Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Evrenbilimcilerin bu tutarsızlıktan kendilerini<br />
sorumlu tutmamalarının nedeni, gözlemleri<br />
suçlayabilmeleriydi. Yakın zamana kadar lityumun<br />
yıldızlarda sanılandan daha fazla tüketiliyor olma<br />
olasılığından söz ediliyordu. Ya da döteryumun<br />
hidrojene oranı öngörülenden biraz farklı olabilirdi.<br />
İşte kayıp lityum konusu bu nedenle askıda<br />
kalıyordu.<br />
Ne yazık ki hidrojenin döteryuma oranı artık<br />
oldukça doğru biçimde biliniyor. O yüzden hem<br />
hidrojen-döteryum oranını, hem de hidrojen-lityum<br />
oranını açıklayabilecek olan tutarlı bir fiziksel yasalar<br />
ve sabitler kümesi bulmak hiç kolay değil.<br />
Berilyum Baskılanması mı,<br />
Nötron Atılması mı?<br />
Bu heyecan verici olurdu. Ortalıkta dolaşan<br />
söylentileri duymuşsunuzdur: “Yeni Fizik“e ilişkin<br />
kanıtlar olabilir mi? Evet, belki de olabilir. Andreas<br />
Goudelis, Maxim Pospelov ve Josef Pradler adlı üç<br />
araştırmacıya göre, sadece yeni fizik değil, yeni bir<br />
parçacık da söz konusu olabilir.<br />
Düşüncenin temeli şu: Lityum izotopunun kaynağı,<br />
kararsız bir berilyum izotopudur. Dolayısıyla, şayet<br />
berilyum oluşumunu baskılayan bir parçacık varsa,<br />
lityum sorunu da kendiliğinden çözülmüş demektir.<br />
Araştırmacılar birkaç aday parçacık öneriyor. Aslında<br />
konu, berilyumun nasıl oluştuğu ile ilgili. Kurama<br />
göre iki helyum izotopunun füzyonu sonucunda<br />
berilyum oluşuyor. Bu da oldukça yavaş gerçekleşen<br />
bir süreç.<br />
değiştirdiği ve böylece berilyum oluşumunu<br />
yavaşlattığı düşünülebilir. Normalde nötron eklemek<br />
durumu kötüye götürürdü; çünkü nötronlar aynı<br />
zamanda daha fazla döteryum yaratır. Bununla<br />
birlikte, bu nötronlar döteryumun parçalanmasından<br />
geliyor ve çoğu yeniden döteryum yapmaya gidiyor.<br />
Böylece denge yine kurulabiliyor.<br />
Yeni Parçacık Nerede?<br />
Araştırmacıların önerdiği çözümün geçerli<br />
olabilmesi için, sözü geçen yeni parçacığın kısa<br />
ömürlü olması gerekiyor. 1 saat mertebesindeki<br />
yaşam süreleri için herşey yolunda gibi görünüyor.<br />
İyi ama bu yeni parçacık nerede? Halen kayıp! Aslına<br />
bakarsanız, Standart Model’in ötesinde olduğu<br />
söylenen modellerin büyük bir bölümü, ekibin<br />
gereksinim duyduğu özelliklere sahip bir parçacığın<br />
varlığını kabul etmiyor; aksiyonlar dışında.<br />
Aksiyonlar pek çok grup tarafından yoğun biçimde<br />
inceleniyor.<br />
Şu anda işletilmeyen eski bir deney düzeneğinin, bu<br />
yeni parçacıklara duyarlı olabileceği düşünülüyor:<br />
Sıvı Sintilatör Nötrino Algılayıcı (İng. Liquid<br />
Scintillator Neutrino Detector). Belki de yeni<br />
parçacık, zaten elde edilmiş olan eski verilerin içinde<br />
keşfedilmeyi bekliyor olabilir.<br />
Olasılıklardan biri, berilyum ile tepkimeye giren bir<br />
parçacık olması ve berilyumun yeniden iki helyum<br />
izotopuna bozunmasına neden olduğu yönünde.<br />
Durum böyleyse, hidrojen-döteryum oranı (ya da<br />
helyum izotopları arasındaki oran) değişmeden<br />
lityum bolluğunda düşüş gerçekleşmesi mümkün.<br />
Üstelik böyle bir parçacık, helyum bolluğunu sadece<br />
çok ufak bir miktarda yükseltir.<br />
Biraz daha karmaşık olan ikinci bir çözüm var:<br />
Döteryumdan bir nötronu dışarı atan bir parçacık.<br />
Bu fazlalık nötronlar çevrede dolaşarak, berilyum<br />
oluşumunu baskılamış olabilir. Bunun tam olarak<br />
nasıl gerçekleştiğini anlamak güç, fakat fazlalık<br />
nötronların iki helyum izotopu arasındaki dengeyi<br />
Büyük Patlama’nın hemen ardından ilk elementleri<br />
oluşturan çekirdeksel tepkimeler.<br />
31
Change language