIHLI CENEVRESÖZLEŞMELERINE EK VE ULUSLARARASIOLMAYAN SILAHLI ÇATIŞMAKURBANLARININ KORUNMASINA ILIŞKINPROTOKOL(PROTOKOL I)8 Haziran 1977'de Silahlı Çatışmalarda Uygulanabilir Uluslararası SavaşHukukunun Yeniden Onaylanması ve Gelişimine Ilişkin Diplomatik Konferanstarafından kabul edilmiştir.Yürürlüğe giriş: 7 Aralık 1978, Madde 95'e uygun olarak73. Madde : Mülteciler ve Vatansız Kişiler74. Madde : Dağılmış Ailelerin Yeniden Birleşmesi85. Madde : Bu Protokol'ün Ihlalinin Önlenmesi88. Madde : Cezai Durumlarda Karşılıklı Yardım89. Madde : Işbirliği73. MaddeMülteciler ve Vatansız KişilerÇatışmaların başlamasından önce, ilgili Tarafların kabul ettiği ilgili uluslararasıbelgeler çerçevesinde ya da sığınılan Devletin ya da ikamet edilen ülke Devletininulusal yasaları çerçevesinde vatansız kişi ya da mülteci sayılmış olan kimseler, herkoşulda ve hiçbir olumsuz ayrım yapılmaksızın, Dördüncü Sözleşme'deki Bölüm I veIII'ün içeriği çerçevesinde koruma altındaki kişiler olacaktır.74. MaddeDağılmış Ailelerin Yeniden BirleşmesiSözleşmenin Yüksek Tarafları ve çatışmanın Tarafları, silahlı çatışmalar sonucundadağılan ailelerin yeniden bir araya gelmesini mümkün olabilecek her türlü yollakolaylaştırmalıdır, ve özellikle, Sözleşmelerin ve bu Protokol'ün koşullarıyla vetarafların ilgili güvenlik düzenlemeleriyle uyum içinde bu sorunu çözmeye çalışaninsancıl örgütlerin çalışmalarını desteklemelidir.85. MaddeBu Protokolün Ihlalinin Önlenmesi

1. Sözleşmelerin ihlal ve ağır ihlallerin önlenmesine ilişkin olan ve bu Bölümlebütünlenen koşullar, bu Protokol'ün ihlallerinin ve ağır ihlallerinin önlenmesineilişkin olarak geçerli olacaktır.2. Sözleşmelerde ağır ihlaller olarak tanımlanan eylemler, bu Protokol'ün 44, 45 ve73. Maddelerince korunan karşı Tarafın iktidarındaki kimselere ya da bu Protokolcekorunan, karşı Tarafın yaralı, hasta ve kaza geçirmiş kimselerine ya da karşı Tarafındenetimi altında bulunan ve bu Protokolce korunan tıbbi ya da dini personele, tıbbibirimlere ya da tıbbi araçlara karşı işlenmişse, bu Protokol'ün ağır ihlalleri sayılırlar.3. Madde 11'de tanımlanan ağır ihlallere ek olarak, aşağıdaki eylemler, kasıtlı olarakyapılıp bu Protokol'ün ilgili koşullarının ihlali , ve ölüm ya da bedene ya da sağlığaciddi bir zarar verilmesiyle sonuçlandıklarında, bu Protokol'ün ağır ihlallerisayılacaklardır:(a) sivil nüfusu ya da sivil bireyleri saldırı hedefi haline getirmek;(b) sivil nüfus ya da sivil hedefleri etkileyecek ayrım gözetmeyen bir saldırının,Madde 57, paragraf 2 (a) (iii) de tanımlandığı gibi aşırı can kaybı, sivillerde zarara yada sivil nesnelerde hasara yol açabileceğinin bilincinde olarak, bu tür saldırılardabulunmak;(c) tehlikeli güçler içeren tesislere ya da askeri üslere, Madde 57, paragraf 2 (a) (iii)de tanımlandığı gibi, aşırı can kaybı, sivillerde zarar ya da sivil nesnelerde hasaraneden olabileceğinin bilincinde olarak, saldırıda bulunmak;(d) savunma kapsamında bulunmayan mevzileri ve silahsızlandırılmış bölgeleri saldırıhedefi haline getirmek;(e) bir kimseyi hors de combat (savaş dışı) olduğunun bilincinde olarak, saldırı hedefihaline getirmek;(f) kızıl haç, kızıl ay ya da kızıl aslan ve güneş ya da, Sözleşmeler ya da bu Protokoltarafından tanınan diğer koruyucu sembolleri, Madde 37'yi ihlal ederek haincekullanmak.4. sözleşmelerde ve önceki paragraflarda tanımlanan ağır ihlallere ek olarak, aşağıdasayılanlar, kasıtlı olarak ve Sözleşmeler'i ya da Protokol'ü ihlal ederekyapıldıklarında, bu Protokol'ün ağır ihlalleri sayılacaklardır:(a) Işgalci Güç'ün Dördüncü Sözleşme'nin 49. Maddesini ihlal ederek, kendi sivilnüfusunun bir bölümünü işgal ettiği bölgelere aktarması, ya da işgal edilmiş bölgenüfusunun bir bölümünü ya da tümünü bu bölge içinde ya da dışına aktarması ya dasınır dışı etmesi;(b) savaş tutsaklarının ya da sivillerin ülkelerine geri dönüşlerinin gerekçesiz olarakgeciktirilmesi;

(c) Güney Afrika'daki ırkçı uygulamalar ve diğer ırksal ayrımcılığa dayanan kişionuruna hakareti içeren diğer insanlık dışı ve onur kırıcı uygulamalar;(d) halkların kültürel ya da manevi mirasını oluşturan ve örneğin, yetkili biruluslararası örgüt çerçevesinde, özel düzenlemelerle özel olarak korunanaçıkça tanınmış tarihi anıtlar, sanat eserleri ya da ibadet yerlerinin, Madde 53, altparagraf(b)'deki karşı Taraf'ın ihlaline dair bir delil var olmadığı ve bu tür tarihi anıt,sanat eseri ve ibadet yerlerinin askeri hedeflerin hemen yakınında bulunmadığıdurumlarda saldırı hedefi haline getirilmesi, ve bunun sonucunda geniş çapta hasarmeydana gelmesi;(e) sözleşmelerce korunan ya da bu Maddenin 2. Paragrafında bahsedilen birkimsenin, adil ve usule uygun yargılama hakkından yoksun bırakılması.5. Sözleşmelerin ve bu Protokol'ün uygulanmasına mani olmaksızın, bu belgelerinağır ihlalleri savaş suçu sayılacaktır.88. MaddeCezai Durumlarda Karşılıklı Yardım1. Sözleşmenin Yüksek Tarafları, Sözleşmelerin ya da bu Protokol'ün ağır ihlalleriüzerine açılan ceza davalarıyla ilişkili olarak, birbirlerine en üst düzeyde yardımcıolacaklardır.2. Sözleşmelerde ve bu Protokol'ün 85. Maddesinin 1. Paragrafında ortaya konanhaklara ve yükümlülüklere tabi olarak, ve koşullar izin verdiğinde, SözleşmeninYüksek Tarafları, suçluların iadesi konusunda işbirliği yapacaklardır. sınırları içindeiddia edilen suçun işlendiği ülke Devletinin talebine gereken önemi vereceklerdir.3. Talepte bulunulan Sözleşmenin Yüksek Tarafının yasaları her durumdauygulanacaktır. Bununla birlikte, önceki paragrafların koşulları, cezai durumlardakarşılıklı yardım konusunun tümünü ya da bir bölümünü düzenleyen ya dadüzenleyecek olan iki taraflı ya da çok taraflı herhangi başka antlaşma koşullarındankaynaklanan yükümlülükleri etkilemeyecektir.89. MaddeIşbirliğiSözleşmelerin ya da bu Protokol'ün ciddi ihlali durumlarında, Sözleşmenin YüksekTarafları, birlikte ya da tek olarak, Birleşmiş Milletler ile işbirliği içinde ve BirleşmişMilletler Antlaşması doğrultusunda harekete geçerler.

(PROTOKOL II)8 Haziran 1977 tarihli Silâhlı Çatışmalarda Uygulanabilecek Uluslararası SavaşHukukunun Yeniden Onaylanması Konusundaki Diplomatik Konferans tarafındankabul edilmiştir.Yürürlüğe giriş tarihi: Madde 23 uyarınca 7 Aralık 1978Metin: Birleşmiş Milletler Antlaşmaları Dizisi No. 17513, cilt 1125, s. 609BAŞLANGIÇSözleşmenin Değerli Tarafları,12 Ağustos 19491 tarihli Cenevre Antlaşmaları'nın ortak 3. Maddesi ile saklı tutulaninsani ilkelerin, Uluslararası nitelikte olmayan Silâhlı çatışma durumlarında insanşahsına saygının temelini oluşturduğunu hatırlayarak,Insan Haklarına ilişkin Uluslararası belgelerin insan şahsına temel bir korumasağladığını ayrıca hatırlayarak,Bu silahlı çatışmaların kurbanlarının daha iyi korunmasının güvence altınaalınmasının önemini vurgulayarak,Yürürlükteki hukukun kapsamadığı durumlarda, insan şahsının insanlık ilkeleri vekamu vicdanının emirlerinin koruması altında olduğunu anımsatarak,Aşağıda yazılanlar üzerinde uzlaşmışlardır:I. BÖLÜMBU PROTOKOLÜN KAPSAMI1. MaddeOlaylara ilişkin uygulama alanı1. 12 Ağustos 1949 tarihli Cenevre Antlaşmaları'nın ortak 3. Maddesini, var olanuygulama koşullarını değiştirmeden, geliştiren ve tamamlayan bu Protokol,Sözleşmenin Değerli bir Tarafı'nın ülkesinde, sorumlu komuta altında sürekli veprogramlı askeri operasyonlar yürütülmesini ve bu protokolün uygulanmasını olanaklıkılacak şekilde kendi toprağının bir parçasının üzerinde denetimi bulunan kendisilahlı kuvvetleri ile karşıt silahlı kuvvetler ya da diğer örgütlü silâhlı gruplar arasındameydana gelen, Uluslararası Silahlı Çatışmaların Kurbanlarının Korunmasına

(Protokol I) ilişkin olan ve 12 AĞUSTOS 1949 tarihli Cenevre Antlaşmaları'na EkProtokol'ün 1. Maddesi kapsamında olmayan tüm Silahlı çatışmalara uygulanacaktır.2. Bu protokol, ayaklanma, ayrı ve dağınık şiddet hareketleri veya benzer niteliktekidiğer hareketler gibi iç karışıklık ve gerginliklere, bunlar Silahlı çatışma olmadıklarıiçin, uygulanmayacaktır.2. MaddeKişilere ilişkin uygulama alanı1. Bu Protokol, ırk, renk, cinsiyet, dil, din ya da inanç, siyasi ya da diğer görüşler,ulusal ya da toplumsal köken, zenginlik, doğum ya da diğer statüler ya da benzerherhangi başka bir ölçüt üzerine kurulmuş bulunan hiçbir ters ayırım (bundan sonra'ters ayırım' olarak atıfta bulunulacaktır) yapılmadan, Madde 1 tanımlanmış bulunanbir Silahlı çatışmadan etkilenmiş bulunan bütün kişilere uygulanacaktır.2. Silahlı çatışmanın sonunda, çatışmaya bağlı nedenlerle özgürlüğünden yoksunkalan ya da özgürlüğü kısıtlananlar ve aynı şekilde, çatışma sonrasında aynınedenlerden dolayı özgürlüğünden yoksun bırakılmış bulunan ya da özgürlüğükısıtlanmış olanlar, bu yoksun bırakılma ya da kısıtlanma sona erene kadar Madde 5ve 6'nın korumasından yararlanacaklardır.3. MaddeMüdahale etmeme1. Bu protokoldeki hiçbir şeye, bir Devletin egemenliğini ya da hükümetin Devletiçinde bütün meşru araçları kullanarak hukuk ve düzenin sürdürmesi ya da yenidenoluşturması ya da Devletin ulusal birliği ve toprak bütünlüğünü savunmasına yöneliksorumluluğunu etkilemek amacı ile başvurulamaz.2. Bu protokoldeki hiçbir şeye, toprağında söz konusu çatışmanın gerçekleşmekteolduğu Sözleşmenin Değerli Tarafının silâhlı çatışma ya da iç ya da dış işlerinedoğrudan ya da dolaylı olarak, nedeni ne olursa olsun, müdahaleyi haklı kılmak amacıile başvurulamaz.II. BÖLÜMINSANCA MUAMELELER4. MaddeTemel güvenceler

1. Savaşa doğrudan katılmayan ya da savaşa katılımı artık devam etmeyen her kişi,özgürlükleri kısıtlamış olsun ya da olmasın, kendi şahısları, onurları ve inançları vedinsel uygulamaları konusunda saygı görmek hakkına sahiptir. Bu kişilere, herhangibir ters ayırım yapılmaksızın, her koşulda, insanca muamele edilecektir. Yaşayankimse kalmayacak şeklinde emir vermek yasaktır.2. Yukarıda yazılı olanların genelliğine etkide bulunmayacak şekilde olmak üzere,paragraf 1'de bahsedilen kişilere karşı yapılmaları olası olan aşağıda yazılı davranışlaryasaktırlar ve ne zaman ve nerede olur ise olsun yasak olarak kalacaklardır:(a) Kişilerin yaşamına, sağlığına ve fiziksel ya da ruhsal refahına yönelik şiddet,cinayet başta olmak üzere, işkence, sakatlama gibi zalim muameleler ya da her çeşitbedensel ceza;(b) Toplu halde cezalandırmalar;(c) Rehin alma;(d) Terörizm hareketleri;(e) Kişisel onura hakaretler, özellikle utandırıcı ve küçük düşürücü muameleler, ırzatecavüz, zorla fahişelik yaptırmak ve her türlü ahlâksız saldırı;(f) Kölelik ve her türlü köle ticareti;(g) Yağmacılık;(h) Yukarıda yazılı olan davranışlardan herhangi birine başvurmakla tehdit etmek.3. Çocuklara gereksinim duydukları ilgi ve yardım sağlanacaktır ve özellikle:(a) Çocuklar, dinsel ve ahlaki eğitim dahil olmak üzere, ebeveynlerinin ya daebeveynlerinin olmadığı durumda kendilerinin bakımından sorumlu olan kişilerinisteklerine uygun bir eğitim alacaklardır;(b) Geçici olarak ayrılmış bulunan ailelerin yeniden birleşmelerini kolaylaştırmayayönelik uygun olan bütün tedbirler alınacaktır;(c) On beş yaşına gelmemiş çocukların ne Silahlı kuvvetler veya gruplara alınmasınane de çatışmalara katılmalarına izin verilecektir;(d) On beş yaşına gelmemiş çocuklar eğer (c) alt paragrafındaki hükümlere rağmensavaşta doğrudan yer almış ve esir alınmışlar ise bu madde ile sağlanmış bulunan özelkoruma bu çocuklara uygulanmaya devam edecektir;(e) Ebeveynlerinin, ya da yasa veya görenekler uyarınca onların bakımından birincidereceden sorumlu kişilerin, mümkün olduğu zamanlarda, izni ile, çocuklarıçatışmaların devam ettiği bölgeden ülkedeki daha güvenli bir bölgeye güvenlik ve

efahlarından sorumlu kişilerin eşliğinde nakledilmelerini sağlamak için gerekliolduğu durumlarda önlemler alınacaktır.5. MaddeÖzgürlüğü kısıtlanmış bulunan kişiler1. Gözetim altına alınmış ya da alıkonulmuş olanlar dahil olmak üzere, silâhlı çatışmaile ilgili bir nedenden dolayı özgürlüğünden yoksun bırakılmış bulunan kişilerin sözkonusu olduğu durumlarda, Madde 4'ün şartlarına ek ve asgari olarak aşağıdakişartlara uyulacaktır:(a) Yaralılara ve hastalara Madde 7 doğrultusunda muamele edilecektir;(b) Bu paragrafta bahsedilen kişilere, yerel sivil nüfusla aynı derecede olmak üzere,yiyecek ve içme suyu verilecek; sağlık ve hijyen hususunda koruma ve iklimkoşullarının zorlukları ve silâhlı çatışmaların tehlikelerine karşı himaye sağlanacaktır;(c) Bireysel ya da toplu olarak yardım almalarına izin verilecektir;(d) Kendi dinlerini tatbik etmelerine ve eğer istenirse ve uygun ise dini işlevler yerinegetiren papaz ya da vaiz gibi kişilerden ruhani yardım almalarına izin verilecektir;(e) Eğer çalıştırılırlarsa, yerel sivil nüfusun yararlandığına benzer çalışma koşullarınave güvencelere sahip olacaklardır;2. Paragraf 1'de bahsedilen kişilerin gözetim altında olmalarından ya daalıkonulmalarından sorumlu olanlar da, kendi güçlerinin sınırları dahilinde olmaküzere, bu kişilere ilişkin bulunan aşağıdaki şartlara uyacaklardır:(a) Bir ailenin kadın ve erkeklerinin birlikte barındırıldığı durumlar dışında kadınlar,erkeklerin bulunduğu yerden ayrı bir yerde tutulacak ve doğrudan kadınların nezaretialtında olacaklardır;(b) Gerektiğinde sayısı yetkili makam tarafından sınırlanabilir olmak üzere mektup vekart göndermelerine ve almalarına izin verilecektir;(c) Gözetim ve tutukluluk yerleri çatışma bölgesine yakın yerlerde kurulmayacaktır.Paragraf 1'de atıfta bulunulan kişilerin gözetim altında tutulduğu ya da alıkonulduğuyerler silahlı çatışmadan doğan tehlikeye özellikle maruz kalır duruma gelmiş ise bukişiler, eğer tahliye işlemi yeterli güvenlik koşulları altında yapılabilecek ise, buyerlerden tahliye edileceklerdir;(d) Tıbbi muayenelerden yararlanacaklardır;(e) Fiziksel ya da ruhsal sağlık ve bütünlükleri herhangi bir gereksiz davranış ya daihmal nedeni ile tehlikeye atılmayacaktır. Buna uygun olarak, bu Maddede tanımlanankişileri, söz konusu kişinin sağlık durumunun gerektirmediği ve benzer tıbbi koşullar

altında bulunan özgür kişilere uygulanan genel kabul görmüş tıbbi standartlarlauyumlu olmayan herhangi bir tıbbi uygulamaya maruz bırakmak yasaklanmıştır.3. Paragraf 1 kapsamına girmeyen fakat özgürlüğü silahlı çatışma ile ilişkili şu ya dabu nedenle kısıtlanmış bulunan kişilere Madde 4 ve bu Maddenin (Madde 5) 1 (a), (c)ve (d) ve 2 (b) paragrafları doğrultusunda insanca muamelede bulunulacaktır.4. Eğer özgürlüğünden yoksun bırakılmış kişilerin serbest bırakılması kararı verilirise, bu kişilerin güvenliğinin güvence altına alınmasını sağlayacak gerekli önlemlerbu kararı verenler tarafından alınacaktır.6. MaddeCezai kovuşturmalar1. Bu Madde, silâhlı çatışma ile bağlantılı olan ceza gerektiren suçlarınkovuşturulması ve cezalandırılması ile ilgilidir.2. Gerekli bağımsızlık ve tarafsızlık güvencelerini sağlayan bir mahkeme tarafındanilan edilen bir mahkumiyet kararına uygun şekilde olmadığı sürece suçlu bulunan birkişi hakkında hiçbir hüküm verilmeyecek ve ceza ibraz edilmeyecektir. Özellikle:(a) Süreç, suçlanan kişinin gecikme olmadan, kendisinin işlediği iddia edilen suçunayrıntıları konusunda bilgilenmesini sağlayacak ve suçlanan kişiye mahkemeöncesinde ve sırasında gerekli olan bütün savunma hakları ve araçlarını verecektir;(b) Hiç kimse bireysel cezai sorumluluk temeline dayanmayan bir suçtan dolayımahkum edilmeyecektir;(c) Hiç kimse, işlendiği sıradaki yasalar açısından ceza gerektiren bir suçoluşturmayan herhangi bir hareket ya da ihmal yüzünden suçlu tutulmayacak; hiçkimseye ceza gerektiren suçun (işlenmiş) olduğu sırada uygulanabilecek olandan dahaağır bir ceza verilmeyecek, eğer suçun işlenmesinden sonraki zamanda daha hafif bircezanın uygulanmasına yönelik bir hüküm yasa ile karara başlanmış ise, suçlu bundanyararlanacaktır;(d) Bir suç ile itham edilen herkesin yasa doğrultusunda suçlu olduğu kanıtlananakadar suçsuz olduğu kabul edilir;(e) Bir suç ile itham edilen herkesin kendi mevcudiyeti huzurunda yargılanma hakkıolacaktır;(f) Hiç kimse kendi aleyhinde ifade vermeye ya da suçlu olduğunu itiraf etmeyezorlanmayacaktır.3. Mahkum edilmiş bir kimse kendisi hakkında karara başlanmış bulunan adli ve diğertemyiz yolları ve bu yolların kullanılabileceği zaman sınırlamaları konularındabilgilendirilecektir.

4. Suçun işlendiği sırada 18 yaşından küçük olan kişiler hakkında ölüm cezası kararıverilmeyecek ve gebe kadınların ya da küçük çocuk annesi olanların ölüm cezasıkararı uygulanmayacaktır.5. Çatışmaların sonunda iktidarda bulunan makamlar, silâhlı çatışmada yer almışbulunan kişiler ya da gözetim altında ya da tutuklu olmalarına bakılmaksızın, silâhlıçatışma ile bağlantılı nedenlerle özgürlüğünden yoksun bırakılmış kişilere olası engeniş affın sağlanması için çaba göstereceklerdir.III. BÖLÜMYARALILAR, HASTALAR VE KAZAZEDELER7. MaddeKoruma ve bakım1. Silâhlı çatışmaya katılmış olsun ya da olmasınlar bütün yaralılar, hastalar, vekazazedelere saygı gösterilecek ve bu kişiler korunacaklardır.2. Her koşul altında onlara insanca muamelede bulunulacak ve uygulanabilecekolanın azamisi ölçüsünde ve mümkün olan en az gecikme ile, durumlarınıngerektirdiği tıbbi bakım ve ilgiyi alacaklardır. Tıbbi olanlar dışında hiçbir nedenedayalı olarak aralarında ayırım yapılmayacaktır.8. MaddeAramaKoşullar izin verdiğinde, ve özellikle bir çarpışma sonrasında, gecikme olmadan,yaralılar, hastalar, ve kazazedeleri aramak ve toplamak, onları yaşmadan ve kötümuameleden korumak, yeterli bakım almalarını güvence altına almak ve ölüleriaramak, soyulmalarını önlemek ve nezih bir biçimde cenazelerini kaldırmak içinmümkün olan bütün önlemler alınacaktır.9. MaddeTıbbi ve dini personelin korunması1. Tıbbi ve dini personele saygı gösterilecek ve bu kişiler korunacak ve görevleriniyerine getirmeleri için mümkün olan her yardım sağlanacaktır. Insani vazifeleri ilebağdaşmayan işler yapmaları için zorlanmayacaklardır.2. Tıbbi personelden, görevlerini yerine getirirken, tıbba dayalı olanlar dışındakihiçbir nedenle, hiç kimse için öncelik tanınması isteğinde bulunulamaz.10. Madde

Tıbbi görevlerin genel korunması1. Bundan yarar gören kişinin kim olduğuna bakılmaksızın, tıbbi ahlak ile bağdaşantıbbi etkinlik yürüttüğü gerekçesi ile, koşullar ne olursa olsun, hiç kimsecezalandırılmayacaktır.2. Tıbbi etkinliklerde bulunan kişiler, ne tıbbi ahlak kuralları, yaralı ve hastalarınyararı için düzenlenmiş bulunan diğer kurallar veya bu protokole karşıt olandavranışlarda bulunmaya ya da çalışmalar yürütmeye, ne de bunların talep ettiğidavranışlardan kaçınmaya zorlanmayacaklardır.3. Tıbbi etkinliklerde bulunan kişilerin kendi bakımları altında bulunan yaralı ya dahasta kişiler hakkında öğrenebilecekleri bilgiler konusundaki meslekiyükümlülüklerine, ulusal hukuka bağlı olmak üzere, saygı gösterilecektir.4. Ulusal hukuka bağlı olmak üzere, tıbbi etkinliklerde bulunan hiç kimse kendibakımları altında bulunan ya da bulunmuş olan yaralı ya da hasta kişiler hakkındabilgi vermedikleri ya da bilgi vermeyi reddettikleri gerekçesi ile hiçbir şekildecezalandırılamaz.11. MaddeTıbbi birimlerin ve taşıtların korunması1. Tıbbi birimler ve taşıtlara her zaman saygı gösterilecek ve korunacaklardır; saldırıhedefi olmayacaklardır.2. Tıbbi birimler ve taşıtların hakkı olan koruma, kendi insani işlevlerinin dışındakalan düşmanca davranışlara kalkışmak amacı ile kullanılmadıkları sürece sonaermeyecektir. Bununla birlikte, yalnızca, makul bir zaman sınırı belirleyen bir uyarıyapıldıktan ve böyle bir uyarı dikkate alınmadıktan sonra koruma sona erebilir.12. MaddeAyırt edici amblemKızılhaç, Kızılay ya da Kızılaslan ve Güneş’in beyaz zemin üzerindeki özel amblemi,ilgili yetkili makamların yönergesi doğrultusunda, tıbbi ve dini personel ve tıbbibirimler tarafından ve tıbbi taşıtlar üzerinde sergilenecektir. Ambleme her koşuldasaygı gösterilecektir. Amblem, uygun olmayan bir biçimde kullanılmayacaktır.IV. BÖLÜMSIVIL NÜFUS

13. MaddeSivil nüfusun korunması1. Sivil nüfus ve sivil bireyler, askeri operasyonlardan kaynaklanan tehlikelere karşıgenel korumadan yararlanacaklardır. Bu korumayı etkin kılmak amacı ile aşağıdakikurallara her koşulda uyulacaktır.2. Bu sıfatta olan sivil nüfus ve sivil bireyler, saldırı hedefi olmayacaktır. Öncelikliamacı sivil halk arasında terör yaymak olan şiddet tehditleri ya da hareketleriyasaktırlar.3. Siviller, savaşta doğrudan yer almamaları koşuluyla ve yer almadıkları sürece, buBölüm tarafından sağlanan korumadan yararlanacaklardır.14. MaddeSivil nüfusun yaşamını sürdürmesi için vazgeçilmez olan nesnelerin korunmasıSivillerin aç bırakılarak öldürülmesinin bir savaş yöntemi olarak kullanılmasıyasaktır. Yiyecek maddeleri, yiyecek maddeleri üretimi için kullanılan tarım alanları,ekinler, çiftlik hayvanları, içme suyu tesisatları ve stokları ve sulama mekanizmalarıgibi sivil nüfusun yaşamını sürdürmesi için vazgeçilmez olan nesnelere bu amaçlasaldırılması, onların tahrip edilmesi, ortadan kaldırılması ya da işe yaramaz halegetirilmesi bu nedenle yasaklanmıştır.15. MaddeTehlikeli güçler barındıran tesis ve tesisatların korunmasıTehlikeli güçler barındıran tesis ve tesisatlar, isimleri ile söylenir ise barajlar, bentlerve nükleer elektrik üretim istasyonları, bu nesneler askeri hedef olduğunda bile, eğerböyle bir saldırı tehlikeli güçlerin açığa çıkmasına ve sonucunda sivil nüfustan ağırkayıplara yol açacak ise, saldırı hedefi haline getirilmeyeceklerdir.16. MaddeKültürel varlıkların ve ibadet yerlerinin korunması14 Mayıs 1954 tarihli Lahey Silahlı Çatışma Olaylarında Kültürel MülklerinKorunması Sözleşmesi'nin hükümlerini etkilemeksizin, halkların kültürel ve ruhanimiraslarını oluşturan tarihi anıtlara, sanat eserlerine ya da ibadet yerlerine yönelikolarak herhangi bir düşmanca davranışta bulunmak ve onları askeri girişimleridesteklemek amacı ile kullanmak yasaklanmıştır.

17. MaddeSivillere zorla yer değiştirtmenin yasaklanması1. Eğer mevcut sivillerin güvenliği ya da zorunlu askeri nedenler öyle gerektirmiyorise çatışmaya bağlı nedenler yüzünden sivillerin yer değiştirmesi emriverilmeyecektir. Bu yer değiştirmelerin yürütülmesinin gerektiği durumlarda sivilnüfusa barınma, hijyen, sağlık, güvenlik ve beslenme konularında tatmin edicikoşullar sağlanabilmesi için mümkün olan bütün önlemler alınacaktır.2. Siviller, çatışma ile ilgili nedenlerden dolayı kendi topraklarını terk etmeyezorlanmayacaklardır.18. MaddeAcil yardım örgütleri ve acil yardım etkinlikleri1. Sözleşmenin Değerli Taraflarına ait topraklarda bulunan Kızılhaç (Kızılay,Kızılaslan ve Güneş) örgütleri gibi acil yardım örgütleri Silahlı çatışma kurbanları ileilişkin olan kendi geleneksel işlevlerini yerine getirmeye yönelik olarak hizmetsunabilirler. Sivil nüfus, kendi girişimi ile bile yaralı, hasta ve kazazedelerintoplanması ve bakılmalarını sağlayabilirler.2. Eğer sivil halk, yiyecek maddeleri ve tıbbi malzemeler gibi yaşamlarınısürdürmeleri için vazgeçilmez olan gereçlerin yokluğu nedeni ile aşırı derecedezorluk çekiyorlar ise, tamamen insani ve tarafsız özellikteki ve hiçbir ters ayırımyapılmadan yürütülen sivil halka yönelik yardım etkinlikleri söz konusu YüksekSözleşmeci Tarafın iznine tabi olarak gerçekleştirilecektir.V. BÖLÜMNIHAI HÜKÜMLER19. MaddeDağıtımBu protokol mümkün olan en geniş biçimde dağıtılacaktır.20. MaddeImzaBu protokol, Nihai Bildiri'nin imzalanmasından altı ay sonra Sözleşmelere Taraf olanDevletlerin imzasına açılacak ve on iki aylık bir dönem için imzaya açık kalacaktır.

21. MaddeOnayBu Protokol mümkün olan en kısa zaman içinde onaylanacaktır. Onay belgeleriSözleşmeler'in teslim edildiği yer olan Isviçre Federal Konseyi'ne teslim edilecektir.22. MaddeTaraf olmaBu Protokol, protokolü imzalamamış olan Sözleşmelere Taraf olan Devletlerdenherhangi birinin katılımına açık olacaktır. Taraf olma belgeleri teslim alıcı makamateslim edilecektir.23. MaddeYürürlüğe giriş1. Bu Protokol iki onay ya da taraf olma belgesinin teslim edilmesinden altı ay sonrayürürlüğe girecektir.2. Bundan sonra bu Protokol'ü onaylayacak ya da ona taraf olacak her birSözleşmelere Taraf olan Devlet için Protokol, söz konusu Taraf'ın kendi onay ya dataraf olma belgesini teslim etmesinden altı ay sonra yürürlüğe girecektir.24. MaddeDeğişiklik1. Sözleşmenin herhangi bir Değerli Tarafı bu Protokol'e yönelik değişikliklerönerebilir. Herhangi bir Değişiklik önerisinin metni, değişiklik önerisinin ele alınmasıamacı ile bir konferansın toplanmasının gerekip gerekmediğine Sözleşmenin DeğerliTarafları ve Uluslararası Kızılhaç Komitesi'ne danıştıktan sonra karar verecek olanteslim alıcı makama iletilecektir.2. Teslim alıcı makam, bu konferansa bütün Sözleşmenin Değerli Taraflarını, aynıbiçimde Sözleşmeye Taraf olan bütün Devletleri, bu Protokol'ün imzacıları olsunlarya da olmasınlar, bu konferansa davet edecektir.25. MaddeTaraf olmaya son verme1. Sözleşmenin Değerli bir Tarafı bu Protokole taraf olmaya son verirse, taraf olmayason verme, ancak ilgili belgenin alınmasından altı ay sonra geçerli olacaktır. Bununla

irlikte, altı ayın sonunda, taraf olmaya son veren Taraf, Madde 1'de bahsedilendurum içinde ise, taraf olmaya son verme Silâhlı çatışmanın sona ermesinden önceyürürlüğe girmeyecektir. Çatışma ile ilgili nedenlerden dolayı özgürlüklerindenyoksun bırakılmış ya da özgürlüğü kısıtlanmış kişiler, nihai olarak serbestbırakılıncaya dek yine de bu Protokol'ün hükümlerinden yararlanmaya devamedeceklerdir.2. Taraf olmaya son verme teslim alıcı makama yazıyla bildirilecektir, teslim alıcımakam da bu bildirimi bütün Yüksek Sözleşmeci Taraflara iletecektir.26. MaddeBildirimlerTeslim alıcı makam Sözleşmenin Değerli Taraflarını ve Sözleşmelere Taraf olanDevletleri, bu Protokol'ün imzacıları olup olmamalarından bağımsız olarak, aşağıdakihususlarda bilgilendirecektir:(a) Bu Protokol'e atılmış bulunan imzalar ve Madde 21 ve 22 uyarınca gerçekleştirilenonay ve taraf olma belgelerinin teslimi;(b) Madde 23 uyarınca bu Protokol'ün yürürlüğe girme tarihi; ve(c) Madde 24 uyarınca alınmış bulunulan haberler ve beyannameler.27. MaddeKayıt1. Yürürlüğe girmesinin ardından bu Protokol kayıt ve ilan amacı ile teslim alıcımakam tarafından, Birleşmiş Milletler Antlaşması'nın 102. Maddesi doğrultusunda,Birleşmiş Milletler Sekreterliği'ne iletilecektir.2. Teslim alıcı makam aynı zamanda, Birleşmiş Milletler Sekreterliği'ni bu Protokolkonusunda kendisine ulaşmış bulunan bütün onaylamalar ve taraf olmalar konusundabilgilendirecektir.28. MaddeGeçerli metinlerArapça, Çince, Fransızca, Ingilizce, Ispanyolca ve Rusça metinleri aynı derecedegeçerli olan bu Protokol'ün özgün nüshası, tasdik edilmiş hakiki kopyalarını dahasonra bütün Sözleşme Taraflarına iletecek olan teslim alıcı makama teslim edilecektir.

1.2.7 VATANSIZ KIŞILERIN STATÜSÜNEILIŞKIN SÖZLEŞMENew York'ta 28 Eylül 1954'te imzalanmıştırYürürlüğe giriş: 6 Haziran 1960, Madde 39'a uygun olarakMetin: Birleşmiş Milletler Antlaşma Dizileri, Sayı: 5158, Cilt: 360, s. 117BAŞLANGIÇSözleşmenin Yüksek Tarafları,Birleşmiş Milletler Antlaşması ve 10 Aralık 1948'de Birleşmiş Milletler Genel Kurulutarafından onaylanan Insan Hakları Evrensel Beyannamesinin insanların temelhaklardan ve özgürlüklerden ayrımcılık yapılmaksızın yararlanacağı ilkesini beyanettiğini göz önünde bulundurarak,Birleşmiş Milletler'in, çeşitli vesilelerle, vatansız kişilere ilişkin derin endişesiniaçıkça belirttiğini ve vatansız kişiler için bu temel hak ve özgürlüklerin olası en genişuygulamasını güvence altına almaya çaba gösterdiğini göz önünde bulundurarak,Sadece aynı anda mülteci olan vatansız kişilerin 28 Temmuz 1951 tarihli MültecilerinStatüsüne Ilişkin Sözleşme tarafından kapsandığını ve bu Sözleşme'nin kapsamadığıpek çok vatansız kişi olduğunu göz önünde bulundurarak,Vatansız kişilerin statüsünü Uluslararası bir antlaşma ile düzenleme ve iyileştirmeninarzu edilir olduğunu göz önünde bulundurarak,Aşağıdakiler üzerinde anlaşmışlardır:I. BÖLÜMGENEL HÜKÜMLER1. Madde"Vatansız Kişi" teriminin tanımı1. Bu Sözleşme'nin amaçları çerçevesinde "vatansız kişi" terimi, kendi yasalarınınişleyişi içinde hiçbir Devlet tarafından vatandaş olarak sayılmayan bir kişi anlamınagelir.2. Bu Sözleşme:(i) Birleşmiş Milletler Mülteci Yüksek Komiserliği dışındaki Birleşmiş Milletlerkurum ve kuruluşlarından korunma ya da yardım alan kişiler için, böyle bir korunmaya da yardım aldıkları sürece;

(ii) Ikamet etmekte oldukları ülkenin yetkili mercilerince o ülkenin vatandaşı olmayabağlı olan hak ve yükümlülüklere sahip olduğu tanınan kişiler için;(iii) (a) barışa karşı bir suç, bir savaş suçu, ya da insanlığa karşı bir suçu bu tipsuçlarla ilgili koşullar yaratmak amacıyla hazırlanan uluslararası belgelerdetanımlandığı biçimiyle işlemiş oldukları;(b) Ikamet ettikleri ülkeye kabul edilmelerinden önce, o ülke dışında siyasi olmayanciddi bir suç işlemiş oldukları;(c) Birleşmiş Milletler'in amaç ve ilkelerine aykırı eylemlerden dolayı suçlu sayılmışolduklarıkonusunda ciddi kuşkular bulunan kişiler için geçerli olmayacaktır.2. MaddeGenel yükümlülüklerHer vatansız kişinin kendisini içinde bulduğu ülkeye karşı, özellikle o ülkeninyasalarına ve yönetmeliklerine ve aynı zamanda kamu düzeninin sürdürülmesi içinalınan önlemlere uymasını gerektiren sorumlulukları vardır.3. MaddeAyrımcılık YapılmamasıSözleşmeci Devletler bu Sözleşme'nin hükümlerini, ırk, din ya da menşe ülkeye bağlıayrımcılık yapmaksızın bütün vatansız kişilere uygularlar.4. MaddeDinSözleşmeci Devletler, ülkelerindeki vatansız kişilere, ibadet ve çocuklarının dinieğitim özgürlüğü bakımından, en az kendi vatandaşlarına gösterdikleri muamele kadariyi muamele gösterirler.5. MaddeBu Sözleşme'den ayrı olarak verilen haklarBu Sözleşme'nin hiçbir hükmü, bir Sözleşmeci Devlet tarafından vatansız kişilere buSözleşme dışında verilen diğer hakları ve menfaatleri ihlal edecek biçimdeyorumlanamaz.6. Madde"Aynı koşullarla" terimi

Bu Sözleşme'nin amaçları bakımından, "aynı koşullarla" terimi, ilgili kişinin, vatansızbir kişi olmadığı takdirde belirli bir hakkı kullanmak için yerine getirmesi gerekenbütün koşulların (geçici ya da sürekli ikamet süresine ve koşullarına ilişkin olanlar dadahil olmak üzere), vatansız bir kişi tarafından doğası nedeniyle yerinegetirilemeyecek olanlar dışında, kendisi tarafından yerine getirilmesini gerekli kılar.7. MaddeKarşılıklılık koşulundan muafiyet1. Bu Sözleşme'de yer alan daha elverişli hükümler saklı kalmak üzere, birSözleşmeci Devlet, genel olarak yabancılara gösterdiği muamelenin aynısını Vatansızkişilere gösterir.2. Bütün Vatansız kişiler, üç yıllık ikamet süresinden sonra Sözleşmeci Devletlerinülkesinde yasal karşılıklılık koşulundan muaf olurlar.3. Her Sözleşmeci Devlet, bu Sözleşme söz konusu Devlet için yürürlüğe girdiğitarihte vatansız kişilerin sahip oldukları hakları ve menfaatleri, karşılıklılık koşuluolmaksızın, kendilerine tanımaya devam ederler.4. Sözleşmeci Devletler, karşılıklılık koşulunun bulunmaması durumunda, vatansızkişilere 2. ve 3. Paragraflara göre yararlanabilecekleri hak ve menfaatlerin ötesindehak ve menfaatler tanıma olanaklarını ve karşılıklılık koşulundan muafiyeti 2. ve 3.Paragraflarda belirtilen koşulları yerine getirmeyen vatansız kişileri kapsayacakşekilde genişletmek olanağını uygun bir biçimde değerlendirirler.2. ve 3. paragrafların hükümleri gerek bu Sözleşme'nin 13, 18, 19, 21 ve 22.Maddelerinde belirtilen hak ve menfaatler için, gerekse bu Sözleşme'de yer almayanhak ve menfaatler için geçerlidir.8. MaddeIstisnai muamelelerden muafiyetyabancı bir Devlet vatandaşlarının ya da eski vatandaşlarının şahısları, mülkiyetleri yada menfaatlerine aykırı olarak alınabilecek istisnai muamelelerle ilgili olarak,Sözleşmeci Devletler, bu gibi muameleleri, vatansız bir kişiye sırf daha önce sözkonusu yabancı Devletin vatandaşı olduğu gerekçesiyle uygulamayacaklardır. Bumaddede ifade edilen genel ilkeyi kendi yasamalarına uygun bir biçimdeuygulayamayan Sözleşmeci Devletler, uygun koşullarda bu gibi vatansız kişiler lehinemuafiyet tanırlar.9. MaddeGeçici muameleler

Bu Sözleşmenin hiçbir hükmü bir Sözleşmeci Devletin savaş zamanında ya da diğervahim ve olağanüstü hallerde, belirli bir kişi söz konusu olduğunda, ulusal güvenliğiiçin elzem saydığı geçici muameleleri bu kişinin gerçekte vatansız bir kişi olduğu vesöz konusu muamelelerin ulusal güvenlik nedeniyle sürdürülmesi gerektiğisaptanıncaya dek kabul edilmesine engel değildir.10. MaddeIkametin devamı1. Vatansız bir kişi Ikinci Dünya Savaşı sırasında zorla yerinden edilerek SözleşmeciDevletlerden birinin topraklarına götürülmüş olup burada ikamet etmekte ise, buzorunlu kalış süresi bu ülkede yasal ikamet olarak sayılacaktır.2. Vatansız bir kişi Ikinci Dünya Savaşı sırasında bir Sözleşmeci Devletin ülkesindensürgün edilip bu Sözleşmenin yürürlüğe giriş tarihinden önce sürekli ikamet amacı ileoraya dönmüş ise, sürgünden önceki ve sonraki ikamet dönemi, aralıksız ikametinzorunlu olduğu durumlarda, bir tek aralıksız ikamet sayılacaktır.11. MaddeVatansız denizcilerHer Sözleşmeci Devlet, bayrağını taşıyan bir geminin mürettebatı arasında düzenli birbiçimde hizmete alınmış Vatansız kişiler varsa, bu kişilerin ülkesinde yerleşmesineizin verme olanaklarını ve kendilerine seyahat belgeleri vermeyi ya da geçici olarakülkesine kabul etmeyi özellikle bir başka ülkeye yerleşmelerini kolaylaştırmak üzereolumlu bir yaklaşımla göz önünde bulundurur.II. BÖLÜMHUKUKSAL STATÜ12. MaddeKişisel statü1. Vatansız bir kişinin kişisel statüsü daimi ikametgahının ait olduğu ülkeninkanununa, ikametgâhı yoksa oturduğu ülkenin kanununa göre düzenlenir.2. Vatansız bir kişi tarafından daha önce elde edilen ve kişisel statüye ilişkin olanhaklara, özellikle evliliğe bağlı haklara, her Sözleşmeci Devlet tarafından,eğer bugerekliyse, söz konusu devletin yasalarının gösterdiği koşulları yerine getirmekkaydıyla, saygı gösterilir; ancak, söz konusu hakkın, kişi vatansız olmasaydı odevletin yasaları tarafından tanınacak haklar arasında bulunması gereklidir.13. MaddeMenkul ve gayrimenkul mülkiyet

Sözleşmeci Devletler menkul ve gayrimenkullerin edinimi ve bununla ilişkili diğerhaklar, menkul ve gayrimenkul mülkiyete ait kira ve diğer sözleşmeler bakımındanvatansız kişilere mümkün olduğu kadar elverişli ve her durumda aynı koşullardakiyabancılara genel olarak tanınanlardan daha az elverişli olmayan bir muameleuygularlar.14. MaddeSanatsal haklar ve sınai mülkiyetSınai mülkiyetin, örneğin buluşlar, dizaynlar ya da modeller, ticari markalar ve ticariunvanların, ve edebi, sanatsal ve bilimsel çalışmalarla ilgili hakların korunmasıkonusunda, vatansız bir kişi daimi ikametinin bulunduğu ülkede bu ülkeninvatandaşlarına tanınan korunmanın aynısından yararlanır. Vatansız kişi, diğerSözleşmeci Devletlerden herhangi birinin ülkesinde, bu ülkede olaşan ikametininbulunduğu ülkenin vatandaşlarına tanınan korumanın aynısından yararlanır.15. MaddeDernek hakkıSözleşmeci Devletler, ülkelerinde yasal olarak ikamet eden vatansız kişilere, siyasiolmayan ve kazanç amacı taşımayan dernekler ile sendikalara ilişkin olarak, mümkünolduğunca elverişli ve her durumda, aynı koşullardaki yabancılara genel olaraktanınandan daha az elverişli olmayan bir muamele uygularlar.16. MaddeMahkemelerde taraf olarak bulunma hakkı1. Vatansız bir kişi bütün Sözleşmeci Devletlerin ülkelerinde hukuk mahkemelerineserbestçe başvuruda bulunabilir.2. Vatansız bir kişi, daimi ikametinin bulunduğu Sözleşmeci Devlette, adli yardım vecautio judicatum solvi den (teminat akçesinden) muafiyet dahil olmak üzeremahkemelere başvuruya ilişkin konularda bir vatandaşınkiyle aynı muameledenyararlanır.3. Vatansız bir kişi, 2. paragrafta sözü edilen konular hakkında, daimi ikametininbulunduğu ülkeden başka ülkelerde daimi ikametinin bulunduğu ülke vatandaşlarınagösterilen muamelenin aynısından yararlanır.III. BÖLÜMKAZANÇ GETIREN ISTIHDAM17. Madde

Ücretli Istihdam1. Sözleşmeci Devletler, ülkelerinde yasal olarak ikamet eden vatansız kişilere, ücretlibir işte çalışma hakkı bakımından mümkün olduğunca elverişli ve her durumda aynıkoşullardaki yabancılara genel olarak gösterilenden daha az elverişli olmayanmuamele uygularlar.2. Sözleşmeci Devletler, ücretli işlerde çalışmak bakımından bütün vatansız kişilerin,ve özellikle de ülkelerine bir işçi bulma programı ya da göçmen getirme planına göregirmiş olan vatansız kişilerin haklarını, kendi vatandaşlarına tanıdıkları haklarabenzetmek konusuna olumlu yaklaşacaklardır.18. MaddeSerbest ÇalışmaSözleşmeci Devletler, ülkelerinde yasal olarak bulunan vatansız kişilere, tarım,sanayi, küçük sanatlar ve ticaret alanlarında kendi işyerlerini açmak ve ticari ve sınaişirketler kurmak konularında mümkün olduğu kadar elverişli, ve her durumda aynıkoşullardaki yabancılara genel olarak gösterilenden daha az elverişli olmayan birmuamele uygularlar.19. MaddeYüksek tahsile dayalı serbest mesleklerHer Sözleşmeci Devlet, ülkesinde yasal olarak ikamet eden ve söz konusu Devletinyetkili makamlarınca tanınan diplomalara sahip olup, yüksek tahsile dayalı serbest birmesleği icra etmek isteyen vatansız kişilere mümkün olduğu kadar elverişli ve herdurumda aynı koşullardaki yabancılara genel olarak gösterilenden daha az elverişliolmayan bir muamele uygularlar.IV. BÖLÜMSOSYAL DURUM20. MaddeVesika ile dağıtımBütün nüfusun tabi olduğu ve az bulunan maddelerin genel dağıtımını düzenleyen birvesika sisteminin mevcut olduğu durumlarda, vatansız kişilere vatandaşlarla aynımuamele uygulanacaktır.21. MaddeKonut edinme

Sözleşmeci Devletler, konut edinme ile ilgili olarak, bu meselenin yasalar veyönetmeliklerle düzenlendiği ya da kamu makamlarının kontrolüne tabi olduğuölçüde, ülkelerinde yasal olarak ikamet eden Vatansız kişilere mümkün olduğu kadarelverişli ve her durumda aynı koşullardaki yabancılara genel olarak gösterilendendaha az elverişli olmayan bir muamele uygularlar.22. MaddeDevlet eğitimi1. Sözleşmeci Devletler, vatansız kişilere, ilk öğretim konusunda, vatandaşlarınauyguladıkları muamelenin aynısını uygularlar.2. Sözleşmeci Devletler, vatansız kişilere, ilk öğretim dışındaki eğitim konusunda ve,özellikle öğretimden yararlanma, yabancı ülke okullarında alınmış sertifikaların,diploma ve yüksek öğretim diplomalarının tanınması, ve harç ve ücretlerden muafiyetve burslardan yararlanma konularında, mümkün olduğu kadar elverişli ve herdurumda aynı koşullardaki yabancılara genel olarak gösterilenden daha az elverişliolmayan bir muamele uygularlar.23. MaddeSosyal yardımSözleşmeci Devletler, ülkelerinde yasal olarak ikamet eden vatansız kişilere, sosyalyardım ve destek konularında kendi vatandaşlarına uyguladıkları muamelenin aynısınıuygularlar.24. MaddeÇalışma yasaları ve sosyal güvenlik1. Sözleşmeci Devletler, ülkelerinde yasal olarak ikamet eden Vatansız kişilere,aşağıdaki konularda kendi vatandaşlarına uyguladıkları muamelenin aynısınıuygularlar:(a) Bu konular yasalar ya da yönetmeliklerle düzenlendiği ya da idari makamlarınkontrolüne tabi oldukları ölçüde: ücret, ücrete dahil olduğu durumlarda aileyardımları, çalışma saatleri, fazla mesai düzenlemeleri, ücretli tatiller, evde çalışmayadair sınırlamalar, çalışmaya başlama yaşı, çıraklık ve mesleki eğitim, Kadınlarınçalışması ve gençlerin çalışması, ve toplu sözleşme ile verilen haklardan yararlanma;(b) Sosyal güvenlik (istihdam, kazalar, mesleki hastalıklar, hamilelik, hastalık,sakatlık, yaşlılık, ölüm, işsizlik, ailevi yükümlülükler ile, ulusal yasalara ya dayönetmeliklere göre, bir sosyal güvenlik programı kapsamına giren herhangi bir diğerbeklenmedik durumla ilgili yasal hükümler) aşağıdaki sınırlamalara tabidir:

(i) Kazanılmış hakların ve kazanılmak üzere olan hakların korunması için uygundüzenlemeler mevcut olabilir;(ii) Ikamet edilen ülkenin ulusal yasaları ya da düzenlemeleri, tamamen devletfonlarından karşılanan ödenekler ya da ödenek bölümleri ile, normal bir emekliliködeneği için gerekli aidat koşullarını yerine getirmemiş kişilere yapılan yardımlarkonusunda özel düzenlemeler yapabilir.2. Vatansız bir kişinin bir iş kazası ya da mesleki hastalık sonucu ölümünden doğacaktazminat haklarına, hak sahibinin Sözleşmeci Devletin toprakları dışında ikametetmesinden etkilenmez.3. Sözleşmeci Devletler, sosyal güvenlik konusunda kazanılmış haklara ya dakazanılmak üzere olan haklara ilişkin olarak aralarında sonuçlandırdıkları, ya dagelecekte aralarında sonuçlandırabilecekleri antlaşmaların sağlayacağı faydaları,sadece söz konusu antlaşmaları imzalayan Devletlerin vatandaşlarına uygulanankoşullara tabi olmak şartıyla, vatansız kişileri de kapsayacak şekildegenişleteceklerdir.4. Sözleşmeci Devletler, Sözleşmeci olmayan Devletler ile aralarında herhangi birzamanda yürürlükte bulunan benzer antlaşmaların faydalarını, mümkün olduğuderecede Vatansız kişileri de kapsayacak şekilde genişletmek imkanlarını olumlu biryaklaşımla göz önünde bulunduracaklardır.V. BÖLÜMIDARI ÖNLEMLER25. MaddeIdari Yardım1. Vatansız bir kişinin bir hakkını kullanması için normal koşullarda yabancı bir ülkemakamlarının yardımına ihtiyaç duyduğu, ancak kendilerine başvuruda bulunacakdurumda olmadığı durumlarda ikamet ettiği Sözleşmeci Devlet bu yardımın kendimakamlarınca yapılmasını sağlar.2. 1. Paragrafta sözü edilen makam ya da makamlar, normal koşullarda bir yabancıyakendi ulusal makamları tarafından ya da aracılığı ile verilebilecek belgeleri ya dasertifikaları vatansız kişilere verirler ya da bunların kendi denetimleri altındaverilmesini sağlarlar.3. Bu şekilde verilen belgeler ya da sertifikalar, yabancılara kendi ulusal makamlarıtarafından ya da aracılığı ile verilen resmi belgeler gibi kabul edilirler ve aksikanıtlanıncaya kadar geçerli sayılırlar.4. Yoksul kişilere tanınabilen istisnai uygulamalar saklı kalmak koşulu ile, buradasözü edilen hizmetler için ücret alınabilir; bununla birlikte bu ücretler makul miktardave benzer hizmetler için vatandaşlardan alınan harçlarla orantılı olacaktır.

5. Bu madde hükümleri hiçbir suretle 27. ve 28. maddeleri ihlal etmez.26. MaddeSeyahat özgürlüğüHer Sözleşmeci Devlet ülkesinde yasal olarak ikamet eden vatansız kişilere, aynıkoşullarda genellikle yabancılara uygulanan düzenlemelere tabi olarak, ikametyerlerini seçme ve ülkesi içinde serbestçe seyahat etme hakkını tanıyacaktır.27. MaddeKimlik belgeleriSözleşmeci Devletler, ülkelerinde bulunan ve geçerli bir seyahat belgesine sahipolmayan her vatansız kişiye kimlik belgeleri çıkarırlar.28. MaddeSeyahat belgeleriSözleşmeci Devletler, ülkelerinde yasal olarak ikamet eden vatansız kişilere, ulusalgüvenlik ya da kamu düzenine ilişkin zorlayıcı nedenler başka türlüsünügerektirmedikçe, söz konusu ülke dışına seyahat edebilmeleri için gerekli seyahatbelgelerini çıkartırlar, ve bu belgelerle ilgili olarak bu Sözleşme'nin Programındakihükümler uygulanır. Sözleşmeci Devletler bu tür bir belgeyi ülkelerinde bulunandiğer herhangi bir vatansız kişi için çıkarabilirler; ülkelerinde bulunup yasal olarakikamet ettikleri ülkeden bir seyahat belgesi alma imkanından yoksun olan vatansızkişilerin durumunu özellikle olumlu bir yaklaşımla göz önüne alırlar.29. MaddeMali yükümlülükler1. Sözleşmeci Devletler vatansız kişileri, her ne isim altında olursa olsun, benzerdurumlarda vatandaşlarına uyguladıklarından ya da uygulayabileceklerinden başka yada daha yüksek resim, harç ya da vergiye tabi tutamazlar.2. Yukarıdaki paragraf hükümleri, kimlik belgeleri de dahil olmak üzere, yabancılariçin çıkartılan idari belgelerle ilgili harçlara ait yasa ve yönetmelik hükümlerininvatansız kişilere uygulanmasına engel değildir.30. MaddeVarlık nakli

1. Bir Sözleşmeci Devlet, kendi yasa ve yönetmeliklerine uygun olarak, Vatansızkişilerin, ülkesine getirdikleri varlıklarını, yeniden yerleşmek üzere kabul edildikleridiğer bir ülkeye nakletmelerine izin verir.2. Bir Sözleşmeci Devlet, yeniden yerleşmek üzere kabul edildikleri bir başka ülkedeyerleşmeleri için gerekli olan herhangi bir yerdeki değerli varlıklarını götürmek içinizin isteyen vatansız kişilerin başvurularını olumlu bir yaklaşımla değerlendirir.31. MaddeSınır dışı etme1. Sözleşmeci Devletler ülkelerinde yasal olarak ikamet eden Vatansız bir kişiyiulusal güvenlik ya da kamu düzeni ile ilgili nedenler dışında Sınır dışı edemezler.2. Böyle bir vatansız kişinin sınır dışı edilmesi, ancak ilgili yasal sürece uygun olarakalınmış bir kararı izleyebilir. Zorlayıcı ulusal güvenlik nedenlerinin başka türlüsünügerekli kıldığı koşullar dışında, vatansız kişinin, suçsuzluğunu kanıtlamak üzere delilsunmasına, ve aynı amaçla yetkili bir makam ya da yetkili makam tarafından özel birbiçimde seçilmiş bir ya da birkaç kişi nezdinde itiraz etmesine ve temsil edilmesineizin verilir.3. Sözleşmeci Devletler böyle bir vatansız kişiye, diğer bir ülkeye yasal olarakkabulünü sağlayabilmesi için makul bir süre tanır. Sözleşmeci Devletler, bu süreiçinde gerekli buldukları iç işleriyle ilgili herhangi bir önlemi uygulama hakkını saklıtutarlar.32. MaddeVatandaşlığa almaSözleşmeci Devletler, Vatansız kişileri özümlemeyi ve Vatandaşlığa almayı mümkünolduğu ölçüde kolaylaştırırlar. Özellikle vatandaşlığa alma işlemlerini çabuklaştırmakve bu işlemlerin masraf ve resimlerini mümkün olduğu ölçüde azaltmak için her türlüçabayı sarfederler.VI. BÖLÜMSON HÜKÜMLER33. MaddeUlusal yasamayla ilgili bilgilendirmeSözleşmeci Devletler, bu Sözleşme'nin uygulanmasını güvence altına almak üzerekabul ettikleri yasalar ve yönetmelikler hakkında Birleşmiş Milletler GenelSekreteri'ne bilgi verirler.34. Madde

Anlaşmazlıkların çözümüBu Sözleşme'nin Tarafları arasında Sözleşme'nin yorumlanmasına ya dauygulanmasına ilişkin olarak ortaya çıkabilen ve diğer yollarla çözülemeyen herhangibir anlaşmazlık, anlaşmazlığın taraflarından herhangi birinin talebi üzerineUluslararası Adalet Divanı'na sevk edilir.35. MaddeImza, onay ve taraf olma1. Bu Sözleşme Birleşmiş Milletler Genel Merkezinde 31 Aralık 1955'e kadar imzayaaçık olacaktır.2. Sözleşme aşağıdakiler için imzaya açık olacaktır:(a) Birleşmiş Milletler'e üye her hangi bir Devlet;(b) Vatansız Kişilerin Statüsüne Ilişkin Birleşmiş Milletler Konferansı'na katılmalarıiçin çağrıda bulunulan başka herhangi bir Devlet; ve(c) Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından imzaya ya da taraf olmaya çağrılanherhangi bir Devlet.3. Sözleşme onaylanacaktır ve onay belgeleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'neteslim edilecektir.4. Sözleşme, bu maddenin 2. Paragrafında belirtilen Devletlerin taraf olmasana açıkolacaktır. Taraf olma, taraf olma belgelerinin Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'neteslim edilmesiyle başlayacaktır.36. MaddeÜlkesel uygulama hükmü1. Her Devlet, imza, onay ya da taraf olma sırasında bu Sözleşme'nin, uluslararasıilişkilerinden sorumlu olduğu ülke topraklarının tümünü ya da herhangi birinikapsayacağını bildirebilir. Bu tür bir bildiri, Sözleşme ilgili Devlet için yürürlüğegirdiğinde geçerli hale gelecektir.2. Sürecin bundan sonraki herhangi bir aşamasında kapsamda böyle herhangi birgenişleme Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'ne gönderilen bildirimle yapılacaktır veBirleşmiş Milletler Genel Sekreteri'nin bu bildirimi almasından doksan gün sonra, yada Sözleşme'nin ilgili Devlet için yürürlüğe girdiği günden sonra, hangisi daha sonraise, geçerli hale gelecektir.3. Sözleşme'nin imza, onay ya da taraf olma aşamasında kapsamadığı ülketopraklarına ilişkin olarak, her ilgili Devlet, anayasal nedenlerle gerekli olduğu

durumlarda söz konusu ülkelerin Hükümetlerinin onayına bağlı olarak, Sözleşme'ninuygulanmasını söz konusu ülke topraklarını kapsayacak şekilde genişletmek içingerekli adımları atma olasılığını göz önünde bulundurmalıdır.37. MaddeFederal devlet hükmüFederal ya da üniter olmayan bir Devlet için aşağıdaki koşullar geçerli olacaktır:(a) Bu Sözleşme'nin, Federal yasama organının yasama yetkisi alanına girenmaddeleriyle ilgili olarak, Federal Hükümet'in yükümlülükleri, bu çapta FederalDevlet olmayan tarafların yükümlülükleriyle olacaktır;(b) Bu Sözleşme'nin, Federasyonu oluşturan ve Federasyonun anayasasına göreyasamayla ilgili adımlar atma zorunluluğu bulunmayan Devlet, eyalet ya dakantonlarından her birinin yasama yetkileri alanına giren maddeleriyle ilgili olarakFederal Hükümet, bu tür maddeleri, Federasyonu oluşturan Devletler, eyaletler vekantonların yetkili makamlarına mümkün olan en kısa zamanda ve olumlu biryorumla birlikte bildirir.(c) Bu Sözleşmeye Taraf bir Federal Devlet, kendisine herhangi bir başka SözleşmeciDevletin Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri aracılığıyla iletilecek talebi üzerine,Sözleşmenin herhangi bir hükmü hakkında Federasyondaki ve Federasyonu oluşturanbirimlerdeki mevcut yasalara ve uygulamalara ilişkin olarak, söz konusu hükmünyasal ya da başka yollarla ne derecede yürürlükte olduğunu gösteren bir açıklamasunar.38. MaddeÇekinceler1. Her Devlet, imza, onay ya da taraf olma sırasında Sözleşmenin 1, 3, 4, 16 (1) ve33-42 (dahil) maddeleri dışındaki maddelere çekince koyabilir.2. Bu maddenin 1. Paragrafına uygun olarak bir çekince koyan herhangi bir Devlet,Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'ne ileteceği bir bildirim ile söz konusu çekinceyiherhangi bir zaman geri alabilir.39. MaddeYürürlüğe giriş1. Bu Sözleşme altıncı onay ya da taraf olma belgesinin teslim gününü izleyendoksanıncı gün Yürürlüğe girer.2. Altıncı onay ya da taraf olma belgesinin teslim edilmesinden sonra Sözleşmeyionaylayan ya da Sözleşmeye taraf olan Devletlerden her biri için Sözleşme, sözkonusu Devletin onay ya da taraf olma belgesinin teslim tarihini izleyen doksanıncıgün yürürlüğe girer.

40. MaddeTaraf olmaya son verme1. Herhangi bir Sözleşmeci Devlet Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine göndereceğibir bildirim ile bu Sözleşmeye taraf olmaya herhangi bir zaman son verebilir.2. Taraf olmaya son verme, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri tarafından bildiriminalınması tarihinden bir yıl sonra ilgili Sözleşmeci Devlet için yürürlüğe girer.3. 36. madde çerçevesinde bir duyuru ya da bildirimde bulunan her Devlet, bu tarihtensonraki herhangi bir tarihte Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine göndereceği birduyuru yoluyla, Sözleşmenin bildirimde belirtilen ülkeleri bu duyurunun GenelSekreter tarafından alındığı tarihten bir yıl sonra kapsamayacağını beyan edebilir.41. MaddeDüzeltmeler1. Herhangi bir Sözleşmeci Devlet, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine göndereceğibir bildirim yoluyla bu Sözleşmenin düzeltilmesini her zaman talep edebilir.2. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu bu talep hakkında, eğer varsa, atılacak adımlarkonusunda tavsiyede bulunur.42. MaddeBirleşmiş Milletler Genel Sekreteri'nin duyurularıBirleşmiş Milletler Genel Sekreteri, Birleşmiş Milletler üyesi olan bütün Devletlereve 35. Maddede belirtilen üye olmayan Devletlere aşağıdaki hususlar hakkında bilgiverir:(a) 35. madde uyarınca yapılan imza, onay ve taraf olma işlemleri;(b) 36. madde uyarınca yapılan bildirim ve duyurular;(c) 38. madde uyarınca koyulan ve geri çekilen çekinceler;(d) 39. madde uyarınca bu Sözleşmenin yürürlüğe gireceği tarih;(e) 40. madde uyarınca yapılan fesihler ve bildirimler;(f) 41. madde uyarınca yapılan düzeltme önerileri.YUKARIDAKI HUSUSLARI ONAYLAYARAK, aşağıda imzaları bulunanlar,usulüne uygun yetkili olarak, bu Sözleşmeyi Hükümetleri adına imzalamışlardır.

New York'ta yirmi sekiz eylül bin dokuz yüz elli dört tarihinde, Ingilizce, Fransızcave Ispanyolca metinleri aynı derecede geçerli olmak suretiyle bir nüsha olarakdüzenlenmiş olup Birleşmiş Milletler arşivlerinde bulunacaktır, ve onaylı suretleribütün Birleşmiş Milletler üyesi Devletlere ve 35. maddede belirtilen üye olmayanDevletlere iletilecektir.PROGRAMParagraf 11. Bu Sözleşmenin 28. maddesinde belirtilen seyahat belgesi, belge sahibinin 28 Eylül1954 tarihli Sözleşmeye göre vatansız bir kişi olduğunu belirtmelidir.2. Bu belge, biri Ingilizce ya da Fransızca olmak üzere, en az iki dildedüzenlenecektir.3. Sözleşmeci Devletler buraya ekli olan örnek seyahat belgesini uygulamanın arzuedilirliğini değerlendireceklerdir.Paragraf 2Belgeyi veren ülkenin geçerli olan düzenlemelere bağlı olarak, çocuklar anne vebabadan birinin ya da istisnai durumlarda diğer bir reşitin seyahat belgesinekaydedilebilirler.Paragraf 3Belgenin çıkartılması için alınan harçlar, ulusal pasaportlara uygulanan en düşükharçtan fazla olamaz.Paragraf 4Özel ya da istisnai durumlar dışında, belge, mümkün olduğu kadar çok sayıda ülkeiçin geçerli olacak şekilde verilir.Paragraf 5Belge, en az üç ay ve en fazla iki yıl için geçerli olacaktır.Paragraf 61. Belge sahibi yasal ikametgahını bir başka ülkeye nakletmediği ve belgeyi verenmakamın ülkesinde yasal olarak ikamet ettiği sürece belgenin yenilenmesi ya dageçerlik süresinin uzatılması konusu belgeyi çıkartan makama aittir. Yeni bir belgeverilmesi konusu, aynı koşullar altında, eski belgeyi çıkartan makama aittir.2. Diplomatik temsilciler ya da konsolosluk makamları, hükümetleri tarafındanverilmiş olan seyahat belgelerinin süresini altı ayı geçmeyen bir süre için uzatmaküzere yetkilendirilebilirler.

3. Sözleşmeci Devletler artık kendi ülkelerinde yasal olarak ikamet etmeyen fakatyasal ikametgahlarının bulunduğu ülkeden bir seyahat belgesi alamayan vatansızkişilerin seyahat belgelerinin yenilenmesi ya da geçerlik sürelerinin uzatılması ya dayeni belge çıkartılması imkanlarını olumlu bir yaklaşımla değerlendirirler.Paragraf 7Sözleşmeci Devletler bu Sözleşmenin 28. Maddesindeki hükümlere uygun olarakçıkartılmış belgelerin geçerliliklerini tanırlar.Paragraf 8Vatansız kişilerin gitmek istedikleri ülkenin yetkili makamları, kendisini ülkeye kabuledeceklerse ve bir vizeye gerek varsa sahibi olduğu belgeye vize verirler.Paragraf 91. Sözleşmeci Devletler, nihai olarak gidecekleri ülkenin vizesini almış olan vatansızkişilere transit vizeleri vermeyi taahhüt ederler.2. Bu vizelerin verilmesi, herhangi bir yabancıya vize verilmemesini haklıgösterebilecek nedenlerle reddedilebilir.Paragraf 10Çıkış, giriş ya da transit vizesine uygulanacak harçlar, yabancı pasaportlar için olanvizelere uygulanan en düşük tarifeyi geçemez.Paragraf 11Vatansız bir kişi başka bir Sözleşmeci Devletin ülkesinde yasal olarak ikamet etmeyebaşladığında, 28. maddenin hüküm ve koşullarına göre yeni bir belge çıkartılmasısorumluluğu artık bu ülkenin yetkili makamlarına ait olur, ve vatansız kişinin bumakamlara başvuruda bulunma hakkı olur.Paragraf 12Yeni bir belge veren makam eski belgeyi geri alır ve eğer eski belgede geri alındıktansonra iadesi isteniyorsa belgeyi veren ülkeye iade eder; aksi takdirde yeni belgeyiveren makam, eskisini geri alır ve iptal eder.Paragraf 131. Bu Sözleşmenin 28. maddesine uygun olarak çıkartılan bir seyahat belgesi, aksinebir ifade içermedikçe, belge sahibine, bu belgenin geçerlik süresi içinde herhangi birzamanda o ülkeye tekrar girmesine hak kazandırır. Her durumda, vatansız kişiningitmek istediği ülke yeniden giriş hakkına göre seyahat belgesi üzerinde ısrar

etmedikçe, belge sahibinin belgeyi çıkartan ülkeye geri dönebileceği süre üç aydan azolamaz.2. Bir önceki alt-paragrafın hükümlerine tabi olarak, bir Sözleşmeci Devlet belgesahibinden, ülkesinden çıkışa ya da ülkesine dönüşe ilişkin olarak emredilen resmiuygulamalara uymasını isteyebilir.Paragraf 14Sadece 13. paragrafın hükümleri saklı kalmak koşuluyla, Bu Programın hükümleri,Taraf Devletlerin topraklarında geçerli olan, ülkeye giriş, transit geçiş, geçici ikamet,yerleşme ve çıkış hallerine ilişkin yasa ve yönetmelikleri hiçbir suretle etkilemez.Paragraf 15Belgenin çıkartılması ya da belgeye konan giriş kayıtları, özellikle vatandaşlıkla ilgiliolarak, belge sahibinin statüsünü belirlemez ya da etkilemez.Paragraf 16Bir belgenin çıkartılması, sahibine, hiçbir suretle, belgeyi çıkartan ülkenin diplomatiktemsilcileri ya da konsolosluk makamlarınca korunma hakkı vermez, ve bu temsilciya da makamlara da ipso facto/doğrudan olarak bir koruma hakkı vermez.Seyahat Belgesi ÖrneğiBelgenin kitapçık biçiminde olması (yaklaşık 10 santimetre), kimyasal ya da diğeryollarla yapılacak silinme ya da değişikliklerin kolaylıkla farkedilebileceği bir tarzdabasılması, ve "28 Eylül 1954 Sözleşmesi" kelimelerinin, belgeyi düzenleyen ülkenindilinde her sayfada tekrar edilerek basılması tavsiye edilir.(Kitapçığın kapağı)SEYAHAT BELGESI(28 Eylül 1954 Sözleşmesi)Sayı. -----------------(1)

SEYAHAT BELGESI(28 Eylül 1954 Sözleşmesi)Bu belge, geçerlik süresi uzatılmazsa ya da yenilenmezse -------------tarihinde geçerlik süresi sona erer.Soyadı ----------------------------------Adı (ları) --------------------------------Refakatindeki çocuk (lar) -------------1. Bu belge, sahibine sadece ulusal bir pasaport yerine kullanılabilecek bir seyahatbelgesi sağlamak amacıyla verilmiştir. Sahibinin vatandaşlık durumuna ilişkin olarakhiçbir hüküm ifade etmez ve vatandaşlığını etkilemez.2. Belge sahibinin -------------------- ye (buraya makamlarınca belge verilen ülkeninAdı yazılır) Aşağıda daha sonrası için bir tarih yazılmamış ise -----------------------tarihinde/tarihine kadar dönmesine izin verilmiştir (belge sahibinin gitmek istediğiülke, yeniden giriş hakkını sağlayan seyahat belgesi üzerinde ısrar etmedikçe, belgesahibinin belgeyi çıkartan ülkeye geri dönmesine izin verilen süre üç aydan azolmamalıdır).3. Belge sahibinin bu belgenin verildiği ülkeden başka bir ülkede ikamet etmesidurumunda, yeniden seyahat etmek isterse, yeni bir belge almak için ikametgahınınbulunduğu ülkenin yetkili makamlarına başvuruda bulunmalıdır. (Eski seyahatbelgesi, belgeyi veren makama gönderilmek üzere, yeni belgeyi veren makamtarafından geri alınmalıdır.)1(Bu belge kapak hariç, 32 sayfadır.)_________________1 Parantez içindeki cümlenin yer alması Hükümetlerin tercihlerine bağlıdır.--------------------------------------------------------------------------------------(2)Doğum yeri ve tarihi --------------------------------------------------Mesleği ------------------------------------------------------------------şimdiki ikametgâhı ----------------------------------------------------* Karısının evlenmeden önceki Soyadı ve Adı (lacı) -----------------------------------------------------------------------------------------* Kocanın Soyadı ve Adı (lacı) ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------EşkaliBoy ----------------------------------------Saç -----------------------------------------

Göz rengi ---------------------------------Burun --------------------------------------Yüz şekli ----------------------------------Renk ---------------------------------------Özel işaretler -----------------------------Refakatindeki çocuklarSoyadı Adı (lârp) Doğum yeri ve tarihi Cinsiyeti--------------- --------------- ---------------------------- ----------------------------- --------------- ---------------------------- ----------------------------- --------------- ---------------------------- --------------Gereksiz kelimeleri çiziniz.(Bu belge, kapak hariç, 32 sayfadır.)-----------------------------------------------------------------------------------Belge sahibinin fotoğrafı ve belgeyi veren makamın damgasıBelge sahibinin parmak izi (eğer gerekiyorsa)Belge sahibinin imzası ----------------------------------------------(Bu belge, kapak hariç, 32 sayfadır.)----------------------------------------------------------------------------------(3)(4)1. Bu belge aşağıdaki ülkeler için geçerlidir:----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2. Bu belgenin verilmesine esas teşkil eden belge ve belgeler:---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Belgenin verildiği yer: --------------------------Veriliş tarihi: -------------------------------------Belgeyi veren makamın

imzası ve damgası:Ödenen harç:(Bu belge, kapak hariç, 32 sayfadır.)------------------------------------------------------------------------------------(5)Geçerlik süresinin uzatılması ya da yenilenmesiÖdenen harç: ------------ tarihinden------------ tarihine kadar uzatılmıştır.Belgenin verildiği yer: -------------------- Veriliş tarihi: ---------------Belgenin geçerlilik süresini uzatan ya dayenileyen makamın imzası ve damgası:------------------------Geçerlik süresinin uzatılması ya da yenilenmesiÖdenen harç: ------------ tarihinden------------ tarihine kadar uzatılmıştır.Belgenin verildiği yer: -------------------- Veriliş tarihi: ---------------Belgenin geçerlilik süresini uzatan ya dayenileyen makamın imzası ve damgası:(Bu belge, kapak hariç, 32 sayfadır.)(6)Geçerlik süresinin uzatılması ya da yenilenmesiÖdenen harç: ------------ tarihinden------------ tarihine kadar uzatılmıştır.Belgenin verildiği yer: -------------------- Veriliş tarihi: ---------------Belgenin geçerlilik süresini uzatan ya dayenileyen makamın imzası ve damgası:------------------------Geçerlik süresinin uzatılması ya da yenilenmesiÖdenen harç: ------------ tarihinden------------ tarihine kadar uzatılmıştır.

Belgenin verildiği yer: -------------------- Veriliş tarihi: ---------------Belgenin geçerlilik süresini uzatan ya dayenileyen makamın imzası ve damgası:(Bu belge, kapak hariç, 32 sayfadır.)------------------------(7 - 32)VizelerBelge sahibinin Adı ve Soyadı her vizede tekrar edilir.(Bu belge, kapak hariç, 32 sayfadır.)-------------------------

EKVATANSIZ KIŞILERIN STATÜSÜNE DAIR BIRLEŞMIŞMILLETLER NIHAI BILDIRISI1. Ekonomik ve Sosyal Konsey, 26 Nisan 1954'te on yedinci oturumunda, 526 A(XVII) sayılı kararıyla, 28 Temmuz 1951 tarihli Mültecilerin Statüsüne IlişkinSözleşme'nin hükümleri ile Hükümetler tarafından yapılan tavsiyelerin ışığında,1950'de Ekonomik ve Sosyal Konsey Ad Hoc Komitesi (kısa süreli ve tek bir göreviçin kurulan komite) tarafından hazırlanan Vatansız Kişilerin Statüsüne IlişkinProtokol taslağını tekrar gözden geçirmek ve belgeyi imzaya açmak üzere, ikinci birtam yetkili temsilciler konferansı toplanması gerektiğine karar vermişlerdir.Konferans 13 - 23 Eylül 1954 tarihlerinde New York'taki Birleşmiş Milletler GenelMerkezinde toplanmıştır.Aşağıdaki yirmi yedi Devletin Hükümetleri, hepsi başarılı itimatnameler ya dakendilerini Konferansa katılmaları konusunda yetkilendiren başka atama iletilerisunan delegeler tarafından temsil edilmişlerdir:AvustralyaBelçikaBrezilyaDanimarkaEkvatorEl SalvadorFederal Alman CumhuriyetiFilipinlerFransaGuatemalaHollandaHondurasIranIsrailIsveç Birleşik KrallığıIsviçreKamboçyaKolombiyaKosta RicaLiechtensteinMonakoNorveçPapalık (Vatikan)TürkiyeYemenYugoslavyaAşağıdaki beş Devletin Hükümetleri gözlemci düzeyinde temsil edilmişlerdir:ArjantinEndonezyaJaponyaMısırYunanistanBirleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliğinden bir temsilci, oy verme hakkıolmaksızın, Konferansın müzakerelerine katılmıştır.Konferans, ilgili uzman kuruluşları, oy verme hakları olmaksızın muamelelerekatılmaya çağırma kararı almıştır. Uluslararası Çalışma Örgütü buna uygun olaraktemsil edilmiştir.

Konferans ayrıca, Ekonomik ve Sosyal Konsey tarafından danışsal statü tanınan veGenel Sekreter tarafından Kayıt'a dahil edilen sivil toplum örgütleri temsilcilerine,Konferansa yazılı ya da sözlü bildiriler sunmaları için izin verme kararı almıştır.Aşağıdaki sivil toplum örgütleri temsilcileri gözlemci olarak bulunmuşlardır:Kategori A:Uluslararası Serbest Sendikalar KonfederasyonuUluslararası Hıristiyan Sendikaları FederasyonuKategori B:Agudas IsraelUluslararası Sorunlarla Ilgili Kiliseler KomisyonuMusevi Örgütleri Danışma KonseyiDostların Dünyası Danışma KomitesiKatolik Hayırseverlerin Uluslararası KonferansıUluslararası Insan Hakları CemiyetiDünya Musevi KongresiDünya Genç Hıristiyan Dernekleri IttifakıKayıt Yaptıran Örgütler:Lutherci Dünya FederasyonuKonferans, Danimarka'dan Bay Knud Larsen'i Başkan, ve Belçika'dan Bay A.Herment ile Brezilya'dan Bay Jayme de Barros Gomes'i Başkan Yardımcıları olarakseçmiştir.Konferans, silmeye karar verdiği 5. kural dışında (E/CONF.17/2/Add.1), GenelSekreter tarafından oluşturulan Geçici Gündemi, gündem olarak kabul etmiştir(E/CONF.17/2). 12. Toplantısında, Konferans 7. Kuralı değiştirme kararı almıştır(E/CONF.17/2/Add.2).Konferans şunları atamıştır: (i) Konferans Başkanı ile Avusturya, Belçika, Brezilya,Büyük Britanya ve Kuzey Irlanda Birleşik Krallığı, Federal Alman Cumhuriyeti,Fransa ve Israil'in temsilcilerinden oluşan, "Vatansız Kişi" Teriminin tanımı üzerinebir Taslak Komitesi; (ii) Konferans Başkanı ile Belçika, Birleşik Krallık, Brezilya,Fransa, Federal Alman Cumhuriyeti ve Yugoslavya'nın temsilcilerinden oluşan,Vatansız Kişiler için Seyahat Belgesi Sorunu üzerine bir Ad Hoc Komite; ve (iii)Konferans Başkanı ile Belçika, Birleşik Krallık, Fransa ve Guatemala temsilcilerindenoluşan bir Usul Komitesi.Konferans, tartışmalarına temel olarak, Ekonomik ve Sosyal Konsey'in Mülteciler veVatansız Kişiler üzerine Ad Hoc Komitesi tarafından 1950'de Cenevre'de düzenlenenikinci oturumunda hazırlanan Vatansız Kişilerin Statüsüne Ilişkin Taslak Protokol ile2 - 25 Temmuz 1951 tarihlerinde Cenevre'de düzenlenen Mültecilerin ve VatansızKişilerin Statüsü Üzerine Birleşmiş Milletler Tam Yetkili Temsilciler Konferansınınkabul ettiği Mültecilerin Statüsüne Ilişkin Sözleşme'nin hükümlerini almıştır.Konferansın temel çalışma belgesi Genel Sekreter'in bir memorandumu (belgeE/CONF.17/2/Add.3) olmuştur.

Konferans, 12 olumlu ve 3 çekimser oyla, ve hiç olumsuz oy olmadan 1951 tarihliMültecilerin Statüsüne Ilişkin Sözleşmeye ek bir protokol yerine vatansız kişilerinstatüsüyle ilgili bağımsız bir sözleşme hazırlanmasını karara başlamıştır.Sözleşme, 23 Eylül 1954'te 19 olumlu ve 2 çekimser oyla, ve hiç olumsuz oy olmadankabul edilmiştir, ve Birleşmiş Milletler Genel Merkezinde imzaya açılmıştır.Sözleşmenin her biri aynı derecede geçerli olan Ingilizce, Fransızca ve Ispanyolcametinleri bu Nihai Bildiriye eklenmiştir.2. Konferans oy birliğiyle Sözleşmenin bölüm ve madde başlıklarının pratik amaçlarlakonduğunu ve bir yorum unsuru olmadıklarını karara başlamıştır.3. Konferans 1 olumsuz ve 4 çekimsere karşı 16 oyla aşağıdaki tavsiyeyi kabuletmiştir:Konferans,Her bir Sözleşmeci Devletin, bir kişinin vatandaşı olduğu Devletin korumasındanvazgeçmesine yol açan nedenleri geçerli kabul etmesi durumunda o kişiyeSözleşmenin vatansız kişiler için öngördüğü muameleyi gösterme imkanlarını olumlubir yaklaşımla ele almasını tavsiye eder; veAyrıca, Vatansız kişinin topraklarında bulunduğu Devletin yukarıda sözü edilenmuameleyi göstermeye karar verdiği durumlarda, diğer Sözleşmeci Devletlerin de bukişiye Sözleşmede öngörülen muameleyi göstermelerini tavsiye eder.4. Konferans oy birliğiyle aşağıdaki kararı kabul etmiştir:Konferans,1951 tarihli Mültecilerin Statüsüne Ilişkin Sözleşmenin 33. Maddesinin, hiçbirDevletin bir kişiyi ırkı, dini, milliyeti, belirli bir toplumsal gruba mensubiyeti ya dasiyasi görüşleri nedeniyle yaşamının ya da özgürlüğünün tehdit altında olduğuülkelerin sınırlarına hiçbir suretle ihraç etmemesi ya da geri göndermemesigerektiğine dair genel olarak kabul gören ilkenin bir ifadesi olduğu kanaatinde olarak,Vatansız Kişilerin Statüsüne Ilişkin Sözleşme'de, 1951 tarihli Mültecilerin StatüsüneIlişkin Sözleşme'nin 33. Maddesine eşdeğer bir madde yer almasını gereklibulmamıştır.Konferans Başkanı, Başkan Yardımcıları ve Yardımcı Sekreteri bu Nihai BildiriyiKONFERANSIN HUZURUNDA imzalamışlardır.New York'ta bin dokuz yüz elli dört yılının Eylül ayının yirmi sekizinci günü,Ingilizce, Fransızca ve Ispanyolca metinleri aynı derecede geçerli olmak suretiyle birnüsha olarak düzenlenmiştir. Bu Nihai Bildirinin Çinceye ve Rusçaya çevirileriBirleşmiş Milletler Genel Sekreteri tarafından hazırlanacaktır, ve Genel Sekreter,

talep üzerine, Bildirinin suretlerini Konferansa katılmak üzere davet edilen bütünHükümetlere gönderecektir.1.2.8. VATANSIZLIĞIN AZALTILMASINA DAIRSÖZLEŞME30 Ağustos 1961'de New York'ta bağıtlanmıştır.Yürürlüğe giriş: 13 Aralık 1975, 18. Maddeye uygun olarakMetin: Birleşmiş Milletler Belgesi A/CONF.9/15, 1961Sözleşmeci Devletler,4 Aralık 1954 tarihindeki Birleşmiş Milletler Genel Kurulunca kabul edilen, 896 (IX)sayılı karara uygun bir biçimde hareket ederek,Uluslararası antlaşmalar yoluyla vatansızlığın azaltılmasının istenilir olduğunudüşünerek,Aşağıdakileri kabul etmişlerdir:1. Madde1. Bir Sözleşmeci Devlet, kendi ülkesinde doğmuş olan ve aksi takdirde Vatansızduruma düşecek bir kişiye vatandaşlık hakkını tanıyacaktır. Bu vatandaşlık hakkıaşağıdaki biçimlerde tanınır:(a) kanuni olarak doğumla, ya da(b) ilgili kişi tarafından ya da adına, ulusal hukukta belirtildiği biçimde, gereklimercilere yapılan başvuru üzerine. Bu maddenin ikinci paragrafındaki hükümlerebağlı olarak, bu türden bir başvuru reddedilemez.Bu paragrafın, (b) alt-paragrafındaki koşullara uygun olarak vatandaşlık hakkınıtanıyan bir Sözleşmeci Devlet, vatandaşlık hakkını, ulusal hukuku tarafındanbelirlenen belli bir yaş sınırı ve diğer şartlara bağlı olarak da tanıyabilir.2. Bir Sözleşmeci Devlet, aşağıdaki şartlardan biri ya da daha fazlasına bağlı olarakbu Maddenin 1. paragraf (b) alt-Paragrafı ile uyumlu olarak vatandaşlık hakkınıtanıyabilir.(a) başvurunun, her koşulda ilgili kişiye yasal ruhsat elde etmek zorunda kalmaksızınbaşvuruyu kendi kendine yapabileceği en az bir yıllık bir süre tanıyacak şekildeSözleşmeci Devlet tarafından belirlenen, onsekiz yaşından daha geç başlamayan veyirmibir yaşından daha önce bitmeyen bir süre içinde yapılması;(b) ilgili kişi Sözleşmeci Devletin topraklarında, başvurunun hemen öncesinde beş yılya da toplam olarak da on yılı aşmamak üzere, ilgili Devlet tarafından belirlenecek birsüre boyunca daimi olarak ikamet etmesi;(c) ilgili kişinin ulusal güvenliğe karşı işlenmiş bir suçtan dolayı mahkum olmamasıya da herhangi bir adi suçtan dolayı beş yıl veya daha uzun sürelik bir hapis cezasıalmaması;

(d) ilgili kişinin sürekli olarak vatansız olması.3. Bu Maddenin 1 (b) ve 2. paragraflarında belirtilen hükümlerin dışında, eğer birçocuk Sözleşmeci Devletin topraklarında meşru yollardan dünyaya gelmiş ve annesiilgili Devletin vatandaşlığını taşıyor ise bu çocuk, aksi taktirde vatansız durumadüşmesi durumunda doğumunda o devletin yurttaşlığını alır.4. Bir Sözleşmeci Devlet aksi takdirde vatansız duruma düşecek ve belirlenen başvuruyapma yaşını geçtiği ya da istenen ikamet koşullarını sağlayamadığı için topraklarıiçinde doğduğu bir Sözleşmeci Devletin vatandaşlığını alamayan bir kişiye, ilgilikişinin doğumu sırasında ebeveynlerinden birinin ilk olarak bahsedilen SözleşmeciDevletin yurttaşı olması durumunda vatandaşlık hakkını tanıyacaktır. Ebeveynlerindoğum sırasında aynı vatandaşlığa sahip olmamaları durumunda, ilgili kişininvatandaşlığının babanın ya da ananınkiyle aynı olması bu Sözleşmeci Devletin ulusalhukukuna göre belirlenir. Bu türden vatandaşlık için bir başvuru gerekiyorsa, buulusal hukukta belirtildiği biçimde, başvuranın kendisi tarafından ya da başvuranadına gerekli mercilere yapılacaktır. Bu Maddenin beşinci paragrafındaki hükümlerebağlı olarak bu türden bir başvuru reddedilemez.5. Bir Sözleşmeci Devlet bu Maddenin dördüncü paragrafındaki hükümlere uygunolarak, aşağıdaki durumlardan biri ya da daha fazlasına bağlı olarak vatandaşlıkhakkını tanıyabilir:(a) başvurunun, yirmi üç yaşından daha az olmamak üzere, başvuranın SözleşmeciDevlet tarafından belirlenen bir yaşa gelmesinden önce yapılması;(b) ilgili kişinin başvuruyu yapmadan hemen önce, Sözleşmeci Devletintopraklarında, üç yılı aşmamak üzere ilgili Devlet tarafından belirlenen bir süreboyunca bizzat ikamet etmesi;(c) ilgili kişinin sürekli olarak vatansız olması.2. MaddeSözleşmeci Devletin topraklarında bulunan kimsesiz bir çocuk, aksi kanıtlarınyokluğu durumunda, ebeveynlerinin yurttaşı olduğu Devletin toprakları içindedoğmuş olarak kabul edilir.3. MaddeSözleşmeci Devletlerin bu Sözleşmeden kaynaklanan yükümlülüklerini belirlemekamacıyla, olası durumlarda, bir gemi ya da uçakta meydana gelen doğumlar, geminintaşıdığı bayrağın sahibi olan ya da uçağın kayıtlı olduğu Devletin toprakları içindeyapılmış olarak kabul edilirler.4. Madde1. Bir Sözleşmeci Devlet, Sözleşmeci Devletin topraklarında doğmamış ancak aksitakdirde vatansız duruma düşecek bir kişiye, kişinin doğumu sırasındaebeveynlerinden birinin bu Devletin vatandaşlığına sahip olması durumundavatandaşlık hakkı tanır. Ebeveynlerin doğum sırasında aynı vatandaşlığa sahipolmamaları durumunda, ilgili kişinin vatandaşlığının babasınınki ya da anasınınki ile

aynı olması ilgili Sözleşmeci Devletin ulusal hukukuna göre belirlenir. Bu paragrafınhükümlerine uygun olarak, aşağıdaki durumlarda vatandaşlık hakkı tanınır:(a) kanuni olarak doğumla, ya da(b) ilgili kişi tarafından ya da adına, ulusal hukukta belirtildiği biçimde, gereklimercilere yapılan başvuru üzerine. Bu maddenin ikinci paragrafındaki hükümlerebağlı olarak, bu türden bir başvuru reddedilemez.2. Bir Sözleşmeci Devlet bu Maddenin birinci paragrafındaki hükümlere uygunolarak, aşağıdaki durumlardan bir ya da daha fazlasına bağlı olarak vatandaşlık hakkıtanıyabilir:(a) başvurunun, yirmi üç yaşından daha az olmamak üzere, başvuranın SözleşmeciDevlet tarafından belirlenen bir yaşa gelmesinden önce yapılması;(b) ilgili kişinin başvuruyu yapmadan hemen önce, Sözleşmeci Devletintopraklarında, üç yılı aşmamak üzere ilgili Devlet tarafından belirlenen bir süreboyunca bizzat ikamet etmesi;(c) ilgili kişinin ulusal güvenliğe karşı işlenen bir suçtan dolayı mahkum olmaması;(d) ilgili kişinin sürekli olarak vatansız olması.5. Madde1. Bir Sözleşmeci Devletin hukuku, bir kişinin evlilik, evliliğin sona ermesi, meşruyollar, tanıma ya da evlat edinme gibi kişisel durumundaki değişmelerden dolayıvatandaşlığının sona erdirilmesini içeriyorsa, böyle bir sona erdirilme başka birvatandaşlığa sahip olunması ya da elde edilmesi şartına bağlı olmalıdır.2. Bir Sözleşmeci Devletin hukukuna göre, gayri meşru yollardan dünyaya gelmiş birçocuğun, babasının tayin edilmesi sonucunda ilgili Devletin vatandaşlığınıkaybetmesi durumunda, ilgili mercilere yapacağı yazılı başvuru ile vatandaşlıkhakkını tekrar elde etmesi için kendisine bir şans verilecektir ve bu başvurusuna dairşartlar Madde 1'in ikinci paragrafındakilerden daha aşır olamaz.6. MaddeBir Sözleşmeci Devletin hukuku, bir kişinin vatandaşlık hakkının sona ermesi ya daelinden alınması durumunda, kişinin eşi ya da çocuklarının vatandaşlıklarının sonaerdirilmesini içeriyorsa, bu sona erdirilme başka bir vatandaşlığa sahip olunması yada başka bir vatandaşlığın elde edilmesi şartına bağlı olur.7. Madde1. (a) Bir Sözleşmeci Devletin hukukunun vatandaşlık hakkından feragate izinvermesi durumunda, bu feragat, başka bir vatandaşlığa sahip olunması ya da eldeedilmesine kadar vatandaşlık hakkının sona erdirilmesi ile sonuçlanamaz.(b) Bu paragrafın (a) alt-paragrafındaki hükümler, Birleşmiş Milletler Genel Kurulutarafından 10 Aralık 1948'de kabul edilen Insan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin13. ve 14. Maddelerinde belirtilen ilkeler ile uyumsuzluk gösterdiklerinde geçerliolamaz.

