Atlas Tokat

1

ATLAS TOKAT
DERGİ SAHİBİ
ARİF NİHAT ASYA KIZ ANADOLU İMAM HATİP LİSESİ ADINA
MUSTAFA SAKA
GENEL YAYIN YÖNETMENİ
İSMAİL BAYRAM
EDİTÖR
İSMAİL BAYRAM
YAZI KURULU
MUSTAFA YÜCE
ULAŞ ŞENTÜRK
YAZI EKİBİ
VİLDAN YILDIRIM
DİLARA KUŞ
EDANUR KILIÇ
AYŞENUR CORUK
BEYZANUR İKİKAT
RUKİYE ALBAY
MÜNİRE DESTEGÜL
İREM ARSLAN
SİMGE YILDIZ
HATİCE MANTAR
TUĞBA ÇAVDAR
FOTOĞRAF
KENAN KAYHAN
İSMAİL BAYRAM
TASARIM
İSMAİL BAYRAM
BASKI
GÜR AJANS
2

İÇİNDEKİLER
SAYFA
ÖNSÖZ 3
EDİTÖRDEN 4
TABİATIN SINIRINDA 5
ZİNAV KANYONU
FOTO YORUM 11
TOKAT GECELERİ
AKADEMİK BAKIŞ 13
KENT VE ŞEHİR
KÜLTÜREL MİRAS 15
TOKAT ULU CAMİ
BİR TARİF 17
BAT
KIRSAL PANORAMA 19
KEŞLİK KÖYÜ
KADİM COĞRAFYA 22
KAZ GÖLÜ
BİR GÖÇ HİKAYESİ 23
SAVAŞIN ÇOCUKLARI
GEÇMİŞTEN GELECEĞE 25
ALİ PAŞA HAMAMI
SIR KÜPÜ 27
DEV İNİ MAĞARASI
SEYİR DEFTERİ 32
ROTA ALMUS
ELLERİN TÜRKÜSÜ 36
YAZMACILIK
3

ÖNSÖZ
“O, sizin için yeryüzünü bir döşek, gökyüzünü bir bina kıldı. Ve gökten
yağmur indirerek bununla sizin için (çeşitli) ürünlerden rızık çıkardı.
Öyleyse bile bile Allah'a eşler koşmayın.” (Bakara 2/22)
Yüce Kitabımız Kur’an’ı Kerim’de coğrafya ile ilgili 100’ü aşkın ayeti
kerime yer almaktadır ve bunlardan en az 23 tanesi rüzgar ile ilgilidir.
Bu veriler coğrafyanın din eğitiminde ne kadar önemli olduğunu gözler
önüne sermektedir. Buradan hareketle yeryüzünde yerleşip dolaşan
Allah’ın kulları olarak coğrafyaya gereken önemi vermemenin
yaratanın mükemmel yaratışına dikkat kesilmeme ve O’nu gereğince
tanımama anlamına geldiği kanaatindeyim.
Kitabımız Kur’an’da yer alan yazılı ayetlerin yanı sıra coğrafya da kainat kitabının ayetleridir. Öyleyse
genelde kainatı, özelde yaşadığımız coğrafyayı doğru tanımak, Kerim Kitabımızdaki ayetleri
doğru anlamaya zemin oluşturmaktadır diyebiliriz. Bu aynı zamanda da bulunduğumuz coğrafyada
daha kaliteli bir kulluk yapma fırsatı anlamına gelmektedir.
“Gökten bir su indirdi de dereler kendi miktarınca çağlayıp aktı. Sel de yüze vuran bir köpük yüklendi.
Bir süs veya bir geçim kaynağı sağlamak için ateşte üzerine yakıp-erittikleri şeyler (madenler)de
de bunun gibi bir köpük vardır. İşte Allah, hak ile batıla böyle örnekler verir. Köpüğe gelince,
o atılır gider, insanlara yarar sağlayacak şey ise, yeryüzünde kalır. İşte Allah örnekleri böyle
vermektedir.” (Rad 13/17)
İşte bu anlayışla; Coğrafya öğretmenimiz İsmail Bayram, “Coğrafya kulübü” teklifini kurulumuza
ilettiğinde hiç tereddütsüz kabul ettik ve en üst seviyede destek verileceğini vurguladık. Ve teklifin
hayata geçmesi; haftalık coğrafya çalışmaları, yerinde eğitim amacıyla coğrafya gezileri ve Atlas
Tokat dergimiz ile kendi varlık sahasına yeni bir ivme kazandırdı. Arif Nihat Asya Kız Anadolu
İmam Hatip Lisesi ailesi olarak, Coğrafya Kulübümüzün “Atlas Tokat” coğrafya dergisi böylece
yayın iklimimizde yerini aldı.
Şunu kesinlikle belirtmek isterim ki, Arif Nihat Asya Kız Anadolu İmam Hatip Lisesi, ‘En İyinin Sınırı
Yoktur’ anlayışı ile her geçen gün daha da gelişmeye devam etmektedir. Bunda her zaman okulumuzun
manevi değerler ekseninde yenilikçi uygulamalarının ciddi payı olmuştur.
“Yazarlık Kulubü”müzün Edebiyat Dergisi “Arz-ı Hal”, İngilizce-Türkçe yıllık gazetemiz “ANA-
GARHS” (Arif Nihat Asya Girls Anatolian Religious Highschool), şimdi de Coğrafya Kulübümüzün
“Atlas Tokat” dergisi ile üçüncü yayınımızı okurlarımıza sunmaktan onur duyuyoruz.
Dergimiz “Atlas Tokat”’ın fikri oluşumundan itibaren tüm baskı sürecinde büyük emek veren başta
İsmail Bayram öğretmenime yine coğrafyayı daha fazla önemseyerek katkıda bulunan tüm kulüp
öğrencilerime ve emeği geçen öğrenci ve velilerimize teşekkür ederim.
Mustafa SAKA
Arif Nihat Asya Kız Anadolu
İmam Hatip Lisesi Müdürü
4

