Akdeniz ve ‹ç Anadolu Floras›na ait 120

26. SANDAL VE KOCAYEM‹fiSandal ve kocayemifl (Arbutus L); Rhododendroideae ailesine ait, herdemyeflil çal› yada küçük a¤açlard›r. Bu cinsin kuzey yar›m kürede yay›lm›fl olan12 türü ülkemizde ise A andrachne L. (sandal) ve A. unedo L. (kocayemifl,a¤aç çile¤i) adl› iki türü do¤al olarak yetiflir. Kocayemiflte, k›rm›z› renkli meyvelersonbaharda; sandalda ise; portakalsar›s›-aç›k k›rm›z› renklimeyveler geç sonbahar vek›fl bafllang›c›nda olgunlafl›r.Çiçekler, sandalda beyaz,kocayemiflte ise aç›k pemberenkli ve bileflik salk›mfleklindedir. Çiçeklenme,sandalda Mart-Nisan, kocayemiflteise Kas›m-Aral›k aylar›ndaolur. Her iki türünde meyveleriyenilir. Odunlar› dekoratif amaçl›,kömür imalat›nda ve yakacak olarakl Sandal meyvesiçok de¤erlidir. Çok h›zl› kök sürgünüoluflturabilirler.Meyveler olgunlaflmaya bafllad›kLar› sonbahar (kocayemifl ve sandal)ve k›fl aylar›nda (sandal) toplanarak tohumlar ç›kart›l›r, saf alkolde yüzdürülerekbofl tohumlar uzaklaflt›r›l›r ve ekim yap›l›ncaya kadar 2-4 °C s›cakl›kta saklan›r.Tohumlar ç›kart›ld›¤› tarihten k›fl sonuna kadar ekilebilir. Ekimden önce tohumlar5-15 gün 4-6 °C s›cakl›ktaki suda bekletilir. Ekimlerde 7’li çizgi ekimi kullan›l›rve metrekareye 0.5-1 gr tohum ekilir. Tohumlar›n çimlenme oran› %90’n›nüzerindedir. Metrekareden 100-150 adet fidan elde edilir. Ekim yast›klar›n›ndrena-j›n›n çok iyi ve pH de¤erinin 5.5-6.5 olmas›na özen gösterilir. Ekimi takibenyast›klara telis kullan›larak örtüleme ve %70 gölgeleme uygulan›r. Erken baharekimlerinde 4-6 °C s›cakl›kta 1-1.5 ay so¤uk nemli katlama uygulan›r. Tohumlarso¤ukta çimlenmeye bafllarlar (4-6 °C) ve ideal çimlenme s›cakl›¤› 10 °C’dir.Fidanlar ç›plak köklü dikime hassast›r. Bu nedenle a¤açland›rmalarda, 1 veya2 yafll› tüplü yada kapl› fidan kullan›lmal›d›r. 1 yafl›nda fidanlar 20-25 (30) cmboya, 5-8 mm çapa ulafl›rlar.44