2. Yabancı bir ülke uyruğuna geçmeye çalışan bir Sözleşmeci Devletin vatandaşının,bu yabancı ülkenin vatandaşlığını elde etmemesi ya da elde edeceğinin güvencesinialmaması halinde vatandaşlık hakkı sona erdirilemez.3. Bu Maddenin 4. ve 5. paragraflarında belirtilen hükümlere bağlı olarak, birSözleşmeci Devletin vatandaşının vatandaşlık hakkı, ayrılık, yurtdışında ikamet, kayıtolamama ya da benzer bir nedenden dolayı vatansız kalmasına yol açacak biçimdesona erdirilemez.4. Yabancı bir ülkenin uyruğuna geçen bir kişinin, gerekli mercilere vatandaşlıkhakkını saklı tutmak istediğini belirtmediği taktirde, ardarda yedi yıldan daha azolmamak üzere Sözleşmeci Devletin hukukunda belirtilen süre boyunca yurtdışındaikamet etmesi halinde vatandaşlık hakkı sona erdirilebilir.5. Bir Sözleşmeci Devlet vatandaşının yurt dışında doğması halinde, ilgili Devlethukuku, ilgili kişinin vatandaşlık hakkını reşit olmasından sonraki bir yıllık süreninbitiminde saklı tutmasını bu sürede Devlet sınırları içinde ikamet etmesine veya ilgilimercilere başvuru şartlarına bağlı tutabilir.6. Bu Maddede belirtilen durumlar dışında, bu Sözleşmenin hükümleri ile açık olarakyasaklanmasa bile, hiç kimse bir Sözleşmeci Devletin vatandaşlığından, vatansızdurumda kalma ile sonuçlanacak biçimde çıkarılamaz.8. Madde1. Bir Sözleşmeci Devlet, hiç kimseyi vatansız duruma düşürecek biçimdevatandaşlıktan çıkaramaz.2. Bu Maddenin 1. paragrafındaki hükümleri ihlal etmeyecek şekilde, bir kişiaşağıdaki durumlarda bir Sözleşmeci Devletin vatandaşlığından çıkarılabilir:(a) 7. Maddenin 4. ve 5. paragraflarında belirtilen durumlarda, bir kişininvatandaşlıktan çıkarılması mümkün olabilir;(b) Vatandaşlık hakkının yalan beyan ve sahtekarlıkla elde edildiği durumlarda.3. Bu Maddenin 1. paragrafında belirtilen hükümleri ihlal etmeyecek şekilde, birSözleşmeci Devlet, imza, onay ya da kabul aşamasında bu hakkın uygulanmasına, buaşamayla aynı zamanda ulusal hukukunda da varolan aşağıdaki konularda çekincekoyarsa, bir kişinin vatandaşlıktan çıkarılma hakkını saklı tutabilir:(a) Kişinin Sözleşmeci Devlete sadakat yükümlülüğünü bozacak biçimde(i) Sözleşmeci Devletin açıkça belirtilen bir yasağa karşı gelerek bir diğer Devletehizmet vermiş veya hizmet vermeye devam etmek; veya bir başka devletten hizmetkarşılığı parasal çıkar sağlamış ya da sağlamaya devam ediyorsa, ya da

(ii) Devletin yaşamsal önemdeki çıkarlarına ciddi olarak zarar verici bir biçimdehareket ediyorsa;(b) Kişi başka bir Devlete karşı bir bağlılık yemini etmişse, ya da resmi bir beyandabulunmuşsa, ya da Sözleşmeci Devlete bağlılığını yadsıdığı kanıtlarla saptanırsa.4. Bir Sözleşmeci Devlet, bu Maddenin 2. ya da 3. paragraflarında izin verilendurumlarda, hukuk çerçevesinde, bir mahkeme ya da bağımsız bir organ tarafındanadil bir duruşma hakkı sağlamadan hiç kimseyi vatandaşlıktan çıkaramaz.9. MaddeBir Sözleşmeci Devlet, vatandaşı olan hiç kimseyi ya da hiçbir grubu ırk, etnik, dinselve politik nedenlerle vatandaşlıktan mahrum edemez.10. Madde1. Sözleşmeci Devletler arasındaki toprak devri ile sonuçlanan antlaşmalar, hiçkimsenin bu devir nedeni ile vatansız kalmamasını güvence altına almak amacıylagerekli hükümleri kapsamalıdır. Bir Sözleşmeci Devlet, bu Sözleşmeye taraf olmayanülkelerle yapacağı antlaşmalarda da, bu türden hükümlerin yer alması için elindengelen çabayı gösterecektir.2. Bu türden hükümlerin yokluğunda, kendisine toprak devredilen ya da başkayollarla toprak elde eden bir Sözleşmeci Devlet, bu devir ya da elde etme sonucundavatansız kalma durumunda olan kişilere vatandaşlık hakkını verecektir.11. MaddeSözleşmeci Devletler altıncı onay ya da kabul belgesinin tesliminden hemen sonra, buSözleşmenin yararlarını talep eden kişilerin taleplerini inceleyecek ve uygunmercilere başvurmalarını sağlamakta yardımcı olacak bir organın Birleşmiş Milletlerçerçevesi içinde kurulmasına çalışacaklardır.12. Madde1. Bu Sözleşmenin 1. Madde 1. paragraf ya da 4. Madde hükümlerine bağlı olarak,kanuni olarak doğumla vatandaşlık hakkını tanımayan bir Sözleşmeci Devlet, gereklidurumlarda, 1. Madde 1. paragraf ya da 4. Madde hükümlerini bu SözleşmeninYürürlüğe girdiği tarihten sonra olduğu gibi önce doğan kişilere de uygularlar.2. Bu Sözleşmenin 1. Madde 4. Paragrafı hükümleri, Yürürlüğe girişinden sonraolduğu gibi önce doğan kişilere de uygulanır.

3. Bu Sözleşmenin 2. Maddesindeki hükümler, bir Sözleşmeci Devletin topraklarıiçinde, bu Sözleşmenin söz konusu Devlet için Yürürlüğe girmesinden sonra bulunankimsesiz çocuklara uygulanır.13. MaddeBu Sözleşme, bir Sözleşmeci Devletin hukukunda yer alan ya da alacak olan veya ikiveya daha çok Sözleşmeci Devlet arasında bağıtlanan herhangi bir sözleşme, antlaşmaya da antlaşmada yer alan ya da alacak olan vatansızlık hallerini azaltmada daha etkilihükümleri etkileyecek biçimde yorumlanamaz.14. MaddeDiğer yollarla çözümlenemedikleri taktirde, bu Sözleşmenin yorumlanması ya dauygulanması ile ilgili herhangi bir anlaşmazlık, anlaşmazlığın taraflarından herhangibirinin başvurusu ile Uluslararası Adalet Divanına iletilmelidir.15. Madde1. Bu Sözleşme herhangi bir Sözleşmeci Devletin Uluslararası ilişkilerinden sorumluolduğu bütün özerk olmayan, vesayet altındaki, sömürge ve diğer anakara dışıülkelerde de geçerlidir: Ilgili Sözleşmeci Devletler, bu Maddenin 2. paragrafındabelirtilen hükümlere bağlı olarak, imzalama, onay ya da kabul aşamasında,Sözleşmenin uygulanacağı anakara dışı ülke ya da ülkelerin imzalama, onay ya dakabul sonucu ipso facto/kendiliğinden uygulamaya dahil edildiklerini bildireceklerdir.2. Vatandaşlık konularında anakara dışı ülkelerin, anakara ülke ile aynı muameleyetabi olmadığı durumlarda ya da Sözleşmenin anakara dışı ülkelerde uygulanması içinSözleşmeci Devletin anayasal hukuku ya da uygulamalarında anakara dışı ülkelerinön onayının alınmasının gerektiği durumlarda, Sözleşmeci Devlet Sözleşmenin,Sözleşmeci Devlet tarafından imzalanmasından itibaren on iki aylık bir süre içindeanakara dışı ülkenin onayını almak için her türlü çabayı gösterir ve bu onayalındığında Sözleşmeci Devlet bunu Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine bildirir. BuSözleşme, bildirimin Genel Sekreter tarafından alındığı tarihten itibaren bildirimdebelirtilen ülke ya da ülkelere uygulanır.3. Bu Maddenin 2. paragrafında belirtilen on iki aylık sürenin bitimi sonunda, ilgilibütün Sözleşmeli Devletler Uluslararası ilişkilerinden sorumlu oldukları ve buSözleşmenin uygulanması konusundaki onayının saklı tutulduğu anakara dışıülkelerle yapılan bütün danışma sonuçları konusunda Genel Sekreteri bilgilendirirler.16. Madde1. Bu Sözleşme 30 Ağustos 1961 ile 31 Mayıs 1962 tarihleri arasında BirleşmişMilletler Genel Merkezinde imzaya açılacaktır.2. Bu Sözleşme aşağıdakiler adına imza edilebilir:(a) Birleşmiş Milletler üyesi olan tüm Devletler;

(b) Gelecekteki Vatansızlığın Ortadan Kaldırılması ya da Azaltılması konusundakiBirleşmiş Milletler Konferansına katılmak üzere davet edilmiş bütün Devletler;(c) Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından imzalamaya ya da katılmaya davetedilen bütün Devletler.3. Bu Sözleşme onaya açıktır ve onay belgeleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreterineteslim edilir.4. Bu Sözleşme, bu Maddenin 2. paragrafında belirtilen Devletler tarafından katılımaaçıktır. Katılma, katılım belgesinin Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine teslimedilmesinden sonra geçerlilik kazanır.17. Madde1. Imza, onay ve katılma süresince, herhangi bir Devlet 11. 14. ya da 15. Maddelerçerçevesinde çekince koyabilir.2. Bu Sözleşmeye başka hiçbir çekince konulamaz.18. Madde1. Bu Sözleşme altıncı onaylama ya da katılım belgesinin teslim tarihinden iki yılsonra Yürürlüğe girer.2. Bu Sözleşmeyi onaylaması veya bu Sözleşmeye katılımı altıncı onay ya da katılımbelgesinin teslimi sonrasında gerçekleşen her Devlet için Sözleşme, onay ya dakatılım belgelerinin teslim tarihinden doksan gün sonraki tarihte veya bu Maddenin 1.paragrafına uygun olarak bu Sözleşmenin Yürürlüğe giriş tarihinde, hangisi daha geçise, yürürlüğe girer.19. Madde1. Herhangi bir devlet Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine yapılacak yazılı bir ihbarile istendiği an bu Sözleşmeyi feshedebilir. Bu türden bir fesih, Genel Sekretereulaşma tarihinden bir yıl sonra geçerlilik kazanır.2. 15. Maddede belirtilen hükümlere bağlı olarak, bu Sözleşmenin bir SözleşmeciDevletin anakara dışı ülkelerinde geçerli olduğu durumlarda, bu Devlet istenildiği an,ilgili ülkenin de onayını alarak, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine bu Sözleşmeyibu ülkeden ayrı olarak feshettiğini bildirebilir. Bu fesih, ihbarın Genel Sekretereulaşma tarihinden bir yıl sonra geçerlilik kazanır ve Genel Sekreter diğer tümSözleşmeci Devletlere bu ihbar ve tarihi veya alındısı hakkında bilgi verir.20. Madde

1. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, 16. Maddede belirtilen, Birleşmiş Milletlerintüm Üyelerine ve üye olmayan Devletlere aşağıdaki belgeleri bildirir:(a) 16. Madde çerçevesindeki imzalama, onay ya da katılmalar;(b) 17. Madde çerçevesindeki çekinceler;(c) 18. Maddeye uygun olarak bu Sözleşmenin Yürürlüğe giriş tarihi;(d) 19. Madde çerçevesinde yapılan fesihler.2. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, en geç altıncı onay ya da katılım belgesinintesliminin tamamlanmasından sonra 11. Maddede belirtilen bir organın aynı maddeyeuygun şekilde kurulması konusunu Genel Kurul'un dikkatine sunar.21. MaddeBu sözleşme Yürürlüğe giriş tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri tarafındankayıt edilir.Yukarıdaki hususları onaylayarak, gereğince yetkili kılınmış olan aşağıdaki imzasıbulunanlar bu Sözleşmeyi imzalamıştır.New York'ta, bin dokuz yüz altmış bir yılının Ağustos ayının otuzuncu günündeÇince, Fransızca, Ingilizce, Ispanyolca ve Rusça metinleri aynı derecede geçerliolmak suretiyle bir nüsha olarak düzenlenmiş olup Birleşmiş Milletler arşivinekonacak ve onaylı örnekleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri tarafından bütünBirleşmiş Milletler Üyelerine ve bu Sözleşmenin 16. Maddesinde belirtilen üyeolmayan Devletlere gönderilecektir.

EKGELECEKTEKI VATANSIZLIĞINORTADAN KALDIRILMASI YA DA AZALTILMASINA DAIRBIRLEŞMIŞ MILLETLER KONFERANSININNIHAI BILDIRISI1. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 4 Aralık 1954 tarihli 896 (IX) sayılı kararı ilegelecekteki vatansızlığın ortadan kaldırılması ya da azaltılması için bir sözleşmeyisonuçlandırma amacıyla yetkili kılınmışlardan oluşan uluslararası bir konferansın, enaz yirmi Devletin bu konferansa Katılma istemlerini Genel Sekretere bildirmesikoşulu sağlanır sağlanmaz, toplanması isteğini ilan etmiştir. Bu koşulunsağlanmasından sonra, konferansın tam zamanı ve yerinin belirlenmesi GenelSekreterden istenir. Genel Kurul, Uluslararası Hukuk Komisyonunun 1954 yılındayaptığı altıncı oturumunu içeren Uluslararası Hukuk Komisyonu Raporunda yer alanGelecekteki Vatansızlığın Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi ve GelecektekiVatansızlığın Azaltılması Sözleşmesi tasarılarını ilettiğini dikkate almıştır. GenelKurul konferansa davet edilen Devlet Hükümetlerini gelecekteki vatansızlığın ortadankaldırılması ya da azaltılması konusunda yapılacak çok taraflı bir sözleşmeninyararlarını gözönüne almaya çağırır.2. Genel Kurul kararında belirtilen şartın yerine getirilmesi sonrasında, GenelSekreter 24 Mart 1959 tarihinde Cenevre Birleşmiş Milletler Avrupa Ofisinde,Gelecekteki Vatansızlığın Ortadan Kaldırılması ya da Azaltılmasına Dair BirleşmişMilletler Konferansını toplamıştır. Konferans toplantıları Birleşmiş Milletler AvrupaOfisinde 24 Mart'tan 18 Nisan 1959'a kadar devam etmiştir.3. 18 Nisan 1959'daki oturumun sona eriş tarihinde Konferans aşağıdaki kararı kabuletmiştir:Konferans,Çalışması için sağlanan süre içinde kendisine verilen görevi tamamlayamayarak,Çalışmanın devam ettirilmesi ve tamamlanması amacıyla, Birleşmiş Milletler yetkiliorganlarının Konferansı en yakın zamanda tekrar toplamasını önerir.4. Bu karar gereğince, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, katılımcı Devletleringörüşlerini soruşturduktan sonra, konferansın 15 Ağustos 1961 tarihinde NewYork'taki Birleşmiş Milletler Genel Merkezinde tekrar toplanmasını kararlaştırmıştır.Konferans Birleşmiş Milletler Genel Merkezinde 15 ile 28 Ağustos 1961 tarihleriarasında toplanmıştır.5. Konferansın birinci bölümünde aşağıdaki otuz beş Devletin hükümetleri temsiledilmiştir: Amerika Birleşik Devletleri, Arjantin, Avusturya, Belçika, Birleşik ArapCumhuriyeti, Brezilya, Büyük Britanya ve Kuzey Irlanda Birleşik Krallığı, Çin,Danimarka, Dominik Cumhuriyeti, Endonezya, Federal Alman Cumhuriyeti, Fransa,

Hindistan, Hollanda, Irak, Ispanya, Israil, Isveç, Isviçre, Italya, Japonya, Kanada,Liechtenstein, Lüksembourg, Norveç, Pakistan, Panama, Papalık(Vatikan), Peru,Portekiz, Seylan, Şili, Türkiye, Yugoslavya.6. Aşağıdaki Devletler Konferansta gözlemci düzeyinde temsil edilmişlerdir:Finlandiya ve Yunanistan.7. Konferansın ikinci bölümünde aşağıdaki otuz Devletin hükümetleri temsiledilmiştir: Amerika Birleşik Devletleri, Arjantin, Avusturya, Belçika, Birleşik ArapEmirlikleri, Brezilya, Büyük Britanya ve Kuzey Irlanda Birleşik Krallığı, Çin,Danimarka, Dominik Cumhuriyeti, Endonezya, Federal Alman Cumhuriyeti,Finlandiya, Fransa, Hollanda, Irak, Ispanya,Israil, Isveç, Isviçre, Italya, Japonya,Kanada, Norveç, Pakistan, Panama, Papalık (Vatikan), Peru, Seylan, Türkiye,Yugoslavya.8. Aşağıdaki Devletler Konferansta gözlemci düzeyinde temsil edilmişlerdir: Irak veYunanistan.9. Konferansın birinci bölümünde aşağıdaki hükümetler-arası örgütler gözlemcidüzeyinde temsil edilmişlerdir:Avrupa KonseyiAvrupa Hükümetler arası Göç KomitesiÖzel Hukukun Birleştirilmesi için Uluslararası EnstitüArap Ülkeleri Birliği10. Konferansın ikinci bölümünde aşağıdaki hükümetler-arası örgüt gözlemcidüzeyinde temsil edilmiştir:Arap Ülkeleri Birliği11. Konferansın her iki bölümünde de, Birleşmiş Milletler Mülteciler YüksekKomiserliği gözlemci düzeyinde temsil edilmiştir.12. Konferansın birinci bölümünde Bay Knud Larsen (Danimarka) Başkan olarak veBay Ichiro Kawasaki (Japonya) ve Bay Humberto Calamari (Panama) BaşkanYardımcısı olarak seçilmişlerdir.13. Konferansın ikinci bölümünde bu Konferans görevlilerinden hiçbiri hazırbulunmamışlardır. Bunun üzerine, Konferans Başkanlığa Bay Willem Riphagen'i(Hollanda) ve Başkan Yardımcılığına Bay Gilberto Amada (Brezilya) ile Bay G. P.Malalasekera'yı (Seylan) seçmiştir.14. Konferansın birinci bölümünde aşağıdaki komiteler oluşturulmuştur:Genel KomiteBaşkan: konferansın birinci bölümünün Başkanı

Başkan Yardımcıları: konferansın birinci bölümünün Başkan YardımcılarıTasarı KomitesiÜyeler: Aşağıdaki Devletlerin temsilcileri:Arjantin, Belçika, Büyük Britanya ve Kuzey Irlanda Birleşik Krallığı, Fransa, Israil,Panama.Başkan:(konferansın birinci bölümü): Bay Humberto Calamari (Panama)(konferansın ikinci bölümü ): Bay Enrique Ros (Arjantin).15. Konferansın ikinci bölümünde Genel Komite toplanmamıştır.16. Konferansın her iki bölümündeki Başkan ve Başkan Yardımcıları, UsulKurallarının üçüncü maddesi gereğince, temsilcilerin itimatnamelerini incelemiş veKonferansa rapor etmişlerdir.17. Konferansın ikinci bölümünde yine başkanlık görevini taşıyan Başkan, veBrezilya, Büyük Britanya ve Kuzey Irlanda Birleşik Krallığı, Fransa, Israil, Isviçre,Kanada, Norveç ve Türkiye temsilcilerinden ve katılmak isteyen diğer ülkelerintemsilcilerinden oluşan bir çalışma grubu oluşturulmuştur. Bay Peter Harvey (BüyükBritanya ve Kuzey Irlanda Birleşik Krallığı) Çalışma Grubunun Raportörlüğünüüstlenmiştir.18. Konferansın birinci bölümünde Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, aynı zamandaYetkili Sekreter olarak atanan Birleşmiş Milletler Hukuksal Işler Bürosu YasaOluşturma Dairesi Müdürü bay Yuen-li Liang tarafından temsil edilmiştir.19. Konferansın ikinci bölümünde Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, HukukEncümen üyesi bay C. A. Stavropoulos tarafından temsil edilmiştir; Bay Yuen-liLiang Ikinci Sekreter olmuştur.20. Konferansın birinci bölümünde Uluslararası Hukuk Komisyonu tarafındanhazırlanan Gelecekteki Vatansızlığın Azaltılmasına dair Sözleşme tasarısınınKonferansın çalışmasına temel olarak alınması kararlaştırılmıştır. Konferansın birincibölümünde ayrıca Sözleşme tasarısı üzerine hükümetler tarafından iletilen yorumlar,Danimarka tarafından Vatansızlığın Azaltılmasına dair Tasarı Sözleşmesi ile birlikteiletilen muhtıra ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği tarafından hazırlananhazırlık belgeleri gözönüne alınmıştır.21. Konferansın ikinci bölümünde yukarıda sayılan belgelere ek olarak, vatandaşlıkhakkının sona erdirilmesi üzerine Hükümetler tarafından iletilen yorumlar, BirleşmişMilletler Mülteciler Yüksek Komiserliği tarafından iletilen yorumlar, ve BirleşmişMilletler Genel Sekreterliği tarafından hazırlanan diğer belgeler gözönüne alınmıştır.

22. Genel Komite ve genel görüşme tutanaklarından görülebilecek tartışmalarsonucunda, Konferans Vatansızlığın Azaltılmasına dair bir Sözleşme hazırlamıştır.Onaya açık olan bu Sözleşme, Konferans tarafından 28 Ağustos 1961 tarihinde kabuledilmiş ve 30 Ağustos 1961 tarihinden 31 Mayıs 1962 tarihine kadar New York'takiBirleşmiş Milletler Genel Merkezinde imzaya açılmıştır. Sözleşme ayrıca katılmayada açıktır ve Birleşmiş Milletler arşivlerine konulacaktır.23. Ayrıca Konferans, Nihai Bildirisine eklenen dört kararı da kabul etmiştir.KONFERANSIN HUZURUNDA temsilciler bu Nihai Bildiriyi imzalamışlardır.New York'ta, bin dokuz yüz altmış bir yılının Ağustos ayının otuzuncu günündeÇince, Fransızca, Ingilizce. Ispanyolca ve Rusça metinleri aynı derecede geçerliolmak suretiyle tek nüsha olarak düzenlenmiş olup Birleşmiş Milletler arşivinekonacak ve onaylı örnekleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri tarafından bütünBirleşmiş Milletler Üyelerine ve Konferansa çağrılan bütün üye olmayan Devletleregönderilecektir.KARARLARIKonferans,De facto/fiilen vatansız durumunda olan kişilerin etkin bir vatandaşlık eldeedinebilmelerini sağlamak amacıyla, mümkün olduğu ölçüde de jure/yasal olarakvatansız olarak sayılmalarını tavsiye eder.IIKonferans,Sözleşmenin 7. Maddesinin 4. paragrafında geçen "yabancı bir ülkenin uyruğunageçen" teriminin yalnızca ilgili Sözleşmeci devletin takdir hakkını kullanarakreddedebileceği durumlarda, başvurusu üzerine vatandaşlık hakkını kazanan kişilerşeklinde yorumlanmasına karar verir.IIIKonferans,Vatandaşlarının vatandaşlık haklarını saklı tutmalarını beyanname ya da kayda bağlıtutan Sözleşmeci Devletlerin, ilgili kişilerin vatandaşlık haklarını saklı tutmak içinyerine getirmeleri gereken resmi işlemler ve uymaları gereken zaman sınırlamalarıkonusunda bilgilendirilmeleri için her türlü önlemi almalarını tavsiye eder.IVKonferans,Sözleşme amaçları açısından "mahkum olmuş" sözcüğünün "yeterli bir yargılamayahaiz bir mahkemenin nihai kararı ile mahkum olmuş" anlamına geldiğine karar verir.

1.2.9. VATANSIZLIK HALLERININAZALTILMASI IÇIN SÖZLEŞMEEylül 1973'te Bern'de vatandaşlık Statüsüne Ilişkin Uluslararası Komisyon tarafındankabul edilmiştirYürürlüğe giriş tarihi: Madde 7'ye uygun olarak 31 Temmuz 1977Metin: "vatandaşlık Statüsüne Ilişkin Uluslararası Komisyon": Sözleşmeler veTavsiyeler 1956 -1987", Sözleşme No. 13, s. 139Bu Sözleşmeye imzacı Devletler, Vatandaşlık Statüsüne Ilişkin UluslararasıKomisyon üyeleri, vatansızlık hallerinin sayısının azaltılmasını arzu ederek, aşağıdakihükümler üzerinde anlaşmışlardır:1. MaddeAnnesi Sözleşmeci Devletlerden birinin vatandaşı olan bir çocuk, aksi takdirdevatansız olacaksa, doğumda annesinin vatandaşlığını kazanır.Bununla birlikte, anneye dayalı evlâtlık resmen tanındığı tarihe kadar vatandaşlığailişkin geçerlilik kazanmıyorsa, reşit olmayan bir çocuk bu tarihte annesininvatandaşlığını kazanır.2. MaddeBir önceki maddenin uygulanması amacıyla, mülteci statüsü olan bir babadan doğanbir çocuğun babasının vatandaşlığına sahip olmadığı farz edilecektir.3. MaddeÖnceki maddelerin hükümleri, her Sözleşmeci Devlette, Sözleşme ilgili DevletteYürürlüğe girdikten sonra doğan çocuklar için ya da Sözleşmenin ilgili Devlet içinYürürlüğe girdiği tarihte henüz reşit olmayan çocuklar için uygulanır.4. MaddeMadde 6'da öngörülen bildirinin imzalanması ya da taraf olma tarihinde, herSözleşmeci Devlet:-yukarıdaki maddelerin uygulanmasını, bir Sözleşmeci Devletin topraklarındadünyaya gelen çocuklar için sınırlama;-Madde 2'yi uygulamama;-Madde 2'yi, sadece babanın söz konusu Devletin topraklarında mülteci olaraktanındığı durumlarda uygulama

hakkını saklı tuttuğunu ilan edebilir.Önceki paragrafta öngörülen çekinceler Isviçre Federal Konseyi'ne yapılan basit birbildirimle herhangi bir zaman tamamen ya da kısmen geri çekilebilir.Isviçre Federal Konseyi, bu maddeye uygun olarak ilan edilen ya da geri çekilenbütün çekinceleri Sözleşmeci Devletlere ve Vatandaşlık Statüsüne Ilişkin UluslararasıKomisyon Genel Sekreteri'ne bildirir.5. MaddeSözleşme, bir çocuğa annesinin vatandaşlığının verilmesi konusunda daha elverişliolan Uluslararası sözleşme ya da ulusal yasa hükümlerinin uygulanmasına engelolmaz.6. MaddeImzacı Devletler bu Sözleşmenin kendi ülkelerinde uygulanması için gerekliuygulamalar tamamlandığında Isviçre Federal Konseyi'ne haber vereceklerdir.Isviçre Federal Konseyi önceki paragrafta öngörülen bütün bildirimleri SözleşmeciDevletlere ve vatandaşlık Statüsüne Ilişkin uluslararası Komisyon Genel Sekreteri'nebildirir.7. MaddeBu Sözleşme 6. maddede öngörülen ikinci bildirimin teslim edildiği tarihi izleyenotuzuncu günde Yürürlüğe girer, ve bu resmi işlemleri bu tarihte tamamlayan ikiDevlet arasında aynı günde geçerlilik kazanır.Önceki maddede öngörülen resmi işlemleri sonradan tamamlayan her Devlet için, buSözleşme, ilgili bildirimin teslim edildiği tarihi izleyen otuzuncu günde Yürürlüğegirer.8. MaddeBu Sözleşme her Sözleşmeci Devletin anakara/metropolitan topraklarındakendiliğinden uygulamaya girer.Imza, onay ya da taraf olma sırasında, ya da daha sonraki herhangi bir aşamada,herhangi bir Devlet, Isviçre Federal Konseyi'ne yöneltilen bir bildiriyle, bu Sözleşmehükümlerinin anakara dışındaki/non-metropolitan bölgelerinin bir veya birdençoğuna, ya da uluslararası sorumluluğunu üstlendiği Devletlere ya da topraklarauygulanabileceğini duyurabilir. Isviçre Federal Konseyi her Sözleşmeci Devleti veVatandaşlık Statüsüne Ilişkin uluslararası Komisyon Genel Sekreteri'ni bu türbildirilerden haberdar eder. Bu Sözleşmenin hükümleri, bildiride belirtilen bölge yada bölgeler için, Isviçre Federal Konseyi'nin söz konusu bildiriyi aldığı tarihi izleyenaltmışıncı günde uygulanabilir hale gelir.

Bu maddenin ikinci paragrafının hükümlerine uygun olarak bir beyannamedebulunmuş olan herhangi bir Devlet, daha sonra herhangi bir zamanda, Isviçre FederalKonseyi'ne ileteceği bildiriyle, bu Sözleşmenin, beyannamesinde belirtilenDevletlerden ya da topraklardan biri ya da daha çoğu için uygulamasına son verdiğiniilan edebilir.Isviçre Federal Konseyi her Sözleşmeci Devlet ve vatandaşlık Statüsüne Ilişkinuluslararası Komisyon Genel Sekreteri'ne bu tür yeni bildiriler konusunda haber verir.Sözleşme, Isviçre Federal Konseyi'nin bu tür bir bildiriyi aldığı tarihi izleyenaltmışıncı günde söz konusu Devlet ya da bölge için geçerliliğini yitirir.9. MaddeAvrupa Konseyi ya da Vatandaşlık Statüsüne Ilişkin uluslararası Komisyon üyesiherhangi bir Devlet ve 28 Temmuz 1951'de Cenevre'de imzalanan MültecilerinStatüsüne Ilişkin uluslararası Sözleşme ile ya da 31 Ocak 1967 tarihli MültecilerinStatüsüne Ilişkin Protokol'e taraf olan herhangi bir Devlet, bu Sözleşmeye tarafolabilir. Taraf olma belgeleri Isviçre Federal Konseyine teslim edilir. Isviçre FederalKonseyi her Sözleşmeci Devleti ve Vatandaşlık Statüsüne Ilişkin uluslararasıKomisyon Genel Sekreteri'ni teslim edilen bütün taraf olma belgelerinden haberdareder. Sözleşme, taraf olma belgesinin teslim edildiği tarihi izleyen otuzuncu gündetaraf olan Devlet için yürürlüğe girer.Taraf olma belgeleri ancak bu Sözleşmenin Yürürlüğe girmesinden sonra teslimedilebilir.10. MaddeBu Sözleşme belirsiz bir süre için yürürlükte kalacaktır. Bununla birlikte HerSözleşmeci Devlet, Isviçre Federal Konseyine yöneltilen yazılı bir bildiri ile herhangibir zamanda Sözleşmeye taraf olmaya son verme hakkına sahiptir. Isviçre FederalKonseyi her Sözleşmeci Devleti ve Vatandaşlık Statüsüne Ilişkin UluslararasıKomisyon Genel Sekreteri'ni bu tür bildirilerden haberdar eder.Taraf olmaya son verme hakkı, madde 6'da öngörülen bildiriden ya da taraf oluştanitibaren bir yıllık bir süre geçmeden kullanılamaz.Taraf olmaya son verilmesi, Isviçre Federal Konseyinin bu maddenin birinciparagrafında öngörülen bildirimi aldığı tarihten altı ay sonra geçerli hale gelir.KONFERANSIN HUZURUNDA, Aşağıda imzası bulunanlar, bu amaçla usulüneuygun biçimde yetkilendirilmiş olarak, bu Sözleşmeyi imzalamışlardır.Bern'de, 13 Eylül 1973 tarihinde, tek nüsha olarak düzenlenmiş olup Isviçre FederalKonseyi'nin arşivlerinde bulundurulacaktır ve tasdikli kopyaları diplomatik kanallarlaher Sözleşmeci Devlete ve Vatandaşlık Statüsüne Ilişkin uluslararası Komisyon GenelSekreteri'ne gönderilecektir.

1.2.10. SOYKIRIM SUÇUNUN ÖNLENMESI VECEZALANDIRILMASI SÖZLEŞMESIGenel Kurulunun 9 Aralık 1948 tarihli ve 260 A (III) sayılıKararıyla kabul edilmiş ve imzaya ve onaya veya katılmaya sunulmuştur.Yürürlüğe giriş: 12 Ocak 1951BAŞLANGIÇSözleşmeci Taraflar,Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun 11 Aralık 1946 tarihli ve 96(I) sayılı kararındasoykırımın, Birleşmiş Milletlerin ruhuna ve amaçlarına aykırı olan ve uygar dünyatarafından lanetlenen, Uluslararası hukuka göre bir suç olarak beyan edilmesinidikkate alarak,Tarihin her döneminde soykırımın insanlık için büyük kayıplar meydana getirdiğinikabul ederek,Insanlığı bu tür bir iğrenç musibetten kurtarmak için Uluslararası işbirliğinin gerekliolduğuna kanaat getirerek,Aşağıdaki hükümlerde anlaşmışlardır:1. MaddeÖnleme ve cezalandırma göreviSözleşmeci Devletler, ister barış zamanında isterse savaş zamanında işlensin,önlemeyi ve cezalandırmayı taahhüt ettikleri soykırımın Uluslararası hukuka göre birsuç olduğunu teyit eder.2. MaddeSoykırım oluşturan eylemlerBu Sözleşme bakımından, ulusal, etnik, ırksal veya dinsel bir grubu, kısmen veyatamamen ortadan kaldırmak amacıyla işlenen aşağıdaki fiillerden her hangi biri,soykırım suçunu oluşturur.a) Gruba mensup olanların öldürülmesi;b) Grubun mensuplarına ciddi surette bedensel veya zihinsel zarar verilmesi;c) Grubun bütünüyle veya kısmen, fiziksel varlığını ortadan kaldıracağı hesaplanarak,yaşam şartlarını kastten değiştirmek;d) Grup içinde doğumları engellemek amacıyla tedbirler almak;e) Gruba mensup çocukları zorla bir başka gruba nakletmek;

3. MaddeCezalandırılacak eylemlerAşağıdaki eylemler cezalandırılır:a) Soykırımda bulunmak;b) Soykırımda bulunulması için işbirliği yapmak;c) Soykırımda bulunulmasını doğrudan ve aleni surette kışkırtmak;d) Soykırımda bulunmaya teşebbüs etmek;e) Soykırıma iştirak etmek;4. MaddeKişilerin cezalandırılmasıSoykırım suçunu veya üçüncü maddede gösterilen fiillerden birini işleyenler,anayasaya göre yetkili yöneticiler veya kamu görevlileri veya özel kişiler de olsacezalandırılır.5. MaddeUygulama mevzuatıSözleşmeci Devletler, bu Sözleşmenin hükümlerine etkililik kazandırmak, ve özelliklesoykırımdan veya üçüncü madde belirtilen fiillerden suçlu bulunan kimselere etkilicezalar verilmesini sağlamak için, kendi Anayasalarında öngörülen usule uygunolarak gerekli mevzuatı çıkarmayı taahhüt eder.6. MaddeSoykırım suçu ile suçlanan kişilerin yargılanmasıSoykırım fiilini veya Üçüncü maddede belirtilen fiillerden birini işlediğine dairhakkında suç isnadı bulunan kimseler, suçun işlendiği ülkedeki Devletin yetkili birmahkemesi, veya yargılama yetkisini kabul etmiş olan Sözleşmeci Devletlerbakımından yargılama yetkisine sahip bulunan Uluslararası bir ceza mahkemesitarafından yargılanır.7. MaddeSuçluların iadesiSoykırım fiili ve Üçüncü maddede belirtilen diğer fiiller, suçluların iadesi bakımındansiyasal suçlar olarak kabul edilmez.Sözleşmeci Devletler bu tür olaylarda kendi yasalarına ve yürürlükteki sözleşmeleregöre suçluları iade etmeyi üstlenir.8. Madde

Birleşmiş Milletlerle işbirliğiSözleşmeci Devletlerden her hangi biri, soykırım fillerinin veya Üçüncü maddedebelirtilen her hangi bir fiilin önlenmesi ve sona erdirilmesi için gerekli gördükleritakdirde, Birleşmiş Milletlerin yetkili organlarından, Birleşmiş Milletler Şartı'na göreharekete geçmesini isteyebilir.9. MaddeSözleşmenin yorumlanması ve uygulanmasıSözleşmeci Devletler arasında, bu Sözleşmenin yorumlanması, uygulanması veyayerine getirilmesi ve ayrıca soykırım fillerinden veya Üçüncü maddede belirtilenfiillerin her hangi birinden bir Devletin sorumluluğu ile ilgili olarak çıkanuyuşmazlıklar, uyuşmazlığın taraflarından birinin talebi üzerine Uluslararası AdaletDivanı önüne götürülür.10. MaddeOrijinal metinlerBu Sözleşmenin eşit ölçüde geçerli olan Çince, Ingilizce, Fransızca, Rusça veIspanyolca metinleri 9 Aralık 1948 tarihini taşar.11. MaddeImza, onay ve katılmaBu Sözleşme 31 Aralık 1949 tarihine kadar Birleşmiş Milletler Üyelerinin ve Üyeolmayıp da Genel Kurul tarafından bu Sözleşmeyi imzalamaya davet edilenDevletlerin imzasına açıktır.Bu Sözleşme onaylanır, ve onay belgeleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğinetevdi edilir.Bu Sözleşmeye 1 Ocak 1950 tarihinden sonra Birleşmiş Milletler Üyeleri ile Üyeolmayıp da yukarıda belirtildiği gibi davet edilen Devletler katılabilir. Katılmabelgeleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine tevdi edilir.12. MaddeSözleşmenin uygulama alanının genişletilmesiBir Sözleşmeci Taraf her hangi bir zamanda, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterinehitaben göndereceği bir bildirimle, bu Sözleşmenin uygulanmasını, bu SözleşmeciTarafın dış ilişkileri bakımından sorumlu olduğu ülke veya ülkeler bakımındangenişletebilir.13. MaddeYürürlüğe giriş

Ilk yirmi onay veya katılma belgesinin tevdi edilmesinin tamamlandığı gün, GenelSekreter bir tutanak düzenler ve bunun bir kopyasını Birleşmiş Milletlerin bütünÜyelerine ve on birinci maddede belirtilen Üye olmayan Devletlere iletir.Bu Sözleşme, yirminci onay veya katılma belgesinin tevdi edilmesini izleyendoksanıncı gün Yürürlüğe girer.Daha sonraki bir tarihte tevdi edilen bir onay veya katılma belgesi, bu onay veyakatılma belgesinin tevdi tarihini izleyen doksanıncı gün Yürürlüğe girer.14. MaddeSözleşmenin yürürlükte kalış süresiBu Sözleşme Yürürlüğe girdiği tarihten itibaren on yıl süreyle yürürlükte kalır.Bundan sonraki beş yıllarda, bu sürelerin bitiminden en az altı ay önce çıkmabeyanında bulunmamış Sözleşmeci Devletler bakımından yürürlükte kalmaya devameder.Çıkma, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine hitaben gönderilecek yazılı birbildirimle yürürlük kazanır.15. MaddeSözleşmenin yürürlükten kalkmasıSözleşmeden çıkmalar nedeniyle bu Sözleşmeye Taraf Devletlerin sayısı on altınınaltına düşerse, Sözleşme bu çıkma bildirimlerinden en sonuncusunun yürürlükkazandığı tarihten itibaren yürürlükten kalkar.16. MaddeSözleşmenin değiştirilmesiSözleşmeci Taraflar Genel Sekretere hitaben gönderecekleri yazılı bir bildirimvasıtasıyla her zaman bu Sözleşmede Değişiklik yapılmasını talep edebilirler.Genel Kurul, böyle bir talep karşısında yapılması gereken işleme karar verilir.17. MaddeBildirimlerBirleşmiş Milletler Genel Sekreteri, bütün Birleşmiş Milletler Üyelerini ve on birincimaddede belirtilen üye olmayan Devletleri aşağıdaki konularda bilgilendirir:a) On birinci maddeye göre alınan imzalar, onaylar ve katılmalar;b) On ikinci maddeye göre alınan bildirimler;c) On üçüncü madde gereğince Sözleşmenin Yürürlüğe girdiği tarih;d) On dördüncü maddeye göre alınan çekilme bildirimleri;e) On beşinci maddeye göre Sözleşmenin yürürlükten kalkması;f) On altıncı maddeye göre alınan bildirimler;

18. MaddeDepozitörlük işleviBu Sözleşmenin orijinal metni Birleşmiş Milletler arşivinde saklanır.Sözleşmenin onaylı bir örneği, Birleşmiş Milletler Üyelerine ve on birinci maddedebelirtilen üye olmayan Devletlerin her birine iletilir.19. MaddeKayıtBu Sözleşmenin Yürürlüğe girdiği tarih Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri tarafındankayda geçirilir.

1.2.11 HERHANGI BIR BIÇIMDE TUTULANVEYA HAPSEDILEN KIŞILERIN KORUNMASIIÇIN PRENSIPLER BÜTÜNÜGenel Kurulunun 9 Aralık 1988 tarihli ve 43/173 sayılıKararıyla kabul edilmiştir.PRENSIPLERIN KAPSAMIBu prensipler her hangi bir biçimde tutulan veya hap solunan herkesin korunması içinuygulanır.TANIMLARPrensipler Bütününün amaçları bakımından:a) "Gözaltına alma", bir kimseyi suç işlediği iddiasıyla veya bir makamın tasarrufuylayakalama eylemini;b) "Tutulan kimse", bir suç nedeniyle mahkum edilme durumu hariç, kişiözgürlüğünden yoksun bırakılan bir kimseyi;c) "Hapsedilen kimse", bir suçtan mahkum edilmesi nedeniyle kişi özgürlüğündenyoksun bırakılan bir kimseyi;d) "Tutma", yukarıda tanımlanan kişinin tutulmuş olma durumunu;e) "Hapsetme", yukarıda tanımlanan kişinin hapsedilmiş olma durumunu;f) "Yargısal veya diğer bir makam" terimleri, yasaya göre statü ve görev süresibakımından mümkün olan en çok yetkiye, tarafsızlık ve bağımsızlık güvencelerinesahip yargısal veya diğer bir makamı,ifade eder.1. MaddeInsani tarzda muamele yükümlülüğüHer hangi bir biçimde tutulan veya hapsedilen bir kimse, insaniyetin ve insanındoğuştan sahip olduğu insanlık onuruna saygının gerektirdiği bir biçimde muamelegörür.2. MaddeHukuka uygun tutmaGözaltına alma, tutma veya hapsetme, sadece kanunun hükümlerine kesinlikle uygunolarak yetkili memurlarca veya bu iş için yetkilendirilmiş kişilerce yerine getirilir.3. MaddeSaklı HükümlerBir Devlet her hangi bir biçimde tutulan veya hapsedilen kişilere yasalar, sözleşmeler,hukuki düzenlemeler ve gelenekler ile tanıdığı insan haklarını, bu Prensipler

Bütünü'nün bu tür hakları tanımadığı veya daha az ölçüde tanıdığını bahane ederek,tanınmış hakları kısıtlayamaz veya bu hakların kullanımını durduramaz.4. MaddeTutmanın ve diğer tedbirlerin yargısal denetimiHer türlü tutma veya hapsetme kararı ve tutulan veya hapsedilen bir kimsenin insanhaklarını her hangi bir biçimde etkileyen bütün tedbirlere yargısal veya diğer birmakam tarafından karar verilir veya bu tedbirler bu makamların etkili denetimine tabitutulur.5. MaddeAyrımcılık yasağı1. Bu prensipler ırk, renk, cinsiyet, dil, din ve dini inanç, siyasal veya başka bir fikir,ulusal, etnik veya toplumsal köken, mülkiyet, doğum veya başka bir statü gibi birnedenle ayrım yapılmaksızın, bir Devletin ülkesinde bulunan herkese uygulanır.2. Kadınların, özellikle de hamile ve bebekli Kadınların, çocukların ve küçüklerin,yaşlıların, hasta veya özürlü kişilerin sadece haklarını ve özel durumlarını korumakamacıyla alınan ve hukuka göre uygulanan tedbirler Ayrımcılık sayılamaz. Bu türtedbirlere duyulan ihtiyacın bulunup bulunmadığı ve uygulanması, her zaman yargısalveya diğer bir makamın denetimine tabidir.6. MaddeIşkence yasağıHer hangi bir biçimde tutulan veya hapsedilen bir kimse, işkenceye veya zalimane,insanlık dışı veya onur kırıcı muamele veya cezaya maruz bırakılamaz.* "Zalimane, insanlık dışı veya onur kırıcı muamele veya ceza" deyimi, tutulmuş veyahapsedilmiş bir kimseyi geçici veya sürekli olarak her hangi bir doğal duyumunukullanmaktan veya bulunduğu yer ve zamanın farkında olmaktan yoksun bırakma dadahil, fiziksel veya ruhsal bütün istismar edilme hallerine karşı mümkün olan en genişölçüde koruyacak bir biçimde yorumlanır.* Hiç bir durum, işkenceyi veya diğer zalimane, insanlık dışı veya onur kırıcımuamele veya cezayı haklı göstermek için ileri sürülemez.7. MaddeKuralların ihlalini cezalandırma ve ihlalleri ihbar ödevi1. Devletler, bu prensiplerde yer alan haklara ve ödevlere aykırı bütün fiilleri hukukenyasaklar; bu tür eylemleri gerekli yaptırımlara başlar ve bu tür eylemler hakkındayapılan şikayetler konusunda tarafsız soruşturmalar yapar.2. Bu Prensipler Bütününün ihlal edildiğine veya ihlal edilmek üzere olduğunainanmak için sebepleri bulunan kamu görevlileri, konuyu üst makamlara veya

gerektiği takdirde konuyu incelemeye veya hukuki yoldan çözüm getirmeyemakamlara veya organlara bildirir.3. Bu Prensipler Bütününün ihlal edildiğine veya ihlal edilmek üzere olduğunainanmak için sebepleri bulunan her hangi bir kimse, olaya karışan kamu görevlilerinüst makamlarından başka, konuyu incelemeye veya hukuki yoldan çözmeye yetkilidiğer makam veya organlara bildirme hakkına sahiptir.8. MaddeTutulan kimselerin hükümlülerden ayrı tutulmasıTutulan kişiler, mahkum edilmemiş olmalarının gerektirdiği tarzda muamele görürler.Buna göre tutulan kişiler mümkün olan en kısa sürede hapsedilmiş kişilerden ayrı biryere konur.9. MaddeHukuka uygun tutmaBir kimseyi gözaltına alan, o kimseyi tutan veya olayı soruşturan görevliler, sadecehukuken kendilerine verilmiş olan yetkileri kullanırlar ve bu yetkilerin kullanılmasıyargısal veya diğer bir makamın denetimine tabi tutulur.10. MaddeIsnatlar konusunda bilgilendirilme hakkıGözaltına alınan bir kimse, Gözaltına alındığı anda gözaltına alınma sebeplerikonusunda ve hemen sonra kendisine isnat edilen suçlar hakkında bilgilendirilir.11. MaddeYargıç tarafından dinlenme ve savunma hakkı1. Bir yargılama veya diğer bir makam tarafından hemen dinlemesi için kendisineetkili bir imkan verilmeyen bir kimse gözaltında tutulu bırakılamaz. Tutulan birkimse, kendini bizzat savunma veya hukuken öngörülen usule göre avukattan yardımalma hakkına sahiptir.2. Tutulan bir kimseye ve eğer varsa bu kimsenin avukatına da, kendisini tutmagerekçelerinin yer aldığı bir tutma kararı hemen tebliğ edilir.3. Yargısal veya diğer bir makama, tutmanın devamına gerek olup olmadığınıinceleme yetkisi verilir.12. MaddeGözaltı tutanağı ve tutanağın tebliği1. Şu konular tam olarak tutanağa geçirilir:a) Gözaltına alma gerekçeleri;

) Gözaltına alma zamanı; gözaltına alınan kişinin nezarete konulma zamanı ilebirlikte yargısal veya diğer makamın önüne ilk kez çıkarılma zamanı;c) Ilgili kanun adamlarının kimlikleri;d) Nezaret yeriyle ilgili tam ve açık bilgi.2. Bu tutanaklar tutulan kişiye veya ve varsa avukatına hukukun öngördüğü biçimdetebliğ edilir.13. MaddeHakların bildirilmesiBir kimsenin sahip olduğu haklar Gözaltına alındığı ve tutulması veya hapisliğibaşladığı anda veya hemen sonra Gözaltına alan, tutan veya hapseden yetkililertarafından kendisine bildirilir ve bu hakları nasıl kullanabileceği konusunda açıklamayapılır.14. MaddeÇevirmenden yararlanma hakkıKendisini Gözaltına alan, tutan ve hapseden yetkililerin kullandığı dili yeterli ölçüdeanlamayan veya konuşamayan bir kimse 10. prensipte, 11. prensibin ikinci fıkrasında,12. prensibin birinci fıkrasında ve 13. prensipte belirtilen bilgileri anlayabileceği birdilde edinme ve Gözaltına alınmasından sonra hakkında yapılan hukuki muamelelerleilgili olarak gerekiyorsa ücretsiz olarak bir çevirmenin yardımından yararlanmahakkına sahiptir.15. MaddeIncomminicado tutma yasağıBu prensiplerden 16. prensibin dördüncü fıkrasında ve 18. prensibin üçüncüfıkrasında yer alan istisnalar dikkate alınmaksızın, tutulan veya hapsedilen birkimsenin dış dünyayla ve özellikle ailesi ve avukatı ile iletişim kurması yaklaşık birikigünden daha uzun bir süre engellenemez.16. MaddeTutulmasını aileye bildirme hakkı1. Tutulan veya hapsedilen bir kimse, Gözaltına alınmasından ve tutulduğu veyahapsedildiği yerden başka bir yere nakledilmesinden hemen sonra Gözaltınaalınmasını, tutulmasını veya hapsedilmesini ve naklini ve nezarette tutulduğu yeri aileüyelerine veya kendisinin tercih ettiği başka uygun kişilere bildirme veya yetkilimakamların bildirmesini isteme hakkına sahiptir.2. Tutulan veya hapsedilen bir kimse yabancı ise vatandaşı olduğu Devletinkonsolosluğu veya diplomatik temsilciliği ile, eğer kendisi mülteci ise veya birUluslararası örgütün koruması altında ise, Uluslararası hukuka göre bu konuda bilgi

alma hakkına sahip yetkili Uluslararası örgüte veya koruması altında bulunduğuUluslararası örgütün temsilcisi ile iletişim kurma hakkına da sahip olduğu konusundakendisine hemen bilgi verilir.3. Tutulan veya hapsedilen kimse küçük ise veya haklarını anlayamayacak durumdaise, yetkili makam bu prensipte belirtilen bildirimi kendiliğinden yapar. Tutulankimsenin ailesine veya vasilerine bildirimde bulunulması için özel bir dikkatgösterilir.4. Bu prensipte yer alan bildirimler hiç vakit geçirilmeksizin yapılır veya yapılmasınaizin verilir. Ancak yetkili makam, soruşturmanın gerektirmesi halinde bir bildiriminyapılmasını makul bir süre erteleyebilir.17. MaddeAvukat yardımından yararlanma hakkı1. Tutulan bir kimse bir avukatın hukuki yardımından yararlanma hakkına sahiptir.Yetkili makam tutulan kimseyi bu hakka sahip olduğu konusunda bilgilendirir ve buhakkı kullanabilmesi için kendisine makul kolaylıklar sağlar.2. Tutulan bir kimsenin kendi seçtiği bir avukatı bulunmuyorsa, adaletin yararınıngerektirdiği bütün durumlarda ve kendisinin ödeme yapabilecek gücü olmadığıtakdirde ücretsiz olarak, yargısal veya başka bir makam tarafından atanmış biravukatın yardımından yararlanma hakkına sahiptir.18. MaddeAvukatla irtibat hakkı1. Tutulan veya hapsedilen bir kimse avukatı ile iletişim kurma ve avukatına danışmahakkına sahiptir.2. Tutulan veya hapsedilen bir kimseye avukatıyla görüşebilmesi için yeterli zamanve kolaylıklar sağlanır.3. Kanunda veya kanuna dayanan bir düzenlemede belirtilen istisnai hallerdegüvenliği ve düzeni korumak için yargısal veya başka bir makam tarafındankısıtlamanın zorunlu olduğuna karar verilmedikçe, tutulan veya hapsedilen birkimsenin hemen avukatı tarafından ziyaret edilebilme, hiç bir sansüre tabi olmaksızıntam bir gizlilik içinde görüşebilme ve iletişim kurabilme hakkını kullanmasıgeciktirilemez veya kısıtlanamaz.4. Tutulan veya hapsedilen bir kimsenin avukatıyla yaptığı görüşmeler bir kanunadamı tarafından gözle izlenebilir, ancak dinlenemez.5. Işlenmekte olan veya işlenmeye teşebbüs edilen bir suç ile bağlantılı olarak tutulanveya hapsedilen kimse aleyhinde deliller bulunması halinde, tutulan veya hapsedilenkimsenin bu prensibe göre avukatıyla kurması mümkün olan iletişimlere izinverilmez.19. MaddeAile mensupları ve dış dünya ile iletişim kurma hakkı

Tutulan veya hapsedilen bir kimseye kanunda veya kanuna dayanan bir düzenlemedebelirtilen makul şartlara ve sınırlamalara tabi olarak, özellikle aile üyeleri tarafındanziyaret edilebilme ve onlarla haberleşme gibi, dış dünya ile iletişim kurabilmesi içinkendisine yeterli imkan verilir.20.MaddeIkametgahına yakın bir yerde tutulma hakkıTutulan veya hapsedilen kimse talep ettiği zaman eğer mümkünse genellikle ikametettiği yere makul uzaklıktaki bir tutukevinde veya hapishanede tutulur.21. MaddeItirafa zorlama yasağı ve yasak sorgulama yöntemi1. Tutulan veya hapsedilen bir kimseyi suçunu itiraf etmeye, kendini suçlandırmayaveya başka bir kimse aleyhinde ifade vermeye zorlamak amacıyla bulunduğudurumundan haksız olarak yararlanmak yasaktır.2. Tutulan hiç kimse sorgulanması sırasında şiddete, tehdide veya şahsi kararlarınıveya yargılarını zayıflatabilecek sorgulama yöntemlerine maruz bırakılamaz.22. MaddeTutulanın sağlığına zararlı tıbbi ve bilimsel deney yasağıTutulan veya hapsedilen bir kimse, kendi rızası bile olsa, sağlığına zarar verebilecektıbbi veya bilimsel bir deneye tabi tutulamaz.23. MaddeSorgu tutanağı ve tutanağı edinme hakkı1. Tutulan veya hapsedilen bir kimsenin sorgulanma süresi ve yapılan sorgulararasında geçen süreler ile sorgulamaları yapan görevliler ve sorgu sırasında hazırbulunan diğer kişilerin kimlikleri tutanağa geçirilir ve bu tutanak kanundaöngörüldüğü şekilde tasdik edilir.2. Tutulan veya hapsedilen bir kimsenin kendisi veya kanunda belirtildiği takdirdeavukata, bu prensibin birinci fıkrasında belirtilen tutanaktaki bilgileri edinmehakkında sahiptir.24. MaddeTıbbi muayene yapılmasıTutulan veya hapsedilen bir kimsenin tutma yerine veya hapishaneye girişiyapıldıktan sonra mümkün olan en kısa sürede, tam ve doğru şekilde tıbbi muayenesiyapılır; bundan sonra da gerekli olduğu zaman tıbbi bakım ve tedavisi yapılır. Bubakım ve tedavi ücretsiz verilir.

25. MaddeIkinci kez tıbbi muayene talebiTutulan veya hapsedilen bir kimse veya avukatı, sadece tutma yerinin veya hapishanegüvenliğinin ve düzeninin gerektirdiği makul şartlara tabi olarak, ikinci kez tıbbimuayene yapılması veya tıbbi mütalaa alınması için yargısal veya diğer bir makamatalepte bulunma hakkına sahiptir.26. MaddeTıbbi muayene tutanağı ve tutanağı edinme hakkıTutulan veya hapsedilen bir kimsenin tıbbi bir muayeneye tabi tutulması halinde,doktorun adı ve muayenenin sonuçları tam ve doğru bir biçimde tutanağa geçirilir. Bututanağı edinme hakkı sağlanır. Bunun şekil ve usulü ilgili iç hukuk hükümlerine göretespit edilir.27. MaddeDelil toplarken prensiplere uyulmamasıDelillerin toplanması sırasında bu prensiplere uyulmaması, tutulan veya hapsedilenkimsenin aleyhine olarak bu tür delillerin kabul edilmesine karar verilirken dikkatealınır.28. MaddeEşitsel ve kültürel materyalleri elde etme hakkıTutulan veya hapsedilen bir kimse, mevcut kamu kaynaklarının imkan verdiği ölçüdeve tutma yerinde veya hapishanede güvenliği ve kamu düzenini sağlamak için gereklimakul sınırlara tabi olarak, makul miktarda eşitsel, kültürel ve basın ürünü ve aracınıelde etme hakkına sahiptir.29. MaddeTutma yerlerinin denetimi1. Tutma yerlerinde kanunlara ve hukuki düzenlemelere tam olarak uyulupuyulmadığının denetlemesi için, tutma yerinin idaresinden doğrudan sorumlumakamın dışında yetkili bir makam tarafından atanan ve bu makama karşı sorumluolan ehliyetli ve deneyimli kişiler tarafından düzenli olarak ziyaret edilir.2. Tutulan veya hapsedilen bir kimse, bu tür yerlerde güvenliği ve kamu düzeninisağlamak için gerekli makul koşullar içinde, bu prensibin birinci fıkrasına göre tutmayerini veya hapishaneyi ziyaret eden kişilerle serbestçe ve tam bir gizlilik içindeiletişim kurma hakkına sahiptir.

30. MaddeDisiplin cezası1. Tutulan veya hapsedilen kimselerin tutuldukları veya hapislikleri süresince disiplinsuçu oluşturan davranışlarının türleri, uygulanabilecek olan disiplin cezasının tanımıve süresi ile bu tür cezaları verebilecek olan yetkili makamlar, kanunda veya kanunadayanan düzenlemelerde belirtilir ve usulüne göre yayınlanır.2. Tutulan veya hapsedilen bir kimse hakkında disiplin cezası verilmeden öncekendisi dinlenir. Bu kimse verilen cezanın denetlenmesi için daha üst makamlarabaşvurma hakkına sahiptir.31. MaddeTutulanların bakmakla yükümlü olduklarına yardımYetkili makamlar, tutulan ve hapsedilen kimselerin bakmakla yükümlü olduklarıkişilere ve özellikle ailelerinin mensubu olan küçüklere ihtiyaç duymaları halinde içhukuka göre yardım edilmesi için çaba gösterir ve bakım ve gözetimden yoksun kalançocukların uygun bir biçimde barınmaları için özel tedbirler alır.32. MaddeTutmanın hukukîliğine karşı başvurma hakkı1. Tutulan bir kimse veya avukatı iç hukuka göre her zaman, tutmanın hukukiliğinekarşı itirazda bulunmak ve tutulması hukuki deşilse hemen salıverilmesini sağlamakiçin yargısal veya diğer bir makama başvurma hakkına sahiptir.2. Bu prensibin birinci fıkrasında belirtilen dava, süratli bir biçimde görülebilecekbasit bir dava olur ve yeterli mali imkanı bulunmayan tutulu kişilerden masrafalınmaz. Bir kimseyi tutan makamlar, makul olmayan bir gecikmeye sebebiyetvermeden bu kimseyi tutmanın hukukiliği denetleyen makamının önüne getirirler.33. MaddeKötü muameleyi şikayet hakkı1. Tutulan veya hapsedilen bir kimse veya avukatı, kendisine yapılan muamelehakkında ve özellikle maruz kaldığı işkence veya diğer zalimane, insanlık dışı veyaonur kırıcı muameleler konusunda, tutma yeri veya hapishaneden sorumlu makama vedaha yüksek bir makama ve gerekirse denetleme ve hukuki çözüm getirme yetkisinesahip makama şikayette ve talepte bulunma hakkına sahiptir.2. Tutulan veya hapsedilen kimsenin veya avukatın bu prensibin birinci fıkrasındabelirtilen hakları kullanma imkanı bulunmuyorsa, tutulan veya hapsedilen kimseninailesinin bir üyesi veya bu durum hakkında bilgisi olan her hangi bir kimse yukarıdabelirtilen hakları kullanabilir.3. Şikayet edenin talebi halinde, yapılan şikayet veya taleple ilgili gizlilik korunur.4. Her bir talep veya şikayet hemen ele alınıp incelenir ve gereksiz gecikmeyemeydan vermeksizin cevaplanır. Eğer talep veya şikayet reddedilirse veya aşırı bir

gecikme varsa, şikayetçi durumu yargısal veya diğer bir makam önüne getirebilir.Tutulan ve hapsedilen kimse veya bu prensibin birinci fıkrasında belirtilenşikayetçiler bir talepte veya şikayette bulunmaktan ötürü zarara maruz bırakılamazlar.34. MaddeTutulma sırasında ölüm veya kaybolma halinde araştırmaTutulan veya hapsedilen bir kimsenin tutulması veya hapisliği sırasında ölmesi veyakaybolması halinde, yargısal veya başka makamlar tarafından re'sen veya bu kimseninaile üyelerinden birinin veya olay hakkında bilgisi olan her hangi bir kimsenin talebiüzerine, ölümün veya kaybolmanın nedenleri üzerinde bir araştırma yapılır. şartlaröyle gerektiriyorsa, tutmanın veya hapisliğin sona ermesinden kısa bir süre sonraölüm ve kaybolmanın meydana gelmesi halinde de aynı usullere göre bir araştırmayapılır. Bu tür bir araştırma sonucu yapılan tespitler veya verilen bir rapor,yürütülmekte olan cezai soruşturmayı tehlikeye sokmayacak ise, talep edilmesihalinde ilgili kişilere verilir.35. MaddePrensiplere aykırılık halinde uğranılan zararların tazmini1. Bu prensiplerde yer alan haklara aykırı olarak kamu görevlilerinin eylemleri veyaihmalleri nedeniyle uğranılan zararlar, uygulanması mümkün kurallara veya içhukuktaki sorumluluk hükümlerine göre tazmin edilir.2. Bu prensiplerde tutanağa bağlanması istenen bilgiler, bu prensipte belirtilentazminat talepleri bakımından kullanılmak üzere iç hukukta öngörülen usullere uygunolarak verilir.36. MaddeMasumiyet karinesi1. Suç işlediğinden kuşkulanılan veya hakkında bir suç isnadı bulunan tutulu birkimse, savunması için gerekli bütün güvencelere sahip olduğu aleni bir yargılamasonunda hukuka göre suçluluğu kanıtlanıncaya kadar masum sayılır ve buna göremuamele görür.2. Hakkında soruşturma veya yargılama yapılmakta olan bir kimse, sadece adaletdağıtımını sağlamak amacıyla yasada belirtilen koşullara ve usullere uygun olarakgözaltına alınabilir veya tutulabilir. Bu durmadaki kimselerin, tutmanın gayesibakımından veya soruşturmanın yürütülmesi amacıyla veya adaletin gerçekleşmesiniengellemeyi önlemek için veya tutma yerinde güvenlik ve düzeni sağlamakbakımından kesinlikle gerekli olmayan kısıtlamalara tabi tutulmaları yasaktır.37. MaddeYargıç önüne çıkarılma hakkı ve nezarette gördüğü muameleyi beyan hakkı

Hakkındaki bir suç isnadı nedeniyle tutulan bir kimse, gözaltına alınmasından hemensonra yargısal veya kanunun öngördüğü diğer bir makam önüne çıkarılır. Bu makamhiç gecikmeden tutmanın hukukiliği ve gerekliliği hakkında karar verir. Bu makamınyazılı izni olmadıkça, hiç kimse soruşturma veya yargılama sürerken gözaltında tutulubulundurulamaz. Tutulan bir kimse, bu tür bir makamın önüne çıkarıldığı zamannezarette bulunduğu süre içinde kendisine yapılan muamele hakkında beyandabulunma hakkına sahiptir.38. MaddeSalıverilme hakkıHakkındaki bir suç isnadı nedeniyle tutulan bir kimse, makul bir sürede yargılanma veyargılama sürerken salıverilme hakkına sahiptir.39. MaddeŞartlı olarak salıverilme hakkıBir suç isnadı nedeniyle tutulan bir kimse, kanunun öngördüğü istisnai haller dışında,yargılama sürerken, adalet dağıtımı için yargısal veya diğer bir makam tarafındanaksine karar verilmedikçe, hukuka uygun olarak yerine getirilen yükümlükçerçevesinde salıverilme hakkına sahiptir. Bu makam tutmanın gerekli olupolmadığını sürekli olarak denetler.Genel HükümBu Prensiler Bütünü'nün her hangi bir hükmü, Kişisel ve Siyasal Haklar UluslararasıSözleşmesi'nde tanımlanan bir hakkı kısıtlayacak veya bu Sözleşmeye aykırı düşecekbiçimde yorumlanamaz.

1.2.12 28 TEMMUZ 1951 TARIHLI CENEVRESÖZLEŞMESININ 1 A (1) MADDESINDEBAHSEDILENANLAŞMA, SÖZLEŞME VE PROTOKOLLEREGÖRE "MÜLTECI" TANIMLARIAşağıdaki savaş öncesi kategoriler Tüzük ve Sözleşme'deki tanımların şartlarındamevcuttur.(i) 12 Mayıs 1926 tarihli Düzenleme(Milletler Cemiyeti Antlaşma Serisi No. 2004, Cilt LXXXIX (89), s.47.)Kategori 1. Savaş öncesi Rus veya Nansen mültecileri: "Rus kökenli olup SSCBHükümeti'nin korumasından yararlanmayan veya artık yararlanmayan ve başka birtabiiyet kazanmamış herhangi bir kişi" şeklinde tanımlanmıştır.Kategori 2. Savaş öncesi Ermeni veya Nansen mültecileri: "Daha önce OsmanlıImparatorluğu'nun idaresi altında olup Türkiye Cumhuriyeti'nin korumasındanyararlanmayan veya artık yararlanmayan ve başka bir tabiiyet kazanmamış Ermenikökenli herhangi bir kişi" şeklinde tanımlanmıştır.(ii) 30 Haziran 1928 tarihli Düzenleme(Milletler Cemiyeti Antlaşma Serisi No. 2006, Cilt LXXXIX (89), s.63.)Kategori 3. Asuri veya Asuri-Kildani ve özümsenmiş mülteciler: "Daha önce aitolduğu Devletin korumasından yararlanmayan ve başka bir tabiiyet kazanmamış veyabaşka bir tabiiyete sahip olmayan Asuri veya Asuri-Kildani kökenli herhangi bir kişive ayrıca özümsenme sonucu Suriyeli veya Kürt kökenli herhangi bir kişi" şeklindetanımlanmıştır.Kategori 4. Türk mülteciler: "Daha önce Osmanlı Imparatorluğu'na bağlı olup 24Temmuz 1923 tarihli Lozan Protokolünün hükümlerine bağlı olarak TürkiyeCumhuriyeti'nin korumasından yararlanmayan veya artık yararlanmayan ve başka birtabiiyet kazanmamış Türk kökenli herhangi bir kişi" şeklinde tanımlanmıştır.(iii) 28 Ekim 1933 tarihli Sözleşme(Milletler Cemiyeti Antlaşma Serisi No. 3663, Cilt CLIX (159), s. 199.)Kategori 5. Ispanyol mülteciler: Bunlar "Ispanyol tabiiyetine sahip olan veya sahipolmuş olan ve başka bir tabiiyete sahip olmayan ve haklarında Ispanyol Hükümeti'ninkorumasından, hukuken veya gerçekte, yararlanmadıkları tespit edilen kişiler"şeklinde tanımlanmışlardır.(iv) 10 şubat 1938 tarihli Sözleşme

(Milletler Cemiyeti Antlaşma Serisi No. 4461, Cilt CXCII (192), s.59.)Kategori 6. Almanya'dan gelen mülteciler: "(a) Alman tabiiyetine sahip olan veyasahip olmuş olan ve başka bir tabiiyete sahip olmayan, Alman Hükümeti'ninkorumasından, hukuken veya gerçekte, yararlanmadığı kanıtlanmış kişiler. (b) Dahaönceki Sözleşme veya Anlaşmalar tarafından kapsanmayan, Almanya'da yaşadıktansonra burayı terk eden ve Alman Hükümeti'nin korumasından, hukuken veyagerçekte, yararlanmadığı kanıtlanan vatansız kişiler" şeklinde tanımlanmıştır."Almanya'yı sadece kişisel rahatlığa bağlı nedenlerden dolayı terk eden kişiler butanıma dahil değildir."(v) 14 Eylül 1939 tarihli Protokol(Milletler Cemiyeti Antlaşma Serisi No. 4634, Cilt CXCVIII (198), s.141.)Kategori 7. Avusturyalı mülteciler (Nazi zulmünün kurbanları):"(a) Avusturya tabiiyetine sahip olmuş olup Alman tabiiyeti dışında başka birtabiiyete sahip olmayan ve Alman Hükümeti'nin korumasından, hukuken veyagerçekte, yararlanmadığı kanıtlanan kişiler; ve(b) Daha önceki hiçbir Sözleşme veya Düzenleme tarafından kapsanmayan ve dahaönce Avusturya'yı oluşturan topraklarda yaşadıktan sonra bu toprakları terk eden,Alman Hükümeti'nin korumasından, hukuken veya gerçekte, yararlanmadığıkanıtlanan Vatansız kişiler" şeklinde tanımlanmıştır."Daha önce Avusturya'yı oluşturan toprakları sadece kişisel rahatlığa bağlınedenlerden dolayı terk eden kişiler bu tanıma dahil değildir."

(1.3)INSAN HAKLARI

1.3.1 INSAN HAKLARI EVRENSELBEYANNAMESIBirleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun 10 Aralık 1948 tarihve 217 A (III) sayılı kararı ile benimsenmiş ve ilan edilmiştir.BAŞLANGIÇGenel Kurul,Insanlık ailesinin bütün üyelerinin doğasında var olan onurun, eşit ve devredilemezhakların tanınmasının özgürlük, adalet ve dünya barışının temelini oluşturduğunadayanarak,Insan haklarının ihmal ve ihlalinin insanlık vicdanını isyan ettirecek derecedebarbarca olaylara yol açtığına ve konuşma ile inanç özgürlüğüne sahip, korku veyoksulluktan arınmış kişilerin yasadışı bir dünya kurulmasının bütün insanların enyüce âmâcı olarak kabul edildiğine dayanarak,Insanın zulüm ve baskı karşısında son çare olarak ayaklanmaya mecbur bırakılmamasıiçin insan haklarının hukukun üstünlüğü ilkesi ile korunmasının zorunluluğunadayanarak,Milletler arasında dostça ilişkiler geliştirilmesinin teşvikinin önemine dayanarak,Birleşmiş Milletleri oluşturan halkların, temel insan haklarına, kişinin onur vedeğerine, erkek ve Kadınların eşit haklara sahip olduğuna olan inançlarını işbuBeyannamede tekrar açıklamış bulunmalarına ve toplumsal ilerleme ve daha geniş birözgürlük içerisinde daha iyi yaşam koşullarını teşvik etmeye karar vermelerinedayanarak,Üye devletlerin Birleşmiş Milletler ile işbirliği yaparak insan hakları ve temelözgürlüklere bütün dünyada saygı gösterilmesini ve ilkelerin yerine getirilmesiniteşvik edeceklerine dair söz vermelerine dayanarak,Bu haklar ve özgürlüklerin herkesçe aynı şekilde anlaşılmasının yukarıdaki sözün tamolarak yerine getirilmesi için son derece önemli olmasına dayanarak,şimdi,Insan Hakları Evrensel Beyannamesi'ni, toplumun her bireyinin ve her biriminin buBeyannameyi sürekli göz önünde tutup söz konusu haklar ve özgürlüklere öğretim veeğitim yoluyla saygıyı geliştireceği, ulusal ve Uluslararası ilerici önlemlerle buhakların gerek üye ülkelerin halkları arasında, gerekse bu devletlerin yönetimialtındaki bölgelerdeki insanlar arasında evrensel olarak tanınıp uygulanmasınısağlayacağı ortak bir standart olarak ilan eder.

MADDE 1 Bütün insanlar özgür, onur ve haklar yönünden eşit doğar. Bütün insanlaraakıl ve vicdan bahşedilmiştir ve birbirlerine karşı kardeşlik ruhu içindedavranmalıdırlar.MADDE 2 Herkes ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasi veya başka bir fikir, milli veyatoplumsal köken, mülkiyet, doğuş veya başka bir statü nedeniyle ayrımgözetilmeksizin işbu Beyannamede açıklanan bütün hak ve özgürlüklerdenyararlanma hakkına sahiptir.Ayrıca, bir kişinin ait olduğu ülkenin veya toprakların, ister bağımsız ister vesayetaltında, ister özerk olmayan, ister başka bir egemenlik kısıtlaması altında olsun,siyasi, hukuksal veya uluslararası statüsü nedeniyle ayrım yapılamaz.MADDE 3 Herkes yaşama, özgürlük ve kişi güvenliği hakkına sahiptir.MADDE 4 Hiç kimse kölelik veya kulluk altında bulundurulamaz; kölelik ve köleticareti her türlü şekliyle yasaklanmalıdır.MADDE 5 Hiç kimse işkenceye, acımasız, insani olmayan, onur kırıcı ceza ya damuameleye maruz bırakılmamalıdır.MADDE 6 Herkes her nerede olursa olsun yasa önünde bir kişi olarak tanınmahakkına sahiptir.MADDE 7 Yasa önünde herkes eşittir ve ayrım gözetilmeksizin yasanın eşitkorumasından yararlanma hakkına sahiptir. Herkes işbu Beyannameyi ihlal eden hertürlü ayrımcılığa ve böyle bir ayrımcılığa yol açacak kışkırtıcılığa karşı eşit korumahakkına sahiptir.MADDE 8 Herkes kendisine anayasa veya yasalarla tanınan temel hakları ihlal edenişlemlere karşı yetkili ulusal mahkemelerce sağlanacak etkili hukuki yolları kullanmahakkına sahiptir.MADDE 9 Hiç kimse keyfi tutuklamaya, gözetim altına alınmaya veya sürgünemaruz kalmamalıdır.MADDE 10 Herkes hak ve yükümlülüklerinin ve kendisine karşı yapılan cezagerektiren suç iddialarının kararlaştırılmasında tam bir eşitlik içerisinde bağımsız vetarafsız bir mahkeme tarafından yapılacak adaletli ve açık bir duruşma hakkınasahiptir.MADDE 11(1) Bir suç işlemekten sanık olan herkes savunması için gerekli bütün güvencelerinkendisine sağlandığı açık bir yargılama sonucunda yasalarca suçlu bulunmadıkçasuçsuz sayılma hakkına sahiptir.

(2) Hiç kimse işlendiği sırada ulusal veya Uluslararası yasalarca suç teşkil etmeyeneylem veya ihmallerden dolayı suçlu bulunamaz. Aynı şekilde, suçun işlendiği sıradauygulanandan daha aşır bir ceza verilemez.MADDE 12 Hiç kimse özel yaşamı, ailesi, evi veya yazışmaları konularında keyfikarışmalara ya da şerefi ve şöhretine karşı saldırıya maruz kalmamalıdır. Herkes bukarışma ve saldırılara karşı yasalarca korunma hakkına sahiptir.MADDE 13(1) Herkes her devletin sınırları içinde hareket ve ikamet hakkına sahiptir.(2) Herkes, kendi ülkesi de dahil olmak üzere, herhangi bir ülkeyi terk etme ve kendiülkesine dönme hakkına sahiptir.MADDE 14(1) Herkes zulüm karşısında başka ülkelerde sığınma talebinde bulunma ve sığınmaolanağından yararlanma hakkına sahiptir.(2) Gerçekten de siyasi olmayan suçlar veya Birleşmiş Milletler'in amaçları veilkelerini ihlal eden davranışlardan kaynaklanan kovuşturmalar söz konusu olduğundabu hakka başvurulamaz.MADDE 15(1) Herkesin bir Vatandaşlığa sahip olma hakkı vardır.(2) Hiç kimse keyfi olarak vatandaşlığından veya vatandaşlığını değiştirme hakkındanmahrum edilemez.MADDE 16(1) Evlilik çağına varan kadın ve erkekler ırk, milliyet veya dinine bağlı herhangi birsınırlama olmadan evlenme ve aile kurma hakkına sahiptir. Evlenirken, evliliksüresince ve evliliğin sona ermesinde eşit haklara sahiptirler.(2) Evlenme sözleşmesi sadece evlenecek eşlerin özgür ve tam rızasıyla yapılmalıdır.(3) Aile toplumun doğal ve temel birimidir ve toplum ile Devlet tarafından korunmahakkına sahiptir.MADDE 17(1) Herkes tek başına veya başkalarıyla birlikte mal ve mülk edinme hakkına sahiptir.(2) Hiç kimse keyfi olarak mal ve mülkünden mahrum edilemez.

MADDE 18 Herkes düşünce, vicdan ve din Özgürlüğü hakkına sahiptir; bu hak dininiveya inancını değiştirme özgürlüğünü ve öğretim, uygulama, ibadet ve törenlerle dinve inancını tek başına veya topluca başkaları ile toplum içinde veya özel olarak açıkçabelli etme özgürlüğünü kapsar.MADDE 19 Herkes düşünce ve ifade özgürlüğü hakkına sahiptir; bu hak herhangi birkarışma olmaksızın bir düşünceye sahip olma ve sınırlara bağlı kalmadan herhangi biraraç ile bilgi ve düşünceleri aramak, elde etmek ve yaymak özgürlüklerini kapsar.MADDE 20(1) Herkes barışçı bir şekilde toplanma ve örgütlenme özgürlüğüne sahiptir.(2) Hiç kimse bir örgüte girmeye zorlanamaz.MADDE 21(1) Herkes doğrudan doğruya veya özgürce seçilmiş bir temsilci aracılığı ile kendiülkesinin devletinde görev alma hakkına sahiptir.(2) Herkes kamu hizmetlerinden eşit olarak yararlanma hakkına sahiptir.(3) Halkın iradesi devletin otoritesinin temelini oluşturur; bu irade genel ve eşit oykullanma hakkı ve gizli veya aynı değerde özgür olan oylama işlemleriyle süreli vehakiki seçimlerle ifade edilmelidir.MADDE 22 Herkes, toplumun bir üyesi olarak, sosyal güvenlik hakkına ve Devletindüzeni ve kaynaklarına uygun olarak ulusal çaba ve Uluslararası işbirliği aracılığıylaonuru ve kişiliğinin özgürce gelişimi için zorunlu olan ekonomik, sosyal ve kültürelhaklarını gerçekleştirme hakkına sahiptir.MADDE 23(1) Herkesin çalışmaya, işini özgürce seçmeye, adil ve elverişli Çalışma koşullarınave issizliğe karşı korunmaya hakkı vardır.(2) Herkes herhangi bir ayrım gözetilmeksizin eşit iş için eşit ücret hakkına sahiptir.(3) Çalışan herkes kendisi ve ailesi için insanlık onuruna yakışır bir yaşam teminedecek ve eğer gerekliyse diğer sosyal koruma araçlarıyla katkı yapılacak, adil veelverişli bir ücret hakkına sahiptir.(4) Herkes çıkarlarının korunması için sendika kurma ve sendikaya katılma hakkınasahiptir.MADDE 24 Herkes, Çalışma süresinin makul şekilde sınırlandırılması ve belirliaralıklarla ücretli tatil dahil olmak üzere, dinlenme ve boş vakte sahip olma hakkınasahiptir.

MADDE 25(1) Herkes, giyecek, yiyecek, konut, tıbbi bakım ve gerekli sosyal hizmetler dahilolmak üzere, kendisi ve ailesinin sağlığı ve refahı için yeterli olacak bir yaşamseviyesine ve işsizlik, hastalık, özürlülük, dulluk, yaşlılık veya iradesi dışında oluşangeçimini engelleyici diğer durumlarda güvenlik hakkına sahiptir.(2) Annelik ve çocukluk özel bakım ve Yardım hakkına sahiptir. Bütün çocuklar,evlilik içi veya dışında doğmasına bakılmaksızın, aynı sosyal korumadanyararlanmalıdır.MADDE 26(1) Herkes eğitim hakkına sahiptir. Eğitim, en azından ilk ve temel eğitimseviyelerinde, parasız olmalıdır. Ilk eğitim zorunlu olmalıdır. Teknik eğitim veuzmanlık eğitimi yaygın olarak sağlanmalı ve yüksek eğitim yeteneğe dayalı biçimdeherkese açık hale getirilmelidir.(2) Eğitim insan kişiliğinin tam gelişimi ve insan hakları ve temel özgürlükleresaygının güçlendirilmesine yöneltilmelidir. Bütün milletler, ırka veya dine dayalıtopluluklar arasındaki anlayış, hoşgörü ve dostluğu geliştirmeli ve barışı korumak içinBirleşmiş Milletler faaliyetlerini ilerletmelidir.(3) Ebeveynler çocuklarına verilecek eğitimi seçme konusunda öncelikli hakkasahiptir.MADDE 27(1) Herkes toplumun kültürel yaşamına özgürce katılma, güzel sanatlardan yararlanmave bilimsel gelişmeleri ve bunların faydalarını paylaşma hakkına sahiptir.(2) Herkes yaratıcısı olduğu bilimsel, edebi veya sanatsal bir ürünün sonucu olanmaddi ve manevi menfaatlerinin korunması hakkına sahiptir.MADDE 28 Herkes işbu Beyannamede bildirilen hak ve özgürlüklerin tam olarakgeçerli olduğu toplumsal ve uluslararası bir düzen hakkına sahiptir.MADDE 29(1) Herkesin kişiliğinin özgürce ve tam gelişiminin sadece içinde yaşarken mümkünolduğu topluluğa karşı görevleri vardır.(2) Hak ve özgürlüklerin kullanılması sırasında, herkes sadece yasalarca, başkalarınınhak ve özgürlüklerinin gereğince tanınmasını ve bunlara saygıyı korumak vedemokratik bir toplumdaki ahlak, kamu düzeni ve genel refahın adil gereklerinikarşılamak amacıyla belirlenen sınırlamalara tabidir.

(3) Bu hak ve özgürlükler hiçbir durumda Birleşmiş Milletler'in amaç ve ilkelerineaykırı düşecek şekilde kullanılamaz.MADDE 30 Işbu Beyannamedeki hiçbir nokta herhangi bir Devlet, topluluk veyakişinin Beyannamede bildirilen herhangi bir hak veya Özgürlüğü ortadankaldırmayı amaçlayan bir faaliyete girişme veya herhangi bir davranış sergilemehakkına sahip olduğu anlamına gelecek şekilde yorumlanamaz.

1.3.2 ÇOCUK HAKLARINA DAIR SÖZLEŞME *Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından20 Kasım 1989 Tarihinde Kabul Edilmiştir._____________________________________________________________ÖNSÖZBu Sözleşmeye Taraf Devletler:Birleşmiş Milletler Antlaşmasında ilan edilen ilkeler uyarınca insanlık ailesini tümüyelerinin doğuştan varlıklarına özgü bulunan haysiyetle birlikte eşit ve devredilemezhaklara sahip olmalarının tanınmasının, dünyada özgürlük, adalet ve barışın temeliolduğunu düşünerek,Birleşmiş Milletler halklarının, insanın temel haklarına ve bireyin, insan olaraktaşıdığı haysiyet ve değere olan kesin inançlarını Birleşmiş Milletler Antlaşmasındabir kez daha doğrulamış olduklarını ve daha geniş bir özgürlük ortamında toplumsalilerleme ve daha iyi bir yaşam düzeyi sağlama yolundaki kararlılıklarını hatırdatutarak,Birleşmiş Milletlerin, Insan Hakları Evrensel Beyannamesinde ve uluslararası InsanHakları Sözleşmelerinde herkesin, bu metinlerde yer alan hak ve özgürlüklerden ırk,cinsiyet, din, dil, siyasal ya da başka görüş, ulusal ya da toplumsal köken, mülkiyet,doğuştan veya başka durumdan kaynaklanan ayrımlar dahil, hiçbir ayrımgözetilmeksizin yararlanma hakkına sahip olduklarını benimsediklerini ve ilanettiklerini kabul ederek,Uluslararası Insan Hakları Evrensel Beyannamesinde, Birleşmiş Milletlerin,çocukların özel ilgi ve yardıma hakkı olduğunu ilan ettiğini anımsayarak,Toplumun temel birimi olan ve tüm üyelerinin ve özellikle çocukların gelişimleri veesenlikleri için doğal ortay oluşturan ailenin toplum içinde kendisinden beklenensorumlulukları tam olarak yerine getirebilmesi için gerekli koruma ve yardımıgörmesinin zorunluluğuna inanmış olarak,Çocuğun kişilisinin tam ve uyumlu olarak gelişebilmesi için mutluluk, sevgi veanlayış havasının içindeki bir aile ortamında yetişmesinin gerekliliğini kabul ederek,Çocuğun toplumda bireysel bir yaşantı sürdürebilmesi için her yönüylehazırlanmasının ve Birleşmiş Milletler Antlaşmasında ilan edilen amaçlar ve özelliklebarış, değerbilirlik, hoşgörü, özgürlük, eşitlik, ve dayanışma ruhuyla yetiştirilmesiningerekliliğini göz önünde bulundurarak,Çocuğa özel bir ilgi gösterme gerekliliğinin, 1924 tarihli, Cenevre Çocuk HaklarıBildirisinde ve 20 Kasım 1959 tarihinde Birleşmiş Milletler Teşkilatı GenelKurulunca kabul edilen Çocuk Hakları Evrensel Beyannamesinde, Medeni ve SiyasiHaklar Uluslararası Sözleşmesinde (özellikle 23 ve 24'üncü maddelerinde) ve

Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara Ilişkin Uluslararası Sözleşmede (özellikle10'uncu maddesinde) ve çocukların esenliği ve ilgili uzman kuruluşların veuluslararası örgütlerin kurucu ve ilgili belgelerinde tanındığını hatırda tutarak,Çocuk Hakları Beyannamesinde de belirtildiği gibi "çocuğun gerek bedensel gerekzihinsel bakımdan tam erginliğe ulaşmamış olması nedeniyle doğum sonrasındaolduğu kadar, doğum öncesinde de uygun yasal korumayı da içeren özel güvence vekorunma gereksiniminin bulunduğu"nu hatırda tutarak,Ulusal ve uluslararası düzeyde çocukları aile yanına yerleştirme ve evlat edinmeye deözel atıfta bulunan Çocuğun Korunması ve Esenliğine Ilişkin Toplumsal ve HukuksalIlkeler Beyannamesi; Çocuk Mahkemelerinin Yönetimi Hakkında Birleşmiş MilletlerAsgari Standart Kuralları (Beijing Kuralları) ve Acil Durumlarda ve Silahlı ÇatışmaHalinde Kadınların ve Çocukların Korunmasına Ilişkin Beyannamenin hükümlerinianımsayarak,Dünyadaki ülkelerin tümünde çok güç koşullar altında yaşayan ve bu nedenle özel birilgiye gereksinimi olan çocukların varlığının bilinci içinde,Çocuğun korunması ve uyumlu gelişmesi bakımından her halkın kendine özgügeleneklerinin ve kültürel değerlerinin taşıdığı önemi göz önünde tutarak,Her ülkedeki, özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki çocukların yaşama koşullarınıniyileştirilmesi için uluslararası işbirliğinin taşıdığı önemin bilincinde olarak,Aşağıdaki kurallar üzerinde anlaşmaya varmışlardır:I. BÖLÜM1. MaddeBu Sözleşme uyarınca çocuğa uygulanabilecek olan kanuna göre daha erken yaştareşit olma durumu hariç, on sekiz yaşına kadar her insan çocuk sayılır.2. Madde1. Taraf Devletler, bu Sözleşmede yazılı olan hakları kendi yetkileri altında bulunanher çocuğa, kendilerinin, ana babalarının veya yasal vasilerinin sahip oldukları, ırk,renk, cinsiyet, dil, siyasal ya da başka düşünceler, ulusal, etnik ve sosyal köken,mülkiyet, özürlülük, doğuş ve diğer statüler nedeniyle hiçbir ayrım gözetilmeksizintanır ve taahhüt ederler.2. Taraf Devletler, çocuğun ana babasının, yasal vasilerinin veya ailesinin ötekiüyelerinin durumları, faaliyetleri, açıklanan düşünceleri veya inançları nedeniyle hertürlü ayrım veya cezaya tabi tutulmasına karşı etkili biçimde korunması için gereklitüm uygun önlemi alacaklardır.

3. Madde1. Kamusal ya da özel sosyal yardım kuruluşları, mahkemeler, idari makamlar veyayasama organları tarafından yapılan ve çocukları ilgilendiren bütün faaliyetlerde,çocuğun yararı temel düşüncedir.2. Taraf Devletler, çocuğun ana-babasının, vasilerinin ya da kendisinden hukukensorumlu diğer kişilerin hak ve ödevlerini de göz önünde tutarak, esenliği için gereklibakım ve korumayı sağlamayı üstlenirler ve bu amaçla tüm uygun yasal ve idariönlemleri alacaklardır.3. Taraf Devletler, çocukların bakımı veya korunmasından sorumlu kurumların,hizmet ve faaliyetlerin özellikle güvenlik, sağlık, personel sayısı ve uygunluğu, veyönetimin yeterliliği açısından, yetkili makamlarca konulan ölçülere uymalarınıtaahhüt ederler.4. MaddeTaraf Devletler, bu Sözleşmede tanınan hakların uygulanması amacıyla gereken hertürlü yasal, idari ve diğer önlemleri alacaklardır. Ekonomik, sosyal ve kültürel haklarailişkin olarak, Taraf Devletler eldeki kaynaklarını olabildiğince geniş tutarak,gerekirse işbirliği çerçevesinde bu tür önlemleri alacaklardır.5. MaddeTaraf Devletler, bu Sözleşmenin çocuğa tanıdığı haklar doğrultusunda çocuğunyeteneklerinin geliştirilmesi ile uyumlu olarak, çocuğa yol gösterme ve onuyönlendirme konusunda ana-babanın, yerel gelenekler öngörüyorsa uzak aile veyatopluluk üyelerinin, yasal vasilerinin veya çocuktan hukuken sorumlu öteki kişilerinsorumluluklarına, haklarına ve ödevlerine saygı göstereceklerdir.6. Madde1. Taraf Devletler, her çocuğun temel yasama hakkına sahip olduğunu kabul ederler.2. Taraf Devletler, çocuğun hayatta kalması ve gelişmesi için mümkün olan azamiçabayı göstereceklerdir.7. Madde1. Çocuk doğumdan hemen sonra derhal nüfus kütüğüne kaydedilecek ve doğumdanitibaren bir isim hakkına, bir vatandaşlık kazanma hakkına ve mümkün olduğu ölçüdeana-babasını bilme ve onlar tarafından bakılma hakkına sahip olacaktır.2. Taraf Devletler, özellikle çocuğun tabiiyetsiz kalması söz konusu olduğunda kendiulusal hukukları ve ilgili uluslararası belgeler çerçevesinde üstlendikleriyükümlülüklerine uygun olarak bu hakların işlerlik kazanmasını taahhüt ederler.