EDİTÖRDEN
Farkında mısınız? Her geçen gün doğadan daha çok uzaklaşıyoruz.
Sanayi devrimiyle başlayan bu kopuş süreci modern hapishanelerimiz
olan kentlerin kurulmasına ve hızla büyümesine yol açtı. Hızlı
nüfus artışının beraberinde getirdiği ihtiyaçlar üretimi çeşitlendirdi.
Elde ettiğimiz en somut kazanç muhtemelen teknoloji oldu. Fakat
solunmayacak havayı solumak, içilmeyecek suları içmek zorunda
kaldık. Plansız üretme ve büyüme isteğimiz pek çok doğal varlığımızın
yok olmasına neden oldu. Bu üretim anlayışı hammadde için
dünya da bir eşi dahi olmayan güzelliklerimizi gözden çıkarmamıza
yol açıyor.
Yüce Allah Rûm Suresi 41. Ayette insanların bizzat kendi işledikleri yüzünden karada ve denizde
düzenin bozulduğu bilgisini iletmektedir. Bugün yaşadığımız dünyada doğanın dengesinin alt üst
olduğunu her birey gözlemleyebilir hale geldi. Küresel sıcaklıklardaki artış, yeri ve şiddeti değişen
doğal afetler, kıtlıklar, Açlık ve susuzluk… Kapımızı hangi felaketin çalacağı konusunda endişelerimiz
gittikçe artıyor. Bilim insanlarının hemen hepsi yaşadığımız dünyanın artık eskisi gibi olmadığı
konusunda hemfikirler. Bütün bu olan bitene rağmen umutsuz değiliz. Fakat şunu anlamakta
fayda var. Durumu ne kadar kötüleştirirsek geri döndürmek için hep daha ağır bir bedel ödemek
zorunda kalacağız. Bu yüzden yaşadığımız çevreye sahip çıkmak zorundayız. Çocuklarımız bizim
günahlarımızın bedelini ödemek zorunda kalmamalılar.
Doğanın her ne surette olursa olsun katledilmesine müsaade etmeyecek bir nesil yetiştirmemiz
gerekiyor. Sağlıklı bir çevre varsa, sağlıklı insanlar var. Bu gerçekten hareketle Atlas Tokat Dergisini
tasarlarken temel amacımız çevremizdeki güzellikleri insanlarımıza tanıtmak ve çevre konusunda
farkındalık oluşturmaktı. Çünkü var olduğundan habersiz olduğumuz her doğal güzellik
sessiz sedasız katledilebiliyor. Tokat Arif Nihat Asya Kız Anadolu İmam Hatip Lisesi Coğrafya Kulübünde
faaliyet gösteren öğrencilerimle bu farkındalığı oluşturmak için Atlas Tokat dergisini
çıkarmaya karar verdik. Onların her birine emekleri için ayrı ayrı teşekkür ediyorum. Bu çalışmada
desteğini esirgemeyen, değerli okul müdürümüz Mustafa SAKA’ya, fotoğraflarıyla dergimize
renk katan Kenan KAYHAN’a; Yaptığımız mülakatlarla derginin akademik bir çehre kazanmasına
yardımcı olan Prof. Dr. Eren YÜRÜDÜR hocama katkılarından dolayı teşekkür ederim. Her şey
daha yaşanabilir bir dünya için. Her şey insan için. Yeni sayılarda görüşmek dileğiyle.
İsmail BAYRAM
Coğrafya Öğretmeni
5

TABİATIN SINIRINDA
Zinav Kanyonu Tokat’ın Reşadiye İlçesinin 15 km kuzeydoğusunda, Toklar
Köyü ile Yolüstü Köyleri arasında yer alıyor. Kestane Deresi tarafından
oluşturulan kanyon, yaklaşık olarak kuzey-güney doğrultusunda hafif kıvrımlar
çizerek uzanır. Kanyonun toplam uzunluğu 5 km civarındadır.
Zinav Kanyonu genel olarak mezozoik yaşlı kireç taşı üzerinde gelişmiştir.
Kanyon içerisinde en alt seviyeyi Zinav Kireçtaşı oluşturur. Jura yaşlı olduğu
düşünülen Zinav kireçtaşı, oldukça kalın tabakalı, yer yer masif bir
görünümdedir. Kireçtaşının bu sahadaki kalınlığı 285 m civarındadır.
Kanyon içerisindeki en ilginç aşınım şekilleri Kestane Deresi’nin Zinav kireçtaşına
saplandığı bölümden itibaren başlar.
Zinav Kanyonu ülkemizin en önemli ve en aktif fay kuşaklarından biri
olan Kuzey Anadolu Fay Zonu üzerinde yer alıyor. Özellikle Kelkit Vadisi
içerisinden geçen ana fay üzerinde geçmişte büyük depremler yaşanmıştır.
Kanyon içerisinde yapılan gözlemler neticesinde, kanyonun tektonik
hareketlerden etkilendiği tespit edilmiştir. Doğrultu atımlı ve eğim atımlı
faylar kanyon içerisinde kolaylıkla ayırt edilebilmektedir. Bu sahalarda
yaklaşık doğu-batı doğrultusunda uzanan fay koridorları gözlenmiştir. Bu
koridorların eteklerinde kayşatlar oluşmuş ve eğim açısından daha uygun
koşulların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Doğrultu atımlı faylar üzerinde
kayma düzlemleri net olarak izlenebilmektedir. Bu faylar üzerindeki toplam
atım değerinin 20-30 m civarında olduğu tespit edilmiştir. Kayma
düzlemleri boyunca 90° fay diklikleri oluşmuştur. Faylanmaya bağlı olarak
masif yapıdaki kireçtaşı üzerinde büyük diyaklaz sistemleri gelişmiştir.
Kanyonu oluşturan Kestane Deresi düşük debili akarsulardandır. Karasal
iklimin etkisiyle yağmurlu-karlı bir rejime sahip olduğu söylenebilir.
Özellikle bahar devresinde suyun debisinde önemli artışlar yaşandığı bilinmektedir.
Buna mukabil, oldukça kurak geçen temmuz-ağustos devresinden
itibaren, akarsu debisinde çok ciddi azalmalar yaşanmaktadır. Bu
nedenle yaz devresinde turizm açısından daha elverişli koşullar ortaya
çıkmaktadır.
Kanyonun genişliği en dar yerinde 1 m civarındayken en geniş yerinde 30
m’yi geçmemektedir. Özellikle Zinav Gölü istikametindeki son 2 km’lik
kesimi oldukça dardır.
6

Aynı şekilde bu kesimde
kanyon duvarları çok dik
ve yüksektir. Akarsu yatağının
Toklar Köyü
mevkiinde Zinav Kanyonu’nun
başlangıç noktasındaki
rakımı 1180 m
iken kanyonun Zinav
Gölü Kuzeyindeki çıkış
noktasında rakım 980 m
olarak tespit edilmiştir.
Kanyon tabanındaki ortalama
eğim % 5-6 civarındadır.
Bu eğim değerleri
kimi yerlerde yükselmekte
ve akarsuyun akış hızı
artmaktadır. Böylece
akarsuyun derine aşındırması
hızlandığından
yana aşındırma zayıflamaktadır.
Bu durum kanyonun
dar ve derin olmasına
etki etmiştir. Kanyonun
muhtelif kesimlerinde
en yükseği üç metreyi
aşmayan 6 adet çağlayan
gözlenmiştir. Bu çağlayanların
döküldüğü yerlerde
derinliği üç metreyi
aşabilen dev kazanları
oluşmuştur.
7

Kanyon içerisinde muhtelif kesimlerde yer yer sıralı parçalar halinde olan küçük göllere de rastlanmıştır.
Bu göllerin talveg hattına tekabül eden kesimlerinin derinliği 2 m’yi aşabilmektedir.
Kanyon içerisinde re-kristalize kireçtaşının aşındırılmasıyla birlikte oldukça dar ve kaygan bir
yatak ortaya çıkmıştır. Akarsu tarafından tamamen törpülenmiş ve yuvarlaklaştırılmış bu yatak
kesimleri doğal su kaydırakları gibi görünmektedir. Bu yönüyle eşsiz bir güzelliğe ve turizm potansiyeline
de sahip olduğu da söylenebilir.
Kanyon duvarlarında oluşan izler incelendiğinde Bahar devresinde kanyon duvarlarının üzerinde
yüksek çağlayanlar oluştuğu anlaşılmaktadır. Aynı şekilde Kanyon duvarları üzerinde su çıkan
izlerine de rastlanmıştır. Bu su çıkanların bahar devresinde faaliyete geçerek kanyon içerisinde
şelaleler oluşturduğu düşünülmektedir.
Araştırma sahası coğrafi konumu itibariyle kuzey yarımkürenin ılıman iklim kuşağı içinde yer
alır. Deniz etkisine nispeten kapalı olduğundan, karasallık başta sıcaklık ve yağış olmak üzere
diğer iklim elemanlarını etkilemektedir. Zinav Kanyonu İklim ve diğer koşulların etkisiyle doğal
sistemler üzerindeki insan baskısının yoğun olarak hissedildiği bir coğrafyadadır. Kanyon oldukça
hassas bir ekosistemin parçası durumundadır. Kanyonu oluşturan Kestane deresinde yaşamakta
olan sazan, dere kayabalığı, bıyıklı balık ve daha pek çok tür Onur HES’ nin yapılmasıyla
birlikte baskı altında kalmıştır. Nehir tipi hidroelektrik santraller uygun koşullar sağlanmadığında
balık popülasyonu ve tür çeşitliliği üzerinde olumsuz etkiler bırakmaktadır.
8

