DOSYApılmaktadır. Dördüncü başlıkta mimarların üstlendikleriişleri eksiksiz, meslek kuralları ve etiğineuygun ve zamanında yapmaları gerekliliğikaydedilmektedir. Beşinci başlıkta mimarların“iş sahipleri”nin isteklerine saygı göstermeleritavsiye edilmekte ve “iş sahibi”ni doğru ve yeterlibilgilendirmek ve “iş sahibi” onayı olmadanprojede arttırma veya eksiltme yapmamak hususundayükümlü tutmaktadır. Altıncı ve sonbaşlıkta ise mimarın işi almak için “özendiriciteklif”te bulunmaması gerektiği, kayıt dışı gelirgetirecek ödeme kabul etmemesi gerektiği ifadeedilmektedir (TMMOB, 2009). Bu maddedeyer alan önermeler, bir önceki maddede de olduğugibi meslek imajıyla ilgili önermelerdir. Budaha açık bir şekilde “iş sahibi” teriminden ve “işsahibine” yüklenen yetki ve anlamdan anlaşılabilmektedir.Bunlara ilaveten bu maddede yazılısözleşmenin olması gibi yer alan konular kısmınınetik değerlerle bağlantılı olmamasına ilavetenahlaki önermeler de olmadığı izlenmekteve bu önermelerin sadece meslek alanının toplumsalkabulünün sürdürülebilirliği açısındanpratik çözümleri olduğu görünmektedir.Yönetmeliğin yedinci maddesinde mimarlarınmesleğe karşı sorumlulukları ele alınmaktadır.Bu maddenin altında yer alan altı başlıkta busorumluluklar daha detaylı bildirilmektedir.İlk başlıkta mimarın mesleğin “itibarını zedeleyecek”tutum ve davranışlar yapmaması istenmektedir.İkinci maddede ise mimarlarındürüstlüklerinden şaibe duyulacak davranışlaryapmamaları, çalışmalarını bağımsız, tarafsız,dürüst, doğru ve adaletli bir şekilde yürütmelerivurgulanmaktadır. Üçüncü başlıkta mimarlarınreklam vermeleri hususu tartışılmakta ve mimarların“ucuz”, hızlı, “gerçeğe aykırı” ilanlar vermemesigerektiği ifade edilmektedir. Dördüncübaşlıkta mimarların meslekten men edilen kişilerleortaklık kuramayacağı yazılmaktadır. Beşincimaddede mimarların yasaların verdikleri unvanlardışında unvan kullanmamaları gerektiğiifade edilmektedir. Altıncı ve son maddede ise,daha önce proje müellifi olan projeler mimarlaraönerilirse Mimarlar Odası’na haber vermeklemimarın mükellef olduğu bildirilmektedir(TMMOB, 2009). Bu maddede de göründüğügibi, mimarların nasıl olmaları/olmamaları gerektiğindenziyade nasıl görünmeleri/görünmemeleriile ilgili önermeler ileri sürülmektedirve önceki maddelerden daha açık bir şekildemimarlığın imajına vurgu yapılmaktadır.Yönetmeliğin sekizinci maddesinde mimarlarınMimarlar Odası’na karşı sorumluluklarındanbahsedilmektedir. Bu madde altında yer alandört başlıktan ilkinde mimarların “meslek topluluğununbir temsilcisi” olarak, Mimarlar Odasıkararlarına uyma zorunluluğu yazılmaktadır.İkinci başlıkta ise mimarlar, Mimarlar Odası tarafındanboykot edilen yarışmalara katkı sun-36 | GÜNEYMİMARLIK | ARALIK2014 | SAYI 17maktan men edilmektedir. Üçüncü başlıkta isekamu yararına aykırı bir durumla mimarın karşıkarşıya kalması durumunda, Mimarlar Odası’nabilgi verilmesi istenmektedir. Dördüncü ve sonmaddede ise, Mimarlar Odası’nın yönetimineseçilmiş olan mimarların eşit ve adil davranmalarıylailgili önermelere yer verilmektedir(TMMOB, 2009). Bu maddede etik değerler iledoğrudan bağlantılı olma hususu MimarlarOdası’nın bir dayanışma aracı olarak özelliklekamu yararına aykırı durumlarda devreye girmemekanizmasıyla ilgilidir. Ancak bu hususundışında zikredilen koşullar, sadece hiyerarşik,özgürlüğü kısıtlanmış ve tek tip hale sokulmayazorlanmış bir topluluk olarak mimarlar topluluğununMimarlar Odası altında örgütlenmesininyasal zeminini oluşturmaktadır. Burada uyulmasızorunlu tabi tutulan Mimarlar Odası kararlarımimarlık mesleği uygulamalarının kalitesindenziyade, yönetim kurulunun kararıyla boykotedilen etkinlikleri de içererek, özellikle siyasi fikirayrılıkları doğrultusunda hareket eden yapılardasiyasete alet olma tehlikesi taşımaktadır.Yönetmeliğin dokuzuncu maddesinde MimarlarOdası yönetiminde yer alan kişilerin yerel