8. Madde1. Taraf Devletler, yasanın tanıdığı şekliyle çocuğun kimliğini; tabiiyetini, ismi veaile başları dahil olacak şekilde, koruma hakkına saygı göstermeyi ve bu konudayasadışı müdahalelerde bulunmamayı taahhüt ederler.2. Çocuğun kimliğinin unsurlarının bazılarından veya tümünden yasaya aykırı olarakyoksun bırakılması halinde, Taraf Devletler çocuğun kimliğine süratle yenidenkavuşturulması amacıyla gerekli yardım ve korumada bulunacaklardır.9. Madde1. Yetkili makamlar uygulanabilir yasa ve usullere göre ve temyiz yolu açık olarak,ayrılışın çocuğun yüksek yararına olduğu yolunda karar vermedikçe, Taraf Devletler,çocuğun; ana-babasından, onların rızası dışında ayrılmamasını güvence altınaalacaklardır. Ancak, ana-babası tarafından çocuğun kötü muameleye maruzbırakılması ya da ihmal edilmesi durumlarında ya da ana-babanın birbirinden ayrıyaşaması nedeniyle çocuğun ikametgâhının belirlenmesi amacıyla karara varılmasıgerektiğinde, bu tür bir ayrılık kararı verilebilir.2. Bu maddenin birinci fıkrası uyarınca girişilen her işlemde, ilgili bütün taraflaraişleme katılma ve görüşlerini bildirme olanağı tanınacaktır.3. Taraf Devletler, ana-babasından veya bunlardan birinden ayrılmasına karar verilençocuğun, kendi yüksek yararına aykırı olmadıkça, ana-babanın ikisiyle de düzenli birbiçimde kişisel ilişki kurma ve doğrudan görüşme hakkına saygı göstereceklerdir.4. Böyle bir ayrılık, bir Taraf Devlet tarafından girişilen ve çocuğun kendisinin, anaveya babasının veya her ikisinin birden tutuklanmasını, hapsini, sürgün, sınırdışıedilmesinin veya ölümünü (ki buna devletin gözetimi altında iken nedeni ne olursaolsun meydana gelen ölüm dahildir) tevlit eden herhangi benzer bir işlem sonucuolmuşsa, bu Taraf Devlet, istek üzerine ve çocuğun esenliğine zarar vermemek koşuluile; ana-babaya, çocuğa veya uygun olursa, ailenin bir başka üyesine, söz konusu ailebireyinin ya da bireylerinin bulunduğu yer hakkında gereken bilgiyi verecektir. TarafDevletler, böyle bir istemin başlı başına sunulmasının ilgili kişi veya kişilerbakımından hiçbir sonuç yaratmamasını ayrıca taahhüt ederler.10. Madde1. 9'uncu Maddenin 1'inci fıkrası uyarınca Taraf Devletlere düşen sorumluluğa uygunolarak, çocuk veya ana-babası tarafından, ailenin birleşmesi amaçlarıyla yapılan birTaraf Devlet ülkesine girme ya da onu terk etme konusundaki her başvuru, TarafDevletlerce olumlu, insani ve ivedi bir tutumla ele alınacaktır. Taraf Devletler, bu türbir başvuru yapılmasının başvuru sahipleri veya aile üyelerinin aleyhine sonuçlaryaratmamasını taahhüt ederler.2. Ana-babası, ayrı devletlerde oturan bir çocuk olağanüstü durumlar hariç, hem anahem de babası ile düzenli bir biçimde kişisel ilişkiler kurma ve doğrudan görüşme

hakkına sahiptir. Bu nedenle ve 9'uncu maddenin 1'inci fıkrasına göre TarafDevletlere düşen sorumluluğa uygun olarak, Taraf Devletler çocuğun ve anababasınınTaraf Devletlerin ülkeleri dahil herhangi bir ülkeyi terk etmeye ve kendiülkelerine dönme hakkına saygı göstereceklerdir. Herhangi bir ülkeyi terk etme hakkıyalnızca yasada öngörüldüğü gibi ve ulusal güvenliği, kamu düzenini, kamu sağlığı veahlak veya başkalarının hak ve özgürlüklerini korumak amacı ile işbu Sözleşme iletanınan öteki haklarla bağdaştığı ölçüde kısıtlamalara konu olabilir.11. Madde1. Taraf Devletler, çocukların yasadışı yollarla ülke dışına çıkarılıp geridöndürülmemesi halleriyle mücadele için önlemler alacaklardır.2. Bu amaçla Taraf Devletler iki ya da çok taraflı antlaşmalar yapılmasını ya damevcut antlaşmalara katılmayı teşvik edeceklerdir.12. Madde1. Taraf Devletler, görüşlerini oluşturma yeteneğine sahip çocuğun kendiniilgilendiren her konuda görüşlerini serbestçe ifade etme hakkının bu görüşlereçocuğun yaşı ve olgunluk derecesine uygun olarak, gereken özeni göstermek suretiyletanıyacaktırlar.2. Bu amaçla, çocuğu etkileyen herhangi bir adli veya idari kovuşturmada çocuğun yadoğrudan doğruya veya bir temsilci ya da uygun bir makam yoluyla dinlenilmesifırsatı, ulusal yasanın usule ilişkin kurallarına uygun olarak çocuğa, özelliklesağlanacaktır.13. Madde1. Çocuk, düşüncesini özgürce açıklama hakkına sahiptir; bu hak, ülke sınırları ilebağlı olmaksızın; yazılı, sözlü, basılı, sanatsal biçimde veya çocuğun seçeceği başkabir araçla her türlü haber ve düşüncelerin araştırılması, elde edilmesi ve verilmesiözgürlüğünü içerir.2. Bu hakkın kullanılması yalnızca:a) Başkasının haklarına ve itibarına saygı,b) Milli güvenliğin, kamu düzeninin, kamu sağlığı ve ahlakın korunması nedenleriyleve kanun tarafından öngörülmek ve gerekli olmak kaydıyla yapılan sınırlamalara konuolabilir.14. Madde1. Taraf Devletler, çocuğun düşünce, vicdan ve din özgürlükleri hakkına saygıgöstereceklerdir.

2. Taraf Devletler, ana-babanın ve gerekiyorsa yasal vasilerin; çocuğun yetenekleriningelişmesiyle bağdaşır biçimde haklarının kullanılmasında çocuğa yol göstermekonusundaki hak ve ödevlerine, saygı göstereceklerdir.3. Bir kimsenin dinini ve inançlarını açıklama özgürlüğü kanunla öngörülmek vegerekli olmak kaydıyla yalnızca kamu güvenliği, düzeni, sağlıkla ilgili, ahlaki ya dabaşkalarının temel hak ve özgürlüklerini korumak gibi amaçlarla sınırlandırılabilir.15. Madde1. Taraf Devletler, çocuğun dernek kurma ve barış içinde toplanma özgürlüklerineilişkin haklarını kabul ederler.2. Bu hakların kullanılması, ancak yasayla zorunlu kılınan ve demokratik birtoplumda gerekli olan ulusal güvenlik, kamu güvenliği, kamu düzeni yararına olarakya da kamu sağlığı ve ahlakın ya da başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunmasıamaçlarıyla yapılan sınırlamalardan başkalarıyla kısıtlandırılamaz.16. Madde1. Hiçbir çocuğun özel yaşantısına, aile, konut ve iletişimine keyfi ya da haksız birbiçimde müdahale yapılamayacağı gibi, onur ve itibarına da haksız olaraksaldırılamaz.2. çocuğun bu tür müdahale ve saldırılara karşı yasa tarafından korunmaya hakkıvardır.17. MaddeTaraf Devletler, kitle iletişim araçlarının önemini kabul ederek çocuğun; özellikletoplumsal, ruhsal ve ahlaki esenliği ile bedensel, zihinsel sağlığını geliştirmeyeyönelik çeşitli ulusal ve uluslararası kaynaklardan bilgi ve belge edinmesini sağlarlar.Bu amaçla Taraf Devletler:a) Kitle iletişim araçlarını çocuk bakımından toplumsal ve kültürel yararı olan ve29'uncu maddenin ruhuna uygun bilgi ve belgeyi yaymak için teşvik edeceklerdir;b) Çeşitli kültürel, ulusal ve uluslararası kaynaklardan gelen türde bilgi ve belgelerinüretimi, değişimi ve yayımı amacıyla uluslararası işbirliğinin teşvik edeceklerdir;c) Çocuk kitaplarının üretimini ve yayılmasını teşvik edeceklerdir;d) Kitle iletişim araçlarını azınlık grubu veya bir yerli ahaliye mensup çocukların dilgereksinimlerine özel önem göstermeleri konusunda teşvik edeceklerdir;e) 13 ve 18'inci maddelerde yer alan kurallar göz önünde tutularak çocuğun esenliğinezarar verebilecek bilgi ve belgelere karşı korunması için uygun yönlendirici ilkelergeliştirilmesini teşvik edeceklerdir.

18. Madde1. Taraf Devletler, çocuğun yetiştirilmesinde ve gelişmesinin sağlanmasında anababanınbirlikte sorumluluk taşıdıkları ilkesinin tanınması için her türlü çabayıgösterirler. Çocuğun yetiştirilmesi ve geliştirilmesi sorumluluğu ilk önce ana-babayaya da durum gerektiriyorsa yasal vasilere düşer. Bu kişiler herşeyden önce çocuğunyüksek yararını göz önünde tutarak hareket edeceklerdir.2. Bu Sözleşmede belirtilen hakların güvence altına alınması ve geliştirilmesi içinTaraf Devletler, çocuğun yetiştirilmesi konusundaki sorumluluklarını kullanmadaana-baba ve yasal vasilerin durumlarına uygun yardım yapar ve çocukların bakımı ilegörevli kuruluşların, faaliyetlerin ve hizmetlerin gelişmesini sağlayacaklardır.3. Taraf Devletler, çalışan ana-babanın, çocuk bakım hizmet ve tesislerinden,çocuklarının da bu hizmet ve tesislerden yararlanma halinin sağlamak için uygun olanher türlü önlemi alacaklardır.19. Madde1. Bu Sözleşmeye Taraf Devletler, çocuğun ana-babasının ya da onlardan yalnızcabirinin, yasal vasi veya vasilerinin ya da bakımını üstlenen herhangi bir kişininyanında iken bedensel veya zihinsel saldırı, şiddet veya suiistimale, ihmal ya daihmalkar muameleye, ırza geçme dahil her türlü istismar ve kötü muameleye karşıkorunması için yasal, idari, toplumsal, eşitsel bütün önlemleri alacaklardır.2. Bu tür koruyucu önlemler, burada tanımlanmış olan çocuklara kötü muameleolaylarının önlenmesi, belirlenmesi, bildirilmesi, yetkili makama havale edilmesi,soruşturulması, tedavisi ve izlenmesi için gerekli başka yöntemleri ve uygun olduğutakdirde adliyenin ise el koyması olduğu kadar durumun gereklerine gore çocuğa veonun bakımını üstlenen kişilere, gereken desteği sağlamak amacı ile sosyalprogramların düzenlenmesi için etkin usulleri de içermelidir.20. Madde1. Geçici ve sürekli olarak aile çevresinden yoksun kalan veya kendi yararına olarakbu ortamda bırakılması kabul edilmeyen çocuk, Devletten özel koruma ve yardımgörme hakkına sahip olacaktır.2. Taraf Devletler bu durumdaki bir çocuk için kendi ulusal yasalarına göre, uygunolan bakımı sağlayacaklardır.3. Bu tür bakım, başkaca benzerleri yanında, bakıcı aile yanına verme, Islamhukukunda kefalet (kafalah), evlat edinme ya da gerekiyorsa çocuk bakımı amacıgüden uygun kuruluşlara yerleştirmeyi de içerir. Çözümler düşünülürken, çocuğunyetiştirilmesinde sürekliliğin korunmasına ve çocuğun etnik, kültürel ve dil kimliğinegereken saygı gösterilecektir.21. Madde

Evlat edinme sistemini kabul eden ve/veya buna izin veren Taraf Devletler, çocuğunen yüksek yararını temel düşünce olarak kabul edecek ve aşağıdaki ilkelerigerçekleştireceklerdir:a) Bir çocuğun evlat edinilmesine ancak yetkili makam karar verir. Bu makamuygulanabilir yasa ve usullere göre ve güvenilir tüm bilgilerin Işığında; çocuğun, anababası,yakınları ve yasal vasisine göre durumunu göz önüne alarak ve gerekendurumlarda tüm ilgililerle yapılacak görüşme sonucu onların da evlat edinmekonusundaki onaylarının alma zorunluluğuna uyarak kararını verir.b) Çocuğun kendi ülkesinde elverişli biçimde bakılması mümkün olmadığı veya evlatedinecek veya yanına yerleştirilecek aile bulunmadığı takdirde, ülkelerarası evlatedinmenin çocuk bakımından uygun bir çözüm olduğunu kabul ederler.c) Başka bir ülkede evlat edinilmesi düşünülen çocuğun, kendi ülkesinde mevcut evlatedinme durumuyla eşdeğer güvence ve ölçülerden yararlanmasını sağlayacaklardır.d) Ülkelerarası evlat edinmede, yerleştirmenin ilgililer bakımından yasadışı parakazanma konusu olmaması için gereken bütün önlemleri alacaklardır.e) Bu maddedeki amaçları, uygun olduğu ölçüde, ikili ya da çok taraflı düzenlemeveya antlaşmalarla yetkili makam veya organlar tarafından yürütülmesinin güvenceyealmak için çaba göstereceklerdir.22. Madde1. Taraf Devletler, ister tek başına olsun isterse ana babası veya herhangi bir başkakimse ile birlikte bulunsun, mülteci statüsü kazanmaya çalışan ya da uluslararası veyaiç hukuk kuralları ve usulleri uyarınca mülteci sayılan bir çocuğun, bu Sözleşmede veinsan haklarına veya insani konulara ilişkin ve söz konusu Devletlerin taraf olduklarıdiğer uluslararası sözleşmelerde tanınan ve bu duruma uygulanabilir nitelikte bulunanhakları kullanması amacıyla koruma ve insani yardımdan yararlanması için gereklibütün önlemleri alacaklardır.2. Bu nedenle, Taraf Devletler, uygun gördükleri ölçüde, Birleşmiş Milletler Teşkilâtıve onunla işbirliği yapan sivil toplum örgütleri ve hükümetler arası yetkili başkakuruluşlarla bu durumda olan bir çocuğu korumak, ona yardım etmek, herhangi birmülteci çocuğun ailesi ile yeniden biraraya gelebilmesi için ana-babası veya ailesininbaşka üyeleri hakkında bilgi toplamak amacıyla işbirliğinde bulunacaklardır.Herhangi bir nedenle kendi aile çevresinden sürekli ya da geçici olarak ayrı düşmüşbir çocuğa bu Sözleşmeye göre tanınan koruma, aynı esaslar içinde, ana-babası ya daailesinin diğer üyelerinden hiçbirisi bulunmayan çocuğa da tanınacaktır.23. Madde1. Taraf Devletler zihinsel ya da bedensel özürlü çocukların saygınlıklarını güvencealtına alan, özgüvenlerini geliştiren ve toplumsal yaşama etkin biçimde katılmalarınınkolaylaştıran şartlar altında eksiksiz bir yaşama sahip olmaları gerektiğini kabulederler.

2. Taraf Devletler, özürlü çocukların özel bakımdan yararlanma hakkını tanırlar veeldeki kaynakların yeterliliği ölçüsünde ve yapılan başvuru üzerine, yardımdanyararlanabilecek durumda olan çocuğa ve onun bakımından sorumlu olanlara,çocuğun durumu ve ana-babanın veya çocuğa bakanların içinde bulunduklarıkoşullara uygun düşecek yardımın yapılmasını teşvik ve taahhüt ederler.3. Özürlü çocuğun özel bakıma gereksinimi olduğu bilincinden hareketle bumaddenin 2'nci fıkrası uyarınca yapılması öngörülen yardım, çocuğun ana-babasınınya da çocuğa bakanların parasal (mali) durumları göz önüne alınarak, olanaklarölçüsünde ücretsiz sağlanacaktır. Bu yardım; özürlü çocuğun eğitimi, meslek eğitimi,tıbbi bakım hizmetleri, rehabilitasyon hizmetleri, bir işte çalışabilecek durumagetirme hazırlık programları ve dinlenme-eşlenme olanaklarından etkin olarakyararlanmasının sağlamak üzere düzenlenecek ve çocuğun en eksiksiz biçimdetoplumla bütünleşmesi yanında, kültürel ve ruhsal yönü dahil bireysel gelişmesiningerçekleştirme amacı güdecektir.4. Taraf Devletler, uluslararası işbirliği ruhu içinde, özürlü çocukların koruyucu sıhhibakımı, tıbbi, psikolojik ve işlevsel tedavileri alanlarına ilişkin gerekli bilgilerinalışverişi yanında, rehabilitasyon, eğitim ve mesleki eğitim hizmetlerine ilişkinyöntemlerin bilgilerini de içerecek şekilde ve Taraf Devletlerin bu alandaki güçlerini,anlayışlarının geliştirmek ve deneyimlerinin zenginleştirmek amacıyla bilgidağıtımını ve bu bilgiden yararlanmayı teşvik edeceklerdir. Bu bakımdan, gelişmekteolan ülkelerin gereksinimleri özellikle göz önüne alınacaktır.24. Madde1. Taraf Devletler, çocuğun olabilecek en iyi sağlık düzeyine kavuşma, tıbbi bakim verehabilitasyon hizmetlerini veren kuruluşlardan yararlanma hakkını tanıyacaklardır.Taraf Devletler, hiçbir çocuğun bu tür tıbbi bakım hizmetlerinden yararlanmahakkından yoksun bırakılmamasını güvence altına almak için çaba göstereceklerdir.2. Taraf Devletler, bu hakkın tam olarak uygulanmasının takip edecek ve özellikle:a) Bebek ve çocuk ölüm oranlarının düşürülmesi;b) Bütün çocukların gerekli tıbbi yardımın ve tıbbi bakımın; temel sağlıkhizmetlerinin geliştirilmesine önem verilerek sağlanması;c) Temel sağlık hizmetleri çerçevesinde ve başka olanakların yanı sıra, kolaycabulunabilen tekniklerin kullanılması ve besleyici yiyecekler ve temiz içme suyusağlanması yoluyla ve çevre kirlenmesinin tehlike ve zararlarını göz önüne alarak,hastalık ve yetersiz beslenmeye karşı mücadele edilmesi;d) Anneye doğum öncesi ve sonrası uygun bakımın sağlanması;e) Bütün toplum kesimlerinin özellikle ana-babalar ve çocukların, çocuk sağlığı vebeslenmesi, anne sütü ile beslenmenin yararları, toplum ve çevre sağlığı ve kazalarınönlenmesi konusunda temel bilgileri elde etmeleri ve bu bilgileri kullanmalarınayardımcı olunması;

f) Koruyucu sağlık bakımlarının, ana-babaya rehberliğini, aile planlanması eğitimi vehizmetlerinin geliştirilmesi amaçlarıyla uygun önlemleri alacaklardır.3. Taraf Devletler, çocukların sağlığı için zararlı geleneksel uygulamalarınkaldırılması amacıyla uygun ve etkin her türlü önlemi alacaklardır.4. Taraf Devletler, bu maddede tanınan hakkın tam olarak gerçekleştirilmesinitedricen sağlamak amacıyla uluslararası işbirliğinin geliştirilmesi ve teşvikikonusunda karşılıklı söz vereceklerdir. Bu konuda gelişmekte olan ülkeleringereksinimleri özellikle göz önünde tutulur.25. MaddeTaraf Devletler, yetkili makamlarca korunma ve bakım altına alma, bedensel ya daruhsal tedavi amaçlarıyla hakkında bir yerleştirme tedbiri uygulanan çocuğun,gördüğü tedaviyi ve yerleştirilmesine bağlı diğer tüm şartları belli aralıklarla gözdengeçirme hakkına sahip olduğunu kabul ederler.26. Madde1. Taraf Devletler, her çocuğun, sosyal sigorta dahil, sosyal güvenlikten yararlanmahakkını tanırlar ve bu hakkın tam olarak gerçekleşmesini sağlamak için ulusalhukuklarına uygun, gerekli önlemleri alacaklardır.2. Sosyal güvenlik, çocuğun ve çocuğun bakımından sorumlu olanların kaynakları vekoşulları göz önüne alınarak ve çocuk tarafından ya da onun adına yapılan sosyalgüvenlikten yararlanma başvurusuna ilişkin diğer durumlar da göz önünde tutularaksağlanacaktır.27. Madde1. Taraf Devletler, her çocuğun bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaksal ve toplumsalgelişmesini sağlayacak yeterli bir hayat seviyesine hakkı olduğunu kabul ederler.2. Çocuğun gelişmesi için gerekli hayat şartlarının sağlanması sorumluluğu; sahipoldukları imkanlar ve mali güçler çerçevesinde öncelikle çocuğun ana-babasına veyaçocuğun bakımını üstlenen diğer kişilere düşer.3. Taraf Devletler, ulusal durumlarına göre ve olanakları ölçüsünde, ana-babaya veçocuğun bakımını üstlenen diğer kişilere, çocuğun bu hakkının uygulanmasındayardımcı olmak amacıyla gerekli önlemleri alır ve gereksinim olduğu takdirdeözellikle beslenme, giyim ve barınma konularında maddi yardım ve destekprogramları uygulayacaklardır.4. Taraf Devletler, Taraf Devlet ülkesinde veya başka ülkede bulunsun; ana-babasıveya çocuğa karşı mali sorumluluğu bulunan diğer kişiler tarafından, çocuğun bakımgiderlerinin karşılanmasını sağlamak amacıyla her türlü uygun önlemi alacaklardır.Özellikle çocuğa karşı mali sorumluluğu olan kişinin, çocuğun başka bir ülkede

yaşaması halinde, Taraf Devletler bu konuya ilişkin uluslararası antlaşmalarakatılmayı veya bu tür antlaşmalar akdinin yanı sıra başkaca uygun düzenlemelerinyapılmasını teşvik ederler.28. Madde1. Taraf Devletler, çocuğun eğitim hakkını kabul ederler ve bu hakkın fırsat eşitliğitemeli üzerine tedricen gerçekleştirilmesi görüşüyle özellikle:a) Ilk öğretimi herkes için zorunlu ve parasız hale getirirler;b) Orta öğretim sistemlerinin genel olduğu kadar mesleki nitelikte de olmak üzereçeşitli biçimlerde örgütlenmesini teşvik edecek ve bunların tüm çocuklara açıkolmasını sağlayacak ve gerekli durumlarda mali yardım yapılması ve öğretimi parasızkılmak gibi uygun önlemleri alırlar;c) Uygun bütün araçları kullanarak, yüksek öğretimi yetenek doğrultusunda herkeseaçık hale getirirler;e) Okullarda düzenli biçimde devamın sağlanması ve okulu terk etme oranlarınındüşürülmesi için önlem alırlar.2. Taraf Devletler, okul disiplininin çocuğun insan olarak taşıdığı saygınlıkla bağdaşırbiçimde ve bu Sözleşmeye uygun olarak yürütülmesinin sağlanmasını amacıylagerekli olan tüm önlemleri alırlar.3. Taraf Devletler eğitim alanında, özellikle cehaletin ve okuma yazma bilmemenindünyadan kaldırılmasına katkıda bulunmak ve çağdaş eğitim yöntemlerine ve bilimselve teknik bilgilere sahip olunmasını kolaylaştırmak amacıyla uluslararası işbirliğinigüçlendirir ve teşvik ederler. Bu konuda gelişmekte olan ülkelerin gereksinimleriözellikle göz önünde tutulur.29. Madde1. Taraf Devletler çocuk eğitiminin aşağıdaki amaçlara yönelik olmasını kabulederler:a) çocuğun kişiliğinin, yeteneklerinin, zihinsel ve bedensel yeteneklerinin mümkünolduğunca geliştirilmesi;b) Insan haklarına ve temel özgürlüklere, Birleşmiş Milletler Antlaşmasındabenimsenen ilkelere saygısının geliştirilmesi;c) Çocuğun ana-babasına, kültürel kimliğine, dil ve değerlerine, çocuğun yasadışıveya geldiği menşe ülkenin ulusal değerlerine ve kendisininkinden farklı uygarlıklarasaygınlıklarının geliştirilmesi;d) Çocuğun, anlayışı, barış, hoşgörü, Kadın-erkek arasındaki eşitlik ve ister etnik,ister ulusal, ister dini gruplardan, isterse yerli halktan olsun, tüm insanlar arasındadostluk ruhuyla, özgür bir toplumda yaşantıyı sorumlulukla üstlenecek şekildehazırlanması;

e) Doğal çevreye saygının geliştirilmesi,2. Bu maddenin veya 28'inci maddenin hiçbir hükmü gerçek ve tüzel kişilerin öğretimkurumları kurmak ve yönetmek özgürlüğüne, bu maddenin 1'inci fıkrasında belirtilenilkelere saygı gösterilmesi ve bu kurumlarda yapılan eğitimin Devlet tarafındankonulmuş olan asgari kurallara uygun olması koşuluyla aykırı sayılacak biçimdeyorumlanamaz.30. MaddeSoya, dine ya da dile dayalı azınlıkların ya da halkların var olduğu Devletlerde, böylebir azınlığa mensup olan ya da yerli halktan olan çocuk, ait olduğu azınlıktopluluğunun diğer üyeleri ile birlikte kendi kültüründen yararlanma, kendi dinineinanma ve bu dini uygulama ve kendi dilini kullanma hakkından yoksun bırakılamaz.31. Madde1. Taraf Devletler çocuğun dinlenme, boş zamanını değerlendirme, oynama ve yaşınauygun eğlence (etkinliklerinde) bulunma ve kültürel ve sanatsal yaşama serbestçekatılma hakkını tanırlar.2. Taraf Devletler, çocuğun kültürel ve sanatsal yaşama tam olarak katılma hakkınısaygı duyarak tanırlar ve özendirirler ve çocuklar için boş zamanı değerlendirmeye,dinlenmeye, sanata ve kültüre ilişkin (etkinlikler) konusunda uygun ve eşit fırsatlarınsağlanmasını teşvik ederler.32. Madde1. Taraf Devletler, çocuğun, ekonomik sömürüye ve her türlü tehlikeli işte ya daeğitimine zarar verecek ya da sağlığı veya bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaksal, ya datoplumsal gelişmesi için zararlı olabilecek nitelikte çalıştırılmasına karşı korunmahakkını kabul ederler.2. Taraf Devletler, bu maddenin uygulamaya konulmasını sağlamak için yasal, idari,toplumsal ve eşitsel her önlemi alırlar. Bu amaçlar ve öteki uluslararası belgelerinilgili hükümleri göz önünde tutularak, Taraf Devletler özellikle şu önlemleri alırlar:a) Işe kabul için bir ya da birden çok asgari yaş sınırı tespit ederler;b) Çalışmanın saat olarak süresi ve koşullarına ilişkin uygun düzenlemeleriniyaparlar;c) Bu maddenin etkili biçimde uygulanmasını sağlamak için ceza veya başka uygunyaptırımlar öngörürler.33. Madde

Taraf Devletler, çocukların uluslararası antlaşmalarda tanımlandığı biçimdeuyuşturucu ve psikotrop maddelerin yasadışı kullanımına karşı korunması veçocukların bu tür maddelerin yasadışı üretimi ve kaçakçılığı alanında kullanılmasınıönlemek amacıyla, yasal, sosyal ve eşitsel niteliktekiler dahil olmak üzere, her türlüuygun önlemleri alırlar.34. MaddeTaraf Devletler, çocuğu her türlü cinsel sömürüye ve cinsel suistimale karşı korumagüvencesi verirler. Bu amaçla Taraf Devletler özellikle:a) Çocuğun yasadışı bir cinsel faaliyete girişmek üzere kandırılması veyazorlanmasını;b) Çocukların, fuhuş, ya da diğer yasadışı cinsel faaliyette bulundurularaksömürülmesini;c) Çocukların pornografik nitelikli gösterilerde ve malzemede kullanılaraksömürülmesini,önlemek amacıyla ulusal düzeyde ve ikili ile çok taraflı ilişkilerde gerekli her türlüönlemi alırlar.35. MaddeTaraf Devletler, her ne nedenle ve hangi biçimde olursa olsun, çocuklarınkaçırılmaları, satılmaları veya fuhşa konu olmalarını önlemek için ulusal düzeyde veikili ve çok yanlı ilişkilerde gereken her türlü önlemi alırlar.36. MaddeTaraf Devletler, esenliğine herhangi bir biçimde zarar verebilecek başka her türlüsömürüye karşı çocuğu korurlar.37. MaddeTaraf Devletler aşağıdaki hususları sağlarlar:a) Hiçbir çocuk, işkence veya diğer zalimce, insanlık dışı veya aşağılayıcı muameleve cezaya maruz bırakılmayacaktır. On sekiz yaşından küçük olanlara, işlediklerisuçlar nedeniyle idam cezası verilemeyeceği gibi salıverilme koşulu bulunmayanömür boyu hapis cezası da verilmeyecektir.b) Hiçbir çocuk yasadışı ya da keyfi biçimde özgürlüğünden yoksunbırakılmayacaktır. Bir çocuğun tutuklanması, gözetim altında tutulması veya hapsiyasa gereği olacak ve ancak en son başvurulacak bir önlem olarak düşünülüp uygunolabilecek en kısa süre ile sınırlı tutulacaktır.

c) Özgürlüğünden yoksun bırakılan her çocuğa insancıl biçimde ve insan kişiliğininözünde bulunan saygınlık ve kendi yaşındaki kişilerin gereksinimlerini göz önündetutularak davranılacaktır. Özgürlüğünden yoksun olan her çocuk, kendi yüksek yararıaksini gerektirmedikçe, özellikle yetişkinlerden ayrı tutulacak ve olağanüstü durumlardışında ailesi ile yazışma ve görüşme yoluyla ilişki kurma hakkına sahip olacaktır.d) Özgürlüğünden yoksun bırakılan her çocuk, kısa zamanda yasal ve uygun olandiğer yardımlardan yararlanma hakkına sahip olacağı gibi özgürlüğünden yoksunbırakılmasının yasaya aykırılığını bir mahkeme veya diğer bir yetkili, bağımsız vetarafsız makam önünde iddia etme ve böylesi bir işlemle ilgili olarak ivedi kararverilmesini isteme hakkına da sahip olacaktır.38. Madde1. Taraf Devletler, silahlı çatışma halinde kendilerine uygulanabilir olan uluslararasıhukukun, çocukları da kapsayan insani kurallarına uymak ve uyulmasını sağlamakyükümlülüğünü üstlenirler.2. Taraf Devletler, on beş yaşından küçüklerin çatışmalara doğrudan katılmaması içinuygun olan bütün önlemleri alırlar.3. Taraf Devletler, özellikle on beş yaşına gelmemiş çocukları askere almaktankaçınırlar. Taraf Devletler, on beş ile on sekiz yaş arasındaki çocukların silah altınaalınmaları gereken durumlarda, önceliği yaşça büyük olanlara vermek için çabagösterirler.4. Silahlı çatışmalarda sivil halkın korunmasına ilişkin uluslararası insani hukukkuralları tarafından öngörülen yükümlülüklerine uygun olarak Taraf Devletler silahlıçatışmadan etkilenen çocuklara koruma ve bakım sağlamak amacıyla mümkün olanher türlü önlemi alırlar.39. MaddeTaraf Devletler, her türlü ihmal, sömürü ya da suistimal, işkence ya da her türlüzalimce, insanlık dışı ya da aşağılayıcı muamele ya da ceza uygulaması ya da silahlıçatışma mağduru olan bir çocuğun, bedensel ve ruhsal bakımdan sağlığına yenidenkavuşması ve yeniden toplumla bütünleşmesini temin için uygun olan tüm önlemlerialırlar. Bu tür sağlığa kavuşturma ve toplumla bütünleştirme, çocuğun sağlığını,özgüvenini ve saygınlığını geliştirici bir ortamda gerçekleştirilir.40. Madde1. Taraf Devletler, hakkında ceza yasasını ihlal ettiği iddia edilen ve bu nedenle ithamedilen ya da ihlal ettiği kabul edilen her çocuğun; çocuğun yaşı ve yeniden toplumakazandırılmasının ve toplumda yapıcı rol üstlenmesinin arzu edilir olduğu hususlarıgöz önünde bulundurularak, taşıdığı saygınlık ve değer duygusunu geliştirecek vebaşkalarının da insan haklarına ve temel özgürlüklerine saygı duymasını pekiştireceknitelikte muamele görme hakkını kabul ederler.

2. Bu amaçla ve uluslararası belgelerin ilgili hükümleri göz önünde tutularak TarafDevletler özellikle şunları sağlarlar:a) Işlendiği zaman ulusal ya da uluslararası hukukça yasaklanmamış bir eylem ya daihmal nedeniyle hiçbir çocuk hakkında ceza yasasını ihlal ettiği iddiası ya da ithamısürülemeyeceği gibi böyle bir ihlalde bulunduğu da kabul edilmeyecektir.b) Hakkında ceza kanununu ihlal iddiası veya ithamı bulunan her çocuk aşağıdakiasgari güvencelere sahiptir:i) Haklarında suçlama yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılma;ii) Haklarındaki suçlamalardan kendilerinin hemen ve doğrudan doğruya; ya da uygundüşen durumlarda ana-babaları ya da yasal vasileri kanalı ile haberli kılmak vesavunmalarının hazırlanıp sunulmasında gerekli yasal ya da uygun olan başkayardımdan yararlanmak;iii) Yetkili, bağımsız ve yansız bir makam ya da mahkeme önünde adli ya da diğeruygun yardımdan yararlanarak ve özellikle çocuğun yaşı ve durumu göz önünealınmak suretiyle kendisinin yüksek yararına aykırı olduğu saptanmadığı sürece, anababasıveya yasal vasisi de hazır bulundurularak yasaya uygun biçimde adil birduruşma ile konunun gecikmeksizin karara başlanmasının sağlanması;iv) Tanıklık etmek ya da suç ikrarında bulunmak için zorlanmamak; aleyhine olantanıkları sorguya çekmek veya sorguya çekmiş olmak ve lehine olan tanıkların hazırbulunmasının ve sorgulanmasının eşit koşullarda sağlanması;v) Ceza yasasını ihlal ettiği sonucuna varılması halinde, bu kararın ve bunun sonucuolarak alınan önlemlerin daha yüksek yetkili, bağımsız ve yansız bir makam ya damahkeme önünde yasaya uygun olarak incelenmesi;vi) Kullanılan dili anlamaması veya konuşamaması halinde çocuğun parasız çevirmenyardımından yararlanması;vii) Kovuşturmanın her aşamasında özel hayatının gizliliğine tam saygıgösterilmesine hakkı olmak;3. Taraf Devletler, hakkında ceza yasasının ihlal ettiği iddiası ileri sürülen, bununlaitham edilen ya da ihlal ettiği kabul olunan çocuk bakımından, yalnızca onauygulanabilir yasaların, usullerin, onunla ilgili makam ve kuruluşların oluşturulmasınıteşvik edecek ve özellikle şu konularda çaba göstereceklerdir:a) Ceza Yasasını ihlal konusunda asgari bir yaş sınırı belirleyerek, bu yaş sınırınınaltındaki çocuğun ceza ehliyetinin olmadığının kabulü;b) Uygun bulunduğu ve istenilir olduğu takdirde, insan hakları ve yasal güvenceleretam saygı gösterilmesi koşulu ile bu tür çocuklar için adli kovuşturma olmaksızınönlemlerin alınması.

4. Koruma tedbiri, yönlendirme ve gözetim kararları, danışmanlık, şartlı salıverme,bakım için yerleştirme, eğitim ve meslek öğretme programlarını ve diğer kurumsalbakım seçenekleri gibi çeşitli düzenlemelerin uygulanmasında, çocuklara durumlarıve suçları ile orantılı ve kendi esenliklerine olacak biçimde muamele edilmesisağlanacaktır.41. MaddeBu Sözleşmede yer alan hiçbir husus, çocuk haklarının gerçekleştirilmesine daha çokyardımcı olan ve;a) Bir Taraf Devlet yasasında; veyab) Bu Devlet bakımından yürürlükte olan uluslararası hukukta yer alan hükümlerietkilemeyecektir.II. BÖLÜM42. MaddeTaraf Devletler, Sözleşme ilke ve hükümlerinin uygun ve etkili araçlarla yetişkinlerkadar çocuklar tarafından da yaygın biçimde öğrenilmesini sağlamayı taahhüt ederler.43. Madde1. Taraf Devletlerin bu Sözleşme ile üstlendikleri yükümlülükleri yerine getirmekonusunda kaydettikleri ilerlemeleri incelemek amacıyla, görevleri aşağıda belirtilenbir Çocuk Hakları Komitesi kurulmuştur.2. Komite bu Sözleşme ile hükme başlanan alanda yetenekleriyle tanınmış ve yüksekahlak sahibi on uzmandan oluşur. Komite üyeleri Taraf Devletlerce kendi vatandaşlarıarasından ve kişisel olarak görev yapmak üzere, adil bir coğrafî dağılımı sağlamagereği ve başlıca hukuk sistemleri göz önünde tutularak seçilirler.3. Komite üyeleri, Taraf Devletlerce gösterilen kişiler listesinden gizli oyla seçilirler.Her Taraf devlet, vatandaşları arasından bir uzmanı aday gösterebilir.4. Komite için ilk seçim, bu Sözleşmenin yürürlüğe girişini izleyen altı ay içindeyapılır. Sonraki seçimler iki yılda bir yapılır. Her seçim tarihinden en az dört ay önce,Birleşmiş Milletler Teşkilatı Genel Sekreteri, Taraf Devletleri iki ay içinde adaylarınıgöstermeye yazılı olarak davet eder. Daha sonra Genel Sekreter böylece belirlenenkişilerden, kendilerini gösteren Taraf Devletleri de işaret ederek, alfabetik sıraya göreoluşturduğu bir listeyi, Taraf Devletlere bildirir.5. Seçimler, Birleşmiş Milletler Teşkilatı Merkezinde, Genel Sekreter tarafındandavet edilen Taraf Devletler toplantılarında yapılır. Nisabı, Taraf Devletlerin üçteikisinin oluşturduğu bu toplantılarda, hazır bulunan ve oy kullanan Devletlerin saltçoğunluğuyla en fazla oy alan kişiler Komiteye seçilir.

6. Komite üyeleri dört yıl için seçilir. Aday gösterildikleri takdirde yenidenseçilebilirler. Ilk seçimde seçilmiş olan beş üyenin görevi iki yıl sonra sona erer, bubeş üyenin isimleri ilk seçimden hemen sonra toplantı başkanı tarafından çekilen kuraile belirlenir.7. Bir komite üyesinin ölmesi veya çekilmesi ya da başka herhangi bir nedenle birüyenin Komitedeki görevlerini yapamaz hale gelmesi durumunda adaylığını önerenTaraf Devlet, Komitenin onaylaması koşuluyla böylece boşalan yerdeki görev süresinidoluncaya kadar, kendi vatandaşları arasından başka bir uzmanı atayabilir.8. Komite, iç tüzüğünü kendisi belirler.9. Komite, memurlarını iki yıllık bir süre için seçer.10. Komite toplantıları olaşan olarak Birleşmiş Milletler Teşkilatı Merkezinde ya daKomite tarafından belirlenecek başka uygun bir yerde yapılır. Komite olaşan olarakher yıl toplanır. Komite toplantılarının süresi, gerektiğinde, Genel Kurulcaonaylanmak koşuluyla, bu Sözleşmeye Taraf Devletlerin bir toplantısıyla belirlenirveya değiştirilir.11. Birleşmiş Milletler Teşkilatı Genel Sekreteri gerekli maddi araçları ve personelibu Sözleşme ile kendisine verilen görevleri etkili biçimde yerine getirmesi amacıyla,Komite emrine verilir.12. Bu Sözleşme uyarınca oluşturulan Komitenin üyeleri, Genel Kurulun onayı ileBirleşmiş Milletler Teşkilatının kaynaklarından karşılanmak üzere, Genel Kurulcasaptanan şart ve koşullar çerçevesinde kararlaştırılan ücreti alırlar.44. Madde1. Taraf Devletler, bu Sözleşmede tanınan hakları yürürlüğe koymak için, aldıklarıönlemleri ve bu haklardan yararlanma konusunda gerçekleştirilen ilerlemeye ilişkinraporları:a) Bu Sözleşmenin ilgili Taraf Devlet bakımından yürürlüğe giriş tarihindenbaşlayarak iki yıl içinde,b) Daha sonra beş yılda bir,Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri aracılığı ile Komiteye sunmayı taahhüt ederler.2. Bu madde uyarınca hazırlanan raporlarda, bu Sözleşmeye göre üstlenilensorumlulukların, şayet varsa, yerine getirilmesini etkileyen nedenler ve güçlüklerbelirtilecektir. Raporlarda ayrıca, ilgili ülkede Sözleşmenin uygulanması hakkındaKomiteyi etraflıca aydınlatacak biçimde yeterli bilgi de bulunacaktır.

3. Komiteye etraflı bilgi içeren bir ilk rapor sunmuş olan Taraf Devlet, bu maddenin 1(b) bendi gereğince sunacağı sonraki raporlarında daha önce verilmiş olan temelbilgileri tekrarlamayacaktır.4. Komite, Taraf Devletlerden Sözleşmenin uygulanmasına ilişkin her türlü ek bilgiisteminde bulunabilir.5. Komite, iki yılda bir Ekonomik ve Sosyal Konsey aracılığı ile Genel Kurulafaaliyetleri hakkında bir rapor sunar.6. Taraf Devletler kendi raporlarının ülkelerinde geniş biçimde yayımını sağlar.45. MaddeSözleşmenin etkili biçimde uygulanmasını geliştirme ve Sözleşme kapsamına girenalanda uluslararası işbirliğini teşvik etmek amacıyla:a) Uzmanlaşmış kurumlar, UNICEF ve Birleşmiş Milletler Teşkilatının ötekiorganları, bu Sözleşmenin kendi yetki alanlarına ilişkin olan hükümlerininuygulanmasının incelenmesi sırasında, temsil edilmek hakkına sahiptirler. Komite,uzmanlaşmış kurumları, UNICEF'i ve uygun bulduğu öteki yetkili kuruluşları, kendiyetki alanlarını ilgilendiren konularda uzman olarak görüş vermeye davet edebilir.Komite, uzmanlaşmış kurumları, UNICEF'i ve Birleşmiş Milletler Teşkilatının ötekiorganlarını kendi faaliyet alanlarına ilişkin kesimlerde Sözleşmenin uygulanmasıhakkında rapor sunmaya davet edebilir.b) Komite, uygun bulduğu takdirde, Taraf Devletlerce sunulmuş, bir istem içeren yada teknik danışma veya yardım ihtiyacını belirten her raporu, gerekiyorsa Komiteninbu istek veya ihtiyaca ilişkin tavsiye ve gözlemlerini de ekleyerek, uzmanlaşmışkurumlara, UNICEF'e ve öteki yetkili kuruluşlara gönderir;c) Komite, Genel Kurula Genel Sekreterden Komite adına çocuk haklarına ilişkinsorunlarda incelemeler yaptırması isteğinde bulunulmasını tavsiye edebilir;d) Komite, bu Sözleşmenin 44 ve 45'inci maddeleri uyarınca alınan bilgileredayanarak, telkin ve genel nitelikte tavsiyelerde bulunabilir. Bu telkin ve genelnitelikteki tavsiyeler, ilgili olan her Taraf Devlete gönderilir ve şayet varsa, TarafDevletlerin yorumları ile birlikte Genel Kurulun dikkatine sunulur.III. BÖLÜM46. MaddeBu Sözleşme bütün Devletlerin imzasına açıktır.47. MaddeBu Sözleşme onaylamaya bağlı tutulmuştur. Onay belgeleri Birleşmiş MilletlerTeşkilatı Genel Sekreteri nezdine tevdi edilecektir.

48. MaddeBu Sözleşme bütün Devletlerin katılmasına açık olacaktır. katılma belgeleri BirleşmişMilletler Teşkilatı Genel Sekreteri nezdine tevdi edilecektir.49. Madde1. Bu Sözleşme, yirminci onay ya da katılma belgesinin Birleşmiş Milletler TeşkilatıGenel Sekreteri nezdine tevdi tarihini izleyen otuzuncu gün yürürlüğe girecektir.2. Yirminci onay ya da katılma belgesinin tevdiinden sonra bu Sözleşmeyionaylayacak ya da ona katılacak Devletlerin her biri için, bu Sözleşme, söz konusuDevletin onay ya da katılma belgesini tevdi tarihinden sonraki otuzuncu günyürürlüğe girecektir.50. Madde1. Bu Sözleşmeye Taraf herhangi bir Devlet bir değişiklik önerisinde bulunabilir vebuna ilişkin metni Birleşmiş Milletler Teşkilatı Genel Sekreteri nezdine tevdi edebilir.Genel Sekreter bunun üzerine değişiklik önerisini Taraf Devletlere, önerininincelenmesi ve oya konulması amacıyla bir Taraf Devletler konferansıoluşturulmasını isteyip istemediklerini kendisine bildirmeleri kaydıyla iletir. Böyle birduyuru tarihini izleyen dört ay içinde Taraf Devletlerin en az üçte biri söz konusuKonferansın toplanmasından yana olduklarını ifade ederlerse Genel Sekreter,Birleşmiş Milletler Teşkilâtı çerçevesinde bu konferansı düzenler. Konferansta hazırbulunan ve oy kullanan Taraf Devletlerin çoğunluğu tarafından kabul edilen herdeğişiklik, onay için Birleşmiş Milletler Genel Kuruluna sunulur.2. Bu maddenin 1'inci fıkrasında yer alan hükümlere uygun olarak kabul edilen birdeğişiklik, Birleşmiş Milletler Genel Kurulunca onaylandığı ve bu Sözleşmeye TarafDevletlerin üçte iki çoğunluğu tarafından kabul edildiği zaman yürürlüğe girer.3. Bir değişiklik yürürlüğe girdiği zaman, onu kabul eden Taraf Devletler bakımındanbaşlayıcılık taşır. Öteki Taraf Devletler bu Sözleşme hükümlerine daha önce kabulettikleri değişiklerle bağlı kalırlar.51. Madde1. Birleşmiş Milletler Teşkilatı Genel Sekreteri, onay ya da katılma anındayapılabilecek çekincelerin metnini alacak ve bütün Devletlere bildirecektir.2. Bu Sözleşmenin amacı ve konusu ile bağdaşmayan hiçbir çekinceye izinverilmeyecektir.3. Çekinceler, Birleşmiş Milletler Teşkilatı Genel Sekreterince, geri alınacağınailişkin bildirimde bulunma yoluyla her zaman geri alınabilir. Bunun üzerine GenelSekreter, bütün Devletleri haberdar eder. Böyle bir bildirim, Genel Sekreter tarafındanalındığı tarihte işlerlik kazanır.

52. MaddeBir Taraf Devlet, bu Sözleşmeyi Birleşmiş Milletler Teşkilatı Genel Sekreterinevereceği yazılı bildirim yoluyla feshedebilir. Fesih, bildirimin Genel Sekretertarafından alınması tarihinden bir yıl sonra geçerli olur.53. MaddeBirleşmiş Milletler Teşkilatı Genel Sekreteri, bu Sözleşmenin tevdi makamı olarakbelirlenmiştir.54. MaddeIngilizce, Arapça, Çince, Ispanyolca, Fransızca ve Rusça metinleri de aynı derecedegeçerli olan bu Sözleşmenin özgün metni, Birleşmiş Milletler Teşkilatı GenelSekreteri nezdine tevdi edilecektir.Hükümetleri tarafından tam yetkili kılınan aşağıda bulunan Temsilciler, yukarıdakikuralların ışığında, bu Sözleşmeyi imzalamışlardır."Ihtirazi Kayıt:Türkiye Cumhuriyeti, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesinin 17., 29. ve30. maddeleri hükümlerini T.C. Anayasası ve 24 Temmuz 1923 tarihli LozanAnlaşması hükümlerine ve ruhuna uygun olarak yorumlama hakkını saklıtutmaktadır."

1.3.3. KIŞISEL VE SIYASAL HAKLARULUSLARARASI SÖZLEŞMESIGenel Kurulunun 16 Aralık 1966 tarihli ve 2200 A (XXI) sayılıKararıyla kabul edilmiş ve imzaya, onaya ve katılmaya açılmıştır.Yürürlüğü giriş: 23 Mart 1976BAŞLANGIÇBu Sözleşmeye Taraf Devletler,Birleşmiş Milletler Şartı'nda ilan edilen prensiplere göre insanlık ailesinin bütünüyelerinin doğuştan sahip oldukları insanlık onurunu ve eşit ve vazgeçilmez haklarınıtanımanın, yeryüzündeki özgürlük, adalet ve barışın temeli olduğunu dikkate alarak,Bu hakların insanın doğuştan sahip olduğu insanlık onurundan türediğini kabulederek,Insan Hakları Evrensel Bildirisi'ne uygun bir biçimde, korkudan ve yoksulluktankurtulma özgürlüğünü kullanabilen özgür insan idealinin ekonomik ve sosyal vekültürel hakları ile birlikte kişisel ve siyasal haklarını da kullanabildiği şartlarınyaratılması halinde gerçekleştirilebileceğini kabul ederek,Birleşmiş Milletler Şartı'na göre Devletlerin insan haklarına ve özgürlüklerine heryerde saygı gösterilmesini sağlama ve bu haklara ve özgürlüklere uygun davranmayükümlülüğünü dikkate alarak,Içinde yaşadıkları topluma ve diğer bireylere karşı ödevleri bulunan bireylerin, buSözleşmede tanınmış olan hakları ilerletme ve bu haklara uyulmasını sağlamak içinçaba gösterme sorumluluğu bulunduğunun farkında olarak,Aşağıdaki hükümlerde anlaşmışlardır:I. BÖLÜMKENDI KADERINI TAYIN HAKKI1. MaddeHalkların kendi kaderini tayin hakkı1. Bütün halklar kendi kaderlerini tayin hakkına sahiptir. Bu hak vasıtasıyla halklarkendi siyasal statülerini serbestçe tayin edebilir ve, ekonomik, sosyal ve siyasalgelişmelerini serbestçe sürdürebilirler.2. Bütün halklar uluslararası hukuka ve karşılıklı menfaat ilkesine dayananuluslararası ekonomik işbirliği yükümlülüklerine zarar vermemek koşuluyla, doğal

kaynakları ve zenginlikleri üzerinde kendi yararına serbestçe tasarrufta bulunabilir.Bir halk sahip olduğu maddi kaynaklardan hiç bir koşulda yoksun bırakılamaz.3. Kendini Yönetemeyen ve Vesayet altındaki Ülkelerden sorumlu olan Devletler dedahil bu Sözleşmeye Taraf bütün Devletler, kendi kaderini tayin hakkınıngerçekleştirilmesi için çaba gösterir ve, Birleşmiş Milletler şartının hükümlerineuygun olarak bu hakka saygı gösterir.II. BÖLÜMGENEL HÜKÜMLER2. MaddeSözleşmenin iç hukukta uygulanması ve ayrımcılık yasağı1. Bu Sözleşmeye Taraf her Devlet, bu Sözleşmede tanınan hakları ırk, renk, cinsiyet,dil, din, siyasal veya diğer bir fikir, ulusal veya sosyal köken, mülkiyet, doğum veyadiğer bir statü gibi her hangi bir nedenle ayrımcılık yapılmaksızın, kendi topraklarıüzerinde bulunan ve egemenlik yetkisine tabi olan bütün bireyler için güvence altınaalmayı bu ve haklara saygı göstermeyi taahhüt eder.2. Sözleşmede tanınan hakları kendi mevzuatında veya uygulamasında henüztanımamış olup da bu Sözleşmeye Taraf Devletler, kendi anayasal usullerine ve buSözleşmenin hükümlerine uygun olarak, Sözleşmede tanınan hakları uygulamayageçirmek için gerekli olan tedbirleri veya diğer önlemleri almayı taahhüt ederler.3. Bu Sözleşmeye Taraf her Devlet şu taahhütlerde bulunur:a) bu Sözleşmede tanınan hakları veya özgürlükleri ihlal edilenlere, ihlal fiili resmisıfatlarıyla hareket eden kişilerden başka kimseler tarafından işlense dahi, etkili birhukuki yola başvurma hakkı sağlamak;b) Bu tür bir hukuki yola başvurmak isteyen kişinin hakkının yetkili yargısal, idari veyasama organları, veya Devletin hukuk sisteminin öngördüğü başka bir yetkilimakamı tarafından karara başlanmasını sağlamak ve yargısal hukuki yollara başvurmaimkanını geliştirmek;c) bu gibi hukuki yolların tanınması halinde, yetkili makamlar tarafından bu hukukiyolların işletilmesini sağlamak.3. MaddeCinsiyet eşitliğiBu Sözleşmeye Taraf Devletler, bu Sözleşmede yer alan bütün kişisel ve siyasalhakların kullanılmasında eşit haklar sağlamayı taahhüt eder.

4. MaddeOlağanüstü durumda yükümlülük azaltma1. Sözleşmeci Taraf Devletler, ulusun yaşamını tehdit eden olağanüstü bir durumunmeydana gelmesi ve bun resmen ilan etmeleri halinde, durumun zorunluluklarınınkesinlikle gerektirdiği ölçüde, uluslararası hukuktan doğan diğer yükümlülüklerineaykırı düşmeyecek ve ırk, renk, cinsiyet, dil, din, toplumsal köken gibi sebeplerleayrımcılık içermeyecek şekilde, bu Sözleşmedeki yükümlülüklerinde azaltma yapantedbirler alabilir.2. Sözleşmenin 6, 7, 8(1 ve 2 fıkralar), 11, 15, 16 ve 18. maddelerindekiyükümlülüklerde hiç bir azaltma yapılamaz.3. Sözleşmedeki yükümlüklerini azaltma yetkisi kullanan Sözleşmeye Taraf birDevlet, yükümlülük azaltılan Sözleşme maddeleri ile yükümlülük azaltmayıgerektiren sebepler hakkında Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri aracılığıylaSözleşmeye Taraf diğer Devletleri derhal bilgilendirir. Yükümlülük azaltmanın sonaerme tarihi de aynı yolla başka bir bildirimle iletilir.5. MaddeHakları kötüye kullanma yasağı1. Bu Sözleşmenin hiç bir hükmü, bir Devlete, gruba veya kişiye, Sözleşmede tanınanhak ve özgürlüklerin tahribini amaçlayan bir faaliyete katılma veya tasarruftabulunma hakkı tanıdığı, veya hak ve özgürlüklerin bu Sözleşmede belirtildiğindendaha geniş ölçüde sınırlandırılmasına imkan verdiği şekilde yorumlanamaz.2. Bu Sözleşmenin bir hakkı tanımadığı veya daha az ölçüde tanıdığı bahane edilerek,Sözleşmeye Taraf Devletlerden birinin iç hukukunda yasalarla, antlaşmalarla tanınmışbulunan veya geleneklerinde varolan temel insan haklarına sınırlama getirilemez veyabu haklara karşı yükümlülük azaltılamaz.BÖLÜM IIIMADDI HAKLAR6. MaddeYaşama hakkı1. Her insan doğuştan yaşama hakkına sahiptir. Bu hak hukuk tarafından korunur. Hiçkimse yaşama hakkından keyfi olarak yoksun bırakılamaz.2. Ölüm cezası kaldırmamış olan ülkelerde, suçun işlendiği zaman yürürlükte bulunanhukuka uygun olarak ve bu Sözleşme ile Soykırım Suçunun Önlenmesi veCezalandırılması Sözleşmesi'nin hükümlerine aykırı olmayacak biçimde, sadece çok

aşırı suçlar için ölüm cezası verilebilir. Bu ceza sadece yetkili mahkeme tarafındanverilen nihai karardan sonra infaz edilebilir.3. Yaşamdan yoksun bırakmanın bir soykırım suçunu oluşturması halinde, bumaddedeki hiç bir hüküm, bu Sözleşmeye Taraf bir Devlete Soykırım SuçununÖnlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi'nin hükümlerine göre üstlendiğiyükümlülüklerini azaltma yetkisi verdiği şeklinde anlaşılamaz.4. Ölüm cezasına mahkum olan bir kimse bağışlanması veya cezasının hafifletilmesiniisteme hakkına sahiptir. Her olayda ölüm cezasının affı, bağışlama veya hafifletmeverilebilir.5. Yaşı on sekizden küçük olan kimselere işledikleri suçlar nedeniyle ölüm cezasıverilemez; hamile Kadınların ölüm cezaları infaz edilemez.6. Bu maddedeki hiç bir hüküm, ölüm cezasının bu Sözleşmeye Taraf bir Devlettarafından kaldırılmasını engellemek veya ertelemek için ileri sürülemez.7. MaddeIşkence yasağıHiç kimse işkenceye veya zalimane, insanlık dışı veya onur kırıcı muamele veyacezaya maruz bırakılamaz. ayrıca hiç kimse, serbest iradesi olmadan tıbbi veyabilimsel bir deneye tabi tutulamaz.8. MaddeKölelik yasağı1. Hiç kimse köle olarak tutulamaz; her türlü kölelik ve köle ticareti yasaktır.2. Hiç kimse kul olarak tutulamaz.3.a) Hiç kimse zorla çalıştırılamaz veya zorunlu çalışmaya tabi tutulamaz;b) Bu fıkranın a) bendi, bir suça karşılık hapisle birlikte aşır işte çalıştırma cezasınınverilebildiği ülkelerde, yetkili bir mahkeme tarafından böyle bir cezanın verilmesisonucunda aşır işte çalıştırmayı engelleyici sayılamaz;c) Aşağıdaki haller, bu fıkra bakımından "zorla çalıştırma veya zorunlu çalışma"sayılmaz:(i) Bir mahkemenin hukuka uygun bir kararının sonucu olarak hapsedilen birkimseden veya böyle bir hapislikten şartla salıverilmiş bir kimseden şartla tahliye süreiçin normal olarak istenen ve b) bendi kapsamına girmeyen bir iş veya hizmet;

(ii) Askeri nitelikteki bir hizmet ve inanç nedeniyle askerlik hizmetinekatılmama hakkının tanındığı ülkelerde vicdani redcilerden hukuken yerinegetirmeleri istenen bir kamu hizmeti;(iii) Toplumun yaşamını veya iyiliğini tehdit eden olağanüstü bir durum veyafelaket halinde yapılması emredilen bir hizmet;(iv) Normal vatandaşlık yükümlülüklerinin bir parçasını oluşturan bir iş veyahizmet.9. MaddeÖzgürlük ve güvenlik hakkı1. Herkes kişi özgürlüğü ve kişi güvenliği hakkına sahiptir. Hiç kimse keyfi olarakGözaltına alınamaz veya tutulamaz. Hiç kimse hukukun öngördüğü sebepler veusuller dışında özgürlüğünden yoksun bırakılamaz.2. Gözaltına alınan bir kimse, Gözaltına alınma sebepleri hakkında Gözaltına alındığısırada, ve kendisine isnat edilen suçlar konusunda derhal bilgilendirilir.3. Cezai bir fiilden ötürü Gözaltına alınan veya tutulan bir kimse derhal bir yargıçveya hukuken yargılama yetkisine sahip diğer bir görevli önüne çıkarılır ve bu kimsemakul bir sürede yargılanma veya salıverilme hakkına sahiptir. Yargılanan birkimsenin tutuklanması genel bir kural olamaz; yargılamanın her aşamasındatutuklunun salıverilmesine karar verilebilir; salıverilme bu kimsenin duruşmayagelmesini sağlamak ve mahkum edilmesi halinde hükmün infazını temin etmek içinteminata başlanabilir.4. Gözaltına alınarak veya tutularak özgürlüğünden yoksun bırakılan bir kimse,tutulmasının hukukîliği hakkında hemen karar verebilecek ve eğer tutulması hukukideşilse salıverilmesine hükmedebilecek bir mahkemeye başvurma hakkına sahiptir.5. Hukuka aykırı olarak Gözaltına alınmaktan veya tutulmaktan mağdur olan birkimse icrası mümkün bir tazminat hakkına sahiptir.10. MaddeTutulanların Hakları1. Özgürlüğünden yoksun bırakılan herkes, insani muamele ve insanın doğuştan sahipolduğu insanlık onuruna saygı görme hakkına sahiptir.2.a) Tutuklu sanıklar, istisnai haller dışında mahkumlardan ayrı tutulur ve kendilerinemahkum edilmemiş kimselerin statüsüne uygun tarzda ayrı bir muamele uygulanır.b) Tutuklu küçük sanıklar yetişkinlerden ayrı tutulur ve en kısa sürede yargısalmakamların önüne çıkarılırlar.

3. Ceza infaz sistemi, mahpusları iyileştirme ve toplumsal rehabilitasyonlarınısağlama gibi temel amaçlara sahip olur. Küçük failler yetişkinlerden ayrılır ve yaşlarıile hukuki statülerinin uygun bir muamele görürler.11. MaddeBorç nedeniyle hapis yasağıHiç kimse sırf sözleşmeden doğan yükümlülüklerini yerine getiremediği gerekçesiylehapsedilemez.12. MaddeSeyahat özgürlüğü1. Bir Devletin ülkesinde hukuka uygun olarak bulunan bir kimse, o ülke sınırlarıiçinde seyahat etme özgürlüğüne ve yerleşeceği yeri seçme hakkına sahiptir.2. Herkes kendi ülkesi de dahil, bir ülkeden ayrılmakta serbesttir.3. Yukarıda belirtilen haklar, bu Sözleşmede tanınan diğer haklara uygun olarakulusal güvenlik, kamu düzeni (ordre public), genel sağlık veya genel ahlak veyabaşkalarının hak ve özgürlüklerini korumak için gerekli sebepler ile hukukenöngörülmüş sınırlamalar dışında hiç bir sınırlamaya tabi tutulamaz.4. Hiç kimse, kendi ülkesine girme hakkından keyfi olarak yoksun bırakılamaz.13. MaddeYabancıların sınırdışı edilmelerine karşı usulü güvencelerBir Devletin ülkesinde hukuka uygun olarak bulunan bir yabancı ancak, hukukauygun olarak verilmiş bir sınırdışı etme kararı gereğince ve ulusal güvenliğinzorlayıcı şartları hariç, sınırdışı etme kararına karşı itiraz etmesine ve bu itirazınınönünde temsil edilebileceği yetkili bir makam veya yetkili makamın görevlendirdiğibir kişi ve kişiler tarafından denetlenmesi imkanı verilmesi halinde sınırdışı edilebilir.14. MaddeAdil yargılanma hakkı1. Herkes mahkemeler ve yargı yerleri önünde eşittir. Herkes, hakkındaki bir suçisnadının veya hak ve yükümlülükleri ilgili bir hukuki uyuşmazlığın kararabaşlanmasında, hukuken kurulmuş yetkili, bağımsız ve tarafsız bir yargı yeritarafından adil ve aleni olarak yargılanma hakkına sahiptir. Davayı izleyenler ve basınmensupları, demokratik bir toplumdaki genel ahlak, kamu düzeni (ordre public) veyaulusal güvenlik nedeniyle, veya tarafların özel yaşamlarının menfaatinin gerektirmesihalinde, veya mahkemenin görüşüne göre alenîliğin adaletin gerçekleşmesine zararvereceği özel şartların kesinlikle gerektirdiği ölçüde, duruşmalardan tamamen veyakısmen çıkarılabilir; ancak bir ceza davasında veya hukuk davasında verilen hüküm,

gençlerin menfaati, veya aile uyuşmazlıkları veya çocuğun velayeti ile ilgili davalaraksini gerektirmedikçe aleni olarak tefhim edilir.2. Hakkında bir suç isnadı bulunan bir kimse, hukuka göre suçluluğu kanıtlanıncayakadar masum sayılma hakkına sahiptir.3. Hakkında bir suç isnadı bulunan bir kimsenin bu isnadın karara başlanmasında, tambir eşitlik içinde asgari şu haklara sahiptir:a) Hakkındaki suç isnadının niteliği ve nedenleri konusunda ayrıntılı bir şekilde veanlayabileceği bir dilde derhal bilgilendirilme;b) Savunmasını hazırlamak ve kendi seçtiği avukatla görüşmek için yeterli zamana vekolaylıklara sahip olma;c) Sebepsiz yere gecikmeden yargılanma;d) Duruşmalarda hazır bulundurulma ve kendisini bizzat veya kendi seçeceği biravukat aracılığıyla savunma; eğer avukatı bulunmuyorsa sahip olduğu haklarkonusunda bilgilendirilme; adaletin yararı gerektirdiği her durumda kendisine biravukat tayin edilme, ve eğer avukata ödeme yapabilecek yeterli imkanı yoksa,ücretsiz olarak avukat tayin edilme;e) Aleyhindeki tanıkları sorguya çekme veya çektirme ve lehindeki tanıklarınmahkemeye çıkmalarını ve aleyhindeki tanıklarla aynı koşullarda sorguyaçekilmelerini sağlama;f) Mahkemede konuşulan dili anlamıyor veya konuşamıyorsa, bir çevirmeninyardımından ücretsiz olarak yararlanma;g) Kendisini suçlandırıcı tanıklık yapmaya veya bir suçu itirafa zorlanmama.4. Küçüklerin yargılanmasında küçüklerin yaşlarını ve rehabilitasyonlarını ilerletmegebeşini göz önünde tutacak bir yargılama usulü izlenir.5. Bir suçtan ötürü mahkum olan bir kimse, mahkumiyetinin ve aldığı cezanın dahayüksek bir yargı yeri tarafından hukuka göre incelenmesini isteme hakkına sahiptir.6. Bir kimse bir suçtan ötürü nihai bir kararla mahkum olduğunda ve bu mahkumiyetiadli hata bulunduğu gerekçesiyle bozulduğunda veya kendisi bağışlandığında, eğermahkumiyet kararının verildiği tarihte bilinmeyen olayların ortaya çıkarılamamışolmasının nedenleri kısmen veya tamamen kendisine yüklenebileceğikanıtlanmadıkça, bu tür bir mahkumiyetin sonucu olarak ceza çeken bir kimseyehukuka uygun olarak tazminat ödenir.7. Bir ülkenin hukukuna ve ceza yargılama usulüne uygun olarak daha önce kesinbiçimde mahkum olan veya beraat eden bir kimse aynı suçtan ötürü ikinci kezyargılanamaz ve cezalandırılamaz.

15.MaddeKanunsuz ceza olmaz ilkesi1. Hiç kimse, işlendiği zaman ulusal veya uluslararası hukuka göre suç oluşturmayanbir fiil veya ihmalden ötürü suçlu bulunamaz. Hiç kimseye işlendiği zamanverilebilecek cezadan daha aşır bir ceza verilemez. Suçun işlenmesinden sonra, birsuça daha hafif bir ceza öngören bir yasa değişikliği yapıldığı takdirde, fail yapılan budeğişiklikten yararlanır.2. Bu maddedeki hiç bir hüküm, işlendiği zaman uluslar topluluğu tarafından tanınanhukukun genel ilkelerine göre suç sayılan bir fiil veya ihmalden ötürü bir kimseninyargılanıp cezalandırılmasına engel oluşturmaz.16. MaddeKişi olarak tanınma hakkıHerkes her yerde, hukuk önünde kişi olarak tanınma hakkına sahiptir.17. MaddeMahremiyet hakkı1. Hiç kimsenin özel ve aile yaşamına, konutuna veya haberleşmesine keyfi veyahukuka aykırı olarak müdahale edilemez; onuru veya itibarı hukuka aykırı saldırılaramaruz bırakılamaz.2. Herkes bu tür saldırılara veya müdahalelere karşı hukuk tarafından korunmahakkına sahiptir.18. MaddeDüşünce, vicdan, ve din özgürlüğü1. Herkes düşünce, vicdan ve din özgürlüğü hakkına sahiptir. Bu hak, kendi tercihiylebir dini kabul etme veya bir inanca sahip olma özgürlüğü ile, tek başına veyabaşkalarıyla birlikte toplu bir biçimde, aleni veya özel olarak, dinini veya inancınıibadet, uygulama, öğretim şeklinde açışa vurma özgürlüğünü de içerir.2. Hiç kimse, kendi tercihi olan bir dini kabul etme veya inanca sahip olmaözgürlüğünü zayıflatacak bir zorlamaya tabi tutulamaz.3. Bir kimsenin dinini veya inancını açışa vurma özgürlüğü ancak kamu güvenliği,kamu düzeni, sağlık veya ahlak veya başkalarının hak ve özgürlüklerini korumakamacıyla, hukuken öngörülen ve demokratik bir toplumda gerekli olan sınırlamalaratabi tutulabilir.

4. Bu Sözleşmeye Taraf Devletler, anne-babalar ile, mümkünse vasilerin kendiinançlarına uygun biçimde çocuklarına din ve ahlak eğitimi verilmesini istemeözgürlüğüne saygı göstermeyi taahhüt ederler.19. MaddeIfade özgürlüğü1. Herkesin, bir müdahale ile karşılaşmaksızın fikirlere sahip olma hakkı vardır.2. Herkes ifade özgürlüğü hakkına sahiptir; bu hak bir kimsenin ülke hudutlarıylasınırlanmaksızın sözlü, yazılı veya basılı veya sanatsal ürün şeklinde veya kenditercih ettiği başka bir iletişim vasıtasıyla her türlü bilgi ve düşünceyi arama, edinmeve ulaştırma özgürlüğünü de içerir.3. Bu maddenin ikinci fıkrasındaki haklar özel bir ödev ve sorumlulukla kullanılır. Bunedenle bu hak, sadece hukuken öngörülen ve aşağıdaki sebeplerle gerekli olansınırlamalara tabi tutulabilir:a) Başkalarının haklarına ve itibarına saygı;b) Ulusal güvenliği veya kamu düzenini (ordre public), veya sağlık ve ahlakı koruma.20. MaddeSavaş propagandası ve düşmanlığı savunma yasağı1. Her türlü savaş propagandası hukuk tarafından yasaklanır.2. Ayrımcılığa, kin ve nefrete veya şiddete tahrik eden her hangi bir ulusal, ırksalveya dinsel düşmanlığın savunulması hukuk tarafından yasaklanır.21. MaddeToplanma özgürlüğüBarışçıl bir biçimde toplanma hakkı hukuk tarafından tanınır. Bu hakkınkullanılmasına ulusal güvenliği veya kamu güvenliğini, kamu düzenini (ordre public),sağlık veya ahlakı veya başkalarının hak ve özgürlüklerini koruma amacı taşıyan,demokratik bir toplumda gerekli bulunan ve hukuka uygun olarak getirilensınırlamaların dışında başka hiç bir sınırlama konamaz.22. MaddeÖrgütlenme özgürlüğü1. Herkes başkalarıyla bir araya gelerek örgütlenme özgürlüğü hakkına sahiptir; buhak, kendi menfaatlerini korumak için sendika kurma ve sendikaya katılma hakkını daiçerir.

2. Bu hakkın kullanılmasına ulusal güvenliğin, kamu güvenliğinin, kamu düzeninin(ordre public), genel sağlık veya ahlâkın, başkalarının hak ve özgürlüklerininkorunması amacıyla, hukuken öngörülmüş ve demokratik bir toplumda gerekli olansınırlamaların dışında başka hiç bir sınırlama konamaz. Bu madde, silahlı kuvvetlerve polis teşkilatı mensuplarının bu hakkı kullanmaları üzerine hukuki kısıtlamalarkonulmasını engellemez.3. Bu madde, Uluslararası Çalışma Teşkilatının 'Örgütlenme Özgürlüğü veTeşkilatlanma Hakkının Korunması' ile ilgili 1948 tarihli Sözleşmesine TarafDevletlere, bu Sözleşmede sağlanan güvencelere aykırı yasama tasarrufları yapmasınaveya yasaları bu güvencelere aykırı tarzda uygulamasına yetki vermez.23. MaddeAilenin korunması1. Aile toplumun doğal ve esaslı bir birimidir, ve aile toplum ve Devlet tarafındankorunma hakkına sahiptir.2. Evlilik çağındaki her erkek ve Kadının evlenme ve aile kurma hakkı hukuktarafından tanınır.3. Evlenecek eşlerin tam ve serbest iradeleri ile kurulmayan bir evlilik geçerlisayılmaz.4. Bu Sözleşmeye taraf Devletler, eşlerin evlilik konusunda, evliliğin devam ettiğisürece ve boşanmada eşit hak ve yükümlülüklere sahip olmaları için gerekli önlemlerialır. Boşanma halinde çocukların korunması için gerekli hükümler konur.24. MaddeÇocukların hakları1. Her çocuğun ırk, renk, cinsiyet, dil, din, ulusal veya toplumsal köken, mülkiyet,doğum gibi bir ayrımcılığa tabi tutulmaksızın ailesi, içinde yasadışı toplum ve Devlettarafından, bir küçük olarak statüsünün gerektirdiği koruma tedbirlerine hakkı vardır.2. Her çocuk doğumundan hemen sonra nüfusa kaydedilir ve kendisine bir isimverilir.3. Her çocuk bir vatandaşlık kazanma hakkına sahiptir.25. MaddeSiyasi haklarHer vatandaş, bu Sözleşmenin ikinci maddesindeki ayrımlara ve makul olmayansınırlamalara tabi tutulmaksızın şu haklara ve imkanlara sahiptir:

a) Doğrudan veya seçilmiş temsilciler aracılığıyla kamu hizmetlerine katılma;b) Seçmenlerin iradelerini serbestçe ifade etmeleri güvence altına alan, gizli olarak oyverildiği, genel ve eşit oya dayanan ve belirli aralıklarla yapılan dürüst seçimlerde oykullanma ve seçilme;c) Genel eşitlik ilkesine uygun olarak ülkesinde kamu hizmetlerine girme.26. MaddeHukuk önünde eşitlikHerkes, hukuk önünde eşittir ve hiç bir ayrımcılığa tabi tutulmaksızın hukuktarafından eşit olarak korunma hakkına sahiptir. Hukuk bu alanda her türlü ayrımcılığıyasaklar ve herkese ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal veya başka bir fikir, ulusalveya toplumsal köken, mülkiyet, doğum veya başka bir statü ile yapılan ayrımcılığakarşı etkili ve eşit koruma sağlar.27. MaddeAzınlıkların korunmasıEtnik, dinsel veya dilsel azınlıkların bulunduğu bir Devlette, böyle bir azınlığamensup bulunan kişiler grubun diğer üyeleri ile birlikte toplu olarak kendi kültürelhaklarını kullanma, kendi dinlerinin gereği ibadeti etme ve uygulama veya kendidillerini kullanma hakları engellenmez.BÖLÜM IVULUSLARARASI UYGULAMA HÜKÜMLERI28. MaddeInsan Hakları Komitesi1. Bir Insan Hakları Komitesi kurulur (Bu Sözleşmede bundan sonra Komite adıylageçecektir). Komite on sekiz üyeden meydana gelir ve aşağıda belirtilen görevleriyerine getirir.2. Komite, bu Sözleşmeye Taraf olan Devletlerin yüksek bir ahlaki düzeye sahip olanve insan hakları alanında uzmanlığı ile tanınmış bulunan vatandaşları arasından ve birkısmı tercihen hukuk uygulamasında deneyim sahibi olan üyelerden kurulur.3. Komite üyeleri seçimle göreve gelirler ve şahsi sıfatlarıyla görev yaparlar.29. MaddeAdaylık ve Seçim

1. Komite üyeleri, bu Sözleşmeye Taraf Devletler tarafından yirmi sekizincimaddedeki niteliklere sahip kişilerin aday olarak gösterildiği bir listede yer alanadaylar arasından gizli oyla seçilir.2. Bu Sözleşmeye Taraf her bir Devlet iki kişiden fazla aday gösteremez. Bu kişiler,aday gösteren Devletin vatandaşlığını taşar.3. Bir kişi yeniden aday gösterilebilir.30. MaddeSeçim zamanı1. Ilk seçimler, bu Sözleşmenin yürürlüğe girmesinden en geç altı ay sonratamamlanır.

2. Sözleşmenin Otuz dördünce maddesine göre meydana gelen boşluğu doldurmakiçin yapılan seçimler hariç, Komite üyeliğine yapılacak bir seçimden en az dört ayönce, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri bu Sözleşmeye Taraf Devletlere üç ayiçinde Komite üyeliğine kendi adaylarını göstermeleri için yazılı bir davetiyegönderir.3. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, bu şekilde aday gösterilen kişilerin isimlerininalfabetik olarak yer aldığı ve kendilerini aday gösteren Devletleri de belirten birlisteyi düzenler ve her bir seçimin yapılacağı tarihten en az bir ay önce bu SözleşmeyeTaraf Devletlere gönderir.4. Komiteye üye seçimleri, bu Sözleşmeye Taraf Devletlerin, Birleşmiş MilletlerGenel Sekreterliği tarafından Birleşmiş Milletler Genel Merkezine çağırıldığı birtoplantıda yapılır. Bu Sözleşmeye Taraf Devletlerin en az üçte ikisinin katılımı ileyapılan bu toplantıda, en fazla oyu alan ve toplantıya katılıp oy kullanan TarafDevletlerin mutlak çoğunluğunun oy verdiği kişi, Komite üyesi seçilir.31. MaddeKomitenin kompozisyonundaki denge1. Bir Devletin birden fazla vatandaşı Komitede üye olarak bulunamaz.2. Komiteye üye seçiminde, üyeliğin coğrafî esasa göre eşit olarak dağılmasına vedeğişik uygarlık türlerinin ve farklı hukuk sistemlerinin temsil edilmesine dikkatedilir.32. MaddeGörev süresi1. Komite üyeleri dört yıllık bir dönem için seçilir. Yeniden aday gösterilmelerihalinde tekrar seçilmeleri mümkündür. Ancak, birinci seçimde seçilen üyelerdendokuz tanesinin üyeliği iki yıl sonra sona erer; bu üyelerin isimleri birinci seçimdenhemen sonra, Otuzuncu maddenin dördüncü fıkrasına göre yapılan toplantınınBaşkanı tarafından kura ile seçilir.2. Görev süresinin sona ermesi nedeniyle yapılacak seçimler, bu Sözleşmenin bukısmının yukarıdaki maddelerine göre yapılır.33. MaddeÜyeliğin boşalması1. Bir Komite üyesi, Komitenin diğer bütün üyelerinin oybirliği ile vereceği kararagöre geçici nitelikte bir sebep dışında her hangi bir nedenle görevini yapamayacakduruma girerse, Komite Başkanı durumu Birleşmiş Milletler Genel Sekreterinebildirir ve Genel Sekreter bu üyenin yerinin boşalmış olduğunu açıklar.

2. Bir Komite üyesinin ölümü veya istifa etmesi halinde, Komite Başkanı BirleşmişMilletler Genel Sekreterine durumu derhal bildirir, ve Genel Sekreter ölüm tarihindenveya istifanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üyeliğin boşalmış olduğunu açıklar.34. MaddeBoşalan üyeliklerin doldurulması1. Sözleşmenin Otuz üçüncü maddesine göre bir üyeliğin başlamış olduğu açıklanmışise ve yeri doldurulacak olan üyenin görev süresinin sona ermesine üyeliğin başlamışolduğunun açıklanmasından itibaren altı aydan fazla süre varsa, Birleşmiş MilletlerGenel Sekreteri, Sözleşmeye Taraf bütün Devletlere sürenin doldurulması seçilecekkişi için iki ay içinde Yirmidokuzuncu maddeye göre adaylarını bildirmelerini ister.2. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, bu şekilde aday gösterilen kişilerinisimlerinden oluşan bir listeyi hazırlar ve bu Sözleşmeye Taraf Devletlere iletir.Boşalan yerin doldurulacağı seçim, Sözleşmenin bu kısmında yer alan ilgilihükümlere uygun olarak yapılır.3. Sözleşmenin Otuz üçüncü maddesine göre boşaldığı bildirilen yeri doldurmak içinseçilen Komite üyesi, o maddenin hükümlerine göre Komitedeki yerini boşaltanüyenin kalan süresini tamamlamak için seçilir.35. MaddeKomite üyelerine ödeme yapılmasıKomite üyeleri, Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun onayıyla, Birleşmiş Milletlerinsahip olduğu kaynaklardan, Komitenin sorumluluklarının önemi dikkate alınarak,süresi ve şartları konusunda Genel Kurulunun karar vereceği bir tazminat almaya hakkazanırlar.36. MaddeSekreterlik hizmetleriBirleşmiş Milletler Genel Sekreterliği, Komitenin bu Sözleşmeye göre görevlerinietkili bir biçimde yerine getirebilmesi için gerekli Yardımcı kişileri ve imkanlarısağlar.37. MaddeKomitenin toplantıları1. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, Komitenin ilk toplantısını Birleşmiş MilletlerMerkezinde yapması için çağrıda bulunur.2. Komite ilk toplantısını yaptıktan sonra, içtüzük hükümlerinde gösterilenzamanlarda toplanır.

3. Komite normal olarak Birleşmiş Milletler Merkezinde veya Birleşmiş MilletlerinCenevre'deki biriminde toplanır.Madde 38Komite üyelerinin yemin beyanıKomitenin her bir üyesi görevine başlamadan önce, görevini tarafsız olarak ve vicdanikanaatine göre yapacağı konusunda Komite önünde beyanda bulunur.39. MaddeGörevliler ve Içtüzük1. Komite kendine Yardımcı görevlileri iki yıllık bir süre için seçer. Görevlileryeniden seçilebilir.2. Komite içtüzüğünü kendi yapar; ancak bu içtüzük diğer hükümlerin yanında:a)Toplantı yeter sayısının on iki olduğu;b) Komitenin, toplantıya katılan üyelerin çoğunluğunun oylarıyla karar verebileceğinedair hükümleri de içerir.40. MaddeDevlet raporları1. Bu Sözleşmeye Taraf Devletler, Sözleşmede tanınan hakları uygulamaya geçirmekve bu hakların kullanılmasında ilerleme sağlanmak için aldıkları tedbirler hakkındaraporlar vermeyi taahhüt ederler. Bu raporlar:a) Sözleşmenin ilgili Taraf Devletler bakımından yürürlüğe girmesinden itibaren biryıl içinde;b) daha sonra da Komitenin istediği zamanlarda verilir.2. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri kendisine sunulan bütün raporları incelemesiiçin Komiteye havale eder. Sözleşmenin uygulanmasını etkileyen faktörler vegüçlükler varsa, raporlarda bu faktörler ve güçlükler de belirtilir.3. Bu raporların bazı bölümlerinin uzman kuruluşların yetki alanına girmesi halinde,Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri raporların ilgili bölümlerini Komiteye danıştıktansonra bu uzman kuruluşlara gönderebilir.4. Komite, bu Sözleşmeye Taraf Devletlerin sundukları raporları inceler. Komitekendi hazırladığı raporları ve eğer gerekli görürse yaptığı genel yorumları Taraf

Devletlere iletir. Komite, bu Sözleşmeye Taraf Devletlerden aldığı raporlarla birliktehazırladığı genel yorumları Ekonomik ve Sosyal Konseye de iletebilir.5. Bu Sözleşmeye Taraf Devletler, bu maddenin dördüncü fıkrasına göreyapılabilecek her hangi bir yorum üzerinde kendi gözlemlerini Komiteye sunabilirler.41. MaddeKomiteye yapılan Devlet başvuruları1. Bu Sözleşmeye Taraf bir Devlet bu maddeye göre her zaman, Taraf Devletlerdenbirinin bir diğer Taraf Devlet aleyhine bu Sözleşme ile üstlendiği yükümlülükleriniyerine getirmediği biçimindeki iddiaları kapsayan şikayetleri Komitenin ele alma veinceleme yetkisini tanıdığını beyan edebilir. Bu maddeye göre yapılan şikayetlerancak, Komitenin yetkisini tanımış olan bir Taraf Devlet tarafından yapılması halindeele alınıp incelenebilir. Komite, kendisinin bu yetkisini tanımamış olan bir TarafDevleti ilgilendiren bir şikayeti ele almaz. Alınan şikayetler hakkında aşağıdaki usuleuygun olarak işlem yapılır:a) Bu Sözleşmeye Taraf Devletlerden biri, bir diğer Taraf Devletin bu Sözleşmehükümlerini uygulamadığını düşünmesi halinde, yazılı bir bildirimle, durum hakkındaTaraf Devletin dikkatini çeker. şikayeti alan Devlet, şikayetin eline geçmesindenitibaren üç ay içinde, kendisine şikayeti gönderen Devlete durumu izah eden biraçıklama veya başka bir yazılı cevap gönderir. Bu cevap mümkün olduğu kadarkonuyla ilgili alınan, alınmakta olan veya kullanılabilir nitelikte olan iç hukukusullerine ve hukuk yollarına ilişkin tedbirleri içerir;b) Eğer durum, şikayeti alan Devletin ilk şikayeti aldığı tarihten itibaren altı ay içindeher iki Taraf Devleti tatmin edici şekilde düzeltilmezse, her iki Devlet konuyu diğerDevlete ve Komiteye yaptıklar bir ihbar ile Komitenin önüne götürme hakkınasahiptir;c) Komite önüne getirilen bir konuyu ancak, uluslararası hukukun genel olaraktanınmış prensiplerine göre kullanılabilecek her türlü iç hukuk yolunun izlenmiş vetüketilmiş olduğunu tespit ettikten sonra ele alabilir. Iç hukuk yollarının tüketilmesimakul olmayan bir süreyi alacak ise, bu kural uygulanmaz;d) Komite bu maddeye göre şikayetleri incelerken kapalı toplantılar yapar;e) Komite, yukarıdaki c) bendi hükümlerinin yerine getirilmiş olması halinde, buSözleşmede tanınan insan haklarına ve temel özgürlüklere saygı esasına göre dostaneçözüm sağlanması amacıyla Taraf Devletlere gerekli hizmeti sunar;f) Komite bir konunun kendisine gönderilmesi halinde, yukarıda b) bendindebelirtilen Taraf Devletleri gerekli bilgileri vermeye davet edebilir;g) Yukarıda b) bendinde belirtilen ilgili Taraf Devletler, Komitenin konuyuincelemesi sırasında Komite önünde temsil edilme ve yazılı ve/veya sözlü olaraksunuşlar yapma hakkına sahiptirler;

h) Komite, yukarıdaki b) bendine göre bir ihbarı aldığı tarihten itibaren on iki ayiçinde bir rapor hazırlar:(i) Komitenin raporu, yukarıdaki e) bendine göre bir çözüme ulaşılmasıhalinde olayların kısa bir özetini ve ulaşılan sonucu belirtir;(ii) Yukarıdaki e) bendindeki süre içinde bir çözüme ulaşılamaması halinde,Komitenin raporu olayların bir özetini kapsar; Taraf Devletlerin yaptığı yazılısunuşlar ve sözlü sunuşların tutanakları bu rapora eklenir;Her halükarda Komite raporu ilgili Taraf Devletlere gönderilir.2. Bu maddenin hükümleri, bu Sözleşmeye Taraf olan on Devletin bu maddeninbirinci fıkrasına göre beyanda bulunmalarından sonra yürürlüğe girer. Taraf Devletlerbu beyanları Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine tevdi ederler. Genel Sekreter bubeyanların birer kopyasını diğer Taraf Devletlere iletir. Yapılan bir beyan GenelSekreterliğe yapılacak bir bildirimle her zaman geri alınabilir. Böyle bir geri alma, bumaddeye göre daha önce gönderilmiş bir şikayet konusunun incelenmesiniengellemez; geri alma bildirimi Genel Sekreter tarafından alındıktan sonra ilgili TarafDevlet yeni bir beyanda bulunmadıkça, Taraf Devletlerden yapılacak başka birşikayet işleme alınmaz.42. MaddeDevlet başvurularının Ad hoc Uzlaştırma Komisyonuna gelmesi1. a) Eğer kırk birinci maddeye göre Komiteye gönderilen bir konu ilgili TarafDevletleri tatmin edecek bir biçimde çözülemezse, Komite, ilgili Taraf Devletlerinönceden rızasını alarak, bundan sonra Komisyon diye geçecek olan bir ad hocUzlaştırma Komisyonu tayin eder. Komisyon, bu Sözleşmeye saygı esasınadayanarak, sorunun dostane çözümü amacıyla Taraf Devletlere arabuluculukhizmetinde bulunur.b) Söz konusu Komisyon, Taraf Devletlerin kabul edebileceği beş kişiden oluşur.Eğer ilgili Taraf Devletler Komisyonun kuruluşu üzerinde üç ay içindeanlaşamazlarsa, üzerinde anlaşmaya varılamayan Komisyon üyelikleri Komiteninyapacağı gizil oylamayla ve üçte iki çoğunluk oyuyla, kendi üyeleri arasından seçilir.2. Komisyon üyeleri şahsi sıfatlarıyla görev yaparlar. Ilgili Devletlerin vatandaşları,bu Sözleşmeye taraf olmayan Devletlerin vatandaşları ve kırk birinci maddeye görebeyanda bulunmamış bir Taraf Devletin vatandaşı Komisyona üye seçilemez.3. Komisyon başkanını kendisi seçer ve kendi içtüzüğünü kendisi yapar.4. Komisyon toplantılarını normal olarak Birleşmiş Milletler Merkezinde ve BirleşmişMilletlerin Cenevre'deki biriminde yapar. Ancak bu toplantılar, Genel Sekreterliğe veilgili Taraf Devletlere danışıldıktan sonra, Komisyonun uygun göreceği başka biryerde yapılabilir.

5. yukarıda Otuz altıncı maddeye göre görevlendirilen sekreterya, bu maddeye göreatanan Komisyonlara da hizmet verir.6. Komite tarafından elde edilen ve toplanan bilgiler bu Komisyona verilir; Komisyonilgili Taraf Devletleri başka bilgileri vermeleri için davet edebilir.7. Komisyon, kendisine konunun ulaşmasından itibaren en fazla on iki ay içindekonuyu bütünüyle inceledikten sonra, ilgili Taraf Devletlere iletilmek üzere KomiteBaşkanına bir rapor sunar:a) Eğer Komisyon konuyu incelemesini on iki ay içinde bitirememiş ise, Komisyonunbu raporunda sadece konunun incelenmesinin hangi durumu konusunda kısa bir bilgiyer alır.b) Eğer konu hakkında bu Sözleşmede tanınan insan haklarına saygı esasına dayananbir dostane çözüme ulaşılırsa, Komisyon raporu, olayların kısa bir özetini ve varılansonucu kapsar;c) Yukarıda b) fıkrasında öngörülen bir sonuca ulaşılamazsa, Komisyon raporu, ilgiliTaraf Devletler arasındaki konu ile alâkalı bütün maddi sorunlar üzerindekitespitlerini ve varılabilecek bir dostane çözüm için varolan imkanlar hakkındagörüşlerini içerir. Bu rapor ayrıca, ilgili Taraf Devletler tarafından yapılan yazılısunuşları ve sözlü sunuşlarının tutanaklarını da kapsar.d) Eğer Komisyon c) bendine göre hazırladığı bir raporu sunarsa, ilgili TarafDevletler raporu aldıktan itibaren üç ay içinde Komite Başkanına, Komisyonunhazırladığı raporun içeriğini kabul edip etmediklerini bildirirler.8. Bu madde hükümleri, Komitenin Kırk birinci maddedeki sorumluluklarını yerinegetirmesine engel oluşturmaz.9. Komisyon üyelerinin bütün giderleri, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğitarafından yapılan hesaplara uygun olarak, ilgili Taraf Devletlerce paylaşılır.10. Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği, Komisyon üyelerinin yaptıklarıharcamaları dokuzuncu fıkraya göre ilgili Taraf Devletlerden geri almadan önce, eğergerekli ise ödemeye yetkilidir.43. MaddeAyrıcalıklar ve MuafiyetlerKomitenin ve Kırk ikinci maddeye göre atanan ad hoc uzlaştırma Komisyonununüyeleri, Ayrıcalıklar ve Muafiyetler hakkında Birleşmiş Milletler Sözleşmesinin ilgilibölümlerinde yer alan ve Birleşmiş Milletler için görev yapan uzmanların sahipoldukları kolaylıklara, ayrıcalıklara ve muafiyetlere sahiptir.44. Madde

Diğer Uluslararası Usullerle IlişkiBu Sözleşmenin uygulamaya ilişkin hükümleri, Birleşmiş Milletlerin ve uzmankuruluşlarının kurucu belgeleri ve sözleşmeleri tarafından insan hakları alanındaöngörülen usullere aykırı düşmeyecek bir biçimde uygulanır; bu hükümler, buSözleşmeye Taraf Devletlerin kendi aralarında yapmış oldukları ve yürürlüktebulunan uluslararası özel veya genel antlaşmalara uygun olarak bir sorunu çözmekiçin konan diğer usullere başvurmasını engellemez.45. MaddeYıllık RaporKomite, Ekonomik ve Sosyal Konsey aracılığıyla, Birleşmiş Milletler Genel Kurulunakendi faaliyetleri hakkında yıllık bir rapor sunar.V. BÖLÜMYORUMLAMA PRENSIPLERI46. MaddeBirleşmiş Milletler ve uzman kuruluşları ile ilişkiBu Sözleşmedeki her hangi bir hüküm, Birleşmiş Milletler şartındaki hükümler ile, buSözleşmeyle ilgili olan konularda Birleşmiş Milletlerin uzman kuruluşlarının ve bukuruluşların çeşitli organlarının görev ve yetkilerini gösteren belgelerlerdekihükümler ile uzman kuruluşların kurucu belgelerindeki hükümleri zayıflatacak birbiçimde yorumlanamaz.47. MaddeDoğal zenginlikleri ve kaynakları kullanma önceliğiBu Sözleşmedeki her hangi bir hüküm, halkların kendi doğal zenginliklerini vekaynaklarını tam olarak ve serbestçe kullanma ve yararlanma haklarını zayıflatacakbir biçimde yorumlanamaz.BÖLÜM VISON HÜKÜMLER48. MaddeImza, Onay ve katılma1. Bu Sözleşme, Birleşmiş Milletlere Üye olan veya Birleşmiş Milletlerin uzmankuruluşlarının üyesi olan Devletlerin, Uluslararası Adalet Divanının Statüsüne Tarafolan Devletlerin, ve Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından bu Sözleşmeye Tarafolması için davet edilen Devletlerin imzasına açıktır.