Zinav Gölü ve Kanyon çevresi koruma altında olan birçok canlı türünün doğal yaşam alanıdır.
Kanyon geçişi sırasında kaya kartalı, kuzgun, yaban keçisi gibi çeşitli yabani hayvanlar gözlenebilmiştir.
Kanyonun herhangi bir koruma kapsamında olmaması nedeniyle taş ocakları, kaçak ağaç kesimi
ve kaçak avcılık gibi stres faktörlerinden olumsuz etkilendiği anlaşılmaktadır. Bu nedenle Kanyonun
Zinav Gölü Tabiat Parkı’nın doğal bir parçası olduğu gerçeğinden hareketle bu alanın
uzun vadede korunması ve geliştirilebilmesi için yasal tedbirlerin alınması gerekmektedir. Yaklaşık
2.000 ha alanı ve barındırdığı canlılarla bir doğa harikası olan Zinav Kanyonu ve Gölü, Kelkit
Vadisi ile birlikte milli park olabilecek niteliklere sahiptir. Zinav Kanyonu hali hazırda herhangi
bir koruma kapsamında değildir.
9

Kanyon bünyesinde çeşitli risk faktörlerini de barındırmaktadır. Yaşanacak ciddi bir kazada
arama-kurtarma faaliyetini sınırlandıran iki önemli faktör bulunmaktadır. Bunlardan birincisi
kanyon duvarlarının oldukça dik ve yüksek olması, ikincisi ise dere yatağında yer alan enkaz ve
çağlayanların yürümeyi oldukça zorlaştırmasıdır. Kimi yerlerde profesyonel ekipman ve tecrübe
ile ilerleme sağlanabilir. Arazide yapılan çalışma neticesinde arama-kurtarma hatları belirlenmeye
çalışılmıştır. Kanyonun Toklar Köyü mevkiinden itibaren yaklaşık 2500 metreye karşılık
gelen noktasında bir fay koridoru gelişmiştir. Bu fay koridorunda eğim değerleri % 55 civarındadır.
Kanyon tabanı ile vadinin üst kısmı arasındaki yükseklik farkı 250 m’dir. Bu alan üzerinde
kayaçların ufalanması sonucu gelişen küçük bir kayşat yer almaktadır. Buradan kanyonun üst
kesimine ulaşıldığında 500 m uzaklıkta yer alan Reşadiye-Fatsa yoluna ulaşılabilmektedir. Kanyon
içerisinde yana çıkışlar için en uygun ve en kestirme yer olan bu kayşat, kanyonu ortalaması
bakımından da oldukça uygun bir kurtarma hattıdır. Bu kayşat üzerinde arama-kurtarma faaliyetleri
için uygun bir sistem oluşturulması önerilmektedir.
Kanyon içerisinde gerek haberleşme gerekse konum bildirimi oldukça zordur. Kanyon duvarlarının
çok yüksek olması sebebiyle ulusal şebeke sağlayıcılarından yararlanılamamaktadır. Kanyon
içerisinde hakim bir noktada baz istasyonu kurulmak suretiyle bu problem büyük oranda
giderilebilir. Kanyonun oldukça dar ve yüksek olması sebebiyle GPS uydularına bağlanmak da
oldukça zordur. Bu nedenle Kanyonda belirli noktalara konum bilgisini gösteren tabelaların
asılması yer bildirimini ve arama ve kurtarma faaliyetlerinin yapılmasını kolaylaştıracaktır.
10

Zinav Kanyonu turizm potansiyeli bakımından Tokat ilinin önemli destinasyonları arasında sayılabilir.
Uygun turizm yatırımları ile diğer kanyonlar arasında bir fark yaratılmalı ve tanıtım faaliyetlerine
yoğunlaşılmalıdır. Kanyon içerisinde, teleferik hattı için kusursuz koşullar oluşmuştur.
Yaklaşık 5 km uzunluğunda bir teleferik hattı ile dünyada tamamı teleferikle gezilebilen ilk kanyon
olma özelliği kazanacaktır. Sahanın termal turizm bölgesi sınırları içerisinde olması sebebiyle
önemli bir ziyaretçi potansiyeline sahiptir. Yanı başında yer alan Zinav Gölü ve daha kuzeyde
Perşembe Yaylası bu potansiyelin artmasına ciddi katkı sağlayacaktır.
Zinav Kanyonu dünya doğal mirası içerisinde potansiyeli henüz fark edilmemiş bir tabiat anıtıdır.
Çevresinde yer alan orman alanları insan eliyle tahrip edilmiştir. Taş ocağı, organik kirlilik,
HES, kaçak ağaç kesimi ve avcılık gibi stres faktörlerinin baskısı altında olmasına rağmen koru
halinde izlenen alanlarda ve kanyon içerisinde koruma altında olan pek çok hayvan ve bitki türü
yaşamaktadır. Bu yönüyle önemli bir değer durumunda olan kanyonun korunması ve gelecek
kuşaklara aktarılması önemlidir.
11

FOTO YORUM
12

Sen tatlıyı sevdin ben ekşiyi
Sen uyumayı ben ayakta kalmayı
Sen yürümeyi ben de koşmayı
Sen gündüzü kucakladın bense geceyi
Münire DESTEGÜL
Kenan KAYHAN
13

AKADEMİK BAKIŞ
KENT VE ŞEHİR
Kent nedir ? Ya şehir ! Gündelik hayatımızda birbiri yerine kullandığımız bu iki kelimenin köken
ve işlev açısından önemli farklılıklarının olduğunu öğrenmek bizi oldukça şaşırttı. GOP Üniversitesi
Fen Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölüm Başkanı Prof. Dr. Eren YÜRÜDÜR hocamızla kent ve
şehir kavramları üzerine konuştuk.
Prof. Dr. Eren YÜRÜDÜR
Değerli Hocam kent ve şehir kavramlarını birbirinden ayıran nedir?
Aslına bakarsanız bugün gerek coğrafyacılar gerekse sosyologlar kent kavramını birbiri yerine
rahatlıkla kullanabiliyor. Fakat elbette aralarında önemli farklılıklar vardır. Aslında kent daha
moderndir. Şehir ise geçmişe kuvvetli köklerle bağlıdır. Modernizmin bütün imkanlarından yararlanırken
geçmişin bağlarını da bünyesinde taşımaktadır. Örneğin Ankara bir kenttir. Cumhuriyetle
birlikte hayat bulmuş bir kent. Fakat İstanbul bir şehirdir. Binlerce yıl öncesine uzanan
muazzam bir şehirleşme öyküsü vardır. Kentlerin gelişimi ise sanayi devrimiyle birlikte ele alınabilir.
Kentler herhangi bir sanayi ya da madencilik etkinliği nedeniyle gelişmiş yerleşim alanlarıdır.
Tarihi bir değeri ya da tarihsel kökleri yoktur.
14

