ABANTKÖK DERGİ SAYI 1

Nobel Tıp Ödülü Ekseninde
Yamanaka’nın İndüklenmiş Kök Hücre
Çalışmasına Bakış
Bilim dünyasının belki de en saygın ödülü
olan Nobel Ödülleri’nin serüveni, bir
kimyager ve mühendis olan Alfred Nobel ile
başlıyor. Alfred Nobel, hayattayken
dinamitin mucidi ve geliştiricisi olarak ün
salmıştı. Nobel’in çalışmaları sonucunda
insanlığın yıkım gücünün artmış olması, bu
ünü kötü bir şöhrete çevirdi. Belki de
Nobel’in dinamit geliştirme sürecinde
taşıdığı motivasyon, bu icadın inşaat
işlerinde kullanılmasıydı; bunu bilemeyiz
fakat açıkça göründüğü üzere çalışmalarının
meyvesi, kendi kardeşi de dahil olmak üzere
yeryüzünden pek çok canın eksilmesi
olmuştur. Nobel, ömrünün sonlarına doğru
bu gerçeğin farkındaydı. Dönemin
gazetelerinde “Ölüm Taciri” olarak
anılmasına sebep olan servetinin, insanlığa
hizmette bulunmuş kimselerin yıllık olarak
belirlenip ödüllendirilmesinde kullanılmasını
istemiştir. Bir asrı aşkın süredir bilim
camiasının dikkat kesildiği Nobel Ödülleri
işte bu istekle doğmuştur.
1968 yılında tartışmalı bir şekilde eklenen
ekonomi alanı ile bu sayı altıya yükselmişti
Ödül almaya hak kazanan kişi veya
organizasyonlar bir madalya, bir sertifika ve
yıllar içinde değişen miktarda para ödülü
almaktadır. Eğer bir daldaki ödülü birden
fazla kişi alacak olursa bu para ödülü
paylaşılmaktadır. Bir alandaki ödül asla 3
kişiden fazlasına verilmemektedir. Ödül alan
çalışmanın arkasında birden fazla kişinin var
olması ya da aynı sonuca ulaşmış eşkaşiflerin
varlığı, birden fazla kişinin aynı
alanda ödül almasının arkasındaki en sık
nedenlerdir.
Nobel Ödülleri, Alfred Nobel’in vasiyeti
üzerine kurulan Nobel Vakfı’nın
organizatörlüğünde yine Alfred Nobel’in
belirlediği beş dalda verilmektedir. Nobel
vasiyetinde; fizik ve kimya için İsveç Bilimler
Akademisi’ni, tıp için Stockholm’deki
Karolinska enstitüsünü, edebiyat için
Stockholm’deki akademiyi, barış için de
Norveç parlamentosunun belirleyeceği beş
kişilik ekibi ödüllerin verilmesi için tayin
etmiştir. Bu anlamda ölümünün beşinci
yıldönümünde yani 1901 yılında ilk ödüller
törenler eşliğinde sahipleriyle buluştu. Araya
giren iki dünya savaşı dışında 1901 yılından
bugüne dek aynı tarihte bu törenler
yapılmaktadır. Ödüller vasiyet üzere fizik,
kimya, fizyoloji ve tıp, edebiyat, barış olmak
üzere beş alanda verilmeye başlanmış lakin
Nobel Tıp ve Fizyoloji Ödülü’nün kapsamı,
tıbbın temel bilimlerini de içerecek şekilde
geniştir. “Fizyoloji” isimlendirmesi Nobel
tarafından bu amaçla eklenmiştir. Şinya
Yamanaka, 2006 yılında sonuçlarını
yayınladığı kök hücrelere yönelik çalışması
sonucunda “2012 Nobel Fizyoloji ve Tıp
Ödülü” ile onurlandırılmıştır. Yamanaka, bu
çalışmasıyla; farklılaşmış hücrelerin tekrar
pluripotent kök hücrelere dönüşmesinin
mümkün olduğunu göstermiştir. Bu çalışma
insan embriyosu kullanmadan kök hücre
üretilebileceğini kanıtlamıştır. Bu
ödüllendirmenin dikkat çeken iki noktası var:
Bugüne değin Nobel
11