2. Bu Sözleşme onaya tabidir. Onay belgeleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğinetevdi edilir.3. Bu Sözleşme, bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen Devletlerin katılmasınaaçıktır.4. katılma, katılma belgelerinin Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine tevdiedilmesinden sonra yürürlüğe girer.

5. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, bu Sözleşmeyi imzalayan veya uygun bulanDevletlerin hepsini, diğer bütün onaylama ve katılma belgelerinin tevdi edilmesikonusunda haberdar eder.49. MaddeYürürlüğe girme1. Bu Sözleşme, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine otuz beş tane onay veyakatılma belgesinin tevdi edilmesinden itibaren üç ay sonra yürürlüğe girer.2. Otuz beş onay veya katılma belgesinin tevdi edilmesinden sonra bu Sözleşmeyionaylayan Devletler bakımından bu Sözleşme, kendi onay veya katılma belgesinitevdi etmesinden itibaren üç ay sonra yürürlüğe girer.50. MaddeFederal Devletlerde GeçerlilikBu Sözleşme hükümleri hiç bir sınırlama veya istisnaya tabi olmaksızın federalDevletlerin her tarafında uygulanır.51. MaddeSözleşmede Değişlik Yapılması1. Bu Sözleşmeye Taraf Devletlerden her biri, bu Sözleşmenin değiştirilmesihakkında değişiklik hazırlayabilir ve bunu Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğineiletebilir. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri değişiklik önerilerini Sözleşmeye TarafDevletlere iletir. Genel Sekreter Taraf Devletlerden, Taraf Devletlerin katılmasıyla buönerilerin incelenmesi ve oylanması amacıyla bir konferans düzenlenmesinidestekleyip desteklemediklerini bildirmelerini isteyebilir. Taraf Devletlerin üçtebirinin böyle bir Konferansın düzenlenmesini desteklemeleri halinde, Genel SekreterBirleşmiş Milletler gözetiminde bir konferans düzenler. Konferansa katılan veoylamada bulunan Taraf Devletlerin oyçokluğuyla kabul edilen bir değişiklik,Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun onayına sunulur.2. Sözleşmede yapılan değişiklikler, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafındanonaylandıktan ve bu Sözleşmeye Taraf Devletlerin üçte ikisi tarafından kendianayasal usullerine uygun olarak kabul edildikten sonra yürürlüğe girer.3. Sözleşmede yapılan değişikler yürürlüğe girdiğinde, değişiklikleri kabul edenDevletleri başlar; diğer Taraf Devletler ise Sözleşmenin değişiklikten öncekihükümleriyle ve daha önce kabul ettikleri değişiklik hükümleriyle bağlı olmayadevam ederler.52. MaddeGenel Sekreter tarafından yapılan bildirimler

Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri 48. maddenin beşinci fıkrasına göre yapılanbildirimleri dikkate almaksızın, aynı maddenin birinci fıkrasında gösterilen bütünDevletleri şu konular hakkında da bilgilendirir:a) Kırksekizinci maddeye göre verilen imza onay ve katılmalar;b) Bu Sözleşmenin Kırkdokuzuncu maddesine göre Sözleşmenin yürürlüğe girmetarihi ile Elli birinci maddeye göre yapılan değişikliklerin yürürlüğe girme tarihi.53. MaddeOrijinal metin1. Bu Sözleşmenin eşit ölçüde orijinal olan Çince, Ingilizce, Fransızca, Rusça veIspanyolca metinleri, Birleşmiş Milletler arşivinde saklanır.2. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri bu Sözleşmenin onaylı örneğinikırksekizinci maddede gösterilen Devletlere iletir.

Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesine SeçmeliProtokolGenel Kurulunun 16 Aralık 1966 tarihli ve 2200 A (XXI) sayılıKararıyla kabul edilmiş ve imzaya, onaya ve katılmaya açılmıştır.Yürürlüğe giriş: 23 Mart 1976BAŞLANGIÇBu Protokole Taraf Devletler,Bundan sonra "Sözleşme" diye geçecek olan Kişisel ve Siyasal Haklar UluslararasıSözleşmesi'nin amaçlarını gerçekleştirmek ve bu Sözleşme hükümlerininuygulanmasını sağlamak amacıyla, Sözleşmenin IV. bölümüne göre kurulan vebundan sonra "Komite" diye geçecek olan Insan Hakları Komitesine, bu Protokoldedüzenlendiği gibi, Sözleşmede yer alan hakların ihlalinden mağduru olduğunu iddiaeden bireylerden gelen şikayetleri alma ve kabul etme yetkisi tanımanın uygun olduğudikkate alarak,Aşağıdaki hükümlerde anlaşmışlardır:1. MaddeBireysel şikayet usulüBu Protokole Taraf haline gelen Sözleşmeye Taraf bir Devlet, kendi egemenlikyetkisine tabi bulunan ve Sözleşmede düzenlenen haklarının bu Taraf Devlettarafından ihlal edildiğini iddia eden bireylerin yapacağı şikayetleri Komitenin almave kabul etme yetkisini tanır. Komite, Sözleşmeye Taraf olup da bu Protokole tarafolmayan bir Devlet hakkında yapılan şikayetleri alamaz.2. MaddeŞikayette bulunmaYukarıda birinci madde çerçevesinde, Sözleşmede belirtilen haklarından birinin ihlaledildiği iddiasında bulunan ve bütün iç hukuk yollarını tüketen bireyler, incelemeyapması için Komiteye yazılı şikayette bulunabilirler.3.MaddeKabul edilebilirlik usulüKomite, bu Protokole göre yapılan şikayetlerden imzasız olanları, veya şikayettebulunma hakkının kötüye kullanılması şeklinde nitelediği şikayetleri veyaSözleşmenin hükümlerine uymayanları kabul edilmez bulur.4. Madde

Esas hakkında yargılama1. Komite, yukarıda üçüncü madde hükümleri çerçevesinde bu Protokole görekendisine yapılan bir şikayeti, Sözleşmenin bir hükmünü ihlal ettiği iddia edilen ve buProtokole Taraf bulunan Devlete gönderir.2. Şikayeti alan Devlet altı ay içinde, sorunu açıklığa kavuşturan veya başka bir yazılıaçıklamayı, ve eğer varsa bu Devlet tarafından sorunun çözümü için alınmışolabilecek tedbirleri Komiteye sunar.5. MaddeEsas hakkında karar1. Komite bu Protokole göre aldığı şikayetleri, birey ve ilgili Taraf Devletin kendisinesundukları bütün yazılı bilgilerin ışığında inceler.2. Komite bir bireyden aldığı şikayetin aşağıdaki koşullara sahip olduğunu tespitedememişse, inceleme yapamaz:a) Bu şikayet konusunun başka bir uluslararası soruşturma veya çözüm usulüne göreincelenmemekte olması;b) Bireyin varolan bütün iç hukuk yollarını tüketmiş olması. Iç hukuk yollarınıtüketme makul olmayacak ölçüde uzun sürecek ise, bu şartın yerine getirilmiş olmasıaranmaz.3. Komite bu Protokole göre şikayetleri incelerken kapalı toplantılar yapar.4. Komite kendi görüşünü ilgili Taraf Devlete ve şikayetçi bireye gönderir.6. MaddeYıllık raporKomite, Sözleşmenin Kırk beşinci maddesine göre hazırlayacağı yıllık raporunda, buProtokole göre yaptığı faaliyetlere yer verir.7. MaddeKoloni halklarının başvuru hakları ile ilişkiBu Protokol hükümleri, Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun Koloni Ülkelerine veHalklarına Bağımsızlık Verilmesi hakkında Bildiri ile ilgili 14 Aralık 1960 tarihindekabul ettiği 1514 (XV) sayılı kararındaki amaçların yerine getirilmesi süresince, buhalklara Birleşmiş Milletler şartı ve Birleşmiş Milletler ve uzman kuruluşlarınınyaptığı diğer uluslararası sözleşmeler ve belgelerle verilen başvurma hakkını hiç birbiçimde sınırlamaz.

8. MaddeImza, Onay ve katılma1. Bu Protokol, Sözleşmeyi imzalamış olan Devletlerin imzasına açıktır.2. Bu Protokol, Sözleşmeyi onaylamış veya uygun bulmuş Devletlerin onayınatabidir. Onay belgeleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine tevdi edilir.3. Bu Protokol, Sözleşmeyi onaylamış veya katılmış Devletlerin katılmasına tabidir.4. Katılmalar, katılma belgesinin Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine tevdiedilmesinden itibaren yürürlük kazanır.5. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, bu Protokolü imzalayan veya onu uygun bulanbütün Devletleri, kendisine tevdi edilen her bir onay veya katılma belgesi hakkındabilgilendirir.9. MaddeYürürlüğe girmesi1. Bu Protokol, Sözleşmenin yürürlüğe girmesine bağlı olarak, on tane onay veyakatılma belgesinin Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine tevdi edilmesindenitibaren üç ay sonra yürürlüğe girer.2. On onay veya katılma belgesinin tevdi edilmesinden sonra bu Protokolü onaylayanher bir Devlet için bu Protokol, kendi onay veya katılma belgesinin tevdiedilmesinden itibaren üç ay sonra yürürlüğe girer.10. MaddeFederal Devletlerde GeçerliliğiBu Protokolün hükümleri Federal Devletlerin her tarafında hiç bir sınırlama veyaistisnaya tabi olmaksızın uygulanır.11. MaddeSeçmeli Protokolde Değişiklik yapılması1. Bu Protokole Taraf her bir Devlet, bu Protokolün değiştirilmesi hakkında değişiklikhazırlayabilir ve bunu Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine iletebilir. GenelSekreter, değişiklik önerilerini bu Protokole Taraf Devletlere iletir. Genel SekreterTaraf Devletlerden, Taraf Devletlerin katılmasıyla bu önerilerin incelenmesi veoylanması amacıyla bir konferans düzenlenmesini destekleyip desteklemediklerini

ildirmelerini isteyebilir. Taraf Devletlerin üç birinin böyle bir Konferansındüzenlenmesini desteklemeleri halinde, Genel Sekreter Birleşmiş Milletlergözetiminde bir konferans düzenler. Konferansa katılan ve oylamada bulunan TarafDevletlerin oyçokluğuyla kabul edilen bir değişiklik, Birleşmiş Milletler GenelKurulunun onayına sunulur.2. Protokolde yapılan değişiklikler, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafındanonaylandıktan ve bu Protokole Taraf Devletlerin üçte ikisi tarafından kendi anayasalusullerine uygun olarak kabul edildikten sonra yürürlüğe girer.3. Protokolde yapılan değişiklikler yürürlüğe girdiğinde, değişiklikleri kabul edenDevletleri başlar; diğer Taraf Devletler bu Protokolün değişiklikten öncekihükümleriyle ve daha önce kabul ettikleri değişiklik hükümleriyle bağlı olmayadevam ederler.12. MaddeSeçmeli Protokolden çıkma1. Bir Taraf Devlet her zaman, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine hitaben yazılıbir bildirim göndererek, bu Protokolden çıktığını bildirebilir. Çekilme bildirimi, bubildirimin Genel Sekreter tarafından almasından itibaren üç ay sonra yürürlük kazanır.2. Protokolden çıkma, bildirimin yürürlüğe girmesinden önce, bu Protokolün ikincimaddesine göre sunulmuş olan şikayetlerin Protokol hükümlerine göre incelenmesininsürdürmesini engellemez.13. MaddeGenel Sekreter tarafından yapılan bildirimlerBirleşmiş Milletler Genel Sekreteri sekizinci maddenin beşinci fıkrası göre yapılanbildirimleri dikkate almaksızın, aynı maddenin birinci fıkrasında gösterilen bütünDevletleri şu konular hakkında da bilgilendirir:a) Sekizinci maddeye göre yapılan imzalar, onaylar ve katılmalar;b) Bu Protokolün dokuzuncu maddesine göre yürürlüğe girme tarihini ve On birincimaddeye göre yapılan değişikliklerin yürürlüğe girme tarihi.c) On ikinci maddeye göre Sözleşmeden çıkma bildirimleri.14. MaddeOrijinal metin1. Bu Protokolün eşit ölçüde Orijinal olan Çince, Ingilizce, Fransızca, Rusça veIspanyolca metinleri, Birleşmiş Milletlerin arşivinde saklanır.

2. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, bu Protokolün onaylı örneğini Sözleşmeninkırk sekizinci maddesinde belirtilen Devletlere iletir.

Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesine, Ölümcezasının kaldırılmasını amaçlayan Ikinci Seçmeli ProtokolGenel Kurulunun 15 Aralık 1989 tarihli ve 44/128 sayıl Kararıyla kabul edilmiş veimzaya, onaya ve katılmaya açılmıştır.Yürürlüğe giriş: 11 Temmuz 1991BAŞLANGIÇBu Protokole Taraf Devletler,Ölüm cezasının kaldırılmasının insan onurunun yüceltilmesine ve insan haklarınıngiderek geliştirilmesine katkıda bulunacağına inanarak,10 Aralık 1948 tarihinde kabul edilen Insan Hakları Evrensel Bildirisi'nin üçüncümaddesi ile 16 Aralık 1966 tarihinde kabul edilen Kişisel ve Siyasal HaklarUluslararası Sözleşmesi'nin altıncı maddesini hatırlatarak,Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi'nin altıncı maddesinin,kaldırılmasının arzu edildiğini ciddi biçimde ima edecek şekilde ölüm cezasınınkaldırılmasından söz ettiğini not ederek,Ölüm cezasının kaldırılmasının yaşama hakkının kullanılmasında bir ilerleme olarakkabul edileceğine ikna olarak,Ölüm cezasını kaldırmak için uluslararası bir yükümlülüğü taahhüt etmeyiarzulayarak,aşağıdaki hükümlerde anlaşmışlardır:1. MaddeÖlüm cezası uygulama yasağı1. Bu Protokole Taraf bir Devletin egemenlik alanında bulunan hiç kimse idamedilemez.2. Her bir Taraf Devlet kendi egemenlik alanı içinde ölüm cezasını kaldırmak içingerekli bütün tedbirleri alır.2. MaddeIzin verilen çekince1. Bu Protokolü onaylanma veya katılma sırasında, savaş zamanında işlenen askerinitelikteki çok ciddi suçlar için verilen mahkumiyet kararından sonra savaşzamanında ölüm cezasının infazını öngören çekinceler dışında, bu Protokole konulanher hangi bir çekince kabul edilemez.

2. Onay veya katılma anında böyle bir çekince koyan bir Taraf Devlet, savaşzamanında uygulanabilecek ulusal mevzuatın ilgili hükümlerini Birleşmiş MilletlerGenel Sekreterine bildirir.3. Bu tür bir çekince koyan bir Taraf Devlet, kendi toprakları üzerinde bir savaşınbaşlamasını ve sona ermesini Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine bildirir.3. MaddeDevlet raporlarıBu Protokole Taraf olan Devletler, bu Protokolü uygulamaya geçirmek için aldıklarıtedbirlerle ilgili bilgileri Sözleşmenin Kırkıncı maddesi gereğince Insan HaklarıKomitesine sundukları raporlarda belirtirler.4. MaddeInsan Hakları Komitesinin bir Sözleşmeci Devlet tarafından yapılan şikayetlerialma yetkisiSözleşmenin kırk birinci maddesine göre beyanda bulunmuş olan Devletlerbakımından Insan Hakları Komitesinin bir Taraf Devletin diğer bir Taraf Devletinyükümlülüklerini yerine getirmediğine dair şikayetleri alma ve inceleme yetkisi, TarafDevlet bu Protokolü onaylama veya katılma anında aksine bir beyan bulunmadıkça,bu Protokol hükümleri bakımından da geçerlidir.5. MaddeInsan Hakları Komitesinin bireyler tarafından yapılan şikayetleri alma yetkisiInsan Hakları Komitesinin 16 Aralık 1966 tarihinde kabul edilen Kişisel ve SiyasalHaklar Uluslararası Sözleşmesi'nin Birinci Seçmeli Protokolüne Taraf Devletlerbakımından Devletlerin egemenlik alanında bulunan bireylerden gelen şikayetlerialma ve inceleme yetkisi, söz konusu Taraf Devlet bu Protokolü onaylama veyakatılma anında aksine bir beyanda bulunmadıkça, bu Protokol hükümleri bakımındanda geçerlidir.6. MaddeSözleşme ile ilişkisi ve yükümlülük azaltama izni bulunmaması1. Bu Protokolün hükümleri, Sözleşmeye ek hükümler olarak uygulanır.2. Bu Protokolün ikinci maddesine göre yapılması mümkün olan çekinceler saklıkalmak kaydıyla, bu Protokolün birinci maddesinin birinci fıkrasında güvence altınaalınan hak, Protokolün dördüncü maddesindeki yükümlülük azaltmaya tabi tutulamaz.7. Madde

Imza, Onay ve Katılma1. Bu Protokol, Sözleşmeyi imzalamış olan bütün Devletlerin imzasına açıktır.2. Bu Protokol, Sözleşmeyi onaylamış ve katılmış Devletlerin onayına tabidir. Onaybelgeleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine tevdi edilir.3. Bu Protokol, Sözleşmeyi onaylamış veya katılmış Devletlerin katılmasına tabidir.4. Katılma, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine katılma belgelerinin tevdiedilmesiyle yürürlük kazanır.5. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, bu Protokolü imzalayan bütün Devletleri,kendisine tevdi edilen her bir onay veya katılma belgesinden haberdar eder.8. MaddeYürürlüğe girme1. Bu Protokol, on tane onay veya katılma belgesinin Birleşmiş Milletler GenelSekreterliğine tevdi edilmesinden üç ay sonra yürürlüğe girer.2. On onaylama veya katılma belgesinin tevdi edilmesinden sonra bu Protokolüonaylayan veya katılan Devletler için bu Protokol, kendi onay veya katılma belgesinintevdi edilmesinden üç ay sonra yürürlüğe girer.9. MaddeFederal Devletlerde geçerliliğiBu Protokolün hükümleri, Federal Devletlerin her tarafında hiç bir sınırlama veyaistisnaya tabi tutulmaksızın uygulanır.10. MaddeGenel Sekreter tarafından yapılan bildirimlerBirleşmiş Milletler Genel Sekreteri, Sözleşmenin 48. maddesinin birinci fıkrasındabelirtilen bütün Devletleri aşağıdaki konularda bilgilendirir:a) Bu Protokolün ikinci maddesine göre yapılan çekinceler, bildirimler ve beyanlar;b) Bu Protokolün dört ve beşinci maddelerine göre yapılan beyanlar;c) Bu Protokolün yedinci maddesine göre verilen imzalar, onaylar ve katılmalar;d) Bu Protokolün sekizinci maddesine göre, Protokolün yürürlüğe girme tarihi.11. Madde

Orijinal metin1. Bu Protokolün eşit ölçüde Orijinal olan Arapça, Çince, Ingilizce, Fransızca, Rusçave Ispanyolca metinleri Birleşmiş Milletler arşivinde saklanır.2. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, bu Protokolün onaylı örneğini Sözleşmeninkırk sekizinci maddesinde belirtilen Devletlere iletir.

1.3.4. EKONOMIK, SOSYAL VE KÜLTÜRELHAKLAR ULUSLARARASI SÖZLEŞMESIBAŞLANGIÇGenel Kurulunun 16 Aralık 1966 tarihli ve 2200 A (XXI) sayılıKararıyla kabul edilmiş ve imzaya, onaya ve katılmaya açılmıştır.Yürürlüğe giriş: 3 Ocak 1976Bu Sözleşmeye Taraf Devletler,Birleşmiş Milletler Şartı'nda ilan edilen prensiplere göre insanlık ailesinin bütünüyelerinin doğuştan sahip oldukları insanlık onurunu ve eşit ve vazgeçilmez haklarınıtanımanın yeryüzündeki özgürlük, adalet ve barışın temeli olduğunu dikkate alarak,Bu hakların insanın doğuştan sahip olduğu insanlık onurundan türediğini kabulederek,Insan Hakları Evrensel Bildirisi'ne göre, korkudan ve yoksulluktan kurtulmaözgürlüğünü kullanabilen özgür insan idealinin, kişisel ve siyasal haklarla birlikteekonomik, sosyal ve kültürel haklarını da kullanılabildiği şartların yaratılması halindegerçekleştirilebileceğini kabul ederek,Birleşmiş Milletler Şartı'na göre Devletlerin insan haklarına ve özgürlüklerine heryerde saygı gösterilmesini sağlama ve bu haklara ve özgürlüklere uygun davranmayükümlülüğünü dikkate alarak,Yaşadıkları topluma ve diğer bireylere karşı ödevleri bulunan bireylerin, buSözleşmede tanınmış olan hakları ilerletme ve bu haklara uyulmasını sağlamak içinçaba gösterme sorumluluğu bulunduğunun farkında olarak,Aşağıdaki hükümlerde anlaşmışlardır:I. BÖLÜMKENDI KADERINI TAYIN HAKKI1. MaddeHalkların kendi kaderlerini tayin hakkı1. Bütün halklar kendi kaderlerini tayin hakkına sahiptir. Bu hak vasıtasıyla halklarkendi siyasal statülerini serbestçe tayin edebilir ve, ekonomik, sosyal ve siyasalgelişmelerini serbestçe sürdürebilirler.2. Bütün halklar uluslararası hukuka ve karşılıklı menfaat ilkesine dayananuluslararası ekonomik işbirliği yükümlülüklerine zarar vermemek koşuluyla, doğalkaynakları ve zenginlikleri üzerinde kendi yararına serbestçe tasarrufta bulunabilir.Bir halk sahip olduğu maddi kaynaklardan hiç bir koşulda yoksun bırakılamaz.

3. Kendini Yönetemeyen ve Vesayet altındaki Ülkelerden sorumlu olan Devletler dedahil bu Sözleşmeye Taraf bütün Devletler, kendi kaderini tayin hakkınıngerçekleştirilmesi için çaba gösterir ve, Birleşmiş Milletler şartının hükümlerineuygun olarak bu hakka saygı gösterir.II. BÖLÜMGENEL HÜKÜMLER2. MaddeSözleşmenin iç hukukta uygulanması ve ayrımcılık yasağı1. Bu Sözleşmeye Taraf her Devlet, gerek kendi başına ve gerekse uluslararası alandaözellikle ekonomik ve teknik yardım ve işbirliği vasıtasıyla bu Sözleşmede tanınanhakları mevcut kaynakları ölçüsünde giderek artan bir şekilde tam olarakgerçekleştirmek için, özellikle yasal tedbirlerin alınması da dahil, gerekli her türlütedbiri almayı taahhüt eder.2. Bu Sözleşmeye Taraf Devletler, bu Sözleşmede beyan edilen hakların ırk, renk,cinsiyet, dil, din, siyasal veya diğer bir fikir, ulusal veya toplumsal köken, mülkiyet,doğum gibi her hangi bir statüye göre ayrımcılık yapılmaksızın kullanılmasınıgüvence altına almayı taahhüt ederler.3. Gelişmekte olan ülkeler, insan haklarını ve ulusal ekonomik durumlarını dikkatealarak, bu Sözleşmede tanınan ekonomik hakları vatandaş olmayan kişilere hangiölçüde tanıyacaklarına karar verebilirler.3. MaddeCinsiyet eşitliğiBu Sözleşmeye Taraf Devletler, bu Sözleşmede yer alan bütün ekonomik, sosyal vekültürel hakların kullanılmasında erkeklere ve kadınlara eşit haklar sağlamayı taahhüteder.4. MaddeHakların sınırlanmasıBu Sözleşmeye Taraf Devletler, bu Sözleşmeye uygun olarak tanımış olduklarıhakların kullanılmasını, demokratik bir toplumda sadece kamunun yararını korumakamacıyla ve yalnızca bu hakların niteliklerine uygun düştüğü ölçüde, ancak hukuktarafından tespit edilmiş sınırlamalara tabi tutmayı kabul eder.5. MaddeHakları kötüye kullanma yasağı

1. Bu Sözleşmedeki hiç bir hüküm, bir Devlete, gruba veya kişiye, burada tanınmışolan hakların ve özgürlüklerin tahrip edilmesini amaçlayan her hangi bir faaliyetegirişme veya bir eylemde bulunma, veya bu Sözleşmede öngörüldüğünden daha genişölçüde sınırlandırma hakkı verecek şekilde yorumlanamaz.2. Bu Sözleşmenin bir hakkı tanımadığı veya daha az ölçüde tanıdığı bahane edilerek,bir ülkede yasalarla, antlaşmalarla, diğer hukuki düzenlemelerle tanınmış veyageleneklerle kabul edilmiş bulunan temel insan haklarına sınırlama getirilemez veyabu haklara karşı yükümlülük azaltılamaz.III. BÖLÜMMADDI HAKLAR6. MaddeÇalışma hakkı1. Bu Sözleşmeye Taraf Devletler herkesin çalışma hakkını tanır ve bu hakkı korumakiçin gerekli tedbirleri alır. Çalışma hakkı, herkesin kendi seçtiği ve girdiği bir işteçalışarak geçimini sağlama imkanına ulaşma hakkını da içerir.2. Sözleşmeye Taraf Devletlerin çalışma hakkını tam olarak gerçekleştirmek üzerealacağı tedbirler arasında, teknik ve mesleki rehberlik hizmetleri ile öğretimprogramları yapmak, bireyin temel siyasal ve ekonomik özgürlüklerini koruyan şartlariçinde ekonomik, sosyal ve kültürel gelişme ile tam ve üretken istihdamı sağlamakiçin gerekli politikaları ve yöntemleri uygulamak da yer alır.7. MaddeAdil ve uygun işte çalışma şartlarıBu Sözleşmeye Taraf Devletler herkese adil ve elverişli şartlarda çalışma hakkı tanır.Bu şartlar aşağıdaki hakları güvence altına alır:a) Bütün çalışanlara sağlanan asgari bir gelir ile birlikte en azından:i) Hiç bir ayrıma tabi tutulmaksızın özellikle kadınların erkeklerin çalışmaşartlarından daha alt düzeyde olmayan şartlarda çalışmaları güvence altına alınarak,eşit işe eşit ve adil ücret;ii) bu Sözleşmenin hükümlerine uygun olarak, kendisi ve ailesi için nezih biryaşam;b) Güvenli ve sağlıklı çalışma şartları;c) Herkesin işinde daha yüksek mevkilere atanma sırasında, kıdem ve ehliyetten başkabir ölçüye tabi olmaksızın, eşit imkanlar;d) Dinlenme, çalışma arası, çalışma saatlerinin makul ölçüde sınırlandırılması ileücretli yıllık izin ve resmi tatillerde ücret verilmesi.

8. MaddeSendikal haklar1. Bu Sözleşme Taraf Devletler şu hakları sağlamayı taahhüt eder:a) Herkese kendi ekonomik ve sosyal menfaatlerini korumak ve geliştirmek içinsendika kurma ve sadece sendikanın kendi kurallarına tabi olarak kendi seçtiği birsendikaya katılma hakkı tanınır. Bu hakkın kullanılması ulusal güvenliği veya kamudüzenini, veya başkalarının hak ve özgürlüklerini korumak için demokratik birtoplumda gerekli olan ve hukuken öngörülen sınırlamalardan başka sınırlara tabitutulamaz;b) Sendikalara ulusal Federasyonlar ve konfederasyonlar kurma, vekonfederasyonlara da uluslararası sendikal örgütler kurma ve bunlara katılma hakkıtanınır;c) Sendikaların serbestçe faaliyette bulunma hakkı, ulusal güvenliği veya kamudüzenini veya başkalarının hak ve özgürlüklerini koruma amacıyla, demokratik birtoplumda gerekli olan ve hukuken öngörülen sınırlanmaların dışında her hangi birsınırlamaya tabi tutulamaz;d) Kullanılma şartları her bir ülkenin yasalarıyla düzenlenmiş olan bir greve hakkıtanınır.2. Bu madde, silâhlı kuvvetler veya polis mensuplarının veya Devlet idaresindegörevli olanların bu hakları kullanmalarına hukuken öngörülen sınırlamalarkoymalarını engellemez.3. Bu maddenin hiç bir hükmü, Uluslararası Çalışma Teşkilâtının ÖrgütlenmeÖzgürlüğü ve Teşkilatlanma Hakkının Korunması ile ilgili 1948 tarihli Sözleşmesinetaraf olan Devletlere, o Sözleşmede yer alan güvencelere aykırı düşebilecek bir tarzdabir yasa çıkarma ve uygulama imkan verecek şekilde tasarruflarda bulunma yetkisivermez.9. MaddeSosyal güvenlik hakkıBu Sözleşmeye Taraf Devletler, herkese sosyal güvenlik hakkını tanır. Bu hak, sosyalsigorta hakkını da içerir.10. MaddeAilenin, anneliğin, çocukların ve gençlerin korunmasıBu Sözleşmeye Taraf Devletler şu korumaları sağlar:

1. Toplumun doğal ve temel bir birimi olan aileye, özellikle kuruluşu sırasında vebakmakla yükümlü oldukları çocukların bakım ve eğitim sorumluğu devam ettiğidönemde, mümkün olan en geniş ölçüde koruma ve yardım sağlanır. Evlilik,evlenmeye niyetlenen çiftlerin serbest rızaları ile meydana gelir.2. Annelere doğumdan önce ve sonra makul bir süre özel koruma sağlanır. Çalışanannelere bu dönem için ücretli izin veya yeterli sosyal güvenliktenyararlanabilecekleri bir izin verilir.3. Nesep veya diğer şartlar bakımından hiç bir ayrımcılık yapılmaksızın, bütünçocuklar ve gençler için özel koruma ve yardım tedbirleri alınır. Çocuklar ve gençlerekonomik ve toplumsal sömürüye karşı korunur. Çocukların ve gençlerin ahlâklarınaveya sağlıklarına zararlı bulunan veya onların yaşamları için tehlikeli olan veyaonların normal gelişmelerine engel olan işlerde çalıştırılmaları kanunla cezalandırılır.Devlet ayrıca, çocukların ücretli olarak çalıştırılmasının hukuken yasaklandığı vecezalandırıldığı asgari yaş sınırını tespit eder.11. MaddeYaşama standardı hakkı1. Bu Sözleşmeye Taraf olan Devletler herkese, kendisi ve ailesi için yeterli bir yaşamstandardına sahip olma sağlar. Bu standart, yeterli beslenmeyi, giyinmeyi, barınmayı,ve yaşama koşullarının sürekli olarak geliştirilmesini de içerir. Taraf Devletler buhakkın gerçekleştirilmesini sağlamak için, kendi serbest iradelerine dayalı uluslararasıişbirliğinin esas olduğunu kabul ederek, uygun tedbirleri alırlar.2. Bu Sözleşmeye Taraf Devletler, açlıktan kurtulmanın herkes için temel bir hakolduğunu kabul ederek, kendi başlarına ve uluslararası işbirliği yoluyla, özelprogramlar da dahil, aşağıdakiler için gerekli olan tedbirleri alır:a) Teknik ve bilimsel bilgiyi tam olarak kullanarak, beslenme prensipleri ile ilgilibilgileri duyurarak, ve doğal kaynakların etkili bir biçimde geliştirilmesini vekullanımını sağlayacak bir yolla tarım sistemlerini ilerleterek veya reform yaparak,üretme, üretilenleri saklama ve dağıtma yöntemlerini geliştirmek;b) Yeryüzündeki besin kaynaklarının ihtiyaçlara göre eşit dağıtılmasını sağlamak için,gıda ihraç eden ve gıda ithal eden ülkelerin sorunlarını dikkate almak.12. MaddeSağlık standardı hakkı1. Bu Sözleşmeye Taraf Devletler, herkesin mümkün olan en yüksek seviyede fizikselve ruhsal sağlık standartlarına sahip olma hakkını tanır.2. Bu Sözleşmeye Taraf Devletlerin bu hakkı tam olarak gerçekleştirmek amacıylaalacakları tedbirler, aşağıdakiler için de alınması gerekli tedbirleri içerir:

a) Varolan doğum oranının ve bebek ölümlerinin düşürülmesi ile çocukların sağlıklıgelişmelerinin sağlanması;b) Çevre sağlığını ve sanayi temizliğini her yönüyle ileriye götürme;c) Salgın hastalıkların, yöresel hastalıkların, mesleki hastalıkların ve diğerhastalıkların önlenmesi, tedavisi ve kontrolü;d) Hastalık halinde her türlü sağlık hizmetinin ve bakımının sağlanması için gereklişartların yaratılması.13. MaddeEğitim hakkı1. Bu Sözleşmeye Taraf Devletler, herkese eğitim hakkı tanır. Sözleşmeci Devletler,eğitimin insan kişiliğinin ve onurunun tam olarak gelişmesine ve insan haklarına vetemel özgürlüklere saygıyı güçlendirmesine yönelik olarak verilmesi konusundabirleşirler. Devletler ayrıca herkesin özgürlükçü topluma etkili bir biçimindekatılmasını sağlayacak, bütün uluslar ile bütün ırksal, etnik ve dinsel gruplar arasındaanlayış, hoşgörü ve dostluğu geliştirecek, ve Birleşmiş Milletlerin barışın korunmasıiçin yaptığı faaliyetlerini ilerletecek bir eğitim verilmesi konusunda anlaşırlar.2. Bu Sözleşmeye Taraf olan Devletler eğitim hakkının tam olarak gerçekleşmesinisağlamak amacıyla, şu yükümlülükleri yerine getirir:a) Ilköğretim zorunludur ve herkese ücretsiz ilköğretim sağlanır;b) Teknik ve mesleki eğitim de dahil ikinci eğitimin farkla türleri, ve özelliklebaşlangıçta verilecek ücretsiz geliştirme eğitimi gibi her türlü uygun vasıtalarla, kuralolarak herkesin girmesine ve yararlanmasına açık duruma getirilir.c) Yüksek örenim, özellikle başlangıçta verilecek ücretsiz geliştirme eğitimi gibi hertürlü uygun vasıtalarla, yetenek ölçüsüne göre herkesin eşit olarak yararlanmasınaaçık duruma getirilir.d) Ilk eğitimin bütün dönemini tamamlayamamış veya bu eğitimi hiç alamamış olankişiler, mümkün olduğu kadar temel eğitim almaya teşvik edilir veya bu eğitimialmaya mecbur tutulur.e) Her düzeydeki okul sistemlerinin geliştirilmesi aktif olarak sağlanmaya çalışılır;yeterli bir burs sistemi kurulur; ve öğretmenlerin maddi koşulları sürekli olarakiyileştirilir.3. Bu Sözleşmeye Taraf Devletler, anne-babaların ve uygulanması mümkünsevasilerin de, çocuklarını devlet tarafından kurulan okulların dışında varolan amaDevlet tarafından konulmuş veya onaylanmış standartların asgari şartlarına sahipbulunan okullara gönderme ve kendi inançlarına uygun bir biçimde çocuklarına dinselve ahlaki eğitim sağlama haklarına saygı gösterir.

4. Bu maddenin hiç bir hüküm, bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen prensiplerinözel eğitim kurumlarında her zaman yerine getirilmesi ve özel eğitim kurumlarındaverilen eğitimin Devlet tarafından gösterilen asgari standartlara uyması halleri saklıkalmak kaydıyla, kişilere ve kuruluşlara eğitim kurumları kurma ve yönetmeserbestisi verecek şekilde yorumlanamaz.14. MaddeZorunlu ilköğretimi sağlama yükümlülüğüBu Sözleşmeye Taraf Devletlerden, Sözleşmeye Taraf olduğu sırada anavatanındaveya kendisinin egemenliği altında bulunan diğer ülkelerde parasız ve zorunluilköğretimi sağlayamamış olan Devletler, iki yıl içinde herkes için parasız zorunlueğitimin prensiplerini ortaya koyan bir plan hazırlar ve bu planın makul bir süreyiaşmayacak şekilde kaç yıl içinde uygulanacağını gösteren ayrıntılı bir uygulama planıhazırlar ve kabul eder.15. MaddeKültürel yaşama katılma hakkı1. Bu Sözleşmeye Taraf Devletler, herkese aşağıdaki hakları tanırlar:a) Kültürel yaşama katılmak;b) Bilimsel gelişmelerin nimetlerinden ve sonuçlarından yararlanmak;c) Kendisinin yaratıcısı olduğu bilimsel, edebi ve sanatsal ürünlerden kaynaklananmaddi ve manevi menfaatlerin korunmasından yararlanmak2. Bu hakkın tam olarak gerçekleştirilmesi için Sözleşmeye Taraf olan Devletlertarafından alınacak önlemler, bilimin ve kültürün korunması, gelişmesi ve yayılmasıiçin gerekli tedbirleri de içerir.3. Bu Sözleşmeye Taraf Devletler, bilimsel araştırma ve yaratıcı faaliyetler içinzorunlu olan özgürlüğe saygı göstermeyi taahhüt ederler.4. Bu Sözleşmeye Taraf Devletler, bilimsel ve kültürel alanlarda uluslararasıilişkilerin ve işbirliğinin teşvik edilmesinden ve geliştirilmesinden türetilecekmenfaatleri tanımayı kabul ederler.BÖLÜM IVULUSLARARASI UYGULAMA HÜKÜMLERI16. MaddeDevlet raporları

1. Bu Sözleşmeye Taraf Devletler, Sözleşmenin bu bölümüne uygun olarak,Sözleşmede tanınan hakların yerine getirilmesi için kabul ettikleri ve geliştirdikleritedbirler hakkında raporlar sunmayı taahhüt ederler.2. a) Bütün raporlar Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine sunulur. Genel Sekreter buraporların birer nüshasını bu Sözleşmeye göre inceleme yapması için Ekonomik veSosyal Konseye gönderir.b) Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, bu Sözleşmeye Taraf olan Devletlerden aldığıraporların tamamının veya raporların ilgili kısımlarının birer nüshasını, bu Devletlerinüyesi bulunduğu uzman kuruluşlara, bu kuruluşların kurucu belgelerine görerapordaki veya raporun bir bölümündeki konuların kendilerinin görev alanına girmesihalinde gönderir.17. MaddeRaporların hazırlanması1. Bu Sözleşmeye Taraf Devletler bu Sözleşmenin yürürlüğe girmesinden itibaren biryıl içinde, Ekonomik ve Sosyal Konseyin Taraf Devletlere ve ilgili uzman kuruluşlaradanıştıktan sonra tespit edeceği bir programa uygun olarak kendi raporlarını hazırlar.2. Raporlar, bu Sözleşmeye göre yapılan taahhütleri yerine getirilme derecesinietkileyen etmenlere ve güçlüklere yer verebilir.3. Bu Sözleşmeye Taraf Devletler tarafından daha önce Birleşmiş Milletlere veyaonun bir uzman kuruluşuna alâkalı konularda bilgi verilmiş olması halinde, aynıbilginin tekrar verilmesi gerekli olmayıp, bu bilgiye açık bir gönderme yapılmasıyeterli olur.18. MaddeUzman Kuruluşların raporlarıEkonomik ve Sosyal Konsey, Birleşmiş Milletler şartında insan hakları ve temelözgürlükler alanında kendisine verilen görevlere uygun olarak, uzman kuruluşlarınfaaliyet alanlarına giren konularda bu Sözleşme hükümlerine uygunluğungerçekleştirilmesinde kaydedilen gelişmeler hakkında kendisine rapor vermelerikonusunda gerekli gördüğü düzenlemeleri yapabilir. Bu raporlar, uzman kuruluşlarınyetkili organlarının kabul ettiği uygulama kararlarını ve tavsiye kararlarını daiçerebilir.19. MaddeRaporların Insan Hakları Komisyonuna gönderilmesiEkonomik ve Sosyal Konsey, yukarıdaki on altı ve on yedinci maddelere göreDevletler tarafından sunulan raporlar ile, on sekizinci maddeye göre uzman kuruluşlar

tarafından sunulan insan hakları ile ilgili raporları incelemesi ve genel olaraktavsiyelerde bulunması veya sadece bilgilenmesi için Insan Hakları Komisyonunagönderebilir.20. MaddeDevletlerin ve uzman kuruluşların yorumlarıBu Sözleşmeye Taraf Devletler ve ilgili uzman kuruluşlar, On dokuzuncu maddeyegöre verilen genel tavsiyeler hakkında veya bu genel tavsiyelerde referans gösterilenher hangi bir rapor veya tavsiyelerde zikredilen bir belge hakkında kendi yorumlarınıEkonomik ve Sosyal Konseye sunabilirler.21. MaddeEkonomik ve Sosyal Konseyin raporlarıEkonomik ve Sosyal Konsey, bu Sözleşmede tanınan haklara uygunluğungerçekleştirilmesinde kaydedilen ilerlemeler ve alınan tedbirler konusunda buSözleşmeye Taraf Devletlerden ve uzman kuruluşlardan alınan bilgilerin bir özetini,genel nitelikteki tavsiyeleri birlikte bir rapor halinde Genel Kurula sunar.22. MaddeBirleşmiş Milletlerin diğer kuruluşlarını bilgilendirmeEkonomik ve Sosyal Konsey, Sözleşmenin bu bölümünde belirtilen raporları, buSözleşmenin etkili bir biçimde yerine getirilmesine katkıda bulunmalarını sağlamaküzere ve uluslararası tedbirler hakkında karar verebilmelerine yardımcı olmakamacıyla, Birleşmiş Milletlere teknik yardım vermekle yükümlü diğer organların vebu organlara bağlı alt organların ve uzman kuruluşların, bu kurumların yetkialanlarına girdiği ölçüde dikkatlerine sunabilir.23. MaddeHakların gerçekleştirilmesi için uluslararası faaliyetBu Sözleşmeye Taraf Devletler, bu Sözleşmede tanınan hakların gerçekleştirilmesiiçin yapılacak uluslararası faaliyetlerin, sözleşmelere katılmayı, tavsiye kararlarınıkabul etmeyi, teknik yardım vermeyi ve ilgili Devletlerle bağlantılı bir biçimdeorganize edilen danışma ve inceleme amaçlı bölgesel toplantılar ile teknik toplantılaryapmayı içerdiği konusunda anlaşırlar.24. MaddeBirleşmiş Milletler ve Uzman Kuruluşları ile ilişki

Bu Sözleşmedeki her hangi bir hüküm, Birleşmiş Milletler Şartındaki hükümler ile,bu Sözleşmeyle ilgili olan konularda Birleşmiş Milletlerin uzman kuruluşların ve bukuruluşların çeşitli organlarının görev ve yetkilerini gösteren belgelerlerdekihükümler ile uzman kuruluşların kurucu belgelerindeki hükümleri zayıflatacak birbiçimde yorumlanamaz.25. MaddeDoğal zenginlikleri ve kaynakları kullanma önceliğiBu Sözleşmedeki her hangi bir hüküm, halkların kendi doğal zenginliklerini vekaynaklarını tam olarak ve serbestçe kullanma ve yararlanma haklarını zayıflatacakbir biçimde yorumlanamaz.V. BÖLÜMSON HÜKÜMLER26. MaddeImza, Onay ve Katılma1. Bu Sözleşme, Birleşmiş Milletlere Üye olan veya Birleşmiş Milletlerin bir uzmankuruluşunun üyesi olan Devletlerin, uluslararası Adalet Divanının Statüsüne Tarafolan Devletlerin, ve Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından bu Sözleşmeye tarafolması için davet edilen Devletlerin imzasına açıktır.2. Bu Sözleşme onaya tabidir. Onay belgeleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğinetevdi edilir.3. Bu Sözleşme, bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen Devletlerin katılmasınaaçıktır.4. Katılma, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine katılma belgelerinin tevdiedilmesi ile yürürlüğe girer.5. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, bu Sözleşmeyi imzalayan veya katılanDevletlerin hepsini, diğer bütün onaylama ve katılma belgelerinin tevdi edilmesikonusunda haberdar eder.27. MaddeYürürlüğe girme1. Bu Sözleşme, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine otuz beş tane onay veyakatılma belgesinin tevdi edilmesinden itibaren üç ay sonra yürürlüğe girer.2. Otuz beş onay veya katılma belgesinin tevdi edilmesinden sonra bu Sözleşmeyionaylayan Devletler bakımından bu Sözleşme, kendi onay veya katılma belgesinitevdi etmesinden itibaren üç ay sonra yürürlüğe girer.

28. MaddeFederal Devletlerde GeçerlilikBu Sözleşme hükümleri hiç bir sınırlama veya istisnaya tabi olmaksızın federalDevletlerin her tarafında uygulanır.29. MaddeSözleşmede Değişiklik Yapılması1. Bu Sözleşmeye Taraf Devletlerden her biri, bu Sözleşmenin değiştirilmesihakkında değişiklik hazırlayabilir ve bunu Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğineiletebilir. Genel Sekreter değişiklik önerilerini Sözleşmeye Taraf Devletlere iletir.Genel Sekreter Taraf Devletlerden, Taraf Devletlerin katılmasıyla bu önerilerinincelenmesi ve oylanması amacıyla bir konferans düzenlenmesini destekleyipdesteklemediklerini bildirmelerini isteyebilir. Taraf Devletlerin üçte birinin böyle birKonferansın düzenlenmesini desteklemeleri halinde, Genel Sekreter BirleşmişMilletler gözetiminde bir konferans düzenler. Konferansa katılan ve oylamadabulunan Taraf Devletlerin oyçokluğuyla kabul edilen bir değişiklik, BirleşmişMilletler Genel Kurulunun onayına sunulur.2. Sözleşmede yapılan değişiklikler, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafındanonaylandıktan ve bu Sözleşmeye Taraf Devletlerin üçte ikisi tarafından kendianayasal usullerine uygun olarak kabul edildikten sonra yürürlüğe girer.3. Sözleşmede yapılan değişikler yürürlüğe girdiğinde, değişiklikleri kabul edenDevletleri başlar; diğer Taraf Devletler ise Sözleşmenin değişiklikten öncekihükümleriyle ve daha önce kabul ettikleri değişiklik hükümleriyle bağlı olmayadevam ederler.30. MaddeGenel Sekreter tarafından yapılan bildirimlerBirleşmiş Milletler Genel Sekreteri 26. maddenin beşinci fıkrasına göre yapılanbildirimleri dikkate almaksızın, aynı maddenin birinci fıkrasında gösterilen bütünDevletleri, şu konular hakkında da bilgilendirir:a) Yirmi altıncı maddeye göre verilen onaylar ve katılmalar;b) Bu Sözleşmenin yirmi yedinci maddesine göre Sözleşmenin yürürlüğe girme tarihiile yirmi dokuzuncu maddeye göre yapılan değişikliklerin yürürlüğe girme tarihi.31. MaddeOrijinal Metin

1. Bu Sözleşmenin eşit Orijinal olan Çince, Ingilizce, Fransızca, Rusça ve Ispanyolcametinleri, Birleşmiş Milletler Genel arşivinde saklanır.2. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri bu Sözleşmenin onaylı bir örneğini 26.maddede gösterilen Devletlere iletir.

1.3.5. HER TÜRLÜ IRK AYRIMCILIĞININTASFIYE EDILMESINE DAIR ULUSLARARASISÖZLEŞMEGenel Kurulunun 21 Aralık 1965 tarihli ve 2106 A (XX) sayılıKararıyla kabul edilmiş ve imzaya, onaya ve katılmaya açılmıştır.Yürürlüğe giriş: 4 Ocak 1969BAŞLANGIÇBu Sözleşmeye Taraf Devletler,Birleşmiş Milletler şartının bütün insanların doğuştan sahip oldukları insan onuru veeşitlik ilkelerine dayandığını, ve bütün Üye Devletlerin Birleşmiş Milletler Teşkilatıile işbirliği halinde Birleşmiş Milletlerin ırk, cinsiyet, dil veya din ayrımcılığıyapılmaksızın herkesin insan haklarına ve temel özgürlüklerine saygı gösterilmesinive korunmasını teşvik etme ve geliştirme amaçlarını gerçekleştirmek için bir arada veayrı ayrı tedbirler alma taahhüdünde bulunduklarını dikkate alarak,Insan Hakları Evrensel Bildirisi'nin, her insanın doğuştan özgür olduğunu ve insanlıkonuru ve hakları bakımından eşit bulunduğunu ve herkesin bu Bildiri'de yer alanhaklara ve özgürlüklere özellikle ırk, renk ve ulusal köken gibi sebeplerle hiç birayrımcılık yapılmaksızın sahip olduğunu ilan etmesini dikkate alarak,Bütün insanların hukuk önünde eşit olduklarını ve ayrımcılık veya ayrımcılığa tahrikkarşısında hukukun eşit korumasından yararlanma hakkına sahip olduklarını dikkatealarak,Birleşmiş Milletlerin koloniciliği ve hangi biçimde ve nerede ortaya çıkarsa çıksın ırkayrımcılığı şeklindeki uygulamaları ve bununla bağlantılı ayrımcılıkları kınadığını, veGenel Kurulun 14 Aralık 1960 tarihli ve 1514 (XV) sayılı kararıyla kabul edilenKoloni Ülkelerine ve Halklarına Bağımsızlık Verilmesi hakkında Bildirinin koşulsuzolarak ve süratle bu ülkelere bağımsızlıklarının kazandırılması gereğini önemlevurgulamış olmasını dikkate alarak,Genel Kurulun 20 Kasım 1963 tarihli ve 1904 sayılı (XVIII) kararıyla kabul ettiği HerTürlü Irk Ayrımcılığının Tasfiye edilmesine dair Bildiri'nin, ırk ayrımcılığının herbiçim ve görünümü ile yeryüzünden bütünüyle ve süratle tasfiye edilmesi ve insanonuruna dair anlayış ve saygının güvence altına alınmasını önemle vurguladığınıdikkate alarak,Irk farklılığına dayanan bir üstünlük doktrininin bilimsel olarak yanlış, ahlaki olarakkınanması gereken, toplumsal olarak adaletsiz ve tehlikeli olduğuna, ırkayrımcılığının teoride ve pratikte hiç bir haklı noktasının bulunmadığına ikna olarak,Irk, renk ve etnik köken sebebine dayanan insanlar arasındaki ırk ayrımcılığının,uluslar arasında dostane ve barışçıl ilişkiler için bir engel olduğunu ve bir ülke içinde

ve aynı Devlete bağlı olarak yan yana yaşayan halklar arasındaki barış ve güvenlik ileinsanlar arasındaki ahengi tahrip edebileceğini yeniden vurgulayarak,Irksal engeller bulunmasının, insan toplumun ideallerine aykırı olduğuna ikna olarak,Dünyanın bazı bölgelerinde hala ırk ayrımcılığı belirtilerinin açışa vurulmasından veapartheid, ırk ayrımcılığı veya ayırmacılık gibi ırksal üstünlüğe veya düşmanlığadayanan hükümet politikalarının bulunmasından derin kaygı duyarak,Irk ayrımcılığının her türlü biçim ve görünümünü süratle tasfiye etmek, ve ırklararasında anlayışı geliştirmek ve ırkların ayrı tutulmadığı ve ırk ayrımcılığınınyapılmadığı uluslararası bir toplumu inşa etmek üzere ırkçı doktrin ve uygulamalarıönlemek ve bunlarla mücadele etmek için gerekli bütün tedbirleri almayı kabulederek,1958 tarihinde Uluslararası Çalışma Örgütü tarafından kabul edilen Iş ve Meslekbakımından Ayrımcılık ile ilgili Sözleşme, ve 1960 tarihinde Birleşmiş MilletlerEğitim, Bilim ve Kültür Örgütü tarafından kabul edilen Eğitimde Ayrımcılığa karşıSözleşmeyi akılda tutarak,Her Türlü Irk Ayrımcılığının Tasfiye edilmesine dair Birleşmiş Milletler Bildirisi'ndeyer alan ilkelerin uygulanmasını ve bu amaçla en kısa sürede uygulama tedbirlerinialmayı arzu ederek,Aşağıdaki hükümlerde anlaşmışlardır:I. BÖLÜMTARAF DEVLETLERIN YÜKÜMLÜLÜKLERI1. MaddeIrk ayrımcılığı tanımı1. Bu Sözleşmedeki "ırk ayrımcılığı" terimi siyasal, ekonomik, sosyal, kültürel veyakamusal yaşamının her hangi bir alanında, insan hakları ve temel özgürlüklerin eşitölçüde tanınmasını, kullanılmasını veya bunlardan yararlanılmasını kaldırma veyazayıflatma amacına sahip olan veya bu sonuçları doğuran ırk, renk, soy, ulusal veyaetnik kökene dayanarak her hangi bir ayırma, dışlama, kısıtlama veya ayrıcalık tanımaanlamına gelir.2. Bu Sözleşme, bu Sözleşmeye Taraf bir Devletin vatandaşlar ile vatandaşolmayanlar arasında yaptığı ayırma, dışlama, kısıtlama veya ayrıcalık tanıma hallerineuygulanmaz.3. Taraf Devletlerin milliyet, vatandaşlık ve uyrukluğa kabul ile ilgili mevzuathükümleri özel bir milliyete karşı ayrımcılık yapmadıkça, bu Sözleşmenin hiç birhükmü, bu mevzuat hükümlerini her bir açıdan etkileyecek şekilde yorumlanamaz.

4. Belirli bir ırkın veya etnik grubun veya bireylerin, insan haklarından ve temelözgürlüklerden eşit olarak yararlanmalarını ve bu hakları kullanmalarını sağlamakiçin koruma tedbirlerinin gerekli olması halinde, münhasıran bu grupların veyabireylerin yeterli gelişmelerini sağlamak amacıyla alınan, ve sonucu itibariyle bufarklı ırk gruplarına ayrı haklar tanınmasına yol açmayan ve bu amacıngerçekleştirilmesinden sonra sürdürülmeyecek olan özel tedbirler, ırk ayrımcılığıolarak kabul edilemez.2. MaddeIrk ayrımcılığının tasfiye edilmesi için alınacak tedbirler1. Taraf Devletler ırk ayrımcılığını kınar ve hiç gecikmeden her türlü ırk ayrımcılığınıelverişli bütün araçlarla tasfiye eden ve bütün ırklar arasında anlayışın geliştiren birpolitika izlemeyi taahhüt ederler. Bu amaçla:a) Her bir Taraf Devlet, kişilere, kişi guruplarına veya kurumlara karşı ırk ayrımcılığışeklindeki her hangi bir eylem veya uygulamaya girmemeyi ve bütün kamumakamları ile ulusal veya yerel kamu kuruluşlarının bu yükümlülüğe uygundavranmalarını sağlamayı taahhüt eder;b) Her bir Taraf Devlet, kişi ve örgütlerin ırk ayrımcılığını maddi ve manevibakımdan desteklememeyi ve savunmamayı taahhüt eder;c) Her bir Taraf Devlet, ırk ayrımcılığı yaratan veya ayrımcılığı sürdüren siyasi, millive yerel politikaları denetlemek ve yasalarını ve hukuki düzenlemelerini değiştirmek,kaldırmak veya iptal etmek için etkili tedbirler alır;d) Her bir Taraf Devlet, kişiler, gruplar veya örgütler tarafından yapılan ırkayrımcılığını, şartların gerektirmesi halinde yasa çıkararak, gerekli her türlü vasıtayıkullanarak yasaklar ve buna son verir;e) Her bir Taraf Devlet, koşullar elverdikçe, bütünleştirici çok ırklı örgütleri vehareketleri ve ırklar arasındaki engelleri kaldırmaya yarayan diğer araçları teşviketmeyi, ve ırksal bölünmeyi artırmaya eğilimli her hangi bir şeyi özendirmemeyitaahhüt eder.2. Taraf Devletler, şartlar gerektirmesi halinde bazı ırk gruplarının veya bu gruplaramensup olan bireylerin insan haklarından ve temel özgürlüklerden tam ve eşit biçimdeyararlanmalarını sağlamak amacıyla, bunların korunmaları ve yeterli gelişmelerininsağlanması için sosyal, ekonomik, kültürel ve diğer alanlarda özel ve somut tedbirleralır. Bu tedbirler, alındıkları zamanki amaca ulaşılmasından sonra, farklı ırkgruplarına eşitlikçi olmayan ve ayrı hakların sürdürülmesi sonucu verecek bir biçimdekullanılamaz.3. MaddeIrksal ayrımcılık ve apartheid politikaların yasaklanması

Taraf Devletler ırkların ayrı tutulmasını ve apartheid'i özel olarak kınar ve kendiegemenlikleri altındaki topraklarda bu nitelikteki bütün uygulamaları önlemeyi,yasaklamayı ve yok etmeyi üstlenirler.4. MaddeIrkçı propaganda ve faaliyetlerin yasaklanmasıTaraf Devletler, bir renk veya etnik kökenden olan bir ırkın veya bir kişi grubununüstünlüğüne dayanan, veya her hangi bir biçimde ırk düşmanlığını veya ayrımcılığınımeşru göstermeye teşebbüs eden fikirlere veya teorilere dayanan bütünpropagandaları ve örgütleri yasaklar ve mahkum eder; Insan Hakları EvrenselBildirisi ile bu Sözleşmenin beşinci maddesinde yer alan prensipleri göz önündebulundurarak, bu tür ayrımcılık tahriklerini ve eylemlerini ortadan kaldırmak içintasarlanmış, başka tür tedbirlerle birlikte, hiç zaman geçirmeden aşağıdaki pozitiftedbirleri almayı taahhüt eder:a) Irk üstünlüğüne veya düşmanlığına dayanan, ırk ayrımcılığını teşvik eden fikirlerinyayılmasının, ve ayrıca bir ırka veya başka bir renk veya etnik kökenden olan kişilerekarşı her türlü şiddet ve tahrik eylemlerinin, mali yardımlar da dahil ırkçı faaliyetlereher hangi bir yardım öngören bir antlaşma yapılmasının kanunen cezalandırılacak birsuç olduğunu beyan eder;b) Irk ayrımcılığını ilerleten ve tahrik eden örgütleri ve ayrıca örgütlü ve her türlüpropaganda faaliyetlerini yasadığı ilan eder ve yasaklar, ve bu tür örgütlere vefaaliyetlere katılmayı hukuken cezalandıracak bir suç olduğunu beyan eder;c) Ulusal veya yerel kamu makam veya kuruluşların ırk ayrımcılığını ilerletmelerineveya teşvik etmelerine izin vermez.5. MaddeIrk ayrımcılığının tasfiye edilmesi için tanınan haklarSözleşmeci Devletler, bu Sözleşmenin ikinci maddesinde yer alan temelyükümlülüklerine uygun olarak, her türlü ırk ayrımcılığını yasaklamayı ve tasfiyeetmeyi, ve herkesin ırk, renk veya ulusal veya etnik köken ayrımcılığına maruzkalmadan, özellikle aşağıdaki hakları kullanırken hukuk önünde eşitlik hakkınıgüvence altına almayı taahhüt eder:a) Yargı yerleri ve adalet dağıtan her türlü organ önünde eşit muamele görme hakkı;b) Kişi güvenliği hakkı ile, Hükümet görevlileri veya başka bir birey grubu veyakuruluşu tarafından yapılan şiddete ve müessir fiile karşı Devlet tarafından korunmahakkı;c) Siyasal haklar, özellikle genellik ve eşitlik ilkelerine dayanan seçimlere katılma -seçme ve seçimlerde aday olma-, Yönetimde ve ayrıca kamusal işlerin icrasında yeralma kamu hizmetlerine ulaşma hakkı;

d) Diğer kişisel haklar, özellikle:(i) Devletin hudutları içinde seyahat özgürlüğü ve yerleşim hakkı;(ii) Kendi ülkesine olduğu gibi bir ülkeden çıkma ve kendi ülkesine dönmehakkı;(iii) Vatandaşlık hakkı;(iv) Evlenme ve eşini seçme hakkı;(v) Tek başına veya başkaları ile birlikte mal ve mülke sahip olma hakkı;(vi) Miras hakkı;(vii) Düşünce, vicdan ve din özgürlüğü hakkı;(viii) Fikir ve ifade özgürlüğü hakkı;(ix) Barışçıl bir biçimde toplanma ve örgütlenme özgürlüğü hakkı;e) Ekonomik, sosyal ve kültürel haklar, özellikle:(i) Çalışma, işini serbestçe seçme, adil ve elverişli koşullarda çalışma, işsizliğekarşı korunma, eşit işe eşit ücret, adil ve elverişli gelir hakları;(ii) Sendika kurma ve sendikalara girme hakkı;(iii) Konut hakkı;(iv) Sağlık, tıbbi bakım, sosyal güvenlik ve sosyal hizmetlerden yararlanmahakkı;(v) Eğitim ve öğrenim hakkı;(vi) Kültürel faaliyetlere eşit olarak katılma hakkı;f) Ulaşım araçları, oteller, restoranlar, kafeteryalar, tiyatrolar ve parklar gibi halkınkullanımı için tasarlanmış yerlere ve hizmetlere eşit olarak ulaşma hakkı.6. MaddeEtkili bir hukuk yoluna başvurma hakkıTaraf Devletler kendi egemenlik alanları içinde bulunan herkese, bu Sözleşmeyeaykırı olarak insan haklarını ve temel özgürlükleri ihlal eden her türlü ırkayrımcılığına karşı, yetkili ulusal yargı yerleri ve diğer Devlet kurumları vasıtasıylaetkili bir koruma ve başvurabilecekleri hukuki yolları sağlar, ayrıca bu türayrımcılığın sonucu olarak uğranılan zararlar için yargı yerlerinden gerçekçi ve tatminedici bir giderim isteme hakkı tanır.7. MaddeDiğer tedbirlerTaraf Devletler, ırk ayrımcılığına yol açan önyargılarla mücadele etmek ve uluslar,ırksal ve etnik gruplar arasında anlayışı ve dostluğu geliştirmek ve Birleşmiş Milletlerşartının, Insan Hakları Evrensel Bildirisi'nin, Her Türlü Irk Ayrımcılığının Tasfiyeedilmesi hakkında Bildirinin ve bu Sözleşmenin amaçlarını ve ilkeleriniyaygınlaştırmak amacıyla, özellikle eğitim, öğretim, kültür ve enformasyonalanlarında hemen etkili tedbirler almayı taahhüt ederler.II. BÖLÜM

ULUSLARARASI UYGULAMA HÜKÜMLERI8. MaddeIrk Ayrımcılığı Tasfiye Komitesi1. Bundan sonra kısaca 'Komite' diye geçecek olan bir Irk Ayrımcılığının Tasfiyeedilmesi hakkında Komite kurulur. Komite yüksek ahlaka sahip ve tarafsızlığı kabulgörmüş, kendi şahsi sıfatlarıyla hareket edecek olan, eşitlikçi bir coğrafi dağılımdengesi ile değişik uygarlık biçimlerinin ve başlıca hukuk sistemlerinin temsiledilmesi ilkesi göz önünde tutularak Sözleşmeci Tarafların vatandaşları arasındanseçilen on sekiz uzman üyeden meydana gelir.2. Komite üyeleri Sözleşmeci Taraflarca gösterilen adaylar arasından gizli oylaseçilir. Her bir Sözleşmeci Taraf, kendi vatandaşları arasından bir kişiyi adaygösterebilir.3. Ilk seçimler bu Sözleşmenin yürürlüğe girmesinden altı ay sonra yapılır. Herseçimden en az üç ay önce, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri bir mektupgöndererek, Taraf Devletleri iki ay içinde adaylarını göstermeye davet eder. GenelSekreter, bu suretle aday gösterilen kişileri ve kendilerini aday gösteren Devletleri debelirten bir liste hazırlar, ve bunu Sözleşmeci Taraflara gönderir.4. Komiteye üye seçimi yapılması için Genel Sekreter tarafından Birleşmiş Milletlermerkezinde Sözleşmeci Tarafların katılacağı bir toplantı düzenlenir. SözleşmeciDevletlerin üçte ikisinin toplantı nisabını oluşturduğu bu toplantıda, toplantıyakatılmış olan ve oylamada bulunan Sözleşmeci Devlet temsilcilerinin en fazla oyunutoplayan ve oyların mutlak çoğunluğunu alan adaylar Komiteye üye seçilirler.5. a) Komite üyeleri dört yıllık bir süre için seçilirler. Ancak, birinci seçimde seçilenüyelerden dokuz tanesinin görev süreleri iki yılın sonunda biter; bu dokuz üyeninisimleri birinci seçimden hemen sonra Komite Başkanı tarafından kura ile seçilir.b) Arızi sebeplerle boşalan Komite üyeliklerinin doldurulmasında, uzmanı Komiteüyesi olarak görev yapamayacak durumda olan Devlet, Komitenin onayına tabiolarak, kendi vatandaşı olan başka bir uzmanı görevlendirir.6. Komite üyelerinin Komitedeki görevlerini yerine getirirken yaptıkları giderlerSözleşmeci Devletler tarafından karşılanır.9. MaddeDevlet raporları ve Yıllık raporlar1. Taraf Devletler Sözleşme hükümlerinin uygulanmasını sağlamaya ilişkin aldıklarıyasal, yargısal, idari ve diğer bütün tedbirleri bildiren bir raporu aşağıda belirtilenzamanlarda Komitenin incelemesi için Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğinesunmayı taahhüt ederler.

a) ilgili Devletler bakımından Sözleşmenin yürürlüğe girmesinden sonra bir yıliçinde; veb) bundan sonra her iki yılda bir ve Komite talep ettiği her zaman.Komite, Taraf Devletlerden daha fazla bilgi isteyebilir.2. Komite yıllık olarak faaliyetleri hakkında Genel Sekreterlik aracılığıyla, BirleşmişMilletler Genel Kuruluna bir rapor sunar ve Taraf Devletlerden alınan raporlara vebilgilere dayanarak önerilerini ve genel nitelikteki tavsiyelerini bildirir. Bu öneriler vegenel nitelikteki tavsiyeler Taraf Devletler eğer mütalaa vermişse bunlarla GenelKurula, birlikte sunulur.10. MaddeKomitenin çalışması1. Komite kendi içtüzüğünü kendisi yapar.2. Komite, görevlilerini iki yıllık süre için kendisi tayin eder.3. Komitenin sekreterya hizmetleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği tarafındanyerine getirilir.4. Komite toplantıları normal şartlarda Birleşmiş Milletler Başkanlığının bulunduğuyerde yapılır.11. MaddeDevlet şikayetlerinin Komiteye yapılması1. Bir Sözleşmeci Taraf başka bir Taraf Devletin Sözleşmeyi uygulamadığınıdüşünecek olursa, konuyu Komitenin önüne getirir. Komite bundan sonra şikayetiilgili Taraf Devlete iletir. Şikayeti alan Devlet üç ay içinde, konuyu ve varsa Devlettarafından alınabilecek önlemleri açıklığa kavuşturan yazılı açıklamalarını veyabeyanlarını Komiteye sunar.2. Şikayeti alan Devletin şikayeti ilk kez almasından itibaren altı ay içinde ikiligörüşmeler veya taraflara açık olan başka bir usul vasıtasıyla konu hakkında her ikitarafı tatmin edici bir sonuca varılamaz ise, her iki Devlet Komiteye ve aynı zamandadiğer Devlete bir bildirimde bulunarak konuyu yeniden Komiteye havale etmehakkına sahiptir.3. Komite, ikinci fıkraya göre kendisine gönderilen bir konuyu, uluslararası hukukungenellikle tanınmış prensiplerine uygun olarak, kullanılabilir nitelikteki bütün içhukuk yollarının ileri sürülmüş ve tüketilmiş olmasından sonra ele alabilir. Kuralınuygulanması süreyi makul olmayan ölçüde uzatacak olması halinde, bu kuraluygulanmaz.

4. Komite, kendisine havale edilen her konuda, ilgili Taraf Devletlerden konuylaalakalı her türlü bilgi vermesini isteyebilir.5. Bu madde ile ilgili doğan her hangi bir sorun Komite tarafından incelenirken, ilgiliTaraf Devlet Komitenin görüşmelerine katılması için bir temsilci gönderme hakkınasahiptir. Bu temsilcinin oy hakkı bulunmaz.12. MaddeDevlet şikayetlerinin Ad hoc Uzlaştırma Komisyonu önüne gelmesi1. a) Komite gerekli gördüğü bütün bilgileri elde ettikten ve bunları düzenlediktensonra, Komite Başkanı, görevi bu olayla sınırlı olan ve bundan sonra Komisyon diyegeçecek olan, üyeleri Komite üyelerinden veya dışarıdan oluşan beş kişilik birUzlaştırma Komisyonu görevlendirir. Komisyon üyeleri ihtilâfın tarafı olanların tambir mutabakatı ile atanırlar. Komite üyeleri sorun hakkında ilgili Devletler arasında buSözleşmeye saygı esasına dayalı dostane bir çözüme varılması âmâcıyla çalışmayaparlar.b) Ihtilafın tarafı olan Devletler üç ay içinde Komisyonun kompozisyonu üzerindekısmen veya tamamen bir anlaşmaya varamazlarsa, Taraf Devletlerin üzerindeanlaşmaya varamadıkları Komisyon üyelikleri için Komite kendi üyeleri arasındangizli oyla ve üçte iki çoğunlukla seçim yapar.2. Komisyon üyeleri kendi şahsi sıfatlarıyla görev yapar. Ihtilafın tarafı olanDevletlerin ve Sözleşmeye Taraf olmayan Devletlerin vatandaşları Komisyona üyeseçilemezler.3. Komisyon kendi başkanını seçer ve kendi içtüzüğünü kendisi yapar.4. Komisyon toplantıları normal olarak Birleşmiş Milletler Merkezinde veyaKomisyon tarafından tespit edilecek başka uygun bir yerde yapılır.5. Taraf Devletler arasındaki bir ihtilafın Komisyonun kurulmasına yol açmasındansonra, bu Sözleşmenin onuncu maddesinin üçüncü fıkrasına göre görev yapanSekreterya bu Komisyona da hizmet verir.6. Ihtilafın tarafı olan Devletler, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği tarafındanyapılacak hesaplamaya uygun olarak Komisyon üyelerinin bütün masraflarını eşitolarak karşılar.7. Genel Sekreterlik, gerekli olduğu takdirde ihtilâfın tarafı olan Devletler tarafındanbu Maddenin altıncı fıkrasına göre ödeme yapılıncaya kadar, Komisyon üyelerininmasraflarını ödemeye yetkilidir.8. Komite tarafından elde edilen ve düzenlenen bilgiler, Komisyona verilir, veKomisyon ilgili Devletlerden kendisine başka gerekli alakalı bilgileri vermeleriniisteyebilir.13. Madde

Uzlaştırma Komisyonu raporları1. Komisyon bir konuyu tamamıyla ele aldıktan sonra, taraflar arasındakiuyuşmazlıkla ilgili bütün maddi sorunlar hakkında yaptığı tespitleri belirten veihtilafın dostane çözümü için uygun olduğunu düşündüğü tavsiyeleri içeren bir raporhazırlar ve bu raporu Komite Başkanına sunar.2. Komite Başkanı, Komisyonun raporunu ihtilafın tarafları olan Devletlere iletir. BuDevletler, üç ay içinde, Komisyon raporunda yer alan tavsiyeleri kabul edipetmedikleri hakkında Komite Başkanına bilgi verirler.3. Bu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen sürenin geçmesinden sonra, KomiteBaşkanı, Komisyonun raporunu ve ilgili Taraf Devletlerin beyanlarını, bu SözleşmeyeTaraf olan diğer Devletlere iletir.14. MaddeBireysel şikayetler1. Bir Sözleşmeci Taraf her zaman, kendi egemenlik alanında, bu Sözleşmede yeralan haklarının ihlal edilmesinden dolayı mağdur olduğunu iddia eden bireylerden vebirey gruplarından gelen şikayetleri Komitenin alma ve inceleme yetkisini tanıdığınıbeyan edebilir. Komite, beyanda bulunmamış bir Taraf Devlet hakkında yapılan birşikayeti ele almaz.2. Bu maddenin birinci fıkrasına göre beyanda bulunan bir Taraf Devlet, kendi ulusalhukuk düzeni içinde, bu Sözleşmede yer alan hakların ihlal edilmesinden mağdurolduğunu iddia eden ve diğer yerel bütün hukuk yollarını tüketmiş bulunan bireylerinve birey gruplarının yaptıkları başvuruları almak ve incelemekle yetkili olan birkuruluş kurabilir veya bir kuruluşuna bu yetkiyi verebilir.3. Bu maddenin birinci fıkrasına göre yapılan bir beyan ve ikinci fıkraya göre kurulanveya yetkilendirilen kuruluşun adı, ilgili Taraf Devlet tarafından Birleşmiş MilletlerGenel Sekreterliğine bildirilir. Genel Sekreterlik bu bilgileri diğer Taraf Devletlereiletir. Bir beyan, Genel Sekreterliğe yapılacak bir bildirimle her zaman geri alınabilir;ancak böyle bir geri alma, Komite önünde görülmekte olan şikayetleri etkilemez.4. Dilekçelerin kaydı, bu maddenin ikinci fıkrasına göre kurulan veya kendisine yetkiverilen kuruluş tarafından tutulur ve her yıl bu kayıtların onaylı bir örneği, içerikleriifşa edilmemek koşuluyla uygun yollardan Genel Sekreterliğe ulaştırılır.5. Bir şikayetçi, bu maddenin ikinci fıkrasına göre kurulan veya görevlendirilenkuruluştan tatmin edici bir sonuç alamaması halinde, konuyu altı ay içinde Komiteyebildirme hakkına sahiptir.6. a) Komite, kendisine ulaştırılan şikayetleri gizli olarak, bu Sözleşmeninhükümlerini ihlal ettiği iddia edilen Taraf Devletin dikkatine sunar; ancak ilgili

ireyin ve gruptaki bireylerin kimliklerini bu kimselerin açık rızaları olmaksızınaçıklayamaz. Komite, kimin tarafından yapıldığı belli olmayan şikayetleri ele almaz;b) Şikayeti alan Devlet üç ay içinde, konuyu açıklığa kavuşturan yazılı açıklamalarınıveya beyanlarını ve kendisi tarafından alınmış olabilecek tedbirleri Komiteye sunar.7. a) Komite, bu şikayetleri ilgili Taraf Devlet ve başvurucu tarafından kendisinesunulan bütün bilgilerin ışığında inceler. Komite, başvurucunun bütün iç hukukyollarını tüketmiş olduğunu tespit edememesi halinde, başvurucunun yaptığışikayetleri ele almaz. Ancak iç hukuk yollarına başvurma kuralı uygulanması halindesüre makul olmayan ölçüde uzayacak ise, bu kural uygulanmaz;b) Komite, eğer varsa önerilerini ve tavsiyelerini ilgili Taraf Devlete ve başvurucuyagönderir.8. Komite yıllık raporunda bu tür şikayetlerin bir özeti ile eğer uygunsa, ilgili tarafDevletin yaptığı açıklamalar ve beyanlar ile kendi önerilerinin ve tavsiyelerinin birözetine yer verir.9. Komite bu maddedeki görevlerini, bu Sözleşmeye Taraf en az on Devletin, bumaddenin birinci fıkrasına göre beyanda bulunarak kendilerini başlamaları halindeyerine getirmeye yetkili olur.15. MaddeDiğer uluslararası organlarla ilişki1. Genel Kurulun 14 Aralık 1960 tarihli ve 1514 (XV) sayılı Koloni Ülkelerine veHalklarına Bağımsızlık Verilmesi hakkında Bildirinin amaçlarının gerçekleştirilmesisürerken, bu Sözleşme hükümleri hiç bir biçimde, bu halklara diğer uluslararasıbelgeler veya Birleşmiş Milletler ve onun uzman kuruluşları tarafından verilen haklarısınırlamaz.2. a) Bu Sözleşmenin sekizinci maddesinin birinci fıkrasına göre kurulan Komite, buSözleşmenin alanına giren konularla ilgili olarak, Vesayet altında bulunan ve KendiniYönetemez olan Ülkelerin halklarından ve Genel Kurulun 1514 (XV) sayılı kararınınuygulandığı diğer bütün ülkelerden gelen başvuruları incelemekte olan BirleşmişMilletlerin bu Sözleşmenin prensipleri ve amaçlarıyla ilgili konularla doğrudanilgilenen kuruluşlarından kendilerine yapılan başvuruların kopyalarını alır vebaşvurular hakkında düşüncelerini ve tavsiyelerini açıklar.b) Komite, yukarıda a) bendinde belirtilen Ülkeleri idare eden Yönetimler tarafındanuygulanan bu Sözleşmenin prensipleri ve amaçlarıyla doğrudan ilgili bulunan yasal,yargısal, idari ve diğer tedbirlerle alakalı kararların birer kopyasını BirleşmişMilletlerin yetkili kuruluşlarından edinir, ve görüşlerini açıklar ve bu kuruluşlaratavsiyelerde bulunur.

3. Komite, Genel Kurula vereceği raporda, Birleşmiş Milletler kuruluşlarından eldeettiği raporların ve başvuruların bir özetine, ve bu başvurular ve raporlar ile ilgiliolarak Komitenin görüşlerine ve tavsiyelerine yer verir.4. Komite, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterinden bu Sözleşmenin amaçlarıyla ve buMaddenin ikinci fıkrasının a) bendinde geçen Ülkelerle ilgili olarak kendisine sunulanher türlü bilgiyi isteyebilir.16. MaddeDiğer uluslararası usullerle ilişkiBu Sözleşmenin ihtilafların veya şikayetlerin çözümü ile ilgili hükümleri, BirleşmişMilletlerin ve onun uzman kuruluşlarının kurucu belgelerinde ihtilafların veşikayetlerin çözümü için getirilen usuller saklı kalmak kaydıyla uygulanır, ve buhükümler Taraf Devletlerin, kendi aralarında yürürlükte bulunan uluslararası genel veözel sözleşmelere uygun olarak bir ihtilafı çözmek için düzenledikleri diğer usullerebaşvurmalarını engellemez.BÖLÜM IIISON HÜKÜMLER17. MaddeImza ve onay1. Bu Sözleşme, Birleşmiş Milletlere veya Birleşmiş Milletlerin uzman kuruluşlarınaÜye bütün Devletlerin, uluslararası Adalet Mahkemesinin Statüsüne Taraf olanDevletlerin, ve Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından bu Sözleşmeye Tarafolması için davet edilen Devletlerin imzasına açıktır.2. Bu Sözleşme onaya tabidir. Onay belgeleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğinetevdi edilir.18. MaddeKatılma1. Bu Sözleşme, Sözleşmenin 17. maddesinin birinci fıkrasında belirtilen her hangi birDevletin katılmasına açıktır.2. Katılma kararları, katılma belgesinin Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine tevdiedilmesiyle yürürlüğe girer.19. MaddeYürürlüğe girme

1. Bu Sözleşme, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine yirmi yedinci onay veyakatılma belgesinin tevdi edilmesinden itibaren geçen otuzuncu gün yürürlüğe girer.2. Yirmi yedinci onay veya katılma belgesinin tevdi edilmesinden sonra buSözleşmeyionaylayan veya uygun bulan Devletler bakımından bu Sözleşme, kendi onay belgesiniveya katılma belgesini tevdi etmesinden itibaren otuz gün sonra yürürlüğe girer.20. MaddeÇekinceler1. Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği, onaylama veya katılma anında buSözleşmeye Devletler tarafından konan çekinceleri alır ve Sözleşmeye Taraf olanveya olabilen bütün Devletlere gönderir. Çekincelere itiraz eden bir Devlet, builetişimin yapılmasında itibaren doksan gün içinde, kabul etmediği çekincelerhakkında Genel Sekreterliğe bildirimde bulunur.2. Bu Sözleşmenin konusuna ve amacına uygun olmayan bir çekince kabul edilemez,ve bu Sözleşmeyle kurulan bir kuruluşun çalışmasını engellemeye yönelik sonuçlardoğuracak bir çekinceye de imkan tanınmaz. Bir çekinceye bu Sözleşmeye tarafDevletlerin üçte ikisi tarafından itiraz edilmesi halinde, bu çekince Sözleşmeylebağdaşmaz veya engelleyici olduğu kabul edilir.3. Çekinceler her zaman Genel Sekreterliğe hitaben yapılacak bir bildirimle gerialınabilir. Bu bildirimler Genel Sekreter tarafından alındığı tarihten itibaren yürürlüğegirer.21. MaddeSözleşmeden çıkmaSözleşmeye Taraf olan bir Devlet, bu Sözleşmeden Genel Sekreterliğe yapacağı birbildirimle Sözleşmeden çıkabilir. Çıkma bildirimi, bu bildirimin Genel Sekretertarafından alınmasından bir yıl sonra yürürlüğe girer.22. MaddeUyuşmazlıkları Uluslararası Adalet Divanı’na GöndermeBu Sözleşmenin yorumlanması ve uygulanması konusunda iki veya daha fazla TarafDevlet arasında çıkan bir uzlaşmazlık, bu Sözleşmede açıkça öngörülen görüşme veyadiğer usullerle çözüme kavuşturulamaz ise, uzlaşmazlığın tarafları başka bir antlaşmatarzı üzerinde antlaşmadıkça uzlaşmazlık, uzlaşmazlığın tarafı olan bir Devlettarafından Uluslararası Adalet Divanı’na götürülebilir.23. MaddeSözleşmenin gözden geçirilmesi

1. Sözleşmeye Taraf bir Devlet tarafından Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğinehitaben yazılı bir bildirim şeklinde, her zaman bu Sözleşmenin değiştirilmesi yönündebir talepte bulunulabilir.2. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, böyle bir talep karşısında, eğer varsa,yapılabilecek işlemler hakkında karar verir.24. MaddeGenel Sekreter tarafından yapılan bildirimlerBirleşmiş Milletler Genel Sekreterliği, bu Sözleşmenin 17. maddesinin birincifıkrasında geçen bütün Devletleri aşağıdaki konular hakkında bilgilendirir:a) Onyedi ve On sekizinci maddelere göre imza, onay ve katılmalar;b) On dokuzuncu maddeye göre Sözleşmenin yürürlüğe girme tarihi;c) On dört, Yirmi ve Yirmi üçüncü maddelere göre alınan şikayetler ve beyanlar;d) Yirmi birinci maddeye göre Sözleşmeden çıkma bildirimleri.25. MaddeOrijinal metin1. Bu Sözleşmenin eşit ölçüde orijinal olan Çince, Ingilizce, Fransızca, Rusça veIspanyolca metinleri, Birleşmiş Milletler arşivinde saklanır.2. Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği bu Sözleşmenin onaylı bir örneğini, buSözleşmenin 17. maddenin birinci fıkrasında belirtilen kategorilerden birine girenbütün Devletlere iletir.