Peki Şehirler canlıdır hem ruhu hem de bir bedeni vardır . Bunu biraz açabilir miyiz ?
Yahya Kemale sormuşlar Ankara’nın neyini seviyorsunuz diye O da cevap verir: ‘’İstasyonunu,
çünkü İstanbul’a oradan gidiliyor.’’ Kentlerin ekonomi üzerine kurulmuş ciddi bir hızı vardır.
Fakat bu oldukça tek düzedir. Kısmen bir makine gibi işlemektedir. Şehir ise kültürel ve sanatsal
değerleriyle geçmiş ve gelecek arasında bir köprü kurar. Şehirlilik geçimle birlikte sağlıklı bir
sosyal hayatı da bünyesinde barındırır. Kültürel özellikleri şehre bir ruh katar. Bu yönüyle şehirler
canlı, kentler ise hareketlidir denilebilir.
Farklı coğrafya ve kültürlerden gerçekleşen göçler şehri güçlendirir mi?
Şehrin esasından en önemli özelliği çok kültürlülüktür. Yani farklı kültür ve coğrafyaları birbiri
içerisinde uyum ve huzur içerisinde yaşatabilir. Her insan kendi inanç ve değerleriyle şehrin bir
parçası haline gelebilir. Son yıllarda ülkemize özellikle Suriye’den gerçekleşen göçler var. Şehrin
sakinleriyle aralarında hiçbir problem yaşamadan varlıklarını sürdürebiliyorlar. Bu Tokat’ın şehir,
Tokatlının şehirli kimliğinden kaynaklanıyor. Fakat daha tutucu, kentleşmekte olan küçük
bir yerleşim alanında aynı rahatlık ve huzuru yakalayabilmeleri pek mümkün değil. Şehir canlıdır
dedik ya, duyguları vardır. Ortak kanaatleri vardır. Bir kalbi vardır. Bu ruh şehrin değerlerini
önemseyen her insanı değerli kabul etmesine yol açar. Bu da kabulü kolaylaştırırken uyum sağlamaya
da yardımcı olur. Ya daha sonra ne olur dersiniz. Adaptasyon! Bu bir asimilasyon süreci
değildir, şehirlileşme süreci olarak değerlendirilebilir. Şehirli kimliği kazanabilen her insan varlığını
şehrin bütün canlılığı içerisinde sorunsuzca sürdürebilmektedir. Dolayısıyla şehrin büyümesine
ve güçlenmesine de katkı sağlar.
Tokat’ta şehirlilik algısını nasıl güçlendirebiliriz.
Ülkemizde en önemli sorunlardan biridir aidiyet. Örneğin Tokat’ın ilçelerinden birinde doğmuş
olan birisi memleketini söylerken Tokat demez. Fakat bu kimliği sahiplenmiş insanlarımız da
vardır. Örneğin Kayseri, örneğin Erzurum. Kendimizi yaşadığımız şehre ait hissedemeyişimizin
sonuçları bunlar. Aidiyet duygusunu pekiştirmenin en etkili yolu kültürel, sanatsal ve sportif etkinliklerdir.
Bu etkinlikler sonucunda elde edilen yurt içi başarı öyküleri ve övgüler insanların
şehri daha çok sahiplenmesine yol açar. Tokat yüzünü biraz daha dışa dönmek zorunda. Ancak
başarı öyküleriyle şehrin kimliği güçlenir bu da aidiyet duygusu kazanmamızı sağlar diye düşünüyorum.
Prof. Dr. Eren YÜRÜDÜR Hocamızla sohbetimiz oldukça uzun sürdü. Aslında burada yazdıklarımız
bu koyu sohbetin oldukça az bir kısmı. Hocamıza çok teşekkür ediyoruz. Şehr-i Tokat’ın bir
parçası ve geliştiricisi olarak aidiyet duygusunu pekiştirmeniz umuduyla. Başka bir söyleşi de
görüşürüz.
15

KÜLTÜREL MİRAS
TOKAT ULU CAMİ
Ben meraklı bir gezginim. Bir gizem avcısıyım desem yanlış olmaz
herhalde. Bugün de yolumuz Tokat Ulu Cami’ye düştü. Yerinde
incelediğim bu sanat eseri hakkında derlediğim şu bilgileri
sizlerle paylaşmak istedim.
Tokat Kalesi’nin yanı başında yer alan Ulu Cami Sulusokak’ın
Cami-i Kebir mahallesinde bulunmaktadır. Çok eski ve önemli
mimari özelliklere sahip olan Ulu Cami ne zaman yapıldı kesin
bilinmemektedir. Cami 1678 yılında tamamen bir yenilenme süreci
yaşamış.
Ulu Cami’nin iki giriş kapısı vardır. Bu kapılar doğu ve batı yönlerine
açılır. Dış görünüşe baktığımızda caminin batı köşesinde
bir kuş evi oyulmuştur. Ön tarafında Sulusaray Sebastapolis’ten
izinli alınmış dört sütun bulunmaktadır.
Ulu Cami dikdörtgen bir mimari ile inşa edilmiştir. Her iki tarafta
da sütun ve sütun başlıkları kullanılmıştır. Bu özellikler Anadolu’da
nadir olarak görülmektedir.
Cami’nin iç kısmı sadelik ile estetiğin buluştuğu bir atmosfere
sahiptir. Caminin tavanı kırmızı ve yeşil renklerin hakim olduğu
fonlar arasında yalancı Künde-Karı tekniği ile yapılmış. Kare tavan
üzerinde altın yaldızlı ve kalem işi süslemeler göze çarpar.
Bu süslemeler camiye ayrı bir atmosfer katmıştır.
Ahşap tavanı taşıyan ayak ve kemerlerinde Rum-i motifli kalem
işlemeler yer alır. Orijinalliğini koruyan nadir tarihi eserlerden
biri olan Ulu Cami bugün ibadethane olarak kullanılmaktadır.
Yolunuz düşerse mutlaka ziyaret edin. Sulusokak’ta pek çok tarihi
yapıyla iç içe olan bu kültür mirası, sizi bambaşka bir atmosfere
sürükleyecektir.
16

