Mehmet Akif'te Medeniyet Kavramı - İslâmi Araştırmalar Dergisi

Abdulvahit İMAMOĞLUdiyerek Müslümanların niçin geri kaldıklarını belgelemişolmaktadır. Sırat-ı Müstakim’deki bir yazısındaise Akif; “Dünya bir meydan-ı heycadır(mücadele meydanı); burada saldıran elleri kollarıbağlı durana daima galebe çalar; galib mağlubukendine esir eder. Bütün hukuk-ı hayatiyesindenmahrum bırakır; kanun-ı tabiat umur-ı dünyayıihmal edenleri akıbet mahveder.” 25 diyerek çalışmanındünya hayatındaki önemini belirtmektedir.Ona göre gerçek çağdaşlık “insan” olabilmektir.Yani Allah’ın yarattığı değerin farkına varabilmektir.İnsanın değerinin farkına varabilmesininşartı ise faziletli ve bilgili olmaktan geçmektedir.Bu ise Kuran’ı anlamak ve yaşamakla doğru orantılıdır.Akif bunu ifade ederken:“Doğrudan doğruya Kur’an’dan alıp ilhamı,Asrın idrakine söyletmeliyiz İslam’ı.” 26demekte ve bir bakıma asrı yakalayabilmek için İslam’ıda iyi bilmenin gerekliliğini vurgulamış olmaktadır.M.Akif batıyı olduğu gibi kabul eden, her yönüyleonu benimseyenlere bizzat batılı devletlerinbir kısmının özelliklerini sunarak karşı çıkmaktave şöyle demektedir:“Fransız’ın nesi var? Fuhşu bir de ilhadı;Kapıştı bunları “yirminci asrın evladı!”Ya Alman’ın nesi var zevki okşayan? Birası;Unuttu ayranı, ma’tuha döndü kahrolası!Heriflerin, hani, dünya kadar bedayi’i var:Ulumu var, edebiyyatı var, sanayi’i var.Giden birer avuç olsun getirse memlekete;Döner muhitimiz elbet muhit-i ma’rifete.Kucak kucak taşıyor olmadık mesaviyi;Beğenmesek, “medeniyyet!” diyor; inandık, iyi!“Ne var, biraz da ma’arif getirmiş olsa…” desek;Emin olun size “hamallık etmedim?” diyecek.” 27Akif o günün gençliğine batıyı anlatırken, batınınönde gelen devletlerinin özelliklerini de sunmaktadır.Ona göre Fransız gençliğinde en yaygınolan özellikler fuhuş ve dinden dönmedir. AlmanMEHMET AKİF’TE MEDENİYET KAVRAMIgençliği ise su yerine, insanı sarhoş eden “bira” içmektedir.İşte bizim gençlerimizin bir kısmı da ülkelerinedöndüklerinde getirmiş oldukları buolumsuz tutum ve davranışlar hususunda ikaz edildiklerinde,yaptıklarının “medeniyet”in bir parçasıolduğunu söylemekte ve halka sanki olumlu bir işyapıyormuş görünümü vermekteydiler. Takdiredilmelidir ki bu özelliklerin medeniyetle uzaktanyakından ilgisi yoktur. O halde batılılara özenmenin,onlar gibi olmanın gençliğimize, insanımıza veülkemize medeniyet namına getireceği hiçbir katkıolamazdı.Akif bir başka yazısında “Bir zamandan beridir,dillerde “karakter” sözü dolaşıp gidiyor. Azim,sebat, seciye, metanet gibi elfaz ile tercüme edilenbu kelimenin tam mukabili ‘sabır’dır. Öyle ise artıkbu ümmete Alman, İngiliz, Fransız milletlerininahlakıyla mütehallik olmayı tavsiyeden vazgeçelimde ona meani-i İslamiyeyi öğretmeye çalışalım...” 28diyerek bu konuyu dile getirmiştir. Dolayısıyla batılıülkelere giden gençlerin, o ülkelerde yaşanankötülükler yerine; bilgi, fen ve teknikle ilgili hususlarıgetirmesini istemekte ve bu hali medeniyeteatılan ilk adım olarak görmekte ve göstermektedir.Akif’in İstiklal Marşı’na aldığı “Medeniyyetdediğin tek dişi kalmış canavar” ifadesi aslında batınınemperyalist ve sömürgeci olduğunu ortayakoyan bir ifadedir. Her ne kadar Akif medeniyetinasli anlamını çağı yakalama ve ilerleme olarak görsede buradaki karşılığı teknik ve fen de ileri olan,ancak “medeni” olamayan bir batıyı tasvir etmektedir.Ayrıca bu tasvirde batı medeniyetinin zamanzaman iman gücü karşısında canavarlığının gücünükaybedip tek dişle kalan yorgun, bitkin ve isteğiniyerine getiremeyen bir sömürgeci güce dönüştüğünüsöylemektedir.Buradan çıkarılacak sonuç Akif’e göre şu olabilir;Müslümanların medeniyeti yakalayamayışındaaktif olan din değil, dini yanlış anlamaları veçalışmaktan geri durmalarıdır. Medeniyeti yakalamakve daha ileri gitmek için yapılması gereken;fertlerin kendi değerlerini bırakmamaları, kendimahiyetinin farkına varmaları ve ilmi neredeolursa olsun elde etmeye çalışmalarıdır. Bunlarıifade ederken de Akif şöyle demektedir:170Journal of Islamic Research 2010;21(3)