1.3.6 KADINLARA KARŞI HER TÜRLÜAYRIMCILIĞIN TASFIYE EDILMESINE DAIRSÖZLEŞMEBAŞLANGIÇGenel Kurulunun 18 Aralık 1979 tarihli ve 34/180 sayılıKararıyla kabul edilmiş ve imzaya, onaya ve katılmaya açılmıştır.Yürürlüğe giriş: 3 Eylül 1981Bu Sözleşmeye Taraf Devletler,Birleşmiş Milletler Şartı'nın temel insan haklarına, insanlık onuru ve insanın değeri ileerkeklerin ve kadınların haklar bakımından eşitliğine olan inancını yeniden teyitettiğini kaydederek,Insan Hakları Evrensel Bildirisi'nin ayrımcılığın kabul edilemezliği prensibini teyitettiğini ve bütün insanların onurları ve hakları bakımından eşit ve özgür doğduklarınıve herkesin cinsiyet dayanan ayrım da dahil, bu Bildiri'de yer alan hiç bir ayrımcılığatabi tutulmaksızın haklara ve özgürlüklere sahip olduklarını ilan etmiş olmasıkaydederek,Insan Haklarına dair Uluslararası Sözleşmelere Taraf olan Devletlerin, erkeklere vekadınlara ekonomik, sosyal, kültürel, kişisel ve siyasal haklardan yararlanmalarıkonusunda eşit haklar sağlama yükümlülüğü altında bulunduğunu kaydederek,Birleşmiş Milletler ve onun uzman kuruluşlarının gözetiminde meydana getirilenuluslararası sözleşmelerin erkekler ve kadınlar arasında hak eşitliği sağlamayaçalıştığını dikkate alarak,Birleşmiş Milletler ve onun uzman kuruluşları tarafından kabul edilen kararların,bildirilerin ve tavsiye kararlarının erkekler ve kadınlar arasında hak eşitliği sağlamayaçalıştığını kaydederek,Ancak bu gibi çeşitli belgelere rağmen, kadınlara karşı ayrımcılığın yaygın bir şekildedevam etmesinden kaygı duyarak,Kadınlara karşı ayrımcılığın hak eşitliği ve insanlık onuruna saygı prensiplerini ihlaletmesinin, kadınların erkeklerle eşit bir biçimde ülkenin siyasal, sosyal, ekonomik vekültürel yaşamına katılmalarına bir engel oluşturduğunu, toplumun ve ailenin refahdüzeyinin artmasına mani olduğunu ve ülkelerinin ve insanlığın hizmetinde bulunankadınların yeteneklerini tam olarak geliştirmelerini daha da güçleştirdiğini akıldatutarak,Yoksulluk içinde bulunan kadınların yiyecek, sağlık, eğitim, öğretim ve iş imkanlarıile diğer ihtiyaçlarını karşılamada yeterli imkanı bulamamalarından kaygı duyarak,

Hakkaniyet ve adalet esaslarına dayanan yeni uluslararası ekonomik düzenin, erkeklerile kadınlar arasında eşitliğin sağlanmasına doğru önemli ölçüde katkıda bulunacağınainanarak,Apartheid'in, her türlü ırkçılığın, ırkçı ayrımcılığının, koloniciliğin, yeni koloniciliğin,saldırganlığın, yabancı işgalinin, bir Devlet üzerinde egemenlik kurmanın ve içişlerine karışmanın ortadan kaldırılmasının, erkeklerin ve kadınların haklardan tamolarak yararlanmaları için esas olduğunu vurgulayarak,Uluslararası barış ve güvenliğin güçlendirilmesinin, uluslararası gerilimingiderilmesinin, sosyal ve ekonomik sistemleri ne olursa olsun bütün Devletlerarasında karşılıklı işbirliği yapılmasının, genel ve tam bir silahsızlanmayagidilmesinin, özellikle sıkı ve etkili bir uluslararası kontrol altında nükleersilahsızlanmanın, ülkeler arasında adalet, eşitlik ve karşılıklı menfaat prensiplerininkabul edilmesinin ve yabancı ve koloni hakimiyeti ve yabancı işgali altındakihalkların self-determinasyon ve bağımsızlık haklarını tanımakla beraber ulusalegemenliğe ve ülke bütünlüğüne saygı göstermenin, toplumsal ilerlemeyi vegelişmeyi sağlayıp bunun sonucu olarak erkekler ile kadınlar arasında tam bir eşitliğeulaşılmasına katkıda bulunacağını teyit ederek,Bir ülkenin bütünüyle gelişmesi, yeryüzündeki refahın artması ve özgürlüğüngerçekleşmesi için, her alanda kadınların erkeklerle aynı şartlar altında eşit birbiçimde katılmaları gerektiğinin farkında olarak,Ailenin ve toplumun gelişmesine kadının büyük katkısının henüz tam olarak kabuledilmemiş olduğunu, anneliğin toplumsal bakımdan önemi ile her iki eşin aileiçindeki ve çocuğun yetiştirilmesindeki rolünü akılda tutarak, ve kadınındoğurganlıktaki rolünün ayrımcılık için bir temel sayılamayacağının ve fakat çocuğunyetiştirilmesinde kadın ve erkek ile toplumun bir bütün olarak sorumluluğupaylaşmalarını gerektirdiğinin farkında olarak,Erkekler ile kadınlar arasında tam bir eşitliğin gerçekleşmesi için erkekler ile birliktekadınların da toplum ve aile içindeki geleneksel rollerinin değişmesine ihtiyaçbulunduğundan,Kadınlara karşı Ayrımcılığın Tasfiye edilmesi hakkındaki Bildiri'de yer verilenprensiplerin uygulanmasına ve bu amaçla her türlü ayrımcılığın ve görünümlerinintasfiye edilmesi için gerekli her türlü tedbiri almaya karar vererek,Aşağıdaki konularda anlaşmışlardır:I. BÖLÜM1. MaddeKadınlara karşı ayrımcılığın tanımıBu Sözleşmenin amacı bakımından "kadınlara karşı ayrımcılık" terimi siyasal,ekonomik, sosyal, kültürel, kişisel veya diğer alanlardaki kadın ve erkek eşitliğine

dayanan insan haklarının ve temel özgürlüklerin, medeni durumları ne olursa olsunkadınlara tanınmasını, kadınların bu haklardan yararlanmalarını veya kullanmalarınıengelleme veya hükümsüz kılma amacını taşıyan veya bu sonucu doğuran cinsiyetedayalı her hangi bir ayrım, dışlama veya kısıtlama anlamına gelir.2. MaddeHukuki alanda tedbirler alma yükümlülüğüTaraf Devletler kadınlara karşı ayrımcılığın her biçimini yasaklayıp, her türlüvasıtayla ve hiç vakit kaybetmeden kadınlara karşı ayrımcılığı tasfiye etme politikasıizlemeyi kabul ederler, ve bu amaçla aşağıdaki konularda taahhütte bulunurlar:a) Erkeklerin ve kadınların eşitliği prensibini henüz ulusal anayasalarına veya diğerilgili mevzuatlarına içselleştirmemişler ise, bu prensibi içselleştirmeyi ve yasalar vediğer uygun vasıtalarla bu prensibin pratik olarak uygulanmasını sağlamak;b) Kadınlara karşı her türlü ayrımcılığı yasaklayan ve gerektiği taktirde yaptırımlargetiren gerekli mevzuatı çıkarmak ve diğer tedbirleri almak;c) Kadınların haklarını erkeklerle eşit bir biçimde koruyacak hukuki mekanizmalarkurmak ve yetkili ulusal yargı yerleri ile diğer kamu kurumları vasıtasıyla her hangibir ayrımcılık karşısında kadınların etkili bir biçimde korunmasını sağlamak;d) Kadınlara karşı ayrımcılık niteliğindeki bir eylem veya uygulamadan kaçınmak vekamu kurum ve kuruluşların bu yükümlülüğe uygun davranmalarını sağlamak;e) Her hangi bir kişi, kurum veya kuruluş tarafından kadınlara karşı ayrımcılıkyapılmasını önlemek için gerekli her türlü tedbiri almak;f) Kadınlara karşı ayrımcılık oluşturan mevcut yasaları, hukuki düzenlemeleri,gelenekleri ve uygulamaları değiştirmek veya kaldırmak için gerekli her türlü tedbirialmak;g) Kadınlara karşı ayrımcılık oluşturan bütün ulusal ceza hükümleri kaldırmak;3. MaddeSiyasal, ekonomik ve kültürel alanlarda tedbir alma yükümlülüğüTaraf Devletler kadınların tam olarak gelişmelerini ve ilerlemelerini sağlamak üzere,erkeklerle eşitlik temeline dayanan insan haklarını ve temel özgürlüklerini güvencealtına almak ve kullanmalarını sağlamak amacıyla, mevzuat çıkarmak da dahil heralanda ve özellikle siyasal, sosyal, ekonomik ve kültürel alanlarda gerekli her türlütedbiri alır.4. MaddeGeçici olarak alınan özel tedbirler

1. Erkekler ile kadınlar arasındaki eşitliği fiilen gerçekleştirmeyi hızlandırmak içinTaraf Devletlerin aldıkları geçici tedbirler, bu Sözleşmede tanımlanan bir ayrımcılıkşeklinde görülemez; ancak bunlar hiç bir şekilde eşitlikçi olmayan veya farklı türdenstandartların sürdürülmesi sonucunu doğuramaz; fırsat ve muamele eşitliğini sağlamaamacı gerçekleştiğinde bu tedbirlerin uygulanmasına son verilir.2. Anneliği korumak amacıyla bu Sözleşmedeki tedbirler de dahil Taraf Devletlertarafından alınan bütün özel tedbirler ayrımcılık şeklinde görülemez.5. MaddeÖnyargıların ve geleneklerin tasfiye edilmesiTaraf Devletler aşağıdaki konularda gerekli tedbirleri alırlar:a) Her iki cinsten birinin aşağı veya üstün olduğu veya erkekler ile kadınların basmakalıp rollere sahip oldukları düşüncesine dayanan bütün önyargılar ve gelenekler ileher türlü uygulamayı tasfiye etmek amacıyla erkeklerin ve kadınların sosyal vekültürel davranış tarzlarını değiştirmek;b) Ailede verilen eğitimin, toplumsal bir işlev olarak anneliğin gerektiği şekildeanlaşılmasını ve çocuğun büyütülmesinde ve yetiştirilmesinde erkeklerin vekadınların ortak sorumluluğunun kabul edilmesini, yani çocuğun menfaatlerinin herdurumda öncelik taşıdığını de içermesini sağlamak.6. MaddeKadın satışının yasaklanmasıTaraf Devletler her hangi bir biçimde kadın satışını ve kadınların fahişeleştirilerekistismar edilmelerini son erdirmek için mevzuat çıkarmak da dahil, gerekli her türlütedbiri alır.II. BÖLÜM7. MaddeOy verme, seçilme ve katılma hakkıTaraf Devletler ülkenin siyasal ve kamusal yaşamında kadınlara karşı ayrımcılığıtasfiye etmek için gerekli her türlü tedbiri alır ve, özellikle kadınların erkeklerle eşitşekilde aşağıdaki haklarını güvence altına alır:a) Bütün seçimlerde ve referandumlarda oy kullanmak ve kamusal olarak seçimyapılan bütün organlara seçilebilmek hakkı;

) Hükümet politikalarının formüle edilmesine ve bunların uygulanmasına katılmahakkı ile kamu görevlerine atanma ve idarenin her düzeyinde kamusal görevleriyerine getirme hakkı;c) Hükümet dışı kuruluşlar ile ülkenin kamusal ve siyasal yaşamıyla ilgili kuruluşlarakatılma hakkı.8. MaddeHükümeti temsil hakkıTaraf Devletler kadınların erkeklerle aynı şekilde ve hiç bir ayrımcılığa tabitutulmaksızın Hükümetlerini uluslararası düzeyde temsil etmeleri ve uluslararasıörgütlerin çalışmalarına katılmaları için gerekli her türlü tedbiri alır.9. MaddeVatandaşlık hakkı1. Taraf Devletler vatandaşlığın kazanılması, değiştirilmesi, sürdürülmesi konusundakadınlara erkeklerle eşit haklar tanır. Taraf Devletler özellikle, bir yabancı ileevlenmenin veya evlilik sırasında kocanın vatandaşlık değiştirmesinin, otomatikolarak kadının da vatandaşlık değiştirmesine, Vatansız kalmasına veya zorla kocanınvatandaşlığına geçmesine neden olmamasını sağlar.2. Taraf Devletler çocukların vatandaşlığı konusunda kadınlara erkeklerle eşit haklarsağlar.III . BÖLÜM10. MaddeEğitim hakkıTaraf Devletler eğitim alanında kadınların erkeklerle aynı haklara sahip olmalarınısağlamak için kadınlara karşı ayrımcılığı tasfiye etmek üzere gerekli her türlü tedbirive kadınlarla özellikle erkeklerin eşitliğine dayanan aşağıdaki tedbirleri alır:a) Meslek ve sanat rehberliği verilmesinde, kentsel alanlarda olduğu gibi kırsalalanlarda da eğitim kuruluşlarına girme ve bu kuruluşlardan diploma almada eşitşartların sağlanması; bu eşitlik okul öncesi eğitim ile genel, teknik, mesleki ve yüksekteknik eğitimde, ve her çeşit mesleki öğretimde sağlanır;b) Aynı öğretim programına katılmaları, aynı sınavlara girmeleri, nitelik bakımındanaynı düzeydeki eğitimcilerden eğitim almaları, aynı nitelikteki bina ve eğitimaraçlarına sahip olmaları sağlanır;c) Erkeklerin ve kadınların kalıplaşmış rolleriyle ilgili kavramların eğitimin herdüzeyinden ve biçiminden tasfiye edilmesi için karma eğitim ve bu amaca

ulaşılmasına yardımcı olacak diğer eğitim türleri teşvik edilir, ve özellikle okulkitapları ve ders programların gözden geçirilir ve bu öğretim metoduna göreuyarlanır;d) Burs ve diğer eğitim yardımlarından yararlanmada aynı imkanlar sağlanır;e) Erkekler ile kadınlar arasında varolan eğitim açığını mümkün olan en kısa süredekapatmayı amaçlayan yetişkinler için programlar ile okuma yazma programları dadahil, sürekli eğitim programlarına katılmaları konusunda aynı imkanlar sağlanır;f) Kız öğrencilerin okuldan ayrılma oranlarının düşürülmesi ve okuldan erken ayrılankızlar ve kadınlar için eğitim programları düzenlenir;g) Spora ve beden eğitimine faal olarak katılmalarını sağlamak için aynı imkanlartanınır;h) Aile planlaması hakkında bilgi ve tavsiyeler dahil, aile sağlığını ve iyiliğinisağlayamaya yardımcı olacak özel bazı eşitsel bilgiler verilir.11. MaddeÇalışma hakkı1. Taraf Devletler istihdam alanında erkekler ile kadınların eşitliğini sağlayacakşekilde kadınlara karşı ayrımcılığı tasfiye etmek için kadınlara aynı hakları veözellikle aşağıdaki hakları tanır:a) Her insanın vazgeçilmez bir hakkı olan çalışma hakkı;b) Istihdam konularında seçim yapılırken aynı ölçülerin uygulanması da dahil, aynıistihdam imkanlarından yararlanma hakkı;c) Mesleğini ve işini serbestçe seçme hakkı, meslekte ilerleme hakkı, iş güvenliğinesahip olma ve hizmet karşılığı imkanlardan ve menfaatlerden yararlanma hakkı ile,çıraklık eğitimi, ileri düzeyde mesleki eğitim ve bilgi yenileme eğitimi gibi meslekieğitim ve yenileme eğitimi alma hakkı;d) Tazminatlar da dahil eşit ücret alma, ve eşit değerde yapılan işe karşı eşit muamelegörme ile birlikte işin niteliğinin değerlendirilmesinde eşit muamele görme hakkı;e) Özellikle emeklilik, işsizlik, hastalık, malullük, yaşlılık ve diğer iş göremezlik gibihallerde sosyal güvenlik hakkı ile birlikte ücretli izin hakkı;f) Sağlığın korunması ve doğurganlık yeteneğinin korunması da dahil, çalışmaşartlarında güvenlik hakkı;2. Taraf Devletler, evlilik veya annelik sebepleriyle kadına karşı ayrımcılıkyapılmasını engellenmek ve çalışma hakkını etkili bir biçimde korumak için aşağıdakitedbirleri alırlar:

a) Hamilelik veya annelik izni sebebiyle işe son verilmesini ve medeni durumadayanılarak işten çıkarma şeklinde ayrımcılık yapılmasını cezaya tabi tutarakyasaklar;b) Işi, işte kıdemi veya sosyal hakları kaybetmeden ücretli olarak veya buna benzermenfaatler sağlanarak annelik izni verilmesine dair düzenleme yapar;c) Anne ve babanın aile içi yükümlülüklerini, çalışma yaşamındaki sorumluluklarıylave toplumsal yaşama katılmalarıyla uyumlaştırabilmeleri için, özellikle çocuk bakımkurumlarının kurulmasını ve geliştirilmesini istemek suretiyle, gerekli destekleyicisosyal hizmetlerin sağlanmasını teşvik eder;d) Hamilelik sırasında kendilerine zarar verebilecek işlerde çalışan kadınların özelolarak korunmasını sağlar;3. Bu madde kapsamına giren koruyucu yasal önlemler, bilimsel ve teknolojikbilgilerin ışığında periyodik olarak gözden geçirilir ve gerekli görüldüğü takdirdedüzeltilir, kaldırılır veya genişletilir.12. MaddeSağlık hakkı1. Taraf Devletler sağlık alanında erkekler ile kadınların eşit şekilde, aile planlamasıhizmetleri de dahil sağlık hizmetlerinden yararlanmalarını sağlamak üzere kadınlaraKarar ayrımcılığı tasfiye etmek için gerekli her türlü tedbiri alır.2. Taraf Devletler bu maddenin birinci fıkrasındaki hükümlere bakmaksızın, hamilelikdönemi, doğum dönemi ve doğum sonrası dönem ile ilgili olarak kadınlara, gerektiğitakdirde ücretsiz olarak, gerekli hizmetleri sağlar; bunun yanında hamilelik veemzirme döneminde yeterli hizmet verir.13. MaddeEkonomik ve sosyal yaşamın diğer alanlarındaki haklarTaraf Devletler ekonomik ve sosyal yaşamın diğer alanlarında erkekler ile kadınlarıneşit şekilde aynı haklardan yararlanmasını sağlamak üzere kadınlara karşı ayrımcılığıtasfiye etmek için gerekli her türlü tedbiri alır ve özellikle aşağıdaki hakları tanır:a) Aile tazminatlarından yararlanma hakkı;b) Banka kredisi alma, ipotek ettirme ve diğer mali imkanlardan yararlanma hakkı;c) Eşlendirici faaliyetler ile her türlü sportif ve kültürel faaliyetlere katılma hakkı;14. Madde

Kırsal alandaki kadınların hakları1. Taraf Devletler kırsal alanda yaşayan ve kayıt dışı sektörlerde çalışarak ailelerininekonomik yaşamlarına önemli katkıda bulunan kadınların karşılaştıkları özel sorunlarıdikkate alır ve bu Sözleşmenin hükümlerinin kırsal alanda yaşayan kadınlarauygulanmasını sağlamak için gerekli her türlü tedbiri alır.2. Taraf Devletler erkekler ile kadınlar arasında eşitliği sağlamak üzere, kırsal alandameydana gelen gelişmelere katılmaları ve bu gelişmelerden yararlanmaları için kırsalalanda yaşayan kadınlara karşı ayrımcılığı tasfiye etmek için gerekli her türlü tedbirialır, ve bu kadınlara özellikle aşağıdaki hakları tanır;a) Her düzeydeki plânlamanın yapılmasına ve uygulanmasına katılma hakkı;b) Aile planlamasında bilgilendirme, danışmanlık ve hizmet verme de dahil, yeterlisağlık hizmetinden yararlanma hakkı;c) Sosyal güvenlik programlarından doğrudan yararlanma hakkı;d) Okuma-yazma ile ilgili öğretim de dahil, teknik yeterliliklerini artırmak için halkaaçık olan ve geliştirmeye yönelik hizmetler ile birlikte her türlü resmi veya gayriresmi eğitim ve öğretimden yararlanma hakkı;e) Adam çalıştırma veya çalışma suretiyle ekonomik imkanlardan eşit bir biçimdeyararlanmalarını sağlamak için ferdi gruplar ve topluluklar örgütleme hakkı;f) Her türlü toplumsal faaliyetlere katılma hakkı;g) Tarımsal kredi ve borç alma, pazarlama imkanlarına ulaşma, toprak ve tarımreformunda gerekli teknolojiden yararlanma ve eşit muamele görme ile iskanprogramlarından yararlanma hakkı;h) Özellikle konut, sağlık, aydınlanma, içme suyu, ulaşım ve iletişim hizmetleriyleilgili yeterli yaşam standartlarından yararlanma hakkı.IV. BÖLÜM15. MaddeHukuk önünde eşitlik hakkı1. Taraf Devletler kadınların erkeklerle hukuk önünde eşitliğini kabul eder.2. Taraf Devletler hukuki meselelerde kadınların erkeklerle aynı hukuki ehliyete sahipolmalarını ve bu ehliyeti kullanmaları için aynı imkanlara sahip olmalarını kabul eder.Taraf Devletler özellikle, sözleşme yapma ve malların idaresi konusunda kadınlaraeşit haklar tanır ve, mahkeme ve yargı yerleri önündeki davaların her aşamasında eşitmuamele görmelerini sağlar.

3. Taraf Devletler, kadının hukuki ehliyetini kısıtlamaya yönelik hukuki sonuçdoğuran bütün sözleşmelerin ve her türlü özel belgenin hükümsüz sayılacağını kabuleder.4. Taraf Devletler, kişilerin seyahat hakkı ve, yerleşme ve konutu seçme özgürlüğü ileilgili yasalarda erkeklere ve kadınlara eşit haklar tanımayı kabul eder.16. MaddeEvlenme ve aile ilişkileri alanındaki haklar1. Taraf Devletler evlilik ve aile ilişkileri ile ilgili bütün konularda kadınlara karşıayrımcılığı tasfiye etmek için gerekli her türlü tedbiri alır ve özellikle erkeklerlekadınların eşitliğini öngören aşağıdaki hakları tanır:a) Evlenmede aynı hakka sahip olma;b) Serbestçe eş seçmede ve serbest ve kendi rızasıyla evlenmede aynı hakka sahipolma;c) Evlilik döneminde ve boşanma sırasında aynı haklara ve yükümlülüklere sahipolma;d) Medeni durumları ne olursa olsun, anne ve baba olarak çocuklarla ilgili konulardaaynı haklara ve yükümlülüklere sahip olma; her hal ve karda çocukların menfaatlerineüstünlük tanınır;e) Çocukların sayısına ve dünyaya getirilme zamanına serbestçe ve makulce kararverme konusunda aynı hakka sahip olma ve bu hakları kullanabilmeleri için gereklibilgiye, eğitime ve araçlara sahip olma;f) Velayet, vasilik, kayyımlık ve evlat edinme, veya bu kavramların bulunduğu ulusalmevzuattaki benzer kurumlar bakımından aynı haklara ve yükümlülüklere sahip olma;her hal ve karda çocukların menfaatlerine üstünlük tanınır;g) Soyadı, meslek ve iş seçme hakları da dahil, karı ve koca olarak aynı kişiselhaklara sahip olma;h) Eşlerin mallarına sahip olma, kazanma, işletme, idare etme, kullanma ve mallarınıbirbedel karşılığında veya bedelsiz olarak elden çıkarma konusunda aynı haklara sahipolma.2. çocuğun nişanlandırılması ve evlendirilmesi hiç bir hukuki sonuç doğurmaz; asgarievlenme yaşını tespit etmek ve evliliklerin resmi sicile kaydının zorunlu halegetirilmesi için yasama tedbirleri de dahil gerekli tüm işlemler yapılır.V. BÖLÜM

17. MaddeKadınlara Karşı Ayrımcılığın Tasfiye edilmesi Komitesi1. Bu Sözleşmenin uygulanmasında meydana gelen gelişmeleri incelemek amacıyla(bundan sonra Komite diye geçecek olan) bir Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Tasfiyeedilmesi Komitesi kurulur; Komite Sözleşmenin yürürlüğe girmesi sırasında on sekiz,ve Sözleşmenin otuz beş Taraf Devlet tarafından onaylanması veya katılmasındansonra yirmi üç tane yüksek ahlaki niteliklere ve Sözleşmenin kapsadığı alandaehliyete sahip uzmanlardan meydana gelir. Uzmanlar Taraf Devletlerin vatandaşlarıarasından ve bu Devletler tarafından seçilirler ve uzmanlar kendi şahsi sıfatlarıylagörev yaparlar; uzmanların seçiminde coğrafi dağılım dengesine ve farklı uygarlıkbiçimleri ile birlikte başlıca hukuk sistemlerinin temsil edilmesine özen gösterilir.2. Komite üyeleri Taraf Devletlerce aday gösterilen kişilerin yer aldığı bir listedengizli oyla seçilir. Her Taraf Devlet kendi vatandaşları arasından sadece bir kişiyi adaygösterebilir.3. Ilk seçimler bu Sözleşmenin yürürlüğe girmesinden itibaren altı ay içinde yapılır.Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri her seçim tarihinden en az üç ay önce TarafDevletlere birer mektup göndererek, gösterecekleri adayın ismini iki ay içindesunmaya davet eder. Genel Sekreter bu suretle aday gösterilen kişilerin isimlerinialfabetik sıraya koyup, yanlarına kendilerini aday gösteren Taraf Devletin adını dabelirterek bir liste hazırlar ve bu listeyi Taraf Devletlere gönderir.4. Komite üyelerinin seçimi, Genel Sekreter tarafından Birleşmiş Milletler Merkezineçağrılan Taraf Devletlerin yapacakları toplantıda gerçekleştirilir. Taraf Devletlerinüçte ikisinin katılmasıyla yetersayının oluşacağı toplantıda, en fazla oyu alan adaylarile toplantıda bulunup oy kullanan Taraf Devletlerin temsilcilerinin salt çoğunluğununoyunu alan adaylar, Komiteye üye seçilmiş olur.5. Komite üyeleri dört yıllık bir süre için seçilirler. Ancak, yapılan ilk seçimlerdeKomiteye üye seçilen dokuz üyenin görev süresi iki yıl sonra sona erer; bu dokuzüyenin adları ilk seçimin yapılmasından hemen sonra, Komite Başkanı tarafındankura ile belirlenir.6. Otuz beşinci onay veya katılmadan sonra Komiteye seçilecek beş ilave üyeninseçimi, bu maddenin 2, 3 ve 4. fıkralarına göre yapılır. Bu suretle seçilen ilaveüyelerden iki tanesinin görev süresi iki yıl sonra sona erer; bu iki üyenin adlarıKomite Başkanı tarafından kura ile belirlenir.7. Arızi sebeplerle boşalan üyeliklerin doldurulması için, Komite üyeliği sona erenuzmanın vatandaşı olan Taraf Devlet kendi vatandaşları arasından başka bir uzmanatar; bu atama Komitenin onayına tabidir.8. Komite üyelerine Genel Kurulun onayıyla, Komitedeki görevin önemini dikkatealarak Genel Kurulun belirleyeceği miktarda ve şartlarda Birleşmiş Milletlerbütçesinden bir ücret ödenir.

9. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, Komitenin bu Sözleşmeye göre görevlerinietkili bir biçimde yerine getirmesini sağlamak için gerekli personeli ve imkanlarısağlar.18. MaddeDevlet raporları1. Taraf Devletler, Komite tarafından incelenmek üzere Birleşmiş Milletler GenelSekreterine, bu Sözleşme hükümlerine etkililik kazandırmak için aldıkları yasal,yargısal, idari ve diğer tedbirleri ve konuda kaydedilen gelişmeleri içeren bir raporsunmayı taahhüt eder. Bu raporlar:a) Ilgili Devlet bakımından Sözleşmenin yürürlüğe girmesinden sonra bir yıl içinde;b) Bundan sonra en azından her dört yılda bir ve Komite talep ettiği zamanlardaverilir.2. Raporlarda bu Sözleşmeden doğan yükümlülüklerin yerine getirilme derecesinietkileyen faktörler ve güçlükler de belirtilebilir.19. MaddeKomitenin Içtüzüğü1. Komite kendi içtüzüğünü kendisi yapar.2. Komitede çalışacak görevlileri Komite iki yıllık bir süre için seçer.20. MaddeKomite toplantıları1. Komite, bu Sözleşmenin 18. maddesi uyarınca sunulan raporları incelemek üzerenormal olarak yılda bir kere ve iki haftayı aşmayacak bir süre için toplanır.2. Komite toplantıları normal olarak Birleşmiş Milletler Merkezinde veya Komitetarafından uygun görülen başka bir yerde yapılır.21. MaddeYıllık rapor1. Komite faaliyetleri hakkında Ekonomik ve Sosyal Konsey vasıtasıyla BirleşmişMilletler Genel Kuruluna yıllık bir rapor sunar ve Taraf Devletlerden aldığı raporlarınve bilgilerin incelenmesine dayanarak önerilerde ve genel nitelikte tavsiyelerdebulunabilir. Komite raporunda bu öneriler ve genel nitelikteki tavsiyeler ile birlikteTaraf Devletlerin yorumlarına da yer verilir.

2. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Komitenin raporunu bilgi edinmesi amacıylaKadının Statüsü hakkındaki Komisyona gönderir.22. MaddeUzman kuruluşların temsiliUzman kuruluşlar, bu Sözleşmenin kendi faaliyet alanlarına giren hükümlerininuygulanması hakkında inceleme yapılırken temsil edilme hakkına sahiptir. Komite,uzman kuruluşları bu Sözleşmenin kendi faaliyet alanlarına giren hükümlerininuygulanması hakkında rapor sunmaya davet edebilir.VI.BÖLÜM23.MaddeYorumlama prensipleriBu Sözleşmenin hiç bir hükmü, erkekler ile kadınlar arasında eşitliğin sağlanmasıbakımından daha yararlı olabilecek aşağıdaki hükümleri etkilemez:a) Bir Taraf Devletin mevzuatında bulunan hükümleri, veyab) Bu Devlet bakımından yürürlükte bulunan başka uluslararası sözleşme, antlaşmaveya antlaşma hükümlerini.24. MaddeIç hukukta gerekli tedbirleri alma taahhüdüTaraf Devletler ulusal düzeyde, bu Sözleşmede tanınan hakların tam olarakgerçekleştirilmesini amaçlayan gerekli her türlü tedbiri almayı taahhüt eder.25. MaddeImza, onay ve katılma1. Bu Sözleşme bütün Devletlerin imzasına açıktır.2. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri bu Sözleşmenin depozitörü olarakgörevlendirilmiştir.3. Bu Sözleşme onaya tabidir. Onay belgeleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğinetevdi edilir.4. Bu Sözleşme bütün Devletlerin katılmasına açıktır. katılma, Birleşmiş MilletlerGenel Sekreterliğine katılma belgesinin tevdi edilmesinden itibaren yürürlük kazanır.26. Madde

Sözleşmenin gözden geçirilmesi1. Bu Sözleşmenin değiştirilmesine dair talepler, her hangi bir zamanda her hangi birTaraf Devlet tarafından Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine hitaben yazılı birbildirim vasıtasıyla yapılabilir.2. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, böyle bir talep karşısında yapılacak işlemlerkonusunda karar verir.27. MaddeYürürlüğe girme1. Bu Sözleşme yirminci onay veya katılma belgesinin Birleşmiş Milletler GenelSekreterine tevdi edilme tarihinden itibaren otuz gün sonra yürürlüğe girer.2. Yirminci onay veya katılma belgesinin tevdi edilmesinden sonra bu Sözleşmeyionaylayan veya katılan her bir Devlet bakımından bu Sözleşme, kendi onay vekatılma belgelerini tevdi etmelerinden itibaren otuz gün sonra yürürlülüğe girer.28. MaddeÇekinceler1. Onaya ve katılma sırasında Devletler tarafından yapılan çekincelerin metniBirleşmiş Milletler Genel Sekreteri tarafından alınır ve diğer bütün Devletleregönderilir.2. Bu Sözleşmenin konusuna ve amacıyla bağdaşmayan bir çekince kabul edilmez.3. Yapılmış olan çekinceler her zaman Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine hitabenyapılacak bir bildirimle geri alınabilir; Genel Sekreter bu bildirimden diğer bütünDevletleri haberdar eder. Bu tür bir bildirim alındığı tarihte yürürlüğe girer.29. MaddeSözleşmenin yorumu ile ilgili uyuşmazlıklar1. Bu Sözleşmenin yorumlanması veya uygulanması ile ilgili olarak iki veya dahafazla Taraf Devlet arasında çıkan bir uyuşmazlık, bu Devletlerden birinin talebiüzerine hakem önüne götürülür. Hakem önüne götürme talebinden itibaren altı ayiçinde taraflar hakemliğin kuruluşu üzerinde anlaşamazlarsa, bu taraflardan her hangibiri bu uyuşmazlığı uluslararası Adalet Divanı Statüsü'ne uygun olarak, uluslararasıAdalet Divanı'nın önüne götürülebilir.2. Taraf Devletlerden her biri bu Sözleşmenin imzalanması veya daha sonraonaylanması veya katılması sırasında, bu Maddenin birinci fıkrasıyla bağlı olmadığını

eyan edebilir. Bu tür bir çekince koyan Taraf Devlet karşısında diğer TarafDevletlerde yukarıdaki fıkra ile bağlı olmazlar.3. Yukarıdaki ikinci fıkraya uygun olarak bir çekince koymuş olan bir Taraf Devlet,Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine bir bildirim göndererek bu çekincesini herzaman geri alabilir.30. MaddeOrijinal metinArapça, Çince, Ingilizce, Fransızca, Rusça ve Ispanyolca metinleri eşit ölçüde geçerliolan bu Sözleşme Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğinde saklanır.Aşağıda imzası bulunan yetkili temsilciler, bu Sözleşmeyi imzalamışlardır.

1.3.7. Din veya Inanca Dayanan Her TürlüHoşgörüsüzlüğün ve Ayrımcılığın Tasfiye EdilmesineDair BildiriGenel Kurulunun 25 Kasım 1981 tarihli ve 36/55 sayılıKararıyla ilan edilmiştir.BAŞLANGIÇGenel Kurul,Birleşmiş Milletler Şartı'nın temel prensiplerinden birinin, her insanın doğasındabulunan insanlık onuru ile eşitlik olduğunu, ve bütün Üye Devletlerin ırk, cinsiyet, dilveya din ayrımcılığı yapmaksızın herkesin insan haklarına ve temel özgürlüklerineher yerde saygı gösterilmesini ve uyulmasını sağlamak ve teşvik etmek için Teşkilatlabirlikte ayrı ayrı veya ortaklaşa faaliyette bulunma taahhüdü altına girdiklerini dikkatealarak,Insan Hakları Evrensel Bildiri'nin ve Insan Haklarına dair uluslararası sözleşmelerinayrımcılık yapmama ve hukuk önünde eşitlik prensipleri ile düşünce, vicdan, din veinanç özgürlüğünü ilan ettiğini dikkate alarak,Insan haklarına ve temel özgürlüklere, özellikle düşünce, vicdan, din ve her türlüinanç özgürlüğüne kayıtsız kalmanın ve bu özgürlükleri ihlal etmenin, doğrudan veyadolaylı olarak, bilhassa diğer Devletlerin iç işlerine yabancı müdahalesi olarakkullanıldığı ve haklar ve uluslar arasındaki nefretin tutuştuğu yerlerde savaşları veinsanlığa büyük acıları beraberinde getirdiğini dikkate alarak,Din veya inanç, inancını açıklayan bir kimsenin yaşam anlayışının temel unsurlardanbiri olduğunu ve bu din veya inanç özgürlüğüne bütünüyle saygı gösterilmesi vegüvence altına alınması gerektiğini dikkate alarak,Din ve inanç özgürlüğü ile ilgili konularda anlayışın, hoşgörünün ve saygınınilerletilmesinin, ve din veya inancın Birleşmiş Milletler Şartı'yla, BirleşmişMilletlerin ilgili diğer belgeleriyle ve bu Bildiri'nin amaçları ve prensipleriylebağdaşmayacak hedefler için kullanılmasının kabul edilemezliğini sağlamanın temelolduğunu dikkate alarak,Din ve inanç özgürlüğünün ayrıca dünya barışı, sosyal adalet ve halklar arasındadostluk hedeflerine varılmasına, ve sömürgecilik ve ırksal ayrımcılıkla ilgiliideolojilerin ve uygulamaların tasfiye edilmesine katkıda bulunacağını dikkate alarak,Birleşmiş Milletler ve onun uzman kuruluşlarının himayesinde kabul edilen veyürürlüğe girme durumunda bulunan her türlü ayrımcılığın tasfiye edilmesine dairsözleşmelerin tatmin edici olduklarını kaydederek,Din veya inanç konularında dünyanın bazı bölgelerinde hala hoşgörüsüzlükgösterilmesinden ve ayrımcılık bulunmasından kaygı duyarak,

Hangi biçimde ve görünümde olursa olsun, bu tür hoşgörüsüzlüklerin süratle tasfiyeedilmesi ve din veya inanç sebebiyle ayrımcılık yapılmasının önlenmesi ve bununlamücadele edilmesi için gerekli bütün tedbirleri almaya karar vererek,Din veya Inanca Dayanan Her Türlü Hoşgörüsüzlüğün ve Ayrımcılığın Tasfiyeedilmesine dair bu Bildiri'yi ilan eder:1. MaddeDüşünce, vicdan ve din özgürlüğü1. Herkes düşünce, vicdan ve din özgürlüğü hakkına sahiptir. Bu hak, bir dine veyadilediği bir inanca sahip olma ve dinini veya inancını kendi başına veya başkaları ilebirlikte toplu olarak ve aleni veya gizli bir biçimde ibadet etme, gereklerine uyma,uygulama ve öğretme yoluyla açışa vurma özgürlüğünü de içerir.2. Hiç kimse bir dine veya dilediği inancına sahip olma özgürlüğünü zedeleyecek birzorlamaya maruz bırakılamaz.3. Bir kimsenin dinini veya inancını açışa vurma özgürlüğü, sadece hukukenöngörülen ve kamu güvenliğini, kamu düzenini, sağlığı, ahlakı veya başkalarınıntemel hak ve özgürlüklerini korumak için gerekli olduğu ölçüde sınırlamalara tabitutulabilir.2. MaddeAyrımcılık yasağı1. Hiç kimse din veya başka bir inancı sebebiyle bir Devlet, bir kurum, bir kişi veyakişi grubu tarafından ayrımcılığa maruz bırakılamaz.2. Bu Bildiri'nin amacı bakımından "din veya inanca dayanan hoşgörüsüzlük veayrımcılık" deyimi, eşitlik üzerine kurulu bulunan insan haklarının ve temelözgürlüklerin tanınmasını, kullanılmasını veya bunlardan yararlanılmasını hükümsüzkılma veya zedeleme amacı taşıyan veya bu sonucu doğuran, din veya inanca dayalıbir farklılaştırma, dışlama, kısıtlama veya ayrıcalık tanıma anlamına gelir.3. MaddeDin veya inanca dayanan ayrımcılığın anlamıInsanlar arasında din veya inanca dayanan bir ayrımcılık, insanlık onuruna karşı biraşağılama ve Birleşmiş Milletler Şartı'nın prensiplerini inkar oluşturur; bu ayrımcılık,Insan Hakları Evrensel Bildirisi'nde ilan edilen ve Insan Hakları uluslararasıSözleşmelerinde ayrıntılı bir biçimde düzenlenen insan haklarının ve temelözgürlüklerini ihlal ettiği ve uluslar arasında dostane ve barışçıl ilişkilere karşı birengel olduğu için yasaklanır.4. Madde

Din veya inanca dayanan ayrımcılığı önleme ve tasfiye etme yükümlülüğü1. Bütün Devletler, kişisel, ekonomik, siyasal, sosyal ve kültürel yaşamın her alanındainsan haklarının ve temel özgürlüklerinin tanınması, kullanılması ve bunlardanyararlanılması sırasında din ve inanca dayanan ayrımcılığı önlemek ve tasfiye etmekiçin etkili tedbirler alır.2. Bütün Devletler, bu tür ayrımcılığı yasaklamak için gerektiği takdirde mevzuatçıkarmak veya değiştirmek de dahil, din veya bu konudaki diğer inançlara dayananhoşgörüsüzlükle mücadele etmek üzere gerekli bütün tedbirleri almak için her türlüçabayı gösterir.5. MaddeÇocuğun Hakları1. çocukların anne ve babaları, eğer varsa vasileri kendi dinlerine veya inançlarına vekendi inançları doğrultusunda çocuklarının yetişmelerini istedikleri ahlak eğitimeuygun bir tarzda aile içindeki yaşamı düzenleme hakkına sahiptir.2. Her çocuk, din veya inanç konularında anne ve babasının, ve varsa vasisinindileğine uygun olan bir eğitime ulaşma hakkından yararlanır; çocuklar, kendi anne vebabasının veya vasisinin dileğine aykırı bir din veya inanç öğretimi almayazorlanamaz; bu konuda çocukların yüksek menfaatleri, yönlendirici bir prensiptir.3. Çocuklar, din veya inanca dayanan her türlü ayrımcılığa karşı korunur. Çocuklaranlayış, hoşgörü, halklar arasında dostluk ve evrensel kardeşlik, başkalarının din veyainanç özgürlüğüne saygı ruhu ile bütün enerjisini ve yeteneklerini insan kardeşlerininhizmetine sunması gerektiği bilinci içinde yetiştirilir.4. Anne ve babasının veya bir vasinin bakımı altında bulunmayan çocukların din veyainançları konusunda, kendi ifade ettikleri dilekleri veya onların dileklerini gösterenbaşka belirtiler dikkate alınır; çocukların yüksek menfaatleri, yönlendirici birprensiptir.5. Çocuğun içinde yetiştirildiği bir din veya inancın uygulamaları, bu Bildiri'ninbirinci maddesinin üçüncü fıkrası dikkate alınarak, çocuğun fiziksel veya ruhsalsağlığına veya tam olarak gelişmesine zarar verici olamaz.6. MaddeDüşünce, vicdan veya inanç özgürlüğünün içeriğiDüşünce, vicdan, din veya inanç özgürlüğü bu Biliri'nin birinci maddesine uygunolarak, ve birinci maddenin üçüncü fıkrası hükümleri çerçevesinde, başkaözgürlüklerin yanında, Aşağıdaki özgürlükleri de içerir.

a) Bir din veya inanç ile bağlantılı olarak, ibadet etme veya toplanma, ve bu amaç içingerekli yerleri kurma ve kullanma;b) Gerekli vakıf veya insancıl amaçlı kurumlar kurma ve bunları işletme;c) Bir dinin veya inancın törenlerine veya geleneklerine ilişkin gerekli araçları vemateryalleri yeterli ölçüde yapma, alma ve kullanma;d) Bu alanla ilgili yayımları yazma, yayınlama ve dağıtma;e) Bir din veya inancın öğretimini, bu amaçlar için uygun yerlerde yapma;f) Bireylerden ve kurumlardan gönüllü mali yardım vermelerini isteme ve alma;g) Bir dinin veya inancın gerekleri ve standartları bakımından uygun olan liderleriyetiştirme, atama, seçme ve yerini alacak olanı belirleme;h) Bir kimsenin dininin veya inancının kurallarına uygun olarak dinlenme günlerineve bayram tatillerine ve törenlerine uygun davranma;i) Ulusal ve uluslararası düzeyde, din ve inanç konularında bireyler ve topluluklarlailetişim kurma ve sürdürme;7. MaddeHakların iç hukukla olan ilişkisiBu Bildiri'de yer verilen haklar ve özgürlükler, herkesin bu hakları ve özgürlükleriuygulamada kullanabilmesini sağlayacak şekilde ulusal mevzuatta düzenlenir.8. MaddeHakların uluslararası belgelerle ilişkisiBu Bildiri'deki hiç bir hüküm, Insan Hakları Evrensel Bildirisi ile Insan Haklarınadair uluslararası sözleşmelerde tanımlanan bir hakkı kısıtlayıcı veya kullanımınıdurdurucu bir şekilde yorumlanamaz.

1.3.8. ULUSAL VEYA ETNIK, DINSEL VEYADILSEL AZINLIKLARA MENSUP OLANKIŞILERIN HAKLARINA DAIR BILDIRIBAŞLANGIÇGenel Kurul,Genel Kurulunun 20 Aralık 1993 tarihli ve 47/135 sayılıKararıyla ilan edilmiştir.Birleşmiş Milletlerin temel amaçlarından birinin, Birleşmiş Milletler Şartı'nda ilanedildiği üzere ırk, cinsiyet, dil veya din gibi bir ayrımcılığa tabi tutmaksızın herkesininsan haklarına ve temel özgürlüklerine saygıyı teşvik etme ve geliştirme olduğunuyeniden teyit ederek,Temel insan haklarına, insanlık onuruna ve insanın değerine, erkekler ve kadınlar ileküçük-büyük bütün ulusların eşit haklara sahip olduklarına dair inancını yeniden teyitederek,Birleşmiş Milletler Şartı'da, Insan Hakları Evrensel Bildirisi'nde, Soykırım SuçununÖnlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi'nde, Her Türlü Irk Ayrımcılığının Tasfiyeedilmesine dair uluslararası Sözleşme'de, Kişisel ve Siyasal Haklar uluslararasıSözleşmesi'nde, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar uluslararası Sözleşmesi'nde,Din veya Inanca Dayanan Her Türlü Hoşgörüsüzlüğün ve Ayrımcılığın Tasfiyeedilmesine dair Bildiri'de, ve Çocuk Hakları Sözleşmesi'nde ve ayrıca evrensel veyabölgesel düzeyde kabul edilmiş olan ve Birleşmiş Milletler Üyesi Devletlerin kendiaralarında meydana getirmiş oldukları diğer uluslararası belgelerde yer alanprensiplerin gerçekleştirilmesini sağlamayı arzu ederek,Kişisel ve Siyasal Haklar uluslararası Sözleşmesi'nin etnik, dinsel veya dilselazınlıklara mensup olan kişilerin hakları ile ilgili Yirmi yedinci maddesindekihükümlerden esinlenerek,Ulusal veya etnik, dinsel veya dilsel azınlıklara mensup kişilerin haklarınınkorunmasının ve geliştirilmesinin, içinde yaşadıkları Devletin siyasal ve sosyalistikrarına katkıda bulunacağını dikkate alarak,Bir bütün olarak toplumsal gelişme içinde ve hukukun üstünlüğüne dayanandemokratik bir yapıda bütünleyici bir parça olarak ulusal veya etnik, dinsel veya dilselazınlıklara mensup olan kişilerin haklarını sürekli bir biçimde geliştirmenin vegerçekleştirmenin halklar ile Devletler arasında dostluğu ve işbirliğini güçlendirmeyekatkıda bulunacağını vurgulayarak,Azınlıkların korunmasında Birleşmiş Milletlerin önemli bir rol oynayabileceğinidikkate alarak,

Birleşmiş Milletler sistemi içinde, özellikle Insan Hakları Komisyonu'nun,Azınlıkların korunması ve Ayrımcılığın Önlenmesi AltKomisyonu'nun, Insan Haklarıuluslararası Sözleşmeleri ve ulusal veya etnik, dinsel veya dilsel azınlıklara mensupkişilerin haklarının korunması ve geliştirilmesi ile ilgili diğer uluslararası insanhakları belgelerine göre kurulmuş olan organların bugüne kadar yaptıkları işi akıldatutarak,Azınlıkların korunmasında ve ulusal veya etnik, dinsel veya dinsel azınlıklara mensupkişilerin haklarının geliştirilmesi ve korunmasında Hükümetler arası örgütler ilehükümetlerdışı örgütlerin önemli işler yapmış olduklarını dikkate alarak,Ulusal veya etnik, dinsel veya dilsel azınlıklara mensup kişilerin hakları konusundauluslararası insan hakları belgelerinin etkili bir biçimde uygulanmasını daha fazlagüvence altına alma ihtiyacını kabul ederek,Ulusal veya Etnik, Dinsel veya Dilsel Azınlıkların Korunmasına dair Bildiri'yi ilaneder:1. MaddeAzınlıkların korunması1. Devletler, kendi ülkeleri üzerindeki azınlıkların varlığını ve ulusal veya etnik,dinsel veya dilsel kimliklerini korur ve bu kimlikleri geliştirmeleri için gereklişartların oluşmasını teşvik eder.2. Devletler bu amacın gerçekleştirilmesi için gerekli yasal ve diğer tedbirleri alır.2. MaddeAzınlıklara mensup olan kişilerin hakları1. (Bundan sonra azınlıklara mensup olan kişiler şeklinde geçecek olan) ulusal veyaetnik, dinsel veya dilsel azınlıklara mensup kişiler, özel veya kamusal yaşamda hiç birmüdahaleye veya hiç bir ayrımcılığa maruz kalmadan ve serbestçe kendi kültürleriniyaşama, kendi dinlerinde ibadet etme ve uygulamada bulunma ve kendi dillerinikullanma hakkına sahiptir.2. Azınlıklara mensup olan kişiler kültürel, dinsel, sosyal, ekonomik ve kamusalyaşama etkili bir biçimde katılma hakkına sahiptir.3. Azınlıklara mensup olan kişiler ulusal düzeyde ve uygun olduğu takdirde, mensubuoldukları azınlıklarla veya üzerinde yaşadıkları bölgelerle ilgili olarak bölgeseldüzeyde verilen kararlara ulusal mevzuata aykırı olmayacak bir tarzda etkili birbiçimde katılma hakkına sahiptir.4. Azınlıklara mensup olan kişiler kendi örgütlerini kurma ve sürdürme hakkınasahiptir.

5. Azınlıklara mensup olan kişiler hiç bir ayrımcılığa maruz kalmadan, kendigrubunun diğer üyeleriyle ve başka azınlıklara mensup kişilerle, ve ayrıca hudutkomşusu diğer Devletlerin ulusal veya etnik, dinsel veya dilsel başlarla bağlı olduklarıvatandaşlarıyla serbest ve barışçıl ilişkiler kurma ve bu ilişkileri sürdürme hakkınasahiptir.3. MaddeÖrgütlenme özgürlüğü; hakları kullanmaktan ötürü zarara uğramama1. Azınlıklara mensup olan kişiler, bu Bildiri'de yer alan haklar da dahil sahipoldukları hakları, hiç bir ayrımcılığına maruz kalmadan kendi başlarına veya mensupoldukları grubun diğer üyeleri ile birlikte kullanabilirler.2. Bu Bildiri'de yer alan hakların kullanılması veya kullanılmaması bir azınlığamensup olan her hangi bir kişi için hiç bir olumsuz sonuç doğurmaz.4. MaddeDevletler tarafından alınacak tedbirler1. Devletler gerektiği takdirde, azınlıklara mensup olan kişilerin bütün insan haklarınıve temel özgürlükleri hiç bir ayrımcılığa maruz kalmadan tam ve etkili bir biçimde vehukuk önünde tam bir eşitlik içinde kullanabilmelerini sağlayacak tedbirler alır.2. Devletler, azınlıklara mensup kişilerin kendi özelliklerini ifade edebilmelerini veulusal hukuku ihlal eden ve uluslararası standartlara aykırı bulunan özel bazıuygulamalar hariç kendi kültürlerini, dillerini, dinlerini, geleneklerini ve örf veadetlerini geliştirmeleri için gerekli şartları yaratmak amacıyla tedbirler alır.3. Devletler, mümkün olduğu kadar, azınlıklara mensup kişilerin ana dilleriniöğrenmeleri veya ana dillerinde eğitim almaları için yeterli imkanlara sahipolabilecekleri gerekli tedbirleri alır.4. Devletler gerektiği takdirde, kendi ülkelerinde varolan azınlıkların tarih,gelenekler, dil ve kültürleri ile ilgili bilgiler almalarını özendirmek için eğitimalanında tedbirler alır. Azınlıklara mensup olan kişiler, toplumun bütünü hakkındabilgi edinebilmek için yeterli imkanlara sahip olurlar.5. Devletler, azınlıklara mensup kişilerin ülkenin ekonomik kalkınmasına vegelişmesine tam olarak katılabilmelerini sağlayacak tedbirleri almayı kabul eder.5. MaddeUlusal politikalar ve planlar1. Ulusal politikalar ve programlar, azınlıklara mensup olan kişilerin meşrumenfaatlerini dikkate alarak planlanır ve uygulanır.

2. Devletler arasında yapılan işbirliği ve yardım programları azınlıklara mensupkişilerin meşru menfaatlerini dikkate alarak planlanır ve uygulanır.6. MaddeBilgi alışverişi ve güven-artırmaDevletler, karşılıklı anlayış ve güveni geliştirmek amacıyla bilgi ve tecrübe alış verişiyapmak gibi, azınlıklara mensup kişilerle ilgili sorunlar hakkında işbirliği yapar.7. MaddeIşbirliği yapma ödeviDevletler bu Bildiri'de yer alan haklara saygının geliştirilmesi amacıyla işbirliğiyapar.8. MaddeDevletlerin egemen eşitliği, ülke bütünlüğü ve siyasal bağımsızlıklarına dairprensiplerin korunması1. Bu Bildiri'deki hiç bir hüküm, azınlıklara mensup kişiler bakımından Devletlerinuluslararası yükümlülüklerini yerine getirmesini engellemez. Devletler, özellikle tarafoldukları uluslararası sözleşmelerden ve antlaşmalardan doğan yükümlülüklerini iyiniyetle yerine getirir.2. Bu Bildiri'de yer alan hakların kullanılması, evrensel olarak tanınmış olan insanhakları ve temel özgürlüklerin herkes tarafından kullanılmasına engel olamaz.3. Bu Bildiri'de yer alan hakların etkili bir biçimde kullanılmasını sağlamak içinDevletler tarafından alınan tedbirler, hemen ilk bakışta Insan Hakları EvrenselBildirisi'nde bulunan eşitlik prensibine aykırı görülemez.4. Bu Bildiri'deki hiç bir hüküm, Devletlerin egemenliği, eşitliği, ülke bütünlüğü vesiyasal bağımsızlığı şeklindeki Birleşmiş Milletlerin amaçlarına ve prensiplerineaykırı düşecek faaliyetlere izin verecek şekilde yorumlanamaz.9. MaddeBirleşmiş Milletlerin rolüBirleşmiş Milletler içindeki uzman kuruluşlar ve diğer örgütler, kendilerinin ihtisasalanlarına girdiği ölçüde, bu Bildiri'de yer alan hakların ve prensiplerin tam olarakgerçekleştirilmesine katkıda bulunurlar.

1.3.9. KADINLARA KARŞI ŞIDDETIN TASFIYEEDILMESINE DAIR BILDIRIGenel Kurulunun 20 Aralık 1993 tarihli ve 44/104 sayılı Kararıyla ilan edilmiştir.BAŞLANGIÇGenel Kurul,Eşitlik, güvenlik, özgürlük, bütün insanların bedensel bütünlüğü ve insanlık onurukonusundaki hakların ve prensiplerin kadınlara her yerde uygulanmasının acil birgereklilik olduğunu kabul ederek,Bu hakların ve prensiplerin Insan Hakları Evrensel Bildirisi, Kişisel ve Siyasal HaklarUluslararası Sözleşmesi, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar UluslararasıSözleşmesi, Kadınlara karşı Her Türlü Ayrımcılığın Tasfiye edilmesine dair Sözleşmeve Işkenceye ve Diğer Zalimane, Insanlık dışı veya Onur kırıcı Muamele veya CezayaKarşı Sözleşme ile birlikte diğer uluslararası belgelerde yüceltilen hakları veprensipleri kaydederek,Kadınlara karşı Her Türlü Ayrımcılığın Tasfiye edilmesine dair Sözleşme'nin etkilibir biçimde uygulanmasının kadınlara karşı şiddetin tasfiye edilmesine katkıdabulunacağını ve bu kararla birlikte düzenlenen Kadınlara karşı şiddetin Tasfiyeedilmesine dair Bildiri'nin bu süreci güçlendireceğini ve tamamlayacağını kabulederek,Kadınlara karşı şiddetin, kadınlara karşı şiddet ile mücadele etmek için bir dizitedbirlerin yer aldığı Kadınların durumunu Iyileştirmek için Ileri dönük StratejilerNairobi belgesinde tanınmış olan eşitlik, gelişme ve özgürlüğün gerçekleştirilmesine,ve Kadınlara karşı Her Türlü Ayrımcılığın Tasfiye edilmesine dair Sözleşme'nin tamolarak uygulanmasına bir engel oluşturmasından kaygı duyarak,Kadınlara karşı şiddetin kadınların insan haklarına karşı bir ihlal oluşturduğunu ve buhakların ve özgürlüklerin kullanılmasını zayıflattığını veya hükümsüz kıldığını teyitederek, ve kadınlara karşı şiddet kullanılması durumunda bu hakların ve özgürlüklerinkorunması ve ilerletilmesindeki uzun süreli başarısızlıktan kaygılanarak,Kadınlara karşı şiddetin, erkekler ve kadınlar arasındaki eşitlikçi olmayan güçilişkilerinin tarihsel bir göstergesi olduğunu ve bu güç ilişkisinin erkekler tarafındankadınlar üzerinde egemenlik kurulmasına ve kadınlara ayrımcılık yapılmasına yolaçtığını, ve kadınlara karşı uygulanan bu şiddetin erkeklerle karşılaştırıldığındakadınları zorla bağımlı bir konuma sokmanın çok önemli toplumsalmekanizmalarından biri olduğunu kabul ederek,Azınlık gruplara dahil olan kadınlar, yerli kadınlar, mülteci kadınlar, göçmenkadınlar, kırsal bölgelerde veya uygarlığa uzak topluluklarda yaşayan kadınlar,bakıma muhtaç kadınlar, ceza veya tutukevlerindeki kadınlar, kız çocukları, özürlü

kadınlar, yaşlı kadınlar ve silahlı çatışma bölgelerinde bulunan kadınlar gibi bazıkadın gruplarının şiddete karşı savunmasız bulunmalarından kaygı duyarak,Ekonomik ve Sosyal Konseyin 24 Mayıs 1990 tarihli ve 1990/15 sayılı kararına ek23. paragrafta, kadınlara karşı şiddetin yaygın olduğu ve bütün gelir gruplarında, hersınıfta ve kültürde meydana geldiği, bunun yol açtığı sonuçların tasfiye edilmesi içinivedi ve etkili adımlar atılması gerektiğinin belirtilmiş olmasını hatırlayarak,Yine Ekonomik ve Sosyal Konseyin 30 Mayıs 1991 tarihli ve 1991/18 sayılıkararında Konseyin, özel olarak kadınlara karşı şiddet sorununu açıklıkla ele alacakbir uluslararası belgenin oluşturulması için harekete geçilmesini tavsiye ettiğinihatırlayarak,Kadın hareketlerinin, kadınlara karşı şiddet sorununun niteliğine, aşırlığına veyaygınlığına giderek artan ölçüde dikkat çekilmesinde oynadıkları rolü memnuniyetlekarşılayarak,Kadınların toplum içinde hukuki, sosyal, siyasal ve ekonomik eşitliği için sağlananimkanların, başka nedenlerle birlikte, sürekli ve yerel nitelikte şiddet tarafındankısıtlanmasından kaygı duyarak,Yukarıdaki tespitlerin ışığından, kadınlara karşı şiddetin açık ve anlaşılabilir birtanımının yapılmasına, kadınlara karşı her türlü şiddetin tasfiye edilmesini sağlamakiçin kullanılacak olan hakların açıkça düzenlenmesine, Devletlerin taşıdıklarısorumlulukları konusunda taahhütte bulunmalarına, ve kadınlara karşı şiddetin tasfiyeedilmesi için bütün bir uluslararası toplumun taahhütte bulunmasına ihtiyaç olduğunakanaat getirerek,Aşağıdaki Kadınlara karşı şiddetin Tasfiye edilmesine dair Bildiri'yi kararlılıkla ilaneder ve herkes tarafından bilinmesi ve saygı gösterilmesi için her türlü çabanıngösterilmesi ister.1. MaddeKadınlara karşı şiddetin tanımıBu Bildirinin amacı bakımından "kadınlara karşı şiddet" terimi, ister kamusal isterseözel yaşamda meydana gelsin, kadınlara fiziksel, cinsel veya psikolojik acı veyaıstırap veren veya verebilecek olan cinsiyete dayanan bir eylem veya bu türeylemlerle tehdit etme, zorlama veya keyfi olarak özgürlükten yoksun bırakmaanlamına gelir.2. MaddeKadınlara karşı şiddet örnekleriKadınlara karşı şiddet terimi aşağıdaki halleri içerecek şekilde anlaşılır, fakat buhallerle sınırlı değildir:

a) Aile içinde meydana gelen dövme, kız çocukların cinsel istismarı, evlenirkenverilen başlıkla ilgili şiddet, evlilik içi tecavüz, cinsel organları dağlama ve kadınlarazarar veren geleneksel uygulamalar, eş olmayanlar arasındaki şiddet ve sömürmekiçin uygulanan şiddet de dahil fiziksel, cinsel ve psikolojik şiddet uygulanması;b) Toplum içinde meydana gelen tecavüz, cinsel istismar, çalışma hayatında, öğretimkurumlarında ve diğer yerlerde cinsel taciz, kadın satışı ve zorla fahişeleştirilme dedahil, fiziksel, cinsel ve psikolojik şiddet;c) Nerede meydana gelirse gelsin, Devlet tarafından işlenen veya hoş görülen fiziksel,cinsel ve psikolojik şiddet.3. MaddeKadınların haklarıKadınlar siyasal, ekonomik, sosyal, kültürel, kişisel veya diğer alanlardaki insanhaklarından ve temel özgürlüklerden eşit bir biçimde yararlanma ve korunmasınıisteme hakkına sahiptir. Bu haklara diğerlerinin yanında, aşağıdaki haklar da dahildir:a) Yaşama hakkı;b) Eşitlik hakkı;c) Kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı;d) Hukukun korumasından eşit biçimde yararlanma hakkı;e) Her türlü ayrımcılığa karşı korunma hakkı;f) Elde edilmesi mümkün olan en yüksek standartta fiziksel ve ruhsal sağlık hakkı;g) Adil ve elverişli koşullarda çalışma hakkı;h) Işkenceye, veya diğer zalimane, insanlık dışı veya onur kırıcı muamele veya cezayamaruz kalmama hakkı.4. MaddeDevletlerin sorumluluklarıDevletler kadınlara karşı şiddeti yasaklar ve kadınlara karşı şiddetin tasfiye edilmesikonusundaki yükümlülüklerinden kaçınmak üzere her hangi bir örf ve adeti, geleneğiveya dinsel düşünceyi ileri süremez. Devletler her türlü uygun araçla ve hiçgecikmesizin kadınlara karşı şiddeti tasfiye politikasını yürütür. Bu amaçla:a) Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Tasfiye edilmesine dair Sözleşme'yi henüzonaylamamış veya buna katılmamış ise, bu Sözleşmeyi onaylamayı ve katılmayı veyabu Sözleşmeye koyduğu çekinceyi geri almayı düşünür;

) Kadınlara karşı şiddete girişmekten kaçınır;c) Kadınlara karşı şiddet ister Devlet isterse özel şahıslar tarafından işlensin, bufiilleri önlemek, soruşturmak ve, ulusal hukuka göre cezalandırmak için gerekli özenigösterir;d) Şiddete maruz bırakılan kadınlara karşı yapılan uygunsuzlukları cezalandırmak vegidermek için ulusal mevzuatta ceza, medeni, idare ve iş hukuku ile ilgili yaptırımlarkoyar; şiddete maruz bırakılmış kadınların adalet mekanizmasına ulaşmaları ve,uğradıkları zararların ulusal mevzuatta öngörüldüğü gibi adil ve etkili bir şekildegiderilmesi sağlanır; Devletler ayrıca bu tür mekanizmalar vasıtasıyla bir giderim eldeetmek isteyen kadınları sahip oldukları haklar konusunda bilgilendirir;e) Gerektiği takdirde Hükümet dışı örgütlerle, ve özellikle de kadınlara karşı şiddetkonusuyla yakından ilgilenen örgütlerle işbirliği yapmayı dikkate alarak, kadınlarınher türlü şiddete karşı korunmalarını artırmak veya daha önce bu amaçla yapılmışplanlar için hükümler koymak üzere ulusal uygulama planlarını geliştirme imkanınıele alır;f) Kadınların her türlü şiddete karşı korunmalarını artırıcı nitelikte engelleyiciyaklaşımlar geliştirir ve en geniş şekilde yasal, siyasal, idari ve kültürel tedbirleri alır;cinsiyet konusunda duyarlı yasalar, yürürlükteki uygulamalar ve diğer müdahaleleryoluyla kadınların yeniden mağdur olmalarına meydan verilmemesini sağlar;g) Ihtiyaç bulunması halinde, mevcut kaynaklarını uluslararası işbirliği çatısı altındaazami derecede kullanarak, şiddete maruz kalmış kadınların ve gerektiği takdirde bukadınların çocuklarının rehabilitasyonu, çocuk bakımı ve yetiştirilmesi, ıslahı,kendilerine rehberlik yapılmasını, ve sağlık ve sosyal hizmetler, imkanlar veprogramlar gibi özel nitelikteki yardımlar ile birlikte, yapısal desteklerdenyararlanmaları için çalışır, ve bu kimselerin güvenliği ile fiziksel ve psikolojikrehabilitasyonu için gerekli her türlü tedbirin alınmasını sağlar;h) Kadınlara karşı şiddetin tasfiye edilmesi ile ilgili faaliyetler için Hükümetbütçesine yeterli ödenek koyar;i) Kadınlara karşı şiddetin önlenmesinden, soruşturulmasından vecezalandırılmasından sorumlu olan kanun adamlarına ve kamu görevlilerinekadınların ihtiyaçlarına karşı kendilerini daha duyarlı hale getirecek bir öğretiminverilmesi için tedbirler alır;j) Her iki cinsten birinin üstün veya aşağı olduğu, erkekler ile kadınlar içinalışılagelmiş rollerin bulunduğu düşüncesine dayanan kadınların ve erkeklerindavranış tarzlarını değiştirmek ve sosyal, kültürel önyargıları, gelenekseluygulamaları ve her türlü uygulamaları tasfiye etmek üzere özellikle eğitim alanındagerekli her türlü tedbiri alır;k) Kadınlara karşı şiddetin hüküm süren değişik biçimleri ile ilgili araştırmalaryapılmasını, verilerin bir araya getirilmesini, istatistiklerin toplanmasını sağlar, ve

kadınlara karşı şiddetin nedenleri, nitelikleri, aşırlıkları ve sonuçları ile kadınlarakarşı şiddeti engellemek ve yürürlüğe konan tedbirlerin etkililiği ve bunlara birgiderim sağlanması konusunda araştırmalar yapılmasını teşvik eder; yapılanistatistikler ve varılan sonuçlar kamuya açıklanır;l) Özellikle şiddete karşı aciz durumdaki kadınlara karşı şiddetin tasfiye edilmesineyönelik tedbirler alır;m) Birleşmiş Milletlerin insan hakları ile ilgili belgelerine göre verilmesi gerekliraporları sunarken, bu raporda kadınlara karşı şiddetle ve bu Bildirininuygulanmasıyla ilgili aldığı tedbirlere de yer verir;n) Bu Bildiride düzenlenen prensiplerin uygulanmasına yardım etmek üzere gerekliyönergelerin hazırlanmasını teşvik eder;o) Kadınlara karşı şiddet problemi ile ilgili duyarlılığı artıran ve bu şiddetin yaralarınısaran dünya çapındaki kadın hareketinin ve Hükümet dışı örgütlerin önemli rolünükabul eder;p) Kadın hareketinin ve Hükümet dışı örgütlerin çalışmalarını kolaylaştırıp daha iyibir duruma getirir ve kendileriyle yerel, ulusal ve bölgesel düzeyde işbirliği yapar;q) Uygun olduğu takdirde, üyesi bulundukları Devletlerarası bölgesel örgütlerinprogramlarına kadınlara karşı şiddetin tasfiye edilmesine yer vermeleri için teşvikeder.5. MaddeBirleşmiş Milletlerin rolüBirleşmiş Milletler organları ve uzman kuruluşları kendi yetki alanlarına girenkonularda, bu Bildiride düzenlenen hakların ve prensiplerin tanınmasına vegerçekleştirilmesine katkıda bulunurlar ve bu amaçla, diğer faaliyetlerle birlikte:a) Şiddete karşı mücadele etmek üzere bölgesel stratejileri tanımlamak, kadınlarakarşı şiddetin tasfiye edilmesi ile ilgili görüş alış verişinde bulunmak ve programlarıfinanse etmek amacıyla uluslararası ve bölgesel işbirliği yapılmasına yardım eder;b) Kadınlara karşı şiddetin tasfiye edilmesi konusunda herkeste duyarlılık yaratmakve yükseltmek amacıyla toplantılar ve seminerler düzenler;c) Kadınlara karşı şiddet sorununu etkili bir biçimde ele alabilmeleri için BirleşmişMilletler sistemi içindeki insan hakları sözleşme organları arasında işbirliği ve görüşalış verişi yapılmasına yardım eder;d) Birleşmiş Milletler sistemindeki örgütlerin ve kuruluşların sosyal eğilimler veproblemler ile ilgili dünyanın sosyal durumu hakkında hazırladıkları analizlere,kadınlara karşı şiddet eğilimlerinin incelenmesini de dahil eder;

e) Birleşmiş Milletler sistemindeki örgütler ve kuruluşlar arasında kadınlara karşışiddet sorunu ve özellikle de şiddete karşı aciz durumdaki kadın grupları hakkındayapılan programlarla ilgili olarak işbirliği yapılmasını teşvik eder;f) Bu Bildiride belirtilen tedbirleri dikkate alarak, kadınlara karşı şiddet ile ilgiliyönergelerin şekillendirilmesine ve el kitaplarının hazırlanmasına yardımcı olur;g) Insan hakları belgelerinin uygulanması konusunda görevlerini yerine getirirken,gerektiği takdirde kadınlara karşı şiddetin tasfiye edilmesi konusunu da ele alır;h) Kadınlara karşı şiddet konusunda çalışırken Hükümet dışı örgütlerle işbirliği yapar.6. MaddeIç hukukla ve uluslararası hukukla ilişkisiBu Bildirideki hiç bir hüküm, bir Devletin ulusal mevzuatında ve bir Devletbakımından yürürlükte olan bir uluslararası sözleşme, andlaşma veya diğer belgedeyer alan kadınlara karşı şiddetin tasfiye edilmesine yönelik daha kullanışlı bir hükmüetkilemez.

1.3.10. IŞKENCEYE VE DIĞER ZALIMANE,INSANLIK DIŞI VEYA ONUR KIRICI MUAMELEVEYA CEZAYA KARŞI SÖZLEŞMEBAŞLANGIÇGenel Kurulunun 10 Aralık 1984 tarihli ve 39/46 sayılıKararıyla kabul edilmiş ve imzaya, onaya ve katılmaya açılmıştır.Yürürlüğe giriş: 26 Haziran 1987Bu Sözleşmeye Taraf Devletler;Birleşmiş Milletler Şartı'nda ilan edilen prensiplere göre, insanlık ailesinin bütünüyelerinin sahip oldukları eşit ve vazgeçilmez haklarını tanımanın, yeryüzündekiözgürlük, adalet ve özgürlüğün temeli olduğunu dikkate alarak,Bu hakların insanın doğuştan sahip olduğu insanlık onurundan türediğini kabulederek,Birleşmiş Milletler şartına ve özellikle 55. maddesine göre Devletlerin insan haklarınave temel özgürlüklere her yerde saygı gösterilmesini ve uygun davranılmasınısağlama yükümlülüğünü dikkate alarak,Hiç kimsenin işkence veya diğer zalimane, insanlık dışı veya onur kırıcı muameleveya cezaya maruz bırakılmayacağını öngören Insan Hakları Evrensel Bildirisi'nin 5.maddesini ve Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi'nin 7. maddesini gözönünde tutarak,Genel Kurul tarafından 9 Aralık 1975 tarihinde kabul edilen Herkesin Işkenceye veDiğer Zalimane, Insanlık dışı veya Onur kırıcı Muamele veya Cezaya KarşıKorunmasına dair Bildiri de göz önünde tutularak,Dünyanın her tarafında işkence ve diğer zalimane, insanlık dışı veya onur kırıcımuamele veya cezaya karşı daha etkili bir mücadele yapılmasını arzu ederek,Aşağıdaki hükümlerde anlaşmışlardır:I. BÖLÜMMADDI HÜKÜMLER1. MaddeIşkence tanımı1. Bu Sözleşmenin amacı bakımından "işkence", bir kimseye karşı, kendisinden itirafalmak veya üçüncü kişi hakkında bilgi edinmek, kendisinin veya üçüncü kişininyaptığı veya yaptığından kuşkulanılan bir eylem nedeniyle cezalandırmak veya

kendisini veya üçüncü kişiyi korkutmak veya zorlamak amacıyla veya ayrımcılığadayanan her hangi bir sebeple, bir kamu görevlisi veya resmi sıfatla hareket eden birbaşka kişi tarafından veya bu görevlinin veya kişinin teşviki veya rızası veyamuvafakatiyle işlenen ve işlendiği kimseye fiziksel veya ruhsal olarak aşır acı veyaıstırap veren her hangi bir fiildir. Kanuni yaptırımlardan kaynaklanan veya yaptırımındoğasında bulunan veya bu yaptırımlarla rastlaşan acı veya ıstırap, işkence sayılmaz.2. Bu madde, uygulama alanı daha geniş olan hükümlerin bulunduğu veyabulunabileceği uluslararası belge veya ulusal mevzuat hükümlerinin uygulanmasınıönlemez.2. MaddeIşkenceyi önleme yükümlülüğü ve işkenceyi haklı gösterme yasağı1. Her bir Taraf Devlet kendi egemenliği altındaki ülkelerde işkence fiillerininişlenmesini önlemek için etkili yasal, idari, yargısal veya diğer tedbirleri alır.2. Her ne olursa olsun, savaş durumu, savaş tehdidi, iç siyasal huzursuzluk veya diğerolağanüstü hal gibi her hangi bir istisnai durum, işkenceyi haklı göstermek için ilerisürülemez.3. Bir amirin veya bir kamu makamının verdiği bir emir, işkenceyi haklı göstermekiçin ileri sürülemez.3. MaddeIade yasağı1. Hiç bir Taraf Devlet, bir kimsenin diğer bir Devlette işkence tehlikesine maruzkalacağına inanmak için esaslı sebeplerin bulunması halinde, bu kimseyi sınır dışıedemez, geri gönderemez veya iade edemez.2. Yetkili makamlar bu tür bir sebebin bulunup bulunmadığına karar vermekamacıyla, söz konusu Devlette insan haklarının aşır, açık veya kitlesel bir tarzdaihlalinin bulunup bulunmadığı da dahil, mümkün olduğu kadar her türlü hal ve şartıdikkate alırlar.4. MaddeIşkenceyi cezalandırma yükümlülüğü1. Her bir Taraf Devlet bütün işkence fiillerini kendi ceza kanunda suç olarakdüzenler. Işkence fiilini işlemeye teşebbüs ile her hangi bir kimsenin işkenceye iştiraketme veya katılma oluşturan fiilleri de aynı şekilde suç olarak düzenlenir.2. Her bir Taraf Devlet bu fiillerin aşırlıklarını göz önünde tutarak uygun cezalar ilecezalandırır.

5. MaddeDevletin yargılama yetkisi1. Her bir Taraf Devlet dördüncü maddede belirtilen suçlar hakkında kendi yargılamayetkisini tespit etmek için aşağıdaki haller ile ilgili olarak gerekli düzenlemeleriyapar:a) Suçların kendi egemenlik alanı içinde bulunan ülkelerde veya kendisine kayıtlı birgemide veya uçakta işlenmesi hali;b) Suçu işlediği iddia edilen kişinin kendi vatandaşı olması hali;c) Kendisinin gerekli görmesi durumunda mağdurun kendi vatandaşı olması hali.2. Her bir Taraf Devlet, fail olduğu iddia edilen kimsenin kendi egemenlik alanıüzerinde bulunması ve bu kimseyi sekizinci madde gereğince aynı maddenin birincifıkrasında belirtilen Devletlere iade etmemesi halinde, aynı şekilde bu tür suçlarhakkında gerekli gördüğü düzenlemeleri yapar.3. Bu Sözleşme, iç hukuka uygun olarak kullanılan bir cezai yargılama yetkisiniortadan kaldırmaz.6. MaddeIşkence yapanı adalet huzuruna çıkarmak için alınacak tedbirler1. Bir Taraf Devlet, kendisine sunulan bilgileri inceledikten sonra ülkesi üzerindebulunan bir kimsenin Sözleşmenin dördüncü maddesinde belirtilen bir suçu işlemişolduğuna ikna olduğu takdirde, bu kimseyi nezarete koyar veya adalet huzurunaçıkarmak için gerekli tedbirleri alır. Nezaret veya diğer hukuki tedbirler Devletin içhukukunda öngörüldüğü şekilde alınır; bu tedbirler ancak bir ceza veya iade etmedavasının açılmasına imkan tanınması için gerekli olduğu sürece devam eder.2. Bu durumdaki bir Devlet olaylar hakkında derhal bir ön soruşturma yapar.3. Bu maddenin birinci fıkrasına göre tutulan bir kimsenin, vatandaşı olduğu Devletinen yakındaki yetkili bir temsilcisi ile, eğer kendisi Vatansız ise kendisinin genellikleikamet ettiği Devletin temsilcisi ile derhal iletişim kurmasına yardım edilir.4. Bir Devlet bu maddeye göre bir kimseyi nezarete koymuş ise, beşinci maddeninbirinci fıkrasında belirtilen Devlete böyle bir kimsenin nezarete konmuş olduğunu vetutulmasını gerektiren şartları derhal bildirir. Bu maddenin ikinci fıkrasında yapılmasıistenen ön soruşturmayı yapan Devlet, vardığı sonuçları sözü edilen Devlete hemenbildirir ve yargılama yetkisini kullanmak isteyip istemediğini belirtir.7. MaddeKovuşturma, kanıt standardı ve adil muamele

1. Bir Taraf Devletin egemenliği altında olan bir ülkede Sözleşmenin dördüncümaddesinde belirtilen bir suçu işlemiş olduğu iddia edilen bir kimsenin bulunmasıhalinde, bu Devlet eğer bu kimseyi iade etmeyecek ise, beşinci maddede öngörülenhallerde olayı kovuşturması için yetkili makamlarına havale eder.2. Bu makamlar her hangi bir aşır suç hakkında o Devletin kanunları gereğince nasılkarar veriyorlarsa bu olay hakkında da aynı tarza karar verirler. Sözleşmenin beşincimaddesinin ikinci fıkrasında belirtilen hallerde kovuşturma ve mahkumiyet içingerekli olan kanıtlama standardı, beşinci maddenin birinci fıkrasında belirtilenolaylarda aranan kanıt standardından daha düşük olamaz.3. Sözleşmenin dördüncü maddesindeki bir suçla bağlantılı olarak hakkında yargılamayapılan bir kimsenin muhakemenin her aşamasında adil muamele görmesi güvencealtına alınır.8. MaddeSuçluların iadesi1. Sözleşmenin dördüncü maddesinde belirtilen suçlar, Taraf Devletler arasındavarolan bir suçluların iadesi sözleşmesi bakımından failleri iade edilebilir suçlarolarak kabul edilir. Taraf Devletler kendi aralarında yaptıkları her suçluların iadesisözleşmesine, bu tür suçları iade edilebilir suçlar olarak koymayı taahhüt ederler.2. Suçluların iadesi için bir sözleşmenin bulunması şartını arayan bir Taraf Devletkendisiyle iade sözleşmesi bulunmayan bir diğer Taraf Devletten suçluların iadesitalebi almış ise, bu Sözleşmeyi bu tür suçluların iadesi bakımından hukuki bir temelolarak kabul edebilir. Suçluların iadesi, kendisinden talep edilen Devletin hukukundaöngörülen diğer şartlara da tabidir.3. Suçluların iadesi için bir sözleşmenin bulunması şartını aramayan Taraf Devletler,talep edilen Devletin hukukunda öngörülen şartlara tabi olarak, bu tür suçları kendiaralarında iade edilebilir suçlar olarak kabul ederler.4. Taraf Devletler arasındaki iade bakımından bu tür suçlar, sadece meydanageldikleri yerde işlenmiş suçlar olarak deşil, fakat ayrıca Sözleşmenin beşincimaddesinin birinci fıkrasında yargılama yetkisini düzenlemesi istenen Devletlerinülkelerinde de işlenmiş suçlar olarak muameleye tabi tutulur.9. MaddeCeza davasında yardım yükümlülüğü1. Taraf Devletler, Sözleşmenin dördüncü maddesinde belirtilen suçlar bakımındanyürütülen ceza muhakemesi için gerekli olup ellerinde bulunan her türlü delilinverilmesi de dahil, bu muhakeme ile bağlantılı olarak birbirlerine her türlü yardımdabulunurlar.

2. Taraf Devletler bu maddenin birinci fıkrasındaki yükümlülüklerini, aralarındamevcut bulunabilecek karşılıklı adli yardım sözleşmelerine uygun olarak yerinegetirirler.10. MaddeIşkence yasağı hakkında eğitim verilmesi1. Her bir Taraf Devlet işkence yasağı konusundaki eğitim ve bilginin sivil veyaaskeri bütün kanun adamlarının, sağlık personelinin, kamu görevlilerinin ve her hangibir biçimde gözaltına alınan, tutulan veya hapsedilen bireylerin nezaretiyle,sorgulanmasıyla veya ıslahıyla meşgul olan diğer kimselerin eğitim programlarınadahil edilmesini sağlar.2. Her bir Taraf Devlet bu tür kimselerin görev ve yetkileri konusunda yayınlananyönetmelik veya talimatlarda işkence yasağına yer verir.11. MaddeSorgulama yöntemlerini ve uygulamayı denetlemeHer bir Taraf Devlet kendi egemenliği altındaki bir ülkede her hangi bir işkenceolayının meydana gelmesini önlemek amacıyla, sorguya dair kurallar, talimatlar,yöntemler ve uygulamalar ile her hangi bir biçimde gözaltına alınan, tutulan veyahapsedilen kimselerin nezareti ve ıslahına dair düzenlemelerini de sistematik olarakdenetler.12. MaddeIşkence fiillerini soruşturmaHer bir Taraf Devlet kendi egemenliği altındaki bir ülkede bir işkence fiilininişlendiğine inanmak için makul sebepler bulunması halinde, yetkili makamlartarafından derhal ve tarafsız bir soruşturma yapılmasını sağlar.13. MaddeYetkililere şikayet hakkıHer bir Taraf Devlet kendi egemenliği altındaki bir ülkede işkence gördüğünü iddiaeden bireylere şikayet etme ve şikayetinin yetkili makamlar tarafından derhal vetarafsız bir biçimde incelenmesini isteme hakkı sağlar. şikayet edenin ve tanıkların,şikayetin veya yapılan tanıklığın sonucu olarak her hangi bir kötü muamele veyatehdide karşı korunmasını sağlayacak gerekli tedbirler alınır.14. MaddeGiderim ve tazimat hakkı

1. Her bir Taraf Devlet bir işkence fiili mağduruna giderim elde etme ve mümkünolduğu kadar tam bir rehabilitasyon için gereken de dahil, adil ve yeterli miktardatazminat alma hakkı tanır. Işkence fiilinin sonucu olarak mağdurun ölmesi halinde,mağdurun bakmakla yükümlü olduğu kimseler de tazminat alma hakkına sahipolurlar.2. Bu maddenin hiç bir hükmü, mağdurların ve diğer kimselerin ulusal hukuktamevcut bulunabilecek haklarını etkilemez.15. MaddeIşkence altında verilen ifadelerHer bir Taraf Devlet, işkence sonucu alındığı ortaya çıkan bir ifade, işkenceyapmaktan sanık bir kimsenin aleyhine bu beyanın alındığına dair bir delil olarakkullanılması hariç, hiç bir yargılamada delil olarak ileri sürülememesini sağlar.16. MaddeIşkence oluşturmayan diğer eylemler1. Her bir Taraf Devlet kendi egemenliği altındaki bir ülkede, birinci maddedetanımlanan işkenceye varmayan diğer zalimane, insanlık dışı veya onur kırıcımuamele veya ceza fiillerinin bir kamu görevlisi ve resmi sıfatla hareket eden birdiğer kimse tarafından veya bu kimsenin teşviki veya rızası veya muvafakati ileişlenmesini önlemeyi taahhüt eder. Sözleşmenin özellikle 10, 11, 12 ve 13.maddelerinde yer alan yükümlülükler, işkence sözcüğü yerine diğer zalimane,insanlık dışı veya onur kırıcı bir muamele veya ceza terimleri konarak uygulanır.2. Bu Sözleşme hükümleri diğer uluslararası belgelerin veya ulusal hukukunzalimane, insanlık dışı veya onur kırıcı muamele veya cezayı yasaklayan, veya iadeveya sınırdışı etme ile ilgili hükümlerinin uygulanmasına engel olmaz.II. BÖLÜMULUSLARARASI UYGULAMA HÜKÜMLERI17. MaddeIşkenceye karşı Komite1. Bundan sonraki hükümlerde verilen görevleri yapmak üzere bundan sonra"Komite"diye geçecek olan bir Işkenceye Karşı Komite kurulur. Komite, yüksek ahlakiniteliklere sahip olan ve insan hakları alanında uzmanlıkları ile tanınan, kendi şahsisıfatlarıyla görev yapabilecek on tane uzmandan oluşur. Bu uzmanlar, dengeli bircoğrafî dağılım esasına ve hukuki tecrübeye sahip bazı kimselerin Komiteyekatılmasındaki yararlılığına bakılarak Taraf Devletler tarafından seçilirler.

2. Komite üyeleri, Taraf Devletler tarafından aday gösterilen kişilerin yer aldığı birlisteden gizli oyla seçilirler. Her Taraf Devlet kendi vatandaşları arasından bir kişiyiaday gösterebilir. Taraf Devletler, Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesigereğince kurulmuş bulunan Insan Hakları Komitesine üye olup Işkenceye karşıKomitede çalışmak isteyenlerin aday gösterilmesindeki yararlılığı da göz önündetutarlar.3. Komiteye üye seçimleri, iki yılda bir Birleşmiş Milletler Genel Sekreterinin çağrısıüzerine Taraf Devletlerin bir araya geldikleri toplantılarda yapılır. Taraf Devletlerinüçte ikisiyle nisabın oluştuğu bu toplantılarda, en fazla oyu alan ve toplantıya katılıpoy kullanan Taraf Devletlerin temsilcilerinin yarıdan bir fazlasının oyunu alan kişilerKomiteye üye seçilmiş olur.4. Ilk seçimler, bu Sözleşmenin yürürlüğe girmesinden itibaren en geç altı ay içindeyapılır. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri her bir seçimin yapılacağı tarihten en azdört ay önce Taraf Devletleri üç ay içinde adaylarını göstermeleri için davet eder.Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri bu suretle aday gösterilen kişilerin isimlerinialfabetik sıraya koyup kendilerini aday gösteren Taraf Devletleri belirterek hazırladığıisim listesini Taraf Devletlere gönderir.5. Komite üyeleri dört yıllık bir süre için seçilirler. Aday gösterilmeleri halindeyeniden seçilebilirler. Ancak, yapılan birinci seçimde seçilen üyelerden beş tanesininsüresi iki yıl sonra sona erer; bu beş üyenin isimleri, ilk seçimden hemen sonra bumaddenin üçüncü fıkrasında belirtilen toplantının başkanı tarafından kura ilebelirlenir.6. Bir Komite üyesinin ölmesi veya istifa etmesi veya bir başka nedenle Komitedekigörevini yapamayacak duruma gelmesi halinde, kendisini aday gösteren Taraf Devletonun yerine kendi vatandaşları arasından geri kalan süreyi tamamlaması için başka biraday göstererek, Taraf Devletlerin onayına sunar. Önerilen bu atama konusundaBirleşmiş Milletler Genel Sekreteri tarafından kendilerine haber verilen TarafDevletlerden yarısı veya daha fazlası altı hafta içinde olumsuz bir yanıt vermediğitakdirde, bu atamaya onay verildiği kabul edilir.7. Komite üyelerinin Komitedeki görevlerini yerine getirmeleri sırasında yaptıklarıgiderler, Sözleşmeye Taraf Devletler tarafından karşılanır.18. MaddeTeşkilat ve masraflar1. Komite için çalışacak kişiler iki yıllık bir süre için Komite tarafından seçilir. Bugörevliler yeniden seçilebilir.2. Komite içtüzüğünü kendisi yapar; içtüzük kuralları diğer konuların yanındaaşağıdaki konuları da düzenler:a) Komitenin toplantı nisabının altı üyeden oluşması;

) Komitenin kararları, mevcut üyelerin oyçokluğu ile alınması.3. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, bu Sözleşmeye göre kurulan Komiteningörevlerini etkili bir biçimde yerine getirebilmesi için gerekli personeli ve kolaylıklarısağlar.4. Komite, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterinin toplantı daveti üzerine ilktoplantısını yapar. Bu ilk toplantıdan sonra Komite, içtüzük hükümlerindeöngörüldüğü zamanlarda toplanır.5. Komitenin ve Taraf Devletlerin toplantıları ile ilgili olarak yapılan masrafları TarafDevletler karşılar. Bu maddenin üçüncü fıkrası gereğince görevlilerin ücretler veimkanlar gibi Birleşmiş Milletler tarafından karşılanan giderler de yine TarafDevletlerce geri ödenir.19. MaddeDevlet raporları1. Taraf Devletler Sözleşme uyarınca üstlendikleri yükümlülükleri yerine getirmekiçin aldıkları tedbirler hakkında hazırladıkları raporları, Sözleşmenin ilgili TarafDevlet bakımından yürürlüğe girmesinden itibaren bir yıl içinde Birleşmiş MilletlerGenel Sekreterliği aracılığıyla Komiteye sunarlar. Bundan sonra aldıkları yenitedbirler konusunda her dört yılda bir ek raporlar ile Komitenin istediği zamanhazırladıkları diğer raporları Komiteye sunarlar.2. Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği aldığı raporları diğer bütün Taraf Devletleregönderir.3. Her rapor Komite tarafından incelenir ve Komite bu raporlar hakkında gerekligördüğü yorumları yapar; Komite yaptığı bu yorumları ilgili Taraf Devlete gönderir.Taraf Devlet Komitenin bu yorumları üzerinde yaptığı saptamalar ile birlikteKomiteye bir cevap verebilir.4. Komite Yirmi dördüncü maddeye göre verdiği yıllık raporuna, gerekli gördüğütakdirde, ilgili Taraf Devletten aldığı saptamalarla birlikte bu maddenin üçüncüfıkrasına göre yaptığı yorumları da ekleyebilir. Ilgili Taraf Devlet tarafından talepedilmesi halinde Komite, bu maddenin birinci fıkrasına göre sunulan raporun birkopyasını da ekleyebilir.20. MaddeInceleme ve araştırma1. Komite, Taraf Devletin egemenliği altındaki bir ülkede işkencenin sistematikolarak yapıldığına dair esaslı belirtilerin bulunduğunu gösteren bilgileri güvenilirkaynaklardan alması halinde, kendisine ulaşan bilginin incelenmesi ve bu amaçla sözkonusu bilgi hakkında saptamalarını sunması için bu Taraf Devleti kendisiyle işbirliğiyapmaya davet eder.

2. Komite, ilgili Taraf Devlet tarafından kendisine sunulmuş saptamalar ile birlikteelindeki mevcut diğer enformasyonu da dikkate alarak, gerekli gördüğü takdirde birya da birden fazla Komite üyesini hemen gizli bir araştırma yapmaları ve durumuKomiteye rapor etmeleri için görevlendirme kararı alır.3. Yukarıdaki ikinci fıkraya göre bir araştırma yapılacak olursa, Komite, ilgili TarafDevletin işbirliği yapmasını ister. Ilgili Taraf Devlet ile yapılan antlaşma, bu Devletinülkesine bir ziyaret yapmayı da içerebilir.4. Komite, ikinci fıkraya göre bir üyesinin veya üyelerinin yaptıkları tespitleriinceledikten sonra, durum çerçevesinde uygun gördüğü yorumları veya önerileri ilebirlikte, üyelerinin yaptıkları tespitleri ilgili Taraf Devlete gönderir.5. Bu maddenin birinci fıkrasından dördüncü fıkrasına kadar belirtilen bütün Komiteişlemleri gizli olarak yapılır; bu işlemlerin her aşamasında Taraf Devletin işbirliğiyapması aranır. Komite ikinci fıkraya uygun olarak bir araştırma yapılması amacıylabu tür işlemleri tamamlandıktan sonra, ilgili Taraf Devlet ile konuyu görüşmesininardından, Yirmi dördüncü maddeye göre hazırlayacağı yıllık raporunda yaptığıişlemlerle vardığı sonuçların bir özetine yer verebilir.21. MaddeDevlet şikayetleri1. Bu Sözleşmeye Taraf bir Devlet bu maddeye göre her hangi bir zamandaKomitenin, bir Taraf Devletin bu Sözleşmedeki yükümlülüklerini yerinegetirmediğine dair diğer bir diğer Taraf Devlet hakkında şikayetlerine sebep olaniddialarını alma ve inceleme yetkisini tanıdığını beyan edebilir. Bu tür şikayetler,sadece kendisi bakımından Komitenin yetkisini tanıma beyanı vermiş bir Taraf Devlettarafından yapılması halinde, bu maddede belirtilen usule göre alınıp incelenebilir. Birşikayetin, tanıma beyanında bulunmamış bir Taraf Devlet ile ilgili olarak yapılmasıhalinde, Komite bu şikayeti ele alamaz. Bu maddeye göre alınan şikayetler aşağıdakiusule göre ele alınıp incelenir;a) Bir Taraf Devlet, diğer bir Taraf Devletin bu Sözleşme hükümleriniuygulamadığını düşünürse, bu mesele hakkında yazılı bir şikayet biçiminde o TarafDevletin dikkatini çeker. şikayetin alınmasından itibaren üç ay içinde, şikayeti alanDevlet şikayeti gönderen Devlete meseleyi açıklığa kavuşturan bir açıklama veya birbaşka beyan gönderir; bu beyanda mümkün olduğu kadar ve konuyla ilgili olduğuölçüde, mesele hakkında iç hukukta alınan, sürmekte olan veya kullanılabilir olanusullere ve hukuki yollara yer verilir;b) Ilk şikayetin alıcı Devlet tarafından alınmasından itibaren altı ay içinde mesele heriki Taraf Devleti de tatmin edici bir şekilde sonuçlanmaz ise, her iki Devlet de hemKomiteye ve hem de diğer Devlete verecekleri bir bildirim ile meseleyi Komiteyeintikal ettirme hakkına sahiptir;

c) Komite kendisine intikal eden bir meseleyi ancak, uluslararası hukukun genellikletanınmış prensiplerine uygun olarak bütün iç hukuk yollarının harekete geçirilmiş vetüketilmiş olduğunu tespit ettikten sonra ele alabilir. Yç hukuk yollarının tüketilmesimakul olamayacak derecede uzun sürecek ise veya bu Sözleşmenin ihlal edilmesindenötürü mağdur olan kimseye etkili bir giderim sağlama ihtimali yoksa, bu kuralınuygulanmış olması aranmaz;d) Komite bu maddeye göre şikayetleri incelerken kapalı toplantılar yapar;e) Komite yukarıdaki c) bendinde yer alan hükümler çerçevesinde, meselenin buSözleşmede öngörülen yükümlülüklere saygı esasına dayanan dostane bir biçimdeçözümlenmesi için ilgili Taraf Devletlere yardım eder. Komite bu amacıgerçekleştirebilmek için eğer gerekiyorsa, Tarafları uzlaştırmak üzere bir ad hocKomisyon kurar;f) Komite bu fıkraya göre kendisine intikal eden bir mesele ile alakalı her türlübilgiyi, b) bendinde sözü edilen ilgili Taraf Devletlerin kendisine vermeleriniisteyebilir;g) Bu fıkranın b) bendinde sözü edilen Taraf Devletler, bir mesele Komite tarafındanincelendiği sırada temsil edilme ve sözlü ve/veya yazılı sunuşlarda bulunma hakkınasahiptirler;h) Komite Yukarıdaki b) bendine göre bir bildirim aldığı tarihten itibaren on iki ayiçinde aşağıdaki şekilde bir rapor hazırlar:(i) Eğer e) bendinde sözü edilen çözüme ulaşılmış ise, Komite raporunda sadeceolayların kısa bir özetini ve ulaşılan sonucu belirtmekle yetinir;(ii) Eğer e) bendinde sözü edilen çözüme ulaşılamamış ise, Komite raporundaolayların kısa bir özetini belirtmekle yetinir; ayrıca ilgili Taraf Devletler tarafındanyapılan yazılı sunuşlar ile sözlü sunuşların tutanakları rapora eklenir. Mesele neolursa olsun rapor, ilgili Taraf Devlete iletilir.2. Bu maddenin hükümleri, bu Sözleşmeye Taraf Devletlerden beş tanesi birincifıkraya göre beyanda bulunduktan sonra yürürlüğe girer. Bu beyanlar BirleşmişMilletler Genel Sekreterine tevdi edilir; Genel Sekreter bu beyanların bir kopyasınıdiğer Taraf Devletlere iletir. Yapılmış bir beyan her zaman, Genel Sekreteregönderilecek bir bildirimle geri alınabilir. Böyle bir geri alma, daha önce bu maddeyegöre intikal ettirilmiş bir şikayetin konusu olan bir meselenin incelenmesine engelolmaz; ancak geri alma bildiriminin Genel Sekreter tarafından alınmasından sonra birTaraf Devlet tarafından bu maddeye göre yapılacak yeni bir şikayet, ilgili TarafDevlet tarafından yeni bir beyanda bulunulmadıkça, Komite tarafından ele alınmaz.22. MaddeBireysel şikayetler

1. Sözleşmeye Taraf bir Devlet bu maddeye göre her hangi bir zamanda Komitenin,bir Taraf Devletin egemenliği altındaki bireylerin bu Sözleşme hükümlerinin ihlaledilmesinden ötürü mağdur olduğunu iddia ederek yaptıkları şikayetleri veya onlaradına yapılan şikayetleri alma ve inceleme yetkisini tanıdığını beyan edebilir. Komite,böyle bir beyanda bulunmamış bir Taraf Devlet aleyhine yapılan şikayetleri elealamaz.2. Komite, bu maddeye göre yapılan ve fakat imzasız olan veya şikayette bulunmahakkını istismar ettiği düşünülen veya bu Sözleşme hükümleri ile bağdaşmayan birşikayetin kabuledilemez olduğuna karar verir.3. Komite, ikinci fıkra hükümleri saklı kalmak kaydıyla bu maddeye göre kendisineyapılan bir şikayeti, birinci fıkraya göre beyanda bulunmuş olan ve Sözleşmehükümlerini ihlal ettiği ileri sürülen Sözleşmeye Taraf Devletin dikkatine sunar.şikayeti alan Devlet altı ay içinde Komiteye, meseleyi açıklığa kavuşturan vemeseleyi çözmek için almış olabileceği tedbirleri belirten yazılı bir açıklama veyabeyan sunar.4. Komite bu maddeye göre kendisine ulaşan şikayetleri, bireyin sunduğu veya onunadına kendisine sunulan bütün bilgilere ve söz konusu Taraf Devletin verdiği bilgileregöre inceler.5. Komite aşağıdaki hususları tespit etmedikçe, bu maddeye göre bir bireyden gelenşikayeti ele alamaz:a) Aynı mesele bir başka uluslararası soruşturma veya çözüm usulüne göreincelenmediği ve incelenmekte olmadığı;b) Bireyin bütün iç hukuk yollarını tüketmiş olduğu; eğer iç hukuk yollarınabaşvurulması makul olmayan ölçüde uzun sürecek ise veya Sözleşmenin ihlaledilmesinden mağdur olan kimseye etkili bir giderim sağlama ihtimali yoksa, bu kuraluygulanmaz.6. Komite bu maddeye göre yapılan şikayetleri incelerken kapalı toplantılar yapar.7. Komite ulaştığı sonuçları söz konusu Taraf Devlete ve bireye gönderir.8. Bu madde hükümleri, beş Taraf Devletin bu maddenin birinci fıkrasına görebeyanda bulunmasından sonra yürürlüğe girer. Bu beyanlar Taraf Devletler tarafındanBirleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine tevdi edilir. Genel Sekreter bu beyanların birkopyasını diğer Taraf Devletlere iletir. Yapılmış olan bir beyan her zaman GenelSekreterliğe gönderilecek bir bildirimle geri alınabilir. Bir beyanın bu şekilde gerialınması, bu maddeye göre intikal ettirilmiş bir şikayetin konusu olan bir meseleninincelenmesini engellemez; geri alma beyanının Genel Sekreterliğe ulaşmasındansonra bu maddeye göre bir bireyin yaptığı ve onun adına yapılan bir beyan, TarafDevlet yeni bir beyanda bulunmadıkça, Komite tarafından ele alınamaz.23. Madde

Ayrıcalıklar ve muafiyetlerKomite üyeleri ile Yirmi birinci maddenin birinci fıkrasının e) bendine göre atananüyeler, Birleşmiş Milletlerin Ayrıcalıkları ve Muafiyetleri hakkında Sözleşmeninilgili maddelerinde Birleşmiş Milletler için görev yapan uzmanların yararlandıklarıkolaylıklardan, ayrıcalıklardan ve muafiyetlerden yararlanma hakkına sahiptir.24. MaddeYıllık raporlarKomite bu Sözleşmeye gereceğince yaptığı faaliyetlere ilişkin hazırladığı raporunuTaraf Devletlere ve Birleşmiş Milletler Genel Kuruluna gönderir.III. BÖLÜMSON HÜKÜMLER25. MaddeImza ve onay1. Bu Sözleşme bütün Devletlerin imzasına açıktır.2. Bu Sözleşme onaya tabidir. Onay belgeleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğinetevdi edilir.26. MaddeKatılmaBu Sözleşme bütün Devletlerin katılmasına açıktır. Katılma, katılma belgesininBirleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine tevdi edilmesinden sonra yürürlüğe girer.27. MaddeYürürlüğe girme1. Bu Sözleşme, yirminci onay veya katılma belgesinin Birleşmiş Milletler GenelSekreterliğine tevdi edilmesinden itibaren otuz gün sonra yürürlüğe girer.2. Bu Sözleşmeye yirmici onay veya katılma belgesinin tevdi edilmesinden sonraonaylayan veya katılan her Devlet bakımından Sözleşme, kendi onay veya katılmabelgesini tevdi etmesinden itibaren otuz gün sonra yürürlüğe girer.28. MaddeKomitenin yetkisine dair beyanda bulunma

1. Her Devlet Sözleşmeyi imzalama veya onaylama veya katılma sırada KomiteninYirminci maddede öngörülen yetkisini tanımadığını beyan edebilir.2. Bu maddenin birinci fıkrasına göre çekince koyan bir Taraf Devlet her zamanBirleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine yapacağı bir bildirimle bu çekincesini gerialabilir.29. MaddeSözleşmede değişiklik yapılması1. Bu Sözleşmeye Taraf bir Devlet, Sözleşmede değişiklik önerisinde bulunabilir vebu öneriyi Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine gönderir. Bundan sonra GenelSekreter değişiklik önerisi ile birlikte bu önerinin ele alınması ve oylanması amacıylaTaraf Devletlerin katılacağı bir Konferansın yapılmasını destekleyipdesteklemediklerini kendisine bildirmeleri talebini gönderir. Bu konudaki irtibatınyapıldığı tarihten itibaren dört ay içinde Taraf Devletlerden üçte birinin böyle birkonferansı desteklemeleri halinde, Genel Sekreter Birleşmiş Milletler gözetiminde birkonferans düzenler. Konferansta hazır bulunan ve oylamaya katılan Devletlerinçoğunluğu tarafından bir değişikliğini kabul edilmesi halinde, Genel Sekreter budeğişikliği bütün Taraf Devletlerin onayına sunar.2. Bu maddenin birinci fıkrasına göre kabul edilen bir değişiklik, bu SözleşmeyeTaraf Devletlerin üçte ikisi kendi anayasal uygun olarak bu değişikliği kabulettiklerini Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine bildirdikten sonra yürürlüğe girer.3. Bir değişlik yürürlüğe girdikten sonra, bu değişikliği kabul eden Taraf Devletlerbakımından yürürlüğe girer; diğer Taraf Devletler bu Sözleşmenin hali hazırdakihükümleri ve daha önce kendilerinin kabul ettikleri değişiklik hükümleri ile bağlıolmaya devam ederler.30. MaddeYorumlama kuralları1. Iki veya daha fazla Taraf Devlet arasında bu Sözleşmenin yorumlanması veyauygulanması ile ilgili olarak çıkan bir uyuşmazlık müzakere yoluylaçözümlenemediği takdirde, bu Devletlerden birinin talebi üzerine hakeme havaleedilir. Hakem talebinde bulunmalarından itibaren altı ay içinde Tarafların hakemliğinkuruluşu üzerine anlaşamamaları halinde, bu Taraflardan biri uyuşmazlığıUluslararası Adalet Mahkemesinin Statüsüne uygun olarak, Mahkemenin önünegötürebilir.2. Her bir Taraf Devlet, Sözleşmeyi imzalama, onaylama veya katılma anında, bumaddenin birinci fıkrası ile kendisini bağlı tutmadığını beyan edebilir. DiğerDevletler, bu tür bir çekince koymuş bulunan Devlet karşısında bu maddenin birincifıkrası ile bağlı sayılmazlar.