yönetimlerdeaday olmaları durumunda MimarlarOdası yönetiminden ayrılmaları gerektiği bildirilmektedir(TMMOB, 2009). Yönetmelikte yeralan diğer üç madde yönetmeliğin yürürlüğüve yasal statüsüyle ilgilidir.SonuçYazıda incelenen Mesleki Davranış Kuralları Yönetmeliğidiğer mesleki davranış kodlarında daolduğu gibi, meslek çıkarlarını ön plana sürerek,meslekteki olası etik problemlere ışık tutmayıarka plana itmektedir. Ayrıca meslek kuruluşunafazlasıyla yetki yükleyerek ve mimarları meslekodasının parmakları halinde davranmaya iterek,sorunlu bir yapılanmanın yasal dayanağı oluşturulmaktadır.Ancak bu belgede mimarlarınkendi kişisel pratikleri dışında mimarlık alanınıngelişmesi ve uygulamalarıyla ilgili duyarlı davranmalarıve dayanışmacı bir sistemle kamuyararına aykırı olan çalışmalara karşı koymayave bunları durdurmaya çalışması ve mimarlarınkolektif sorumluluklarını gündeme getirmesiolumlu bir yön olarak karşımıza çıkmaktadır.Mesleki etik veya davranış kodları, etik değerlerbilgisiyle oluşturulmaları gerekirken, önceliklebilimsel değerlendirmelerden uzak, konsensüsyöntemleriyle ve etik değerleri ve ahlakideğer yargılarını ve daha da kötüsü meslekiçıkarlarla ilgili önermeleri birbirine karıştırarakçeşitli amaçlara hizmet eden normları yan yanagetiren belgeler haline gelmektedirler. Bunlarıönlemek için öncelikle belgeler etik bilgisidoğrultusunda yeniden değerlendirilmeli vedaha sonra bir yönetmelik şeklinde değil, olasısorunlara işaret edebilen ve bunlara karşı etikdavranışlar hususunda yönlendirici olabilenbildirgeler şeklinde yeniden düzenlenmelidir.Bunu yaparken sadece kişi olarak mimarlarındeğil, mimarlık alanında etkili rolü olabilen tümpaydaşların, başta devlet, yerel yönetimler, büyükmimari ve tasarım endüstrileri ve MimarlarOdası’nın sorumluluklarını gündeme getirmesigerekmektedir.KAYNAKLARKuçuradi, İ. (2014-a), “Eğitimi Yeniden Düşünmek”, Hacettepe Üniversitesi,https://www.hacettepe.edu.tr/duyuru/rekduy/47KurulusYilDonumu220714.pdfKuçuradi, İ. (2014-b), “Değerler Eğitiminin Bazı Ön Koşulları”, HayatBoyu Dergisi, sayı 1, 2014, Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü,Ankara.Larson, M. S. (1977), The Rise of Professionalism: A Sociological Analysis.Los Angeles: University of California Press.Marcuse, P. (1976), “Professional Ethics and Beyond: Values in Planning”,AIP Journal, 42 (3), 264-274.Sadri, H. (2012), “Mimarlıkta Meslek Etiği ve Mimarların İnsanlığa KarşıSorumlulukları”, İş Ahlakı Dergisi, sayı 9, Mayıs 2012, İstanbul.Spector, T. (2005), “Codes of Ethics and Coercion”, In N. Ray (Ed.),Architecture and its Ethical Dilemmas (pp. 101-112). New York: Routledge.TMMOB (2009), TMMOB Mimarlar Odası Mesleki Davranış Kuralları Yönetmeliği,http://www.mo.org.tr/mevzuatDocs/mesleki-davranis-080609.doc
DOSYAMESLEK ETİĞİNesrin ÇOBANOĞLUProf. Dr.Gazi Üniversitesi Tıp FakültesiTıp Etiği Anabilim Dalı Başkanı“meslek etiği, belirli bir meslekgrubunun mesleğe ilişkin olarakoluşturduğu ve koruduğu, mesleküyelerine emreden, belli şekildedavranmaya zorlayan, kişiseleğilimleri sınırlayan, yetersiz veilkesiz üyeleri meslekten dışlayan,meslek içi rekabeti düzenleyen,hizmet ideallerini koruyan meslekiilkeler bütünüdür. Meslek etiğiilkeleri uygulamada uzmanlıkgerektiren mesleki örgütlenmelerinulusal ve uluslararası kuruluşlarıtarafından denetlenir.”