ABANTKÖK DERGİ SAYI 1

MEZENKİMAL KÖK HÜCRE TEDAVİSİ
Son zamanlarda özellikle kök hücre tedavisi olmak üzere hücre bazlı tedavi, tedavi edilemeyen
hastalıklar için fırsatların olduğu umut verici bir alan haline geldi. Kök hücre bazlı tedavi alanında
önemli gelişmeler yaşanmasına rağmen başlıca immünojenisite, sınırlı hücre kaynağı ve etik
konulardaki zorluklar henüz çözülebilmiş değil. Bu zorlukların arasında mezenkimal kök hücreler,
kaynak potansiyeli, yüksek çoğalma gücü, düşük invaziv işlem içermesi ve etik konularda özgür olması
gibi özelliklere sahip olmaları nedeniyle dikkat çekti.
Devam eden COVID-19 salgını, vücutta yıkıcı bir aşırı immün reaksiyonu tetikleyebilir. COVID-19
hastalarında, bağışıklık sistemi, sitokinlerle birlikte immün hücrelerin de aşırı üretildiği inflamatuar
faktörlerin büyük bir kısmını salgılar. Bu durum sitokin fırtınasına sebep olur. Bu olay COVID-19
hastaların tedavisinde mezenkimal kök hücreleri kullanma fikrinin başlangıcıdır. Öyle görünüyor ki,
mezenkimal kök hücre tedavisi bağışıklık sistemi tarafından salgılanan sitokinlerin sebep olduğu
fırtınayı önleyebilir ve onarıcı özellikleriyle endojen tamiri destekleyebilir.
Diğer tedavi
yöntemlerine kıyasla mezenkimal kök hücre
tedavisinin şu üstünlükleri
bulunuyor:
1)Kolay ulaşılabilirler ve yağ dokusu, kemik
iliği, umblikal kord, diş pulpası, adet kanı,
bukkal yağ kesesi ve fetal karaciğer gibi
çeşitli dokulardan izole edilebilirler.
2)Multipotent kök hücrelerdir.
3)Uygun sürede kolayca yayılabilirler.
4)Tekrardan kullanılmak üzere
depolanabilirler.
5)Şu ana kadar gösterilmiş ters etkileri
yoktur.
6)Klinik etkileri ve koruyuculukları birçok
klinik çalışma tarafından kanıtlanmıştır.
Sistemik infüzyonun sınırlı olduğu durumlarda,
intravenöz enjeksiyondan sonra mezenkimal kök hücre
popülasyonunun bir kısmı akciğerde tutulur. Buradaki
mezenkimal kök hücreler akciğer mikro çevresini
düzenler, alveolar epitel hücreleri korur, pulmoner
fibrozisi önler, COVID-19 pnömonisini ve akciğer
fonksiyon bozukluğunu tedavi eder. Ancak klinik
aşamalardaki mezenkimal kök hücrelerin tedarik
edilmesi ve sonraki klinik çalışmalarda kullanılmak
üzere hazırlanma hızı bu tedavi yaklaşımın ana
sıkıntılarını oluşturur. Bu aşamalarda kök hücre
bankalarının rolu önemlidir. Ayrıca mezenkimal kök
hücreler, tercihen kemik iliği ve periferal kanın
olduğu yetişkin dokularından, yağ
dokularından(abdominal, buccal, infrapatellar
bölgelerden) ve umblikal kord, plasenta, Warthon jeli,
amniyon sıvısı, kord kanı gibi yenidoğanın ilişkili
olduğu dokulardan izole edilebilir ve ileriki uygun koşullarda kullanılmak üzere saklanabilir. Dahası
mezenkimal kök hücre bazlı tedavinin klinik çalışmalarda kullanılmasının yanı sıra COVID-19 hastaları
için bir tedavi kombinasyonu olabilmesi, gelecekte kullanılacak tedaviler için ideal bir aday olacak gibi
görünüyor.
COVID-19 TEDAVİSİNDE MEZENKİMAL KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI
Son günlerde, Çin, ABD, Ürdün, İran ve birçok diğer ülke hücre bazlı tedavinin klinik
çalışmalarına başladı ve bazı raporlar yayınlandı.(Tablo 1)İlginç bir şekilde, Tip 2 Diyabet, otoimmun
hastalıklar, spinal kord hasarı, Graft – Versus-Host hastalığı ve yüksek immünite oranları ile
seyreden diğer birçok hastalığın tedavisinde kullanılan mezenkimal kök hücre tedavisinin, hayati
organların tamirinde ve onarım etkisini değerlendirmede kullanılan mevcut metodlardan biri olduğu
görüldü.
Mezenkimal kök hücreler, immünmodulatuar
özelliklerini ve farklılaşma yeteneklerini kullanır,
sitokin fırtınasını etkisiz hale getirerek akciğer doku
ölümünü engelleyebilir ve hasarlı dokuların
yenilenmesini sağlayabilirler.(Şekil 2) Son zamanlarda
bu hücrelerin H5N1 viral enfeksiyonunun tedavisinde
kullanılmasıyla
akciğerlerde benzer etkilerin olduğu da ayrıca
gösterildi. Buna ek olarak yine son zamanlarda Çin'de
rapor edilen bir vaka çalışmasına göre COVID_!)
sendromu olan bir kadın hastada umblikal kord
mezenkimal kök hücrelerin tedavide kullanılmasından
21 gün sonra laboratuvar test sonuçları ve tomografi
görüntüsünde son derece etkileyici sonuçlar saptandı.
31