3. Bu maddenin ikinci fıkrasına göre bir çekince koymuş olan her hangi bir TarafDevlet, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine bir bildirimde bulunarak her zamanbu çekincesini geri alabilir.31. MaddeSözleşmeden çıkma1. Bir Taraf Devlet, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine yapacağı yazılı birbildirimle bu Sözleşmeden çıktığını bildirebilir. Çıkma bildirimi, bu bildirimin GenelSekreter tarafından alınmasından itibaren bir yıl sonra yürürlüğe girer.2. Bu tür bir çıkma Sözleşmeci Devleti bu Sözleşmeye göre üstlendiğiyükümlülüklerinden, çıkma bildiriminin yürürlüğe girmesinden önce bir yıllık birdönem içinde meydana gelen eylem ve işlemler bakımından kurtarmaz; ayrıca buçıkma bildirimi, çıkmanın yürürlüğe girme tarihinden önce Komite tarafından elealınan bir meselenin incelenmesine devam edilmesini engellemez.3. Bir Taraf Devletin çıkma bildiriminin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren, Komite buDevletle ilgili yeni bir mesele hakkında inceleme yapmaya başlayamaz.32. MaddeGenel Sekreter tarafından yapılan bildirimlerBirleşmiş Milletler Genel Sekreteri, Birleşmiş Milletlere üye olan bütün Devletleri vebu Sözleşmeyi imzalamış ve bunu uygun bulmuş bütün Devletleri aşağıdakikonularda bilgilendirir:a) Sözleşmenin yirmi beş ve yirmi altıncı maddelerine göre imzalar, onaylar vekatılmalar;b) Bu Sözleşmenin yirmi yedinci maddesine göre yürürlüğe girmesi ile yirmidokuzuncu maddeye göre yapılan değişikliklerin yürürlüğe girmesi;c) Sözleşmenin 31. maddesine göre Sözleşmeden çıkma bildirimleri.33. MaddeOrijinal metinler1. Arapça, Çince, Ingilizce, Fransızca, Rusça ve Ispanyolca metinleri eşit ölçüde eşitölçüde geçerli olan bu Sözleşme Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine tevdi edilir.2. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri bu Sözleşmenin onaylı bir örneğini bütünDevletlere gönderir.

1.3.11. HALKLARIN BARIŞ HAKKINA DAIRBILDIRIGenel Kurul,Genel Kurulunun 12 Kasım 1984 tarihli ve 39/41 sayılıKararıyla onaylanmıştır.Birleşmiş Milletlerin asıl amacının uluslararası barış ve güvenliği sürdürmekolduğunu yeniden teyit ederek,Birleşmiş Milletler Şartı'nda belirtilen temel hukuk prensiplerini akılda tutarak,Savaşın insanoğlunun yaşamından silinmesi ve, her şeyden önce dünya çapında birnükleer maceranın önlenmesi konusunda bütün halkların iradesini ve bilincini ifadeederek,Savaşsız bir dünyanın, ülkelerin maddi anlamda ilerlemeleri ve gelişmeleri ileBirleşmiş Milletler tarafından ilan edilen insan haklarının ve temel özgürlüklerinuygulanması için öncelikli bir uluslararası önkoşul olduğuna kanaat getirerek,Nükleer çağda, insan uygarlığının korunması ve insanlığın idame ettirilmesi içinöncelikli şartının dünyada devamlı bir özgürlüğün kurulması olduğunun farkındabulunarak,Halkların barışçıl bir yaşam sürdürmelerini sağlamanın her Devletin kutsal bir göreviolduğunu kabul ederek,1. Gezegenimizde yaşayan halkların kutsal barış hakları bulunduğunu ilan eder;2. Halkların barış hakkını korumanın ve bu hakkın uygulanmasını sağlamanın herDevlet için temel bir yükümlülük oluşturduğunu beyan eder;3. Halkların barış haklarını kullanmalarını sağlamanın, Devletlerin politikalarını hertürlü savaş tehdidinin, özellikle nükleer savaş tehdidin tasfiye edilmesine uluslararasıilişkilerde zor kullanmaktan kaçınmaya ve uluslararası antlaşmazlıkları BirleşmişMilletler Şartı'na dayanarak barışçıl vasıtalarla çözmeye doğru yöneltmelerinigerektirdiğini vurgular;4. Bütün Devletleri ve uluslararası örgütleri, hem ulusal hem de uluslararası düzeydegerekli tedbirleri alarak, halkların barış haklarını uygulamaya yardım etmek içinellerinden geleni yapmaya çağırır.

1.3.12.GELIŞME HAKKINA DAIR BILDIRIGenel Kurulun 4 Aralık 1986 tarihli ve 41/128 sayılı Kararıyla ilan edilmiştir.BAŞLANGIÇGenel Kurul,Birleşmiş Milletler Şartı'nın ekonomik, sosyal, kültürel veya insani niteliktekiuluslararası problemlerin çözümünde, ve ırk, cinsiyet, dil veya din ayrımcılığıyapmaksızın herkesin insan haklarına ve temel özgürlüklerine saygı gösterilmesinisağlama ve teşvik etme konusunda uluslararası işbirliğinin gerçekleştirilmesi ile ilgiliamaçlarını ve ilkelerini akılda tutarak,Gelişmenin uzun bir ekonomik, kültürel ve siyasal süreç olduğunu ve nüfusuntamamının ve bütün bireylerin aktif, serbest ve esaslı bir biçimde katılmasınadayanarak refahlarının sürekli olarak artmasını ve bundan meydana gelenmenfaatlerin adil olarak dağıtılmasını amaçladığını kabul ederek,Insan Hakları Evrensel Bildirisi'nin hükümlerine göre herkesin, bu Bildiri'de yer alanhakların ve özgürlüklerin tam olarak gerçekleşeceği bir toplumsal ve uluslararasıdüzene hakkı olduğu dikkate alarak,Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar uluslararası Sözleşmesi ile Kişisel ve SiyasalHaklar Uluslararası Sözleşmesi hükümlerini hatırlayarak,Birleşmiş Milletlerin ve onun uzman kuruluşlarının, insanların bütünüyle gelişmesi vebütün halkların ekonomik ve sosyal kalkınması ve gelişmesi ile ilgili antlaşmalarını,sözleşmelerini, kararlarını ve tavsiye niteliğindeki kararlarını ve diğer belgeleri ilebirlikte, dekolonizasyon, ayrımcılığın önlenmesi, insan haklarına ve temelözgürlüklere saygı gösterilmesi ve sağlanması, Birleşmiş Milletler Şartı'na uygunolarak uluslararası barış ve güvenliğin korunması ve Devletler arasında dostaneilişkilerin ve işbirliğinin geliştirilmesi ile ilgili belgeleri de hatırlayarak,Halkların kendi siyasal statülerini serbestçe belirleme ve ekonomik, sosyal ve kültürelgelişmeleri sağlama hakkına sahip olmaları nedeniyle halkların self-determinasyonhakkını hatırlayarak,Ayrıca, her iki Insan Hakları Uluslararası Sözleşmelerinin ilgili hükümleriçerçevesinde, halkların doğal zenginlikleri ve kaynakları üzerinde tamamıyla vebütünüyle egemenliklerini kullanma hakkına sahip olduklarını hatırlayarak,Birleşmiş Milletler Şartı'na göre Devletlerin ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal vebaşka bir fikir, ulusal veya toplumsal köken, mülkiyet, doğum veya diğer bir statübakımından ayrımcılık yapmaksızın herkesin insan haklarına ve temel özgürlüklerinesaygı gösterilmesini sağlama ve geliştirme yükümlülüğü bulunduğunu akılda tutarak,Halkların ve bireylerin insan haklarının, sömürgecilik, yeni sömürgecilik, apartheid,her türlü ırkçılık ve ırk ayrımcılığı, yabancı bir ülkenin hakimiyeti ve işgali, ulusal

egemenliğe, ulusal birliğe ve ülke bütünlüğüne yönelik saldırılar ve tehditler ile savaştehditleri gibi durumların sebep olduğu kitlesel ve hayasız ihlallerdenarındırılmasının, insanlığın büyük bir kısmının gelişmesi için elverişli şartlaryaratılmasına katkıda bulunacağını dikkate alarak,Kişisel, siyasal, ekonomik, sosyal ve kültürel hakların inkar edilmesiyle birliktehalkların ve bireylerin haklarının tam olarak sağlanmasının önünde ciddi engellerbulunmasından kaygı duyarak ve bütün insan haklarının ve temel özgürlüklerinbölünmez ve birbirleriyle bağımlı olduğunu ve gelişmeyi sağlamak için kişisel,siyasal, ekonomik, sosyal ve kültürel hakların uygulanmasına, ilerletilmesine vekorunmasına aynı özeni ve gerekli dikkati göstermek gerektiğini, ve bu bakımdan,bazı insan haklarını ve temel özgürlükleri kullanmanın diğer bazı insan haklarını vetemel özgürlükleri inkar etmeyi haklı gösteremeyeceğini kabul ederek,Uluslararası barış ve güvenliğin, gelişme hakkının gerçekleştirilmesi için temelunsurlar olduğunu dikkate alarak,Silahsızlanma ve gelişme arasında yakın bir ilişki olduğunu ve silahsızlanmaalanındaki ilerlemenin, gelişme alanında önemli çapta ilerleme sağlayacağını vesilahsızlanma tedbirleri yoluyla tasarruf edilecek kaynakların bütün halkların ve buarada özellikle gelişmekte olan ülkelerin ekonomik ve sosyal gelişmesine ve iyiliğineayrılması gerektiğini yeniden teyit ederek,Gelişme sürecinde insanının merkezi bir konumda yer aldığını ve bu nedenle gelişmepolitikalarının insanı gelişmenin asli unsuru ve yararlanıcısı yapması gerektiğinikabul ederek,Halkların ve bireylerin gelişmesinin yararına olan şartların yaratılmasında asılsorumluluğun kendi Devletlerine ait olduğunu kabul ederek,Insan haklarının ilerletilmesi ve korunması için uluslararası düzeyde gösterilençabaların yeni bir uluslararası ekonomik düzen kurulması çabaları ile desteklenmesigerektiğinin farkında olarak,Gelişme hakkının vazgeçilmez bir insan hakkı olduğunu ve gelişme sağlanması içinfırsat eşitliğinin hem uluslar ve hem de ulusu oluşturan bireyler bakımından bir hakolduğunu teyit ederek,Aşağıdaki Gelişme Hakkına dair Bildiri'yi ilan eder:1. Madde1. Gelişme hakkı, her insanın ve bütün halkların, bütün insan haklarının ve temelözgürlüklerin tam olarak gerçekleşeceği bir ekonomik, sosyal, kültürel ve siyasalgelişmeye katılma, katkıda bulunma ve bundan yararlanma hakkına sahip olmasınedeniyle, vazgeçilmez bir insan hakkıdır.2. Bir insan hakkı olarak gelişme ayrıca, Insan Haklarına dair her iki UluslararasıSözleşmenin hükümleri çerçevesinde bütün doğal zenginlikler ve kaynaklar üzerinde

tam egemenlik gibi vazgeçilmez haklarını kullanmak da dahil, halkların selfdeterminasyonhakkının tam olarak gerçekleştirilmesini de ifade eder.2. Madde1. Birey, gelişmenin temel öznesidir; ve birey gelişme hakkına faal olarak katılır vebu haktan yararlanır.2. Her insanın gelişme konusunda, insan haklarına ve temel özgürlüklere tam olaraksaygı gösterilmesi gereği ile birlikte, bireyin serbestçe ve bütünüyle gelişmesinisağlayacak bir topluma karşı ödevlerini de dikkate alan bireysel ve kolektif birsorumluluğu vardır; bu nedenle bireyler gelişme için uygun bir siyasal, sosyal veekonomik düzenin sağlanmasına ve korunmasına çalışırlar.3. Devletlerin, nüfusun tamamının ve bütün bireylerin faal, serbest ve belirleyicisurette gelişmeye katılmaları ve bundan kaynaklanan menfaatlerin adil bir biçimdedağıtılması esasına dayanan, ve nüfusun tamamının ve bütün bireylerin refahınısürekli olarak geliştirmeyi amaçlayan ulusal gelişme politikalarını formüle etmeyetkisi ve görevi vardır.3. Madde1. Devletler, gelişme hakkının gerçekleştirilmesine elverişli ulusal ve uluslararasışartların yaratılması konusunda birinci derecede sorumluluğa sahiptir.2. Gelişme hakkının gerçekleştirilmesi, Devletler arasında Birleşmiş Milletler Şartı'nauygun olarak, dostane ilişkiler ve işbirliği ile ilgili uluslararası prensiplere tam olaraksaygı gösterilmesini gerektirir.3. Gelişmenin sağlanmasında ve gelişmenin önündeki engellerin tasfiye edilmesindeDevletlerin birbirleriyle işbirliği yapma ödevi vardır. Devletler, eşit egemenlik,karşılıklı bağımlılık, karşılıklı menfaat ve bütün Devletler arasında işbirliği esasınadayanan yeni bir uluslararası ekonomik düzeni geliştirecek ve ayrıca insan haklarınıngözetilmesini ve gerçekleştirilmesini teşvik edecek tarzda yetkilerini kullanır vegörevlerini yerine getirir.4. Madde1. Gelişme hakkının tam olarak gerçekleşmesini kolaylaştırmak için, Devletlerin,uluslararası gelişme politikalarını formüle etmek üzere kendi başlarına veya kolektifolarak tedbirler alma görevi vardır.2. Gelişmekte olan ülkelerin daha hızlı bir biçimde gelişmelerini sağlamak içindevamlı faaliyet göstermek gereklidir. Gelişmekte olan ülkelerin kendileriningösterdikleri çabaları tamamlamak üzere, her alanda gelişmelerini kolaylaştıracakaraç ve imkanların bu ülkelere sağlanmasında etkili bir uluslararası işbirliği yapılır.5. Madde

Devletler, halkların ve bireylerin insan haklarının, sömürgecilik, yeni sömürgecilik,apartheid, her türlü ırkçılık ve ırk ayrımcılığı, yabancı bir ülkenin hakimiyeti veişgali, ulusal egemenliğe, ulusal birliğe ve ülke bütünlüğüne yönelik saldırılar vetehditler ile savaş tehditleri gibi durumların sebep olduğu kitlesel ve hayasızihlallerden ve, halkların temel hakkı olan self-determinasyon hakkını tanımayıreddeden tutumlardan arındırmak için kararlı tedbirler alır.6. Madde1. Bütün Devletler, ırk, cinsiyet, dil veya din gibi ayrımlar gözetmeden, herkesininsan haklarına ve temel özgürlüklerine her yerde saygı gösterilmesini ve korunmasınıgeliştirmek, teşvik etmek ve güçlendirmek amacıyla işbirliği yapar.2. Bütün insan hakları ve temel özgürlükler bölünmezdir ve birbirine bağımlıdır;kişisel,siyasal, ekonomik, sosyal ve kültürel hakların uygulanmasına, sağlanmasına vekorunmasına aynı dikkat ve acil hassasiyet gösterilir.3. Devletler gelişme önündeki, kişisel ve siyasal haklar ile, ekonomik, sosyal vekültürel haklara saygı gösterilmemesinden kaynaklanan engelleri tasfiye etmek içintedbirler alır.7. MaddeBütün Devletler, uluslararası barış ve güvenliğin kurulmasını, sürdürülmesini vegüçlendirilmesini gözetir, ve bu amaçla, etkili bir uluslararası denetim altında genelve bütünsel silahsızlanmanın gerçekleştirilmesi ile birlikte, etkili silahsızlanmadanötürü tasarruf edilen kaynakların her alandaki gelişmeye, özellikle gelişmekte olanülkelerin gelişmesine kullanılması için ellerinden gelen çabayı gösterirler.8. Madde1. Devletler, gelişme hakkının gerçekleştirilmesi için ulusal düzeyde gerekli her türlütedbiri almayı ve herkesin temel kaynaklara, eğitime, sağlık hizmetlerine, yiyeceğe,barınmaya, işe ve adil bir gelir dağılımına sahip olmasını sağlamayı taahhüt eder.Gelişme sürecinde kadınların faal bir role sahip olmalarını sağlamak için etkilitedbirler alınır. Her türlü toplumsal adaletsizliği ortadan kaldırmak amacıyla, gerekliekonomik ve sosyal reformlar yapılır.2. Devletler, gelişmenin ve bütün insan haklarının tam olarak gerçekleşmesininönemli bir unsuru olan halkı her alanda katılmaya teşvik eder.9. Madde1. Bu Bildiri'de düzenlenen gelişme hakkının her unsuru bölünmez ve birbirinebağımlı olup her unsur bir bütün içinde ele alınır.2. Bu Bildiri'deki hiç bir hüküm, Birleşmiş Milletlerin amaçlarına ve prensiplerineaykırı olduğu, veya Devletlere, gruplara veya kişilere Insan Hakları Evrensel

Bildirisi'nde ve Insan Haklarına dair Sözleşmelerde yer alan hakların ihlal edilmesiniamaçlayan faaliyetlerde bulunmaya veya katılmaya hak tanıdığı şeklindeyorumlanamaz.10. MaddeGelişme hakkının tam olarak kullanılmasını ve geliştirilmesini sağlamak için, ulusalve uluslararası düzeylerde politikaların formüle edilmesi, kabul edilmesi veuygulanması, yasal ve diğer tedbirlerin alınması için gerekli işlemler yapılır.

1.3.13.Tutuklulara Uygulanacak Muameleler içinTemel Ilkeler14 Aralık 1990 tarihli 45/111 sayılı Genel Kurul kararı ile kabul ve ilan edilmiştir1. Bütün tutuklulara, insan olarak doğuştan sahip oldukları saygınlık ve değere uygunolan saygı ile muamele edilecektir.2. Irk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasi ya da diğer düşünceler, ulusal ya da toplumsalköken, mülkiyet, doğum ya da diğer statülere dayalı ayrımcılık gözetilmeyecektir.3. Bununla birlikte, yerel koşulların gerektirdiği durumlarda tutukluların dinselinançlarına ve kültürel göreneklerine saygı gösterilmesi arzu edilen bir durumdur.4. Cezaevlerinin, tutukluların gözetim altında tutulması ve toplumun suçtankorunması konularındaki sorumlulukları, bir Devlet'in diğer toplumsal amaçları vetoplumun bütün üyelerinin iyiliğinin ve gelişiminin sağlanması konusundaki temelsorumlulukları gözetilerek yerine getirilecektir.5. Tutukluluk durumunun açık bir biçimde gerekli kıldığı sınırlamalar dışında, bütüntutuklular Insan Hakları Evrensel Beyannamesi ve ilgili Devletlin taraf olduğudurumlarda Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara ilişkin uluslararası Sözleşme, Sivilve Siyasal Haklara ilişkin uluslararası Sözleşme ve ona ek Isteğe bağlı Protokolündeortaya konulan insan hakları ve temel özgürlüklerin yanı sıra diğer Birleşmiş Milletlersözleşmeleri ile yürürlüğe giren diğer haklara sahip olmaya devam edeceklerdir.6. Bütün tutuklular, insan kişiliğinin tam olarak gelişimini amaçlayan kültüreletkinlikler ve eğitime katılma hakkına sahip olacaklardır.7. Hücre hapsinin bir cezalandırma yöntemi olmaktan çıkarılmasına ya da buuygulamanın kullanılmasının sınırlanmasına yönelik çabalar konusunda girişimdebulunulmalı ve bu tip çabalar teşvik edilmelidir.8. Tutukluların ülkenin emek piyasasıyla yeniden bütünleşmelerini kolaylaştıracak vekendilerinin ve ailelerinin mali olarak desteklenmesine katkıda bulunabilmelerineolanak sağlayabilecek olan anlamlı, ücretlendirilmiş bir istihdama sahip olmalarınıolanaklı kılacak koşullar yaratılacaktır.9. Tutuklular, hukuksal durumlarından kaynaklanan bir ayrımcılık yapılmaksızın,ülkede sağlanabilen sağlık hizmetlerinden yararlanacaklardır.

10. Toplumun ve toplumsal kurumların katılımı ve yardımı ile, ve kurbanlarınçıkarları yeterince gözetilerek, eski tutukluların toplumla mümkün olan en iyi koşullaraltında yeniden bütünleştirilmesi amacı ile elverişli koşullar yaratılacaktır.Yukarıdaki Ilkeler tarafsız bir biçimde uygulanacaktır.

1.3.14 ÜLKE IÇERISINDE YERINDEN EDILMEÜZERINE YOL GÖSTERICI PRENSIPLER11. ŞUBAT. 1998INSAN HAKLARI KOMISYONU54. OTURUMINSAN HAKLARI, ÇOK SAYIDA INSANIN SINIRDIŞI EDILMESI VE YERINDENEDILEN INSANLARGenel Sekreter Temsilcisi Françoise M. Deng'in 1997/39 sayılı Komisyon kararınabinaen sunduğu rapora ek olarakGIRIŞHEDEF VE AMAÇLAR1. Bu Yol Gösterici Prensipler, tüm dünya üzerinde ülkesinde yerinden edilmişinsanların ihtiyaçlarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu prensipler, zorunlu olarakgöçe zorlanmış insanların korunması, hem yer değiştirme sırasında hem de yenidenyerleşme ve yeni topluma uyum sağlama aşamalarında onlara yardım ve korumasağlanmasına yönelik olan hakları ve teminatlarını belirler.2. Bu Prensiplerin amaçlarına uygun olarak, ülkelerinde yerinden edilmiş insanlar, birsilahlı çatışmanın, genelleşmiş bir şiddet halinin, insan hakları ihlallerinin veya, doğalya da insanların yaptığı felaketlerin sonuçlarından dolayı ya da bu sonuçlardanetkilenmemek için, evlerini ya da daimi ikametlerini terk etmek zorunda bırakılmış vebir uluslararası sınırı geçmemiş insanlar veya insan gruplarıdır.3. Bu Prensipler, uluslararası insan hakları ve uluslararası insani hukuk prensipleri ileparaleldirler. Aşağıdaki konulara ışık tutarlar:a)Genel Sekreter Temsilcisinin ülkelerinde yerinden edilen insanlarla ilgili olarakvazifelerini yerine getirmesine;b)Devletlerin sınırları içinde yerinden edilme olayı ile karşılaştıklarındac)Diğer tüm makamların, grupların ve insanların, ülkelerinde yerinden edilmişinsanlarla olan ilişkilerinde;d)Hükümetler arası ve sivil toplum örgütlerinin ülkelerinde yerinden edilme konusunadikkati çekmelerine,4. Bu Yol Gösterici Prensipler, yayınlanmalı ve mümkün olduğunca geniş bir şekildeuygulanmalıdır.

I. BÖLÜMGENEL ESASLAR1. Prensip1. Ülkelerinde yerinden edilmiş insanlar, iç ve uluslararası hukukun kendilerinetanıdığı hakları ve özgürlükleri ülkelerindeki diğer insanlar gibi tam bir eşitlikiçerisinde kullanabilmelidirler.2. Bu Prensipler, hiçbir önyargıya maruz kalmamak şartı ile uluslararası hukuktatanımlanmış olan bireysel cezai sorumluluğu, özellikle soykırım, insanlık aleyhineişlenmiş suçlar ve savaş suçlarını da içine alır.2. Prensip1. Bu Prensipler hukuki statüleri göz önüne alınmadan ve belli bir ayırımgözetilmeden tüm otoriteler, gruplar ve bireyler tarafından dikkate alınmalıdır. BuPrensiplerin dikkate alınması konu ile ilgili hiç bir makamın, grubun veya bireyinhukuki statüsünü etkilememelidir.2. Bu Prensipler, hiç bir uluslararası insan hakları, uluslararası insani hukuk metnininhükümlerini veya iç hukuk tarafından bireylere tanınan hakları sınırlayıcı, değiştiricive eksiltici olarak yorumlanmamalıdır. Özellikle, bu Prensipler, diğer ülkelerde ilticahakkını kullanabilme özgürlüğü için koşulsuz olarak öngörülmüştür.3. Prensip1. Milli otoriteler, görev alanları dahilindeki ülkelerinde yerinden edilmiş insanlarınhaklarının korunması ve bunlara insani yardım sağlanması için öncelikli bir yetkiyeve sorumluluğa sahiptirler.2. Ülkelerinde yerinden edilmiş insanların bu otoritelerden yardım ve koruma talepetmeye ve almaya hakları vardır. Bu tip bir talepte bulunmaktan dolayı bu insanlarzulme tabii tutulamaz ve cezalandırılamazlar.4. Prensip1. Bu Prensipler, hiçbir şekilde ırk, renk, cinsiyet, etnik ve sosyal orijin, hukuki vesosyal statü, yaş, özürlülük, mülkiyet, doğum veya benzer diğer kriterlere dayalıayrımcılık esasları ile uygulanamazlar.2. Özellikle, çocuklar, yanlarında ebeveynleri olmayan küçükler, gebeler, küçükçocuklu anneler, aile reisi kadınlar, özürlü insanlar ve yaşlılar gibi özel durumu olansınır içinde yerinden edilmiş insanlar durumları ve özel tedavi getiren koşullarıdikkate alınarak özel bir koruma ve yardımdan faydalanacaklardır.

II. BÖLÜMYERINDEN EDILMEDEN KAYNAKLANAN KORUMAYA DAIRPRENSIPLER5. PrensipTüm otoriteler ve uluslararası makamlar, insanların yerlerinden edilmelerine nedenolacak koşulları önlemek ve ortadan kaldırmak ile, bu yönde insan hakları ve insanihukuk dahil uluslararası hukuk prensipleri içerisinde tüm sorumluluklarına saygıgösterecek ve bu sorumluluklarını yerine getireceklerdir.6. Prensip1. Her insanın, yaşamakta olduğu yerden veya evinden keyfi olarak uzaklaştırmayakarşı korunma hakkı vardır.2. Keyfi yerinden edilme yasağı şunları kapsar:(a)Söz konusu nüfusun dini, ırki veya etnik kompozisyonun değiştirmeye yöneliketnik temizlik ve uygulamalar,(b)Silahlı çatışma durumlarında, çatışmanın arasında kalmış siviller veya askerinedenler özellikler gerektirmedikçe yapılanlar,(c)Kamu yararı göz önünde bulundurulmadan büyük ölçekli gelişme projelerininmevcudiyeti durumunda gerçekleştirilenler,(d)Felaket durumlarında mağdur olanların sağlığı ve güvenliği bölgeyi boşaltmalarınıgerektirmeyen durumlarda gerçekleştirilen ve,(e)Toplu bir cezalandırma olarak kullanılarak yapılanlar,3. Yerinden edilme şartlar gerektirdiğinden daha uzun süre sürmemelidir.7. Prensip1. Her hangi bir yerinden edilme kararından önce otoriteler, yerinden edilme kararıharicinde her türlü diğer alternatifin tüketildiğine emin olmalıdırlar. Başka hiçbiralternatifin olmaması durumunda yerinen edilmeyi önleyecek veya etkilerini azaltacakher türlü tedbir alınmalıdır.2. Bu tip bir yerinden etmeyi gerçekleştiren otoriteler, mümkün olduğu oranda,yerinden edilen insanlara uygun kalacak yer sağlandığını ve bu tip bir yerindenetmenin, güvenlik, beslenme sağlık ve hijyen konusunda minimum koşullarısağladığına ve aile bireylerinin ayrılmasına sebep olmadığını garanti altınaalmalıdırlar.

3. Eğer yerinden edilme durumları, silahlı çatışmalar veya felaket şartları dışındagerçekleşirse, aşağıdaki garantiler sağlanmalıdır:(a)Bu tip eylemlerin gerçekleştirilmesi için, yetkisini kanundan alan bir Devletotoritesi tarafından özellikle bu durum için bir karar alınması gerekir;(b)Yerinden edilenlerin yerinden edilme sebepleri ile ilgili olarak gerekçeler ve uygunolduğu takdirde muhtemel tazminat ve eski haline getirme şekilleri konusundabilgilendirilmeleri için önlemlerin alınmış olması gerekir:(c)Yerinden edileceklerin serbest rızaları alınmalı ve kendileri bilgilendirilmişolmalıdırlar.(d)Ilgili makamlar, zarar görmüş olanların, özellikle kadınların, yeniden eski haledönüş aşamasında planlamaya katılmalarını sağlamalıdır.(e)Hukuki müeyyideler, gerekli olduğu durumda, yetkili adli makamlar tarafındanyürütülmelidir.(f)Etkili bir hukuk yolunun varlığı ve yetkili otoriteler tarafından verilen kararlarıngözden geçirilmesi dikkate alınmalıdır.8. PrensipYerinden edilme, yaşama, gurur, özgürlük ve zarar görenlerin güvenliği prensipleriniihlal etmeyecek şekilde gerçekleştirilmelidir.9. PrensipDevletler, yerinden edilme faaliyetinin yerlilerin, azınlıkların, çiftçilerin, ekim dikimyapanların ve toprağa özel bir bağımlılıkları olan insanların bulundukları bölgelerdegerçekleştirmeme yükümlülüklerini uygulamalıdırlar.III. BÖLÜMYERINDEN EDILME ESNASINDA KORUNMAYA DAIR PRENSIPLER10. Prensip1. Her bireyin kanun tarafından korunması gereken bir yaşama hakkı vardır. Kimsekeyfi olarak yaşam hakkından mahrum bırakılamaz. Sınır içinde yerinden edilenlerözellikle aşağıdakilere karşı korunmalıdırlar.(a)Soykırım;(b)Cinayet;(c)Kısa veya keyfi infazlar;

(d)Ölümle sonuçlanan belirsiz gözaltına alınmalar, tehditler ve kaybolmalar,Yukarıda sayılan fiilleri işlemek veya bu yönde tehditler yasaklanmalıdır.2. Artık saldırgan tutum içerisinde olmayan ülkesinde yerinden edilmiş insanlara karşısaldırmak veya şiddet eylemleri içinde olmak her koşulda yasaklanmıştır. Sınır içindeyerinden edilmiş insanlar özellikle aşağıdaki eylemlere karşı korunmalıdır:(a)Sivillere saldırının serbest kılındığı alanların oluşturulması da dahil, sınır içindeyerinden edilen insanlara direk veya hedeflenmemiş saldırılar veya diğer şiddeteylemlerinde bulunmak(b)Savaş taktiği olarak aç bırakmak(c)Askeri hedefleri ele geçirmek için bu insanların kullanılması veya askerioperasyonları püskürtmek, bunlardan korunmak veya engel olmak için alet edilmeleri(d)Kamplarına veya yerleşim birimlerine saldırılar.(e)Anti-personel yer mayınlarının kullanılması11. Prensip1. Her insan, insan gibi muamele görmeye, fiziki, ruhsal ve ahlaki bütünlüğünükoruma hakkına sahiptir.2. Sınır içinde yerinden edilen insanlar, hürriyetleri sınırlansın veya sınırlanmasınözellikle aşağıdakilere karşı korunmalıdır;(a) tecavüz, mütilation, işkence, insan onurunu aşağılayıcı veya küçültücü davranışlarveya cezalar, cinsiyete dayalı şiddet, zorunlu fahişelik ve tüm uygunsuz hakaretlerolmak üzere insan onurunu zedeleyici her türlü muamele(b)Kölelik ve köleliğin tüm çağdaş biçimleri, örneğin satılarak evlenme, cinselistismar veya çocukların zorunlu çalıştırılması; ve(c)sınır içinde yerinden edilmiş insanlar arasında karmaşa çıkarmak amacı ile yapılanşiddet hareketleri,Yukarıdaki fiilleri işlemek veya bunların tehditlerini yöneltmek suç olarak kabuledilecektir.12. Prensip1. Her insanın hür ve güvenlik içinde olmaya hakkı vardır. Kimse keyfi olarakGözaltına alınamaz veya tutuklanamaz.

2. Sınır içinde yerinden edilmiş insanların bu haklarını uygulamaya koyabilmek içinbu insanların bir kampta zorunlu olarak tutulmalarının önlenmesi gerekir. Olağandışıdurumlarda bu tür bir zorunlu tutma gerekli olacaksa bile şartlar gerektiğinden dahauzun süre devam etmemelidir.3. Ülkelerinde yerinden edilen insanlar, yerlerinden edilmelerinden kaynaklananayrımcılığa dayalı gözaltına alınmalar ve tutuklamalardan korunmalıdırlar.4. Hiçbir koşulda ülkelerinde yerinden edilen insanlar rehine alınmamalıdırlar.13. Prensip1. Hiçbir şekilde ülkelerinde yerinden edilmiş çocuklar askere alınmayacaklar, silahlıçatışmalarda yer almaları talep edilemeyecek ve buna izin verilmeyecektir.2. Ülke içinde yerinden edilmiş insanların ayrımcılığa maruz kalacak şekilde,yerlerinden edilmeleri sebebi ile askeri kuvvetlere veya gruplara çağırılmalarıengellenecektir. Askeri görevleri kabul etmek veya etmemekten kaynaklananaşağılayıcı muameleye maruz bırakılma, her durumda kesinlikle yasaktır.14. Prensip1. Her ülkesinde yerinden edilen insanın seyahat ve kendi yaşayacağı yeri seçmeözgürlüğü vardır.2. Özellikle, ülkelerinde yerinden edilen insanlar, kamplarından ve yerleşim yerlerineserbestçe girip çıkabilirler.15. PrensipÜlkelerinde yerinden edilen insanların(a)Ülkenin başka bir bölgesinde güvenli bir yer aramaya;(b)Ülkelerini terk etmeye;(c)Başka bir ülkede sığınma aramaya; ve(d)Hayatlarının, güvenliklerinin, özgürlüklerinin ve/veya sağlıklarının tehlikeyegireceği herhangi bir bölgeye dönmeye zorlanmaya karşı korunma hakları vardır.16. Prensip1. Tüm ülkesinde yerinden edilen insanların, kayıp akrabalarının nerede olduklarınıve başlarına neler geldiğini bilmeye hakları vardır.

2. Ilgili otoriteler, kayıp olduğu bildirilen ülkesinde yerinden edilmiş insanlarınbaşlarına neler geldiğini ve nerede olduklarını ortaya çıkarmak için ilgili uluslararasıorganizasyonlar ile işbirliği yaparak ellerinden geleni yapmakla mükelleftirler. Kayıpkişinin akrabalarını bu konuda bilgilendirecek ve araştırmanın gidişatı konusundahaberdar edeceklerdir.3. Ilgili makamlar, ölmüş olanların vücutlarını bulmak ve temin etmek için gerekeniyapacaklardır. Bu insanların vücut bütünlüklerini koruyacak veya maktulden gerikalanları akrabalarına verecek yada defnedeceklerdir.4. Ülkelerinde yerinden edilen insanların mezarlıkları her koşulda korunacak ve saygıgösterilecektir. Ülkelerinde yerinden edilmiş insanlar istedikleri zaman vefat etmişyakınlarının mezarını ziyaret edebileceklerdir.17. Prensip1. Her insan aile hayatına saygı gösterilmesi hakkına sahiptir.2. Ülkelerinde yerinden edilen insanların bu haklarını kullanabilmeleri için aileüyelerinden bir arada kalmak isteyenlerin bu haklarını kullanmalarına izinverilmelidir.3. Yerinden edilme esnasında birbirinden ayrılmak zorunda kalan aileler mümkünolduğu kadar kısa sürede bir araya getirilmelidir. Özellikle çocuklar söz konusuolduğunda, bu tip ailelerin bir araya getirilmesi için gereken her türlü adımatılmalıdır. Sorumlu otoriteler, aile üyeleri tarafından yapılan girişimleri hızlandırmalıve aileleri bir araya getirmekle ilgilenen insani örgütler ile işbirliği yapmalıdırlar.4. Kamplarda hapis tutulmak şekli ile hürriyetleri kısıtlanmış bulunan ülkesindeyerinden edilen ailelerin üyelerine bir arada yaşama hakkı tanınmalıdır.18. Prensip1. Tüm ülkelerinde yerinden edilmiş insanlar belli bir hayat standardının üzerindeyaşama hakkına sahiptirler.2. En azından, şartlar ne olursa olsun, hiçbir ayırımcılığa tabii tutulmadan, yetkilimakamlar ülkelerinde yerinden edilen insanlara aşağıdaki şartları sağlamalıdırlar:(a)Gerekli gıdalar ve içilebilir su;(b)Temel barınma ve ev koşulları;(c)Uygun giyim malzemesi; ve(d)Gerekli sağlık malzemesi ve temizlik

3. Temel ihtiyaçların sağlanmasında ve belirlenmesinde kadınların katılımınınsağlanması için özel çaba harcanmalıdır.19. Prensip1. Tüm yaralı, hasta olan sınır içinde yerinden edilmiş insanlar ve özürlüler, sadecetıbbi bakımdan söz konusu olan öncelikler haricinde, mümkün olan en az gecikme ile,ihtiyaçları olan sağlık hizmetleri ve bakımdan yararlanmalıdırlar. Gerektiğinde,ülkelerinde yerinden edilen insanlar psikolojik ve sosyal hizmetlerdenfaydalanabilmelidirler.2. Kadınların sağlık ihtiyaçlarına özel bir özen gösterilmelidir. Aile sağlıkbirimlerinin hizmetlerinden, faydalanmalarına imkan tanınmalıdır; tecavüz ve diğertaciz kurbanlarına gerekli yardımlar sağlanmalıdır.3. Özellikle AIDS gibi, bulaşıcı ve salgın hastalıkların, sınır içinde yerinden edilmeinsanlara yayılmasının önlenmesi için özel çaba sarf edilmelidir.20. Prensip1. Her insanın kanun önünde bir birey olarak kabul edilme hakkı vardır.2. Ülkelerinde yerinden edilmiş insanların bu hakkı kullanmalarına olanak tanımakiçin, ilgili makamlar, bu insanların hukuki haklarını kullanabilmelerine olanaktanıyacak pasaport, kişisel kimlikler, doğum sertifikaları ve evlilik sertifikaları gibitüm dokümanları vermek zorundadırlar. Özellikle, otoriteler, yeni dokümanların veyayerinden edilme esnasında kaybolmuş dokümanların çıkarılması işlemini, kişinineskiden yaşamakta olduğu yere dönerek bu tip dokümanları talep etmesi gibigerekçesiz şartlar öne sürmeden hızlandırmakla mükelleftirler.3. Kadınlar ve erkekler bu tip dokümanları elde etmekte eşit şartlara sahip olmalıdırlarve bu tip dokümanların kendi isimlerine verilmesi hakkına da sahiptirler.21. Prensip1. Kimse keyfi olarak mameleki bulunduğu mallardan alıkonulamaz.2. Ülkesinde yerinden edilen insanların malları özellikle aşağıdakilere karşıkorunmalıdır:(a)Yaşma,(b)Doğrudan saldırılar veya diğer şiddet olayları,(c)Askeri hedefleri elde etmek veya bunlardan korunmak için,(d)Misilleme malzemesi olarak kullanılmak, ve

(e)Toplu bir ceza olarak zarar verilme veya tahsis edilme3. Ülkesinde yerinden edilen insanlar tarafından arkada bırakılan malların, tahripedilmesi, keyfi olarak ve kanuna aykırı biçimde istimlak edilmesi, kullanılması veişgal edilmesi önlenmelidir.22. Prensip1. Kamplarda yaşıyor olsunlar olmasınlar ülkelerinde yerinden edilmiş insanlar,yerlerinden edilmiş olmalarından ötürü herhangi bir ayrımcılığa maruztutulmayacaklar ve aşağıdaki haklarını kullanmaları engellenmeyecektir:(a)Düşünce, vicdan, din, inanç, fikir ve ifade özgürlükleri;(b)Serbestçe iş arama ve ekonomik faaliyetlerde bulunma hürriyeti;(c)Topluluk görevlerinde serbestçe ve eşit olarak yer alma hürriyeti;(d)Oy kullanma ve hükümet işlerinde görev ama hakkı , özellikle bu hakkıkullanabilmek için gerekli girişimlerde bulunma hakkı; ve(e)Anladıkları dilde iletişim kurabilme hakları.23. Prensip1. Her insanın eğitim görmeye hakkı vardır.2. Ülkelerinde yerinden edilen insanlara bu hakkı kullanma şansı tanımak için,makamların bu insanlara özellikle, yerinden edilmiş çocukların, zorlanmadan veücretsiz olarak, özellikle temel düzeyde eğitim aldıklarına emin olmaları gerekir.Aldıkları eğitim, kültürel kimliklerine, dillerine ve dinlerine uygun olmalıdır.3. Kadın ve kız çocuklarının bu eğitimden olabildiğine yararlanmalarını sağlamak içinözel dikkat gösterilmelidir.4. Eğitim imkanları, özellikle yetişme çağındakiler ve kadınlara, kamplarda yaşayıpyaşamadıklarına bakmaksızın, koşullar sağlanır sağlanmaz ülkesinde yerindenedilenlere sağlanmalıdır.IV. BÖLÜMINSANI YARDIMA ILIŞKIN PRENSIPLER24. Prensip1. Tüm insani yardım, ayrımcılık uygulanmadan insanlık ve tarafsızlık prensipleri ileparalel olarak uygulanacaktır.

2. Ülkesinde yerinden edilenlere amaçlanan insani yardım özellikle askeri ve siyasinedenlerle başka bir tarafa yönlendirilmeyecektir.25. Prensip1. Ülkesinde yerinden edilenler için insani yardım sağlamanın görev ve sorumluluğumilli otoritelere düşer.2. Uluslararası insani organizasyonlar ve diğer ilgili birimler, ülkelerinde yerindenedilenlere yardım sunmak hakkına sahiptirler. Bu tip bir yardım Devletin işlerinekarışmak veya düşmanca bir tavır gütmek olarak düşünülemez ve iyi niyetli kabuledilmelidir. Bu tip bir insani yardım otoritelerin böyle bir yardımı sağlamakta yetersizkalmaları veya gönülsüz olmaları sebebi ile engellenemez.3. Ilgili tüm makamlar bu yardımın geçişine imkan tanımalı ve bu yardımınulaştırılması ile ilgili tüm insanlara, ülke de yerinden edilenlere ulaşmalarındakolaylık sağlanmalıdır.26. PrensipInsani yardımla uğraşan insanlar, bunların ulaştırılması ve temini ile ilgilenenlerkorunacaklardır. Bu insanlar şiddete ve saldırılara maruz bırakılmayacaklardır.27. Prensip1. Uluslararası insani organizasyonlar ve diğer birimler, ülkesinde yerinden edilmişinsanların ihtiyaçlarına ve taleplerine dikkat göstermelidirler ve bu konuda gerekentedbirleri almalıdırlar. Bunu yaparken de bu organizasyonlar ve birimler, uluslararasıstandartlara ve bağıntılara dikkat göstermek zorundadırlar.2. Bir önceki paragraf ayırım gözetmeden bu koruma sorumluları ile donatılmışhizmetleri Devletler tarafından talep edilmiş ya da önerilmiş tüm uluslararasıorganizasyonlar için geçerlidir.V. BÖLÜMGERI DÖNÜŞ, ÜÇÜNCÜ ÜLKEYE YERLEŞTIRME VE UYUM SAĞLAMAKONUSUNDAKI PRENSIPLER28. Prensip1. Yetkili makamların, ülkelerinde yerlerinden edilmiş insanların, eski yaşadıklarıyerlere veya evlerine güvenlik içinde ve onurlu bir biçimde gönüllü geri dönüşlerininveya üçüncü bir ülkeye yerleştirilmelerinin sağlanması için şartları ve kaynaklarıtemin etme sorumlulukları vardır. Bu otoriteler, ülkeleri içinde yerlerinden edilmiş

insanların topluma intibak sağlamalarını ve üçüncü ülkeye yerleştirilmelerinihızlandırmakla mükelleftirler.2. Ülkeleri içinde yerlerinden edilen insanların, geri dönüşleri, üçüncü ülkeyeyerleştirilmeleri ve topluma uyum sağlama aşamalarında tüm planlamalara dahiledilmelerinin sağlanması için özel çaba sarf edilmelidir.29. Prensip1.Evlerini veya daha evvel oturmakta oldukları yerlere geri dönen ülkelerindeyerinden edilmiş veya ülkenin başka bir bölgesinde yerleşmiş insanlar, yerlerindenedilmiş olmaları dolayısıyla herhangi bir ayırımcılığa tabii tutulmayacaklarıdır. Herseviyede kamu meselesinde varlık gösterme ve kamu hizmetlerinden eşit şekildeyararlanma hakları olacaktır.2.Yetkili makamlar, geri dönen veya üçüncü ülkeye yerleştirilen, ülkelerinde yerindenedilmiş insanlara yardım edilmesi , mümkün olduğu oranda bu insanların arkalarındabıraktıkları malların geri dönmeleri ile tekrar bunlara verilemesini temin etmekzorundadırlar. Bu malların tekrar bu insanlara verilmesi mümkün olmadığıdurumlarda, yetkili makamlar bu insanlara uygun miktarda tazminat ödenmesini veyabaşka türlü bir tatmin elde etmelerini sağlamakla mükelleftir.30. PrensipIlgili tüm otoriteler, uluslararası insani kuruluşların ve diğer makamların kendi görevalanlarına giren konularda, ülkelerinde yerinden edilen insanların geri dönüşlerinde,üçüncü ülkeye yerleştirilmelerinde ve konumlarının eski haline getirilmesi konusundagerekli yardımları yapmada ve imkanları yaratma da girişimde bulunmalarınıdesteklemelidir.

IKINCI BÖLÜM(2)BÖLGESEL BELGELER

(2.1)MÜLTECILER

2.1.1. AFRIKA'DAKI MÜLTECI SORUNLARININÖZEL YÖNLERINI DÜZENLEYEN ABÖ (AFRIKABIRLIĞI ÖRGÜTÜ) SÖZLEŞMESIDevlet ve Hükümet Başkanları Kurulu tarafından Altıncı Olağan Oturumunda kabuledilmiştir (Addis Ababa, 10 Eylül 1969)Yürürlüğe giriş: 20 Haziran 1974, Madde XI'e uygun olarakMetin: Birleşmiş Milletler Anlaşmaları Dizisi Sayı: 14 691ÖNSÖZBiz, Addis Ababa şehrinde, 6-10 Eylül 1969 tarihlerinde toplanan Devlet ve HükümetBaşkanları,1. Afrika'da sürekli olarak sayıları artan mültecileri endişeyle kaydederek ve içindebulundukları sefaleti ve acıları hafifletmenin ve onlara daha iyi bir yaşam ve geleceksağlamanın yollarını ve araçlarını bulmaya istekli olarak,2. Mültecilerin sorunlarının çözümü doğrultusunda esas olarak insancıl bir yaklaşımagerek olduğunu teslim ederek,3. Bununla birlikte, mülteci sorunlarının Üye Devletler arasında bir sürtüşme kaynağıolduğunun bilincinde olarak, ve bu tür antlaşmazlıkların kaynağını ortadankaldırmaya istekli olarak,4. Barışçıl ve normal bir yaşam sürdürme arayışı içinde olan bir mülteci ile yalnızcadışarıdan yıkıcı kışkırtma amacıyla ülkesinden kaçan bir kimse arasında bir ayrımyapmaya istekli olarak,5. Bu tür yıkıcı unsurların etkinliklerinin, Akra'da 1965'te kabul edilen MülteciSorunlarına Ilişkin Karar ve Yıkıcı Faaliyetler Sorunu Üzerine Bildirge'ye uygun birbiçimde caydırılması gerektiği konusunda kararlı olarak,6. Birleşmiş Milletler Antlaşması ve Insan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin,insanların temel hak ve özgürlüklerden bir ayrım yapılmaksızın yararlanmalarınailişkin ilkeyi beyan ettiğini akılda tutarak,7. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun Devlete Sığınmaya Ilişkin Beyannamesi ileilgili olarak 14 Aralık 1967 tarihli 2312 (XXII) sayılı Kararı'nı hatırlayarak,8. Kıtamızın bütün sorunlarının Afrika Birliği Örgütü Antlaşması'nın ruhuna uygunolarak ve Afrika bağlamında çözülmesi gerektiğinden emin olarak,

9. 28 Temmuz 1951 tarihli Birleşmiş Milletler Sözleşmesi'nin, 31 Ocak 1967 tarihliProtokol ile değiştirilmiş biçimiyle, mültecilerin statüsüne ilişkin temel ve evrenselbelgeyi oluşturduğunu ve Devletlerin mültecilere yönelik derin ilgilerini vemültecilerin muamelesi konusunda ortak standartlar geliştirme yönündeki istekleriniyansıttığını teslim ederek,10. ABÖ Devlet ve Hükümet Başkanları Kurulu'nun 26 ve 104 sayılı Kararlarınıhatırlayarak, Örgüte Üye Devletler'den 1951 tarihli Birleşmiş Milletler Sözleşmesi'nive Mültecilerin Statüsüne Ilişkin 1967 tarihli Protokol'ü henüz kabul etmemiş olanlarısöz konusu belgeleri kabul etmeye, ve bu arada bu belgelerdeki hükümleri Afrika'dakimültecilere uygulamaya çağırarak,11. Mevcut Sözleşme tarafından tavsiye edilen önlemlerin Afrika'daki mültecilerinsorunlarının çözümünde etkili olması için, Afrika Birliği Örgütü ile BirleşmişMilletler Mülteci Yüksek Komiserliği arasında yakın ve sürekli işbirliği gerektiğindenemin olarak,Aşağıdakiler konusunda anlaşmaya varmışlardır:1. Madde"Mülteci" teriminin tanımı1. Bu Sözleşme'nin amaçları çerçevesinde, "mülteci" terimi, ırk, din, milliyet, siyasiinanç ya da belirli bir toplumsal gruba mensubiyeti yüzünden zulüm ya da haklı birtemele dayanan zulme uğrama korkusu nedeniyle, vatandaşı olduğu ülkenin dışındabulunan ve, söz konusu ülkenin korumasından yararlanamayan ya da korkusunedeniyle yararlanmak istemeyen, ya da, vatandaşlığı olmayan ve bu tür olaylarsonucu daha önce ikamet ettiği ülkenin dışına çıkmış olup, söz konusu ülkeye geridönemeyen, ya da korkusu nedeniyle dönmek istemeyen kişi anlamına gelecektir.2. "Mülteci" terimi aynı zamanda, kendi menşe ülkesinin ya da vatandaşı olduğuülkenin bir bölümünde ya da tümünde, dış saldırı, işgal, yabancı egemenliği ya dakamu düzenini ciddi biçimde bozan olaylar nedeniyle, menşe ülkesi ya da vatandaşıolduğu ülke dışında bir başka yerde sığınma aramak için daimi ikamet ettiği yeri terketmeye zorlanan herkes için geçerli olacaktır.3. Birkaç vatandaşlığı olan bir kimse için, "vatandaşı olduğu bir ülke" terimi,vatandaşı olduğu her bir ülke anlamına gelecektir, ve bir kimse, eğer haklı bir nedenedayalı korkuya herhangi bir geçerli gerekçesi olmaksızın, vatandaşı olduğu ülkelerdenbirinin korumasından yararlanmıyor ise, vatandaşı olduğu ülkenin korumasındanyoksun kalmış sayılmayacaktır.4. Eğer bir mülteci:(a) vatandaşı olduğu ülkenin korumasından gönüllü olarak yeniden yararlanmayabaşlamış ise, ya da,

(b) vatandaşlığını kaybetmiş olup, gönüllü olarak yeniden kazanmış ise, ya da,(c) yeni bir vatandaşlık kazanmış, ve yeni vatandaşlığını kazandığı ülkeninkorumasından yararlanmakta ise, ya da,(d) zulüm korkusu nedeniyle terk ettiği veya dışında kaldığı ülkede yeniden bir yaşamkurmuş ise, ya da,(e) mülteci olarak tanınmasına neden olan koşullar ortadan kalktığı için, vatandaşıolduğu ülkenin korumasında yararlanmayı reddetmeye devam edemezse, ya da,(f) bir ülkeye mülteci olarak kabul edildikten sonra, bu sığınma ülkesi dışında siyasiolmayan ciddi bir suç işlemişse, ya da,(g) bu Sözleşme'nin amaç ve ilkelerini ciddi biçimde ihlal etmişse,bu Sözleşme herhangi bir mülteci için geçerliliğini yitirecektir.5. Eğer sığınma ülkesi bir kimsenin:(a) barışa karşı bir suç, bir savaş suçu, ya da insanlığa karşı bir suçu, bu tip suçlarailişkin şartları hazırlamak için oluşturulan uluslararası belgelerde tanımlandığı şekildeişlemiş olduğunu;(b) bir ülkeye mülteci olarak kabul edilmeden önce, bu sığınma ülkesi dışında siyasiolmayan ciddi bir suç işlediğini;(c) Afrika Birliği Örgütü'nün amaç ve ilkelerine aykırı eylemlerden suçlu olduğunu;(d) Birleşmiş Milletler'in amaç ve ilkelerine aykırı eylemlerden suçlu olduğunudüşünmesine yol açacak ciddi nedenlere sahip ise, bu Sözleşme'nin hükümleri sözkonusu kimse için geçerli olmayacaktır.6. Bu Sözleşme'nin amaçları için, Sığınma Tanıyan Sözleşmeci Ülke bir başvurusahibinin mülteci olup olmadığına karar verecektir.2. MaddeSığınma1. ABÖ'ne Üye Devletler, mültecileri almak ve, haklı nedenlerle kendi ülkelerine yada vatandaşı oldukları ülkeye geri dönemeyen ya da dönmek istemeyen mültecilerinyerleşmesini güvence altına almak için ilgili yasalarıyla uyumlu olarak ellerindengeleni yapacaklardır.2. Mültecilere sığınma hakkı tanınması barışçıl ve insani bir eylemdir ve herhangi birÜye Devlet tarafından düşmanca bir eylem olarak kabul edilemez.

3. Hiç kimse bir üye tarafından Madde I, paragraf 1 ve 2'de ortaya konan nedenlerleyaşamının, bedensel bütünlüğünün ya da özgürlüğünün tehdit altında olduğu birülkeye geri dönmeye ya da orada kalmaya zorlayacak, sınırda reddedilme, gerigönderilme ya da ihraç gibi önlemlere maruz bırakılamaz.4. Bir Üye Devlet'in mültecilere sığınma hakkı tanımayı sürdürmekte güçlük çektiğidurumlarda, söz konusu Üye Devlet, diğer üye devletlere yardım için doğrudan veABÖ aracılığıyla başvurabilir, ve bu diğer Üye Devletler Afrika dayanışması veuluslararası işbirliği ruhuyla, sığınma hakkı tanıyan Üye Devletin üzerindeki yükühafifletmek üzere uygun önlemleri alacaklardır.5. Bir mülteci hiçbir sığınma tanıyan ülkede oturma hakkı elde edemediğinde, öncekiparagrafla uyumlu olarak üçüncü bir ülkeye yeniden yerleştirilmesiyle ilgilidüzenlemeyi askıda tutarak, kendini mülteci olarak gösterdiği herhangi bir sığınmaülkesinde geçici oturma hakkı alabilir.6. Sığınma ülkeleri, güvenlik nedenleriyle, mültecileri menşe ülkelerinin sınırındanmümkün olduğu kadar uzakta olan makul bir yere yerleştireceklerdir.3. MaddeYıkıcı Etkinliklerin Önlenmesi1. Her mültecinin, kendisini içinde bulduğu ülkeye karşı, özellikle yasa veyönetmeliklerine ve aynı zamanda kamu düzeninin korunması için alınan önlemlereuymasını gerektiren, görevleri vardır. Aynı zamanda ABÖ'ne Üye Devletlerdenherhangi birine karşı yıkıcı eylemlerden kaçınmalıdır.2. Imzacı Devletler, kendi ülkelerinde ikamet eden mültecilerin, özellikle silahkullanımı, basın ya da radyo yoluyla, Üye Devletler arasında gerilime yol açabilecekherhangi bir eylemle, ABÖ'ne Üye Devletlerden herhangi birine saldırmalarınıönlemeyi taahhüt eder.4. MaddeAyrımcılık YapılmamasıÜye Devletler, bu Sözleşme'nin hükümlerinin, ırk, din, milliyet, belirli bir toplumsalgruba mensubiyet ya da siyasi inançları nedeniyle ayrımcılık yapılmaksızın bütünmültecilere uygulanacağını taahhüt ederler.5. MaddeGönüllü Geri Dönüş1. Geri dönüşün esas olarak gönüllü niteliğine, her durumda saygı gösterilecektir vehiçbir mülteci kendi isteği dışında ülkesine geri gönderilmeyecektir.

2. Sığınma ülkesi, mültecinin menşe ülkesi ile işbirliği içinde, ülkelerine geri dönmekisteyen mültecilerin güvenli dönüşleri için düzenlemeleri yapacaktır.3. Menşe ülkeleri, mültecileri geri kabul ederken, onların yeniden yerleşmelerinikolaylaştıracak ve onlara ülke vatandaşlarının sahip olduğu hak ve ayrıcalıklarıntümünü tanıyacak, ve onları kendi vatandaşlarıyla aynı yükümlülüklere tabi tutacaktır.4. Ülkelerine gönüllü olarak geri dönen mülteciler, mülteci olunmasına yol açannedenlerden herhangi biri sonucu ülkeyi terk ettiği için kesinlikle cezalandırılamaz.Gerekli olduğunda, ulusal bilgi medyası yoluyla ve ABÖ'nün Idari Genel Sekreteriaracılığıyla, mültecileri eve dönmeye davet ederek ve menşe ülkelerinde hakim olanyeni koşulların, kendilerinin risksiz bir biçimde geri dönüşünü ve rahatsız edilme yada cezalandırılma korkusu olmaksızın normal ve barışçıl bir yaşam sürdürmelerinimümkün kılacağına dair güvence vererek, bir çağrı yapılacaktır, ve söz konusu çağrımetni mültecilere verilecek ve sığınma ülkesi tarafından kendilerine açıkçaaçıklanacaktır.5. Bu tür güvenceler sonucunda ya da kendi girişimleriyle, anavatanlarına geridönmeye özgürce karar veren mültecilere, sığınma tanıyan ülke, menşe ülkesi,gönüllü kuruluşlar ve uluslararası ve hükümetlerarası kuruluşlardan dönüşlerinikolaylaştırmak üzere mümkün olan her türlü yardımı alacaklardır.6. MaddeSeyahat Belgeleri1. Üye Devletler, Madde III'e tabi olarak, ülkelerinde yasal olarak kalan mültecileriçin, Mültecilerin Statüsü'ne Ilişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi ve ona ekliProgram ve Ek'e uygun olarak, ülkeleri dışında seyahat etmeleri amacıyla, ulusalgüvenlik ya da kamu düzenine ilişkin zorlayıcı nedenler başka türlüsünügerektirmedikçe, seyahat belgeleri çıkaracaklardır.2. Ikinci sığınma tanıyan bir Afrika ülkesi, ilk sığınma ülkesinden bir mülteci kabulettiğinde, ilk sığınma ülkesi, geri dönüş ifadesi içeren belge vermekten vazgeçebilir.3. Mültecilere Üye Devletler tarafından daha önceki uluslararası antlaşmalarçerçevesinde çıkarılan seyahat belgeleri, Üye Devletler tarafından mülteciler için buMaddeye uygun olarak çıkartılmış gibi tanınacak ve muamele görecektir.7. MaddeUlusal Yetkililerin Afrika Birliği Örgütü ile IşbirliğiAfrika Birliği Örgütü Idari Genel-Sekreteri'nin Afrika Birliği Örgütü'nün yetkiliorganlarına raporlar hazırlamasını sağlamak için, Üye Devletler, Sekereterliğeaşağıdaki konularda uygun bir biçim içinde bilgi ve istatistiksel veri sağlamayıtaahhüt ederler:

(a) mültecierin durumu(b) bu Sözleşme'nin uygulanması, ve(c) mültecilere ilişkin olarak yürürlükte olan, ya da bundan sonra yürürlüğe girecekolan yasalar, yönetmelikler ve kararnameler8. MaddeBirleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği ile Işbirliği1. Üye Devletler, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği ile işbirliğiyapmalıdır.2. Mevcut Sözleşme, 1951 tarihli Mültecilerin Statüsüne Ilişkin Birleşmiş MilletlerSözleşmesi'nin Afrika'daki etkin bölgesel tamamlayıcısı olacaktır.9. MaddeAnlaşmazlıkların ÇözümüBu Sözleşme'yi imzalayan Devletler arasında Sözleşme'nin yorumlanmasına ya dauygulanmasına ilişkin olarak ortaya çıkan, ve başka yollarla çözülemeyen herhangibir anlaşmazlık, anlaşmazlığın taraflarından herhangi birinin talebi üzerine, AfrikaBirliği Örgütü Arabuluculuk, Uzlaştırma ve Hakemlik Komisyonu'na sevk edilecektir.10. MaddeImza ve Onay1. Bu Sözleşme Afrika Birliği Örgütü'ne Üye Devletlerin tümü tarafından imzaya vekabule açık olacaktır ve imzacı Devletler tarafından söz konusu Devletlerin kendianayasal usullerine uygun olarak onaylanacaktır. Onay belgeleri Afrika Birliği ÖrgütüIdari Genel Sekreteri'ne teslim edilecektir.2. Orijinal belge, mümkünse Afrika dillerinde, ve Ingilizce ve Fransızca olarak, herbir metin aynı derecede güvenlik olmak koşuluyla, Afrika Birliği Örgütü Idari GenelSekreteri'ne teslim edilecektir.3. Afrika Birliği Örgütü'ne Üye herhangi bağımsız bir Afrika Devleti, sürecinherhangi bir aşamasında, Afrika Birliği Örgütü Idari Genel Sekreteri'ne buSözleşme'yi kabul ettiğini bildirebilir.11. MaddeYürürlüğe Giriş

Bu Sözleşme, Afrika Birliği Örgütü'ne Üye Devletlerin üçte biri onay belgeleriniteslim ettiklerinde yürürlüğe girecektir.12. MaddeDeğişiklikBu Sözleşme, herhangi bir üye Devlet, Idari Genel Sekreter'e yazılı istektebulunduğunda, bütün Üye Devletler gerektiği biçimde haberdar edilmeden ve biryıllık süre geçmeden değerlendirilmek üzere Devlet ve Hükümet BaşkanlarıKurulu'na verilmemek koşuluyla, değiştirilebilir veya düzeltilebilir. Böyle birdeğişiklik bu sözleşmeye taraf üye Devletlerden en az üçte ikisi tarafındanonaylanmadıkça yürürlüğe girmeyecektir.13. MaddeFesih1. Bu Sözleşme'ye Taraf herhangi bir Üye Devlet Idari Genel Sekreter'e ilettiği yazılıbir bildirimle Sözleşme koşullarını feshedebilir.2. Söz konusu bildirimden itibaren geçen bir yılın sonunda eğer bildirim geriçekilmemiş ise, Sözleşme fesheden Devlet için geçerli olmaktan çıkacaktır.14. MaddeBu Sözleşme'nin yürürlüğe girmesi üzerine, ABÖ Idari Genel Sekreteri, BirleşmişMilletler Antlaşması'nın 102. Maddesine uygun olarak, Sözleşme'yi BirleşmişMilletler Genel Sekreteri'ne kayda geçirilmek üzere teslim eder.15. MaddeAfrika Birliği Örgütü Idari Genel Sekreteri'nin BildirimleriAfrika Birliği Örgütü Idari Genel Sekreteri, Örgüt Üyelerine:(a) Madde X'e uygun olarak imzalar, onaylar ve kabuller;(b) Madde XI'e uygun olarak, yürürlüğe giriş;(c) Madde XII'in şartlarına uygun olarak, verilen değişiklik önergeleri;(d) Madde XIII'e uygun olarak, yapılan fesihler

hakkında bilgi verecektir.Biz, Afrikalı Devlet ve Hükümet Başkanları, kendi tanıklığımızda yukarıdakihususları onaylayarak, bu Sözleşme'yi imzalamış bulunmaktayız.1. Birleşik Arap Cumhuriyeti 21.Liberya2. Birleşik Tanzanya Cumhuriyeti 22.Libya3. Botswana 23.Madagaskar Adası4. Burundi 24.Malavi5. Çad 25.Mali6. Cezayir 26.Mauritus Adası7. Dahomey 27.Moritanya8. Ekvatoral Gine 28.Nijer9. Etiyopya 29.Nijerya10.Fas30.Orta Afrika Cumhuriyeti11.Fildişi Kıyısı31.Ruanda12.Gabon32.Senegal13.Gambiya33.Sierra Leone14.Gana34.Somali15.Gine35.Sudan16.Kamerun36.Svaziland17.Kenya37.Togo18.Kongo (Brazzaville)38.Tunus19.Kongo (Kinşasa)20.Lesotho39.Uganda40.Yukarı Volta41.ZambiaAddis Ababa şehrinde bu Eylül 1969'un bu 10'uncu gününde sonuçlandırılmıştır.

2.1.2.MÜLTECILERE KARŞI MUAMELEYEILIŞKIN ILKELERASYA-AFRIKA HUKUKSAL DANIŞMA KOMITESITarafından Sekizinci Oturumunda kabul edildiği biçimiyleBangkok 19661. Madde"Mülteci" teriminin tanımıMülteci ırk, renk, din, siyasi inanç ya da belirli bir toplumsal gruba mensubiyetiyüzünden zulüm ya da haklı bir temele dayanan zulme uğrama korkusu nedeniyle:(a)vatandaşı olduğu Devleti, ya da milliyetine mensup olduğu Ülkeyi veya birvatandaşlığa sahip değilse sürekli ikamet ettiği Devlet ya da Ülkeyi terk eden; veya,(b)böyle bir Devlet ya da Ülkenin dışında iken buraya geri dönmesi ya dakorumasından yararlanması mümkün olmayan ya da bunu istemeyen kimsedir.Istisnalar(1) Birden fazla vatandaşlığı olan bir kimse, vatandaşı olduğu herhangi bir Devlet yada Ülkenin korunmasından yararlanma konumunda ise, mülteci olamaz.(2) Bir kimse sığınma Ülkesine kabul edilmesinden önce barışa karşı bir suç / birsavaş suçu, ya da insanlığa karşı bir suç ya da siyasi olmayan ciddi bir suç işlemişseya da Birleşmiş Milletler'in amaç ve ilkelerine aykırı eylemlerde bulunmuş ise,mülteci olamaz.AçıklamaBir mültecinin bakmakla yükümlü olduğu kimseler mülteci sayılırlar.Açıklama"Terk eden" ifadesi gönüllü ve gönülsüz terki kapsar.Notlar(i) Gana Delegasyonu bu Maddeye çekince koymuştur.(ii) Irak, Pakistan ve Birleşik Arap Emirlikleri Delegasyonları, kendi fikirlerine göre,"Mülteci" teriminin, yasadışı bir eylem baskısı altında ya da ülkesine bir yabancı güçtarafından işgal amacıyla tümüyle ya da kısmen saldırılması sonucunda ülkesini terketmeye zorlanan bir kimseyi de kapsadığı görüşünü dile getirmişlerdir.

(ii) Seylan ve Japonya Delegasyonları "zulüm" ifadesinin ayrımcılık ya da haksızmuameleden daha çok şey anlattığı, uygar ulusların vicdanını sarsan davranışlarıkapsadığı görüşünü dile getirmişlerdir.(iv) Japonya ve Tayland Delegasyonları, paragraf (a)'nın son satırındaki "veya"sözcüğünün "ve" sözcüğüyle değiştirilmesi gerektiği görüşünü ifade etmişlerdir.(v) Istisna (2)'deki "sığınma Ülkesine girişinden önce" sözcükleri SeylanDelegasyonunun önerisi üzerine Taslak Maddenin orijinal metnine değişiklik olarakeklenmiştir. Hindistan, Endonezya, Japonya ve Pakistan Delegasyonları tarafındankabul edilmiştir. Irak ve Tayland Delegasyonları bu değişikliği kabul etmemiştir.(vi) Japonya Delegasyonu (iv) notundaki öneriye ilişkin olarak Maddeye aşağıdakiparagrafın eklenmesini önermiştir:"Yukarıda sözü edilen zulümden haklı olarak korku duymasına neden olan olaylarsırasında vatandaşı olduğu Devletin ya da milliyetine mensup olduğu Ülkenin dışındabulunan, ya da hiçbir vatandaşlığı yoksa, daimi ikamet ettiği Devlet ya da Ülkenindışında bulunan ve bu Ülkeye geri dönemeyen ya da dönmek ya da korunmasındanyararlanmak istemeyen gönülsüz olan kimse mülteci olarak sayılacaktır."Seylan, Hindistan, Endonezya, Irak ve Pakistan Delegasyonları bu ek paragrafıngereksiz olduğu görüşünü belirtmişlerdir. Taylan Delegasyonu bu paragrafa çekincekoymuştur.2. MaddeMülteci Statüsünün Yitirilmesi1. Eğer bir mülteci:(i) vatandaşı olduğu Devlete ya da milliyetine mensup olduğu Ülkeye, sürekli ikametettiği Devlet ya da Ülkeye gönüllü olarak kalıcı dönüş yaparsa; ya da(ii) vatandaşı olduğu Devlet ya da Ülkenin korumasından gönüllü olarak tekraryararlanmaya başlarsa; ya da(ii) gönüllü olarak bir başka Devlet ya da Ülkenin vatandaşlığını elde ederse ve buDevlet ya da Ülkenin korumasına hak kazanırsa mülteci statüsünü yitirir.2. Bir mülteci, mülteci olmasına neden olan koşullar ortadan kalktıktan sonravatandaşı olduğu Devlete ya da milliyetine mensup olduğu Ülkeye, ya da, hiçbirvatandaşlığı yoksa, sürekli ikamet ettiği Devlet ya da Ülkeye geri dönmezse, ya dasöz konusu Devlet ya da Ülkenin korumasından yararlanmayı başaramazsa mültecistatüsünü yitirir.Açıklama

Mültecinin mülteci olmasına neden olan koşulların ortadan kalkıp kalkmadığınamülteciye sığınma hakkını tanıyan Devlet karar verir.Notlar(i) Irak ve Birleşik Arap Emirlikleri Delegasyonları paragraf 1 (ii)'eçekince koymuşlardır.(ii) Tayland Delegasyonu paragraf 1 (ii)'de mülteci statüsünün kaybının ancak mültecibaşarılı bir biçimde vatandaşı olduğu Devletin korumasından yeniden yararlandığındagerçekleşeceğini, çünkü korunma hakkının bireye değil ülkesine ait olduğunukaydetmiştir.3. MaddeBir Mülteciye Sığınma Tanınması1. Bir Devlet ülkesinde bir mülteciye sığınma tanıma ya da reddetme konusundamutlak hakka sahiptir.2. Bir mülteciye böyle bir sığınma tanıma hakkının gerçekleştirilmesine tüm ötekiDevletlerce saygı gösterilecektir ve düşmanca bir eylem olarak görülmeyecektir.3. Bu Ilkelere uygun olarak sığınma arayan hiç kimse, ulusal güvenlik ya da nüfusunkorunmasına ilişkin ciddi nedenler dışında, bir ülkede yaşamını, fiziksel bütünlüğünüya da özgürlüğünü tehlikeye sokan zulümden duyduğu haklı bir korku varsa o ülkeyegeri dönmesi ya da orada kalması zorunluluğuyla sonuçlanacak sınırda geri çevrilme,geri gönderilme ya da ihraç gibi önlemlere maruz bırakılamaz.4. Bir Devlet sığınma arayan bir kimseye yukarıdaki önlemlerden herhangi biriniuygulamaya karar verdiği durumlarda, tehlike altına giren kimsenin bir başka ülkedesığınma aramasını olanaklı kılacak biçimde söz konusu kimseye uygun gördüğükoşullar altında geçici sığınma hakkı tanımalıdır.4. MaddeGeri Dönme HakkıBir mülteci eğer isterse vatandaşı olduğu Devlete ya da milliyetinin mensup olduğuülkeye geri dönme hakkına sahiptir ve bu durumda onu kabul etme görevi söz konusuDevlete ya da Ülkeye aittir.5. MaddeTazminat Hakkı1. Bir mülteci terk ettiği ya da geri dönemediği Devlet ya da Ülkeden tazminat almahakkına sahiptir.

2. Paragraf 1'de sözü edilen tazminat, bedensel hasar, kişi özgürlüğünün insanhaklarına aykırı bir biçimde elinden alınması, mültecinin bakmakla yükümlü olduğukimselerin ya da mültecinin bağımlı olduğu kimsenin ölümü, ve Devlet ya da Ülkeyetkilileri, kamu görevlileri ya da yağmacılar tarafından mülkiyete ve mallara zararverilmesi gibi kayıplar için söz konusu olacaktır.Notlar(i) Pakistan ve Birleşik Arap Emirlikleri Delegasyonları, paragraf 2'de "gibi kayıplariçin" sözcüklerine "de" sözcüğünün eklenmesi gerektiği görüşünü belirtmişlerdir.(ii) Hindistan ve Japonya Delegasyonları "kişi özgürlüğünün insan haklarına aykırı birbiçimde elinden alınması" sözcüklerinin çıkarılması gerektiği görüşünü dilegetirmişlerdir.(iii) Seylan, Japonya ve Tayland Delegasyonları, paragraf 2'ye " söz konusu Devletinyabancılara muamele konusunda uluslararası hukuk çerçevesinde devlet sorumluluğuüstlendiği durumlarda" sözcüklerinin eklenmesini önermişlerdir.(iv) Seylan, Japonya, Pakistan ve Tayland Delegasyonları, mültecinin vatandaşıolduğu Devlete geri dönme hakkının reddedilmesi durumunda da tazminatödenebilmesi gerektiği görüşünü dile getirmişlerdir.(v) Seylan Delegasyonu bu Madde'de "ya da ülke" sözcüklerinin yer almasına karşıçıkmıştır.(vi) Seylan, Gana, Hindistan ve Endonezya Delegasyonları, konumu netleştirmek içinbu Madde'nin 2. Paragrafındaki "yağmacılar tarafından" sözcüklerinden sonra"mültecinin söz konusu Devleti ya da Ülkeyi terk etmesine neden olan olaylardankaynaklanan bir biçimde" sözcüklerinin eklenmesi gerektiği görüşünü belirtmişlerdir.6. MaddeAsgari Muamele Standardı1. Bir Devlet mültecilere genel olarak benzer koşullardaki yabancılara genel olarakuygun görülen muameleden daha kötü muamelede bulunamaz.2. Önceki cümlede sözü edilen muamele standardı, Komite'nin yabancıların statüsüneilişkin Nihai Raporu'nda yer alan ve bu ilkelere eklenen yabancılarla ilgili hakları,mültecilere uygulanabilir oldukları ölçüde kapsayacaktır.3. Bir mülteci, doğası gereği bir mültecinin gerçekleştiremeyeceği yükümlülüklerigerçekleştirmediği gerekçesiyle herhangi bir haktan yoksun bırakılamaz.4. Bir mülteci, kabul edildiği Devlet ile vatandaşı olduğu Devlet ya da Ülke ya da,vatansız ise, daha önce sürekli ikamet ettiği Devlet ya da Ülke arasında bazı hakların

tanınması açısından karşılıklılık olmadığı gerekçesiyle herhangi bir haktan yoksunbırakılamaz.Notlar(i) Irak ve Pakistan Delegasyonları bir mülteciye genel olarak sığındığı ülkevatandaşlarına uygulanan muamele standardının tanınması gerektiği görüşündeydiler.(ii) Endonezya Delegasyonu Maddenin 3. Paragrafına çekince koymuştur.(iii) Endonezya ve Tayland Delegasyonları Maddenin 4. Paragrafına çekincekoymuşlardır.7. MaddeYükümlülüklerBir mülteci sığındığı ülkenin ulusal güvenliğini tehlikeye sokacak yıkıcı etkinliklerde,ya da Birleşmiş Milletler'in amaç ve ilkeleriyle uyumsuz ya da bunlara aykırıeylemlerde bulunamaz.Notlar(i) Hindistan, Japonya ve Tayland Delegasyonları bu Madde'deki "sığındığı ülke"sözcüklerinden sonra "ya da başka herhangi bir ülke" sözcüklerinin eklenmesigerektiği görüşünü belirtmişlerdir. Diğer Delegasyonlar böyle bir eke gerek olmadığıgörüşündeydiler.(ii) Irak Delegasyonu bu Madde'de söz konusu olanın Devletin değil mültecinin hakve yükümlülüğü olması nedeniyle "ya da Birleşmiş Milletler'in amaç ve ilkeleriyleuyumsuz ya da aykırı eylemlerde" sözcüklerinin yer almasının uygun olmadığıgörüşündeydi.8. MaddeIhraç ve Sınır dışı etme1. Bir Devlet, ulusal ya da kamusal çıkar ya da sığınma koşullarının ihlali gerekçeleridışında, bir mülteciyi ihraç edemez.2. Devlet, bir mülteciyi ihraç etmeden önce, mülteciye bir başka Devletten kabularayabileceği makul bir süre tanıyacaktır. Ancak söz konusu Devlet bu süre içindegerekli gördüğü iç önlemleri uygulama hakkına sahiptir.3. Bir mülteci, ırkı, rengi, dini, siyasal inancı ya da belirli bir toplumsal gruba aidiyetinedeniyle yaşamının ya da özgürlüğünün tehdit altında olduğu bir Devlete ya daÜlkeye sınır dışı edilemez ya da geri gönderilemez.Notlar

(i) Seylan, Gana ve Japonya Delegasyonları paragraf 1'in metnini kabuletmemişlerdir. Bu Delegasyonların görüşüne göre bu paragrafın metni aşağıdaki gibiolmalıdır:"Bir devlet, ulusal güvenlik ya da kamu düzeni, ya da sığınmanın hayati ya da temelkoşullarından herhangi birinin ihlali gerekçeleri dışında bir mülteciyi ihraç ya da sınırdışı edemez."(ii) Seylan ve Gana Delegasyonları paragraf 2'deki "iç önlemleri" sözlerinden önce"genel olarak böyle koşullarda yabancılara uygulandığı biçimiyle" sözcüklerinineklenmesi gerektiği görüşünü belirtmişlerdir.9. MaddeBu Maddelerde yer alan hiçbir ifade bir Devlet tarafından mültecilere tanınmış olanya da bundan sonra tanınabilecek olan daha yüksek hakları ve yararları engelleyicibiçimde yorumlanamaz.

2.1.3. CARTAGENA MÜLTECILER BILDIRISICartagena, Kolombiya'da 19-22 Kasım 1984 tarihleri arasında yapılan '' ColoquioSobre la Proteccion Internationales de los Refugiados en American Central, Mexico yPanama : Problemas Juridicos y Humanitaros'' dan (Orta Amerika, Meksika vePanama'daki Mültecilerin Yasal ve Insancıl Problemlerden korunması HakkındaUluslararası Konferans Dizisi) uyarlanmIştır.Konferans dizisi, temellerini tümü ile paylaştığı ve aşağıda tekrar ettiği, OrtaAmerika'da barış ve Işbirliğine ilişkin Contadora kararlarında belirtilen mültecilereilişkin taahhütleri takdir ile kabul eder:(a) "Mültecilerin Statüsüne ilişkin 1951 Sözleşmesi ve 1967 Protokolünü eğer henüzkabul etmemişlerse, kabul etmek için anayasal prosedürün tamamlanması."(b) "Mültecilerin değişik kategorilerdeki diğer göçmenlerden ayrı tutulmasınısağlamak amacıyla, yukarıdaki paragrafta sözü edilen Sözleşme ve Protokolde kabuledilen terminolojinin benimsenmesi."(c) "Yukarıda geçen Sözleşme ve Protokoldeki hükümlerin kabul edilmesinden sonra,uygulanabilmesi için gerekli içsel mekanizmaların oluşturulması."(d) "Orta Amerika ülkeleri arasında ve bütün Devletlerde sığınma problemlerindensorumlu olan Hükümet kurumlarının temsilcileri arasında bir danışmamekanizmasının kuruluşunun güvence altına alınması ."(e) "Orta Amerika'da Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin(BMMYK) üstlendiği çalışmaların desteklenmesi ve BMMYK'nin kuruluşbildirgesinde belirtilen görevleri yerine getirmesine yardımcı olmak için doğrudaneşgüdüm mekanizmalarının kurulması."(f) "Bütün mültecilerin ülkelerine geri dönüşlerinin gönüllü olmasının ve bunu kişiselolarak kendi beyanlarıyla teyit etmelerinin ve geri dönüşlerinin BMMYK ile işbirliğiiçinde gerçekleşmesinin sağlanması."(g) "Mültecilerin, ülkelerine geri dönüşlerine yardımcı olmak üzere menşe ülke,gideceği ülke ve BMMYK temsilcilerinden oluşan bir üçlü Komisyonun kurulmasınıngüvence altına alınması."(h) "Sağlık, eğitim, çalışma ve güvenlik alanları başta olmak üzere, mültecilerinkorunması ve desteklenmesine yönelik programların takviye edilmesi."(i) "Program ve projelerin, mültecilerin kendi kendilerine yetebilmelerinin sağlanmasıamacıyla hazırlanmasının güvence altına alınması."(j) "BMMYK ve diğer uluslararası kuruluşların işbirliği ile her Devletin, mültecilerinkorunması ve desteklenmesinden sorumlu yetkilileri eğitmesi."

(k) "Uluslararası topluluktan Orta Amerika mültecileri için, ikili ya da çok taraflıantlaşmalar yoluyla doğrudan ya da BMMYK ve diğer örgütler ve kuruluşlar yoluylasağlanacak acil destek istenmesi."(l) "BMMYK'nin işbirliği ile Orta Amerikalı mültecileri barındıracak diğer ülkelerintespit edilmeleri. Hiçbir koşulda, bir mülteci kendi rızası olmadan üçüncü bir ülkeyegönderilemez."(m) "Bölge Hükümetlerinin mülteci problemini yaratan koşulları yok etmeleri içingereken çabayı göstermelerinin sağlanması."(n) "Mültecilere tam güvenceler verilecek biçimde, gönüllü ve kişisel geri dönüşüntemelleri üzerinde antlaşma sağlanmasından sonra, mültecileri kabul eden ülkelerin,BMMYK ve mültecileri kabul eden ülke temsilcilerinin de eşlik edeceği biçimdemenşe ülkelerin resmi heyetlerinin mülteci kamplarını inceleyebilmesi için gerekenizinleri vermesinin güvence altına alınması."(o) "Mülteci kabul eden ülkelerin, BMMYK ile eşgüdüm içinde olarak, gönüllü vekişisel geri dönüş durumlarında mültecilerin ülkeden ayrılma işlemlerinikolaylaştırmalarının güvence altına alınması."(p) "Her durumda mültecilerin insan haklarına saygı duymak şartıyla, mülteci kabuleden ülkelerin mültecilerin menşe ülkelere karşı eylemlere katılmalarını önleyecekuygun önlemlerin kurumsallaştırılması."IIIKonferans dizisi aşağıdaki nihai kararları benimser:1. Bölge ülkeleri arasında, Sözleşme ve Protokolün uygulanmasını kolaylaştırmak içingerekli ulusal kanunların ve yönetmeliklerin kabul edilmesini teşvik etmek, vegerekirse mültecilerin korunmasını sağlamak için iç işlemler ve mekanizmalarıoluşturmak. Ayrıca, kabul edilen ulusal kanun ve yönetmeliklerin Sözleşme veProtokol ilkelerini yansıtmasını güvence altına almak ve böylelikle mültecilerkonusunda gerekli olan ulusal kanunların sistematik bir biçimde uyumlulaştırılmasıişlemini sağlamak.2. 1951 Sözleşmesi ve 1967 Protokolünü henüz onaylamamış ya da kabul etmemişDevletlerin, bu belgelerin kapsamlarına sınırlama getirecek biçimde çekincekoymamalarını sağlayacak biçimde onaylamalarını ve kabul etmelerini güvence altınaalmak ve bu türden çekinceler koymuş ülkeleri bu çekinceleri en kısa zamandakaldırmaya davet etmek.3. Orta Amerika bölgesindeki kitlesel mülteci akınından edinilen tecrübeler gözönünde bulundurularak, uygun olduğu ölçüde ve bölgede devam eden durum akıldatutularak, ABÖ (Afrika Birliği Örgütü) Sözleşmesi'ndeki (1. madde, 2. paragraf)örneğin ve Amerika Ülkeleri Arası Insan Hakları Komisyonunun raporlarındakullanılan öğretinin ışığında, mülteci kapsamının genişletilmesinin gereğini tekrar

vurgulamak. Böylece, bölgede kullanılması tavsiye edilen mülteci tanımı ya dakavramı, 1951 Sözleşmesinin ve 1967 Protokolünün öğelerini içerdiği gibi, bununyanı sıra, yaygın şiddet, dış saldırı, iç çatışmalar, yaygın insan hakkı ihlalleri, ya dakamu düzenini ciddi olarak bozan diğer durumlardan dolayı hayatları, güvenlikleri, yada özgürlükleri tehdit altında olduğu için ülkelerinden kaçan kişileri de kapsayacaktır.4. Sığınma hakkı verilmesinin ya da mülteci statüsünün tanınmasının barışçı, politikolmayan ve sadece insancıl doğasını teyit etmek ve her iki durumun da mültecilerinmenşe ülkelerine karşı düşmanca bir tutum olarak addedilemeyeceğine ilişkinuluslararası kabul görmüş ilkenin önemini vurgulamak.5. Zulüm riski olan yere geri göndermeme ilkesinin (sınırda geri çevirmeninyasaklanmasını da içerecek biçimde), mültecilerin uluslararası korunmasının birolarak önemini ve anlamını vurgulamak. Bu ilke mülteciler için çok önemlidir veuluslararası hukukun şimdiki durumunda bir jus cogens kuralı olarak kabul edilmelive uygulanmalıdır.6. Sığınma ülkelerine, sınır bölgelerinde bulunan mülteci kamplarının ve yerleşimbölgelerinin, mültecilere sağlanan güvenliğin arttırılmasını, insan haklarının güvencealtına alınmasını ve kendi kendilerine yeterliliklerinin arttırılması ve ev sahibitoplumla entegrasyonlarını hedefleyen projelerin uygulanmasını göz önüne alarak,sınırdan makul bir uzaklıktaki iç bölgelerde kurulması gerektiği konusunuvurgulamak.7. Dünyanın değişik bölgelerinde mülteci kamplarına ve yerleşme bölgelerine yapılanaskeri saldırıların yarattığı sorunları kaygı ile karşıladıklarını vurgulayarak, OrtaAmerika ülkeleri, Meksika ve Panama Hükümetlerine, bu konuda BMMYK YüksekKomiserinin BMMYK Yürütme Komitesine sunduğu önlemleri desteklemelerinitavsiye etmek.8. 1951 Sözleşmesi ve 1967 Protokolü ile Amerikan Insan Hakları Sözleşmesi'ninhükümleri temelinde, özellikle 22 no’lu Kitlesel Göç Durumlarında SığınmaArayanların Korunması maddesi olmak üzere, BMMYK Yürütme Komitesinin nihaikararları göz önünde bulundurularak Bölge ülkelerinin mültecilere yaptığımuamelelerde bir asgari standardı ortaya koymalarını güvence altına almak.9. Yerlerinden edilmiş kişilerin kendi ülkelerindeki durumlarından duyulan kaygıyıdile getirmek. Bu bağlamda, Konferans Dizisi ulusal yetkililere ve sorumluuluslararası örgütlere, bu kişilere koruma ve destek sağlamaları ve bunlardan çoğununçektiği güçlüklerin hafifletilmesi çağrısını yapar.10. 1969 Amerikan Insan Hakları Sözleşmesi'ne taraf Devletlere, topraklarındabulunan asilados (sığınmacı) ve mültecilerle ilişkilerinde bu belgedeki yükümlülükleriuygulamaları çağrısında bulunmak.11. Çok sayıda mülteci bulunan bölgedeki ülkelerde, uluslararası topluluk tarafındanBMMYK vasıtasıyla sunulan kaynakları istihdam yaratılmasına ya da oluşturulmasınaayırarak, bu kişileri ülkenin üretici yaşamına entegre etmek ve böylece mültecilerin

ekonomik, sosyal ve kültürel haklarından yararlanmaları konusunda gerekençalışmayı yapmak.12. Mültecilerin geri dönüşlerinin gönüllü ve bireysel özellikte olmasını ve bununmutlak güvenlik koşulları altında yerine getirilmesi ve tercihen mültecinin menşeülkesindeki ikamet yerine olması gereğini vurgulamak.13. Ailelerin tekrar birleştirilmesinin, mülteciler konusunda temel ilke olduğu vebunun sığınma ülkesindeki insancıl muamelelere dayalı hükümet şekli olduğu kadar,gönüllü geri dönüş durumlarında da sağlanacak olanakların temeli olduğunu kabuletmek.14. Sivil Toplum Örgütlerini, uluslararası ve ulusal örgütleri, değerli görevlerinisürdürmeleri, çalışmalarını BMMYK ve sığınma ülkesinin ulusal yetkilileri ile buyetkililerin koyduğu ilkeler çerçevesinde uyum içinde kalarak eşgüdümle yürütmelerikonusunda teşvik etmek.15. Asilados (sığınmacı) ve mültecilerin uluslararası korunmasını arttırmak amacı ilebaşta Amerika Ülkeleri Arası (Inter- American) Insan Hakları Komisyonu olmaküzere, Amerikan Ülkeleri Arası sistemin yetkili örgütlerinden daha çokfaydalanılmasını desteklemek. Dolayısıyla, bu görevin gerçekleştirilmesi içinKonferans Dizisi Komisyonu ile BMMYK'nin arasında var olan yakın eşgüdüm veişbirliğinin güçlendirilmesi gereğini gözönünde tutmaktadır.16. Afrika Birliği Örgütü (ABÖ) ile BMMYK'nin Işbirliği Programı'nın ve bugünekadar yürütülen faaliyetlerin önemini kabul etmek ve bundan sonraki aşamanın OrtaAmerika, Meksika ve Panama'da kitlesel mülteci akımları tarafından yaratılan sorunaodaklanması gereğini önermek.17. Orta Amerika ve Contadora Grubu ülkelerinde, mültecilerin ve genel olarak insanhaklarının korunmasına ilişkin uluslararası normlar ve ulusal yasaların mümkün olanher seviyede yayılmasını sağlamak. Konferans Dizisi, özellikle bu tür bir yayılmanınuygun üniversiteler ve yüksek öğretim merkezlerinin değerli işbirliği ileyürütülmesinin önemli olduğuna inanır.IVBu nedenlerle Konferans Dizisi aşağıdaki önerileri yapar:* Contadora Kararlarında belirtilen, mültecilerle ilgili taahhütlerin Konferans Dizisinekatılan 10 Devlet için de norm oluşturması ve Orta Amerika bölgesindeki mültecilerleilgili olarak kabul edilecek tavra taviz vermeden ve dürüst olarak riayet edilmesi.* Konferans Dizisi (III) tarafından ulaşılan nihai kararların, günümüzde OrtaAmerika, Meksika ve Panama'da sürmekte olan kitlesel mülteci akımının yol açtığıvahim sorunlara karşı aranan çözüm arayışlarında dikkate alınması gerektiği.

