HAZİRAN 2019 YIL:1 SAYI:4“Şehrin sitesi, şehrin dergisi”www.eskisehir.netFERİDETURANBr vaktler ses getren boykotlara mzasınıatmış, zaten kuruluş amacı da boykotları örgütlemekolan “Eskşehr Boykotaj Cemyet”şehr tarhnn unutulmuş parçalarından br...“Boykot” kelme olarak lk defa 1908 yılındaOsmanlı kamuoyunun gündemne grse de“Br ş, br davranışı yapmama kararı alma. /Br kmse, br topluluk veya br ülkeyle amacaulaşmak çn her türlü lşky kesme.” anlamlarıtbarıyla nsanlığın yabancısı olduğu brtutum değldr aslında.Avusturya’nın Bosna’yı lhak etmes;br tür eylem bçm olarak ktsad boykothareketlernn de ftln ateşlemşt. Tabkamuoyunun harekete geçrlmes htyacı,br teşklatlanmayı da berabernde getrd veböylelkle “Boykotaj Cemyetler” kuruldu. Bubağlamda Eskşehr Boykotaj Cemyetnn varlığınıdönemn yerel basınından öğrenyoruz. Konuyadar yaptığımız kaynak taramasında en etkn çalışanşubesnn İzmr Boykotaj Cemyet olduğu blgsneulaştık. Ancak Eskşehr’dek cemyetn kendlğndenm yoksa İzmr’dek cemyetle bağlantılı mı olduğuhususu da net değldr. Zra akademk yayınlardacemyetn örgütlenme dnamklernn şehrden şehredeğştğ, taşrada se bazen kendlğnden ortayaçıktığına yönelk bulgular mevcuttur. Lakn Sırat-ıMüstakm dergsnde 1911 Mart’ından tbaren üçbölüm hâlnde yayınlanan ve İzmr Boykotaj BüyükKongres’nden gönderlen yazı; yurt genelnde brörgütlenmenn olduğunu göstermektedr. Yazının 30Mart 1911 tarhnde yayınlanan bölümünde “…her şehrde,her kasabada Yunanlılarla alâkası bulunan hertarafta boykotaj komsyonları teşekkül ett ve bunlararalarında mektuplarla, telgraflarla anlaşarak, dnleşerekçalışmaya ve bütün kuvvetleryle çalışmaya başladılar.”denmektedr. Osmanlı Devlet le Yunanstanarasında “Grt” gergnlğ üzerne yürütülen boykottaaslında Eskşehr’n de başarılı olduğunu dönemnEskşehr basınından anlıyoruz. İzmr Boykotaj BüyükKongres’nde “Osmanlılığımıza yakışır br surette”fadesyle vurgulandığı gb Osmanlı vatandaşı olangayrmüslmlern zarar görmemes çn tedbrleralındığını da belrtmemz gerekr.Bu, “harb-ı ktsad” yan ekonomk br savaştı. NtekmHakkat gazetes de boykotu; memleket müdafaaeden knc br orduya benzetmekte, hatta boykotçn “dama muzaffer br ordu” tabrn kullanmaktadır.Zaten Sırat-ı Müstakm’de yayınlanan İzmr BoykotKongre metnnde de “Boykotaj, mlletn br slahıdır.”denlerek kelme, savaşa dar unsurlarla açıklanmıştı.Pek, Eskşehr bu savaşın neresndeyd? Dönemnsyas temayülünün de önünü açtığı boykot hareketlerEskşehr’e nasıl yansıdı? Kaynaklarda sorumuzacevap bulamasak da Eskşehr Boykotaj Cemyetnnlanlarını yayınlayan Hakkat Anadolu Sesler gazetesnnsayfalarında cevval br ekbn varlığı hssedlyor.Şehrdek Osmanlı vatandaşı olmayan Yunanlılarınlstesn hazırlayıp yayınlayan cemyet, belrledklerdükkânlardan alışverş kesmeye davet edyor Eskşehrller.Bazen de Yunanlı zannedlerek boykot edlmşsmlerde düzeltmeler de duyurulmuş. MeselaBoykota Katılan MadamTadia’nın Oteline DairBir Kartpostal (EskişehirValiliği Arşivi)“Terz Corc” İnglz tebaasından olduğu çn yanlışlıkdüzeltlmş. Yunanlılarla ekonomk bağını kesmeyenlerde yne gazetede fşa edlmş. 28 Hazran 1911tarhl sayıda dkkat çeken br habere de rastlıyoruz.Cemyetn üyeler; lüle taşı tüccarlarından MösyöAlfred Kon’dan boykota destek stemş. Onun verdğyanıtı se aynen paylaşıyoruz: “Ben Alman tebaasındanım.Fakat Osmanlı memleketnde doğmuş büyümüş,Osmanlı ekmeğyle beslenmş olduğumdan brOsmanlı kadar Osmanlılığa hürmetm, muhabbetmvardır. Bnaenaleyh Osmanlıların hssyatına tamamenştrak eyler ve böyle br şe tavassutu kendmcenankörlük addederm.”Eskşehr Boykotaj Cemyetnn faalyetler arasındaBoykotaj masraflarına karşılık olmak üzere pyangoçeklş de var. Hatta pyangonun mahyet hakkındada şunları öğrenyoruz: Brnc kramye gümüş tabaka346 numaralı