17

BİR TARİF
BAT
Coğrafya doğal unsurlar ile insan arasındaki ilişkiden ilham almış bir bilimdir. Coğrafya yaşadığımız
çevrede bizimle etkileşime girecek olan canlı ve cansızları tayin eder. Değişen iklim koşullarıyla
birlikte diğer fiziki faktörler yaşantımızın standartlarını ve farklılıklarını ortaya koyar.
Örneğin yetişecek bitki türleri coğrafi özelliklerle ilişkilidir. Bir bitki türünün ayırt edici diğer
özellikleri detayları belirler. Detaylar ise kısmen kültüre dönüşür. Kültürün en önemli unsurlarından
biri de şüphesiz yemeklerimizdir. Ülkemiz dünya milletleri içerisinde zengin mutfağıyla
dikkati çekmektedir. Ülkemizde yetişen bitki türü sayısının bütün Avrupa’dan daha fazla olduğu
düşünülürse bu durum yemek kültürümüzü de derinden etkilemişe benziyor. Nitekim bağ yaprağıyla
meşhur olan ilimizde pek çok türde bitki, mutfaklarımızda kültürel zenginliğe dönüşmektedir.
Bu zenginliğimizin önemli bir parçası olan yöremize özgü bir yemek tarifini sizlerle paylaşmak
istiyorum.
MALZEMELER
1 kase yeşil mercimek
2 çorba kaşığı ince bulgur
1 kaşık biber salçası
1 kasık domes salçası
1 tatlı kasığı pul biber
1 cay kasığı karabiber
yarım demet yesil sogan
yarım demet maydanoz
yarım demet dereotu
1 yemek kaşığı kuru reyhan
1 adet domates
2 küçük yeşil beber
1 tutam tuz
1 tane kuru soğan
1 su bardağı dövülmüş ceviz
2 deste haşlanmış asma yapragı
Hazırlanışı:
Yeşil mercimek haşlanır. İnce bulgur yıkanır ve mercimeğin içine katılır. Biber salçası, domates
salçası, pul biber, karabiber katılarak harmanlanır. Yeşil soğan, maydanoz, dereotu, domates, yeşil
biber, kuru soğan ince ince doğranır ve karışımın içerisine koyulur. Kuru reyhan katılır. Arzuya
göre ceviz kullanılır. Asma yaprağı ve kızarmış köy ekmeği ile sunuma hazır edilir.
AFİYET OLSUN
18

19

KIRSAL PANORAMA
KEŞLİK KÖYÜ
Keşlik Tokat merkeze bağlı şirin bir köydür. Karadeniz ikliminin hüküm sürdüğü bu topraklarda
başlıca geçim kaynağı tarım ve hayvancılığa dayanır. Keşlik Köyü karst topoğrafyasının en güzel
örneklerini barındırması açısından oldukça önemli bir yerleşim alanı. Köy kısmen bir mağaralar
köyüdür.
Genişçe bir traverten sırtı üzerinde kurulu olan köyün altında çok sayıda traverten mağarası bulunuyor.
Bu mağaralar bugün samanlık, ahır ve depo olarak kullanılıyor. Tarımla uğraşan yöre
halkı için bulunmaz bir nimete dönüşmüş.
Bu mağaraların birinde eski bir kilisenin varlığından da söz edilmektedir. Rivayetlere göre kilisenin
arkasında bir giriş varmış. Ancak henüz üzerinde bir çalışma yapılmadığı için nerede olduğu
tespit edilememiş.
20

Köy su kaynakları açısından da oldukça zengin, oldukça gür karstik kaynaklara sahip. Bu kaynaklardan
gelen sular köyün içerisinde ki çok sayıda pınardan akmaktadır. Köy halkı içme ve
kullanma suyunun tamamını bu kaynak sularından karşılıyor.
Köy de böbrek taşı suyu olarak bilinen başka bir kaynakta bulunmaktadır. Rivayete göre bu su
taş düşürmeyi kolaylaştırarak hastaların şifa bulmasına yardımcı olmaktadır.
Eşsiz doğal güzellikler içerisinde kurulmuş olan köyün kuruluşuyla ilgili bir hikaye rivayet edilmektedir.
Bu hikayeye göre çok eski zamanlarda bir pehlivan varmış. Bu pehlivan Tokatlıymış.
Farklı yerlere güreşlere gidermiş. Yine bir gün güreş için hazırlanmış, yanındaki arkadaşları ona
‘’zaten gittiğin her yerde hep yeniliyorsun bırak bu işi, boşa gitme’’ demişler. Oda bir tekkede sabaha
kadar yalvarıp dua etmiş. Sonra bir ara uykuya dalmış. Rüyasında bir dede görmüş ve dede
ona ‘’oğlum sakın üzülme artık senin sırtın yere gelmez, sen yolundan dönme’’ demiş. Pehlivan
sabah kalkıp yola koyulmuş. Gittiği yerdeki güreşi kazanmış. Herkes bu duruma çok şaşırmış.
Daha sonra pehlivan gittiği tüm güreşleri kazanmış, namı her yerde duyulmuş. Yine bir güreş
varmış ama bu farklıymış. Padişah için yapılan bir güreşmiş ve kazanana padişahın hediyeleri
varmış. Pehlivan bu güreşi de kazanmış. Padişah ‘’ne dilersen dile benden’’ demiş, Kel Pehlivan
‘’ben Keşlik’in inlerini ve dağlarını istiyorum’’ demiş. Padişah ne yapacaksın orayı daha düzgün
bir şey iste demiş. Kel pehlivan ‘’benim koyun sürüm var, onları koyacak yerim yok, olan yerlerde
paralı; otlatmaya da yerim yok ‘’demiş. Padişah da ‘’tamam’’ demiş. ‘’Keşlik’in inleri senindir
ama bu hediye biraz az oldu istediğin başka yer varsa isteyebilirsin demiş’’ O’da, o zaman Sivas’ın
Tuzlu Göl’ünü ve Keşlik’in inlerini istediğini söylemiş. Padişah istediği yerleri Kel Pehlivan’a
vermiş. Böylece, Keşlik ve Sivas’ın Tuzlu göl Kel Pehlivan’ın olmuş.
21

22

KADİM COĞRAFYA
KAZ GÖLÜ
Tokat’ın kuş cenneti olan Kaz Gölü Tokat, Zile
karayolu üzerinde Üzümören mevkiindedir.
7000 dönüm alana sahiptir. Tamamına
yakını sazlarla kaplı olan bu gölde birçok
türde yabancı kuş barınmaktadır. Kışı gölde
geçiren göçmen kuşlar eylül - ekim aylarında
gelirler. İlkbahar ile birlikte havanın ısınmasıyla
kuzeye göç etmeye başlarlar. Sucul ekosistem
alanı içerisinde yaşamını sürdüren
108 çeşit kuş türü vardır. Turhal ve Pazar ilçesi
sınırları dahilinde bulunan kaz gölü sulak
alanlar statüsüyle anılmakta olup yaban
hayatı geliştirme sahası olmasıyla büyük
önem taşır.
Neojen göllerinin Anadolu’daki son kalıntılarından
olan Kaz Gölü 1960’lı yıllarda Kazova’nın
drenajı çalışmalarında kurutulmak istenmiş
fakat başarılı olunamamıştır. Bunun
temel sebeplerinden birisi Kazova’da taban
suyu seviyesinin çok yüksek olması; ikincisi
ise ovanın yükselti özelliği sebebiyle taban
suyunun batı yönelimli olmasıdır. Kaz gölü
bugün yaban hayatı geliştirme sahası olarak
tescil edilmiştir. Kaz Gölü geçmişte pek çok
kuş türünün mevsimlik göçlerinde tercih ettiği
bir sulak alandır. Günümüzde bu kuşların
tür ve sayısında önemli bir azalma olduğu
yöre halkı tarafından ifade edilmektedir. Buna
rağmen özellikle kış ve bahar mevsimlerinde
doğa fotoğrafçıları ve ornitologların
ilgisini çekebilecek, kuş türlerine rastlanabilmektedir.
23