* Konferans Dizisinin çalışma belgesinin ve öneri ve raporlarının yanı sıra vardığınihai kararlar ve tavsiyelerinin ve diğer önemli dokümanlarının bir kitap halindebasılması ve Kolombiya Hükümeti, BMMYK, Afrika Birliği Örgütü'nün yetkiliorganlarından bu belgenin en yaygın şekilde dağıtımını sağlamak için gerekliişlemleri yapmalarının istenmesi.* Eldeki belgenin ''Cartagena Mülteciler Bildirisi'' olarak ilan edilmesi.* Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserinden bu bildirinin içeriğini OrtaAmerika ülkeleri, Belize, ve Kontadora Grubunu oluşturan ülkelerin DevletBaşkanlarına resmi olarak iletmesinin istenmesi.Nihayet, Konferans Dizisi Kolombiyalı yetkililere, ve özellikle Konferans Dizisinivarlıkları ile şereflendiren Cumhurbaşkanı Bay Belisaro Betancur, Dış Işleri BakanıBay Augusto Ramirez Ocampo ve Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek KomiseriMr. Paul Hartling'e, ayrıca Cartagena de Indias Üniversitesi ve Üçüncü DünyaAraştırmaları Bölgesel Merkezi'ne öncülükleri ve bu önemli olayıngerçekleştirilmesindeki katkıları için derin takdirlerini sunar. Konferans Dizisi,Bolivar Valiliği ve Cartagena şehrinin yetkilileri tarafından sunulan destek vemisafirperverliği özellikle beyan eder. Konferans Dizisi ayrıca, haklı olarak"Kahraman Şehir" olarak anılan Cartagena halkına sıcak karşılamaları nedeni ileteşekkür eder.Sonuç olarak, Konferans Dizisi, Kolombiya halkı ve yetkililerinin özverili sığınma vemülteci geleneğini takdir ile kayda geçirir.Cartagena de Indias, 22 Kasım 1984

2.1.4. ARAP SÖZLEŞMESIARAP ÜLKELERINDE MÜLTECILERIN DURUMUNU DÜZENLEYENARAP SÖZLEŞMESIBirlik konseyi• BM Sözleşmesi'ni,• Arap ülkelerinde mültecilerin durumunu düzenleyen Arap Sözleşmesi taslağını,• Daimi Hukuk Konseyi'nin 30/01-02/02/94 tarihleri arasındaki toplantılarında aldığıtavsiye kararlarını, ve• Hukuksal Işler Konseyi'nin tavsiye kararlarını inceledikten sonra1. Aşağıda 1,2,3,4,5,6,7,8 biçiminde yer alan, Arap ülkelerinde mültecilerindurumunu düzenleyen Arap Sözleşmesi'ni onaylamaya;2. Arap Ülkeleri Birliği Genel Sekreterini, Arap devletlerini Sözleşme'yi imzalamayaçağırma konusunda yetkilendirmeye karar vermiştir.(Yasa sayısı: 5389, {Arap harfleri} dal aynı 101 jim-3 27/03/1994)Bağlılık1.Birleşik Arap Emirlikleri taslak sözleşmeye daha önceki bağlılığını teyit eder.2.Bahreyn Devleti taslak sözleşmeye daha önceki bağlılığını teyit eder.3.Suudi Arabistan Krallığı bu karara bağlıdır.4.Irak Cumhuriyeti taslak sözleşmenin sekizinci maddesinin ilk paragrafının içeriğinedaha önceki bağlılığını teyit eder.5.Umman Devleti taslak sözleşmenin sekizinci ve onuncu maddelerine bağlıdır.6.Katar Devleti taslak antlaşmaya bağlıdır.7.Kuveyt Devleti, 1951 tarihli Mültecilerin Durumuna Ilişkin Özel Sözleşme veMültecilerin Durumuna Ilişkin Özel Protokol Arap devletlerinin çoğunun dahilolmaması nedeniyle, taslak sözleşmeyle ilgili tartışmanın ertelenmesine ilişkin dahaönceki talebini teyit eder.Ikincil bağlılık8.Fas Delegasyonu aşağıdakileri teyit eder...a. Taslak sözleşmenin birinci maddesinin hükümlerine göre mülteci tanımı, Cenevresözleşmesindeki tanımdan daha geniştir ve doğal afet nedeniyle sığınma arayanları dakapsar. Belki de mülteci kavramının genişletilmesi kitlesel nüfus akınlarını artıracak

ve istemeden de olsa de jure /hukuki sığınma yerine de facto /fiili sığınmaya yolaçacaktır.b. Taslak sözleşmenin sekizinci maddesi, mültecinin ihraç kararına itirazlarınıyaptıkları bölgesel yetkililerden bahsetmektedir ve bu, konseyini ihraç konusundabağlayıcı karar alma yetkisine sahip olan dışişleri ve adalet bakanları ile bir BMMYKtemsilcisinden oluşturulmak üzere yetkilendiren Fas beyanatı da dahil olmak üzereDünya devletlerinin çoğunun çalışmalarını içeren beyanata uygun değildir.Bu nedenle, sözleşmenin sekizinci maddesini, üslup olarak Cenevre Sözleşmesi'ninilgili taraflara itirazda bulunmanın önünü açan 32. Maddesiyle uyumlu olacakbiçimde değiştirmek daha uygundur.Arap Ülkeleri BirliğiGenel Sekreterlik OfisiHukuksal Işler Genel YönetimiARAP DEVLETLERINDE MÜLTECILERIN DURUMUNU DÜZENLEYENARAP SÖZLEŞMESIArap Ülkeleri Birliği'ne üye devletlerin hükümetleri:- dini inançlarından, Arap ve Islam tarihinin köklerine dek uzanan ve insana yücedeğerler ve yüksek hedefler ile hak ve özgürlükler atfeden ahlaki kurallardanesinlenerek;- ve bunların insanlık tarihinin farklı aşamalarında var olan uygarlık değerlerini temsilettikleri ve daima olayların yönlendirilmesinde hem etkileyen hem de etkilenen olarakayırdedici bir role sahip oldukları gerçeğinden yola çıkarak;- ve insan haklarını yönlendiren genel Dünya kamuoyunun yargıları ile kişisel vesiyasal haklara ilişkin uluslararası antlaşmaları, ve ekonomik, sosyal ve kültürelhaklara ilişkin uluslararası antlaşmaları ve 1951 tarihli Mültecilerin DurumunuDüzenleyen Özel Sözleşme'yi ve 1967 tarihli Mültecilerin Genel DurumunuDüzenleyen Özel Protokol'ü, ve 1992 tarihli Arap Dünyasında Mültecilerin veGöçmenlerin Korunmasına Ilişkin Kahire Bildirgesi'ni teyit ederek;ve antlaşmaya imza atan devletlerin karşılıklı kardeşlik bağı içinde olmalarınıdileyerek;aşağıdakiler üzerinde anlaşmaya varmışlardır:GENEL ILKELER:1. MaddeBu antlaşmanın kapsamı içindeki bir mülteci:

1. Vatandaşı olduğu ülke veya bir vatandaşlığa sahip değilse sürekli ikamet ettiğiülkenin dışında bulunan, ırkı, dini, etnik kökeni, milliyeti ya da belirli bir toplumsalgruba aidiyeti, ya da siyasi fikirleri nedeniyle zulüm görmekten haklı nedenlere dayalıbir korku duyan, ve ülkesinde korunma arayamayan ya da ülkesine geri dönemeyen,ya da korkusu nedeniyle koruma aramak veya dönmek istemeyen herhangi bir kimse.2. Ülkesine yönelik savaş, işgal ya da yabancı denetimi, ya da ülkenin bütününde yada bir bölümünde kamu düzeninin ciddi biçimde bozulmasıyla sonuçlanan doğal afetya da yıkıcı olayların meydana gelmesi nedenleriyle, menşe ülke, yer veya daimiikameti dışında bir ülkede sığınma aramak zorunda kalan herhangi bir kimse.2. MaddeBu sözleşmenin hükümleri,1. uluslararası sözleşmelerde ve antlaşmalarda belirtilen tarzda bir savaş suçu, ya dainsanlığa karşı bir suç, ya da bir terör suçu işlemiş,2. mülteci statüsü kazanmadan önce korunduğu ülke dışında siyasi olmayan ciddi birsuç işlemiş, ve hakkında bağlayıcı ve nihai bir karar olan beraat kararı alınmadangelmişherhangi bir kimse için uygulanamaz.3. MaddeTaraf devletler, ulusal yasaları çerçevesinde mültecileri 1. Madde'de tanımlandığıbiçimde kabul etmek için mümkün olan her türlü çabayı sarf edeceklerini buSözleşmede taahhüt ederler.4. MaddeBu sözleşmesinin hükümleri:1. vatandaşı olduğu ülkede kendi tercihiyle korunma aramak üzere başvurudabulunan;2. koruması altında bulunduğu devletten yeni vatandaşlık elde eden;3. zulüm görme korkusuyla terk ettiği ülkeye kendi isteğiyle ikamet etmek üzere geridönen4. vatandaşlığını kaybettikten sonra kendi isteğiyle yeniden elde eden;5. mülteci sayılmasına neden olan koşullar ortadan kalktığı için, vatandaşı olduğuülke devletinin korumasını sürekli olarak reddederek mülteci olma hakkını yitiren;

6. mülteci olarak tanınmasına neden olan koşullar ortadan kalktığında vatandaşlığınıyitiren, ve böylece normal olarak ikamet ettiği ülkeye dönebilenherhangi bir mülteciye uygulanamaz.5. MaddeSözleşmeye taraf devletler, mülteci muamelelerini ve kendi bölgelerinde yaşayanyabancılara yönelik muamelelerden ileri olmayan muameleleri güvence altına almakiçin güçleri dahilindeki her şeyi yapmayı taahhüt ederler.6. MaddeSığınma hakkı verilmesi barışçıl ve insani bir eylemdir, ve hiçbir devlet bu eylemikendisine karşı yapılmış düşmanca bir eylem olarak görmemelidir.7. MaddeBu Sözleşme'ye taraf devletler, mültecilere ırk, din, etnik köken, menşe ülke ya dasiyasi ya da sosyal bağlantılar nedeniyle ayrımcı davranmamayı taahhüt ederler.8. Madde(a)- Sözleşme'ye taraf bir devletin ülkesinde yasal statü ile ikamet eden mülteci,ülkenin güvenliğini ya da kamu düzenini bozma dışında nedenlerle sınır dışıedilemez. Sınır dışı etme konusunda kararı verme yetkisi olan bölgesel yetkililerekarşı itirazda bulunan mülteciyle ilgili olarak, söz konusu devlet, mülteciye bir başkaülkeye yasal olarak girmesine olanak tanıyacak makul bir mühlet vermekleyükümlüdür. Bu mühlet boyunca, söz konusu devlet gerekli bulduğu iç önlemleriuygulamaya yetkilidir.(b)- Mültecinin sınır dışı edilmesi ya da reddedilmesi yaşamını ya da özgürlüğünütehlikeye sokacaksa, söz konusu devlet mülteciyi kabul etmekle yükümlüdür.9. MaddeBu Sözleşme'nin dördüncü maddesi kapsamında, menşe ülkeye geri dönme isteği herkoşulda ilke olarak desteklenmelidir, ve mülteci kendi isteğine aykırı olarak menşeülkesine geri gönderilemez.Sığınma ülkesi, menşe ülke ile işbirliği içinde, anavatanlarına dönmeyi kendileriisteyen mültecileri ülkelerine geri göndermek için uygun düzenlemeleri yapmalıdır.10. MaddeTaraf devletler, Birleşmiş Milletler Sözleşmesi'ne ve mültecilere ilişkin özelönlemlerine uygun olarak, ülke güvenliğini ya da kamu düzenini bozan zorlayıcınedenler bunu olanaksızlaştırmadıkça, ülkelerinde yaşayan mültecilere, ülke dışına

seyahat etmeleri ve geri dönmeleri için gerekli yasal kimlik belgelerini ve seyahatbelgelerini sağlayacaktır.11. MaddeMülteci, ev sahibi ülkenin yasalarına ve sistemlerine, ve geleneklerine vedüzenlemelerine saygı göstermek zorundadır.12. MaddeMültecinin, menşe ülke de dahil olmak üzere, herhangi bir devlete karşı herhangi birterörist ya da yıkıcı eylemde bulunması yasaktır.13. MaddeMülteci, düşünce ve ifade özgürlüğünü gerçekleştirirken, menşe ülkesi dahil olmaküzere, herhangi bir ülke devletine saldırmaktan, ya da ev sahibi devlet ile herhangibaşka bir devlet arasında gerilime yol açabilecek fikir ya da yayınları herhangi birbiçimde açıklamaktan kaçınmalıdır.14. MaddeEğer taraf devletlerden herhangi biri, ülkeye ani ya da kitlesel girişler ya da herhangibaşka zorlayıcı nedenlerle, sığınma hakkını bu Sözleşme'ye uygun olarak vermekte yada vermeyi sürdürmekte güçlüklerle karşılaşırsa, diğer taraf-devletler, söz konusudevletin talebi üzerine, sığınma hakkı veren taraf-devletin üzerindeki yükühafifletmek için tekil ya da grup olarak uygun önlemler alırlar.15. MaddeArap Ülkeleri Birliği genel sekreteri bu Sözleşme'nin uygulanmasını izleyecektir, vebu görevi yerine getirirken, taraf-devletlerin hükümetlerinden mültecilere ilişkinolarak çıkardıkları yasa, tüzük ve kararnamelerin kopyalarını isteyecektir. Ayrıca buhükümetlerden mültecilerin yaşam standartları ve ikametlerine ilişkin her türlü özelbilgi ve raporlar isteyecektir.Bu raporlar Birlik Konseyi'ne sevk edilecektir.16. MaddeBu Sözleşme'nin tarafları arasında yorumlama ya da uygulamaya ilişkin bütünsorunlar pazarlık ya da hakem tavsiyesi yoluyla çözülecektir. Eğer bu kanallar yoluylaçözüm süreci üzerinde anlaşılamazsa, o zaman Arap Ülkeleri Birliği Konseyi,anlaşmazlığı Birlik Antlaşması hükümlerine göre çözmelidir.17. MaddeImzacı devletler, antlaşmaya bağlılıklarını, anayasal düzenlemeleriyle uyumlu birbiçimde gerçekleştireceklerdir, ve Arap Devletleri Birliği'nin genel güvenliğinebağlılıklarının güvencelerini saklı tutacaklardır, ve Sözleşme'ye imzacı olmayan

devletler, taraf-devletler tarafından belirlenerek atanan Birlik Genel Sekreteri'negönderecekleri bağlılık bildirimiyle Sözleşme'ye dahil olabilirler. Bu Sözleşme onaybelgelerinin ya da ek katılımların, Arap Ülkeleri Birliği Genel Sekreteri huzurundaArap Ülkeleri Birliği'ne üye üçüncü taraf-devletler tarafından imzalanmasındanitibaren otuz gün geçtikten sonra geçerli hale gelecektir.

2.1.5. AVRUPA TOPLULUĞUNA ÜYEÜLKELERDEN BIRINE YAPILACAK SIĞINMABAŞVURULARININ INCELEMESINDENSORUMLU ÜLKEYI BELIRLEYEN SÖZLEŞME( Dublin Sözleşmesi)15 Haziran 1990Majesteleri Belçika Kralı,Majesteleri Danimarka Kraliçesi,Almanya Federal Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı,Yunanistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı,Majesteleri Ispanya Kralı,Fransa Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı,Irlanda Cumhurbaşkanı,Italya Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı,Altes Hazretleri Lüksembourg Büyük Dükü,Majesteleri Hollanda Kraliçesi,Portekiz Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı,Majesteleri Büyük Britanya ve Kuzey Irlanda Birleşik Krallığı KraliçesiStrasbourg'da 8-9 Aralık 1989 tarihinde Avrupa Konseyi Toplantısında kararlaştırılansığınma politikalarında uyum sağlamayı amaçlayan hedefleri DIKKATE ALARAK;Bundan sonra sırasıyla "Cenevre Sözleşmesi" ve "New York Protokolü" olarakbahsedilen 28 Temmuz 1951 tarihli Cenevre Sözleşmesinin 31 Aralık 1967 tarihliMültecilerin Statüsüne ilişkin New York Protokolüyle değiştirilmiş şeklindekikararlara uygun biçimde mültecilerin yeterli korunması için ortak insancılgeleneklerine sadık kalarak güvence vermeye KARARLI OLARAK;Avrupa Ekonomik Topluluğunu kuran Antlaşmanın Tek Avrupa Senedi iledeğişikliğe uğramış şeklindeki şartlara uygun olarak, içinde özellikle insanlarınserbest dolaşımının sağlanacağı iç sınırların bulunmadığı bir alana ilişkin ortaklaşahedefi GÖZ ÖNÜNE ALARAK;Bu hedefin gerçekleştirilmesi amacıyla, sığınma başvurusunda bulunanlarınbaşvurusunun olası neticesine ilişkin çok uzun süre belirsizlik içinde kalmasına yolaçacak durumların oluşmasını engelleyecek önlemlerin alınması ihtiyacınınFARKINDA OLARAK, ve sığınma başvurusunda bulunan bütün kişilerinbaşvurularının Üye Ülkelerden biri tarafından inceleneceğine dair garanti sağlamak vesığınma başvurusunda bulunanların hiçbir Üye Ülkenin sığınma başvurusunuinceleme konusunda yetki sahibi olduğunu kabul etmeyerek sıra ile bir ülkedendiğerine gönderilmemesini sağlamak konularında ilgili olarak;Yukarıdaki hedeflere ulaşmak için Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliğiile görüşmeleri sürdürmeyi ARZU EDEREK;

Bu Sözleşmenin uygulanması sırasında bilgi alışverişi dahil çeşitli yollarla yakınişbirliği yapmaya kararlı olarak;AŞAĞIDAKI ŞEKILDE ANLAŞMAYA VARMIŞLARDIR:1. Madde1. Bu Sözleşmenin çerçevesinde:a) Yabancı: Üye Ülkeler vatandaşı dışındaki herhangi bir kişi demektir;b) Sığınma başvurusu: bir yabancının bir Üye Ülkeden, New York Protokolü iledeğişikliğe uğrayan Cenevre Sözleşmesinin 1. Maddesinin kapsamı dahilinde mültecistatüsü iddiasında bulunarak Cenevre Sözleşmesi gereğince koruma istemesidemektir;c) Sığınma başvurusunda bulunan kişi sığınmak için başvurmuş ancak başvurusukesin karara bağlanmamış yabancı demektir;d) Sığınma başvurusunun incelenmesi: bu Sözleşmeye uygun olarak sığınmabaşvurusunu incelemekten sorumlu olacak Devletin belirlenmesine ilişkin işlemlerharicindeki, sığınma başvurusu için yetkili makamların yapacakları inceleme, kararveya hükümler için gerekli olan tüm işlemler demektir;e) Oturma Izni: oturma izni veya sığınma başvurusunun incelenmesi sırasındaverilen vize veya "kalış izni" hariç, Üye Ülke makamları tarafından bir yabancıyatoprakları içinde kalmasına müsaade eden izin demektir;f) Giriş vizesi: Üye Ülkenin giriş için diğer koşulların yerine getirilmesi halinde biryabancıya topraklarına girmesi için sağladığı izin veya karardır;g) Geçiş vizesi: giriş için diğer koşulların yerine getirilmesine bağlı olarak, ÜyeÜlkenin bir yabancıya topraklarından geçişi veya bir liman veya hava limanının geçişbölgesinden geçmesini sağladığı izin veya karardır.2. Vize türü paragraf 1, (f) ve (g) bentlerinde ortaya konan tariflerin ışığındabelirlenecektir.2. MaddeÜye Ülkeler Cenevre Sözleşmesinin New York Protokolü ile değiştirilmiş şeklindekiyükümlülüklerini -bu belgelerin uygulama alanına hiçbir coğrafi kısıtlamagetirmeksizin- ve bu belgelerin uygulanması için Birleşmiş Milletler MültecilerYüksek Komiserliğinin hizmetleri ile işbirliği kararını yeniden teyit eder.3. Madde1. Üye Ülkeler herhangi bir yabancının sınırda veya kendi topraklarında sığınma içinherhangi birine yapacağı sığınma başvurusunu incelemeyi taahhüt ederler.

2. Bu başvuru, işbu Sözleşmede belirtilmiş kıstaslar esas alınarak tek bir Üye Ülketarafından incelenecektir. Madde 4'ten 8'e kadar belirtilen kıstaslar aşağıdakisıralamaya göre uygulanacaktır.3. Bu başvuru söz konusu Ülke tarafından kendi ulusal hukuku ve uluslararasıyükümlülüklerine uygun olarak incelenecektir.4. Her Üye Ülke bir Yabancı tarafından yapılan sığınma başvurusunu, bu incelemeişbu Sözleşmede tanımlanan kıstaslara göre kendi sorumluluğunda olmasa bile,sığınma başvurusunda bulunan kişinin onayı ile, inceleme hakkına sahiptir.Bu durumda Yukarıdaki kıstaslara göre incelemeden sorumlu olan Üye Ülkenin buyükümlülükleri ortadan kalkarak başvuruyu incelemeyi arzuladığını belirten ÜyeÜlkeye aktarılır. Bu ikinci ülke, belirtilen kıstaslara göre sorumlu olan ilk ülkeyebaşvurunun kendisine havale edilip edilmediği konusunda bilgi verecektir.5. Her Üye Ülke , New York Protokolü ile değişikliğe uğramış olan CenevreSözleşmesinin koşullarına uyarak, sığınma başvurusunda bulunan bir kişiyi, ulusalkanunlarına uygun olarak bir üçüncü ülkeye gönderme hakkını saklı tutar.6. Bu Sözleşmede belirtilen sığınma başvurusunun incelemesinden sorumlu ÜyeÜlkenin belirlenme süreci, bir Üye Ülkeye ilk sığınma başvurusu yapılır yapılmazbaşlar.7. Sığınma başvurusu yapan ve başka bir Üye Ülkede bulunan bir kişi orada, henüzsorumlu ülke belirleme aşamasında olan başvurusunu geri alır ve bulunduğu ÜyeÜlkede başka bir başvuru isteminde bulunursa, Madde 13'te belirtildiği koşullarda,sığınma başvurusunu incelemekten sorumlu ülkenin belirlenmesi aşamasınıntamamlanması için, ilk başvuruda bulunduğu ülke tarafından geri alınacaktır.Bu zorunluluk, sığınma başvurusunda bulunan kişinin, bundan sonra Üye Ülkelerintopraklarını en az üç ay süresince terk etmesi veya Üye Ülkelerden birinden en az 3ay süreli bir oturma izni alması durumunda geçerliliğini yitirecektir.4. MaddeSığınma başvurusunda bulunan kişinin eğer bir Üye Ülkede, New York Protokolü iledeğişikliğe uğramış olan Cenevre Sözleşmesinin çerçevesinde mülteci statüsütanınmış bir aile üyesi var ise ve burada yasal oturma izni bulunuyor ise, ilgilikişilerin istemesi halinde bu Ülke sığınma talebini incelemekten sorumlu olacaktır.Söz konusu aile üyesi, sığınma başvurusunda bulunanın eşi veya 18 yaşından küçükreşit olmayan evlenmemiş çocuğu, veya sığınma başvurusunda bulunan kişininevlenmemiş, 18 yaşından küçük reşit olmayan biri olması halinde kendi anne vebabasından başkası olamaz.5. Madde

1. Sığınma başvurusunda bulunan kişinin geçerli bir oturma izni bulunması halinde,oturma iznini veren Üye Ülke sığınma başvurusunu incelemekten sorumlu olacaktır.2. sığınma başvurusunda bulunan kişinin geçerli bir vizesi var ise, vizeyi veren ÜyeÜlke aşağıdaki haller dışında sığınma başvurusunu incelemekten sorumlu olacaktır:a) Vize eğer başka bir Üye Ülkenin yazılı izni üzerine verilmiş ise, bu Ülke sığınmabaşvurusunu incelemekten sorumlu olacaktır. Bir Üye Ülke ilk olarak başka bir ÜyeÜlkenin merkezi makamlarıyla güvenliğin yanı sıra düşer nedenlerden dolayı danışırise, bu Ülkenin bu konudaki onayı, bu maddede sözü geçen yazılı izin kapsamınagirmez.b) Sığınma başvurusunda bulunan kişi bile geçiş vizesine sahip ve başvurusunukendisini vize alma zorunluluğundan muaf tutan bir başka Ülkeye yapmış ise, bu Ülkesığınma başvurusunu incelemekten sorumlu olur.c) Sığınma başvurusunda bulunan kişi bir geçiş vizesine sahip ise ve başvurusunukendisine vizeyi veren ve gidilecek Üye Ülkenin diplomatik ve konsoloslukyetkililerinden vize alma zorunluluğundan muaf tutulan yabancının Ülkeye girişkoşullarını yerine getirdiğine dair yazılı teyit alan ülkeye yaparsa, sığınmabaşvurusunun incelemekten gidilecek Üye Ülke sorumlu olur.3. Eğer sığınma başvurusunda bulunan kişinin elinde değişik Üye Ülkelerden aldığıbirden fazla geçerli vize veya oturma izni varsa, sığınma başvurusunu incelemektensorumlu Üye Ülkeler aşağıdaki sıraya göre belirlenir:a) Oturma izni vermiş Ülkeler arasında en uzun oturma süresine hak tanıyan Ülke,veya bütün izinlerin geçerlik süresinin eşit olması halinde , sona erme tarihi en geçolan izni veren ülke;b) aynı tipteki çeşitli vizeler olması halinde, sona erme tarihi en geç olan vizeyi verenÜlke;c) değişik türdeki vizelerin olması halinde, geçerlik süresi en uzun olan vizeyi verenÜlke, veya geçerlik sürelerinin eşit olması halinde sona erme tarihi en geç olan ülke.Bu koşul elindeki Üye Ülke vizesinin ibrazı sonucu bir veya daha çok geçiş vizesialmış kişiye uygulanmaz. Bu durumda vizeyi veren Üye Ülke sorumlu olur.4. Sığınma başvurusunda bulunan kişi elinde iki yıldan kısa bir zaman önce süresidolmuş bir veya daha fazla oturma izni veya altı aydan kısa bir zaman önce süresidolmuş bir veya daha fazla vizeye sahip ise ve kişi aslında bunlar sayesinde bir ÜyeÜlkenin topraklarına girmiş ise bu Maddenin 1., 2. ve 3. paragrafları Yabancı, Üyedevletlerin topraklarını terk etmediği sürece uygulanır.Sığınma başvurusunda bulunan kişinin elinde iki yıldan uzun bir süre önce sona ermişbir veya daha fazla oturma izni veya altı aydan uzun bir süre önce sona ermiş bir veyadaha fazla vize varsa ve kişi bunlar sayesinde Üye Ülke topraklarına girmiş ise, ve busürede Yabancı Topluluk topraklarını terk etmedi ise, başvurunun yapıldığı Üye Ülkesorumlu olur.

6. MaddeSığınma başvurusunda bulunan kişinin Avrupa Topluluğuna Üye Ülke olmayan birülkeden usulsüz bir şekilde kara, deniz, veya hava yolu ile sınırı geçerek bir ÜyeÜlkeye girdiği kanıtlanabilirse, bu şekilde giriş yapılan Üye Ülke başvurununincelenmesinden sorumlu olur.Eğer başvuruda bulunan kişinin daha önce sığınma başvurusunda bulunduğu bir başkaÜye Ülkede sığınma başvurusunu yapmadan en az altı ay önce yaşamakta olduğuispatlanabilirse bu Ülkenin sorumluluğu son bulur. Bu durumda ilk başvurununyapıldığı Üye Ülke başvuruyu incelemekten sorumlu olur.7. Madde1. Sığınma başvurusunu inceleme sorumluluğu, yabancının vize zorunluluğundanmuaf tutulduğu bir Üye Ülkeye yasal olarak girdikten sonra yine vizezorunluluğundan muaf tutulduğu diğer bir ülkeye sığınma başvurusunda bulunduğudurumlar haricinde, Üye Ülkelerin topraklarına giriş denetiminden sorumlu olan ÜyeÜlkeye düğer. Bu diğer durumda ise başvurunun yapıldığı ülke sığınma başvurusunuincelemekten sorumlu olur.2. Üye Ülkeler arasında dış sınırların geçilmesine ilişkin bir antlaşmanın yürürlüğegirmesine değin, kendi hava limanlarının geçiş bölgesine girişlere vize istemeden izinveren Üye Ülke, bu geçiş bölgelerini terk etmeyen yolcularla ilgili girişdenetimlerinden sorumlu tutulamazlar.3. Sığınma başvurusunun bir Üye Ülkenin hava limanında geçiş sürecinde yapılmasıhalinde bu Ülke incelemeyi yapmaktan sorumludur.8. MaddeEğer bu Sözleşmenin kıstas listesinde sıralanan diğer esaslar, hangi Üye Ülkeninsığınma başvurusunu incelemeden sorumlu olacağını belirtemiyorsa, başvurunun ilkyapıldığı Üye Ülke incelemenin sorumlusu olacaktır.9. MaddeBaşvuru sahibinin istediği hallerde, bu Sözleşme kıstaslarına göre sorumlu olmayanbir Üye Ülke, başka bir Üye Ülkenin talebi üzerine, özellikle ailesel veya kültürelkökene dayalı insancıl nedenlerden dolayı sığınma başvurusunu inceleyebilir.Bu şekilde yaklaşılan bir Üye Ülke talebi kabul ederse, başvuruyu incelemesorumluluğu ona aktarılır.10. Madde

1. Bu Sözleşmede belirtilen kıstaslara göre bir sığınma başvurusunu incelemektensorumlu olan Üye Ülkenin aşağıdaki konulara uyması zorunludur:a) Madde 11'de belirtilen şartlara göre sığınma için başka bir Üye Ülkede başvuran birkişinin sorumluluğunu üstlenmek.b) sığınma başvurusunun incelenmesini tamamlamak.c) Başvuru incelemesi devam eden ve usulsüz bir şekilde bir başka bir Üye Ülkedebulunan başvuru sahibini, Madde 13'te bahsedilen koşullara göre, geri almak veyatekrar içeri kabul etmek.d) Incelenmekte olan başvurusunu geri almış ve başka bir Üye Ülkede başvurudabulunmuş kişiyi Madde 13'te bahsedilen koşullara göre geri almak.e) Başvurusunu reddettiği ve diğer bir Üye Ülkede yasadışı olarak bulunan biryabancıyı madde 13'te belirtilen koşullara göre geri almak.2. Eğer bir Üye Ülke başvurana üç aydan daha uzun bir süreli bir oturma izni verirse,Paragraf 1,.a'dan e'ye kadar ki bentlerde belirtilen yükümlülükleri uygulamazorunluluğu, bu Üye Ülkeye aktarılmış olur.3. Söz konusu Yabancı Üye Ülkeler topraklarını en az üç ay süreyle terk etmiş iseParagraf 1, a'dan d'ye kadar ki bentlerde belirtilen yükümlülüklerin uygulanmasızorunluluğu ortadan kalkar.4. Eğer sığınma başvurusunu incelemekten sorumlu olan Devlet, başvurunun geriçekilmesi veya reddedilmesi üzerine yabancının menşe ülkesi veya yasal olarakgirebileceği bir başka ülkeye göndermek için gerekli uygulamalara dair kararlarıalmış ve yürürlüğe koymuş ise Paragraf 1, a ve e bentlerinin uygulaması sona erer.11. Madde1. Eğer sığınma başvurusunda bulunulmuş bir Üye Ülke bu başvurununincelenmesinden başka bir Üye Ülkenin sorumlu olduğunu düşünür ise, en kısazamanda ve her koşulda başvurunun yapıldığı tarihten itibaren altı ay içinde, diğerÜye Ülkeden başvuru sahibinin sorumluluğunu üstlenmesini talep edebilir.Eğer bu sorumluluğun üstlenilmesi talebi altı aylık zaman sınırında yapılmamış isesığınma başvurusunun incelenmesi, başvurunun yapıldığı Ülkeye düşer.2. Sorumluluğun üstlenilmesi talebinin, diğer Devletin Sözleşmede belirtilenkıstaslara dayanarak sorumlu olup olmadığına karar vermesine olanak sağlayacakgöstergeleri içermesi gerekir.3. Bu kıstaslara uygun olarak sorumlu olan Ülke sığınma başvurusunda bulunankişinin bir Üye Ülkeye ilk yaptığı başvuru sırasında hüküm süren durum esas alınarakbelirlenir.

4. Talepte bulunulan Üye Ülkenin talebi almasını takip eden üç ay içerisinde bir kararaçıklaması gerekir. Bu süre içinde karar alınmaması, talebin kabulü anlamınagelecektir.5. Başvuran kişinin, sığınma başvurusunun yapıldığı Üye Ülkeden, sorumlu olan ÜyeÜlkeye gönderilmesi, sorumluk isteğinin kabulünden en geç bir ay içinde veya eğermuameleler ertelenebilir nitelikte ise yabancının gönderilme işlemlerine karşı açtığıdavanın muamelelerinin bitiminden itibaren bir ay içinde yapılmalıdır.6. Bunların dışında Madde 18'e göre yapılan uygulamalar, başvuranlarınsorumluluğunun alınması işlemlerindeki ayrıntıların kararlaştırılmasında Yardımcıolabilir .12. MaddeSığınma başvurusu, bir Üye Ülkenin yetkili mercilerine diğer bir Üye Ülkenintopraklarında bulunan bir başvuru sahibince yapıldığında, sığınma başvurusunuincelemekten sorumlu olan Üye Ülkenin belirlenmesi başvuranın topraklarındabulunduğu Üye Ülkece yapılır. Diğer Üye Ülke başvuruyu alan Üye Ülke tarafındangecikmeden bilgilendirilmeli ve bu andan itibaren bu Sözleşmenin uygulanmasıamacıyla bu Ülke sığınma başvurusunun yapıldığı Üye Ülke olarak kabul edilmelidir.13. Madde1. Sığınma başvurusunda bulunan bir kişinin Madde 3 (7) ve Madde 10'da belirtilengeri alım işlemlerinde, aşağıdaki kurallar uygulanır:a) başvuranın geri alınması talebinin, istekte bulunulan ülkenin Madde 3 (7) veMadde 10'a göre sorumlu olduğuna kanaat getirmesine yarayacak göstergeler içermesigerekmektedir.b) Başvuru sahibinin geri alınması istenen Ülke bu müracaatı aldıktan itibaren 8 güniçinde yanıt verecektir. Bu sorumluluğu üstlendiği takdirde, kabul tarihinden itibaren,en kısa sürede ve de en geç bir ay içinde sığınma başvurusunda bulunan kişiyi gerialmalıdır.2. Madde 18'de belirtilen uygulamalar daha sonraki bir tarihte başvuranın gerialınması işlemlerinde ayrıntılarının çözümlenmesine yardımcı olabilir.14. Madde1. Üye Ülkeler aşağıdaki konularda karşılıklı bilgi alışverişinde bulunurlar:* Sığınma konusuna ilişkin ulusal yasalar veya düzenleyici önlemler veyauygulamalar;* Sığınma başvurusunda bulunanların gelişleriyle ilgili aylık istatistiki bilgiler vemilliyetlerine göre dökümü. Bu bilgiler üç ayda bir, bilgilerin Üye Ülkeler, Avrupa

Topluluğu Komisyonu ve Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliğinegönderilmesini sağlayacak olan Avrupa Topluluğu Konseyi Genel Sekreterliğiaracılığıyla gönderilir.2. Üye Ülkeler aşağıdaki konularda karşılıklı bilgi alışverişinde bulunabilirler:* Sığınma başvurularında yeni eğilimlere ilişkin genel bilgiler;* sığınma için başvuranların menşe ülke veya geldikleri ülkelerdeki duruma ilişkingenel bilgiler.3. Paragraf 2 de belirtilen bilgileri sağlayan Üye Ülke bunların gizli kalmasını istersediğer Üye Ülkeler bu isteğe uyacaklardır.15. Madde1. Her Üye Ülke isteyen diğer Üye Ülkelere bireysel dosyalara ilişkin aşağıdakikonuların gerektirdiği bilgileri iletecektir:* sığınma başvurusunu incelemekten sorumlu Üye Ülkenin saptanması;* sığınma başvurusunun incelenmesi;* bu Sözleşmeden kaynaklanan herhangi bir yükümlülüğün yerine getirilmesi;2. Bu bilgiler yalnızca aşağıdakileri kapsar:* Başvuru sahibi, ve uygun olduğunda ailesine, ait kişisel detaylar ( tam adı, varsadaha önceki adı-lakap veya takma adları, şimdiki ve daha önceki milliyeti, doğumtarihi ve yeri);* Kimlik ve seyahat belgeleri ( referanslar, geçerlik süreleri, veriliş tarihi, düzenleyenmakam, verildiği yer vs.);* başvuranın kimliğinin saptanması için gereken diğer bilgiler;* ikamet ettiği yerler ve geçtiği güzergah;* üye bir Ülke tarafından düzenlenen oturma izinleri ve vizeler;* başvurunun yapıldığı yer;* daha önce yapılmış herhangi bir sığınma başvurusunun tarihi, şimdiki başvurununyapılış tarihi, varsa başvuru hakkında alınmış herhangi bir karar veya işlemin hangisafhaya geldiğine dair bilgiler.3. Ayrıca, bir Üye Ülke diğer bir Üye Ülkeden sığınma için başvuran kişinin butalebini hangi temele dayandırdığı, ve uygun ise, başvuru için alınan kararın hangitemele dayandırıldığa dair bilgileri isteyebilir. Bilgi verip vermeme bilgi talep edilen

Üye Ülke kararına bağlıdır. Her durumda, istenilen bilgilerin iletilmesi sığınmabaşvurusunda bulunan kişinin onayına bağlıdır.4. Bilgi aktarılması bir Üye Ülkenin talebi üzerine ve her Üye Ülkenin atadığınıMadde 18'de belirtilen Komiteye bildirdiği yetkili makamlar arasında yapılır.5. Paylaşılan bilgiler yalnızca paragraf 1'de açıklanan amaçlar için kullanılabilir. HerÜye Ülkede bu bilgiler yalnızca aşağıdaki görevlerden sorumlu yetkililer ilemahkeme ve yüksek kurullara iletilebilir:* Sığınma başvurusunu incelemekten sorumlu Üye Ülkenin belirlenmesi;* Sığınma başvurusunu incelemek;* Bu Sözleşmenin getirdiği herhangi bir yükümlülüğü yerine getirmek.6. Bilgiyi gönderen Üye Ülke bu bilgilerin doğru ve güncel olmasını temin edecektir.Eğer bir Üye Ülkenin doğru olmayan veya iletilmemesi gereken bir bilgi aktardığıortaya çıkarsa, bilginin aktarıldığı Üye Ülke durumdan derhal haberdar edilecektir.Ülkeler bu bilgileri düzeltmeye veya kayıtlardan silmeye mecburdur.7. Sığınma başvurusunda bulunan kişi isteği üzerine ve mümkün olduğu sürecekendisi hakkında el değiştiren bilgilere ulaşma hakkına sahip olacaktır.Kişi bu bilgilerin doğru olmadığını veya iletilmemesi gerektiğini ortaya koyarsa,bunları düzelttirmek veya kayıtlardan sildirmek hakkına sahiptir. Bu hak paragraf 6da belirtilen koşullar çerçevesinde uygulanacaktır.8. Ilgili her Üye Ülke paylaşılan bilgilerin gönderim ve alım Kayıtları tutacaktır.9. Bu bilgiler, iletildikleri amacın gerektirdiği süreden daha fazla olmayacak şekildesaklı tutulacaklardır. Kaydın saklanmasına ilişkin gereklik ilgili Üye Ülke tarafındanuygun zamanda incelenecektir.10. Herhangi bir olayda, iletilen bilgiler, en az aktarıldıkları Üye Ülkeninkanunlarında benzeri bilgilere sağlananla aynı derecede korumadan yararlanacaktır.11. Eğer bilgi aktarımı otomatik yöntemlerle gerçekleşmiyor ancak başka şekillerdeyapılıyor ise, her Üye Ülke bu Maddenin uygulanmasını temin etmek için etkindenetlemeler vasıtasıyla gerekli önlemleri alacaktır. Bir Üye Ülkenin paragraf 12'debahsedilen şekilde bir izleme kurumu var ise bu kuruma denetleme görevi verilebilir.Eğer Üye Ülkelerden biri veya birkaçı paragraf 2 ve 3'te belirtilen bilgilerin tamamınıveya bir kısmını bilgisayar ile işlemek istiyorsa, bu şekilde bilgisayar kullanımı, ilgiliülkeler 28 şubat 1981 tarihli Kişilerin Korunmasıyla ilgili Strasbourg SözleşmesininKişisel Bilgilerin Otomatik Işlenmesine Ilişkin kabul edilen ilkelerin uygulanmasınauygun yasaları yürürlüğe koymuş ve bu Sözleşmede bahsedilen bilgi aktarımı ve

kullanımını bağımsız olarak denetleyecek uygun ulusal bir birim kurmuş isemümkündür.16. Madde1. Her Üye Ülke bu Sözleşmenin uygulamasında ortaya çıkan zorlukların giderilmesiiçin Madde 18'de belirtilen Komiteye düzeltme önergeleri verebilir.2. Avrupa Ekonomik Topluluğunu kuran Antlaşmanın 8a Maddesinde belirtilenhedeflere ulaşma âmâcı ile bu Sözleşmede düzeltme veya değişikliklere ihtiyaçduyulur ise ve bu hedeflere ulaşmak özellikle uyumlu bir sığınma politikası ve ortakvize politikasının oluşturulmasına bağlı ise, Avrupa Topluluğu Başkanlığını elindetutan Üye Ülke Madde 18'de bahsedilen Komitenin toplanmasını sağlar.3. Bu Sözleşmeye yapılacak herhangi bir düzeltme veya değişiklik Madde 18'debahsedilen Komite tarafından kabul edilecektir. Düzeltme veya değişiklikler Madde22'nin koşullarına uygun olarak yürürlüğe girecektir.17. Madde1. Bu Sözleşmenin uygulamaya girmesi sonucu şartlarda meydana gelen önemli birdeğişiklik nedeni ile bir Üye Ülke ciddi zorluklarla karşılaşır ise bahsedilen bu Ülkekonuyu Madde 18'de belirtilen Komiteye getirebilir ve bu şekilde Komite de ÜyeÜlkelere durumla baş edebilmek için gereken önlemleri sunabilir veya SözleşmeyeMadde 16 (3) uyarınca yürürlüğe girecek gerekli görülen düzeltme veya değişiklikleriyapabilir.2. Eğer paragraf 1 de söz konusu olan şartlar altı ay sonra da devam ediyorsa Komite,Madde 18 (2)'ye uygun hareket ederek, şartların olağanüstü değişmesinden etkilenenÜye Ülkeye bu Sözleşmenin gereklerini geçici olarak ertelemesine, bu ertelemeninAvrupa Ekonomik Topluluğu Antlaşmasının Madde 8a'da belirtilen hedeflereulaşılmasını engellememesi veya Üye Ülkenin diğer uluslararası yükümlülükleriyleçelişmemesi koşuluyla, izin verebilir.3. Erteleme süresince, Komite eğer henüz bir karara varmamışsa, Sözleşmeninkoşullarını düzeltme amacıyla tartışmalara devam edecektir.18. Madde1. Her Üye Ülke Hükümetinin bir temsilcisinden oluşacak bir Komite kurulacaktır.Avrupa Topluluğu Konseyi Başkanlığını elinde tutan Üye Ülke tarafından başkanlıkedilecektir.Avrupa Topluluğu Komisyonu Komite toplantılarında ve paragraf 4'te bahsedilençalışma gruplarındaki tartışmalara katılabilir.2. Komite, bir veya daha fazla Üyenin talebi üzerine bu Sözleşmenin uygulanmasıveya yorumlanmasına ilişkin genel yapıdaki herhangi bir soruyu inceler.

Komite Madde 11(6) ve Madde 13 (2)'de sözü edilen uygulamaları kararlaştırır veMadde 17 (2)'de bahsedilen izinleri verir.Komite Madde 16 ve 17'ye uygun olarak düzeltme ve değişiklikler yapan kararlarıalır.3. Kararların üyelerin üçte iki çoğunluğuyla alındığı Madde 17 (2)'ye uygun olarakyapılan işlemler dışında, Komite kararlarını oybirliği ile alır.4. Komite usul kurallarını kendisi belirler ve çalışma gurupları oluşturabilir.Komitenin ve çalışma guruplarının Genel Sekreterliği Avrupa Topluluğu KonseyiGenel Sekreterliği tarafından sağlanır.19. MaddeDanimarka Krallığıyla ilgili olarak, Danimarka Krallığı tarafından aksine birbeyanname yapılmadıkça, bu Sözleşmenin şartları Faroe adaları ile Grönland içingeçerli değildir. Böyle bir beyanname diğer Üye Ülke Hükümetlerine haber verecekolan Irlanda Hükümetine herhangi bir zaman yapılabilir.Fransa Cumhuriyetiyle ilgili olarak, bu Sözleşmenin şartları Fransa Cumhuriyetininyalnızca Avrupa toprakları için geçerli olacaktır.Hollanda Krallığıyla ilgili olarak, bu Sözleşmenin şartları Hollanda Krallığınınyalnızca Avrupa toprakları için geçerli olacaktır.Birleşik Krallıkla ilgili olarak, bu Sözleşmenin şartları yalnızca Büyük Britanya veKuzey Irlanda Birleşik Krallığında geçerli olacaktır. Birleşik Krallık aksine birbeyanname yapmadıkça, Birleşik Krallık'ın dış ilişkilerinden sorumlu olduğuAvrupa'daki topraklarda geçerli olmayacaktır. Böyle bir beyanname diğer ÜyeÜlkeler Hükümetlerine haber verecek olan Irlanda Hükümetine herhangi bir zamanyapılabilir.20. MaddeBu Sözleşmeye herhangi bir çekince konamayacaktır.21. Madde1. Bu Sözleşme Avrupa Topluluğu üyesi olan her Ülkenin katılımına açıktır. Katılmabelgesi Irlanda Hükümetine teslim edilecektir.2. Katılımın yürürlüğe girmesi Ülkenin katılma belgesini teslim etmesinden sonrakiüçüncü ayın ilk gününde gerçekleşir.22. Madde1. Bu Sözleşme imza, kabul veya onaya açık olacaktır. Imza, kabul veya onay belgesiIrlanda Hükümetine teslim edilecektir.

2. Irlanda Hükümeti diğer Üye Ülkelere imza, kabul veya onay belgesinin teslimedildiğini bildirecektir.3. Bu Sözleşme, son imzacı Ülkenin imza, kabul veya onay belgesini teslimetmesinden sonraki üçüncü ayın ilk günü yürürlüğe girecektir.Imza,kabul veya onay belgelerinin teslim edildiği ülke, bu Sözleşmenin yürürlüğegiriş tarihini Üye Ülkelere bildirecektir.

2.1.6. BENELÜKS EKONOMIK BIRLIĞI ÜLKELERIHÜKÜMETLERI, ALMANYA FEDERALCUMHURIYETI HÜKÜMETI VE FRANSACUMHURIYETI HÜKÜMETI ARASINDAKIMÜŞTEREK SINIRLARDA KONTROLLERINKADEMELI OLARAK KALDIRILMASINA ILIŞKIN 14HAZIRAN 1985 TARIHLI SCHENGEN ANLAŞMASI'NINUYGULAMA SÖZLEŞMESI(Schengen Yürütme Anlaşması)(19 Haziran 1990)Belçika Krallığı, Almanya Federal Cumhuriyeti, Fransa Cumhuriyeti, LüksembourgBüyük Dükalığı, ve Hollanda Krallığı bundan böyle Sözleşmeci Taraflar şeklindeanılarak,Müşterek sınırlarda uygulanan kontrollerin kademeli olarak kaldırılmasına ilişkin 14Haziran 1985 tarihli Schengen Anlaşmasını temel alarak,Bu antlaşmada amaç olarak belirtilen müşterek sınırlardaki insan hareketlerine ilişkinkontrollerin kaldırılmasını gerçekleştirmek, ve mal taşımacılığını ve hareketinikolaylaştırmak yönündeki niyetin yerine getirilmesini kararlaştırarak,Tek Avrupa Senediyle ekleme yapılan Avrupa Topluluğunu kuran Antlaşmanın, içpazarın, iç sınırları bulunmayan bir alanı kapsamasını öngörmesine dayanarak,Sözleşmeci Taraflar tarafından güdülen amacın bu hedefle, Antlaşmanın hükümleriniyerine getirmek için alınacak önlemlere aykırı olmayan bir biçimde çakışmasınadayanarak,Bu niyetin uygulamasının bir dizi uygun önlemlerin alınmasına ve SözleşmeciTarafların yakın işbirliğini gerektirmesine dayanarak,AŞAĞIDAKI MADDELERI KABUL ETMIŞTIR:(...)II. BAŞLIKIÇ SINIRLARDA KONTROLLERIN KALDIRILMASI VEINSAN HAREKETLERI

7. BÖLÜMSığınma başvurularının incelenmesi sorumluluğu28. MaddeSözleşmeci Taraflar 31 Ocak 1967 New York Protokolü ile değişikliğe uğrayanMülteciler Statüsüne ilişkin 28 Temmuz 1951 Cenevre Sözleşmesi'ndekiyükümlülüklerini, bu belgelerin kapsamına herhangi bir coğrafi sınırlama getirmedentekrar teyit ettikleri gibi, bu belgelerin uygulanmasında Birleşmiş Milletler MültecilerYüksek Komiserliği ile işbirliği yapmaya dair taahhütlerini burada tekrar teyit ederler.29. Madde1. Sözleşmeci Taraflar, bir yabancının herhangi bir Sözleşmeci Tarafın topraklarındayapacağı sığınma başvurusunu incelemeyi taahhüt ederler.2. Bu yükümlülük Sözleşmeci Tarafın iltica için başvuran herkesin ülkeye girişine yada ülkede kalmasına izin vermesini zorunlu kılmaz.3. Her Sözleşmeci Taraf kendi ulusal yasalarına dayanarak ve uluslararasıtaahhütlerine uygun olarak, sığınma başvurusunda bulunan bir kişiyi sınırdan geriçevirme ya da Üçüncü bir ülkeye sınır dışı etme hakkını elinde tutar.4. Yabancının sığınma için başvurduğu Sözleşmeci Taraf hangisi olursa olsunbaşvuruyu tek bir Sözleşmeci Taraf inceler. Bu ülke 30. maddede belirtilen kıstaslaragöre belirlenecektir.5. 3. Paragrafa rağmen her Sözleşmeci Taraf, bu Sözleşmeye bağlı olarak sığınmabaşvurusunu inceleme yükümlülüğü başka bir Sözleşmeci Tarafa verilmiş olsa bile,özellikle kendi ulusal hukukunu ilgilendiren özel nedenlerden dolayı bir sığınmabaşvurusunu incelemek hakkını saklı tutabilir.30. Madde1. Sığınma başvurusunu incelemekten sorumlu olacak Sözleşmeci Tarafınbelirlenmesi aşağıdaki kıstaslara göre yapılır:(a) Eğer bir Sözleşmeci Taraf sığınma başvurusu yapan bir kişiye herhangi türde birvize ya da oturma izni vermiş ise başvuruyu incelemekten kendisi sorumlu olur. Buvizenin başka bir Sözleşmeci Tarafın onayına dayanarak verilmesi durumunda ise buonayı veren ülke başvuruyu incelemekten sorumlu olur.(b) Sığınma başvurusunda bulunan kişiye iki ya da daha fazla Sözleşmeci Tarafın,herhangi tür bir vize ya da oturma izni vermesi durumunda, bu belgelerden geçerliksüresi en geç sona ereni veren Sözleşmeci Taraf, başvuruyu incelemekten sorumluolur.

(c) Sığınma başvurusunda bulunan kişi Sözleşmeci Tarafların topraklarını terketmediği sürece, (a) ve (b) alt-paragraflarına uygun olarak tanımlanan sorumluluklar,herhangi bir tür vizenin ya da oturma izninin geçerlilik süresinin bitmesi durumundabile devam eder. Eğer sığınma başvurusunda bulunan kişi vize verilmesi ya da oturmaizninin sağlanmasından sonra Sözleşmeci Tarafların topraklarını terk etmiş ise, buarada ulusal kanuni hükümlere bağlı olarak geçerlik süreleri sona ermedikçe bubelgeler paragraf (a) ve (b) deki sorumlulukların temelini oluşturur.(d) Sözleşmeci Tarafların sığınma başvurusunda bulunan kişiye vize muafiyetiuygulamaları durumunda, sığınma başvurusunda bulunan kişinin SözleşmeciTarafların topraklarına dış sınırlarını kullanarak girdiği Sözleşmeci Taraf sorumluolur.Vize politikalarının uyumu tamamlanıncaya kadar, ve sığınma başvurusunda bulunankişiye sadece bazı Sözleşmeci Taraflar tarafından vize muafiyeti verilmesidurumunda, sığınma başvurusunda bulunan kişinin, Sözleşmeci Taraflarıntopraklarına vize muafiyeti sayesinde dış sınırlarını kullanarak girdiği SözleşmeciTaraf, (a), (b) ve (c) alt-paragraflarına tabi olmak kaydıyla, sorumlu olur.Eğer sığınma başvurusu başvurana geçiş vizesi veren bir Sözleşmeci Tarafa yapılmışise -başvuranın sınır kontrollerinden geçip geçmemesine bakılmaksızın- ve eğer geçişvizesi geçiş ülkesi Sözleşmeye Taraf olan varış ülkesinin diplomatik ya dakonsolosluk kanallarından bu kişinin varış ülkesine giriş şartlarını yerine getirdiğineilişkin bilgiyi sağlamasından sonra verildi ise, Sözleşmeye Taraf olan varış ülkesisığınma başvurusunu incelemekten sorumlu olur.(e) Eğer sığınma başvurusunda bulunan kişi Sözleşmeci Tarafların topraklarınaYürütme Komitesi tarafından kararlaştırılan ve sınırdan geçişi sağlayan bir ya da dahafazla belgeye sahip olmadan girmiş ise bu kişinin Sözleşmeci Tarafların topraklarınadış sınırlarını kullanarak girdiği Sözleşmeci Taraf sorumlu olur.(f) Sığınma başvurusu Sözleşmeye Taraf olan bir Devletçe incelenen bir yabancı yenibir başvuruda bulunursa sorumlu Sözleşmeci Taraf ilk başvuruyu incelemekte olandır.(g) yaptığı önceki sığınma başvurusu bir Sözleşmeci Taraf tarafından nihai sonucabaşlanan bir yabancının yeni bir başvuruda bulunması durumunda, başvuranınSözleşmeci Tarafların topraklarını terk etmemesi halinde, sorumlu Sözleşmeci Tarafönceki talebi incelemiş olandır.2. Bir Sözleşmeci Tarafın Madde 29 (4) uyarınca bir sığınma başvurusunu incelemesidurumunda, bu Maddenin 1. paragrafına bağlı olarak sorumlu olan SözleşmeciTarafın yükümlülükleri ortadan kalkar.3. Sorumlu Sözleşmeci Taraf 1. ve 2. paragraflarda belirtilen kıstaslar aracılığıylabelirlenemiyorsa sığınma başvurusunun yapıldığı Sözleşmeci Taraf başvurudansorumlu olur.31. Madde

1. Sözleşmeci Taraflar bir sığınma başvurusunu inceleme sorumluluğunun aralarındanhangisine ait olduğunu en hızlı şekilde kararlaştırmak için gayret gösterirler.2. Eğer bir sığınma başvurusu 30. Maddeye göre sorumlu olmayan Sözleşmeci Tarafbir ülkeye, halen ülke topraklarında ikamet eden bir yabancı tarafından yapılmış ise,bu Sözleşmeci Taraf sorumlu olan Sözleşmeci Taraftan başvuranın sığınmabaşvurunu inceleme sorumluluğunu yüklenmesini isteyebilir.3. Isteğin sığınma başvurusunun yapılmasından sonraki 6 ay içinde iletilmesidurumunda, sorumlu Sözleşmeci Taraf paragraf 2'de bahsedilen sığınma için başvurankişinin sorumluluğunu üstlenir. Isteğin belirtilen süre içinde yapılmaması durumundasığınma başvurusunun yapıldığı Sözleşmeci Taraf sığınma başvurusundan sorumluolur.32. MaddeSığınma başvurusunu incelemekten sorumlu olan Sözleşmeci Taraf başvuruyu ulusalhukukuna göre inceler.33. Madde1. Sığınma için başvuran bir kişinin, sığınma işlemlerinin yapıldığı süre içinde başkabir Sözleşmeci Taraf topraklarında yasadığı yollarla bulunması durumunda,başvuruyu incelemekten sorumlu olan Sözleşmeci Taraf kendisini geri almayazorunludur.2. Paragraf 1, diğer Sözleşmeci Tarafın sığınma başvurusunda bulunan kişiye bir yılya da daha fazla süreli oturma izni vermesi durumunda uygulanmaz. Bu durumdabaşvuruyu inceleme sorumluluğu diğer Sözleşmeci Tarafa devredilir.34. Madde1. Sorumlu Sözleşmeci Taraf, kendisi tarafından başvurusu kesin olarak reddedilen vebir başka Sözleşmeci Tarafın topraklarına oturma izni olmaksızın giren bir yabancıyıgeri almak zorundadır.2. Paragraf 1 başvurudan sorumlu Sözleşmeci Tarafın yabancıyı SözleşmeciTarafların topraklarından sınır dışı ettiği durumlarda uygulanmaz.35. Madde1. Bir yabancıya mülteci statüsü tanıyan ve kendisine oturma izni veren SözleşmeciTaraf, ilgili kişilerin onayı halinde, kişinin aile üyeleri tarafından yapılan sığınmabaşvurularını incelemekten sorumludur.2. Paragraf 1'de belirtilen aile üyeleri, mültecinin eşi ve henüz evlenmemiş 18yaşından küçük çocuğu, ya da eğer mülteci 18 yaşından küçük evlenmemiş bir çocukise mültecinin annesi ya da babasıdır.

36. MaddeBir sığınma başvurusunu incelemekten sorumlu olan Sözleşmeci Taraf, eğer ilgili kişiisterse, ailevi ya da kültürel nedenlere bağlı insancıl temellere dayanarak diğer birSözleşmeci Taraftan bu sorumluluğu üstlenmesini isteyebilir. Kendisine taleptebulunulan Sözleşmeci Taraf bu isteğin yerine getirilip getirilemeyeceğinideğerlendirir.37. Madde1. Sözleşmeci Tarafların yetkili mercileri aşağıdaki konulara ilişkin bilgilerinayrıntılarını en kısa zamanda birbirlerine gönderirler:(a) yürürlüğe giriş tarihlerinden daha geç olmamak üzere, mülteci hukuku ya dabaşvuran kişilere ilişkin muamelelerle ilgili yeni kurallar ve önlemler;(b) sığınma başvurusunda bulunanların, menşe ülkelerini belirten aylık varışlarınailişkin istatiksel bilgi, ve mümkün olduğu ölçüde sığınma başvurularında verilenkararlar;(c) belli bazı grupların sığınma başvurularının ortaya çıkması ya da önemli artışlargöstermesi ile bu konuda eldeki her türlü bilgi;(d) mülteci hukuku ile ilişkili her türlü önemli karar.2. Sözleşmeci Taraflar, ortak bir değerlendirmeye varma hedefini gözeterek, sığınmabaşvurusunda bulunanların menşe ülkelerinin durumuna ilişkin bilgi toplamada yakınişbirliğini taahhüt ederler.3. Herhangi bir Sözleşmeci Tarafın ilettiği bilgilerin tabi tutulduğu gizli işlemlere dairtalimatlara diğer Sözleşmeci Taraflarca uyulmalıdır.38. Madde1. Bütün Sözleşmeci Taraflar, sığınma başvurusunda bulunan kişiyle ilgili olarakellerinde bulunan bilgileri, aşağıdaki nedenlerle isteyen diğer bütün Sözleşmeci Tarafülkelere gönderirler:* sığınma başvurusunu incelemekten sorumlu Sözleşmeci Tarafın belirlenmesi;* sığınma başvurusunun incelenmesi;* bu bölümde belirtilen yükümlüklerin yerine getirilmesi;2. Bu bilgiler yalnızca aşağıdaki konuları kapsayabilir:(a) kimlik bilgileri (sığınma başvurusunda bulunanın, ve uygun durumlarda aileüyelerinin soyadı, adı, ve daha önceki adları, unvan ve lakapları, doğum tarihi ve yeri,şimdiki uyruğu ve daha önceki uyrukları);

(b) kimlik ve yolculuk belgeleri (referanslar, geçerlik süreleri, veriliş tarihleri, verenmakam, verildiği yer vs.);(c) başvuru sahibinin kimliğini tespit etmek için gerekebilecek diğer bilgiler,(d) ikamet ettiği yerler ve yolcululuklarında kullandığı güzergahlar hakkında bilgiler;(e) bir Sözleşmeci Taraf tarafından verilmiş oturma izinleri ve vizeler;sığınmabaşvurusunun yapıldığı yer;(f) uygun durumlarda, daha önce sığınma için yapılan bütün başvuruların tarihleri;şimdiki başvurunun yapıldığı tarih, başvuruyu inceleme işlemlerinde gelinen nokta vealınan bu kararların doğurduğu sonuçlar.3. Bir Sözleşmeci Taraf diğer bir Sözleşmeci Taraftan sığınma başvurusunda bulunankişinin başvurusunu desteklemek amacıyla öne sürdüğü dayanaklar ve uygun olduğuyerlerde başvuru hakkında verilen kararla ilgili dayanaklara ilişkin bilgi talep edebilir.Bilgi istenen Sözleşmeci Taraf kendinden istenilen bu talebe uyup uyamayacağınakarar verir. Her durumda, bu bilgilerin aktarımı, sığınma başvurusunda bulunankişinin rızasına bağlıdır.4. Bilgi alışverişi bir Sözleşmeci Tarafın isteği üzerine ve yalnızca her SözleşmeciTarafın Yürütme Komitesine bildirmiş olduğu yetkili merciler arasındagerçekleştirilir.5. Değiş-tokuş edilecek bilgiler ancak 1. paragrafta belirtilen amaçlar içinkullanılabilir. Bu bilgiler ancak aşağıda belirtilen konularda sorumlu olan yetkili veadli makamlara iletilir:* bir sığınma başvurusunu inceleyecek Sözleşmeci Tarafın belirlenmesi;* sığınma başvurusunun incelenmesi;* bu Bölümden kaynaklanan yükümlülüklerin yerine getirilmesi.6. Bir Sözleşmeci Taraf bilgi verirken bu bilgilerin doğru ve güncel olmasınısağlayacaktır.Bir Sözleşmeci Tarafın gerçek olmayan ya da iletilmemesi gereken bilgi sağladığıanlaşılırsa, bilgiyi alan Sözleşmeci Tarafların vakit geçirmeksizin haberdar edilmesigerekir. Bu durumda bilgiyi alan Sözleşmeci Tarafların bu bilgileri düzeltmeleri ya datamamen iptal etmeleri zorunludur.7. Sığınma başvurusunda bulunan kişinin, kendi başvurusu üzerine, mümkün olduğusüre boyunca, kendi hakkındaki değiş-tokuş edilen bilgiden haberdar olma hakkıvardır. Kişinin bilginin yanlış olduğu ya da taraflara iletilmemesi gerektiği konusundakanaate varması durumunda, bilginin düzeltilmesini ya da silinmesini isteme hakkısaklıdır. Düzeltmeler 6. paragrafta belirtildiği şekilde yapılır.8. Ilgili her bir Sözleşmeci Taraf ilettiği ve aldığı bilgilerin kaydını tutar.

9. Iletilen bilgiler iletildikleri amacın gerektirdiği süreden daha fazla saklıtutulmazlar. Bilgilerin saklanma gereksinimi ilgili Sözleşmeci Tarafça koşullarauygun olarak belirlenir.10. Iletilen bilgiler, her durumda, en az aktarıldıkları Sözleşmeci Tarafın kanunlarındabelirtilen benzeri bilgilere sağlananki kadar korumaya sahip olacaktır.11. Bilgi aktarımının otomatik değil de başka yöntemlerle yapılması durumunda, herSözleşmeci Taraf etkin denetlemeler vasıtasıyla bu Maddenin uygulanmasını teminetmek için gerekli önlemleri almalıdır. Bir Sözleşmeci Tarafın 12. paragraftabelirtilen bir hizmete sahip olması durumunda, bu hizmete gerekli denetlemelerisağlaması talimatını verebilir.12. Sözleşmeci Taraflardan biri ya da birkaçının 2. ve 3. paragraflarda belirtilenbilgilerin tamamını ya da bir bölümünün işlemlerini bilgisayarla gerçekleştirmekistemeleri durumunda, bilgisayar kullanımına eğer söz konusu Sözleşmeci Taraf 28Ocak 1981 tarihli Kişisel Bilgilerin Otomatik Işlenmesi Sırasında KişilerinKorunmasına Ilişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesinin ilkelerinin uygulanmasınımümkün kılan yasaları yürürlüğe sokmuş ve uygun bir ulusal birimi bu Sözleşmeyegöre iletilen bilgilerin işlenmesinin bağımsız denetiminden sorumlu tayin etmiş iseizin verilir.

2.2.INSAN HAKLARI

2.2.1. INSAN HAKLARINI VE TEMELÖZGÜRLÜKLERI KORUMAYA DAIR AVRUPASÖZLEŞMESI11. PROTOKOL ILE DEĞIŞIK METIN(Avrupa Sözleşmeler Seri no. 5) 4.11.1950 tarihinde Roma'da imzaya açılmış,03.09.1953 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 11. Protokol değişikliği metne işlenmiştir.BAŞLANGIÇBu Sözleşmeyi imzalayan Avrupa Konseyi Üyesi Devletlerin Hükümetleri,Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 10 Aralık 1948 tarihinde ilan edilen InsanHakları Evrensel Bildirisi'ni dikkate alarak,Bu Bildirinin beyan ettiği hakların her yerde tanınmasını ve etkili bir biçimdeuygulanmasını güvence altına almayı amaçladığını dikkate alarak;Avrupa Konseyinin amacının, kendi Üyeleri arasında yoğun bir birlik meydanagetirmek olduğunu ve bu amaca ulaşmak için izlenecek yollardan birinin insanhaklarını ve temel özgürlüklerini korumak ve gerçekleştirmek olduğunu dikkatealarak;Dünyadaki barış ve adaletin kurucusu olan ve ancak bir yandan etkin bir siyasaldemokrasi ve öte yandan ortak bir anlayışla ve bunların dayandığı insan haklarınınyerine getirilmesiyle korunabilen temel özgürlüklere derin inançlarını yeniden teyitederek;Siyasal gelenekler, idealler, özgürlükler ve hukukun üstünlüğü bakımından ortak birmirasa ve benzer düşüncelere sahip olan Avrupa ülkelerinin Hükümetleri olarak,Evrensel Bildiri'de ifade edilen bazı hakları birlikte yerine getirmek için girişimdebulunmayı kararlaştırarak;Aşağıdaki hükümlerde anlaşmışlardır:1. MaddeInsan haklarına saygı yükümlülüğüSözleşmeci Devletler, bu Sözleşmenin Birinci Bölümünde tanımlanan hak veözgürlükleri, kendi egemenlik alanı içinde bulunan herkes için güvence altına alırlar.I. BÖLÜMHAKLAR VE ÖZGÜRLÜKLER

2. MaddeYaşama hakkı1. Her bireyin yaşama hakkı hukuk tarafından korunur. Kanunun ölüm cezasıöngördüğü bir suç nedeniyle bir mahkemenin verdiği ölüm cezasının infazı dışında,hiç kimse yaşama hakkından kasten yoksun bırakılamaz.2. Aşağıdaki hallerde yaşamdan yoksun bırakma, kullanılması mutlaka gerekli birgücün sonucu olarak meydana gelmişse, bu maddeye aykırı sayılmaz:a) bir kimsenin hukuka aykırı şiddette karşı savunması;b) hukuka uygun bir Gözaltına alma kararını uygulama veya hukuka uygun olaraktutulan bir kimsenin kaçmasını önleme;c) bir ayaklanma veya isyanı hukuka uygun olarak bastırma.3. MaddeIşkence yasağıHiç kimse işkenceye, insanlık dışı veya onur kırıcı muamele veya cezaya maruzbırakılamaz.4. MaddeKölelik ve zorla çalıştırılma yasağı1. Hiç kimse kul ya da köle olarak tutulamaz.2. Hiç kimse zorla çalıştırılamaz ve zorunlu çalışmaya tabi tutulamaz.3. Aşağıdaki haller bu madde bakımından "zorla çalıştırma ya da zorunlu çalışma"sayılmaz:a) bu Sözleşmenin beşinci maddesi hükümlerine göre bir kimsenin tutulu bulunduğusırasında veya şartla tahliyeli olduğu süre içinde kendisinden yapması istenen olağanbir iş;b) askeri nitelikte bir hizmet veya inanç nedeniyle askeri hizmetlere katılmamahakkının tanındığı ülkelerde zorunlu askeri hizmet yerine yüklenen başka bir hizmet;c) toplumun yaşamını veya huzurunu tehdit eden olağanüstü bir durum veya birfelaket halinde yüklenen bir hizmet;d) normal yurttaşlık yükümlülüklerinin bir parçasını olan bir iş veya hizmet.5. Madde

Özgürlük ve güvenlik hakkı1. Herkes kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkına sahiptir. Aşağıdaki haller dışında vehukukun öngördüğü bir usule uyulmadıkça, hiç kimse özgürlüğünden yoksunbırakılamaz:a) bir kimsenin yetkili mahkemenin mahkumiyet kararından sonra hukuka uygunolarak hapsedilmesi;b) bir kimsenin mahkemenin hukuka uygun bir kararına uymaması nedeniyle veyahukukun öngördüğü bir yükümlülüğü yerine getirmesini sağlamak için hukuka uygunolarak gözaltına alınması veya tutulması;c) bir kimsenin suç işlediğinden makul kuşku duyulması üzerine veya suç işlemesiniengellemek ya da işledikten sonra kaçmasını önlemek için kendisini tutmayıgerektiren makul nedenler bulunması halinde, kendisini kanunen yetkili makamlarınönüne çıkarmak amacıyla gözaltına alma veya tutma;d) bir küçüğün eğitiminin izlenmesi amacıyla hukuka uygun bir kararla tutulmasıveya kendisini kanunen yetkili makamların önüne çıkarmak amacıyla hukuka uygunolarak tutulması;e) bulaşıcı hastalıkların yayılmasını önlemek için bunu taşıyanların, akıl zayıflığı,alkolik, uyuşturucu bağımlısı olanların veya derbeder kimselerin hukuka uygun olaraktutulması;f) ülkeye izinsiz girmek isteyen bir kimsenin girişinin önlenmesi veya hakkında sınırdışı etme veya iade kararı alınan kişinin sınır dışı edilmesi veya iadesi için hukukauygun olarak gözaltına alınması veya tutulması.2. Gözaltına alınan bir kimse, gözaltına alınma nedenleri ile kendisine isnat edilen suçhakkında anlayabileceği bir dilde derhal bilgilendirilir.3. Bu maddenin birinci fıkrasının c) bendine göre gözaltına alınan veya tutulan birkimse, derhal bir yargıç veya hukuken yargılama yetkisine sahip diğer bir görevlininönüne çıkarılır; bu kimse makul bir sürede yargılanma veya yargılama sürerkensalıverilme hakkına sahiptir. Salıverme, bu kimsenin duruşmada hazır bulunması içingüvenceye bağlanabilir.4. Gözaltına alınma veya tutulma nedeniyle özgürlüğünden yoksun bırakılan birkimse, tutulmasının hukukiliği hakkında süratle karar verebilecek ve tutulması hukukideğilse salıverilmesine hükmedebilecek bir mahkemede dava açma hakkına sahiptir.5. Bu Madde hükümlerine aykırı olarak Gözaltına alınmaktan veya tutulmaktanmağdur olan herkes, icrası mümkün bir tazminat alma hakkına sahiptir.6. Madde

Adil yargılanma hakkı1. Herkes, kişisel hak ve yükümlülükleri ile hakkındaki bir suç isnadının kararabağlanmasında, hukuken kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir yargı yeri tarafından,makul bir sürede, adil ve aleni olarak yargılanma hakkına sahiptir. Karar aleni olarakaçıklanır. Ancak duruşmayı izleyenler ve basın mensupları, çocuk ve gençlerinmenfaatlerini veya tarafların özel yaşamlarını korumanın gerektirmesi halinde, veadaletin zarar göreceği özel hallerde mahkemenin kesinlikle gerekli olduğuna inandığıölçüde, demokratik bir toplumdaki genel ahlak, kamu düzeni veya ulusal güvenlikamacıyla duruşmanın tamamından veya bir bölümünden çıkarılabilir.2. Hakkında bir suç isnadı bulunan bir kimse, hukuka göre suçlu olduğukanıtlanıncaya kadar masum sayılır.3. Hakkında bir suç isnadı bulunan bir kimse asgari şu haklara sahiptir:a) kendisine karşı yöneltilen suçlamanın niteliği ve sebepleri hakkında anlayabileceğidilde ve ayrıntılı olarak derhal bilgilendirilme;b) savunmasını hazırlamak için yeterli zamana ve kolaylıklara sahip olma;c) kendisini bizzat veya seçeceği bir avukat aracılığıyla savunma; avukata ödemeyapabilmek için yeterli imkanı yoksa ve adaletin yararı gerektiriyorsa ücretsiz hukukiyardım alma;d) aleyhine olan tanıkları sorguya çekme ve sorguya çektirme; lehine olan tanıklarınaleyhine olan tanıklarla aynı şartlarda hazır bulunmalarını ve sorguya çekilmelerinisağlama;e) mahkemede kullanılan dili anlamıyor veya konuşamıyorsa, bir çevirmendenücretsiz yararlanma.7. MaddeKanunsuz ceza olmaz ilkesi1. Hiç kimse işlendiği zaman ulusal veya uluslararası hukuka göre suç oluşturmayanbir fiil veya ihmalden dolayı suçlu bulunamaz. Hiç kimseye suçu işlediği zamanverilebilecek olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez.2. Bu madde, işlendiği zaman uygar ülkeler tarafından tanınmış hukukun genelilkelerine göre suç sayılan bir eylem veya ihmal nedeniyle bir kimseninyargılanmasına ve cezalandırılmasına engel değildir.8. MaddeÖzel ve aile yaşamına saygı hakkı

1. Herkes özel ve aile yaşamına, konutuna ve haberleşmesine saygı gösterilmesiniisteme hakkına sahiptir.2. Bu hakların kullanılmasına ulusal güvenlik, kamu güvenliği, ülkenin ekonomikrefahı, suçun veya düzensizliğin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlakın korunması,başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması amacıyla, hukuka uygun olarakyapılan ve demokratik bir toplumda gerekli bulunan müdahalelerin dışında, kamumakamları tarafından hiç bir müdahale yapılamaz.9. MaddeDüşünce, vicdan ve din özgürlüğü1. Herkes düşünce, din ve vicdan özgürlüğü hakkına sahiptir. Bu hak, din veyainancını değiştirme özgürlüğünü, din veya inancını tek başına veya topluluk halinde,aleni veya gizli olarak ibadet etme, öğretme, uygulama ve gereklerine şeklinde açığavurma özgürlüğünü de içerir.2. Bir kimsenin din veya inancını açığa vurma özgürlüğü ancak, kamu güvenliği,kamu düzeninin korunması, genel sağlık ve genel ahlakın veya başkalarının hak veözgürlüklerinin korunması amacıyla, hukukun öngördüğü ve demokratik bir toplumdagerekli sınırlamalara tabi tutulabilir.10. MaddeIfade Özgürlüğü1. Herkes ifade özgürlüğü hakkına sahiptir. Bu hak kamu makamlarının müdahalesiolmaksızın ve ulusal sınırlarla kısıtlanmaksızın, bir görüşe sahip olma, haber vedüşünceleri elde etme ve bunları ulaştırma özgürlüğünü de içerir. Bu madde Devletinradyo yayıncılığını, televizyon ve sinema işletmeciliğini izne başlamasına engeldeğildir.2. Bu özgürlükleri kullanırken ödev ve sorumluluk içinde hareket edilmesigerektiğinden, ulusal güvenlik, ülke bütünlüğü veya kamu güvenliği, suçun veyadüzensizliğin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlakın korunması, başkalarının şerefive haklarının korunması, gizli bilgilerin açığa vurulmasının önlenmesi, yargıorganının otorite ve tarafsızlığının korunması amacıyla, demokratik bir toplumdagerekli bulunan ve hukukun öngördüğü formalitelere, şartlara, yasaklara veyaptırımlara tabi tutulabilir.11. MaddeToplanma ve örgütlenme özgürlüğü1. Herkes barışçıl bir biçimde toplanma özgürlüğü ile, kendi çıkarlarını korumak içinsendika kurma ve sendikalara girme hakkında dahil, örgütlenme özgürlüğü hakkınasahiptir.

2. Bu hakların kullanılmasına ulusal güvenlik, kamu güvenliği, suçun ve düzensizliğinönlenmesi, genel sağlık ve genel ahlakın korunması, başkalarının hak veözgürlüklerinin korunması amaçlarının dışında, hukukun öngörmediği ve demokratikbir toplumda gerekli bulunmayan hiç bir sınırlama konulamaz. Bu madde, bu haklarınsilahlı kuvvetler, polis teşkilatı ve kamu idaresi mensupları tarafından kullanılmasınahukuka uygun sınırlamalar konulmasını engellemez.12. MaddeEvlenme hakkıEvlenme çağına gelen her erkek ve Kadın, evlenme hakkının kullanılmasınıdüzenleyen ulusal yasalara göre evlenme ve aile kurma hakkına sahiptir.13. MaddeEtkili bir hukuki yola başvurma hakkıBu Sözleşmede düzenlenen hak ve özgürlükleri ihlal edilen herkes, ihlal fiili resmisıfatla hareket eden kişilerden başka kimseler tarafından işlenmiş olsa da, ulusal birmakam önünde etkili bir hukuki bir yola başvurma hakkına sahiptir.14. MaddeAyrımcılık yasağıBu Sözleşmede beyan edilen hak ve özgürlüklerin kullanılması cins, ırk, renk, dil, din,siyasal veya başka bir inanç, ulusal veya toplumsal köken, ulusal bir azınlığa mensupolma, mülkiyet, doğum veya başka bir statü gibi her hangi bir nedenle ayrımcılıkyapılmaksızın güvence altına alınır.15. MaddeOlağanüstü durumda yükümlülük azaltma1. Bir Sözleşmeci Taraf Devlet, savaş zamanında veya ulusun yaşamını tehdit edenbaşka bir olağanüstü durumda, uluslararası hukuktan doğan diğer yükümlülüklerineaykırı olmamak koşuluyla, durumun zorunluluklarının kesin olarak gerektirdiğiölçüde, bu Sözleşmeyle üstlendiği yükümlülüklerini azaltan tedbirler alabilir.2. Savaşta hukuka uygun eylemler nedeniyle meydana gelen ölümler hariç ikincimaddede, üçüncü maddede, dördüncü maddenin birinci fıkrasında ve yedincimaddedeki yükümlülüklerde azaltma yapılamaz.3. Yükümlülüklerini azaltma yetkisi kullanan bir Sözleşmeci Taraf Devlet, aldığıönlemler ve bunların sebepleri hakkında Avrupa Konseyi Genel Sekreterini ayrıntılıolarak bilgilendirir. Sözleşmeci Taraf ayrıca, bu önlemlerin kullanılmasının ne zamansona ereceği ve Sözleşme hükümlerinin ne zaman yeniden tamamıyla uygulanacağıkonusunda Genel Sekreteri bilgilendirir.

16. MaddeYabancıların siyasi faaliyetlerini sınırlamaSözleşmenin on, on bir ve on dördüncü maddeleri, Sözleşmeci Devletlerinyabancıların siyasal faaliyetleri üzerine yasaklar koymalarına engel sayılamaz.17. MaddeHakları kötüye kullanma yasağıBu Sözleşmedeki hiç bir hüküm bir Devlete, gruba ve kişiye, bu Sözleşmede yer alanhak ve özgürlüklerden birinin tahribini amaçlayan bir eylemde bulunma veyaSözleşmede öngörüldüğünden daha geniş ölçüde sınırlandırılmalarını amaçlayan birkarar alma hakkı verdiği biçiminde yorumlanamaz.18. MaddeHakları sınırlama ölçülerini kullanılma sınırıYukarıda sözü edilen haklara ve özgürlüklere bu Sözleşmeyle getirilen sınırlamalar,öngörüldükleri amaç dışında kullanılamaz.II. BÖLÜMINSAN HAKLARI AVRUPA MAHKEMESI19. MaddeMahkemenin kuruluşuSözleşmeci Tarafların bu Sözleşme ile üstlendikleri taahhütleri yerine getirmelerinigüvence altına almak için, bundan sonra 'Mahkeme' diye geçecek olan bir InsanHakları Avrupa Mahkemesi kurulur. Mahkeme süreklilik esasına göre çalışır.20. MaddeYargıçların sayısıMahkeme, Sözleşmeci Taraf Devletlerin sayısı kadar yargıçtan kurulur.21. MaddeGörev şartları

1. Yargıçlar, yüksek yargısal bir göreve atanabilmek için gerekli niteliklere sahipbulunan veya hukukta uzmanlığı ile tanınmış olan yüksek ahlaki niteliklere sahipkişiler arasında ayrılır.2. Yargıçlar Mahkemede şahsi sıfatlarıyla görev yaparlar.3. Yargıçlar görevleri süresince, bağımsızlığın, tarafsızlığın ve sürekli çalışmaesasının gerekleriyle bağdaşmayan bir işle meşgul olamazlar; bu fıkranınuygulanmasından kaynaklanan bütün sorunlar hakkında Mahkeme kendisi karar verir.22. MaddeYargıçların seçilmeleri1. Yargıçlar, her bir Sözleşmeci Taraf Devlet bakımından, o Sözleşmeci Tarafıngösterdiği üç adaydan oluşan bir listeden Parlamenter Meclisi tarafından oy çokluğuile seçilir.2. Yeni Sözleşmeci Tarafların Sözleşmeye katılmaları halinde ve boşalan üyeliklerindoldurulması gerektiği durumda Mahkemeyi tamamlamak için aynı usul izlenir.23. MaddeGörev süreleri1. Yargıçlar altı yıllık bir dönem için seçilirler. Görev süresi sona eren yargıçlaryeniden seçilebilirler. Ancak ilk seçimde seçilen yargıçlardan üçte birinin görevsüresi üç yıl sonra sona erer.2. Ilk üç yıllık dönem sonunda görev süresi sona erecek olan yargıçlar,seçilmelerinden hemen sonra Avrupa Konseyi Genel Sekreteri tarafından kura ilesaptanır.3. Parlamenter Meclisi, yargıçların yarısının mümkün olduğu kadar her üç yılda biryenilenmesini sağlamak için, bir sonraki seçim işlemine geçmeden önce, seçilecekolan bir veya birden fazla yargıcın görev süresini dokuz yıldan çok ve üç yıldan azolmamak koşuluyla, altı yıldan daha uzun veya daha kısa bir süre olarak tespitedebilir.4. Birden fazla yargıcın görev süresinin söz konusu olduğu ve Parlamenter Meclisininyukarıdaki fıkrayı uyguladığı durumlarda, görev süresinin tahsis edilmesi, seçimdenhemen sonra Avrupa Konseyi Genel Sekreterinin düzenleyeceği kura ile belirlenir.5. Görev süresi sona ermemiş bir yargıcın yerine seçilen yargıçlar, yerine seçildiğiyargıcın süresini tamamlamak üzere görev gelirler.6. Yargıçlar yetmiş yaşına geldiklerinde görevleri sona erer.

7. Görevi sona eren yargıçlar, yerine yeni yargıç gelinceye kadar göreve devamederler. Ancak bu yargıçlar, başladığı bir davaya bakmaya devam ederler.24. MaddeGörevden alınmaBir yargıç, artık gerekli koşulları taşımadığına dair Mahkemenin diğer üyelerinin üçteikisi tarafından karar verilmedikçe, görevinden alınamaz.25. MaddeYazı Işleri ve Hukuk SekreterleriMahkemede, çalışması ve teşkilatı Mahkeme içtüzüğünde gösterilen bir Yazı Işleribulunur. Mahkemeye Yazı işlerinde görevli hukuk sekreterleri yardımcı olurlar.26. MaddeMahkeme Genel KuruluMahkeme Genel Kurulu,a) üç yıl için Mahkeme Başkanını ve bir veya iki Başkan Yardımcısını seçer; süresisona erenler yeniden seçilebilir;b) belirli bir süre için oluşturulan Daireler kurar;c) Daire Başkanlarını seçer; süresi sona erenler yeniden seçilebilir;d) Mahkeme Içtüzüğünü kabul eder; vee) Yazı Işleri Müdürünü ve bir veya daha fazla Yardımcısını seçer.27. MaddeKomiteler, Daireler ve Büyük Daire1. Mahkeme önüne gelen davaları görmek üzere, üç yargıçtan oluşan komiteler, yediyargıçtan oluşan Daireler ve on yedi yargıçtan oluşan bir Büyük Daire halindetoplanır. Komiteler, Daireler tarafından belirli bir süre için kurulurlar.2. Dava ile ilgili Devlet bakımından seçilen yargıç, Dairede ve Büyük Dairedekendiliğinden görev alır; böyle bir yargıç bulunmuyorsa veya görev yapamıyorsa,ilgili Devletin seçtiği bir kişi yargıç sıfatıyla Dairede veya Büyük Dairede yer alır.3. Büyük Daire’de Mahkeme Başkanı, Başkan Yardımcıları, Daire Başkanları veIçtüzüğe göre seçilen diğer yargıçlar yer alır. Kırküçüncü maddeye göre Büyük Daire

önüne gelen davalarda, davayı Büyük Daire önüne götürmeye karar veren DaireninBaşkanı ve ilgili Devlet bakımından görev yapan yargıç dışında, bu Daireden hiç biryargıç Büyük Daire’de yer alamaz.28. MaddeKomitelerin kabul edilemezlik beyanlarıBir komite, otuz dördüncü maddeye göre yapılmış bir bireysel başvuru hakkında dahafazla inceleme yapmaksızın karar verebildiği hallerde, oybirliğiyle bu başvurununkabuledilemez olduğuna veya düşmesine karar verebilir. Bu karar kesindir.29. MaddeDairelerin kabul edilebilirliğe ve esasa dair kararları1. Yirmi sekizinci maddeye göre bir karar verilmemiş ise, bir Daire otuz dördüncümaddeye göre yapılmış bir başvurunun kabul edilebilirliği ve esası üzerinde kararverir.2. Otuz üçüncü maddeye göre yapılmış Devletlerarası başvuruların kabul edilebilirliğive esası üzerinde bir Daire karar verebilir.3. Mahkeme, istisnai durumlarda aksine karar vermedikçe, kabul edilebilirlik ile esashakkındaki kararlar ayrı olarak verilir.30. MaddeYargılama Yetkisini Büyük Daireye bırakmaBir Dairenin görmekte olduğu bir davada Sözleşmenin veya Protokollerinyorumlanmasını gerektiren ciddi bir sorun ortaya çıkarsa, veya Dairenin önündekisorunun çözümü daha önce Mahkemenin verdiği bir kararla bağdaşmayacak bir sonuçyaratacaksa, ve davanın taraflarından biri buna itiraz etmezse, Daire bu davadayargılama yetkisini, hüküm vermeden önce her hangi bir aşamada Büyük Daire lehinebırakabilir.31. MaddeBüyük Dairenin yetkileriBüyük Daire,a) otuz üçüncü maddeye göre yapılan başvuruları, otuz dördüncü maddeye göreyapılmış olup da bir Dairenin otuzuncu maddeye göre yargılama yetkisini bıraktığıbaşvuruları ve kırk üçüncü maddeye göre önüne gelen davaları karara bağlar; veb) kırk yedinci maddede öngörülen istişari mütalaa taleplerini inceler.