blete, knc kramye kehrbar ağızlık490 numaralı blete sabet etmş. Ancak 490 numaralıblet satılamadığından bu kramye cemyetekalmış. Bletn sahbnn 10 gün çnde cemyete gelpkramyey alması gerektğ, aks hâlde tabakanın daboykot yararına terk edleceğ lan edlyor.Yne cemyet yararına Ermen Kulübünde “Sahne-Edeb” tyatro kumpanyası tarafından br oyun sahnelenmş.Oyunun akabnde Ermen ve Rum MekteplerLsan-ı Osman muallm Tevfk Efend “sevglGrt’mzn başında dönen fırıldaklardan”, yan Grtmeselesnden bahseden br konferans veryor. KumpanyaDrektörü Zver Efend’nn çmekte olduğu brfncan kahve açık artırmayla “az zaman zarfında” 955kuruşa ondalık memuru Mehmed Efend tarafındansatın alınıyor.Bu boykot; herhang br etnk kmlğe değl “vatanımızagöz dken namus-ı mllîmze tecavüz eden”lerekarşıydı. Bu bakımdan dn, dl, mezheb, meşreb neolursa olsun bütün vatanperverler boykotaj çatısıaltında buluşmuştu.13 Ekm 1911 tarhnde Osmanlı basınının öndegelen gazetelernden olan Tann’n Trablusgarb Savaşınedenyle başlattığı “İtalya Aleyhnde İtthad-ıHusumet” kampanyası çn Eskşehr'n verdğ destektakdre şayandır. Kampanyanın br şubes olarakEskşehr’de “İtthad-ı Husumet Cemyet” kurulduğunugörüyoruz. Hakkat gazetesnn üstlendğbu kampanyada Tann’n hazırladığı taahhütnamegazetede yayınlanıyor. İtthad-ıHusumet Cemyetne dâhl olmak arzusundabulunanların bu metn gazetedenkesp mzalayarak matbaaya gönderdklertakdrde smlernn memnunyetle yayınlanacağınıduyuruyor. Büyük br heyecanlayürütülen boykota lk katılanlar arasındakaymakam başta olmak üzere devlet memurları,emnyet mensubu, esnaftan smlermevcuttur. Hatta İnönü nahyesndengazeteye gelen br mektupta “…gazetenzdenbr aded nahyemz ahalsnce elmzegeçt” dyen İnönülüler, br kâğıda smleryazıp mzalamışlar. “…cânen ve bedenenkudretmz olduğu kadar mâlen her hususçn hazır ve amade olduğumuza vatan vemllet, dn ve namus üzerne cümlemz yemn ettğmz…”şeklnde br de not lştrmşler.“İtalyanlara Boykotajın Tesr” başlıklı haberde seşehrn esk saknlernden Madam Tada smne rastlamakbz heyecanlandırdı. Kurtuluş Savaşı’na tanıklıkeden ve Halde Edb Adıvar’ın anılarında yer ednenHotel Tada da İtalya boykotu nedenyle İtalyanlarakapısını kapatmıştı. Konya trenyle şehre gelen dörtİtalyan’ı hçbr otelc, hancı, kahvec kabul etmemş;nhayet br ecneb otel dyerek Madam Tada’nın-gazetedek mlayla “Madam Dadye”nn- otelne gtmşler.Hakkat gazetesnn “âl-cenâb madam” dyebahsettğ Madam Tada se onları kovmuş. Sokakortasında kalan İtalyanlar, en son Czvt Mekteb’nemüracaat ederek gecey orada geçrmşler, ertes günde şehr terk etmşler. Tab bu haberden şehrde brde Czvt Mekteb olduğunu öğrenyoruz ayrıca.Kaynaklar Osmanlı şehrler çnde boykotların endüzenl ve şddetl şeklde uygulandığı l olarak İzmr’şaret etmektedr. Lakn Eskşehrllern “dama muzafferbr ordu”nun neferler olarak seferber olduğunu,tutkuyla mücadele ettklern; Anadolu’nun sesnhem kend dönemne hem de tarhe şerh düşerekgeleceğe duyurmaya azmetmş br gazetenn sayfalarındanştyoruz.“Husumet” gb çnde düşmanlığın barındığı br kelme;“namus-ı mllîmze tecavüz eden”ler söz konusuolduğunda ne kadar da şrn duruyor! Husumetnböyles olsun olursa! Dğer taraftan vcdanını karartarakhusumet on parmağının on karasıyla kara çalmaksananların, tafra satanların, bre bn katanların, atıptutanların; haksızlığa, kötülüğe göz yumanların, yüzebaşka arkada başka konuşanların, ağzı kalabalıkların,yalabıkların şerrnden Allah’a sığınırız.Boykotaj-Büyük-Kongresi’nden-Sırat-ı-Müstakim-Dergisine-Gönderilen-Yazıdan-Bir-Bölüm-(1)Eskişehir Boykotaj Cemiyetinden (Duyuru Başlığı)28Eskişehir.net
HAZİRANHAZİRAN20192019YIL:1YIL:1SAYI:4SAYI:4“Şehrin “Şehrin sitesi, şehrin sitesi, dergisi” şehrin dergisi” www.eskisehir.net www.eskisehir.net29Eskişehir.net
Change language