BİR GÖÇ HİKAYESİ
SAVAŞIN ÇOCUKLARI
Dünyada bir tane dahi çocuk mutsuz olduğu sürece büyük icatlar ve ilerlemeler yoktur(Albert
Einstein)
Aslında hepimizin hedefi büyük işler başarmak, fakat birimizin bile amacı neden çocukları mutlu
etmek değil?
Birde savaştaki o minik insanları yani çocukları düşünelim. Siz hiç parçalanmış bir ceset gördünüz
mü? Peki bu anneniz ya da babanızsa!
Peki ya sivilcem çıktı diye depresyona giren değil de yüzüne bomba şarapneli geldiği için üzülen
çocuk oldunuz mu?
Evet onlar her gün bu sorunlar içindeler. Her gün yerlerde ceset parçaları… Kimi ablası kimi
ağabeyi kimi arkadaşı...
Hani biz mutlu bir anımız olunca onu hatırlarız ya, en mutlu en heyecanlı en aksiyonlu anılarımızı!
Ya o minik insanlar ! İşte onlar için is en hüzünlü, en korkunç, en savunmasız anılar akılda kalır.
Yedi yasında bu durumu yaşamış ve tam savaşın ortasında kalmış bir kız çocuğu Maria. Güç olsa
da Türkiye’ye kaçabilmişler. Artık Tokat’ta yaşıyor. Şimdi savaşı bir de onun yaşadıklarıyla hissedelim:
‘’Bir gece en derin uykudayız, evet bir silah sesi ve kırık cam sesi ile Uyandık. Silahların arkasını
vurarak camı kırıp bizim odamıza girmişlerdi. İlk dedikleri şey:
Kadın ve çocuklar kenara, erkekler bizim tarafımıza bizim tarafımıza... Erkek olarak sadece babam
vardı. Paramızı sordular babama, sadece bir peçete sarılı az bir parası varmış hemen verdi.
Babamı diğer odaya götürdüler. En fazla 10-15 dakika sonra bir silah sesi duyduk. Biz odaya girdiğimizde
babam yerde gözünde bir siyah bez kanlar içinde yatıyordu. Hemen amcamlar geldi ve
götürdüler. Başta dört kardeştiler artık üç amcam kalmıştı. Bir hafta sonra geri geldiler. Biz bu
geldikleri zaman bahçedeydik hemen bir amcamı samanlığa sakladık. Diğerini ise hemen kuyunun
içine yerleştirdik. Koşarak geldiler. Bize her acılı bir olayın başlangıcında dedikleri gibi kadınlar
ve çocuklar kenara dediler
24

Samanlığın içini aramak için silahın samanlığın içinde gezdirdi ve hareket olunca amcamı samanlıkları
yakarak öldürdü. Elimizden hiçbir şey gelmiyordu.
Kuyuya baktılar orada da bir hareket var. Üstüne bomba attılar. O amcamı da orada kaybettik.
Geriye sadece bizi koruyup kollayacak, bize sahip çıkacak bir tane amcam kalmıştı ve o da bizim
buraya gelişimize yardım etti. Kaçmak zorundaydık. Traktörlerle yola çıktık. Amcamla ayrı traktör
de geliyorduk. Bizim traktördekilere “haydi inin’’ ! helikopter sesi geliyor mağaraya saklanalım
deyince biz indik. Amcamın bulunduğu traktör bunu fark edememiş ve son kalan amcam
bombalanarak hayatını kaybetti. Artık bize hayat olduğundan daha zordu.
Daha sonra artık traktörlerimiz olmadığı için eşeklerle yolumuza devam ettik. Ama eşeğin daha
bizi taşıyacak hali kalmamıştı ve bizi bir kadınla düşürdü. Dağdan aşağıya sürüklendik. Bir ağaç
yardımıyla durduk. Tam orada bir su akıntısı vardı ne suyu olduğunu bilmeden susuzluktan içmek
zorunda kaldık. Daha sonra zor yol şartlarıyla Türkiye'ye geldik. Ve şuan yürüdüğüm dağlarda
o anıları hatırlıyorum.’’
Karıncayı bile öldürsen vicdan azabı çekersin. Ama insanlıktan öyle bir çıkmışlar ki kimseyi gözleri
görmüyor. Küçücük bir kız çocuğunda ki vicdan ve merhamet onlarda olsaydı dünyada çocuklar
katledilmezdi.
Küçük çocukların o narin bedenleri her şeyin en iyisine layıkken, bazı insanların aç gözlülüğü
yüzünden çeşitli hastalıklara yakalanarak ve acı çekerek can veriyorlar.
Bir çocuğun en büyük hayali oyuncaklar olmalıyken, neden o hayallerin yerini özgür yaşam alıyor?
Bunu hiç düşündünüz mü?
Özgürlüğü hiç hayal ettiniz mi?
Hiç kalem tutması gereken elleriniz silah tuttu mu?
Milletçe izlemeyi çok severiz, dizi izler üzülürüz, haber izler üzülürüz” iki vah tuh deriz” kanalı
değiştiririz. Normal hayatımıza devam ederiz.
Peki bir de kendinizi onların yerine koyun. Küçük çocukların yerine. Daha adınızı bile söyleyemezken
babanızın ölümüne şahit oluyorsunuz. Daha neyin ne olduğunu bilmezken ölümle karşılaşıyorsunuz.
Huzura varana kadar yoldaşlık eden ölüm! Ya bu dünyada huzur bul ya da öbür
dünyada diye, her zaman peşinde olan ve sonunda seni alan ölüm...
25

GEÇMİŞTEN GELECEĞE
ALİ PAŞA HAMAMI
Tokat deyince aklınıza ne geliyor dediğimizde ilk üçe hamamlarda girmektedir. Börekler, dolmalar,
meyveler ve çeşit çeşit sebzeler ile insanların eğlenmek ve temizlenmek amacı ile geldikleri
Ali Paşa Hamamı 1572 Ali Paşa tarafından yaptırılmıştır. Oldukça estetik bir mimariye sahip
olan hamam çok sayıda ziyaretçi çekmektedir. Hamam şehir merkezinde olduğu için kolay bir
ulaşım imkanına da sahiptir.
Tokatta hamam kültürü çok önemlidir. Anadolu’da ki varlığımızdan bu yana atalarımız temizlenmek
için kadın erkek olmak üzere ayrı ayrı hamamlar yapmışlardır. Temizliğe ve sağlığa çok
önem vermişlerdir. Aile büyüklerimiz evlenecekler için ve sünnet olacak çocuklar için kına hamamı
yapmaktadırlar. Kına hamamında, hamamlarımız güzelce süslenir ve şarkılar eşliğinde
oynamaya başlanır. Evlilik yaşına gelmiş gençler için hamam gecesi
düzenlenir ve evlenecek olan gencimiz görücüye çıkar. Bu hamamı yapmalarındaki amaç gencin
vücudunda engeli var mı? Bacağı çap mı? bize ısınır mı ? sıcak kanlı birisi mi ? gibi sorulara hamam
sayesinde cevap alırlardı.
26

27
OCAKLI ŞELALESİ
Kenan KAYHAN

SIR KÜPÜ
DEV İNİ MAĞARASI
Dev İni Mağarası Turhal’ın Şenyurt Beldesi sınırları içindeki Mercimek Dağı üzerindedir. Turhal
ilçe merkezine yaklaşık 16 km uzaklıktadır. Şenyurt beldesinden sonra mağaraya 4 km uzunluğunda
stabilize bir yolla ulaşılmaktadır. Yol oldukça bozuk ve bakımsızdır.
Mağaraya ulaşabilmek için yüksek eğimli kısa bir mesafeyi yürümek gerekir. Mağara girişi deniz
seviyesinden 910 m yüksektedir. Mağaranın ağız kısmı doğu yönüne bakmaktadır. Bu kısmın
yüksekliği 1.9 m, eni en geniş yerinde 1.4 m'dir. Mağaraya ilk girişte genel olarak batı- kuzeybatı
yönünde uzanan bir koridor bulunur. .Koridor boyunca 6-7 metre ilerledikten sonra 1.5 m yüksekliğinde
bir geçitten geçilerek aynı istikamette devam edilir. Buradan itibaren tavan kısmının
yüksekliği 3m civarına çıkmaktadır. Aynı yönde 23 metre ilerledikten sonra 1. salona ulaşılır. Bu
salonun en yüksek yeri 11 m eni yaklaşık 8 m, boyu 13 m civarındadır. Tavan kısmı kenarlara
doğru dışbükey olarak alçalır. Karstik şekiller bakımından zengin değildir. Dar bir alanda sarkıt
oluşumu izlenmiştir. Salonun devamında sol tarafta taban seviyesinde betonarme bir duvar bulunur.
Yaklaşık 2 m yüksekliğindeki bu duvardan daha küçük bir odaya geçilmektedir.
28