32. MaddeMahkemenin Yetkisi1. Mahkeme, otuz üç, otuz dört ve Kırk yedinci maddelerde öngörüldüğü şekildeönüne gelen davalarda Sözleşmenin yorumlanması ve uygulanması ile bütün sorunlarüzerinde yargılama yetkisine sahiptir.2. Mahkemenin yetkisi olup olmadığı uyuşmazlığı çıkması halinde, uyuşmazlıkhakkında Mahkeme karar verir.33. MaddeDevlet başvurularıBir Sözleşmeci Taraf Devlet, Sözleşme ve Protokol hükümlerinin başka birSözleşmeci Taraf Devlet tarafından ihlal edildiği iddiasıyla Mahkemeye başvurabilir.34. MaddeBireysel başvurularMahkeme, bu Sözleşmede ve Protokollerde beyan edilen haklarının bir SözleşmeciDevlet tarafından ihlal edilmesinden dolayı mağdur olduğunu iddia eden bireylerin,hükümet dışı örgütlerin ve birey topluluklarının yaptıkları başvuruları alabilir.Sözleşmeci Taraf Devletler, bu hakkın etkili bir şekilde kullanılmasını engellememeyitaahhüt ederler.35. MaddeKabul edilebilirlik koşullarıMahkeme ancak, uluslararası hukukun genellikle tanınmış kurallarına göre içhukuktaki bütün başvuru yolları tüketildikten sonra ve konu hakkında son kararınverilmesinden itibaren altı ay içinde önüne getirilen başvuruları incelemeye devamedebilir.2. Mahkeme, otuz dördüncü maddeye göre yapılmış bireysel başvuruları aşağıdakihallerde incelemeye devam etmez:a) başvurunun imzasız olması; veyab) başvurunun Mahkeme tarafından daha önce incelenmiş bir konuyla aynı içeriğesahip olması, veya başka bir uluslararası soruşturma veya uzlaşma merciine sunulmuşolup konuyla ilgili hiç bir yeni bilgi içermemesi.3. Mahkeme, otuz dördüncü maddeye göre yapılmış olan, ancak bu Sözleşme veyaProtokol hükümlerine girmediğini, açıkça dayanaksız olduğunu veya başvuru hakkını

kötüye kullandığını düşündüğü bir bireysel başvurunun kabul edilemez olduğunubeyan eder.4. Mahkeme, bu maddeye göre kabul edilemez olduğunu düşündüğü bir başvuruyureddeder. Yargılamanın her hangi bir aşamasında da aynı kararı verebilir.36. MaddeÜçüncü Tarafın davaya müdahalesi1. Kendi vatandaşları bir Dairenin veya Büyük Dairenin önündeki davalardabaşvurucu olan Sözleşmeci Taraflar, bu davalarda yazılı mütalaada bulunma veduruşmalara katılma hakkına sahiptir.2. Mahkeme Başkanı, adaletin gereği gibi yerine getirilmesi amacıyla, davada tarafolmayan bir Sözleşmeci Devleti veya başvurucu dışında ilgili her hangi bir kimseyi,yazılı mütalaada bulunmaya ve duruşmalara katılmaya davet edebilir.37. MaddeBaşvuruların düşürülmesi1. Yargılamanın her hangi bir aşamasında Mahkeme, şartların aşağıdaki sonuçlardanbirine yol açması durumunda bir davanın düşürülmesine karar verebilir:a) başvurucunun başvurusunu izleme niyetinde olmaması; veyab) sorunun çözümlenmiş olması; veyac) Mahkeme tarafından tespit edilen başvurunun daha fazla incelenmesinigerektirmeyen bir sebebin bulunması.Ancak Mahkeme, Sözleşmede ve Protokollerde tanımlanan insan haklarına saygıesasının gerektirmesi halinde incelemeye devam eder.2. Mahkeme, başvurunun canlandırılmasını gerektiren şartların bulunduğunu kabulettiği takdirde, bir başvuruyu canlandırabilir.38. MaddeDavanın esasının incelenmesi ve Dostane Çözüm1. Mahkeme, başvuruyu kabul edilebilir bulduğu takdirde,a) tarafların temsilcileriyle birlikte olayı incelenmeye devam eder, ve eğer ihtiyaçduyarsa, etkili olarak yürütülebilmesi için gerekli her türlü imkanın ilgili Taraf Devlettarafından sağlandığı bir soruşturma yapar;

) ilgili taraflar arasında sorunun Sözleşmede ve Protokollerde tanımlanan insanhaklarına saygı esasına dayanan bir dostane çözüme kavuşturulması amacıyla çabagösterir.2. Birinci fıkranın b) bendine göre yapılan muameleler gizlidir.39. MaddeDostane Çözüme ulaşılmasıBir dostane çözüme varılması halinde Mahkeme, olayların kısa bir özeti ile ulaşılansonucu kapsayan bir kararla davayı düşürür.40. MaddeDuruşmaların aleniliği ve belgelere ulaşma1. Istisnai hallerde Mahkeme aksine karar vermedikçe, duruşmalar herkese açıktır.2. Mahkeme Başkanı aksine karar vermedikçe, yazı işlerine tevdi edilen belgeleriherkes edinebilir.41. MaddeAdil KarşılıkMahkeme, Sözleşmenin veya Protokollerin ihlal edildiğini tespit ederse, ve ilgiliSözleşmeci Devletin iç hukuku bu ihlali ancak kısmen giderme imkanı veriyorsa,Mahkeme gerekli görürse zarara uğrayan tarafa adil bir karşılık verilmesinehükmeder.42. MaddeDairelerin KararlarıDairelerin kararları Kırk dördüncü maddenin ikinci fıkrası hükümlerine görekesinleşir.43. MaddeDavayı Büyük Daire’ye götürme1. Davanın taraflarından herhangi biri, Daire kararının verilmesinden tarihten itibarenüç ay içinde, istisnai durumlarda, davanın Büyük Daire önüne götürülmesini talepedebilir.2. Büyük Dairenin beş yargıcından oluşan bir kurul tarafından incelenen bu talep,eğer davada Sözleşmenin veya Protokollerin yorumlanmasını veya uygulanmasıetkileyen ciddi bir sorun veya genel nitelikte önemli bir mesele varsa kabul edilir.

3. Bu kurulun talebi kabul etmesi halinde, Büyük Daire vereceği bir hükümle budavayı karara başlar.44. MaddeSon kararlar1. Büyük Dairenin son kararı kesindir.2. Bir Dairenin son kararı aşağıdaki hallerde kesinleşir:a) Tarafların davayı Büyük Daire önüne götürme yönünde talepleri olmadığını beyanetmeleri durumunda; veyab) karar tarihinden itibaren üç ay içinde davayı Büyük Dairenin önüne götürme talepedilmemiş ise, bu sürenin sonunda; veyac) Kırk üçüncü maddeye göre yapılan talebin Büyük Dairenin beş yargıçlı kurulutarafından reddedilmesi halinde.3.Kesinleşen son kararlar yayınlanır.45. MaddeSon kararların ve başvuruların gerekçeli olması1. Son kararlar ile başvuruların kabul edilebilirliğini veya kabul edilemezliğini beyaneden kararlar gerekçeli olarak verilir.2. Mahkeme hükmünün bazı kısımlarında veya tamamında oybirliği bulunmuyorsa,her yargıç ayrık görüş belirtme hakkına sahiptir.46. MaddeSon kararın bağlayıcılığı ve yerine getirilmesi1. Sözleşmeci Taraflar Devletler, kendilerinin taraf oldukları davalarda Mahkemeninson kararlarına uymayı taahhüt ederler.2. Mahkemenin son kararları Bakanlar Komitesine gönderilir; Komite bu kararlarınyerine getirilmesini gözetir.47. MaddeIstişare Mütalaalar1. Mahkeme, Bakanlar Komitesinin talebi üzerine, Sözleşme ve Protokollerinyorumlanması ile ilgili hukuki sorunlar hakkında istişare mütalaa verebilir.

2. Bu tür istişare mütalaalar, Sözleşmenin Birinci Bölümünde ve Protokollerdetanımlanan hak ve özgürlüklerin içeriği veya alanı ile ilgili bir sorunla, veyaSözleşmeye göre açılabilecek bir davanın sonucu olarak Mahkemenin veya BakanlarKomitesinin incelemek durumunda kalabileceği başka her hangi bir sorunla ilgiliolamaz.3. Bakanlar Komitesinin, Mahkemeden istişare mütalaa isteme kararı alabilmesi için,Komite toplantılarına katılma hakkı bulunan temsilcilerin çoğunluğunun oyugereklidir.48. MaddeMahkemenin Istişare yetkisiMahkeme, Bakanlar Komitesinin istişare mütalaa talebinin konusunun, kendisininKırk yedinci maddede tanımlanan yetkisi içinde olup olmadığına kendisi karar verir.49. MaddeIstişare Mütalaaların gerekçeli olması1. Mahkeme istişare mütalaalarını gerekçeli olarak verir.2. Istişare mütalaanın tamamında veya bir kısmında yargıçların oybirliğibulunmuyorsa, her yargıç ayrık görüş belirtme hakkına sahiptir.3. Mahkemenin verdiği istişare mütalaalar Bakanlar Komitesine bildirilir.50. MaddeMahkemenin giderleriMahkemenin giderleri Avrupa Konseyi tarafından karşılanır.51. MaddeYargıçların ayrıcalık ve muafiyetleriYargıçlar görevleri süresince, Avrupa Konseyi Statüsünün Kırkıncı maddesinde vebuna bağlı olarak yapılan antlaşmalarda belirtilen ayrıcalık ve muafiyetlerdenyararlanma hakkına sahiptir.III. BÖLÜMÇEŞITLI HÜKÜMLER52. Madde

Genel Sekreterin araştırmalarıBir Sözleşmeci Taraf Devlet, Avrupa Konseyi Genel Sekreterinin talebi üzerine,Sözleşme hükümlerinin etkili bir biçimde uygulanmasını iç hukukunda nasıl güvencealtına aldığı konusunda açıklama sunar.53. MaddeMevcut insan haklarının korunmasıBu Sözleşmenin hiç bir hükmü, Sözleşmeci Tarafların iç hukuklarında güvence altınaaldıkları insan haklarını ve temel özgürlükleri kısıtlayacak ve taraf olduklarıantlaşmalardaki yükümlülüklerini azaltacak biçimde yorumlanamaz.54. MaddeBakanlar Komitesinin YetkileriBu Sözleşmenin hiç bir hükmü Bakanlar Komitesinin, Avrupa Konseyi Statüsütarafından kendisine verilen yetkileri kullanılmasını engellemez.55. MaddeDiğer uyuşmazlık çözüm vasıtalarına başvurmamaSözleşmeci Taraflar, özel olarak uzlaşmaya varmadıkça, bu Sözleşmeninyorumlanması ve uygulanmasından kaynaklanan bir uyuşmazlığı çözmek için buSözleşmede yer alan başvuru yolu dışında, aralarında yürürlükte bulunan başka birantlaşmaya, sözleşmeye veya bildiriye başvurmama konusunda anlaşmışlardır.56. MaddeYer bakımından uygulama1. Bir Devlet, Sözleşmeyi onaylaması sırasında veya onaydan sonra, Avrupa KonseyiGenel Sekreterliğine hitaben bir bildirimde bulunarak, bu maddenin dördüncüfıkrasına göre bu Sözleşmenin uygulanma kapsamına uluslararası ilişkiler bakımındansorumlu olduğu diğer ülkelerin de girdiğini beyan edebilir.2. Sözleşme, bildirimde belirtilen ülke veya ülkelerde, bu bildirimin Avrupa KonseyiGenel Sekreterine ulaşmasından itibaren otuz gün sonra yürürlüğe girer.3. Sözleşme hükümleri bu ülkelerdeki yerel koşulların gerekleri göz önünde tutularakuygulanır.4. Bu maddenin birinci fıkrasına göre bildirimde bulunan bir Devlet daha sonra herhangi bir zamanda, Mahkemenin otuz dördüncü maddeye göre bireylerin, hükümetdışı örgütlerin ve birey topluluklarının yaptıkları başvuruları kabul etme yetkisini,

ildirimin ilgili bulunduğu bir veya birden fazla ülke namına kabul ettiğinibildirebilir.57. MaddeÇekinceler1. Bir Devlet Sözleşmeyi imzalarken veya onay belgesini tevdi ederken, kendiülkesinde yürürlükte bulunan bir yasa bu Sözleşmenin belirli bir hükmüylebağdaşmadığı ölçüde, Sözleşmenin o hükmüne çekince koyabilir. Bu madde, genelnitelikte çekinceler koyma imkanı vermez.2. Bu maddeye göre konan çekinceler, söz konusu yasanın özet bir açıklamasını dakapsar.58. MaddeSözleşmeden çıkma1. Bir Sözleşmeci Taraf Devlet bu Sözleşmeden ancak, Sözleşmeye taraf olduktan beşyıl sonra ve Avrupa Konseyi Genel Sekreterine hitaben göndereceği bildirimin içindeyer alacak olan uyarıdan altı ay sonra çıkabilir. Genel Sekreter bu bildirimden diğerTaraf Devletleri bilgilendirir.2. Bu tür bir çıkma bildirimi ilgi Taraf Devleti bu Sözleşme ile üstlendiğiyükümlüklerden, bildirimin yürürlüğe girme tarihinden önce bu tür yükümlülükleriniihlal oluşturabilecek tasarrufları bakımından kurtulması sonucunu doğurmaz.3. Avrupa Konseyi üyeliği sona eren bir Sözleşmeci Devletin, aynı koşullarla buSözleşmenin Tarafı olma sıfatı da sona erer.4. Elli altıncı maddeye göre bu Sözleşmenin uygulanacağı bildirilmiş ülkelerbakımından Sözleşmeden çıkma da yukarıdaki fıkra hükümlerine göre yapılır.59. MaddeImza ve onay1. Bu Sözleşme, Avrupa Konseyi Üyelerinin imzasına açıktır. Sözleşme üye ülkelertarafından onaylanır. Onay belgeleri Avrupa Konseyi Genel Sekreterine tevdi edilir.2. Sözleşme, on onay belgesinin tevdi edilmesinde sonra yürürlüğe girer.3. Sözleşme, daha sonra onaylayan bir imzacı Devlet bakımından, onay belgesinitevdi ettiği tarihte yürürlüğe girer.4. Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Avrupa Konseyinin bütün üyelerini, Sözleşmeninyürürlüğe girdiği tarih, Sözleşmeyi onaylayan Tarafların adları ve daha sonra tevdiedilen bütün onay belgeleri hakkında bildirir.

4 Kasım 1950'de Roma'da imzalanan, Ingilizce ve Fransızca olarak her ikisi de eşitölçüde geçerli olan bu metin, tek bir nüsha halinde Avrupa Konseyi arşivindesaklanır. Genel Sekreter onaylı bir örneğini her bir imzacı Devlete iletir.

2.2.2.IŞKENCENIN VE INSANLIK DIŞI VEYAONUR KIRICI MUAMELE VE CEZANINÖNLENMESI IÇIN AVRUPA SÖZLEŞMESI(Avrupa Sözleşmeler Seri no. 126) 26.11.1987 tarihinde Strasbourg'da imzaya açılmışve 1 şubat 1989 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Sözleşmeye değişik ve ek yapan BirinciProtokol (ASS no. 151) ve Ikinci Protokol (ASS no. 152) için bk. dipnotlar 1-6.Aşağıdaki imzası bulunan Avrupa Konseyi Üyesi Devletler,Insan Haklarını ve Temel Özgürlükleri Korumaya dair Sözleşme hükümlerini dikkatealarak,Aynı Sözleşmenin Üçüncü maddesine göre hiç kimsenin işkenceye veya insanlık dışıveya onur kırıcı muamele veya cezaya maruz bırakılamayacağını hatırlayarak,Sözü edilen Sözleşmede öngörülen mekanizmanın, Üçüncü maddenin ihlaledilmesinden ötürü mağdur olduğunu iddia eden kişiler bakımından işlediğinikaydederek,Özgürlüğünden yoksun bırakılan kişilerin işkenceye ve insanlık dışı veya onur kırıcımuamele veya cezaya karşı korunmasının, ziyaretlere dayanan ve yargısal nitelikteolmayan önleyici vasıtalarla güçlendirebileceğine ikna olarak,Aşağıdaki hükümlerde anlaşmışlardır:I. BÖLÜM1. MaddeIşkencenin Önlenmesi Komitesi(Bundan sonra Komite diye geçecek olan) bir Işkence ve Insanlık dışı veya Onurkırıcı Muamele veya Cezayı Önlemek için Avrupa Komitesi kurulur. Komiteziyaretler yapmak suretiyle, gerektiği takdirde özgürlüğünden yoksun bırakılankişilerin işkenceye ve insanlık dışı veya onur kırıcı muamele veya cezaya karşıkorunmalarını güçlendirmek amacıyla bu durumdaki kişilere yapılan muameleyiinceler.2. MaddeZiyaretlere izin verme yükümlülüğüHer Taraf Devlet bu Sözleşmeye uygun olarak, kendi egemenlik alanı içinde bulunanve kişilerin bir kamu makamı tarafından özgürlükten yoksun tutuldukları yerlerinziyaret edilmesine izin verir.3. Madde

Işbirliği yükümlülüğüBu Sözleşmenin uygulanması sırasında Komite ve ilgili Taraf Devletin yetkili ulusalmakamları birbirleriyle işbirliği yaparlar.II. BÖLÜM4. MaddeKomitenin kuruluşu1. Komite, Taraf Devletlerin sayısına eşit sayıda üyelerden meydana gelir.2. Komite üyeleri yüksek ahlaki niteliklere sahip olan ve insan hakları alanındakiyeterliliğiyle veya bu Sözleşmenin kapsadığı alanda mesleki tecrübesiyle tanınmışbulunan kişiler arasından seçilir.3. Komite’de aynı Devletin vatandaşı olan birden fazla üye bulunamaz.4. Komite üyeleri kendi şahsi sıfatlarıyla görev yaparlar; üyeler bağımsız vetarafsızdır; üyeler Komitede etkili bir biçimde çalışabilir durumda olmalıdır.5. Madde 1Üyelerin seçimi1. Komite üyeleri, Avrupa Konseyi Danışma Meclisi Bürosu tarafından düzenlenenbir isim listesi içinden, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesince oyların mutlak1 Birinci Protokol (Avrupa Sözleþmeler Seri no. 151) yürürlüðe girdiðinde, Sözleþmenin beþincimaddesine aþaðýdaki birinci fýkra eklenecektir:"Avrupa Konseyine üye olmayan bir Devlet bakýmýndan bir üyenin Komiteye seçilmesi söz konusuolduðunda Danýþma Meclisi, o Devletin Parlamentosunu en az ikisi kendi vatandaþý olan üç kiþiyiaday göstermeye davet eder. Ýlgili Taraf Devlete danýþýldýktan sonra Bakanlar Komitesi seçimyapar".Ýkinci Protokol (Avrupa Sözleþmeler Seri no. 152) yürürlüðe girdiðinde, beþinci maddenin üçüncüfýkrasýnýn ikinci cümlesi þöyle olacaktýr:"Ýkinci kez yeniden seçilebilirler".Ýkinci Protokol (Avrupa Sözleþmeler Seri no. 152) yürürlüðe girdiðinde, Sözleþmenin beþincimaddesine aþaðýdaki dördüncü ve beþinci fýkralar eklenecektir:"4. Komite üyelerinin her iki yýlda bir mümkün olduðu kadar yenilenebilmesini saðlamak için,Bakanlar Komitesi yapýlacak olan bir seçime baþlamadan önce, seçilecek olan üyenin görev süresiniiki yýldan az ve altý yýldan fazla olmamak þartýyla, dört yýldan daha farklý bir görev süresi olaraktespit edebilir.5. Birden fazla görev süresinin belirlenmesi gerektiði ve Bakanlar Komitesinin yukarýdaki fýkrayýuygulamasý gerektiði durumlarda, görev sürelerinin tahsisi, seçimlerden hemen sonra Genel Sekretertarafýndan yapýlacak bir kur'a ile tespit edilir".

çoğunluğuyla seçilir; Taraf Devletlerin Danışma Meclisindeki her ulusal temsilheyeti, en az ikisi kendi ülkesinin vatandaşı olan üç aday gösterir.2. Boşalan üyeliklerin doldurulması sırasında yine aynı usul izlenir.3. Komite üyeleri dört yıllık bir süre için seçilirler. Sadece bir defa daha yenidenseçilebilirler. Ancak yapılan ilk seçimlerde seçilmiş olan üyelerden üçünün görevsüresi, iki yılın sonunda sona erer. Ilk iki yılın sonunda görev süreleri sona erecekolan üyeler, ilk seçimlerin tamamlanmasından hemen sonra Avrupa Konseyi GenelSekreteri tarafından kura ile belirlenir.6. MaddeKomite toplantıları1. Komite toplantıları kapalıdır. Komitenin toplantı yetersayısı üye sayısınınçoğunluğudur. Komite kararları, onuncu maddenin ikinci fıkrası hükümleri saklıkalmak kaydıyla, toplantıya katılan üyelerin çoğunluğunun oyuyla alınır.2. Komite içtüzüğünü kendisi yapar.3. Komitenin Sekreterlik hizmetleri Avrupa Konseyi Genel Sekreterliği tarafındanyerine getirilir.III. BÖLÜM7. MaddeZiyaretler1. Komite, ikinci maddede sözü edilen yerlere ziyaretler yapar. Komite, periyodikziyaretlerden ayrı olarak, şartların gerektirdiği başka ziyaretler de yapabilir.2. Ziyaretler kural olarak, Komitenin en az iki üyesi tarafından yapılır. Komite gerekligördüğü takdirde, kendisine uzmanlar ve çevirmenler tarafından yardım sağlanır.8. MaddeZiyaretin yapılması1. Komite ilgili Taraf Devletin Hükümetine ziyaret yapma niyetini bildirir. Bubildirimden sonra Komite, ikinci maddede belirtilen her hangi bir yeri her hangi birzamanda ziyaret edebilir.2. Komitenin görevini yerine getirebilmesi için Taraf Devlet aşağıdaki kolaylıklarısağlar:a) ülkeye girme ve kısıtlamaya tabi olmadan seyahat etme;

) özgürlükten yoksun bırakılmış olan kişilerin tutulduğu yerler hakkında tam olarakbilgi verme;c) hiç bir sınırlama olmadan özgürlüğünden yoksun bırakılan kişilerin tutulduklarıyerlere girme ve bu yerlerin içinde kısıtlanmadan hareket edebilme;d) Taraf Devletin, Komitenin görevini yapabilmesi için gerekli olan diğer bilgilerisağlama.3. Komite bu tür bilgileri isterken, ulusal hukukun bu konudaki kuralları ile meslekiahlak ilkelerini göz önünde tutar.4. Komite, özgürlüğünden yoksun bırakılan kişilerle kapalı olarak görüşebilir.5. Komite, kendisine gerekli bilgiyi sağlayabileceğine inandığı her hangi bir kimse ileserbestçe iletişim kurabilir. Komite gerek gördüğü takdirde, yaptyğı gözlemleriniilgili Taraf Devletin yetkili makamlarına hemen iletebilir.9. MaddeZiyaretlerin sınırlanması1. Ilgili Taraf Devletin yetkili makamları, istisnai hallerde, Komite tarafındanyapılması tasarlanan ziyaretin yapılma zamanına veya belirli bir yere yapılmasınakarşı olduklarına dair Komiteye görüş bildirebilirler. Bu karşı görüş sadece ulusalsavunma, kamu düzeni, özgürlüğünden yoksun bırakılan kişilerin tutuldukları yerdeciddi düzensizliğin bulunması, ziyaret edilecek kişinin sağlık durumu ile ciddi bir suçhakkında acil bir soruşturmanın sürmekte olması sebeplerine dayanabilir.2. Bu görüşlerin bildirilmesinden sonra Komite ile Taraf Devlet, Komitenin görevinisüratli bir biçimde yerine getirmesini sağlayacak durumu açıklığa kavuşturmak veyapılacak düzenlemeler hakkında anlaşmaya varmak için görüşmeler yaparlar. Budüzenlemeler, Komitenin ziyaret etmeyi tasarladığı kişinin başka bir yere nakli gibidüzenlemeleri de içerebilir. Ziyaretin yapılmasına kadar Taraf Devlet ilgili kimselerhakkında Komiteye bilgi verir.10. MaddeRaporlar ve kamuoyuna açıklama1. Komite, yaptığı her ziyaretten sonra, ilgili Taraf Devlet tarafından sunulmuşolabilecek gözlemleri de dikkate alarak, ziyareti sırasında tespit ettiği olaylarhakkında bir rapor hazırlar. Komite bu raporunu, uygun gördüğü takdirdetavsiyeleriyle birlikte ilgili Taraf Devlete gönderir. Komite, gerekli gördüğü takdirdeözgürlükten yoksun bırakılmış kişilerin durumlarının iyileştirilmesi için gerekliönerilerde bulunmak üzere Taraf Devletle görüşür.2. Komite, Taraf Devletin işbirliği yapmaktan kaçınması veya Komitenin tavsiyeleridoğrultusunda durumda iyileştirme yapmaması halinde Taraf Devlete görüşlerini

öğrenme imkanı tanıdıktan sonra, üyelerinin üçte iki çoğunluğunun oyuyla konuhakkında kamuoyuna açıklama yapmaya karar verebilir.11. MaddeGizlilik ve raporların yayınlanması1. Ziyaretle ilgili olarak Komite tarafından toplanan bilgiler, Komitenin raporu veilgili Taraf Devletle yaptığı görüşmeler gizli tutulur.2. Komite hazırladığı raporu, ilgili Taraf Devletin istemesi halinde bu Taraf Devletingörüşleriyle birlikte, her zaman yayınlayabilir.3. Ancak ilgili kişilerin rızası olmaksızın hiç bir kişisel bilgi yayınlanmaz.12. Madde 2Yıllık raporKomite, on birinci maddedeki gizlilik kuralları çerçevesinde her yıl faaliyetlerihakkında genel bir raporu Bakanlar Komitesine sunar; Bakanlar Komitesi bu raporuDanışma Meclisine gönderir ve kamuya açıklar.13. MaddeGizliliğin korunmasıKomite üyeleri, Komiteye Yardımcı olan uzmanlar ve diğer kişiler görevleriniyaparken bilgi sahibi oldukları olayların ve bilgilerin gizliliğini görevleri süresince vegörevden ayrıldıktan sonra korumakla yükümlüdürler.14. MaddeKomiteye yardımcı kişiler1. Komiteye yardım eden kişilerin adları, sekizinci maddenin birinci fıkrasına göreyapılan bildirimde gösterilir.2. Uzmanlar, Komiteden alacakları talimatlara göre ve Komitenin vereceği görevlerçerçevesinde hareket ederler. Uzmanlar, bu Sözleşmenin kapsadığı alanın gerektirdiğibilgi ve tecrübeye sahip olurlar ve Komite üyeleri gibi görev bakımından bağımsızlık,tarafsızlık ve çalışabilirlik kurallarıyla bağlıdır.2 Birinci Protokol (Avrupa Sözleþmeler Seri no. 151) yürürlüðe girdiðinde, Sözleþmenin on ikincimaddesi aþaðýdaki gibi olacaktýr."On birinci maddedeki gizlilikle ilgili hükümler saklý kalmak kaydýyla Komite, kendi faaliyetlerihakkýnda her yýl Bakanlar Komitesine genel bir rapor sunar; bu rapor Danýþma Meclisine veSözleþmeye taraf olup Avrupa Konseyine üye olmayan Devletlere iletilir ve kamuoyuna duyurulur.

3. Bir Taraf Devlet ancak istisnai olarak bir uzmanın veya Komiteye Yardımcı olandiğer bir kimsenin, Komitenin kendi egemenlik alanında yapacağı ziyaretekatılmasına izin verilmeyeceğini bildirebilir.IV. BÖLÜM15. MaddeIrtibat memuruHer Taraf Devlet, kendi Hükümetine gönderilecek olan bildirimleri almaya yetkilimakamın adı ve adresi ile görevlendirdiği bir irtibat memurunu Komiteye bildirir.16. MaddeAyrıcalıklar ve muafiyetlerKomite, Komitenin üyeleri ile yedinci maddenin ikinci fıkrasında belirtilen görevliler,bu Sözleşmeye Ek'te düzenlenen muafiyetlerden ve ayrıcalıklardan yararlanırlar.17. MaddeSözleşmenin iç hukukla ve Insan Hakları Avrupa Sözleşmesi ile ilişkisiBu Sözleşmenin hükümleri, iç hukukta veya uluslararası bir antlaşmada, özgürlüktenyoksun bırakılan kişileri daha fazla koruyan hükümlerin uygulanmasına engel olmaz.Bu Sözleşmenin hiç bir hükmü, Insan Hakları Avrupa Sözleşmesi'ndeki organlarınyetkilerini kısıtlayacak veya o Sözleşmeye göre Taraf Devletlerin üstlendikleriyükümlülükleri azaltacak şekilde yorumlanamaz.Komite, 12 Ağustos 1949 tarihli Cenevre Sözleşmeleri ve 8 Haziran 1977 tarihli EkProtokoller gereğince Koruyucu Kuvvetlerin veya uluslararası Kızıl Haç Komitesinintemsilcileri veya yetkilileri tarafından düzenli ziyaretlerin yapıldığı yerlere ziyaretyapmaz.V. BÖLÜM18. Madde 3Imza, onay, kabul veya uygun bulma3 Birinci Protokol (Avrupa Sözleþmeler Seri no. 151) yürürlüðe girdiðinde on sekizinci madde metnibirinci fýkra haline gelecek ve aþaðýdaki ikinci fýkra eklenecektir:"2. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, Avrupa Konseyine üye olamayan her hangi bir DevletiSözleþmeye katýlmasý için davet edebilir".

Bu Sözleşme, Avrupa Konseyi Üyesi Devletlerin imzasına açıktır. Sözleşme onaya,kabule veya uygun bulmaya tabidir. Onay, kabul veya uygun bulma belgeleri AvrupaKonseyi Genel Sekreterliğine tevdi edilir.19. MaddeYürürlüğe giriş1. Bu Sözleşme yedi Avrupa Konseyi üyesi Devletin, Sözleşmenin on sekizincimaddesindeki hükümlere göre bu Sözleşmeyle kendilerinin bağlı olduklarınıaçıklamalarından itibaren üç ay aylık bir sürenin dolmasını izleyen ayın ilk günüyürürlüğe girer.2. Bu tarihten sonra kendilerinin bağlı olduklarını açıklayan üye Devletler bakımındanbu Sözleşme, onay, kabul veya uygun bulma belgelerini tevdi etmelerinden itibarenüç aylık bir sürenin dolmasının izleyen ayın ilk günü yürürlüğe girer.20. Madde 5Uygulamanın genişletilmesi1. Bir Devlet imza sırasında veya onay, kabul veya uygun bulma belgesini tevdiederken bu Sözleşmenin uygulanacağı ülke veya ülkeleri belirtir.2. Bir Devlet daha sonraki bir tarihte, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine göndereceğibir bildirimle, bu Sözleşmenin beyanda belirtilen diğer ülkelerde de uygulanacağınıbelirtebilir. Bu tür ülkeler bakımından Sözleşme, bu tür bir beyanın Genel Sekretertarafından alınmasından itibaren üç aylık sürenin dolmasını izleyen ayın ilk günüyürürlüğe girer.3. Önceki iki fıkraya göre yapılan bir beyan, Genel Sekretere hitaben yapılacak birbildirimle, bu beyanda belirtilen bir ülke bakımından geri alınabilir. Geri alma, bubildirimin Genel Sekreter tarafından alınma tarihinden sonra üç aylık bir sürenin sonaermesini izleyen ayın ilk günü yürürlüğe girer.21. MaddeÇekince konamamasıBu Sözleşmenin hiç bir hükmü bakımından çekince konamaz.22. MaddeSözleşmeden çıkma5 Birinci Protokol (Avrupa Sözleþmeler Seri no. 151) yürürlüðe girdiðinde, Sözleþmenin yirmincimaddesinin birinci fýkrasýndaki "veya uygun bulma" yerine "uygun bulma veya katýlma" sözcüklerikonacaktýr

1. Bir Taraf Devlet, her hangi bir zamanda Avrupa Konseyi Genel Sekreterinegöndereceği bir bildirimle Sözleşmeden çıkabilir.2. Bu tür bir çıkma bildirimi, bu bildirimin Genel Sekreter tarafından alınmatarihinden sonra on iki aylık bir sürenin dolmasını izleyen ayın ilk günü yürürlüğegirer.23. Madde 6BildirimlerAvrupa Konseyi Genel Sekreteri, Avrupa Konseyi üyesi Devletleri aşağıdakikonularda bilgilendirir:a) Herhangi bir imza;b) Bir onay, kabul veya uygun bulma belgesinin tevdi edilmesi;c) On dokuz ve yirminci maddelere göre bu Sözleşmenin yürürlüğe girdiği tarih;d) Sekiz ve onuncu maddeler gereğince yapılan tasarruflar hariç, her hangi birtasarruf, bildirim veya iletişim.Usulüne uygun olarak yetkilendirilmiş kişiler, tanıkların huzurunda bu Sözleşmeyiimzalamışlardır.26 Kasım 1987 tarihinde yapılan bu Sözleşmenin Fransızca ve Ingilizce metinlerininher ikisi de eşit ölçüde geçerli olup, tek bir metin halinde Avrupa Konseyi arşivindesaklanır. Avrupa Konseyi Genel Sekreteri, Sözleşmenin onaylı birer örneğini AvrupaKonseyine üye her Devlete iletir.EKAyrıcalıklar ve muafiyetler16. Madde6 Birinci Protokol (Avrupa Sözleþmeler Seri no. 151) yürürle girdiðinde Sözleþmenin yirmi üçüncümaddesinin giriþ cümlesi aþaðýdaki gibi olacaktýr:Avrupa Konseyi Genel Sekreteri, Avrupa Konseyi üyesi Devletleri üye olmayan Devletleri aþaðýdakikonularda bilgilendirir:"Sözleþmenin yirmi üçüncü maddesinin b) bendindeki "veya uygun bulma" yerine, "uygun bulma veyakatýlma" sözcükleri konacaktýr.

1. Bu ek bakımından Komite üyelerine yapılan göndermeler, yedinci maddenin ikincifıkrasında belirtilen uzmanları da içeren göndermeler şeklinde anlaşılır.2. Komite üyeleri görevlerini yaparlarken ve görevlerini yaptıkları sırada seyahatederken, aşağıdaki ayrıcalıklardan ve muafiyetlerden yararlanırlar:a) Gözaltına alınmaktan veya tutulmaktan ve kişisel eşyalarına el konulmaktanmuafiyet ile saf edilen sözlerden veya yazılan yazılardan ve resmi sıfatla yaptıklarıtüm tasarruflardan ötürü her türlü hukuki muameleye karış muafiyet;b) Ikamet ettikleri ülkeden çıkışları veya dönüşleri ile görevlerini yaptıkları ülkeyegiriş ve çıkışları bakımından seyahat özgürlükleri üzerine konulabilecek her hangi birkısıtlamadan, ziyaret ettikleri veya görevlerini yapmak üzere geçtikleri ülkedeyabancı olarak kaydedilmekten muafiyet.3. Komite üyeleri üstlendikleri görevleri yerine getirme sırasında seyahat ederken,gümrük ve giriş çıkış denetimi konularında aşağıdaki kolaylıklardan yararlanır:a) Kendi Hükümetleri tarafından üst düzey kamu görevlilerine geçici resmi görevleyurt dışına seyahatleri sırasında sağlanan kolaylıklar;b) Diğer Taraf Devletlerin Hükümetleri tarafından yabancı Hükümetlerin geçici resmigörevle gelen temsilcilerine sağladıkları kolaylıklar.4. Komitenin çalışmalarıyla ilgi Komiteye ait belgelere dokunulamaz. Komiteninresmin haberleşmesi ve diğer türden iletişimleri durdurulamaz veya sansüre tabitutulamaz.5. Komite üyelerinin görevlerini icra sırasında ifade özgürlüklerini ve tambağımsızlıklarını güvence altına almak için sarf edilen sözlerden ve yazılan yazılardanve kendileri tarafından yapılan her türlü tasarruftan dolayı hukuki takibata karşımuafiyetten yararlanma hakları, söz konusu üye artık bu tür bir görevi yapamayacakdurumda olsa bile devam eder.6. Komite üyelerinin ayrıcalıkları ve muafiyetleri kendilerinin kişisel menfaatleri içindeğil, fakat görevlerini bağımsız bir biçimde yapabilmelerini güvence altına almakiçin tanınmıştır. Sadece Komitenin kendisi, üyelerinin muafiyetlerini geri almayayetkilidir; Komite, üyeye tanınan muafiyetin adaletin işlemesini engelleyici olduğunutespit ettiği ve muafiyetin tanındığı amaca zarar vermeden geri alınabileceğinidüşündüğü hallerde, muafiyeti geri almak Komite için sadece bir hak değil, fakat biryükümlülüktür.

2.2.3. VATANDAŞLIĞA ILIŞKIN AVRUPASÖZLEŞMESIÖnsözAvrupa Konseyi'ne üye Devletler ve bu Sözleşmeyi imzalayan diğer Devletler,Avrupa Konseyi'nin amacının üyeleri arasında daha ileri düzeyde birliğe ulaşmakolduğunu göz önünde bulundurarak;Vatandaşlık, birden fazla vatandaşlık ve vatansızlık ile ilgili çok sayıda uluslararasıbelgeyi akılda tutarak;Vatandaşlığa ilişkin konularda, hem Devletlerin hem de bireylerin meşru çıkarlarınınhesaba katılması gerektiğini kabul ederek;Vatandaşlığa ilişkin hukuki ilkelerin ileriye götürücü bir biçimde geliştirilmesini veaynı zamanda iç hukukta kabul edilmesini sağlamayı ve vatansızlık hallerindenmümkün olduğu kadar kaçınmayı arzu ederek;Vatandaşlığa ilişkin konularda ayrımcılıktan kaçınmayı arzu ederek;Insan Hakları ve Temel Özgürlüklerinin Korunması Sözleşmesi'nin 8. Maddesi’ndeyer alan aile hayatına saygı hakkının bilincinde olarak;Birden fazla vatandaşlık sorununa Devletlerin farklı yaklaşımlarını kaydederek ve herDevletin kendi vatandaşlarından birinin bir başka devletin vatandaşlığınıkazanmasının ya da elde etmesinin iç hukukunda ne tür sonuçlara yol açacağına kararvermekte özgür olduğunu kabul ederek;Birden fazla vatandaşlığın sonuçlarına yönelik olarak ve özellikle birden fazlavatandaşlığa sahip bulunan kişilerin hak ve yükümlülüklerine ilişkin uygun çözümlerbulmanın arzu edilirliği konusunda anlaşarak;Iki ya da daha fazla Taraf Devletin vatandaşlığına sahip olan kişilerin askeriyükümlülüklerini söz konusu Taraflardan sadece birine karşı yerine getirmelerigereğinin arzu edilirliğini göz önünde bulundurarak;Vatandaşlığa ilişkin konulardan sorumlu ulusal makamlar arasında uluslararasıişbirliğini geliştirme ihtiyacını göz önünde bulundurarak,Aşağıdaki hususlarda anlaşmışlardır:

I. BÖLÜMGENEL KONULAR1. MaddeSözleşmenin amacıBu Sözleşme yerli kişilerin vatandaşlığına ilişkin ilke ve kurallar ile birden fazlavatandaşlık hallerinde askeri yükümlülükleri düzenleyen ve Taraf Devletlerin içhukuklarının uyması gereken kuralları ortaya koyar.2. MaddeTanımlarBu Sözleşmenin amacı çerçevesinde:a) "vatandaşlık" bir kişi ile bir Devlet arasındaki hukuksal bağ anlamına gelir vekişinin etnik kökenini göstermez;b) "birden fazla vatandaşlık" iki ya da daha fazla vatandaşlığa aynı kişi tarafından eşzamanlı olarak sahip olma anlamına gelir;c) "çocuk", çocukla ilgili yasalara göre reşitlik daha erken yaşta elde edilmediğisürece, onsekiz yaşın altındaki her kişi anlamına gelir;d) “iç hukuk”, anayasa, yasalar, yönetmelikler, kararnameler, örfi kurallar veuygulamalar ve bağlayıcı uluslararası belgelerden kaynaklanan kurallar da dahilolmak üzere, ulusal hukuk sisteminin her türlü hükmü anlamına gelir.II. BÖLÜMVATANDAŞLIĞA ILIŞKIN GENEL ILKELER3. MaddeDevletin Yetkisi1) Her Devlet kimlerin vatandaşı olduğuna kendi yasalarına göre karar verir.2) Bu yasa, uygulanabilir uluslararası sözleşmeler, örfi uluslararası hukuk vevatandaşlığa ilişkin olarak genel kabul gören hukuk ilkeleri ile uyumlu olduğu sürecediğer Devletler tarafından kabul edilir.

4. MaddeIlkelerHer Taraf Devletin vatandaşlığa ilişkin yasaları aşağıdaki ilkelere dayanmalıdır:a) herkesin bir vatandaşlığa sahip olma hakkı vardır;b) vatansızlıktan kaçınılmalıdır;c) hiç kimse vatandaşlığından keyfi olarak yoksun bırakılamaz;d) bir Devletin vatandaşı ile bir yabancı arasında gerçekleşen evlilik ya da sözkonusu evliliğin sona ermesi, ya da evlilik sırasında eşlerden birininvatandaşlığındaki değişiklik, diğer eşin vatandaşlığını otomatik olarak etkilemez.5. MaddeAyrımcılık yapılmaması1. Bir Taraf Devletin vatandaşlığa ilişkin yasaları, cinsiyet, din, ırk, renk ya daulusal ya da etnik köken temeline dayalı herhangi bir ayrım ya da ayrımcılıklasonuçlanan herhangi bir uygulama içeremez.2. Her Taraf Devlet, vatandaşlığını doğuştan elde eden vatandaşları ile daha sonraelde etmiş olan vatandaşları arasında ayrım yapmama ilkesine uyacaktır.III. BÖLÜMVATANDAŞLIĞA ILIŞKIN KURALLAR6. MaddeVatandaşlığın kazanılması1. Her Taraf Devlet iç hukukunda, vatandaşlığının aşağıdaki kişiler tarafından ex legeolarak (yasaların olağan işleyişi içinde otomatik olarak) kazanılmasını sağlayacaktır:a) yurtdışında doğan çocuklara ilişkin olarak iç hukukunda yer alan istisnalar saklıkalmak üzere, doğumları sırasında ebeveynlerinden birinin ilgili Taraf Devletinvatandaşlığına sahip olduğu çocuklar. Ebeveynleri tanınma, mahkeme kararı ya dabenzer prosedürler ile belirlenen çocuklara ilişkin olarak, her Taraf Devlet çocuğunvatandaşlığını iç hukuku ile tanımladığı yolları izleyerek kazanmasını sağlayabilir

) kendi topraklarında terkedilmiş olarak bulunan ve başka türlü vatansızkalacak olan çocuklar.2. Her Taraf Devlet kendi topraklarında doğan ve doğuştan bir başka ülkeninvatandaşlığını kazanmayan çocukların iç hukuk kanalı ile kendi vatandaşlığınıkazanmalarını sağlar. Bu tür bir vatandaşlık şu yollardan biriyle tanınabilir:a) doğuştan ex lege olarak; ya dab) daha sonra, vatansız kalan çocuklara, ilgili çocuğun kendisi tarafından ya dakendisi adına uygun makama teslim edilen bir başvuru üzerine, Taraf Devletin içhukukunda tanımlandığı biçimde. Bu tür bir başvuru, başvurunun teslim edilmesindenhemen önce beş yılı geçmeyen bir süre boyunca ilgili Devletin topraklarında yasal veolağan olarak ikamet etme koşuluna tabi kılınabilir.3. Her Taraf Devlet topraklarında yasal ve olağan olarak ikamet eden kişilerevatandaşlık hakkı verilmesini iç hukuk kanalı ile mümkün kılar. Vatandaşlık hakkıverme koşullarını ortaya koyarken, ilgili başvurunun teslim edilmesinden önce şartkoştuğu asgari ikamet süresi on yıldan fazla olamaz.4. Her Taraf Devlet aşağıdaki kişilerin vatandaşlığını kazanmalarını iç hukukundakolaylaştırır:a) kendi vatandaşlarının eşleri;b)Madde 6, paragraf 1, alt-paragraf a'da yer alan istisnaya uygun olarak,vatandaşlarından birinin çocukları;c) ebeveynlerinden birinin ilgili ülke vatandaşlığını kazandığı ya da kazanmış olduğuçocuklar;d) vatandaşlarından birinin evlat edindiği çocuklar;e) kendi topraklarında doğan ve orada yasal ve olağan olarak ikamet eden kişiler;f ) 18 yaşından önce başlayan ve uzunluğu ilgili Taraf Devletin iç hukukundabelirlenen bir süre boyunca ilgili Devletin topraklarında yasal ve olağan olarakikamet eden kişiler;g) ilgili Devletin topraklarında yasal ve olağan olarak ikamet eden vatansız kişiler vestatüsü tanınan mülteciler.7. MaddeVatandaşlığın ex lege olarak (yasaların olağan işleyişi içinde otomatik olarak) yada bir Taraf Devletin inisiyatifi ile kaybedilmesi

1. Bir Taraf Devlet, aşağıdaki durumlar hariç olmak üzere, iç hukukundavatandaşlığın ex lege olarak ya da Taraf Devletin inisiyatifi ile kaybedilmesinimümkün kılmayabilir:a) gönüllü olarak bir başka vatandaşlığın kazanılması;b) bir Taraf Devletin vatandaşlığının hileli davranış, sahte bilgi ya da başvurusahibine atfedilebilecek herhangi bir ilgili olgunun saklanması yoluyla kazanılması;c) bir yabancı askeri kuvvette gönüllü hizmet;d) Taraf Devletin yaşamsal çıkarlarına ciddi biçimde zararlı davranışlar;e) Taraf Devlet ile yurtdışında olağan olarak yaşayan bir vatandaş arasında gerçek birbağın var olmaması;f )bir çocuğun henüz reşit olmadığı sırada, iç hukuka göre Taraf Devletinvatandaşlığının ex lege olarak kazanılmasına yol açan önkoşulların artık yerinegetirilmediğinin ortaya konması;g) çocuğun kendisini evlat edinen ebeveynden biri ya da her ikisinin yabancıvatandaşlığını kazandığı ya da elde ettiği durumda, bir çocuğun evlat edinilmesi.2. Bir Taraf Devlet, paragraf 1'in c ve d alt-paragraflarında yer alan durumlar dışında,ebeveynlerinin kaybettiği vatandaşlığı çocukların da kaybetmesine olanak tanıyabilir.3. Bir Taraf Devlet, bu Maddenin 1. Paragrafının b alt-paragrafında sözü edilendurumlar dışında, ilgili kişinin vatansız kalmasına yol açabilecekse, o kişinin bumaddenin 1 ve 2. Paragraflarına göre vatandaşlığını kaybetmesine olanaktanımayabilir.8. MaddeVatandaşlığın bireyin insiyatifi ile kaybedilmesi1.Her Taraf Devlet ilgili kişilerin vatansız kalmayacak olması koşuluyla,vatandaşlıklarının feshedilmesine izin verir.2. Bununla birlikte, bir Taraf Devlet iç hukukunda sadece yurtdışında olağan olarakikamet eden vatandaşları için feshe olanak tanıyabilir.9. MaddeVatandaşlığın yeniden elde edilmesiBir Taraf Devlet, iç hukukunda belirtilen durumlarda ve koşullar altında,topraklarında yasal ve olağan olarak ikamet eden eski vatandaşlarınınvatandaşlıklarını yeniden elde etmelerini kolaylaştırır.

IV. BÖLÜMVATANDAŞLIĞA ILIŞKIN PROSEDÜRLER10. MaddeBaşvuruların işleme konmasıHer Taraf Devlet, vatandaşlığının kazanılması, korunması, kaybedilmesi, yeniden eldeedilmesi ya da belgelenmesi için yapılan başvuruların makul bir süre içinde işlemekonmasını güvence altına alır.11. MaddeKararlarHer Taraf Devlet, vatandaşlığının kazanılması, korunması, kaybedilmesi, yeniden eldeedilmesi ya da belgelenmesine ilişkin kararların gerekçelerini yazılı olarakiçermelerini güvence altına alır.12. MaddeTemyiz hakkıHer Taraf Devlet, vatandaşlığının kazanılması, korunması, kaybedilmesi, yeniden eldeedilmesi ya da belgelenmesine ilişkin kararların iç hukukuna uygun olarak idari ya dayargısal bir temyize açık olmasını güvence altına alır.13. MaddeÜcretler1. Her Taraf Devlet, vatandaşlığının kazanılması, korunması, kaybedilmesi, yenidenelde edilmesi ya da belgelenmesi için gerekli ücretlerin makul miktarda olmasınıgüvence altına alır.2. Her Taraf Devlet, idari ya da yargısal bir temyiz için gerekli ücretlerin başvurusahipleri için bir engel oluşturmamasını güvence altına alır.V. BÖLÜM

BIRDEN FAZLA VATANDAŞLIK14. MaddeEx lege birden fazla vatandaşlık halleri1. Bir Taraf Devlet aşağıdakilere olanak tanır:a) doğuştan otomatik olarak farklı vatandaşlıklar kazanan çocuklarınvatandaşlıklarını korumaları;b) vatandaşlarının evlilik ile otomatik olarak kazandıkları bir başka vatandaşlığasahip olmaları.2. Paragraf 1'de sözü edilen vatandaşlıkların korunması, bu Sözleşmenin 7.Maddesinin ilgili hükümlerine tabidir.15. MaddeDiğer olası birden fazla vatandaşlık halleriBu Sözleşmenin hükümleri bir Taraf Devletin iç hukukunda aşağıdaki hususlarıbelirleme hakkını kısıtlamaz:a bir başka Devletin vatandaşlığını kazanan ya da elde eden vatandaşlarınınvatandaşlıklarını koruyup korumayacakları;b kendi vatandaşlığının kazanılması ya da korunmasının bir başka vatandaşlığınfeshedilmesine ya da kaybedilmesine bağlı olup olmadığı.16. MaddeÖnceki vatandaşlığın korunmasıBir Taraf Devlet, kendi vatandaşlığının kazanılması ya da korunması için bir başkavatandaşlığın feshini ya da kaybedilmesini, bu tür bir fesih ya da kaybın mümkünolmadığı ya da makul bir biçimde şart koşulamayacağı bir durumda koşul olarakkoyamaz.17. MaddeBirden fazla vatandaşlığa ilişkin hak ve yükümlülükler

1. Bir Taraf Devletin bir başka vatandaşlığa sahip vatandaşları, ikamet ettikleri TarafDevletin topraklarında, söz konusu Taraf Devletin diğer vatandaşları ile aynı hak veyükümlülüklere sahip olacaklardır.2. Bu bölümün hükümleri aşağıdakileri etkilemez:a) bir Taraf Devletin aynı zamanda bir başka vatandaşlığa sahip olanvatandaşlarından birini diplomatik yollarla ya da konsolosluk aracılığı ile korumasınailişkin uluslararası hukuk kuralları;b) birden fazla vatandaşlık durumlarında her Taraf Devletin uluslararası özelhukukun kurallarını uygulaması.VI. BÖLÜMBIR DEVLETIN YERINE BIR BAŞKASININ GEÇMESI VE VATANDAŞLIK18. MaddeIlkeler1. Bir devletin yerine bir başkasının geçmesi durumunda her ilgili Taraf Devlet,vatandaşlığa ilişkin konularda, özellikle de vatansızlıktan kaçınmak amacıyla,hukukun üstünlüğü ilkesine, insan haklarına ilişkin yasalara ve bu Sözleşmenin 4. ve5. Maddeleri ile bu maddenin 2. paragrafında yer alan ilkelere saygılı davranır.2. Bir devletin yerine bir başkasının geçmesi durumunda vatandaşlık hakkınıntanınması ya da korunması konusunda karar verirken, her ilgili Taraf Devlet özellikleşunları hesaba katar:a) ilgili kişinin Devletle gerçek ve etkin bağı;b) ilgili kişinin devletlerin birbirinin yerini alması sırasında olağan olarak ikametettiği yer;c) ilgili kişinin iradesi;d) ilgili kişinin ülke olarak kökeni.3. Vatandaşlığın kazanılmasının yabancı bir vatandaşlığın kaybedilmesine bağlıolduğu durumlarda bu Sözleşmenin 16. Maddesinin hükümleri uygulanacaktır.19. MaddeUluslararası anlaşma yoluyla çözüm

Bir devletin yerine bir başkasının geçmesi durumunda, ilgili Taraf Devletlervatandaşlığa ilişkin konuları kendi aralarında ve uygulanabilir olduğu durumlarda,ilgili diğer Devletlerle ilişkileri içinde anlaşma yoluyla düzenlemeye çaba gösterirler.Bu tür anlaşmalar bu bölümde yer alan ya da atıfta bulunulan ilke ve kurallara saygılıolacaklardır.20. MaddeVatandaş olmayanlara ilişkin ilkeler1. Her Taraf Devlet aşağıdaki ilkelere saygı gösterecektir:a) egemenliğin bir başka Devlete geçtiği topraklarda daha önce varolan Devletinvatandaşı olup aynı topraklarda olağan olarak ikamet eden ve ardıl Devletinvatandaşlığını kazanmamış olan kişilerin söz konusu Devletin topraklarında kalmayahakkı vardır;b) alt-paragraf a'da atıfta bulunulan kişiler, ekonomik ve sosyal haklara ilişkin olarakardıl Devletin vatandaşları ile eşit muamele göreceklerdir.2. Her Taraf Devlet paragraf 1 çerçevesinde düşünülen kişileri, egemenlik güçlerininkullanımını gerektiren kamu hizmetlerinde çalışmaktan dışlayabilir.VII. BÖLÜMBIRDEN FAZLA VATANDAŞLIK HALLERINDEASKERI YÜKÜMLÜLÜKLER21. MaddeAskeri yükümlülüklerin yerine getirilmesi1. Iki ya da daha fazla Taraf Devletin vatandaşlığına sahip olan kişilerin askeriyükümlülüklerini söz konusu Taraf Devletlerden sadece birine yönelik olarak yerinegetirmeleri şart koşulur.2. Paragraf 1'in uygulanma biçimleri Taraf Devletlerden herhangi ikisi arasındakiözel anlaşmalar ile belirlenebilir.3. Karara bağlanmış ya da bağlanacak olan özel bir anlaşma başka türlüsünügerektirmediği sürece, iki ya da daha fazla Taraf Devletin vatandaşlığına sahip olankişiler için aşağıdaki hükümler uygulanacaktır:a) Bu durumdaki herhangi bir kişi olağan olarak ikamet ettiği ülkenin Devletineilişkin olan askeri yükümlülüklere tabidir. Bununla birlikte, bu tür kişiler, 19 yaşlarınakadar, aynı zamanda vatandaşı oldukları bir başka Taraf Devletle ilgili askeri

yükümlülüklere, en az topraklarında ikamet ettikleri Taraf Devlet tarafından şartkoşulan aktif askerlik hizmeti süresine eşit bir süre boyunca tam ve etkili bir biçimdekendilerini gönüllü olarak tabi kılabilirler;b) Vatandaşı olmadıkları bir Taraf Devletin ya da Taraf Devlet olmayan bir Devletintopraklarında olağan olarak ikamet eden kişiler, askeri yükümlülüklerini vatandaşıoldukları herhangi bir Taraf Devletin topraklarında yerine getirmeyi tercih edebilirler;c) a ve b paragraflarında ortaya konan kurallara uygun olarak ve ilgili TarafDevletin yasalarında öngörüldüğü biçimde askeri yükümlülüklerini bir Taraf Devletekarşı yerine getirecek olan kişiler, aynı zamanda vatandaşı oldukları herhangi birdiğer Taraf Devlet ya da Taraf Devletlere ilişkin askeri yükümlülüklerini yerinegetirmiş sayılacaklardır;d) Bu Sözleşmenin vatandaşı oldukları Taraf Devletler arasında yürürlüğegirmesinden önce, ilgili Taraf Devletlerden birine ilişkin askeri yükümlülüklerini sözkonusu Taraf Devletin yasalarına uygun olarak yerine getirmiş olan kişiler, aynızamanda vatandaşı oldukları herhangi bir diğer Taraf Devlet ya da Taraf Devletlereilişkin aynı yükümlülüklerini yerine getirmiş sayılacaklardır;e) Vatandaşı oldukları Taraf Devletlerden birine ilişkin aktif askeri hizmetleriniparagraf a'ya uygun olarak tamamlamış olan ve daha sonra vatandaşı oldukları birbaşka Taraf Devletin topraklarında olağan olarak ikamet etmeye başlayan kişiler,ikamet etmeye başladıkları Taraf Devlete ilişkin olarak sadece ihtiyaç olduğundaaskeri hizmet taahhüdü altında olacakladır;f) Bu maddenin uygulanması, hiçbir şekilde, ilgili kişilerin vatandaşlıkları ile ilgilihaksız önyargılarla etkilenmeyecektir.g) Herhangi bir Taraf Devlet tarafından başlatılan seferberlik sırasında, bu maddedenkaynaklanan yükümlülükler ilgili Taraf Devlet üzerinde bağlayıcı olmayacaktır.22. MaddeAskeri yükümlülüklerden ya da alternatif kamu hizmetinden muafiyetKarara bağlanmış ya da bağlanacak olan özel bir anlaşma başka türlüsünügerektirmediği sürece, iki ya da daha fazla Taraf Devletin vatandaşlığına sahip olankişiler için aşağıdaki hükümler de uygulanabilir olacaktır:a) Bu Sözleşme'nin 21. Maddesinin 3. paragrafının c alt-paragrafı, askeriyükümlülüklerinden muaf tutulmuş olan ya da alternatif olarak bir kamu hizmetiniyerine getirmiş olan kişiler için uygulanır;b) Zorunlu askeri hizmeti şart koşmayan bir Taraf Devletin vatandaşı olan kişiler,ilgili Taraf Devletin topraklarında olağan olarak ikamet ettiklerinde, askeriyükümlülüklerini yerine getirmiş sayılacaklardır. Bununla birlikte, söz konusu kişiler,imza sırasında ya da onay, kabul ya da taraf olmaya ilişkin belgelerin teslim edilmesi

sırasında her ilgili Taraf Devletin bildirmesi gereken belirli bir yaşa kadar sözü edilenolağan ikameti sürdürmedikleri takdirde, eşit bir biçimde vatandaşı oldukları ve askerihizmetin şart koşulduğu bir Taraf Devlete ya da Taraf Devletlere karşı askeriyükümlülüklerini yerine getirmemiş sayılmalıdırlar;c) Ayrıca zorunlu askeri hizmeti şart koşmayan bir Taraf Devletin vatandaşı olankişiler, olağan ikamet yerleri nerede olursa olsun, vatandaşı oldukları bir başka TarafDevletin aktif askeri hizmet süresinden daha kısa olmayan bir süre boyunca tam veetkili bir biçimde gönüllü askeri hizmette bulunduklarında askeri yükümlülükleriniyerine getirmiş sayılacaklardır.VIII. BÖLÜMTARAF DEVLETLER ARASINDA IŞBIRLIĞI23. MaddeTaraf Devletler arasında işbirliği1. Taraf Devletler arasında işbirliğini kolaylaştırmak amacıyla, Taraf Devletlerinyetkili makamları:a) Avrupa Konseyi Genel Sekreteri'ne vatansızlık ve birden fazla vatandaşlık halleridahil olmak üzere, vatandaşlığa ilişkin konularda iç hukukları, ve Sözleşme'ninuygulanmasına ilişkin gelişmeler hakkında bilgi vereceklerdir;b) talep üzerine birbirlerine vatandaşlığa ilişkin konularda iç hukukları veSözleşme'nin uygulanmasına ilişkin gelişmeler hakkında bilgi vereceklerdir.2. Taraf Devletler ilgili bütün sorunlarla uğraşmak ve vatandaşlık ve ilgili konularailişkin hukuksal ilkelerin ve uygulamaların ileriye dönük olarak geliştirilmesinisağlamak amacıyla Avrupa Konseyi'nin uygun devletlerarası organı çerçevesindekendi aralarında ve Avrupa Konseyi'nin diğer üye Devletleri ile işbirliğiyapacaklardır.24. MaddeBilgi alışverişiHer Taraf Devlet istediği zaman, aynı duyuruda bulunmuş herhangi bir diğer TarafDevlete, verilerin korunmasına ilişkin olarak uygulanabilir olan yasalara tabi olarak,kendi vatandaşlığının diğer Taraf Devletin vatandaşları tarafından gönüllü olarak eldeedilmesi hakkında bilgi vereceğini duyurabilir. Bu tür bir duyuru Taraf Devletin butür bir bilgiyi hangi koşullarda vereceğini gösterebilir. Duyuru istendiği zaman geriçekilebilir.

IX. BÖLÜMSÖZLEŞMENIN UYGULANMASI25. MaddeSözleşmenin uygulanmasına ilişkin bildirimler1. Her Taraf Devlet, imza sırasında ya da onay, kabul, benimseme ya da taraf olmayailişkin belgelerin teslim edilmesi sırasında, Bölüm VII'i Sözleşme'ninuygulanmasından dışladığını duyurabilir.2. Bölüm 7'in hükümleri sadece kendileri için yürürlükte olduğu Devletler arasındakiilişkilerde uygulanabilir olacaktır.3. Her Taraf Devlet, daha sonra herhangi bir zaman, imza sırasında ya da onay,kabul, benimseme ya da taraf olmaya ilişkin belgelerde dışlanan Bölüm VII'inhükümlerini uygulayacağını Avrupa Konseyi Genel Sekreteri'ne bildirebilir. Bubildirim ele geçtiği tarihten itibaren etkili olacaktır.26. MaddeBu Sözleşmenin Etkileri1. Bu Sözleşme'nin hükümleri, bireylere vatandaşlık alanında daha elverişli haklarveren ya da verecek olan, halen yürürlükte bulunan ya da yürürlüğe girebilecek olaniç hukuk hükümlerini ve bağlayıcı uluslararası belgeleri olumsuz yönde etkileyemez.2. Bu Sözleşme, aşağıdaki belgelerin, söz konusu belgeler ile bağlı olan TarafDevletler arasındaki ilişkilerde uygulanmasını olumsuz yönde etkilemez:a) Birden Fazla Vatandaşlık Hallerinin Azaltılmasına ve Birden Fazla VatandaşlıkHallerinde Askeri Yükümlülüklere ilişkin 1963 tarihli Sözleşme ve Protokolleri;b) bu Sözleşme ile uyumlu oldukları sürece, diğer bağlayıcı uluslararası belgeler.X. BÖLÜMSON HÜKÜMLER27. MaddeImza ve yürürlüğe giriş

1. Bu Sözleşme Avrupa Konseyi'ne üye Devletler ve hazırlık tartışmalarına katılmışolan üye olmayan Devletler tarafından imzaya açık olacaktır. Bu tür Devletlerrızalarını şu yollardan biriyle bağlanmış olarak ifade edebilirler:a) onay, kabul ya da benimsemeye dair çekince konmaksızın atılan imza; ya dab) onay, kabul ya da benimsemeye tabi tutulan ve daha sonra onay, kabul ya dabenimseme ile izlenen imza.Onay, kabul ya da benimsemeye ilişkin belgeler Avrupa Konseyi Genel Sekreteri'neteslim edilecektir.2. Bu Sözleşme, Avrupa Konseyi'ne üye üç Devletin, önceki paragrafın hükümlerineuygun olarak bu Sözleşme ile bağlı olmayı kabul ettiklerini ifade ettikleri tarihtenitibaren üç aylık bir sürenin bitimini izleyen ayın ilk gününde, Sözleşme ile bağlıolmayı kabul ettiklerini ifade eden bütün Devletler için yürürlüğe girer.3. Daha sonra Sözleşme ile bağlı olmayı kabul ettiğini ifade eden herhangi bir Devletiçin, Sözleşme, onay, kabul ya da benimsemeye ilişkin belgenin imzalandığı ya dateslim edildiği tarihten itibaren üç aylık bir sürenin bitimini izleyen ayın ilk günündeyürürlüğe girecektir.28. MaddeTaraf olma1. Bu Sözleşme'nin yürürlüğe girmesinden sonra, Avrupa Konseyi BakanlarKomitesi, Avrupa Konseyi'ne üye olmayan ve bu Sözleşmenin hazırlık tartışmalarınakatılmamış olan herhangi bir Devleti, Sözleşme'ye taraf olmaya davet edebilir.2. Bu Sözleşme, taraf olan herhangi bir Devlet için, taraf olma belgesinin AvrupaKonseyi Genel Sekreteri'ne teslim edildiği tarihten itibaren üç aylık bir süreninbitimini izleyen ayın ilk gününde yürürlüğe girecektir.29. MaddeÇekinceler1. Bu Sözleşme'nin 1, 2 ve 4. Bölümlerinde yer alan hükümlerden herhangi birineilişkin olarak çekince konamaz. Herhangi bir Devlet, imza sırasında ya da onay,kabul, benimseme ya da taraf olmaya ilişkin belgeyi teslim ettiği sırada, buSözleşme'nin özü ve amacına uygun olmak kaydıyla, Sözleşme'nin diğer hükümlerinebir ya da daha fazla çekince koyabilir.2. Bir ya da daha fazla çekince koyan herhangi bir Devlet, Avrupa Konseyi GenelSekreteri'ne iç hukukunun ilgili bölümlerinin içeriği hakkında ya da herhangi diğer birilgili konuda bilgi verecektir.

3. Paragraf 1'e uygun olarak bir ya da daha fazla çekince koymuş olan herhangi birDevlet, koşullar izin verir hale gelir gelmez söz konusu çekincelerin tümünü ya da birbölümünü geri çekmeyi göz önünde bulundurur. Bu tür bir geri çekme AvrupaKonseyi Genel Sekreteri'ne yöneltilen bir bildirim ile gerçekleşir ve ele geçtiğitarihten itibaren etkili hale gelir.4. Bu Sözleşmenin uygulandığı alanı Madde 30, paragraf 2'de atıfta bulunulanduyuruda sözü edilen bir bölgeye doğru genişleten herhangi bir Devlet, ilgili bölgeiçin, önceki paragrafların hükümlerine uygun olarak bir ya da daha fazla çekincekoyabilir.5. Sözleşme'nin VII Bölümündeki hükümlerden herhangi birine ilişkin olarakçekinceler koymuş olan bir Taraf Devlet, bu hükümleri kendisi kabul etmediği sürece,söz konusu hükümlerin bir başka Devlet tarafından uygulanması gerektiğini iddiaedemez.30. MaddeUygulama bölgesi1. Herhangi bir Devlet, imza sırasında ya da onay, kabul, benimseme ya da tarafolmaya ilişkin belgelerin teslim edilmesi sırasında, bu Sözleşme'nin uygulanacağıülke ya da ülkeleri belirtebilir.2. Herhangi bir Devlet, daha sonraki herhangi bir tarihte, Avrupa Konseyi GenelSekreteri'ne yöneltilen bir duyuru ile, Sözleşme'nin uygulandığı bölgeyi duyurudabelirtilen ve uluslararası ilişkilerinden sorumlu olduğu ya da kendisi adınataahhütlerde bulunma yetkisine sahip olduğu herhangi diğer bir ülkeyi kapsayacakbiçimde genişletebilir.Sözleşme, bu tür bir ülke için, bu tür bir duyurunun Genel Sekreterin eline geçtiğitarihten itibaren üç aylık bir sürenin bitimini izleyen ayın ilk gününde yürürlüğegirecektir.3. Önceki iki paragrafa göre yapılan herhangi bir duyuru, bu tür bir duyurudabelirtilen herhangi bir bölgeye ilişkin olarak, Genel Sekreter'e yöneltilen bir bildirimile geri çekilebilir. Geri çekme, bu tür bir bildirimin Genel Sekreterin eline geçtiğitarihten itibaren üç aylık bir sürenin bitimini izleyen ayın ilk gününde yürürlüğegirecektir.31. MaddeTaraf olmaya son verme1. Herhangi bir Taraf Devlet, ancak Avrupa Konseyi Genel Sekreterine yöneltilen birbildirim yoluyla, Sözleşme'nin bütününe ya da Bölüm VII'e taraf olmaya sonverebilir.

2. Bu şekilde taraf olmaya son verme, ilgili bildirimin Genel Sekreterin eline geçtiğitarihten itibaren üç aylık bir sürenin bitimini izleyen ayın ilk gününde yürürlüğegirecektir.32. MaddeGenel Sekreter tarafından yapılan bildirimlerAvrupa Konseyi Genel Sekreteri, Avrupa Konseyi'ne üye Devletleri, herhangi birImzacıyı, herhangi bir Tarafı, ve bu Sözleşme'ye taraf olmuş herhangi bir diğerDevleti aşağıdakiler konusunda haberdar edecektir:a) herhangi bir imza;b) onay, kabul, benimseme ya da taraf olmaya ilişkin herhangi bir belgenin teslimedilmesi;c) bu Sözleşme'nin 27. ya da 28. Maddelerine uygun olarak bu Sözleşme'ninyürürlüğe girdiği herhangi bir tarih;d) bu Sözleşme'nin 29. Maddesinin hükümlerini izleyerek koyulan ve geri çekilenherhangi bir çekince;e) bu Sözleşme'nin 23, 24, 25, 27, 28, 29, 30 ve 31. Maddelerinin hükümlerine göreyapılan herhangi bir bildirim ya da duyuru;f ) bu Sözleşme ile ilgili herhangi bir diğer eylem, bildirim ya da ileti.Yukarıdaki noktalara sadık kalan aşağıda imzaları bulunanlar, usulüne uygun yetkiliolarak, bu Sözleşme'yi imzalamışlardır.Strazburg'da 1997 Kasım'ının bu 7. gününde, Ingilizce ve Fransızca metinleri aynıderecede geçerli olmak suretiyle bir nüsha olarak düzenlenmiş olup Avrupa Konseyiarşivlerinde bulundurulacaktır. Avrupa Konseyi Genel Sekreteri tasdikli kopyaları,Avrupa Konseyi'ne üye bütün Devletlere, bu Sözleşme'nin hazırlık tartışmalarınakatılmış olan bütün üye olmayan Devletlere ve bu Sözleşme'ye taraf olmaya çağrılanherhangi bir Devlete yollayacaktır.

2.2.4. Ulusal Azınlıkların Korunması için ÇerçeveSözleşme(Avrupa Sözleşmeler seri no. 148), 05 Kasım 1992'de Strasbourg'da imzayaaçılmıştır.Avrupa Konseyi’ne üye Devletler ile bu çerçeve Sözleşmeyi imzalayan diğerDevletler,Avrupa Konseyi'nin amacının, üyeleri arasında, ortak mirasları olan idealleri veprensipleri korumak ve gerçekleştirmek için daha yoğun bir birlik meydana getirmekolduğunu dikkate alarak;Bu amacın yerine getirilmesi için izlenebilecek metotlardan birinin insan haklarını vetemel özgürlükleri korumak ve daha fazla gerçekleştirmek olduğunu dikkate alarak;Avrupa Konseyi’ne üye Devletlerin, 9 Ekim 1993 tarihinde Viyana'da kabul edilenDevlet ve Hükümet Başkanları Bildirisi'ni izlemelerini arzu ederek;Kendi ülkeleri içindeki ulusal azınlıkların varlığını korumaya karar vererek;Avrupa tarihinde yaşanan felaketlerin, bu kıtadaki istikrar, demokratik güvenlik vebarış için ulusal azınlıkların korunmasının temel bir unsur olduğunu gösterdiğinidikkate alarak;Çoğulcu ve gerçek bir demokratik toplumun, ulusal bir azınlığa mensup olankimselerin sadece etnik, kültürel, dil ve dini kimliklerine saygı göstermekle kalmayıp,ama aynı zamanda bu kimliklerini ifade edebilmeleri, korumaları ve geliştirmeleri içingerekli şartları yaratması gerektiğini dikkate alarak;Bir hoşgörü ve diyalog ortamı yaratmanın, kültürel çeşitliliğin bölünmeye değil,toplumların zenginliğine bir kaynak ve neden oluşturabilmesi için gerekli olduğunudikkate alarak;Hoşgörülü ve zengin bir Avrupa'yı gerçekleştirmenin, sadece Devletler arasındakiişbirliğine değil, ama aynı zamanda Devletlerin anayasalarına ve ülke bütünlüğünezarar vermeksizin yerel ve bölgesel makamlar arasında sınır ötesi işbirliğine dedayandığını dikkate alarak;Insan Haklarını ve Temel Özgürlükleri Korumaya dair Sözleşme'yi ve Protokollerinigöz önünde tutarak;

Birleşmiş Milletler sözleşmeleri ve bildirileri ile Avrupa Güvenlik ve IşbirliğiKonferansı belgelerinden özellikle 29 Haziran 1990 tarihli Kopenhag Belgesi'ndeulusal azınlıkların korunması ile ilgili taahhütleri göz önünde tutarak;Üye Devletlerde ve bu belgeye Taraf olabilecek diğer Devletlerde ulusal azınlıklarınve bu azınlıklara mensup olan kişilerin haklarının ve özgürlüklerinin, hukukunüstünlüğüne, ülke bütünlüğüne ve devletlerin ulusal egemenliğe saygı gösterereketkili bir biçimde korunmasını sağlamak üzere, uygun kavranılması gerekenprensipleri ve yükümlülükleri tanımlamaya karar vererek,Bu çerçeve Sözleşme’de düzenlenen prensipleri ulusal mevzuat yoluyla ve gereklisiyasi kararlar vasıtasıyla uygulamayı karar altına alarak,Aşağıdaki hükümlerde anlaşmışlardır:BÖLÜM IGENEL PRENSIPLER1. MaddeUluslararası işbirliğiUlusal azınlıkların ve bu azınlıklara mensup olan kişilerin hak ve özgürlüklerininkorunması, insan hakları korunmasının bütünleyici bir parçasını oluşturur veuluslararası işbirliği kapsamına girer.2. MaddeSözleşmenin iyi niyetle uygulanmasıBu çerçeve Sözleşme'nin hükümleri iyi niyetle, anlayış ve hoşgörü ruhu içinde ve iyikomşuluk, dostane ilişkiler ve Devletler arasında işbirliği prensiplerine uygun olarakuygulanır.3. MaddeUlusal azınlık muamelesi görmeyi seçme veya reddetme hakkı1. Bir ulusal azınlığa mensup olan kişi, ulusal azınlığa mensup muamelesi görmeyiveya görmemeyi serbestçe seçme hakkına sahip olup, yaptığı seçimden ötürü veya buseçimle bağlantılı olarak haklarını kullanması nedeniyle bir dezavantajla karşılaşmaz.2. Ulusal azınlığa mensup olan kişiler, bu çerçeve Sözleşmede yer alan prensiplerdendoğan hakları ve özgürlükleri tek başlarına veya başkalarıyla birlikte kullanabilir vebunlardan yararlanabilir.

BÖLÜM IIULUSAL AZINLIKLARIN HAKLARI VE ÖZGÜRLÜKLERI4. MaddeEşitlik, eşit koruma ve ayrımcılık yasağı1. Taraf Devletler, ulusal azınlıklara mensup olan kişilerin hukuk önünde eşitlik vehukukun korumasından eşit olarak yararlanma haklarını güvence altına almayı taahhüteder. Bu konuda ulusal azınlığa mensup olmaya dayanan her türlü ayrımcılıkyasaklanır.2. Taraf Devletler, ekonomik, sosyal, siyasal ve kültürel yaşamın her alanında, ulusalazınlığa mensup olanlar ile çoğunluğa mensup olanlar arasında tam ve etkili bir eşitliksağlamak için gerekli ve yeterli tedbirleri almayı taahhüt eder. Devletler bu konudatedbir alırken, ulusal azınlıklara mensup olan kişilerin özel şartlarını dikkate alır.3. Ikinci fıkra gereğince alınan tedbirler, ayrımcılık niteliğinde tasarruflar sayılmaz.5. MaddeKimliğin korunması ve asimilasyon yasağı1. Taraf Devletler, ulusal azınlıklara mensup olan kişilerin sahip oldukları kültürlerinikorumaları ve geliştirmeleri ve dinleri, dilleri, gelenekleri ve kültürel mirasları gibikimliklerinin temel unsurlarını sürdürmeleri için gerekli şartları sağlamayı taahhüteder.2. Taraf Devletler, ulusal azınlıkları toplumun geneli ile bütünleştirme politikalarıgereğince aldıkları tedbirler saklı kalmak kaydıyla, bu kişileri iradeleri dışında asimileetmeyi amaçlayan politika ve uygulamalardan kaçınır ve bu kişileri asimilasyonlarınıamaçlayan tasarruflara karşı korur.6. MaddeHoşgörü, kültürler arası diyalog ve düşmanlığa karşı koruma1. Taraf Devletler, kendi ülkeleri üzerinde yaşayanların etnik, kültürel, dil, dinikimlikleri ne olursa olsun, bu kişiler arasında özellikle eğitim, kültür ve kitle iletişim

alanında bir hoşgörü ve kültürler arası diyalog ortamı kurulmasını teşvik eder vekarşılıklı saygıyı, anlayışı ve işbirliğini geliştirmek için etkili tedbirler alır.2. Taraf Devletler, etnik, kültürel, dil veya dini kimlikleri nedeniyle ayrımcılık,düşmanlık ve şiddet tehditlerine veya eylemlerine maruz kalabilecek kişileri korumakiçin gerekli tedbirleri almayı taahhüt eder.7. MaddeToplanma, örgütlenme, ifade, düşünce, vicdan ve din özgürlükleriTaraf Devletler, bir ulusal azınlığa mensup olan kişilerin barışçıl bir biçimdetoplanma özgürlüğüne, örgütlenme özgürlüğüne, ifade özgürlüğüne, ve düşünce,vicdan ve din özgürlüğüne saygı gösterilmesini sağlar.8. MaddeDini açığa vurma ve dini kuruluşlar meydana getirme hakkıTaraf Devletler, bir ulusal azınlığa mensup olan kişilerin dinini veya inancını açığavurma ve dinsel kurumlar, teşkilatlar ve örgütler kurma hakkını tanımayı taahhüt eder.9. MaddeIfade özgürlüğü ve kitle iletişim araçlarına ulaşma hakkı1. Taraf Devletler, bir ulusal azınlığa mensup olan kişilerin ifade özgürlüğü hakkını,fikirlere sahip olmayı ve kamu makamlarının bir müdahalesiyle karşılaşmaksızın veulusal sınırlarla kısıtlanmaksızın azınlık dilinde haber ve düşünceleri edinme veulaştırma özgürlüğünü de içerecek şekilde tanımayı taahhüt eder. Taraf Devletlerkendi hukuk sistemleri içinde, bir ulusal azınlığa mensup olan kişilerin iletişimaraçlarına ulaşmada ayrımcılığa maruz kalmamalarını sağlar.2. Birinci fıkra Taraf Devletlerin radyo ve televizyon yayıncılığı veya sinemagirişimciliği için ayrımcılık yapmadan ve objektif ölçülere dayanan bir ruhsat almaşartı getirmesini engellemez.3. Taraf Devletler azınlıklara mensup olan kişiler tarafından yazılı iletişim araçlarıkurulmasını ve kullanılmasını engellemez. Taraf Devletler, birinci fıkra hükümlerinidikkate alarak, radyo ve televizyon yayıncılığının hukuki çerçevesi içinde, ulusalazınlıklara mensup olan kişilere mümkün olduğu kadar kendilerine ait iletişim araçlarıkurma ve kullanma imkanı verilmesini sağlar.4. Taraf Devletler kendi hukuk sistemleri içinde, ulusal azınlıklara mensup olankişilerin iletişim araçlarına ulaşmalarını kolaylaştırmak ve hoşgörüyü geliştirmek vekültürel çoğulcuğa imkan sağlamak için gerekli tedbirleri alır.

10. MaddeÖzel yaşamda idari ve adli makamlar önünde azınlık dilini kullanma hakkı1. Taraf Devletler, bir ulusal azınlığa mensup olan herkesin, azınlık dilini özel olarakve aleni bir biçimde, sözlü veya yazılı olarak kullanma hakkına sahip olduğunutanımayı taahhüt eder.2. Ulusal azınlıklara mensup olan kişilerin geleneksel olarak yaşadıkları veya çoksayıda bulundukları yerlerde, bu kişilerin talep etmeleri ve böyle bir talebin gerçek birihtiyacı yansıtması halinde, Taraf Devletler, azınlığa mensup olan kişiler ile idarimakamlar arasında mümkün olduğu kadar azınlık dilinin kullanılmasına imkanverecek şartları sağlamak için çaba gösterir.3. Taraf Devletler, bir ulusal azınlığa mensup olan herkesin gözaltına alınmasınınnedenleri ile kendisine yöneltilen suçlamanın niteliği ve sebepleri hakkındaanlayabileceği bir dilde derhal bilgilendirilme ve kendisini bu dilde savunma,gerektiği takdirde bir çevirmenin yardımından ücretsiz olarak yararlanma hakkınıgüvence altına almayı taahhüt eder.11. MaddeAdları azınlık dilinde kullanma hakkı1. Taraf Devletler, ulusal bir azınlığa mensup olan herkesin, azınlık dilinde aynı vesoyadını (aile aynı) kullanma ve hukuk düzeninde öngörülen uyarlamalara uygunolarak bunun resmen tanınmasını isteme hakkını tanımayı taahhüt eder.2. Taraf Devletler, ulusal bir azınlığa mensup olan kişinin, kendi azınlık dilindekiimzasını, yazısını ve herkes tarafından görülebilir nitelikteki diğer bir özel bilgiyikullanma hakkına sahip olduğunu tanımayı taahhüt eder.3. Bir ulusal azınlığa mensup olan çok sayıda kişinin geleneksel olarak yaşadıklarıyerlerde, Taraf Devletler kendi hukuk sistemleri içinde, gerektiği takdirde diğerDevletlerle anlaşmalar da yaparak ve özel koşulları dikkate alarak, geleneksel yereladları, sokak adları ve halkın kullandığı diğer coğrafi bölge adları, bu tür adlarınazınlık dilinde kullanılması için yeterli talep olduğunda, bunların azınlık dilinde dekullanılması için çaba gösterir.12. MaddeDevletin eğitimde tedbirler alma yükümlülüğü1. Taraf Devletler, gerektiği takdirde kendi ülkelerindeki ulusal azınlıkların veçoğunluğun kültürü, tarihi, dili ve dini hakkındaki bilgileri geliştirmek için, eğitim vearaştırma alanlarında tedbirler alır.

2. Taraf Devletler bu bağlamda, başka imkanlarla birlikte, öğretmenlerin eğitimi veders kitaplarının edinilmesi için yeterli imkanlar sağlar ve farklı kültürlerden olanöğretmelerin ve öğrencilerin ilişki kurmalarını kolaylaştırır.3. Taraf Devletler ulusal azınlıklara mensup olan kişilerin her düzeyde eğitimalabilmeleri için eşit fırsatlar yaratmayı taahhüt eder.13. MaddeEğitim kurumları kurma1. Taraf Devletler, kendilerinin eğitim sistemlerinin içinde, bir ulusal azınlığa mensupolan kişilerin kendi özel eğitim ve öğretim kurumlarını kurma ve işletme haklarınıtanır.2. Bu hakkın kullanılması, Taraf Devletler bakımından her hangi bir mali yükümlülükdoğurmaz.14. MaddeMensup olduğu azınlığın dilini öğrenme hakkı1. Taraf Devletler, bir ulusal azınlığa mensup olan herkesin kendi azınlık diliniöğrenme hakkını tanımayı taahhüt eder.2. Ulusal azınlıklara mensup olan kişilerin geleneksel olarak yaşadıkları veya çoksayıda bulundukları yerlerde yeterli talep olması halinde, Taraf Devletler kendi eğitimsistemleri içinde mümkün olduğu kadar, bu azınlıklara mensup olan kişilerin azınlıkdilinin öğrenmeleri veya bu dilde eğitim almaları için yeterli imkanlara sahipolmalarını sağlamak üzere çaba gösterir.3. Bu maddenin ikinci fıkrası, resmi dilin öğretilmesini veya bu dilde eğitimverilmesini engellemeyecek şekilde uygulanır.15. MaddeKültürel, sosyal ve ekonomik yaşama ve kamusal işlere katılmaTaraf Devletler, ulusal azınlıklara mensup olan kişilerin, kültürel, sosyal ve ekonomikyaşama ve özellikle kendilerini ilgilendiren kamusal işlere etkili bir biçimdekatılmaları için gerekli şartları yaratır.16. Madde

Nüfus oranını değiştirecek tedbir almamaTaraf Devletler, ulusal azınlıklara mensup kişiler tarafından yerleşilmiş olanbölgelerde nüfus oranını değiştiren ve bu çerçeve Sözleşme’de yer alan prensiplerdenkaynaklanan hakları ve özgürlükleri kısıtlamayı amaçlayan tedbirler almaktan kaçınır.17. MaddeSınır ötesi ilişkiler1. Taraf Devletler, ulusal azınlıklara mensup olan kişilerin, diğer Devletlerde hukukauygun olarak yaşayan ve özellikle etnik, kültürel, dil veya dini kimliği veya ortak birmirası paylaştıkları kişilerle özgürce ve barışçıl nitelikte sınır ötesi ilişkiler kurma vesürdürme haklarına müdahale etmemeyi taahhüt eder.2. Taraf Devletler, ulusal azınlıklara mensup olan kişilerin hem ulusal hem deuluslararası düzeyde hükümet dışı örgütlerin faaliyetlerine katılma haklarınamüdahale etmemeyi taahhüt eder.18. MaddeKomşu Devletlerle işbirliği1. Taraf Devletler gerektiği takdirde, ilgili ulusal azınlıklara mensup kişilerinkorunmasını sağlamak için diğer Devletlerle ve özellikle komşu Devletlerle iki taraflıve çok taraflı anlaşmalar yapmak üzere çaba gösterir.2. Taraf Devletler gerektiğinde, sınır ötesi işbirliği yapılmasını teşvik etmek içintedbirler alır.19. MaddeSınırlamalar, kısıtlamalar ve yükümlülük azaltmalarTaraf Devletler bu çerçeve Sözleşme’de yer alan prensipleri, gerektiği takdire sadecesözü edilen prensiplerden kaynaklanan haklar ve özgürlüklerle ilgili oldukları ölçüdeuluslararası hukuk belgelerinde ve özellikle Insan Haklarını ve Temel ÖzgürlükleriKorumaya dair Sözleşme'de belirtilen sınırlamaları, kısıtlamaları ve yükümlülükazaltmaları yaparak, saygı göstermeyi ve uygulamayı taahhüt eder.BÖLÜM III

BU SÖZLEŞMENIN DIĞER HUKUK DÜZENLERINE ETKISI20. MaddeAzınlıkların ulusal mevzuata ve başkalarının haklarına saygı göstermeleriBir ulusal azınlığa mensup olan kişiler bu çerçeve Sözleşme’de yer alan prensiplerdenkaynaklanan Hakları ve özgürlükleri kullanırken, ulusal mevzuata ve başkalarınınhaklarına ve özellikle çoğunluğa veya diğer azınlıklara mensup olan kişilerinhaklarına saygı gösterirler.21. MaddeDevletlerin egemen eşitliği, ülke bütünlüğü ve siyasal bağımsızlıklarına dairprensiplerin korunmasıBu çerçeve Sözleşme’deki hiç bir hüküm, uluslararası hukukun temel prensiplerine veözellikle Devletin egemen eşitliğine, ülke bütünlüğüne ve siyasal bağımsızlığınaaykırı faaliyetlere girişme veya bu yönde bir eylemde bulunma hakkı verdiği anlamıçıkaracak şekilde yorumlanamaz.22. MaddeIç hukukta tanınmış insan haklarının ve temel özgürlüklerin korunmasıBu çerçeve Sözleşme’deki hiç bir hüküm, bir Sözleşmeci Taraf Devletin kendiyasalarında veya bu Devletin taraf olduğu bir anlaşmada güvence altına alınan insanhaklarını ve temel özgürlükleri kısıtlayacak veya bu haklara karşı yükümlülükazaltacak şekilde yorumlamaz.23. MaddeInsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ile ilişkisiBu çerçeve Sözleşmede yer alan prensiplerden çıkan haklar ve özgürlükler, (AvrupaInsan Haklarını ve Temel Özgürlükleri Koruma Sözleşmesi'nin veya Protokollerinbenzer hükümlerinin konusuna girdiği ölçüde, bu çerçeve Sözleşme’deki haklar InsanHakları Avrupa Sözleşmesi'ne uygun olacak tarzda anlaşılır.BÖLÜM IVUYGULAMA

24. MaddeBakanlar Komitesinin işlevi1. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, bu çerçeve Sözleşmenin, Sözleşmeci Devletlertarafından uygulanmasını izler.2. Avrupa Konseyi üyesi olmayan Taraf Devletler, belirlenecek usullere göreuygulama mekanizmasına katılırlar.25. MaddeDevlet raporları1. Bir Sözleşmeci Devlet bakımından bu çerçeve Sözleşme2nin yürürlüğegirmesinden itibaren bir yıllık bir dönem içinde bu Devlet, çerçeve Sözleşme’de yeralan prensiplerin uygulanmasını sağlamak için aldığı yasal ve diğer tedbirler hakkındaAvrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne tam bir bilgi iletir.2. Bundan sonra her Taraf Devlet, düzenli aralıklarla ve Bakanlar Komitesi ne zamanisterse, bu çerçeve Sözleşme’nin uygulanması ile ilgili daha fazla bilgiyi GenelSekreter’e iletir.3. Genel Sekreter, bu madde gereğince aldığı bilgileri Bakanlar Komitesi’ne gönderir.26. MaddeUlusal azınlıklar için Danışma Komitesi1. Bakanlar Komitesi, Sözleşmeci Devletlerin bu çerçeve Sözleşme’de yer alanprensiplerin uygulanmasını sağlamak için aldıkları tedbirlerin yeterli olup olmadığınıdeğerlendirirken, bir danışma komitesinin yardımından yararlanır; bu komite, ulusalazınlıkların korunması alanında tanınmış uzmanlardan oluşur.2. Bu danışma komitesinin oluşumu ve çalışma usulü, bu çerçeve Sözleşmesininyürürlüğe girmesinden itibaren bir yıllık bir dönem içinde Bakanlar Komitesitarafından belirlenir.BÖLÜM IVSON HÜKÜMLER27. Madde

Imza, onay, kabul veya uygun bulmaBu çerçeve Sözleşme, Avrupa Konseyi’ne üye Devletlerin imzasına açıktır.Sözleşme’nin yürürlüğe girdiği tarihe kadar, Bakanlar Komitesi tarafından imzayadavet edilen Devletlerin de imzasına açıktır. Sözleşme onaya, kabule veya uygunbulmaya tabidir. Onay, kabul veya uygun bulma belgeleri Avrupa Konseyi GenelSekreterliği’ne tevdi edilir.28. MaddeYürürlüğe giriş1. Bu çerçeve Sözleşme, Avrupa Konseyi üyesi Devletlerden on iki tanesinin yirmiyedinci madde hükümlerine göre bu Sözleşmeyle bağlanma iradeleriniaçıklamalarından itibaren üç ay geçtikten sonra gelen ayın ilk günü yürürlüğe girer.2. Bundan sonra bu Sözleşmeyle bağlanma iradesini açıklayan üye Devletlerbakımından bu çerçeve Sözleşme, onay, kabul veya uygun bulma belgelerini tevdietmelerinden itibaren üç ay geçtikten sonra gelen ayın ilk günü yürürlüğe girer.29. MaddeKatılma1. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, bu çerçeve Sözleşme’nin yürürlüğe girmesininardından ve Taraf Devletlerle istişarede bulunduktan sonra Avrupa KonseyiStatüsü'nün yirminci maddesinin d) bendinde öngörülen çoğunluğa uygun olarakalınacak bir kararla, Sözleşmenin yirmi yedinci maddesine göre imzaya davet edilipde henüz imzalamamış bulunan Avrupa Konseyi’ne üye olmayan Devletler ile diğerüye olmayan Devletleri bu Sözleşmeye katılmaya davet edebilir.2. Katılan Devlet bakımından bu çerçeve Sözleşme, Avrupa Konseyi GenelSekreterliği’ne katılma belgesini tevdi etme tarihinden itibaren üç ay geçtikten sonragelen ayın ilk günü yürürlüğe girer.30. MaddeUygulanack topraklar

1. Bir Devlet, Sözleşmeyi imza sırasında veya onay, kabul, uygun bulma veya katılmabelgesini tevdi ederken, uluslararası ilişkiler bakımından sorumlu olduğu toprak veyatopraklardan hangisi için bu Sözleşme’nin uygulanacağını belirtebilir.2. Bir Devlet daha sonraki bir tarihte, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne hitabengöndereceği bir bildirimle, bu çerçeve Sözleşme’nin bildirimde belirttiği diğertopraklarda da uygulanacağını bildirebilir. Bu topraklar bakımından çerçeveSözleşme, böyle bir bildiriminin Genel Sekreter’e ulaştığı tarihten itibaren üç aygeçtikten sonra gelen ayın ilk günü yürürlüğe girer.3. Önceki iki fıkraya göre herhangi bir toprak bakımından yapılan bir bildirim, GenelSekreter’e hitaben gönderilecek bir tebliğ ile geri alınabilir. Bu geri alma tebliği,Genel Sekreter’in bu tebliği aldığı tarihten itibaren üç ay geçtikten sonra gelen ayınilk günü yürürlüğe girer.31. MaddeSözleşmeden çıkma1. Bir Taraf Devlet her hangi bir zamanda, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’nehitaben göndereceği bir bildirimle, bu çerçeve Sözleşme’den çıktığını bildirebilir.2. Böyle bir çıkma bildirimi, Genel Sekreter’in bu bildirimi aldığı tarihten itibaren altıay geçtikten sonra gelen ayın ilk günü yürürlüğe girer.32. MaddeGenel Sekreter tarafından yapılan bildirimlerAvrupa Konseyi Genel Sekreteri, Konseye üye Devletlere, diğer imzacı Devletlere vebu çerçeve Sözleşme’ye katılan bir Devlete:a) herhangi bir imzayı;b) bir onay, kabul, uygun bulma veya katılma belgesinin tevdi edilmesini;c) Yirmi sekiz, yirmi dokuz ve otuzuncu maddelere göre bu çerçeve Sözleşme’ninyürürlüğe girdiği tarihi;d) bu çerçeve Sözleşme ile ilgili başka her hangi bir tasarrufu, bildirimi veya tebliğibildirir.Aşağıda imzası bulunanlar, usulüne göre yetkilendirilmiş olarak, tanıkların huzurundabu belgeyi imzalamışlardır.

1 Şubat 1995 tarihinde Strasbourg'da her ikisi de aynı ölçüde geçerli olmak üzereIngilizce ve Fransızca olarak düzenlenen bu metin tek bir kopya halinde AvrupaKonseyi arşivinde saklanır. Avrupa Konseyi Genel Sekreteri bu metnin onaylı birerörneğini Avrupa Konseyine üye her Devlete ve bu çerçeve Sözleşmeyi imzalamaya vekatılmaya davet edilen Devletlere gönderir.