İnsan yaşamak için çalışmak zorundadır. Bu çalışmasüreci içinde bir şeylerin üretimini (malya da hizmet üretimi) yapmak durumundadır.Yeryüzünde insan yaşamı başladığından berimeslekler de biçimlenmeye başlamıştır. Mesleken genel tanımıyla bir kimsenin geçiminisağlamak için yaptığı sürekli iştir. İnsanlarınyaşamlarında meslekleri önemli bir yere sahiptir.Bunun yanında da insanlar mesleklerindebirçok sorunla karşılaşmaktadırlar. Özellikleçağımızda teknolojinin ulaştığı düzey karşısındameslek yaşantılarında karşılaşılan kaygılariyice artmıştır. İşte meslek etikleri de insanlarınkarşılaştığı bu sorunlar ve kaygılardan dolayıortaya çıkmıştır. Yaşamın ve teknolojinin karmaşıklaştığıve derinleştiği günümüzde çalışmanınetkinliği ve verimliliği için bu çalışmafaaliyetliliğinin bir organizasyon içinde olmasıkaçınılmazdır.Meslek etiği, uzmanlık bilgisiyle değerler bilgisininbirlikte kullanılarak “iyi eylem”i tanımlamayaçalıştığı bir uygulamalı etik alanıdır.Felsefedeki etiğin mesleki uygulamalar içindefarklılaşmış uzantısıdır. Meslek etiklerindesorulan sorular belirli bir mesleği uygularken,etik ve hukuksal normlarla ilgili sorulardır (belirlitek tek durumlar karşısında kişinin genelolarak ne yapması veya ne yapmaması gerektiğineilişkin sorulardır). Bu soruların yanıtları,cevap verildikleri takdirde, uluslararası bildirgeler,sözleşmeler ve meslek ahlak kodları olmaktadır.Bununla birlikte, “meslek etiği, belirlibir meslek grubunun mesleğe ilişkin olarakoluşturduğu ve koruduğu, meslek üyelerineemreden, belli şekilde davranmaya zorlayan,kişisel eğilimleri sınırlayan, yetersiz ve ilkesizüyeleri meslekten dışlayan, meslek içi rekabetidüzenleyen, hizmet ideallerini koruyanmesleki ilkeler bütünüdür”. Meslek etiği ilkeleriuygulamada uzmanlık gerektiren mesleki örgütlenmelerinulusal ve uluslararası kuruluşlarıtarafından denetlenir.Günümüzde teknolojinin ulaştığı durumunsağladığı çeşitli yararlar bulunmaktadır ancakbunların yanında insanlığın ve tüm yaşamlarıngeleceğine ilişkin kaygılar da artmaktadır.İşte bu artan kaygılarla çeşitli uluslararası kuruluşlarlameslek kuruluşları bazı etik kodlarya da normlar saptamaya çalışmıştır, çalışmaktadır.Etik Kavramı: Felsefedeki EtiktenMeslek EtiğineFelsefe, Yunanca “bilgi sevgisi” anlamındadır. İlkdönemlerde bilgi sevgisi olarak tanımlanan felsefe,Sokrates’de “neyi bilmediğini, bilme” şeklindetanımlanmıştır. İlk kez Pythagoras kendisiiçin “ben bir philosophos’um” demiş. Ama bugünküanlamında felsefenin babası sayılan, Herakleitostarafından kullanılmıştır. Felsefe, insanınevrenle ilişkisini kavramsal olarak açıklayansistematik, bilimsel bilgidir. Etik ise felsefenin altdalı olarak, kısaca, ahlaki değerler felsefesidir.Etik, insan eylemlerine ilişkin değerler felsefesiolarak ortaya çıkmıştır. Etik, insan-insan ilişkilerindeaçık uçlu sorulara “iyi-kötü” değerlendirmeleriile yanıtlar bulmaya çalışır.Etik kavramı, Yunanca ethos sözcüğündentüretilen “davranış biçimini ifade eden karakter”anlamına gelir ve “ahlaki değerler statüsü”olarak tanımlanır. Aristoteles’ten bu yana birfelsefi disiplinin adı olan etik’in Yunancadakikullanımına ilişkin iki farklı anlamı söz konusudur.İlk kullanımı alışkanlık, töre, görenekanlamlarını taşır; eylemlerini antik sitede geçerliolan töreye uygun olarak eğitim yoluyladüzenlemeye alışkın kişi, genel kabul gören“ahlak yasası” normlarını izlediği sürece “etiğe”göre davranmaktadır. Ama dar anlamda ve asılanlamına göre, etiğe göre eylemde bulunanve davranan kişi, aktarılan eylem kurallarınıve değer ölçülerini sorgulamadan uygulamayıp;aksine, kavrayarak ve üzerinde düşünerektalep edilen iyiyi gerçekleştirmek için onlarıalışkanlığa dönüştüren kişidir. Alışkanlık, töreve görenek karakter anlamını da almakta, erdemliolmanın temel tavrı olarak pekişmektedir.Yunanca ethos kavramının Latince karşılığımos sözcüğüdür. Hem töre hem de karakteranlamına gelir. Ahlak, bir insan topluluğundakarşılıklı ilişkilerde gelişen saygı ve birbirini benimsemesüreçlerinden oluşan ve kendilerinenorm olarak geçerlilik tanınan geneli bağlayaneylem modellerini içerir. Olgunlaşmış yaşambiçimlerini temsil eden düzen kurumlaşmalarını;bir topluluğun değer ve anlam anlayışlarınıyansıtan yaşam biçimlerini gösterir.Bunun yanında, etik ve ahlak arasında yakınanlam ilişkisi bulunmakla birlikte kavramlarınkarıştırılmaması gerekir. Etik ve ahlak kavramlarıGÜNEYMİMARLIK | ARALIK2014 | SAYI 17 | 37
Change language