Odanın sonunda kuzey kesiminde 2. salona açılan bir geçit bulunur. Sağ tarafta ise tabanı 60
cm, yüksekliği 1 m civarında olan dar bir geçitten 2. salona geçilir. Salonun geçitten itibaren boyu15
m'dir. Salonun güney tarafında 1. salonun solundaki odaya açılan geçit vardır.
2. Salonun tavan yüksekliği 13,5 m civarındadır. Salon daha batısında 15 m’lik bir uçurumla son
bulur. Uçurumun başladığı kesimde salonun genişliği yaklaşık 6m civarındadır. Mağaranın bu
kısmı da damlataş bakımından oldukça fakirdir.
29

3. salona 15 m yüksekliğindeki uçurumdan ip yardımıyla inilerek geçilir. Bu salonun en yüksek
yeri yaklaşık 26 m'dir.
Uçurumun kenarından itibaren en geniş yeri 12 m civarındadır. Salonun boyu 25 m'dir. Güney
kesiminde yaklaşık 45° eğimli dar bir dehliz mağaranın 2. salonun tavan kısmına ulaşmaktadır.
Salonun kuzey ucunda %20 eğimle Sütunların olduğu dar bir alana geçilir. 3. salonda yapılan ölçümde
sıcaklık 18,2 C° Nem %74 olarak ölçülmüştür. Burası mağara içerisinde damlataş varlığının
en zengin olduğu yerdir. 7 adet sütunla beraber bir kaç sarkıt bulunur.
En büyük sütun üzerinde soğan sarkıta benzeyen damlataş şekilleri izlenmiştir. Sütunlar üzerinde
farklı damlataş şekilleri de görülür. En büyük sütunun yüksekliği 17 m'dir çapı yaklaşık 2,5 m
olan sütun mağara içerisindeki en görkemli damlataştır.
30

1m kadar yanında çapı yaklaşık 1,5 metre olan başka bir sütun daha bulunur. Çapları 60-80 cm
arasında değişen 5 sütun daha gelişmiştir. Bunların yüksekliği 6-7 m civarındadır. Dar bir alanda
birbirlerine oldukça yakın konumlanmışlardır. Sütunların bittiği yerden itibaren 4. salon başlar.
Dikitlerin bulunduğu yerden itibaren yaklaşık %40 eğimle 7-8 metre civarında inilerek 4. salonun
taban kısmına ulaşılır. Burası Mağaranın en geniş salonudur. Tabanı dairevi görünümlü salonun
genişliği tavan kısmına doğru daralarak kubbe biçimini alır. Çapı yaklaşık 26 m olan salonun
tavan yüksekliği de 30 m'yi bulmaktadır. Bu salonun alanı yaklaşık 530 m²'dir. Bu salon yarasa
gübresi bakımından mağaranın diğer kesimlerine göre çok daha zengindir. Yarasa gübresinin
kalınlığıyla ilgili tam tespit yapılamasa da ortalama 1 m kadar olduğu düşünülmektedir. Fakat
bazı kesimlerinde gübre kalınlığı yer yer 40-50 cm’ye kadar düşer. Mağaranın biyolojik çeşitlilik
bakımından en zengin olan kesimi burasıdır. Siyah gübre böceği, kızıl çıyan, gübre sineği gibi
böcek türlerine rastlanmıştır. Yarasa gübresi üzerinde kavak polenini andıran küf oluşumları
gözlenmiştir. Mağaranın bu kısmı yarasa popülasyonu bakımından da oldukça zengindir.
Salonun kuzey ucunda kuzeybatısına doğru uzanan 15m uzunluğunda, 2m yüksekliğinde yaklaşık
%35 eğimli bir koridor uzanmaktadır. Yarasa varlığı açısından çok zengin olan bu koridorun
tamamı, yarasa yoğunluğu sebebiyle görülememiştir. 4. salonun güney ucunda batı-kuzeybatı
uzanışlı, yaklaşık 1 metre derinliğinde 6 m uzunluğunda bir kanal bulunur. Burası mağaradaki
suyun drene olduğu sifon bölümüdür. 4. salonda yapılan ölçümde sıcaklık 15,6 C° Nem %76 olarak
ölçülmüştür.
Mağara damlataş bakımından zengin değildir. Birikim şekillerine pek rastlanmamıştır. Daha çok
hızlı akışlı yer altı akarsuyu aşınım izleri hakimdir. Duvarlarda bol miktarda küçük oyuklar bulunur.
Çok sayıda dar dehlizler mağaranın salonları arasında uzanmaktadır. Bu nedenle bir düden
mağarası olduğu düşünülmektedir.
31

Mağaranın toplam uzunluğu 140-150m civarındadır. 7 seviye yükseklik basamağı toplamda ağız
kısmıyla arasında 40 m'lik irtifa farkına yol açmaktadır. Mağaranın en alçak kesiminin deniz seviyesinden
yüksekliği 870 m'dir. En yüksek tavanın giriş seviyesinden yüksekliği 8 m deniz seviyesinden
yüksekliği 918 m'dir
Mağara su varlığı bakımından oldukça fakirdir. Güncel haliyle mağara çevresinde mağaranın
beslenmesini sağlayacak su kaynağı yoktur. Su toplama havzası faylanma nedeniyle bir kaç 10
dekarla sınırlıdır. Bu nedenle mağaranın gelişimi durmuş görünmektedir.
Mağara çevresinde tarihi kalıntılar da bulunmaktadır. Fakat mağara içerisinde kültür mirası niteliğinde
herhangi bir varlık tespit edilmemiştir. Define aramak ya da merak gidermek maksadıyla
mağaraya girenler mağara duvarlarına isimlerini yazmışlardır.
Mağarayı turizme açmak maksadıyla çalışma yapılmış, bu kapsamda Mercimek Tepesi'nin güney
yamacına yaklaşık 3km uzunluğunda bir yol açılmıştır. Devini mağarası MTA ön araştırma raporu
baz alınarak 1. derece sit alanı olarak belirlenmiştir. Turizm potansiyeli fazla olmamakla birlikte
alternatif bir destinasyon olarak öne çıkmaktadır.
32

