monograf

Gökçen Başaran İnce
Adnan son cümleyi söylerken sesinin titrediğini hissetmişti. Gülçubukla
yalnız kalmasının manası başka idi. Evet bu vahşi kızla yalnız
kalmak, onunla tatlı aşk dakikaları, saatleri, günleri geçirmek demekti.
Fakat bu olabilir mi idi? Evet Gülçubuk fevkalade güzel bir kızdı.
Mermer gibi bir vücudu vardı. Dersimliliğini unuttuğu vakit bakışları
insanın içini titretiyordu. Bazan kıpkızıl bir renk alan ince dudakları,
geceliğinin altında bile bütün hatları ile kabarıklı görülen memeleri,
birçok defa gördüğü pembe göğsü, insanı şehvetle kudurtacak şeylerdi
(no:11, 28 Temmuz, abç.)
O, Gülçubuğa daha çok bir dağ kızı olduğu için bir zavallı olduğu için
bağlanmış, sevmişti. İstiyordu ki, Gülçubuğu bir yaban kedisi gibi çiçek
bahçesinde büyütsün, onun bakir kokusunu doya doya teneffüs etsin.
Şimdi Gülçubuğu vahşi bir kaplan yavrusu kadar bile sevmiyeceğini
anlıyordu. Daha doğrusu vücudu bir mermer kadar sert Gülçubuğu
yılan kadar ürpertici, onun kadar soğuk buluyordu. (no: 47, 6 Eylül,
abç.)
Dersim’in farklılığına karşı hissedilen karmaşık duygular, Adnan’ın
yörenin adetlerine ve insanlarına karşı geliştirdiği tutumda
kendini belli eder. Dersim, tekin olmayan, kendine has garip ve karmaşık
adetleri ile bir yabancı için “tehdit”lerle dolu bir yerdir:
Alkadın ona “beni sevdin mi Adnan bey” diye sordu. Şimdi Alkadına
ne diyecekti? Sonra bu kadın niçin böyle bir sual sormağa lüzum
görmüştü. Adnan durakladı. Dersimin garip adetleri ile karşılaştığı
zaman tuhaflaşıyor, tiksiniyor, korkuyordu:
-Acaba bunun altından ne çıkacak? Diyordu (no: 21, 7 Ağustos 1938,
Kurun, abç).
Bu tehdit algısı, Dersimliler’ in kimi zaman hayvana benzetildiği,
vulger bir dili beraberinde getirir. Ayrımcılığın uç formlarından insanlıkta
alçaltma (infra-humanisation) (Leyens, 2000) söylemine, dönem
gazetelerinde olduğu gibi romanda da rastlanır. Dış grupları gayrimeşrulaştırmanın
yöntemlerinden biri olan insanlıkta alçaltma, sadece
Dersimli ile ilgili betimlemelerde değil, erken Cumhuriyet dönemi
köy romanı külliyatında da sıklıkla karşılaşılan bir söylem biçimidir.
Bu dil, dönem elitlerinin iç-şarkiyatçı eğilimleri ile doğrudan bağlantılıdır.
Fanon, “sömürgeci doğru sözcüğü bulmaya çalışırken sürekli
hayvanlarla ilgili sözcüklere başvurur” derken (Fanon, 2007’den akt.
Erdem, 2012), Aimé Césaire sömürgecinin sömürülene karşı hissettiği
54
monograf 2016/5