SEYİR DEFTERİ
ROTA ALMUS
Bugün yolumuz Almus’a düştü. Hangi güzelliği anlatsak bilemedik doğrusu. Bizde seyir defterimizde
ne varsa sıralamakta bulduk çareyi.
Almus Tokat İl merkezine 36 km uzaklıkta. İlçenin iklim özellikleri Karadeniz iklimi ile Karasal
iklim arasında geçiş özellikleri gösteriyor. Kısa mesafelerde değişen irtifa, sıcaklık ve morfolojik
koşullara bağlı olarak kısa mesafelerde iklimde değişiyor. Bu saha doğal bitki örtüsü bakımından
büyük oranda korunmuş olmasıyla dikkati çekmektedir. Bu yönüyle ekolojik açıdan değerlendirilebilecek
ender bölgeler arasında yer almaktadır.
Gezi güzergahı boyunca yapılan gözlemlere göre litoloji daha çok volkanik kökenli kayaçlardan
oluşmaktadır. Bunun yanı sıra masif karakterde orta ve kalın tabakalı kireçtaşları da geniş bir
yayılış alanına sahiptir. Fakat kireçtaşının genel olarak örtülü ve sığ olması sebebiyle yüzey karstına
ait şekillere yoğun olarak rastlanmamıştır. Buna mukabil yöre insanlarının ifadelerine göre
damlataş bakımından zengin mağaraların bulunma ihtimalinin oldukça yüksek olduğunu düşünüyoruz.
Yörede bitki örtüsü tür bakımından oldukça zengin. Baltalık ormanlar geniş kuşaklar oluşturabiliyor.
Baraj seviyesinden itibaren başlayan gürgen ve meşe ormanları, yükseklere doğru çıkıldıkça
sarıçam ormanlarına dönüşmektedir. Karadeniz üzerinden gelen nemli havanın etkisi altında
olan bu ormanlar, 1500 metrelerden itibaren sisli orman karakteri kazanıyor.
33

Almus’ta doğa turizmi olanakları geliştirilebilir niteliktedir. Sağlıklı bir planlama ve altyapı çalışmasıyla
turizme kazandırılacak çok sayıda uğrak alanlarını barındırmaktadır. Örneğin Almus
barajı yaklaşık 31 km²’lik genişliği ile su sporları için son derece elverişli koşullara sahip. Bölgenin
rüzgar potansiyelinin yüksek olması rüzgar sörfü, uçurtma sörfü gibi sporların yapılmasını
mümkün kılmaktadır. Bununla birlikte motorlu su sporları açısından da oldukça elverişlidir. Baraj
gölünün turizme konu olabilmesinin ön şartı su sporları için gereken altyapı ve imkanların
oluşturulmasından geçmektedir.
Baraj çevresi mesire alanı olarak kullanılan alanlara da ev sahipliği yapmaktadır. Fakat bu mesire
alanlarının cazibesi tanıtım yetersizliğinden ötürü yerel halkın ilgisiyle sınırlıdır. Örneğin Orman
evleri mesire alanı hafta sonu ziyaretçilerinin uğrak yeridir. Denetimsizlik ve bakımsızlıktan
ötürü tesisler virane haline gelmiştir. Bu tip alanların özel sektör eliyle geliştirilmesinin
önünün açılması yörede turizmin gelişebilmesi için son derece önemlidir.
34

Almus yaylaları, Karadeniz yaylaları ile kıyaslanacak güzellikte olan uğrak yerlerinden biridir.
Genel olarak yöre insanı tarafından korunmuş bir çevre izlenimi vermektedir. Kısa mesafede değişen
mikroklima alanları pek çok doğal unsurun gelişimine imkan tanımıştır. Yöre günübirlik
değerlendirilebilecek trekking parkurları için oldukça elverişlidir. Yaşlı gürgen ağaçları olağan
üstü bir görüntü sunmaktadır. Bu ağaçların çapları 2m’yi bulabilmektedir. Dar bir vadi içerisinde
akan berrak bir dere ve karışık orman örtüsü her mevsim doğa fotoğrafçıları için eşsiz enstantaneler
sunabilecek karakterdedir.
Almus Baraj Gölünün geleğenini oluşturan Tozanlı Deresi baraj girişinde bol alüvyonlu sığ bir
alan teşkil etmektedir. Bu alan özellikle su kuşlarının yaşama alanı olarak müsait koşullar sunmaktadır.
Nitekim Gümeleönü’nde yaşlı bir meşe ağacı üzerinde yuvalanmış onlarca telli balıkçıl
özellikle ornitologların ilgisini çekebilecek bir manzara sunar. Kalabalık bir sürü halinde yaşayan
bu kuşlar özellikle üreme döneminde bu yaşlı ağacı mesken tutmaktadır. Almus’a yolu düşen
bütün doğa severlerin ilgisini çekebilecek ender güzellikler arasında yer almaktadır. Baraj çevresinde
seyahat ederken en azından yarım saat bu kuşları gözlemlemek için yeterli bir süre olacaktır.
35

Almus Yöresi’nde kayda değer destinasyonlardan biri de Ataköy Barajı çevresidir. Oldukça sarp
bir görünümü olan saha kayalık alanların ihtişamı içerisinde gizlenmiş bir doğa harikasıdır. Almus
Baraj bendinin aşağı kesiminde yer alan alabalık tesisi Tokat destinasyonları içerisinde eşsiz
bir manzara sunmaktadır
Bu gezinin rotasında Akarçay Beldesi de yer almıştır. Bu belde yaşlı kadınların geleneksel kıyafetlerini
giymeye devam ettiği ender yerlerden biridir. Kültürel açıdan incelemeye değer destinasyonlar
arasında düşünülebilir.
36

ELLERİN TÜRKÜSÜ
YAZMACILIK
En eski el sanatlarından birisi olan ağaç baskı Tokat Yazmaları Tokat'ta 600 yıllık bir geçmişe
sahiptir. Anadolu kentleri arasında Tokat’ın yazmacılıkta ki yeri farklıdır. Tokat'ta Ağaç Baskı El
Sanatı Ustası olan ve halen bu geleneksel el sanatı ile uğraşan Fatma DÖNGEL işini ustasından
öğrenmiş. Yaklaşık 8 sene süren azimli bir çalışmanın ardından o da usta olmuş. Fatma abla
yazmacılıkla ilgili pek bilinmeyenleri anlattı bize.
Yazmalar akremin boya ile ağaç kalıplar kullanılarak, pamuklu bazen de ipek kumaşlar üzerine
elle çizilip resmedilerek veya basılarak yapılır. Klasik baskı türlü yazmalarda karakalem ve elvan
olmak üzere iki baskı türü kullanılır. Ama genelde yazmalarda hürriyet deseni ile Tokat’ın asma
yaprağı deseni kullanılır.
Yazmalarda kullanılan kalıplar ıhlamur ağacından kesildikten sonra 1,5 sene kuruması gerekir.
Gerekli olgunluğa ulaştıktan sonra özel keski ve bıçaklar yardımıyla belirli bir desen üzerine
oyma yapılır. Elden edilen kalıp yazma baskılarında kullanılır. Özenle işlenen bu yazmalar Anadolu
da başörtüsü, bohça, yastık, olarak kullanılıyordu. Bugün ise elbise, etek, gibi ürünlerde
üretiliyor. Ben Tokat’ta yaşadığım halde tokat yazmasının bu kadar özen gösterilerek ve emek
verilerek yapıldığını bilmiyordum. Tarih boyunca uğraşılan bu tip el sanatlarını bu günlere getiren
Fatma ablalarımıza ve isimsiz pek çok sanatkara çok teşekkür ediyorum. Eğer onlar olmasaydı
Türk kültürünün önemli bir parçası eksik kalırdı. Bu el sanatlarının korunması yok olmaya
yüz tutanların desteklenmesi yarınlar içinde gerekli.
37

38